L'energia nucleare e le sue applicazioni - Sezione di Pavia - Infn
L'energia nucleare e le sue applicazioni - Sezione di Pavia - Infn
L'energia nucleare e le sue applicazioni - Sezione di Pavia - Infn
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
L’ENERGIA NUCLEARE<br />
L’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>…<br />
• Fissione e fusione <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Neutroni e uranio<br />
• Reattore <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Centrali nuc<strong>le</strong>ari<br />
è…<br />
• <strong>di</strong>abolica?<br />
• uti<strong>le</strong> alla società?<br />
• catastrofica?<br />
• conveniente?<br />
• <strong>di</strong>ffusa<br />
in Italia, in Europa, nel mondo?<br />
Risponde (o non risponde?…)<br />
Insomma:<br />
l’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
è “buona”<br />
o “cattiva”<br />
Paolo Montagna<br />
Ricercatore in Fisica Nuc<strong>le</strong>are all’Università <strong>di</strong> <strong>Pavia</strong><br />
Docente <strong>di</strong> Fisica Me<strong>di</strong>ca e Ra<strong>di</strong>oattività nei corsi <strong>di</strong> laurea del<strong>le</strong> Professioni Sanitarie Tecniche<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.1<br />
?
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
L’ENERGIA NUCLEARE<br />
L’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>…<br />
• Fissione e fusione <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Neutroni e uranio<br />
• Reattore <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Centrali nuc<strong>le</strong>ari<br />
è…<br />
• <strong>di</strong>abolica?<br />
• uti<strong>le</strong> alla società?<br />
• catastrofica?<br />
• conveniente?<br />
• <strong>di</strong>ffusa<br />
in Italia, in Europa, nel mondo?<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.2
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Fissione e fusione<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.3
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Fissione <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
I nuc<strong>le</strong>i pesanti (Z>92), se bombardati ad es. con neutroni, tendono<br />
a decadere spezzandosi in due nuc<strong>le</strong>i <strong>di</strong> massa circa metà <strong>di</strong> quella<br />
<strong>di</strong> partenza, emettendo inoltre altri neutroni, che possono provocare<br />
una reazione a catena.<br />
n<br />
+<br />
235<br />
92<br />
U<br />
→<br />
236<br />
92<br />
U<br />
*<br />
→<br />
→<br />
144<br />
56<br />
140<br />
54<br />
Ba<br />
Xe<br />
+<br />
+<br />
89<br />
36<br />
94<br />
38<br />
Kr<br />
Sr<br />
+<br />
+<br />
3n<br />
2n<br />
Nella fissione viene<br />
emessa energia:<br />
circa 200 MeV<br />
(contro i 20 eV<br />
del<strong>le</strong> reazioni chimiche)<br />
1g <strong>di</strong> fissione <br />
30000 kWh <strong>di</strong> energia<br />
= consumo familiare<br />
<strong>di</strong> 5 anni!!!<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.4
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Fusione <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
I nuc<strong>le</strong>i <strong>le</strong>ggeri (Z
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
L’ENERGIA NUCLEARE<br />
L’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>…<br />
• Fissione e fusione <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Neutroni e uranio<br />
• Reattore <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Centrali nuc<strong>le</strong>ari<br />
è…<br />
• <strong>di</strong>abolica?<br />
• uti<strong>le</strong> alla società?<br />
• catastrofica?<br />
• conveniente?<br />
• <strong>di</strong>ffusa<br />
in Italia, in Europa, nel mondo?<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.6
Verso l’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>: <strong>le</strong> tappe<br />
Dai fenomeni naturali...<br />
1895: Roentgen raggi X<br />
1896: Becquerel ra<strong>di</strong>oattività natura<strong>le</strong><br />
1898: Curie e<strong>le</strong>menti ra<strong>di</strong>oattivi<br />
1899: Rutherford ra<strong>di</strong>azioni α, β, γ<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
...ai fenomeni artificiali<br />
1905: Einstein<br />
E=mc 2<br />
1919: Rutherford reazioni nuc<strong>le</strong>ari<br />
1932: Chadwick neutrone<br />
1934: Curie produzione <strong>di</strong> ra<strong>di</strong>oisotopi<br />
1934: Fermi neutroni <strong>le</strong>nti su uranio<br />
1938: Hahn-Strassmann fissione<br />
1942: Fermi reattore <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.7
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
I neutroni <strong>le</strong>nti e l’uranio<br />
1932: scoperta del neutrone<br />
Il neutrone è neutro, e quin<strong>di</strong> non<br />
è soggetto a repulsione e<strong>le</strong>ttrica.<br />
Ha quin<strong>di</strong> un’e<strong>le</strong>vata capacità <strong>di</strong><br />
penetrazione nel nuc<strong>le</strong>o.<br />
Bombardando nuc<strong>le</strong>i <strong>di</strong> uranio con neutroni si ottengono<br />
moltissime sostanze ra<strong>di</strong>oattive.<br />
Se i neutroni passano attraverso sostanze particolari<br />
(moderatori: es. acqua o paraffina) che <strong>di</strong>minuiscono<br />
la loro velocità, l’effetto ra<strong>di</strong>oattivo aumenta molto.<br />
Inoltre vengono emessi altri neutroni che possono essere<br />
utilizzati a loro volta per continuare il processo a catena.<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.8
La fissione<br />
può avvenire<br />
con reazioni<br />
a catena.<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Reazioni a catena<br />
Se controllata, è una enorme sorgente <strong>di</strong> energia!<br />
Se incontrollata, ha effetti devastanti!<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.9
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
L’ENERGIA NUCLEARE<br />
L’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>…<br />
• Fissione e fusione <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Neutroni e uranio<br />
• Reattore <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Centrali nuc<strong>le</strong>ari<br />
è…<br />
• <strong>di</strong>abolica?<br />
• uti<strong>le</strong> alla società?<br />
• catastrofica?<br />
• conveniente?<br />
• <strong>di</strong>ffusa<br />
in Italia, in Europa, nel mondo?<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.10
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Il reattore <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• contenitore (grafite)<br />
• nocciolo:<br />
combustibi<strong>le</strong> (miscela isotopi <strong>di</strong> uranio)<br />
moderatore (acqua)<br />
assorbitore (barre <strong>di</strong> controllo: boro e cadmio)<br />
Pila <strong>di</strong> Fermi,<br />
Chicago 1942<br />
Sol<strong>le</strong>vando o abbassando <strong>le</strong> barre <strong>di</strong> controllo,<br />
è possibi<strong>le</strong> innescare o bloccare la reazione a catena.<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.11
Con<strong>di</strong>zione <strong>di</strong> criticità:<br />
n.<strong>di</strong> neutroni prodotti =<br />
n.<strong>di</strong> neutroni utilizzati<br />
per alimentare la reazione<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Stato critico<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.12
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
L’ENERGIA NUCLEARE<br />
L’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>…<br />
• Fissione e fusione <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Neutroni e uranio<br />
• Reattore <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Centrali nuc<strong>le</strong>ari<br />
è…<br />
• <strong>di</strong>abolica?<br />
• uti<strong>le</strong> alla società?<br />
• catastrofica?<br />
• conveniente?<br />
• <strong>di</strong>ffusa<br />
in Italia, in Europa, nel mondo?<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.13
Reattore protetto da una<br />
campana <strong>di</strong> rivestimento +<br />
sistema <strong>di</strong> raffreddamento<br />
in cui circola acqua.<br />
L’acqua trasformata in<br />
vapore mette in azione una<br />
turbina col<strong>le</strong>gata con un<br />
alternatore che produce<br />
energia e<strong>le</strong>ttrica.<br />
Il vapore uscito dalla<br />
turbina passa in un<br />
condensatore dove viene<br />
raffreddato e trasformato<br />
in acqua. Quest'acqua viene<br />
<strong>di</strong> solito inviata al reattore<br />
per essere riutilizzata.<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Centrali nuc<strong>le</strong>ari<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.14
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Centrali nuc<strong>le</strong>ari<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.15
Per qualsiasi tipo<br />
<strong>di</strong> centra<strong>le</strong>:<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Centrali nuc<strong>le</strong>ari<br />
• Il carburante (uranio, metano, carbone,…)<br />
“brucia” e produce calore<br />
• Un fluido <strong>di</strong> drenaggio asporta il calore<br />
prodotto e produce vapore<br />
• Il vapore alimenta <strong>le</strong> turbine<br />
• Il vapore va quin<strong>di</strong> raffreddato<br />
Solo l’energia inizia<strong>le</strong> è<br />
<strong>di</strong> origine <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>!<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.16
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
L’ENERGIA NUCLEARE<br />
L’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>…<br />
• Fissione e fusione <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Neutroni e uranio<br />
• Reattore <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Centrali nuc<strong>le</strong>ari<br />
è…<br />
• <strong>di</strong>abolica?<br />
• uti<strong>le</strong> alla società?<br />
• catastrofica?<br />
• conveniente?<br />
• <strong>di</strong>ffusa<br />
in Italia, in Europa, nel mondo?<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.17
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Verso la bomba<br />
Il processo <strong>di</strong> fissione realizzato da Fermi in Italia nel 1934<br />
viene capito solo nel 1939 da Hahn e Strassmann in Germania.<br />
Negli Stati Uniti, dove Fermi e molti altri sono emigrati dopo<br />
<strong>le</strong> <strong>le</strong>ggi razziali del 1938, si teme che la Germania produca la<br />
bomba atomica.<br />
I fisici europei emigrati negli Stati Uniti, con l’appoggio<br />
determinante <strong>di</strong> Einstein, convincono il presidente<br />
Roosevelt della necessità <strong>di</strong> iniziare <strong>le</strong> ricerche<br />
per costruire la bomba prima della Germania.<br />
"Se avessi saputo che i tedeschi non sarebbero riusciti a costruire<br />
la bomba atomica, non avrei mai alzato un <strong>di</strong>to.“<br />
Albert Einstein<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.18
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Los Alamos<br />
Dicembre 1941: gli USA entrano in guerra<br />
Estate 1942: Roosevelt crea il Progetto Manhattan per <strong>le</strong> ricerche<br />
sulla bomba atomica<br />
Dicembre 1942: Fermi realizza il reattore <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> (pila <strong>di</strong> Fermi)<br />
Marzo 1943: inizia in gran segreto<br />
la costruzione della cittadella <strong>di</strong><br />
Los Alamos (<strong>di</strong>rettore Oppenheimer)<br />
Novembre 1944: si capisce che la<br />
Germania non riuscirà ad arrivare<br />
alla bomba. Inizia il dubbio degli<br />
scienziati: non ci sono più motivi<br />
per la bomba.<br />
Primavera 1945: alcuni scienziati<br />
scrivono a Roosevelt: fermiamoci!<br />
Apri<strong>le</strong> 1945: muore Roosevelt.<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.19
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Via alla bomba!<br />
Apri<strong>le</strong> 1945: Truman nuovo Presidente USA. Finisce la guerra in<br />
Europa. Il Giappone non si arrende.<br />
Giugno 1945: un gruppo <strong>di</strong> fisici (Oppenheimer, Fermi e altri)<br />
chiede <strong>di</strong> lanciare subito la bomba sul Giappone; un altro gruppo<br />
<strong>di</strong> fisici (Slizard e altri) chiede <strong>di</strong> usare la bomba solo nel deserto,<br />
a scopo <strong>di</strong>mostrativo. Truman decide per il lancio sul Giappone.<br />
Luglio 1945: pronti 2 tipi <strong>di</strong> bombe,<br />
a uranio 235 e plutonio 239. Lancio<br />
<strong>di</strong>mostrativo nel Nuovo Nessico:<br />
potenza: 20000 tonnellate <strong>di</strong> tritolo.<br />
Ultimatum al Giappone: respinto.<br />
6 agosto 1945: Hiroshima<br />
9 agosto 1945: Nagasaki<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.20
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
La bomba atomica<br />
Principio contrario<br />
a quello del reattore:<br />
fissione totalmente<br />
incontrollata.<br />
Tempi acce<strong>le</strong>rati: uso <strong>di</strong> neutroni veloci eliminato il moderatore<br />
Si ha fissione quando l’uranio supera una certa massa critica <br />
per “programmare” l’esplosione, il combustibi<strong>le</strong> viene sud<strong>di</strong>viso in<br />
più parti, e la reazione viene innescata me<strong>di</strong>ante un norma<strong>le</strong><br />
esplosivo, posto sulla testata, che fa “scontrare” <strong>le</strong> <strong>di</strong>verse<br />
parti <strong>di</strong> uranio.<br />
In base ai danni che si vogliono procurare, l’esplosione viene<br />
fatta avvenire a una certa quota, determinata da un altimetro.<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.21
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Hiroshima e Nagasaki<br />
Hiroshima<br />
uranio 235<br />
98% <strong>di</strong>struzione<br />
70000 morti<br />
Nagasaki<br />
plutonio 239<br />
47% <strong>di</strong>struzione<br />
75000 morti<br />
La scienza in crisi<br />
Prima bomba: necessaria? sgomento...<br />
Seconda bomba: inuti<strong>le</strong>! rabbia!...<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.22
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
L’ENERGIA NUCLEARE<br />
L’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>…<br />
• Fissione e fusione <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Neutroni e uranio<br />
• Reattore <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Centrali nuc<strong>le</strong>ari<br />
è…<br />
• <strong>di</strong>abolica?<br />
• uti<strong>le</strong> alla società?<br />
• catastrofica?<br />
• conveniente?<br />
• <strong>di</strong>ffusa<br />
in Italia, in Europa, nel mondo?<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.23
L’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> è anche uti<strong>le</strong>…<br />
Tantissime <strong>applicazioni</strong><br />
dell’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
in senso pacifico<br />
e “uti<strong>le</strong> alla società”,<br />
in particolare<br />
in ambito me<strong>di</strong>co<br />
(<strong>di</strong>agnostico/terapeutico)<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Tra i tanti possibili, alcuni esempi “pavesi”:<br />
-Sminamento umanitario (INFN)<br />
-Ispezione carghi – ricerca sostanze il<strong>le</strong>cite (INFN)<br />
- Esame sofisticazione sostanze (LENA)<br />
- Terapia tumora<strong>le</strong> BNCT (LENA)<br />
- Produzione <strong>di</strong> ra<strong>di</strong>ofarmaci per la PET (LENA-ciclotrone)<br />
- Adroterapia (CNAO)<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.24
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
INFN – Progetto Explodet<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.25
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Lo sminamento umanitario<br />
L’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>, così devastante in guerra, può essere una preziosa<br />
al<strong>le</strong>ata in tempo <strong>di</strong> pace. Un esempio: <strong>le</strong> MINE ANTIUOMO.<br />
Ogni anno: 20000 vittime per “vecchie” mine antiuomo (20% bambini).<br />
Sminamento troppo costoso:<br />
ispezione del terreno con sensori<br />
<strong>di</strong> anomalia allarme estrazione<br />
e neutralizzazione esplosivo<br />
tempo: > 30 minuti<br />
costo: 300-1000 $<br />
falsi allarmi: 99 %<br />
Tutti gli esplosivi contengono azoto in gran quantità (20-30%,<br />
contro il
Il <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> contro <strong>le</strong> mine antiuomo<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
INFN <strong>Pavia</strong>, Padova, Bari, 1999-2002<br />
Bombardando con neutroni il terreno, si può rivelare<br />
una anomala quantità <strong>di</strong> azoto.<br />
Reazione <strong>di</strong> cattura neutronica:<br />
14 N + n 15 N + γ (Eγ=10.8 MeV)<br />
Metodo proposto:<br />
• tubo portati<strong>le</strong> (<strong>di</strong>mensioni 50 cm)<br />
azionato da robot<br />
• neutroni da fissione spontanea <strong>di</strong> 252 Cf<br />
• rivelazione dell’energia me<strong>di</strong>ante scintillatori<br />
• analisi automatica (computer)<br />
durante <strong>le</strong> successive ispezioni<br />
• intervento umano solo dopo la conferma<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.27
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
INFN – Progetto Euritrack<br />
Progetto europeo EURITRACK<br />
(EURopean Illicit TRAfficking Countermeasures Kit, 2004-07):<br />
Tecnologia innovativa per l’ispezione dei container carichi nei porti marittimi,<br />
per aumentare la sicurezza senza <strong>di</strong>minuire il flusso della merce in transito.<br />
Ispezione dei carghi tramite bombardamento con neutroni veloci:<br />
possibilità <strong>di</strong> analizzare materiali <strong>di</strong> notevo<strong>le</strong> spessore,<br />
misurandone la composizione chimica<br />
per poter <strong>di</strong>stinguere droghe o materiali esplosivi<br />
nascosti all'interno del container.<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.28
Ispezione <strong>di</strong> container con neutroni<br />
"Tagged Neutron Inspection System“ (TNIS).<br />
Il volume sospetto del container,<br />
precedentemente in<strong>di</strong>viduato da una ra<strong>di</strong>ografia<br />
a raggi X, viene investito da una sorgente <strong>di</strong><br />
neutroni da 14 MeV, prodotti dalla reazione<br />
deuterio-trizio, che produce anche una<br />
particella alfa in <strong>di</strong>rezione opposta al neutrone.<br />
La rivelazione contemporanea dell’energia<br />
dei raggi gamma secondari emessi dai nuc<strong>le</strong>i<br />
bersaglio (a energie caratteristiche), e della<br />
<strong>di</strong>rezione e del tempo <strong>di</strong> emissione del<strong>le</strong><br />
particel<strong>le</strong> alfa, permette una dettagliata<br />
analisi chimica del<strong>le</strong> sostanze colpite, e<br />
quin<strong>di</strong> l’in<strong>di</strong>viduazione <strong>di</strong> particolari<br />
sostanze pericolose o nocive in base<br />
alla loro composizione chimica.<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
d+tn+α<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.29
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
L’ENERGIA NUCLEARE<br />
L’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>…<br />
• Fissione e fusione <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Neutroni e uranio<br />
• Reattore <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Centrali nuc<strong>le</strong>ari<br />
è…<br />
• <strong>di</strong>abolica?<br />
• uti<strong>le</strong> alla società?<br />
• catastrofica?<br />
• conveniente?<br />
• <strong>di</strong>ffusa<br />
in Italia, in Europa, nel mondo?<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.30
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Il <strong>di</strong>sastro <strong>di</strong> Chernobyl<br />
Chernobyl, Ucraina, 26 apri<strong>le</strong> 1986<br />
Per un test:interruzione del vapore +<br />
<strong>di</strong>sattivazione sistemi <strong>di</strong> sicurezza<br />
reazione a catena incontrollata<br />
energia 100 volte superiore<br />
aumento <strong>di</strong> temperatura<br />
fusione del reattore<br />
aumento <strong>di</strong> pressione<br />
esplosione del “tetto”<br />
incen<strong>di</strong>o della grafite per 10 giorni<br />
Nube ra<strong>di</strong>oattiva in tutta Europa:<br />
131 I T1/2 ≈ 8 giorni<br />
137 Cs T1/2 ≈ 30 anni<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.31
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Chernobyl prima e dopo<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.32
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Chernobyl: l’ambiente<br />
Ra<strong>di</strong>oattività immessa nell’ambiente<br />
• Attività tota<strong>le</strong>: 1.2·10 10 Bq (400 volte più <strong>di</strong> Hiroshima)<br />
• Rilascio soprattutto nei primi 10 giorni<br />
• Circa 100 e<strong>le</strong>menti ra<strong>di</strong>oattivi, molti a breve vita me<strong>di</strong>a<br />
• Pericolosità maggiore da io<strong>di</strong>o 131 e cesio 137<br />
• Rivelata in basse dosi in tutto l’emisfero nord terrestre<br />
Impatto socia<strong>le</strong> nella zona <strong>di</strong> Chernobyl<br />
• 200000 persone impiegate inizialmente<br />
nel contenimento dell’incidente<br />
• 600000 persone impiegate successivamente<br />
nella decontaminazione<br />
• 116000 persone subito evacuate<br />
in un raggio <strong>di</strong> 30 km<br />
• 210000 persone evacuate successivamente<br />
da Russia, Bielorussia, Ucraina<br />
• delimitata zona proibita <strong>di</strong> 4300 km 2<br />
Per il contributo<br />
su Chernobyl<br />
grazie a<br />
Saverio Altieri<br />
Andrea Negri<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.33
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Chernobyl: i lavoratori<br />
Quel giorno: i tecnici e i pompieri<br />
2 morti nell'esplosione<br />
134 colpiti da "Sindrome Acuta da Ra<strong>di</strong>azioni" (SAR)<br />
- 28 morti nei primi tre mesi<br />
- almeno altri 14 morti nei <strong>di</strong>eci anni successivi<br />
Nei giorni successivi: i “liquidatori”<br />
Medaglia-<strong>di</strong>stintivo <strong>di</strong>stribuita ai liquidatori:<br />
rappresenta una goccia <strong>di</strong> sangue<br />
con <strong>le</strong> tracce del<strong>le</strong> ra<strong>di</strong>azioni α, β ,γ<br />
200000 persone coinvolte nella decontaminazione inizia<strong>le</strong><br />
-dosi me<strong>di</strong>e al corpo intero: 100 mSv<br />
(5 volte il limite massimo per i lavoratori professionalmente esposti)<br />
- 20000 liquidatori con dosi <strong>di</strong> 250 mSv<br />
- centinaia con dosi <strong>di</strong> 500 mSv<br />
- alcune decine con dosi <strong>di</strong> 1 Sv, potenzialmente <strong>le</strong>tali<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.34
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Chernobyl: la popolazione<br />
116000 abitanti della “zona proibita”:<br />
- 5% con dosi > 100 mSv<br />
- 10% con dosi > 50 mSv<br />
400000 persone vivono in zone<br />
con attività inizia<strong>le</strong> >550000 Bq/m 2<br />
soggette a misure <strong>di</strong> decontaminazione<br />
e restrizioni su cibi prodotti localmente<br />
In Bielorussia (70% <strong>di</strong> rilascio)<br />
2200000 persone vivono in zone<br />
con attività inizia<strong>le</strong> >37000 Bq/m 2<br />
senza necessità <strong>di</strong> misure protettive<br />
Fuori dall’ex URSS, non si sono<br />
riscontrate dosi superiori a 0.8 mSv<br />
(1/3 del fondo natura<strong>le</strong>)<br />
Quanti morti in tota<strong>le</strong>?<br />
28+2 subito, 14 successivamente<br />
Stima realistica effetti nel tempo: 4000<br />
(non certo 300000!)<br />
Tumori alla tiroide (curabili)<br />
- Netto aumento ai bambini<br />
(1995: 800 casi a bambini
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
L’ENERGIA NUCLEARE<br />
L’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>…<br />
• Fissione e fusione <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Neutroni e uranio<br />
• Reattore <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Centrali nuc<strong>le</strong>ari<br />
è…<br />
• <strong>di</strong>abolica?<br />
• uti<strong>le</strong> alla società?<br />
• catastrofica?<br />
• conveniente?<br />
• <strong>di</strong>ffusa<br />
in Italia, in Europa, nel mondo?<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.36
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
L’energia utilizzabi<strong>le</strong><br />
Dall’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
si ottiene solo<br />
energia e<strong>le</strong>ttrica!<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.37
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
L’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
è “buona” o “cattiva”?<br />
Come ogni cosa, ha vantaggi e svantaggi<br />
Fissione: + faci<strong>le</strong> innesco e controllo<br />
- costo e produzione combustibi<strong>le</strong><br />
forte inquinamento ra<strong>di</strong>oattivo<br />
pericolo <strong>di</strong> catastrofe<br />
Fusione: + <strong>di</strong>sponibilità illimitata combustibi<strong>le</strong><br />
nessun inquinamento<br />
- <strong>di</strong>ffici<strong>le</strong> innesco (altissime temperature)<br />
fusione fredda?...<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.38
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Energie a confronto<br />
Per il contributo<br />
sul<strong>le</strong> fonti <strong>di</strong> energia<br />
grazie a<br />
Massimo Marinucci<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.39
Perché usare l’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
L’energia prodotta per unità <strong>di</strong> materia<strong>le</strong> consumato è la maggiore ottenibi<strong>le</strong><br />
235 U produce 3.700.000 volte più energia della stessa quantità <strong>di</strong> carbone<br />
Una centra<strong>le</strong> da 1000 MW può essere alimentata da<br />
2 tonnellate <strong>di</strong> 235 U (7 camion) ogni anno e mezzo<br />
100 tonnellate <strong>di</strong> carbone (1 treno) ogni … giorno!<br />
+ 350.000 tonnellate <strong>di</strong> cenere + 4.000.000 <strong>di</strong> tonnellate <strong>di</strong> CO 2 immessi nell’atmosfera<br />
Il costo <strong>di</strong> produzione è competitivo con quello del carbone<br />
L’uranio è abbastanza abbondante<br />
USA, Sud Africa, Australia, Canada, Nigeria:<br />
riserve tra 270 e 2400 migliaia <strong>di</strong> tonnellate<br />
La quantità <strong>di</strong> scorie prodotte è minore<br />
(ma sono <strong>le</strong> più pericolose!)<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Per il contributo<br />
sull’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
grazie a<br />
Andrea Negri<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.40
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
L’uranio arricchito<br />
L’uranio natura<strong>le</strong> è un metallo relativamente comune<br />
che si trova nei minerali e nell’acqua del mare.<br />
E’ costituito da: 99.3% 238 U + 0.7% 235 U.<br />
L’unico isotopo natura<strong>le</strong> fissi<strong>le</strong> è il 235 U, troppo<br />
scarso per generare una reazione a catena.<br />
Va pertanto arricchito: 3-5 % per i reattori<br />
90 % per la bomba atomica.<br />
Arricchimento dell’uranio (<strong>di</strong>ffici<strong>le</strong> e costoso!)<br />
Impossibi<strong>le</strong> per via chimica (due isotopi dello stesso e<strong>le</strong>mento)<br />
Reazione uranio-fluoro: si ottiene esafluoruro <strong>di</strong> uranio (UF 6), gassoso sopra i 56.4 °C,<br />
dal qua<strong>le</strong> si può ottenere l’arricchimento o per <strong>di</strong>ffusione gassosa o per centrifugazione.<br />
Dopo l'arricchimento, l'esafluoruro è decomposto, riottenendo uranio metallico e fluoro<br />
gassoso, dopo<strong>di</strong>ché è ossidato a formare <strong>di</strong>ossido <strong>di</strong> uranio UO 2.<br />
(Contemporaneamente, si produce così uranio impoverito).<br />
Prob<strong>le</strong>ma politico:<br />
chi ha impianti per arricchire l’uranio può anche costruire or<strong>di</strong>gni nuc<strong>le</strong>ari!<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.41
Quanta energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> si produce?<br />
Quanto uranio è necessario per produrre una potenza <strong>di</strong> 1 GW?<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
1 fissione <strong>di</strong> 235 U produce energia <strong>di</strong> circa<br />
200 MeV = 200·1.6·10 6 ·10 -19 J = 3.2·10 -11 J<br />
Quin<strong>di</strong> per ottenere 1 GW = 10 9 J/s = N·(3.2·10 -11 J)<br />
occorrono N = 10 9 /3.2·10 -11 = 3·10 19 fissioni/s<br />
Poiché in 1 g <strong>di</strong> 235 U sono contenuti circa (6·10 23 )/235 = 3·10 21 atomi,<br />
si può stimare che<br />
per ottenere 1 GW <strong>di</strong> potenza occorrono 0.01 g <strong>di</strong> 235 U<br />
Un reattore da 1 GW in 1 giorno (86400 s) richiede quin<strong>di</strong> 860 g <strong>di</strong> 235 U,<br />
cioè, tenendo conto che il 235 U è circa il 3-5% del tota<strong>le</strong>, 860/0.04 =<br />
circa 20 kg <strong>di</strong> uranio al giorno<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.42
Combustibili e scorie a confronto<br />
La medesima potenza <strong>di</strong> un Gigawatt<br />
viene prodotta bruciando in un giorno circa<br />
1 kg <strong>di</strong> 235 U (20 kg <strong>di</strong> uranio), 2 tonn <strong>di</strong> petrolio, 3000 tonn <strong>di</strong> carbone<br />
Un reattore <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> movimenta quin<strong>di</strong> quantità <strong>di</strong> combustibi<strong>le</strong><br />
enormemente minori e produce una massa <strong>di</strong> scorie (gas, polveri, residui<br />
<strong>di</strong> produzione) proporzionalmente più bassa.<br />
In tabella sono riportate in tonnellate/anno, per vari tipi <strong>di</strong> impianto,<br />
emissioni e rilasci per una potenza <strong>di</strong> 1000 MWe (megawatt-e<strong>le</strong>ttrici)<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.43
La gestione del<strong>le</strong> scorie ra<strong>di</strong>oattive<br />
Ogni due anni circa i reattori vengono fermati e il 25/30% del<strong>le</strong> barre <strong>di</strong> combustibi<strong>le</strong> bruciato<br />
viene rimosso e collocato in piscine <strong>di</strong> deca<strong>di</strong>mento a<strong>di</strong>acenti al reattore finché la maggior parte<br />
della ra<strong>di</strong>oattività a vita me<strong>di</strong>a breve è svanita.<br />
Ciò che resta costituisce <strong>le</strong> cosiddette scorie ra<strong>di</strong>oattive: <strong>di</strong> esse<br />
• il 95% sono materiali a bassa attività (soprattutto 238 U)<br />
• il 5% sono materiali ad alta attività: frammenti <strong>di</strong> fissione, nuc<strong>le</strong>i ra<strong>di</strong>oattivi <strong>le</strong>ggeri, nuc<strong>le</strong>i<br />
più pesanti dell’uranio (es. plutonio 239 Pu) e i cosidetti attini<strong>di</strong> minori, a vita me<strong>di</strong>a lunghissima.<br />
Principio <strong>di</strong> smaltimento: i rifiuti ra<strong>di</strong>oattivi sono depositati in un sito e in un modo tali che <strong>le</strong><br />
sostanze pericolose in essi contenute non possano venire a contatto con la biosfera, isolando<strong>le</strong><br />
quin<strong>di</strong> dall’acqua e dai fenomeni sismici.<br />
Se l’intera massa dei rifiuti ra<strong>di</strong>oattivi, (circa 20 tonnellate all’anno per un reattore da 1000<br />
MWe) viene così depositata, la presenza degli attini<strong>di</strong> richiederà che il sito mantenga <strong>le</strong> <strong>sue</strong><br />
caratteristiche stabili per migliaia <strong>di</strong> anni!<br />
Si sta perciò affermando in tutto il mondo il ritrattamento del materia<strong>le</strong><br />
scaricato dai reattori: uranio e plutonio sono riutilizzati per fabbricare<br />
combustibi<strong>le</strong> fresco, mentre con nuove tecniche si sta avviando la<br />
trasmutazione attraverso fissione con neutroni veloci dei ra<strong>di</strong>oisotopi<br />
a lunga vita per trasformar<strong>le</strong> in sostanze a vita me<strong>di</strong>a più breve <strong>di</strong><br />
piu agevo<strong>le</strong> conservazione.<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.44
Il prob<strong>le</strong>ma del<strong>le</strong> scorie ra<strong>di</strong>oattive<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.45
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Verso la quarta generazione<br />
Dopo Chernobyl, progettati reattori <strong>di</strong> terza generazione, già innovativi:<br />
- Sistemi <strong>di</strong> sicurezza comp<strong>le</strong>tamente passivi (refrigerazione per convezione natura<strong>le</strong>,<br />
moto <strong>di</strong> flui<strong>di</strong> per gravità, resistenza materiali ad alta temperatura)<br />
- Standar<strong>di</strong>zzazione spinta per la riduzione dei costi, operatività per lungo periodo,<br />
assorbitori bruciabili, e<strong>le</strong>vato n. <strong>di</strong> atomi che fissionano per unità <strong>di</strong> combustibi<strong>le</strong>).<br />
Ora in<strong>di</strong>viduati 6 tipi <strong>di</strong> reattori <strong>di</strong> quarta generazione, da realizzare entro il 2030<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.46
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
L’ENERGIA NUCLEARE<br />
L’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>…<br />
• Fissione e fusione <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Neutroni e uranio<br />
• Reattore <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong><br />
• Centrali nuc<strong>le</strong>ari<br />
è…<br />
• <strong>di</strong>abolica?<br />
• uti<strong>le</strong> alla società?<br />
• catastrofica?<br />
• conveniente?<br />
• <strong>di</strong>ffusa<br />
in Italia, in Europa, nel mondo?<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.47
Il <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> in Italia: in teoria…<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Reattore Triga Mark II<br />
LENA, Univ.<strong>Pavia</strong><br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.48
Il <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> in Italia: … e in pratica!<br />
Dopo il <strong>di</strong>sastro <strong>di</strong> Chernobyl, in Italia si<br />
<strong>di</strong>ffonde tra l’opinione pubblica un<br />
sentimento <strong>di</strong> ostilità e <strong>di</strong> rifiuto nei<br />
confronti dell’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>: i risultati<br />
<strong>di</strong> tre referendum popolari (1987), pur<br />
riferendosi ad aspetti puramente tecnici<br />
del <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>, sono interpretati dalla<br />
grande maggioranza del<strong>le</strong> forze politiche<br />
e dai citta<strong>di</strong>ni come un netto rifiuto della<br />
politica energetica <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>.<br />
In Italia<br />
non esistono più centrali nuc<strong>le</strong>ari:<br />
<strong>le</strong> 4 esistenti, a<br />
Caorso (PC), Trino (VC), Latina, Garigliano (CE),<br />
sono state chiuse (non smantellate!),<br />
e nessun’altra verrà più costruita.<br />
Ma l’Italia deve<br />
importare una enorme quantità <strong>di</strong> energia<br />
dai Paesi vicini (es.Francia).<br />
E se avvenisse un incidente ai nostri confini...<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Referendum 8 novembre 1987<br />
Votanti: 65.1 %<br />
NO (80.6%)<br />
alla costruzione <strong>di</strong> nuove centrali<br />
nuc<strong>le</strong>ari in Italia<br />
NO (71.9%)<br />
alla partecipazione dell'Enel<br />
a impianti nuc<strong>le</strong>ari all'estero<br />
NO (79.7%)<br />
ai contributi per incentivare<br />
<strong>le</strong> centrali nuc<strong>le</strong>ari<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.49
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Il <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> ai nostri confini<br />
Dal 1987 l'Italia ha chiuso col <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>, ma 13 centrali straniere sono a un passo<br />
da noi. L'Anpa (Agenzia naziona<strong>le</strong> per la protezione ambienta<strong>le</strong>) <strong>le</strong> considera, dal punto <strong>di</strong><br />
vista del<strong>le</strong> conseguenze <strong>di</strong> un eventua<strong>le</strong> incidente sulla popolazione e sull’ambiente,<br />
come se fossero praticamente nel territorio italiano.<br />
13 centrali a meno <strong>di</strong> 200 km dai nostri confini:<br />
Francia: Phenix, Tricast, Cruas, St-Alban, Bugey, Fessenheim<br />
Svizzera: Muen<strong>le</strong>berg, Goesgen, Beznau, Leibstadt<br />
Germania: Grundemmingen, Isar<br />
Slovenia: Krsko<br />
Mappa del<strong>le</strong> fonti <strong>di</strong> un possibi<strong>le</strong><br />
inquinamento <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> per l’Italia<br />
Sono evidenziati in rosso i centri <strong>di</strong><br />
ri<strong>le</strong>vamento <strong>di</strong> ra<strong>di</strong>azioni che dovrebbero<br />
dare tempestivamente l’allarme in caso<br />
<strong>di</strong> incidente <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>.<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.50
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Il <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> in Europa<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.51
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Il <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> in Europa<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.52
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Il <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> nel mondo<br />
441 impianti nuc<strong>le</strong>ari operativi con una capacità tota<strong>le</strong> <strong>di</strong> 368 GW<br />
circa 30 impianti nuc<strong>le</strong>ari in costruzione<br />
Situazione<br />
Dicembre 2005<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.53
Nuc<strong>le</strong>are, luoghi comuni e realtà<br />
Si sente <strong>di</strong>re…<br />
“Il <strong>di</strong>sastro <strong>di</strong> Chernobyl ha prodotto un ripensamento genera<strong>le</strong> sull’energia<br />
<strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>, che a livello mon<strong>di</strong>a<strong>le</strong> è ormai in via <strong>di</strong> abbandono …”<br />
Ma in realtà…<br />
Potenza <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> in funzione nel mondo (<strong>di</strong>c.1985): 250 MWe (megawatt e<strong>le</strong>tt.)<br />
Potenza <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> in funzione nel mondo (<strong>di</strong>c.2005): 368 MWe (+47 %)<br />
Reattori attivi (<strong>di</strong>c.2005): 441 Energia comp<strong>le</strong>ssiva prodotta:<br />
Reattori in costruzione/progetto: 39 circa 2600 GWh (= circa 10 16 J)<br />
Si sente <strong>di</strong>re…<br />
“Il <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> ha un ruolo margina<strong>le</strong>: è solo il 7% dell’energia prodotta nel mondo…”<br />
Ma in realtà…<br />
Il <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> non serve a produrre energia, ma energia e<strong>le</strong>ttrica.<br />
Il suo contributo va quin<strong>di</strong> confrontato con la produzione <strong>di</strong> energia e<strong>le</strong>ttrica.<br />
L’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> contribuisce alla produzione e<strong>le</strong>ttrica (dati ONU 2002):<br />
per il 35 % in Europa, per il 25 % nei paesi dell’OCSE, per il 17 % nel mondo<br />
Oggi l’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> è la prima fonte <strong>di</strong> produzione e<strong>le</strong>ttrica in Europa<br />
(davanti al carbone).<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.54
Rinunciare all’energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>?<br />
La verità è che non vi abbiamo mai rinunciato...<br />
<strong>L'energia</strong> e<strong>le</strong>ttro<strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> sod<strong>di</strong>sfa il 17% del fabbisogno e<strong>le</strong>ttrico mon<strong>di</strong>a<strong>le</strong><br />
e il 35% <strong>di</strong> quello europeo. Dal 1995 in poi, anche l'Italia ha importato<br />
e<strong>le</strong>ttricità <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> dall’estero per quote variabili fra il 14 e il 18%.<br />
Con la decisione <strong>di</strong> fermare<br />
<strong>le</strong> nostre centrali<br />
non abbiamo rinunciato<br />
all'energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>:<br />
l'abbiamo resa una nuova<br />
fonte d'importazione.<br />
Nel frattempo il nostro<br />
sistema energetico<br />
continua a <strong>di</strong>pendere<br />
per oltre l'80% dall'estero.<br />
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
…e voi, che cosa<br />
ne pensate?<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.55
P.Montagna<br />
19/03/10<br />
Una <strong>le</strong>ttura consigliata<br />
Recensione da: Le Scienze, <strong>di</strong>cembre 2007, n. 472<br />
Giancarlo Nebbia<br />
Nuc<strong>le</strong>are: il frutto proibito<br />
Bompiani, Milano, 2007 - pp. 250 - euro 12,00<br />
Se, come sembra, qui da noi riprenderà il <strong>di</strong>battito sull'impiego dell'energia<br />
<strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>, segnatevi questo libro. Sarà molto uti<strong>le</strong> per evitare <strong>le</strong> insi<strong>di</strong>e della<br />
<strong>di</strong>sinformazione, da qualunque parte esse provengano (il partito dei pro e<br />
il partito dei contro). E' bene chiarire subito che Giancarlo Nebbia è un<br />
fisico <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong>, e tra <strong>le</strong> altre cose è primo ricercatore dell'Istituto <strong>di</strong> Fisica<br />
Nuc<strong>le</strong>are e consu<strong>le</strong>nte per l'Agenzia internaziona<strong>le</strong> per l'energia atomica nel campo del<strong>le</strong><br />
tecnologie nuc<strong>le</strong>ari applicate alla sicurezza. Dunque la visione dell'autore sull'impiego<br />
dell'energia atomica è chiara: si può fare. Ma l'impostazione del libro non vuo<strong>le</strong> argomentare il<br />
si <strong>di</strong> Nebbia all'atomo, almeno non in modo <strong>di</strong>retto e militante tipico <strong>di</strong> altri scritti su questo<br />
tema. L'autore, piuttosto spiega perché è sbagliato considerare la fisica <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> come uno dei<br />
gran<strong>di</strong> mali procurati dalla scienza moderna. E l'argomentazione è ricca <strong>di</strong> numeri e statistiche<br />
su cui ragionare, <strong>di</strong> fatti travisati o mistificati da chiarire ( per esempio l'impatto del <strong>di</strong>sastro <strong>di</strong><br />
Chernobyl e quello <strong>di</strong> Bhopal), <strong>di</strong> <strong>applicazioni</strong> che sul <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> si basano e troppo spesso non<br />
viene ricordato, o meglio, spiegato (per esempio <strong>le</strong> <strong>applicazioni</strong> nella me<strong>di</strong>cina e nell'arte).<br />
Nebbia non sfugge al lato oscuro del <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> (in primo luogo gli armamenti e il rischio <strong>di</strong><br />
prolificazione globa<strong>le</strong>) che però non può essere l'unica visione <strong>di</strong> un sapere che ha dato e molto<br />
sta dando ancora oggi all'umanità.<br />
Giovanni Spataro<br />
Energia <strong>nuc<strong>le</strong>are</strong> - Liceo "Omodeo" Mortara pag.56