Poesia di qua è di la - Han da - Associazione Culturale Euskara
Poesia di qua è di la - Han da - Associazione Culturale Euskara
Poesia di qua è di la - Han da - Associazione Culturale Euskara
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
___________<br />
poesia<br />
“<strong>di</strong> <strong>qua</strong> <strong>è</strong> <strong>di</strong> là” –<br />
-<br />
“han <strong>da</strong> hemen”,<br />
poesia<br />
___________<br />
poesie <strong>di</strong>:<br />
Leire Bilbao Pao<strong>la</strong> Febbraro<br />
Sonia Gonzalez Luigia<br />
Sorrentino
Leire Bilbao: On<strong>da</strong>rroa (Bizkaia) 1978. Ha pubblicato<br />
nel 2006 "Ezkatak" (ed. Susa)<br />
Sonia Gonzalez: Barakaldo (Bizkaia) 1973. Ha<br />
pubblicato i libro <strong>di</strong> poesie "Sagarroiak" e "Poema<br />
Amniotikoak". Il "Protocollo per non usare un<br />
linguaggio sessista" e il Romanzo "Ugerra eta<br />
Ke<strong>da</strong>rra".<br />
Pao<strong>la</strong> Febbraro: Marsciano, in provincia <strong>di</strong> Perugia.<br />
Vive e <strong>la</strong>vora a Roma.<br />
Turbolenze in aria chiara (1994), Lezioni e<br />
Conversazioni <strong>di</strong> Amelia Rosselli (1996). Ha partecipato<br />
varie volte al Festival dei Poeti ad Ostia Antica (1994-<br />
1999). Ha pubblicato a fratello stefano (La Volpe e<br />
l'Uva, Bologna, 2000) e La Rivoluzione <strong>è</strong> solo del<strong>la</strong><br />
Terra (Manni, Lecce, 2002), con cui <strong>è</strong> stata vincitrice<br />
del Premio <strong>di</strong> poesia Renato Giorgi. Ha curato, per<br />
Stampa Alternativa, l'antologia <strong>di</strong> racconti e poesie<br />
Ecchime <strong>di</strong> Victor Cavallo (2003).<br />
Luigia Sorrentino:<br />
<strong>Poesia</strong>:<br />
La nerezza del nero, nei Quaderni <strong>di</strong> <strong>Poesia</strong> e.book,<br />
<strong>Poesia</strong> <strong>da</strong> Fare, a cura <strong>di</strong> Biagio Cepol<strong>la</strong>ro (Mi<strong>la</strong>no,<br />
2004)<br />
C’<strong>è</strong> un padre (Manni, San Cesario <strong>di</strong> Lecce, 2003)<br />
In: La poesia in Campania, a cura <strong>di</strong> Michele Sovente e<br />
Biagio Cepol<strong>la</strong>ro, E<strong>di</strong>zioni Forum Quinta Generazione,<br />
(Forlì, 1990)<br />
In: Centauri, farfalle e, appassionatamente tutti gli<br />
altri, Colonnese E<strong>di</strong>tore, (Napoli, 1986)<br />
In: Le trame del<strong>la</strong> paro<strong>la</strong>, E<strong>di</strong>zioni Tracce, (Pescara<br />
1985)<br />
Saggistica:<br />
Il terzo millennio: verso <strong>la</strong> donna ed. La Vita Felice,<br />
(Mi<strong>la</strong>no, 2004)
SAGARROIAK<br />
Gaueko naufragioa<br />
SONIA GONZALEZ<br />
Hone<strong>la</strong>ko gauetan arraina naiz.<br />
Ontzi garden borobilean ahoz gora etzan<br />
eta koloretako arraina naiz.<br />
Zirkulo zentrukideetan tematzen <strong>di</strong>tut<br />
nire hegal txikietako ezkatak,<br />
piszina baten mosaiko ur<strong>di</strong>nean<br />
luzara igeri egiten du<strong>da</strong><strong>la</strong> amesteko.<br />
Hone<strong>la</strong>ko gauetan brankiak zabaltzen <strong>di</strong>tut.<br />
Ez oxigenorik<br />
ezta hidrogenorik ere,<br />
ur moleku<strong>la</strong>k ez <strong>di</strong>ra <strong>di</strong>solbatzen,<br />
ezer ez <strong>da</strong> sartzen birikietara.<br />
Iparraldeko petroleroen marea beltza<br />
sarearen bestaldean.<br />
Hone<strong>la</strong>ko gauetan<br />
dena <strong>da</strong> <strong>la</strong>ua,<br />
dena barea,<br />
dena urruti.<br />
Guar<strong>da</strong>sol tropikalez basoetako izotzak konkistatu<br />
eta azken txalupa horretara igotzen naiz,<br />
munduaren zorabioan,<br />
noranahi itzultzearren.
PORCOSPINI<br />
Naufragio notturno<br />
SONIA GONZALEZ<br />
In notti come questa sono un pesce.<br />
Un pesce colorato, giacente a pancia in su<br />
nel<strong>la</strong> <strong>di</strong>afana boccia <strong>di</strong> vetro.<br />
Con le s<strong>qua</strong>me delle mie piccole ali<br />
insisto nel creare circoli concentrici<br />
per sognare <strong>di</strong> nuotare lungo il mosaico azzurro<br />
<strong>di</strong> una piscina.<br />
In notti come questa apro le branchie.<br />
Né ossigeno,<br />
né idrogeno,<br />
le molecole dell’ac<strong>qua</strong> non si <strong>di</strong>ssolvono,<br />
niente entra nei polmoni.<br />
Dall’altra parte del<strong>la</strong> rete<br />
marea nera delle petroliere del nord.<br />
In notti come questa<br />
tutto <strong>è</strong> piatto<br />
tutto <strong>è</strong> calmo,<br />
tutto <strong>è</strong> lontananza.<br />
Con ombrellini tropicali conquisto i cubetti <strong>di</strong><br />
ghiaccio del bicchiere<br />
salgo sull’ultima scialuppa,<br />
nel vortice del mondo,<br />
pur <strong>di</strong> tornare <strong>da</strong> <strong>qua</strong>lche parte.
Auzoa eta poesia<br />
Auzoan<br />
borroka ilegaletako txakurren aieneak<br />
<strong>di</strong>ra sehaska kanta gauero<br />
Auzoan<br />
martitzen, eguen eta barikuetan<br />
<strong>da</strong>ukate dosi-banaketa parkeko jonkiek<br />
Auzoan<br />
egin den ekintza kulturalik gogoangarriena<br />
The Exploited-en aspal<strong>di</strong>ko kontzertua<br />
Auzoan<br />
katuak kotxe azpian izkuturik <strong>da</strong>biltza<br />
zabortegiko arratoietan tamainak beldurtuta<br />
Auzoan etxea, etxean loge<strong>la</strong>, loge<strong>la</strong>n mesanotxea,<br />
mesanotxean agian<br />
kurloiez eta haritzez mintzo den poema bat,<br />
ihesbidea agian,<br />
kurloi eta haritz atean bizi den norbaiten<br />
p<strong>la</strong>gioa agian.
Il <strong>qua</strong>rtiere e <strong>la</strong> poesia<br />
Nel <strong>qua</strong>rtiere<br />
<strong>la</strong>trati <strong>di</strong> cani <strong>da</strong> combattimento<br />
ninna-nanna quoti<strong>di</strong>ana<br />
Nel <strong>qua</strong>rtiere<br />
il martedì, giovedì e venerdì<br />
i tossici del parco ricevono <strong>la</strong> loro dose<br />
Nel <strong>qua</strong>rtiere<br />
concerto degli Exploited<br />
evento culturale memorabile<br />
Nel <strong>qua</strong>rtiere<br />
gatti rintanati sotto le auto<br />
enormi terrificanti ratti <strong>da</strong>ll'immon<strong>di</strong>zia<br />
Nel <strong>qua</strong>rtiere <strong>la</strong> casa, nel<strong>la</strong> casa <strong>la</strong> camera, nel<strong>la</strong><br />
camera il como<strong>di</strong>no.<br />
Forse<br />
sul como<strong>di</strong>no<br />
una poesia che par<strong>la</strong> <strong>di</strong> querce e <strong>di</strong> passeri,<br />
forse<br />
una via <strong>di</strong> fuga,<br />
forse<br />
il p<strong>la</strong>gio <strong>di</strong> <strong>qua</strong>lcuno che vive tra querce e passeri.
Erikaren <strong>di</strong>skoak<br />
Ekaitza bat izan zen ge<strong>la</strong>n sartzean,<br />
epifania zurbi<strong>la</strong> zeraman soinean jantzita.<br />
“Goazen”<br />
Eta bere lorratzari jarraitu nion.<br />
Atearen <strong>da</strong>nbatekoa.<br />
Besotik hartu ninduen,<br />
kalea gurutzatzeko <strong>la</strong>guntza behar<br />
duen agurearen antzera, edo<br />
al<strong>da</strong>rera heltzeko aitaren premia<br />
duen emaztegaiaren antzera.<br />
Baina ez zen emaztegaia,<br />
ezta agurea ere,<br />
izaki are urduri eta zaharragoa baino.<br />
Begiak borobil,<br />
behatokietan <strong>da</strong>uden tresna<br />
horietako batenak <strong>la</strong>koak.<br />
Mingain sikuaz<br />
maiusku<strong>la</strong>z i<strong>da</strong>zten den gaixotasuna,<br />
osorik ahoskatzeko <strong>la</strong>r estua den pandemia<br />
xurxur<strong>la</strong>tu zi<strong>da</strong>n kale kantoian.<br />
Eta galdetzen ez duten galderetarako<br />
astirik utzi gabe<br />
bere <strong>di</strong>sko guztiak niretzako heredentzia<br />
izango zire<strong>la</strong> jakinarazi zi<strong>da</strong>n,<br />
ze<strong>la</strong>n gustatzen zai<strong>da</strong>n musika bazekie<strong>la</strong>.
I <strong>di</strong>schi <strong>di</strong> Erika<br />
Entrò come un temporale,<br />
indossava una palli<strong>da</strong> apparizione.<br />
“An<strong>di</strong>amo”<br />
e seguii <strong>la</strong> sua scia.<br />
Sbattere del<strong>la</strong> porta.<br />
Mi prese per braccio,<br />
come fosse un anziano che deve attraversare <strong>la</strong><br />
stra<strong>da</strong>,<br />
come una sposa che ha bisogno del padre per<br />
arrivare all’altare.<br />
Però non era una sposa,<br />
e nemmeno un anziano,<br />
Era un essere più nervoso e vecchio.<br />
Gli occhi roton<strong>di</strong>,<br />
come quelli <strong>di</strong> uno strumento <strong>da</strong> osservatorio.<br />
La lingua secca.<br />
Ad una angolo <strong>di</strong> stra<strong>da</strong> mi ha sussurrato<br />
il nome del<strong>la</strong> ma<strong>la</strong>ttia. Lettere maiuscole.<br />
Pandemia. Difficile <strong>da</strong> pronunciare intera.<br />
Senza <strong>la</strong>sciare tempo<br />
a domande che non chiedono nul<strong>la</strong><br />
mi ha detto che tutti i suoi <strong>di</strong>schi<br />
sarebbero stati <strong>la</strong> mia ere<strong>di</strong>tà,<br />
sapeva che <strong>la</strong> musica mi piace.
“Goazen”<br />
Eta paseatzen segitu genuen.<br />
Zer den orain CD bat musika-katean imintzea,<br />
Erikaren esku ahurreko borobil etenduetan<br />
notak barreiatzen uztea!<br />
Utzi<strong>da</strong>zu agintzen<br />
Utzi<strong>da</strong>zu agintzen,<br />
jar zaitez nire menpe,<br />
<strong>la</strong>ga zaitez nire ordenuetara,<br />
utzi<strong>da</strong>zu mendez mende emakumeoi ostutako<br />
boterea<br />
ohean behintzat berrezkutatzen.
“An<strong>di</strong>amo”<br />
E abbiamo continuato a passeggiare.<br />
Mettere un CD<br />
ora, adesso<br />
<strong>è</strong> <strong>la</strong>sciare che<br />
nei circoli interrotti del palmo del<strong>la</strong> mano <strong>di</strong> Erika<br />
si <strong>di</strong>ffon<strong>da</strong>no le note.<br />
Lasciami coman<strong>da</strong>re<br />
Lasciami coman<strong>da</strong>re,<br />
mettiti sotto <strong>di</strong> me,<br />
obbe<strong>di</strong>sci ai mie or<strong>di</strong>ni,<br />
<strong>la</strong>scia che per lo meno a letto<br />
recuperi il potere rubato<br />
secolo dopo secolo a noi donne.
Courtney Lovek peliku<strong>la</strong> hartan ezan zuen<br />
legez<br />
Ez zaizkit gustatzen<br />
orrazkera kontortua eta <strong>la</strong>kaz betea<br />
<strong>da</strong>ramaten atsoak,<br />
txan<strong>da</strong>l fosforeszentez eta takoiez<br />
supermekatura joaten <strong>di</strong>ren atsoak;<br />
orkati<strong>la</strong>k izugarri han<strong>di</strong>tzen zaizkio eta,<br />
zapata han<strong>di</strong>agoak erosi arren,<br />
ezin <strong>di</strong>tuzte oinak bertan sartu;<br />
barizeak edukitzen <strong>di</strong>tuzke<br />
eta ileak kokospean.<br />
Courtney Lovek peliku<strong>la</strong> hartan esan zuen legez:<br />
“ni ez naiz seku<strong>la</strong> zahar eta itsusia izango”<br />
Eta gero<br />
- gazte eta eder –<br />
hil egin zen.
Come <strong>di</strong>sse Courtney Love in quel film<br />
Non mi piacciono<br />
le vecchie con acconciature complicate irrigi<strong>di</strong>te<br />
<strong>da</strong>l<strong>la</strong> <strong>la</strong>cca.<br />
Le vecchie che vanno al supermercato<br />
in tuta fosforescente e tacchi alti;<br />
gli si gonfiano tanto le caviglie che<br />
nemmeno in scarpe comode<br />
potrebbero infi<strong>la</strong>rci i pie<strong>di</strong>.<br />
<strong>Han</strong>no vene varicose<br />
e peli sotto il mento.<br />
Come <strong>di</strong>sse Courtney Love in quel film:<br />
“Io non sarò mai vecchia e brutta”<br />
Poco dopo<br />
- giovane e bel<strong>la</strong> -<br />
morì.
Poemak amniotikoak<br />
modernoak<br />
Altuera ertaineko unibertsitariook<br />
koleta eta gafadunak,<br />
ONG batean baino gehiagotan<br />
ibiltzen zaretenok,<br />
Latinoamerika eta 3. mundua<br />
beti pentsamenduan,<br />
70. hamarka<strong>da</strong>ko arropak<br />
imitatzen <strong>di</strong>tuzten arropaz jantziak<br />
fou<strong>la</strong>rrak eta ko<strong>la</strong>-kaoak eskuan,<br />
mutil <strong>la</strong>gun modernoak<br />
ileapaindegian despeinatu itxura<br />
40€tan lortzen dutenak,<br />
munduko biolentziarekin<br />
ondo kontzientziatuak,<br />
karpeta galtzarpean eta<br />
A<strong>di</strong><strong>da</strong>s kirol zapati<strong>la</strong>k…<br />
Orain arte beza<strong>la</strong><br />
hipokondriak eta<br />
hipertentsioak<br />
jota<br />
seku<strong>la</strong> egon ez zaitezten<br />
poema-engendro hau de<strong>di</strong>katzen <strong>di</strong>zuet.
Poemi amniotici<br />
modernità<br />
Voi<br />
studentesse universitarie né alte né basse,<br />
occhiali e co<strong>di</strong>no,<br />
che col<strong>la</strong>borate con una o più <strong>di</strong> una ONG,<br />
l’America Latina e il Terzo Mondo sempre in mente,<br />
abiti anni ‘70<br />
fou<strong>la</strong>rd al collo e un co<strong>la</strong>-cao in mano,<br />
ragazze moderne,<br />
con un falso spettinato <strong>da</strong> 40 Euro,<br />
cartelletta sottobraccio<br />
e scarpe A<strong>di</strong><strong>da</strong>s ai pie<strong>di</strong>...<br />
De<strong>di</strong>co a voi<br />
piena coscienza del<strong>la</strong> violenza del mondo,<br />
questa poesia-informe<br />
dell’ipertensione.<br />
perché non <strong>di</strong>ventiate vittime<br />
dell’ipocondria o
estrategia falta<br />
Igurtzi eta igurtzi<br />
eta garbitu beharreko zikina<br />
krista<strong>la</strong>ren bestaldean <strong>da</strong>go.<br />
atzamarrik gabeko <strong>la</strong>ngileak<br />
Non amaitu ote zuten<br />
Non gel<strong>di</strong>tu ote ziren<br />
sasoi batean hain baliagarriak<br />
ziren atzamar horiek.<br />
Produkzio makinean bertan<br />
harrapaturik, hozkaturik, birrindurik<br />
usteldu ote ziren?<br />
Fabrikako arratoi gau-jabeak<br />
ote zuen kumeentzako<br />
afari ederra zulora eroan?<br />
Me<strong>di</strong>kuak “ez <strong>da</strong>go zereginik” esan<strong>da</strong><br />
ontzi metalikora ote zituen bota<br />
saskibaloi joka<strong>la</strong>ri keinuz?<br />
Sasoi batean hain baliotsuak<br />
ziren atzamarrak:<br />
norbaiti deitzeko,<br />
isi<strong>la</strong>razteko,<br />
popatik hartzera bi<strong>da</strong>ltzeko,<br />
be<strong>la</strong>rrietako zikina kentzeko,<br />
orgasmoak lortzeko.
mancanza <strong>di</strong> strategia<br />
Sfregare. Strofinare.<br />
Sporcizia <strong>da</strong> pulire.<br />
Presenza ostinata <strong>da</strong>ll’altra parte del vetro.<br />
<strong>la</strong>voratrici senza <strong>di</strong>ta<br />
Dove saranno an<strong>da</strong>te a finire,<br />
dove si troveranno<br />
quelle <strong>di</strong>ta in altri tempi<br />
così preziose.<br />
Sono forse marcite,<br />
intrappo<strong>la</strong>te, tranciate, triturate<br />
negli ingranaggi dell’industria?<br />
Un topo del<strong>la</strong> fabbrica padrone del<strong>la</strong> notte<br />
le avrà offerte ai suoi piccoli come sontuosa cena?<br />
Sono forse finite, con un abile <strong>la</strong>ncio<br />
nel canestro metallico del me<strong>di</strong>co che <strong>di</strong>ceva<br />
“non c’<strong>è</strong> niente <strong>da</strong> fare”?<br />
Dita che un tempo furono <strong>di</strong> tanto valore:<br />
per chiamare <strong>qua</strong>lcuno,<br />
per farlo tacere, per man<strong>da</strong>rlo 'affanculo,<br />
per pulirsi le orecchie,<br />
per raggiungere l’orgasmo.
Atzamarrak,<br />
hamar hatz,<br />
beti hor izango balira beza<strong>la</strong>,<br />
mundua ikutzeko eskuak osatzen zuten,<br />
noizbait, urduriak jota egongo<br />
eta atzazkol bat,<br />
atzazkol <strong>la</strong>saigarria<br />
faltako zitzaie<strong>la</strong><br />
bururatu barik / kontziente izan barik.
Dita,<br />
<strong>di</strong>eci <strong>di</strong>ta,<br />
come fossero lì per sempre,<br />
per mani che permettono <strong>di</strong> toccare il mondo<br />
inconsapevoli che in futuro,<br />
in pre<strong>da</strong> a un attacco <strong>di</strong> nervosismo,<br />
quell’unghia <strong>da</strong> mangiucchiare<br />
unghia tranquillizzante<br />
sarà persa<br />
per sempre.
alizia<br />
Goizaldeak talka<br />
egin du sudur eta begi<br />
gorriez gainezkatzen<br />
<strong>di</strong>ren zubipeen<br />
kontra.<br />
Txakurrak jabeen inguruetan<br />
eta inork nahi ez <strong>di</strong>tuen ortuariak,<br />
alperrik galtzen <strong>di</strong>ren berbak eta<br />
inoren birikietara sartuko ez den haizea.<br />
Irratien berriketa eta aharrausiak.<br />
Etxeko leihati<strong>la</strong>tik txute mota ezber<strong>di</strong>nak:<br />
besoko tipikoa,<br />
orkati<strong>la</strong>ko ez hain tipikoa,<br />
hankartekoa, denetan berriztatzaileena,<br />
mingain azpiko bat, oskarra mereziko lukeena.<br />
Erreka alboko eskaileretan<br />
gel<strong>di</strong>-gel<strong>di</strong>rik<br />
gel<strong>di</strong>tzen <strong>di</strong>ra<br />
argizaiol bako argizariak.<br />
Zerraldoginak eta kutxagileak<br />
zeharkale eta zumarkaleetatik<br />
paseatzen <strong>di</strong>ra bien bitartean.<br />
Hauxe bai<br />
Bilboko ispiluaren bestaldean <strong>da</strong>goe<strong>la</strong><br />
Alizia konturatzeko manera.
alice<br />
Violento cozzare dell’alba<br />
contro il ponte.<br />
Sotto, si ammassano<br />
nasi e occhi arrossati.<br />
Cani, padroni incontrastati.<br />
E ortaggi che nessuno vuole.<br />
Parole che si perdono invano e<br />
un respiro che non entrerà nei polmoni <strong>di</strong> nessuno.<br />
Chiacchiere al<strong>la</strong> ra<strong>di</strong>o. Sba<strong>di</strong>gli.<br />
Dal<strong>la</strong> finestra <strong>di</strong> casa rassegna del buco:<br />
al braccio, tipico,<br />
sul<strong>la</strong> caviglia, non così tipico,<br />
fra le gambe, nuovo,<br />
sotto <strong>la</strong> lingua, <strong>da</strong> Oscar.<br />
Giù al fiume sulle scale<br />
si fermano<br />
immobili<br />
ceri senza portalume.<br />
Costruttori <strong>di</strong> bare e pompe funebri<br />
passeggiano tra il corso e le vie del centro.<br />
E’ così che Alice sa<br />
<strong>di</strong> trovarsi <strong>di</strong>etro<br />
lo specchio <strong>di</strong> Bilbao.
nautak<br />
Nauta-nautae <strong>la</strong>tinak<br />
bere ontzian<br />
konjugatzen zituen antzera,<br />
bi<strong>da</strong>iatzeko nahia eta<br />
ga<strong>la</strong>rrenaren beldurra<br />
o<strong>la</strong>tuetan nahasten <strong>di</strong>ra.<br />
Baina eta zenbaitetan<br />
al<strong>da</strong>reek, sakrifizioek, jainkosek<br />
eze<strong>la</strong>ko baliorik ez edukitzeaz gain,<br />
ezertarako ere ez dute balio.<br />
Zenbaitetan<br />
mehatxu egiten <strong>di</strong>gun izeberra<br />
geure baitan <strong>da</strong>go.
nautak<br />
Nauta-nautae, declinazione<br />
nel<strong>la</strong> barca del <strong>la</strong>tino,<br />
allo stesso modo si mischiano<br />
nel<strong>la</strong> schiuma delle onde<br />
<strong>la</strong> paura del<strong>la</strong> tormenta<br />
e il desiderio <strong>di</strong> viaggiare.<br />
Non sempre<br />
altari, sacrifici, dee,<br />
hanno alcun valore,<br />
o servono a <strong>qua</strong>lcosa.<br />
Spesso<br />
l’iceberg che ci minaccia<br />
<strong>è</strong> dentro <strong>di</strong> noi.
ekintza poetiko zuzena<br />
Poemek bertso tartean<br />
harririk baleramate<br />
zikinkeriaren leiho-krista<strong>la</strong><br />
apurtzea<br />
ez litzateke gauza gaitza.<br />
Momentuz<br />
hobe izango <strong>da</strong><br />
harriak poema orrietan biltzea<br />
banketxeen kontra jaurtikitzeko.
azione poetica <strong>di</strong>retta<br />
Se tra un verso e l’altro <strong>di</strong> una poesia<br />
si nascondessero pietre<br />
non sarebbe <strong>di</strong>fficile<br />
fare a pezzi<br />
<strong>la</strong> vetrina del<strong>la</strong> sporcizia.<br />
Nel frattempo<br />
sarà meglio<br />
avvolgere le pietre in pagine <strong>di</strong> poesia<br />
prima <strong>di</strong> <strong>la</strong>nciarle contro i vetri <strong>di</strong> una banca.
ahanzgura<br />
Aterberik ez den bideak<br />
arroztu <strong>di</strong>ra denak.<br />
Semaforoak oro gorri.<br />
Zigarroek zikindutako atzamarrez<br />
ilea behin eta berriz<br />
ebakitzen duen andra bihurtu naiz.<br />
Mundua antropologia museo<br />
erraldoia baino ez de<strong>la</strong>,<br />
seku<strong>la</strong> bi<strong>da</strong>liko ez den<br />
zigilu bilduma<br />
bezain estatiko<br />
eta baliogabea de<strong>la</strong><br />
ahazteraino<br />
bere burua urkatzen ahalegindu<br />
eta soka eten zaion<br />
suizi<strong>da</strong>ren frustrazioa<br />
ezabatzeraino<br />
jo nahi nuke <strong>la</strong>rrua.<br />
Larrutan ahazteko dena.<br />
Dena <strong>la</strong>rrutan geratzeko.<br />
Larrua baita<br />
muga zehatz<br />
ondo ezagun bakarra.
voglia <strong>di</strong> <strong>di</strong>menticare<br />
Le strade senza riparo<br />
si sono fatte estranee.<br />
I semafori tutti rossi.<br />
Sono <strong>di</strong>ventata una donna che<br />
con le <strong>di</strong>ta sporche <strong>di</strong> sigaretta<br />
si taglia e ritaglia i capelli.<br />
Vorrei fare l’amore<br />
fino a <strong>di</strong>menticare<br />
che il mondo non <strong>è</strong> che<br />
un gigantesco museo antropologico,<br />
non <strong>è</strong> che<br />
una statica, irrelevante<br />
collezione <strong>di</strong> francobolli<br />
che mai saranno spe<strong>di</strong>ti,<br />
fino a cancel<strong>la</strong>re<br />
<strong>la</strong> frustrazione del suici<strong>da</strong><br />
che cerca <strong>di</strong> impiccarsi<br />
ma a cui si spezza <strong>la</strong> cor<strong>da</strong>.<br />
Tutto <strong>da</strong> <strong>di</strong>menticare nel<strong>la</strong> pelle.<br />
Tutto <strong>da</strong> <strong>la</strong>sciare nel<strong>la</strong> pelle.<br />
Perché <strong>la</strong> pelle <strong>è</strong><br />
l’unica vera frontiera<br />
che conosciamo a fondo.
arraren harra<br />
Saihetsak <strong>la</strong>ztantzen <strong>di</strong>zkio<strong>da</strong><strong>la</strong>,<br />
kaba<strong>la</strong>n jo<strong>la</strong>sten dut<br />
jainko arrak<br />
guztietatik zein aukeratu ote zuen<br />
nire amonaren amona sortzeko.<br />
Jainko horrek erein zituen<br />
harrak hainbat menderen ostean<br />
fumigatzea lortu ote dugun.<br />
Etsaiari saihetsak <strong>la</strong>ztantzen <strong>di</strong>zkio<strong>da</strong><strong>la</strong><br />
ikutzen du<strong>da</strong>n horietako bat<br />
baino ez naizen<br />
galdetzen <strong>di</strong>ot bere buruari.<br />
Mesanotxeko argia isiotu dut.<br />
Gizakiok iluntasunaren beldur<br />
garen legez,<br />
mamuak, akaso, argiak<br />
ikaratu egiten <strong>di</strong>tu.
il verme del maschio<br />
Quando gli accarezzo le costole<br />
gioco al<strong>la</strong> caba<strong>la</strong>:<br />
<strong>qua</strong>le avrà scelto<br />
il <strong>di</strong>o maschio<br />
per creare <strong>la</strong> nonna <strong>di</strong> mia nonna?<br />
Dopo tanti secoli<br />
siamo forse riuscite a <strong>di</strong>sinfestare<br />
<strong>da</strong>i vermi che quel <strong>di</strong>o seminò?<br />
Quando accarezzo le costole dell’altro<br />
chiedo a lui se non sono<br />
che una <strong>di</strong> quelle.<br />
Ho acceso <strong>la</strong> luce del como<strong>di</strong>no.<br />
Come noi umani abbiamo paura del buio,<br />
forse<br />
<strong>la</strong> luce<br />
spaventa i fantasmi.
munduaren jabe<br />
(bizitzak ez <strong>da</strong>uka titanic peliku<strong>la</strong>ren antz izpirik ere ez)<br />
Munduaren jabe sentiarazten nau.<br />
Janis Joplin kontzertu baten ostean<br />
bere azkenengo hotelean,<br />
pasabideetatik paseatzen,<br />
han<strong>di</strong>k ordubetera<br />
hil beharko ze<strong>la</strong> jakin barik.<br />
Horre<strong>la</strong>xe,<br />
horren arduragabe eta<br />
transzendentzia bakoa<br />
horren esku hutsik<br />
sentiarazten nau<br />
munduaren jabe.
padrona del mondo<br />
(<strong>la</strong> vita non assomiglia affatto a Titanic)<br />
Mi fa sentire padrona del mondo.<br />
Janis Joplin, dopo un concerto<br />
nel suo ultimo hotel,<br />
passeggia in corridoio,<br />
senza sapere che un’ora più tar<strong>di</strong><br />
sarebbe morta.<br />
Così,<br />
senza <strong>la</strong> minima preoccupazione<br />
senza <strong>la</strong> minima importanza<br />
con le mani in mano<br />
mi fa sentire<br />
padrona del mondo.<br />
Traduzioni <strong>di</strong> Roberta Gozzi
ESKATAK<br />
Burua Kentzen<br />
LEIRE BILBAO<br />
Ba<strong>di</strong>ra<br />
emakume aza<strong>la</strong>k<br />
ezkata usaina baino itsaskorragoak<br />
Ba<strong>di</strong>ra<br />
barrua no<strong>la</strong> hustu jakiteke<br />
ur<strong>da</strong>ilera zuzenean doazen esku emeak<br />
Ba<strong>di</strong>ra<br />
amantalean batzen <strong>di</strong>ren odo<strong>la</strong>k<br />
Ba<strong>di</strong>ra<br />
senarraren begira<strong>da</strong> duten arrainak<br />
Ba<strong>di</strong>ra<br />
arnasestuz erauzten <strong>di</strong>ren zakatzak<br />
Ba<strong>di</strong>ra<br />
o<strong>la</strong>tuen <strong>da</strong>r<strong>da</strong>ra duten gorputzak<br />
Ba<strong>di</strong>ra<br />
maitale desleia<strong>la</strong>rekin beza<strong>la</strong><br />
itsasoarekin oheratzen <strong>di</strong>renak<br />
Ba<strong>di</strong>ra<br />
arrainei beraiena bailitz burua kentzen <strong>di</strong>eten<br />
emakumeak
Staccare <strong>la</strong> testa<br />
Ci sono<br />
pelli <strong>di</strong> donna<br />
che odorano <strong>di</strong> s<strong>qua</strong>me ma ancor più marine<br />
Ci sono<br />
mani femminili che sanno come svuotare dentro,<br />
an<strong>da</strong>ndo dritte allo stomaco<br />
Ci sono<br />
sangui che s’incontrano sui grembiuli<br />
Ci sono<br />
pesci che hanno lo sguardo dei mariti<br />
Ci sono<br />
branchie <strong>di</strong>velte <strong>da</strong>ll’affanno<br />
Ci sono<br />
corpi che hanno il tremolio delle onde<br />
Ci sono<br />
che vanno a letto con il mare<br />
come con un amante infedele<br />
Ci sono<br />
donne<br />
che staccano <strong>la</strong> testa ai pesci come se fosse <strong>la</strong> loro.
Egonarria<br />
Ez eskatu ispiluak bezain leia<strong>la</strong> izan na<strong>di</strong>n<br />
ezin bazara ikusi zure aurrean,<br />
ezin ba<strong>di</strong><strong>da</strong>zu barrura so egin<br />
zabalik etsi den leiho batetik beza<strong>la</strong>.<br />
Ez naiz suge<strong>la</strong>n<strong>da</strong>rea arraka<strong>la</strong> artean,<br />
nagoen lekuan irauten erakutsi <strong>di</strong><strong>da</strong>te.<br />
Egonarriz eramaten <strong>di</strong>tut egunak,<br />
aitak eman<strong>da</strong>ko etxeari eutsiz<br />
etsi naiz oharkabean.<br />
Ez <strong>da</strong>kit bestearen minaz nireaz ez ba<strong>da</strong>.<br />
Ikusten du<strong>da</strong>n beza<strong>la</strong> <strong>di</strong>otsut,<br />
ez eskatu ispiluak bezain leia<strong>la</strong> izan na<strong>di</strong>n,<br />
ez naiz mugituko<br />
hatsak agintzen <strong>di</strong><strong>da</strong>n heinean.<br />
Nagoen lekuan irauten erakutsi <strong>di</strong><strong>da</strong>te.
Pazienza<br />
Non chiedermi <strong>di</strong> essere fedele come uno specchio<br />
se non riesci a vederti <strong>qua</strong>ndo ti hai <strong>di</strong> fronte,<br />
se non riesci a guar<strong>da</strong>rmi dentro<br />
come <strong>da</strong> una finestra <strong>la</strong>sciata aperta.<br />
Non scappo come <strong>la</strong> lucerto<strong>la</strong> nel<strong>la</strong> fessura,<br />
mi hanno insegnato a rimanere nel posto dove sto.<br />
Porto i giorni con rassegnazione,<br />
aggrappandomi al<strong>la</strong> casa <strong>da</strong>ta <strong>da</strong>l padre<br />
senza conformarmi involontariamente.<br />
Solo so del mio dolore e non <strong>di</strong> quello degli altri.<br />
Te lo <strong>di</strong>co così come lo vedo,<br />
non chiedermi <strong>di</strong> essere leale come uno specchio,<br />
non mi muoverò<br />
se non <strong>è</strong> il respiro a coman<strong>da</strong>rmelo.<br />
Mi hanno insegnato a rimanere nel posto dove sto.
Odoletan 1<br />
«Odoletan nago» zikindu dut atzamarrekin ispiluan.<br />
Odoletan nago baina ez naiz emeago sentitzen.<br />
Kalez beterik <strong>da</strong>ude usainak,<br />
kea ari du harripetik.<br />
Sutu egin <strong>di</strong>ra tei<strong>la</strong>tuak,<br />
masail gorritu bat <strong>da</strong> zerua albotik pasatzean,<br />
orratzetatik tantaka ari <strong>di</strong>ra segundo odolkarak,<br />
lotsaturik erori <strong>di</strong>ra hostoak ukitu orduko.<br />
Odoletan <strong>da</strong>go oinez naraman lurra ere,<br />
sortu zuen sabeletik isuriz doa<br />
barrunbeek onartu nahi ez <strong>di</strong><strong>da</strong>ten jarioa.<br />
Eta ez <strong>da</strong>kit zergatik ukatu behar du<strong>da</strong>n<br />
naizena: emakume bat odoletan.
Sanguinando 1<br />
“Sto sanguinando” sporco lo specchio con il <strong>di</strong>to.<br />
Sto sanguinando ma non mi sento più donna.<br />
Gli odori sono pieni <strong>di</strong> strade,<br />
esce fumo <strong>da</strong>lle pietre.<br />
I tetti sono in fuoco,<br />
il cielo <strong>è</strong> una guancia arrossata <strong>qua</strong>ndo <strong>qua</strong>lcuno<br />
passa vicino,<br />
come gocce <strong>da</strong>lle <strong>la</strong>ncette co<strong>la</strong>no i secon<strong>di</strong> color del sangue,<br />
le foglie cadono vergognose appena sfiorate.<br />
Sta sanguinando anche questa terra che mi spinge ad an<strong>da</strong>re,<br />
fluisce <strong>da</strong>l ventre che lo ha generato<br />
questo flusso che le mie viscere non vogliono accettare.<br />
E non so perch<strong>è</strong> devo negare<br />
quello che sono: una donna che sta sanguinando.
Odoletan 2<br />
Odolez zikindu <strong>di</strong>tut atzamar puntak<br />
eta ahora eraman za<strong>la</strong>ntzati.<br />
Nire gorputzak nahi ez duen odol honek<br />
ez du zapore mikatzik.<br />
Min egiten <strong>di</strong><strong>da</strong>te titiburuek<br />
ezpain eske baleude beza<strong>la</strong>.<br />
Ez <strong>di</strong>tut zureak gura,<br />
ez <strong>di</strong>tut inorenak gura,<br />
niretzat ondo gordeak <strong>da</strong>uzkat.<br />
Taupa<strong>da</strong>ka <strong>da</strong>ukat barrua, erantzun eske,<br />
eta esku bat pausatu dut bu<strong>la</strong>rrean.<br />
Galdetu <strong>di</strong><strong>da</strong>zu zergatik batzuetan zuri baino<br />
hobeto ulertzen <strong>di</strong>o<strong>da</strong>n lehoi eme bati.<br />
Orain ba<strong>da</strong>kizu bu<strong>la</strong>rrak taupa<strong>da</strong>ka <strong>di</strong>tu<strong>da</strong>nean<br />
zergatik ez <strong>di</strong>zkizu<strong>da</strong>n uzten ukitzeko,<br />
zergatik gordetzen <strong>di</strong>tu<strong>da</strong>n neuretzako.
Sanguinando 2<br />
Ho sporcato le punte delle <strong>di</strong>ta <strong>di</strong> sangue<br />
e le avvicino indecisa al<strong>la</strong> bocca.<br />
Questo sangue che il mio corpo non vuole<br />
non ha un sapore amaro.<br />
Mi fanno male i capezzoli<br />
come se chiedessero delle <strong>la</strong>bbra.<br />
Non voglio le tue,<br />
non voglio quelle <strong>di</strong> nessun altro,<br />
ne ho ben conservate per me.<br />
Il mio dentro batte, chiede risposta,<br />
e ho una mano posata sul petto.<br />
Mi hai chiesto perché a volte capisco meglio una<br />
leonessa<br />
<strong>di</strong> <strong>qua</strong>nto capisco te.<br />
Adesso sai perché <strong>qua</strong>ndo il petto palpita<br />
non te lo <strong>la</strong>scio toccare,<br />
perché lo serbo per me.
Ez dut nahi<br />
Ez dut lurperatuko nauen aberririk nahi,<br />
izan nahi genuena ahora ekarriko <strong>di</strong><strong>da</strong>nik.<br />
Ez dut nekatuko nauen maitasunik nahi,<br />
lepora igoko zai<strong>da</strong>nik mendeku hartzeko ez ba<strong>da</strong>.<br />
Ez dut babestuko nauen amarik nahi,<br />
alboan izango ez badut denbora badoanean.<br />
Ez aberri, ez maitasun, ez amarik<br />
ez badut, nora itzuliko naiz?
Non voglio<br />
Non voglio <strong>la</strong> patria che mi sotterrerà,<br />
che mi metta in bocca quello che volevamo essere.<br />
Non voglio l’amore che mi stancherà,<br />
che mi si aggrappi al collo solo per vendetta.<br />
Non voglio una madre che mi proteggerà,<br />
che non mi sarà vicina <strong>qua</strong>ndo il tempo se ne andrà.<br />
Né patria, né amore, né madre<br />
se non le ho, dove tornerò?
Gereziondoak loretan<br />
Bere haur negarra isi<strong>la</strong>razteko<br />
bueltatu nahi due<strong>la</strong> herrira esan <strong>di</strong>t,<br />
maiatzak ertza jo aurretik<br />
gereziondoak loretan ikusteko.<br />
Denborarekin kaleak eta iritziak<br />
okertzen joan zaizkio<strong>la</strong>,<br />
arnasa ez due<strong>la</strong> ja<strong>da</strong><br />
utzi zuen lekuan aurkitzen.<br />
Bakar<strong>da</strong>dea neguko kaleetan<br />
beroki lo<strong>di</strong> batekin ibiltzea de<strong>la</strong>,<br />
ba<strong>di</strong>re<strong>la</strong> atea zabaltzean<br />
inoiz ezer sartzen ez den etxeak,<br />
kanpoko hotza ez ba<strong>da</strong>.<br />
Egunak hausten zaizkio<strong>la</strong> eskuetan,<br />
hil berriak beza<strong>la</strong> prestatzen de<strong>la</strong> gauero,<br />
lotsa ematen <strong>di</strong>o<strong>la</strong> ohean biluzik hiltzeak.<br />
Maiatzak ertza jo du,<br />
eguzkiak berotu harriak sartu <strong>di</strong>tu poltsikoan.<br />
Bere haur negarra isi<strong>la</strong>razteko<br />
bueltatu nahi due<strong>la</strong> herrira esan <strong>di</strong>t.
Ciliegi in fiore<br />
Per zittire il suo pianto <strong>di</strong> bambino<br />
mi ha detto che vuole tornare al paese,<br />
per guar<strong>da</strong>re i ciliegi in fiore<br />
prima che maggio arrivi al termine.<br />
Che col passare del tempo le strade e i pensieri<br />
gli si sono fatti contorti,<br />
e non trova più il respiro<br />
nel luogo dove l’ha <strong>la</strong>sciato.<br />
Che <strong>la</strong> solitu<strong>di</strong>ne <strong>è</strong> camminare nelle strade<br />
d’inverno indossando un cappotto pesante,<br />
che ci sono case in cui, <strong>qua</strong>ndo apri <strong>la</strong> porta,<br />
non entra mai niente,<br />
se non il freddo <strong>di</strong> fuori.<br />
Che i giorni ti si sbricio<strong>la</strong>no tra le mani,<br />
che si prepara ogni notte come si fa con un morto recente,<br />
che gli fa paura morire nudo nel suo letto.<br />
Maggio <strong>è</strong> arrivato al termine,<br />
ha rimesso in tasca le pietre scal<strong>da</strong>te <strong>da</strong>l sole.<br />
Mi ha detto che vuole tornare al paese<br />
per zittire il suo pianto <strong>di</strong> bambino.
Inboluzioa<br />
No<strong>la</strong> ezagutu naiteke gaur<br />
atzo ezezagutu nintzena?<br />
FERNANDO PESSOA<br />
Tok-tok neu naiz<br />
aza<strong>la</strong>ri buelta eman eta neure zainetara sartu nahi<br />
duena<br />
Tok-tok zabal zaitezte zainok<br />
neure odoletan igeri egin<br />
birikak eta bu<strong>la</strong>rrak iruntzitara ikusi<br />
eta arnasestuan <strong>da</strong>bilen gerezi bihotza ahora<br />
deza<strong>da</strong>n<br />
Tok-tok neu naiz<br />
ehundutako aza<strong>la</strong>z erantzi eta neurez busti nahi<br />
duena<br />
umetokian kuzkurtuta lokartu nahi duena<br />
neure barne hormak <strong>la</strong>ztandu nahi <strong>di</strong>tuena<br />
ikusmira na<strong>di</strong>n oinetatik kopetaraino<br />
Tok-tok neu naiz<br />
begiak estali eta mihia irentsi eta<br />
burezurra eskuetan hartu nahi duena<br />
Tok-tok neu naiz<br />
utzi<strong>da</strong>zu nigan sartzen<br />
ezagutarazi na<strong>di</strong>n<br />
besterik ez dut nahi
Involuzione<br />
“Come posso conoscermi oggi<br />
se ieri non mi conoscevo?”<br />
FERNANDO PESSOA<br />
Toc-toc sono io<br />
quel<strong>la</strong> che vuole rivoltare <strong>la</strong> pelle per entrare nelle proprie<br />
vene.<br />
Toc-toc aprite vene<br />
perché io possa nuotare nel mio sangue<br />
vedere <strong>da</strong>ll’altro <strong>la</strong>to seni e polmoni<br />
e mettere in bocca il cuore <strong>di</strong> ciliegio in affanno.<br />
Toc-toc sono io<br />
che voglio vestire <strong>la</strong> mia pelle intessuta e bagnarmi <strong>di</strong> me<br />
che voglio addormentarmi rannicchiata nell’utero<br />
che voglio accarezzare le mie pareti interne<br />
curiosa <strong>di</strong> scoprirmi <strong>da</strong>l<strong>la</strong> testa ai pie<strong>di</strong><br />
Toc-toc sono io<br />
che voglio nascondermi il cranio tra le mani<br />
tapparmi gli occhi e ingoiare <strong>la</strong> lingua<br />
Toc-toc sono io<br />
<strong>la</strong>sciami entrare in me<br />
altro non desidero<br />
che conoscermi
Betaza<strong>la</strong>k<br />
Arima batzuetan izaten <strong>da</strong>.<br />
Inork ez <strong>da</strong>uka<br />
etenik gabe eta betirako.<br />
WISLAWA SZYMBORSKA<br />
Zabaldu <strong>di</strong>tuzu begiak,<br />
itzartu berri denaren usaina <strong>da</strong>ukazu,<br />
lo egin duenaren zaporea.<br />
Zarratu <strong>di</strong>tuzu begiak,<br />
gezurrak jauzika ari zaizkizu betazaletan,<br />
eta nik denak sinetsi nahi.<br />
Zarratu <strong>di</strong>tuzu begiak,<br />
isiltzen denaren betazaletan<br />
irakurtzen ahal de<strong>la</strong>ko gordekoa,<br />
no<strong>la</strong> hilotzei begiak zarratzen <strong>di</strong>zkiegunean<br />
hil<strong>da</strong>koen betazaletan irakurtzen ahal den<br />
esateko zutena, esan gabe <strong>la</strong>ga dutena.<br />
Lo egin duenaren usaina <strong>da</strong>ukazu,<br />
itzartu berri denaren zaporea,<br />
jaioberri bat <strong>di</strong>ru<strong>di</strong>zu.<br />
Gezurrak sinetsi gura <strong>di</strong>zkizut,<br />
ume batek egia zaharrak<br />
deskubritzen <strong>di</strong>tuen moduan.
Palpebre<br />
Apri gli occhi<br />
hai l’odore del nuovo risveglio,<br />
il sapore <strong>di</strong> chi ha dormito.<br />
Chiu<strong>di</strong> gli occhi,<br />
le bugie ti saltel<strong>la</strong>no <strong>di</strong>etro le palpebre,<br />
e io vorrei crederle tutte.<br />
L’anima <strong>la</strong> si ha ogni tanto.<br />
Nessuno <strong>la</strong> ha<br />
<strong>di</strong> continuo e per sempre.<br />
WISLAWA SZYMBORSKA<br />
Chiu<strong>di</strong> gli occhi,<br />
perch<strong>è</strong> nelle palpebre <strong>di</strong> chi tace<br />
<strong>è</strong> possibile leggere ciò che <strong>è</strong> nascosto,<br />
come <strong>qua</strong>ndo chiu<strong>di</strong>amo gli occhi ai morti<br />
possiamo leggere nelle loro palpebre<br />
quello che avevano <strong>da</strong> <strong>di</strong>re, quello che hanno<br />
<strong>la</strong>sciato senza <strong>di</strong>re.<br />
Hai l’odore del sonno,<br />
il sapore del nuovo risveglio,<br />
sembri un neonato.<br />
Voglio credere alle tue bugie,<br />
come un bambino<br />
che scopre le antiche verità.
Ezinen orekan<br />
Hazten joan <strong>di</strong>ren minekin hazi gara,<br />
harri gaineko lo beroarekin,<br />
ezinen orekan.<br />
Ezinekin jostatzea<br />
ez <strong>da</strong> ezin jostatzea.<br />
Lekuz al<strong>da</strong>tzeko ez ba<strong>da</strong><br />
ez hartu harria esku artean.<br />
Urrunera jaurtitzeko ez ba<strong>da</strong><br />
ez erauzi sortu zen lurretik.<br />
Zinez <strong>di</strong>otsut,<br />
ezinez izan gara.<br />
Edonora goaze<strong>la</strong> ere<br />
usain bera <strong>da</strong>ramagu azal azpian.<br />
Lur heze usaina,<br />
amaren usaina beza<strong>la</strong>,<br />
edonora goaze<strong>la</strong> ere<br />
aza<strong>la</strong>ren azpian.<br />
Ez <strong>da</strong> erraz ezabatuko.<br />
Nork ez du gorrotatu inoiz<br />
gehien maitatu duena.<br />
Nork ez du gorrotatu inoiz<br />
azal azpiko lur heze usaina.<br />
Hazten joan <strong>di</strong>ren minekin hazi gara,<br />
harri gaineko lo beroarekin,<br />
ezinen orekan.
Nell’equilibrio dell’impossibile<br />
Cresciamo con i dolori che crescono,<br />
in un caldo sonno su una pietra,<br />
nell’equilibrio dell’impossibile.<br />
Giocare con l’impossibile<br />
non <strong>è</strong> l’impossibilità <strong>di</strong> giocare.<br />
Non prendere <strong>la</strong> pietra tra le mani<br />
se non per cambiar<strong>la</strong> <strong>di</strong> posto.<br />
Non sra<strong>di</strong>carlo <strong>da</strong>l<strong>la</strong> terra in cui <strong>è</strong> nato<br />
se non per <strong>la</strong>nciarlo lontano.<br />
Posso assicurartelo,<br />
siamo senza poter essere.<br />
E ovunque andremo<br />
porteremo sempre quell’odore sotto <strong>la</strong> pelle.<br />
Odore <strong>di</strong> terra umi<strong>da</strong>,<br />
come l’odore del<strong>la</strong> madre,<br />
ovunque andremo<br />
sotto <strong>la</strong> pelle.<br />
Non <strong>è</strong> facile <strong>da</strong> cancel<strong>la</strong>re.<br />
Chi non ha mai o<strong>di</strong>ato<br />
<strong>la</strong> persona che ha più amato.<br />
Chi non ha mai o<strong>di</strong>ato<br />
l’odore <strong>di</strong> terra umi<strong>da</strong> sotto <strong>la</strong> pelle.<br />
Cresciamo con i dolori che crescono,<br />
in un caldo sonno su una pietra,<br />
nell’equilibrio dell’impossibile.
Besterik ezean<br />
Izango <strong>di</strong>ra egunak besterik gabe amaituko<br />
<strong>di</strong>renak,<br />
besterik ezean eman<strong>da</strong>ko berbak izango <strong>di</strong>ra.<br />
Izango <strong>di</strong>ra hozkailuan iraungiko <strong>di</strong>ren erantzunak.<br />
Aukera egin beharrak beti <strong>da</strong>uka kostua.<br />
Izango <strong>di</strong>ra uneak hormak beza<strong>la</strong> pi<strong>la</strong>tzen <strong>di</strong>renak,<br />
eman gabeko agurrak izango <strong>di</strong>ra.<br />
Izango <strong>di</strong>ra besterik ezean gordetako nahiak.<br />
Ez egitea ere zigortzen <strong>da</strong>.<br />
Izango <strong>di</strong>ra izkinak leku oro errepikatzen <strong>di</strong>renak,<br />
inoiz etorriko ez <strong>di</strong>ren garaiak ere izango <strong>di</strong>ra.<br />
Izango <strong>di</strong>ra ezin hautatu <strong>di</strong>tugun moduak.<br />
Usoek harriak jaten <strong>di</strong>tuzte tarteka.
In mancanza d’altro<br />
Ci saranno giorni che semplicemente passeranno,<br />
in mancanza d’altro ci saranno delle parole <strong>da</strong>te.<br />
Ci saranno nel frigo risposte che scadranno.<br />
Scegliere ha sempre un costo.<br />
Ci saranno istanti affastel<strong>la</strong>ti come nei muri,<br />
e ci saranno ad<strong>di</strong>i non <strong>da</strong>ti.<br />
Ci saranno in mancanza d’altro desideri nascosti.<br />
Anche il non agire si castiga.<br />
Ci saranno angoli che si ripetono in tutti i luoghi,<br />
ci saranno anche momenti che non verranno mai più.<br />
Ci saranno mo<strong>di</strong> che non potremo scegliere.<br />
A volte anche le colombe mangiano pietre.<br />
Traduzioni <strong>di</strong> Viviana Tomassetti
LUIGIA SORRENTINO<br />
lo s<strong>la</strong>ncio del<strong>la</strong> rosa<br />
I.<br />
il silenzio del<strong>la</strong> rosa, del<strong>la</strong> pace ferma<br />
nel gomito sul<strong>la</strong> fronte <strong>di</strong> aprile<br />
nascesti imper<strong>la</strong>to nel<strong>la</strong> casa doveva essere<br />
l’ultima in una primavera in cui fummo<br />
<strong>da</strong>vvero soli<br />
portavamo lo stesso sangue<br />
<strong>la</strong> stessa cellu<strong>la</strong> che fu accanimento<br />
acca<strong>di</strong>mento anche precoce<br />
<strong>la</strong> meraviglia era voce che spariva nel<strong>la</strong> stanza<br />
voce lenta<br />
dove rimbombava <strong>la</strong> rosa<br />
stesa nel<strong>la</strong> domenica<br />
non ricordo l’esattezza del timbro<br />
né il carnevale che provavo in quel<strong>la</strong> stessa ora
arroxaren habai<strong>la</strong><br />
arroxaren ixiltasuna, pake gel<strong>di</strong>a<br />
ukondoan apiri<strong>la</strong>ren kopetan<br />
per<strong>la</strong>turik jaio zinen etxean<br />
azkena izan behar zen<br />
benetan bakarrik geunden u<strong>da</strong>berrian<br />
odol berbera generaman<br />
lehiati zen zelu<strong>la</strong> berbera<br />
gertaera goiztiarra ere<br />
miragarria ge<strong>la</strong>n desagertzen zen ahotsa zen<br />
ahots mote<strong>la</strong><br />
non arroxaren ohiartzuna<br />
igandean zabaltzen zen<br />
Ez dut gogoan tinbrearen zehaztasuna<br />
ez eta ordu hartan <strong>da</strong>statzen nuen inauteria
perché siamo <strong>di</strong> questa<br />
terra, <strong>la</strong> terra dei gerani e dei cento canarini gialli<br />
sollevàti <strong>da</strong>ll’oceano ci trovammo tutti<br />
ci aspettiamo <strong>di</strong>ci nel<strong>la</strong> febbre<br />
<strong>da</strong> solo non potevi immaginare volevi <strong>di</strong>re<br />
ora <strong>la</strong> febbre<br />
questa febbre pronunciavi<br />
il suo volto nel<strong>la</strong> veglia del<strong>la</strong> rosa nel tuo trenta<br />
d’aprile<br />
nell’ossigeno <strong>qua</strong>lcuno <strong>di</strong>mentica <strong>la</strong> sua origine<br />
il superfluo,<br />
l’inutile esattezza<br />
del bacio stampato sul<strong>la</strong> guancia nel<strong>la</strong> bel<strong>la</strong><br />
mollezza del<strong>la</strong> carneficina
Lur honetakoak bait gara<br />
geranio eta ehun kanario orien lurra<br />
ozeanoak jasoak kausitu ginen guztiok<br />
sukarrean <strong>di</strong>ozu itxarongo gara<br />
ezin bakarrik imaginatu esan nahi zenuen<br />
sukarra orain<br />
sukar hau ahoskatzen zenuen<br />
haren aurpegia arroxaren bei<strong>la</strong>n zure<br />
apiri<strong>la</strong>ren hogeitamarrean<br />
osigenoan baten batek jatorria ahazten du<br />
superfluoa,<br />
sarraskiaren be<strong>la</strong>xka ederrean<br />
aurpegian estanpatutako musuaren<br />
zehaztasun inuti<strong>la</strong>
un conforto ci sarà al <strong>la</strong>mpo già cominciato<br />
forte <strong>è</strong> <strong>la</strong> mano che prende <strong>la</strong> materia <strong>la</strong> mano<br />
che <strong>di</strong>sfa sul punto il superfluo raschiando<br />
in pieno petto <strong>la</strong> controra<br />
oh! chi lo sa come avremmo vissuto senza<br />
i sobborghi del<strong>la</strong> specie dove nessuna creatura<br />
in<strong>di</strong>fesa <strong>è</strong> meno necessaria oggi<br />
sotto i cartoni il vento <strong>qua</strong>lche volta<br />
spinge avanzi <strong>di</strong> scarpe nelle sere in cui<br />
<strong>qua</strong>lcuno <strong>la</strong>scia il giaciglio sul<strong>la</strong> spon<strong>da</strong><br />
come <strong>la</strong>cera misura
izanen <strong>da</strong> bihotz ematerik tximista piztu berriari<br />
in<strong>da</strong>rtsua <strong>da</strong> materia jasotzen duen eskuasuperfluoa<br />
puntuan desegiten duen eskua<br />
bu<strong>la</strong>rrean bertan<br />
atseden ordua karraskatuz<br />
oh! batek <strong>da</strong>ki espeziearen periferiarik gabe<br />
no<strong>la</strong> bizi izango ginen<br />
non babes gabeko izaki oro ezinbesteko den gaur<br />
kartoi azpian nehoiz<br />
haizeak zapata apurrak sakatzen <strong>di</strong>tu<br />
neurri urratua lez<br />
baten batek etzalekua ibaiertzean uzten duen gauetan
se solo tu avessi un istante sotto questo<br />
millesimo<br />
chiuso nel bottone <strong>di</strong> ogni tua immersione<br />
<strong>qua</strong>ndo tutto per noi emerge come un cratere<br />
ti <strong>di</strong>cono questa <strong>è</strong> <strong>la</strong> cavità,<br />
questa <strong>la</strong> legge delle esplosioni<br />
una natura morta,<br />
dove si consuma il movimento<br />
ve<strong>di</strong>, questo <strong>è</strong> il significato del<strong>la</strong> materia<br />
<strong>da</strong> ombra a sangue e carne, <strong>di</strong>ssolta <strong>da</strong> ogni <strong>la</strong>to<br />
e non <strong>di</strong>scutere gli argini, il letto<br />
d’ac<strong>qua</strong> che spunta all’improvviso<br />
pattugliato <strong>da</strong>lle gambe degli angeli<br />
in quel tumulto<br />
apocalisse e pietra
Mi<strong>la</strong>ordeko azpi honetan instant bat<br />
zuk bazenu<br />
zure inmersioaren botoian itxita<br />
krater baten moduan guretzat dena agertzen<br />
denean<br />
hauxe <strong>da</strong> zuloa esaten <strong>di</strong>zute<br />
hauxe leherketaren legea<br />
natura hi<strong>la</strong>,<br />
non mogimendua kontsumatzen den<br />
begira, hauxe <strong>da</strong> materiaren esanahia<br />
itzaletik odol eta okelera, alde guzitatik nahasia<br />
eta bazterrak ez eztabai<strong>da</strong>tu, bapatean<br />
agertzen den urezko ohea<br />
aingeruen ankak patru<strong>la</strong>ituta<br />
apokalisi eta harri<br />
tumulto hartan
se si perde <strong>qua</strong>lcosa<br />
come il nome<br />
niente <strong>è</strong> così breve<br />
sul<strong>la</strong> città degli<br />
esiliati<br />
nemmeno l’ombra<br />
cavalcata <strong>da</strong>i muri<br />
e non basteranno<br />
cenni <strong>da</strong>l finestrino<br />
prima che <strong>la</strong> pioggia<br />
li <strong>di</strong>sper<strong>da</strong><br />
obli<strong>qua</strong>, dove ognuno<br />
sa che non c’<strong>è</strong> stata<br />
offesa<br />
e il <strong>la</strong>mpo mi acceca<br />
e con <strong>la</strong> mano <strong>di</strong>venta<br />
notte<br />
le sua ombra verticale<br />
oh! chi trattiene l’ascolto?<br />
e i <strong>di</strong>spersi brevi<br />
in<strong>di</strong>etro non hanno<br />
che <strong>la</strong> luce del<br />
semaforo<br />
a scostarli sottili<br />
come giunchi<br />
fioriti all’indomani<br />
e allora può anche<br />
essere che il mattino<br />
sia speciale
Galtzen ba <strong>da</strong> zeozer<br />
demagun izena<br />
ezer ez <strong>da</strong> horren <strong>la</strong>burra<br />
atzerriratuen<br />
hirian<br />
ez eta ormak zamalkatutako<br />
itza<strong>la</strong> ere<br />
eta lehiati<strong>la</strong>tik egin<strong>da</strong>ko keinuak<br />
ez <strong>di</strong>ra aski<br />
euriak es<strong>la</strong>iak barreiatu<br />
baino lehen<br />
non orok <strong>da</strong>ki<br />
ez de<strong>la</strong> <strong>la</strong>idorik izan<br />
tximistak itsutzen nau<br />
eta eskuarekin<br />
gau bihurtzen <strong>da</strong><br />
haren itzal bertika<strong>la</strong><br />
oh! zeinek galerazten du entzutea?<br />
eta galdutako <strong>la</strong>burrak<br />
semaforoaren argiak besterik<br />
ez <strong>di</strong>tuzte somatzen<br />
biharamunean loratutako<br />
ziri <strong>la</strong>n<strong>da</strong>reen lez<br />
eta ha<strong>la</strong><br />
goiza berezia ere<br />
izan ote <strong>da</strong>
siamo giunti al<strong>la</strong> terra che chie<strong>di</strong><br />
nessun essere più caro <strong>è</strong> entrato<br />
nel cratere d’argento<br />
delle <strong>la</strong>crime lontano<br />
ma dobbiamo fare presto<br />
a due mani prendere i cenni<br />
degli alberi, i limoni che le stagioni<br />
gonfiano, e i fichi <strong>qua</strong>ranta<br />
e quelli uno sull’altro cadono<br />
mutando aspetto fra <strong>di</strong> loro<br />
e voce, tutti e <strong>qua</strong>ranta cadono<br />
a ciascuno il suo volgersi<br />
eppure io vi<strong>di</strong> il cuore gonfio<br />
<strong>da</strong>l<strong>la</strong> parte dei campi fuori città<br />
nel frutteto con <strong>la</strong> camicia sporca<br />
il pantalone rappezzato vi<strong>di</strong><br />
l’angolo retto del corpo piegato<br />
<strong>di</strong>etro il melo a crescere pena<br />
a metter<strong>la</strong> parve cosa utile<br />
contro le spine dei rovi
eskatzen duzun lurrera iritsi gara<br />
iza<strong>di</strong> maiteagorik ez <strong>da</strong> sartu<br />
malko urrutien<br />
zi<strong>la</strong>rrezko kraterran<br />
arin egin behar baina<br />
eskubetez arboletako zeinuak jaso<br />
aroak puzten <strong>di</strong>tuzten limoiak, ta<br />
pikuak berrogei<br />
ta bata bestearen gainean erortzen <strong>di</strong>ra horiek<br />
haien artean ahotsa ta<br />
itxura mutatuz<br />
bakoitzak bere iraulia<br />
nik bihotz puztua ikusi nion ordea<br />
kaletik urrun baserri aldean<br />
fruta arbo<strong>la</strong><strong>di</strong>an alkandora zikina ta<br />
galtzak erauziak ikusi nituen<br />
gorputz makurtuaren angelu zuzena<br />
sagarrondoan pena haziz<br />
<strong>la</strong>harraren arantzetan <strong>la</strong>gatzea<br />
pobetxuzkoa ziru<strong>di</strong>n<br />
Traduzione <strong>di</strong> Ander Ituarte
Pao<strong>la</strong> Febbraro<br />
<strong>da</strong> ‘La Rivoluzione <strong>è</strong> solo del<strong>la</strong> Terra’<br />
Manni E<strong>di</strong>tore 2002<br />
Fammi restare con te <strong>la</strong>vorìo del mondo<br />
o! tenera forma già fatta crosta del pane <strong>la</strong>ttuga o! mare <strong>di</strong><br />
tutte le <strong>la</strong>crime che pure sono ac<strong>qua</strong> del corpo che pure<br />
escono e spingono e si al<strong>la</strong>rgano dentro come fiume <strong>di</strong><br />
fuoco e ti senti che stai <strong>di</strong>ventando guscio dell’uovo del<br />
mondo che sei trasparente come tutti <strong>qua</strong>ndo si torce, <strong>la</strong><br />
forza consiste nel non alzare lo sguardo per vedere il già<br />
fatto <strong>la</strong> forza <strong>è</strong> restare incol<strong>la</strong>ti al <strong>la</strong>voro fammi restare con<br />
te <strong>la</strong>vorìo del mondo ren<strong>di</strong>mi zucca pe<strong>la</strong>ta non farmi vedere<br />
riempimi d’ac<strong>qua</strong> chiama a raccolta le menti del mondo le<br />
menti iso<strong>la</strong>te e tranquille le schiene nelle risaie quei fili<br />
dell’erba a uno a uno o! muraglie o! gelsomini o! <strong>di</strong>rupi o!<br />
capre del sale e il nero <strong>di</strong> china fammi restare con te <strong>la</strong>vorìo<br />
del mondo ren<strong>di</strong>mi invincibile come filo <strong>di</strong> rame arrossami e<br />
non farmi morire porta via <strong>da</strong> me questo non fare questo<br />
credere <strong>di</strong> non stare facendo non <strong>da</strong>rmi queste ultime<br />
parole: rovinami tu!
Pao<strong>la</strong> Febbraro<br />
‘La Rivoluzione <strong>è</strong> solo del<strong>la</strong> Terra’-tik;<br />
Manni E<strong>di</strong>tore 2002<br />
Laga hi<strong>da</strong>n hirekin munduko trabailu<br />
o! forma xamurra letxuga ogi koskorra honezkero izana o!<br />
malko guzien itsaso gorpuaren ura izanik jalgi <strong>di</strong>renak ta<br />
barruan he<strong>da</strong>tzen eta bultzatzen dute suzko ibai antzo ta<br />
arraultz osko<strong>la</strong> bihurtzen ari zare<strong>la</strong>koan zaude trasparente<br />
denok beza<strong>la</strong> makurtzen denean, ja<strong>da</strong> egin<strong>da</strong>koari so<br />
egiteko burua ez jasotzean <strong>da</strong>tza in<strong>da</strong>rra in<strong>da</strong>rra <strong>la</strong>nari<br />
itsatsia izaten <strong>da</strong> <strong>la</strong>ga hi<strong>da</strong>n hirekin munduko trabailu<br />
bi<strong>la</strong>katu hi<strong>da</strong>n ka<strong>la</strong>bazasoi<strong>la</strong>, ez hi<strong>da</strong>n utzi ikusten urez<br />
bete ni bildu hitzan munduko senak sen iso<strong>la</strong>tu eta <strong>la</strong>saiak<br />
arroz <strong>la</strong>ndetako bizkarrak be<strong>la</strong>r luze haien artean bat<br />
banan o! jasmina o! amildegi o! gatz ahuntzak eta tinta<br />
beltza <strong>la</strong>ga hi<strong>da</strong>n hirekin munduko trabailu garaiezina<br />
bi<strong>la</strong>ka nazazu gorritu kobre haria banintz ez ni neu zendu<br />
uxatu nigan<strong>di</strong>k ez egite hau ustezko ez egite hau ez niri<br />
eman azken hitzok: hon<strong>da</strong>tu hi<strong>da</strong>n!
SETTIMANA<br />
dettata <strong>da</strong>l respiro<br />
7 gennaio 1997<br />
bisogna imparare <strong>di</strong> nuovo<br />
dove poggiare le cose dentro e fuori <strong>di</strong> noi<br />
e bisogna imparare ad allontanare e ad avvicinare<br />
sia cosa ci fa bene sia cosa ci fa male<br />
e bisogna imparare ancora<br />
ad avvicinare e ad allontanare<br />
sia chi ci dà del bene che chi ci dà del male<br />
GIORNO<br />
dell’ascolto<br />
Non c'<strong>è</strong> trionfo<br />
solo mutazione<br />
Non ci sia mai trionfo dentro <strong>di</strong> te a stonare<br />
perché non c'<strong>è</strong> trionfo<br />
solo mutazione<br />
14 gennaio 1997<br />
16 gennaio 1997
ASTEA<br />
arnasak emana<br />
gure barru ta kanpoan gauzak non utzi<br />
ikasi behar berriz<br />
eta bai on bai gaitz egiten <strong>di</strong>guna<br />
urruntzen eta hurbiltzen ikasi behar<br />
eta bai ongia eta bai gaitza ematen <strong>di</strong>guna<br />
hurbiltzen eta urruntzen<br />
ikasi behar orain<strong>di</strong>k<br />
ENTZUNeguna<br />
garaipenik ez <strong>da</strong>go<br />
mutazioa besterik<br />
Ez deza<strong>la</strong> garaipenik inoiz zugan desafinatu<br />
ez baitago garaipenik<br />
mutazioa besterik<br />
1997 urtarri<strong>la</strong>ren 14<br />
1997 urtarri<strong>la</strong>ren 16
SETTEMBRE<br />
e l'intensità <strong>di</strong> cui sono piena scende piano ed io<br />
<strong>la</strong>scio che salga <strong>da</strong>l<strong>la</strong> pianta dei pie<strong>di</strong> questa liberazione<br />
<strong>è</strong> come se il tempo entrasse così dentro il mio corpo<br />
e così cammino respirando ogni lento passo dei miei pie<strong>di</strong><br />
e questa stanchezza mi fa occhi limpi<strong>di</strong> come ac<strong>qua</strong> <strong>da</strong>lle<br />
montagne e<br />
c'<strong>è</strong> dentro <strong>di</strong> me una sorgente forte che non sta bruciando<br />
ed <strong>è</strong> così ricca <strong>di</strong> minerali<br />
io<br />
ho<br />
sapore<br />
1 settembre 1997
IRAILA<br />
ta beterik nauen intentsitatea jaisten <strong>da</strong> motelki eta nik<br />
askapen hau oinazpitik igotzen uzten dut<br />
nire gorputzan denbora sartuko balitz beza<strong>la</strong> <strong>da</strong><br />
nire oinen pauso gel<strong>di</strong>ak arnas beteka nabil<br />
ta neke honek men<strong>di</strong> ur begi garbi egiten nau ta<br />
nire barnean erretzen ez <strong>da</strong>goen iturri sendo bat ba <strong>da</strong><br />
ta mineraletan horren joria<br />
nik<br />
zapore<br />
dut<br />
1997 iraliak 1
STAMATTINA<br />
Il tram sferraglia<br />
<strong>è</strong> l’alba<br />
nel giro <strong>di</strong> poche righe<br />
il cielo si colora<br />
ora m’addormento<br />
tutta spa<strong>la</strong>ncata<br />
NOTTE<br />
detta del sogno<br />
ho i pie<strong>di</strong> nu<strong>di</strong> e sto camminando in una stra<strong>da</strong> al<strong>la</strong>gata <strong>di</strong><br />
vino rosso<br />
<strong>la</strong> stra<strong>da</strong> che porta al paese <strong>è</strong> al<strong>la</strong>gata <strong>da</strong> un ruscello <strong>di</strong> vino<br />
rosso<br />
attraverso un breve tratto scavato nel<strong>la</strong> roccia<br />
bagliori <strong>di</strong> fuochi e <strong>di</strong> luci<br />
le donne stanno preparando una festa <strong>la</strong>ssù<br />
come ogni anno<br />
2-3 settembre ‘97
GAURKO GOIZA<br />
tranbia karranka<br />
egunabar<br />
lerro gutxi barru<br />
zerua margotzen <strong>da</strong><br />
lotaratzen naiz orain<br />
guztiz zabalduta<br />
GAUA<br />
ametsaren hizkia<br />
hutsik <strong>da</strong>uzkat ankak eta ardo gorriak gainezka egin<strong>da</strong>ko<br />
bide batean nabil<br />
ardo gorri errekak gaina hartu du herrira <strong>da</strong>raman bidea<br />
aitzurtutako estrata <strong>la</strong>bur bat zeharkatzen dut<br />
argi eta suzko <strong>di</strong>stirak<br />
andreak festa prestatzen ari <strong>di</strong>ra han goian<br />
urtero beza<strong>la</strong><br />
‘ 97 irai<strong>la</strong>k 2 -3
GENNAIO<br />
io devo custo<strong>di</strong>re un cuore misterioso<br />
io devo custo<strong>di</strong>re un’ombra<br />
io non ci devo par<strong>la</strong>re io devo<br />
io devo <strong>la</strong>sciarlo an<strong>da</strong>re<br />
io devo <strong>la</strong>sciare che viva che mi attraversi<br />
io mi devo abbandonare al fresco del<strong>la</strong> sua ombra<br />
io non devo avere paura che muoia io non ci devo par<strong>la</strong>re<br />
se ci parlo io non comunico più io sono so<strong>la</strong><br />
FEBBRAIO<br />
nessuno ti <strong>di</strong>ce perché custo<strong>di</strong>sci<br />
e se <strong>è</strong> l’opera a custo<strong>di</strong>re se stessa allora ci nascono figli<br />
come lunghi alberi silenziosi<br />
19 febbraio 1997
URTARRILA<br />
bihotz misteriotsu bat kukutu behar dut nik<br />
itzal bat kukutu behar dut nik<br />
nik behar ez <strong>di</strong>nat hitzegin behar nik<br />
utzi behar dut nik<br />
bizi <strong>da</strong><strong>di</strong><strong>la</strong> eta zeharka na<strong>di</strong><strong>la</strong> utzi behar dut nik<br />
haren itza<strong>la</strong>ren freskuran abandonatu behar ni neu<br />
haren heriotzak ez nau beldurtu behar ez <strong>di</strong>nat hitz egin<br />
behar nik<br />
nik hitzegiten ba dut ez dut ba komunikatzen bakar bakarrik<br />
naiz<br />
OTSAILA<br />
inork ez <strong>di</strong>zu estaen zergatik zaintzen duzun<br />
eta obra bal<strong>di</strong>n ba<strong>da</strong> bere burua zaintzen duena orduan<br />
semeak jaiotzen <strong>di</strong>ra<br />
arbol luze ixi<strong>la</strong>k beza<strong>la</strong><br />
1997 otsai<strong>la</strong>ren 19<br />
Traduzioni <strong>di</strong> Ander Ituarte
www.euskara.it<br />
Dipartimento <strong>di</strong> lingua e cultura basca