Scomposizione di polinomi - Ticino.com
Scomposizione di polinomi - Ticino.com
Scomposizione di polinomi - Ticino.com
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
CALCOLO ALGEBRICO SD<br />
21<br />
5. SCOMPOSIZIONE DI UN POLINOMIO IN UN PRODOTTO<br />
Finora abbiamo visto che per semplificare un’espressione algebrica, cioè per scriverla nel<br />
modo più semplice possibile, si può calcolare (sommare, moltiplicare, <strong>di</strong>videre, calcolare le<br />
potenze). Un’altro proce<strong>di</strong>mento molto utile è la s<strong>com</strong>posizione <strong>di</strong> un <strong>polinomi</strong>o in un<br />
prodotto. Per s<strong>com</strong>porre un <strong>polinomi</strong>o si possono utilizzare <strong>di</strong>versi meto<strong>di</strong>: ve<strong>di</strong>amone<br />
alcuni.<br />
5.1 La messa in evidenza.<br />
Esempi:<br />
2 3<br />
ab + 3ac + 2a b =<br />
2 2<br />
8m n − 4m p =<br />
3a<br />
+ 6 =<br />
2<br />
2x<br />
+ 4x<br />
+ 8 =<br />
4 3<br />
5x<br />
+ 5x<br />
=<br />
Quando è possibile, si mettono in evidenza tutti i fattori <strong>com</strong>uni (numeri e lettere) tra i<br />
termini che <strong>com</strong>pongono il <strong>polinomi</strong>o. In questo modo si scrive il <strong>polinomi</strong>o <strong>com</strong>e un<br />
prodotto.<br />
5.2 La messa in evidenza parziale.<br />
Esempi:<br />
ab + 3b + 2a + 6 =<br />
3xy + 4x + 6y + 8 =<br />
ax − 5x + 2ay −10y<br />
=<br />
m<br />
− m + am − a =<br />
ax + bx − a − b =<br />
ab + ax − mb − mx =<br />
a<br />
2<br />
2<br />
− a<br />
3<br />
+ 2 − 2a =<br />
Prova a fare gli esercizi 1 e 2.<br />
5.3 Riconoscere dei prodotti notevoli.<br />
Ricordati che:<br />
a<br />
a<br />
a<br />
2<br />
2<br />
2<br />
+ 2ab<br />
+<br />
− 2ab<br />
+<br />
− b<br />
2<br />
=<br />
2<br />
b = ( a + b )<br />
2<br />
b = ( a − b)<br />
( a + b) ( a − b )<br />
2<br />
2
CALCOLO ALGEBRICO SD<br />
22<br />
Esempi:<br />
x<br />
2<br />
m<br />
2<br />
+ 2xz<br />
+ z<br />
− 6bc<br />
− 9c<br />
2<br />
121y<br />
− 132y<br />
+ 36 =<br />
2 1<br />
z − z + =<br />
4<br />
2 2<br />
u − v =<br />
25 − t<br />
− 1 =<br />
1−<br />
4x<br />
2<br />
2<br />
2<br />
4a<br />
b<br />
2<br />
2<br />
25r<br />
81t<br />
m<br />
y<br />
− 2my<br />
+ y<br />
2<br />
36k<br />
+ 4ax<br />
+ x<br />
2<br />
36e<br />
− 70rs<br />
+ 49s<br />
+ 18t<br />
+ 1 =<br />
=<br />
=<br />
− 9 =<br />
2<br />
2<br />
81m<br />
2<br />
144x<br />
x<br />
− f<br />
+ t<br />
− 100 =<br />
2<br />
2<br />
2<br />
− 2 =<br />
2<br />
2<br />
=<br />
=<br />
2<br />
− 169y<br />
2 2<br />
x y<br />
− =<br />
9 16<br />
16 2 25<br />
a − b<br />
25 49<br />
2<br />
=<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
=<br />
=<br />
=<br />
=<br />
=<br />
2<br />
=<br />
5.4 Il trinomio tipico<br />
Si chiama trinomio tipico il risultato della moltiplicazione tra due binomi (x+a) e (x+b), dove a<br />
e b sono numeri.<br />
( ) ( ) 2 2<br />
( )<br />
x + a x + b = x + ax+ bx+ ab = x + a + b x + ab<br />
Proviamo a s<strong>com</strong>porre il trinomio tipico x 2<br />
+ 10x + 24 in un prodotto.<br />
( ) • ( )<br />
2<br />
x + 10x + 24 = x + a x + b<br />
Dobbiamo determinare due numeri a e b in modo che a • b = 24<br />
a + b = 10
CALCOLO ALGEBRICO SD<br />
23<br />
Iniziamo a cercare tra i <strong>di</strong>visori <strong>di</strong> 24 due numeri che moltiplicati tra loro <strong>di</strong>ano 24.<br />
24 • 1 =<br />
12 • 2 =<br />
8 • 3 =<br />
6 • 4 =<br />
Questi due numeri devono sod<strong>di</strong>sfare un’altra con<strong>di</strong>zione: la loro somma deve essere 10. I<br />
due numeri non possono essere che 6 e 4, infatti: 6 • 4 = 24 .<br />
6 + 4 = 10<br />
Allora: x 2 + 10x + 24 = ( x + 6) • ( x + 4)<br />
2 2<br />
x + 6 • x + 4 = x + 6x + 4x + 24 = x + 10x<br />
+ 24 .<br />
Verifica: ( ) ( )<br />
Esempi:<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
+ 3x<br />
+ 2 =<br />
+ 5x<br />
+ 6 =<br />
+ 7x<br />
+ 6 =<br />
+ 7x<br />
+ 12 =<br />
+ 8x<br />
+ 12 =<br />
+ 13x<br />
+ 12 =<br />
+ 10x<br />
+ 24 =<br />
+ 11x<br />
+ 24 =<br />
+ 14x<br />
+ 24 =<br />
I due numeri cercati possono essere anche entrambi negativi.<br />
Esempi:<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
− 6x<br />
+ 5 =<br />
− 7x<br />
+ 10 =<br />
− 11x<br />
+ 10 =<br />
− 9x<br />
+ 18 =<br />
− 19x<br />
+ 18 =<br />
− 11x<br />
+ 18 =<br />
− 10x<br />
+ 16 =<br />
− 17x<br />
+ 16 =<br />
− 8x<br />
+ 16 =
CALCOLO ALGEBRICO SD<br />
24<br />
I due numeri possono anche essere uno positivo e l’altro negativo.<br />
Esempi:<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
+ x − 2 =<br />
− 2x<br />
− 3 =<br />
+ 3x<br />
− 4 =<br />
− 5x<br />
− 6 =<br />
+ x − 6 =<br />
+ 5x<br />
− 6 =<br />
− 2x<br />
− 24 =<br />
+ 10x<br />
− 24 =<br />
− 5x<br />
− 24 =<br />
ESERCIZI SUL CAPITOLO 5: SCOMPOSIZIONE DI UN POLINOMIO IN UN PRODOTTO.<br />
1. S<strong>com</strong>poni i seguenti <strong>polinomi</strong> in prodotti, sfruttando la messa in evidenza.(Ricopia i<br />
<strong>polinomi</strong> su un altro foglio.)<br />
6 4 3<br />
5x − 3x + x<br />
3y − 2y − y<br />
4 3 2<br />
5 4<br />
2t + 9t − t<br />
3 2<br />
2t − 4t + 6t<br />
6 + 27x<br />
+ 12x<br />
2xy + 3x y + 5xy<br />
3 2 4 3 2 5<br />
6x y z − 2x y z + 4xy z<br />
2<br />
2 2<br />
2. Calcola i seguenti prodotti notevoli.<br />
2ab<br />
8x<br />
3<br />
2<br />
3<br />
5x<br />
y<br />
2<br />
c − 6a<br />
b<br />
2 2<br />
4<br />
y t + 4x<br />
y − 16x<br />
y<br />
4<br />
2<br />
c<br />
5<br />
+ 10x<br />
y<br />
2<br />
2<br />
3<br />
+ 2a<br />
b<br />
3<br />
6<br />
− 15x<br />
y<br />
2 2<br />
( a + 5 ) ( 2x + 2) ( 2x − 2) ( 12 − 3y)<br />
2 2<br />
( x + 12) ( b − 13) ( 3a − 2b)( 3a + 2b)<br />
( x + 4) ( x − 4) ( c + 15) ( x − y )<br />
2 2 2 2<br />
3. S<strong>com</strong>poni i seguenti <strong>polinomi</strong> in prodotti notevoli.<br />
x<br />
x<br />
2<br />
2<br />
4 − x<br />
4x<br />
− 36<br />
− 10x + 25<br />
2<br />
2<br />
1<br />
− x +<br />
16<br />
x<br />
x<br />
x<br />
2<br />
2<br />
2<br />
+ 8x + 16<br />
2<br />
x<br />
3<br />
+ 20x + 100<br />
9<br />
+ 3y + y<br />
4<br />
4. S<strong>com</strong>poni in prodotti i seguenti trinomi tipici.<br />
−<br />
+<br />
1<br />
9<br />
2<br />
9x<br />
x<br />
9x<br />
y<br />
2<br />
2<br />
2<br />
−<br />
2<br />
− 49<br />
9<br />
4<br />
+ 6x + 1<br />
− 2y + 1<br />
2
CALCOLO ALGEBRICO SD<br />
25<br />
2<br />
x + 3x − 18<br />
2<br />
x + 2x − 48<br />
2<br />
x − 10x<br />
+ 21<br />
2<br />
x + 7x − 18<br />
2<br />
x − 8x − 48<br />
2<br />
x − 10x<br />
− 24<br />
2<br />
x − 17x − 18<br />
2<br />
x − 13x − 48<br />
2<br />
x − 10x<br />
− 144<br />
5. Combinando le tecniche viste e un po’ d’ingegno, prova a s<strong>com</strong>porre anche i seguenti<br />
<strong>polinomi</strong>.<br />
2<br />
6x + 4x + 72<br />
2<br />
4z − 28z + 48<br />
3<br />
2y<br />
2<br />
− 22y + 48y<br />
2<br />
16x y − 8xy + y<br />
3<br />
x y − 9xy<br />
3<br />
4xy<br />
2<br />
3<br />
4u v − uv<br />
− 12xy + 9x<br />
3<br />
6s<br />
2<br />
3m<br />
3<br />
+ 36st + 54t<br />
− 6m<br />
3<br />
2<br />
+ 15m<br />
6. Determina il massimo <strong>com</strong>un <strong>di</strong>visore e il minimo <strong>com</strong>une multiplo tra i seguenti gruppi <strong>di</strong><br />
monomi e <strong>polinomi</strong>.<br />
a) abc; 2a 4<br />
b ; 6a<br />
3<br />
c ;<br />
b) 3<br />
12xy ;<br />
7<br />
18yz ;<br />
3<br />
4xyz<br />
;<br />
c) 5<br />
16d km; 5 4<br />
42d k ;<br />
5 2 6 3<br />
28d k m p ;<br />
d) 3a + 3; 5a + 5; 7a<br />
+ 7;<br />
e) 2<br />
x − 25; 2x + 10; 2<br />
3x + 30x<br />
+ 75;<br />
f) 3x + 12; 7x + 28; 42x<br />
+ 168;<br />
g) 5x + 10; 5x + 15; 12x<br />
+ 24;<br />
h) 2<br />
4a − 9; 16a + 24; 30a<br />
− 45;<br />
i) 2<br />
16a + 56a + 49; 8a + 14; 28 + 16a;<br />
l) 21a − 63; 2<br />
2a − 18;<br />
2<br />
2a<br />
− 12a + 18;<br />
Soluzioni:<br />
4. (x-3)(x+6) (x-6)(x+8) (x-7)(x-3)<br />
(x-2)(x+9) (x-12)(x+4) (x-12)(x+2)<br />
(x-18)(x+1) (x-16)(x+3) (x-18)(x+8)<br />
5. 2(3x 2 +2x+36) 4(z-4)(z-3) 2y(y-8)(y-3)<br />
y(4x-1) 2 x(2y-3) 2 6(s+3t) 2<br />
xy(x-3y)(x+3y) uv(2u-v)(2u+v) -3m(m 2 -5)<br />
6. MCD mcm<br />
a 6a 5 b 4 c 3<br />
2y 36xy 3 z 7<br />
2d 5 k 336d 5 k 4 m 6 p 3<br />
a+1 105(a+1)<br />
x+5 6(x+5) 2 (x-5)<br />
x+4 42(x+4)<br />
1 60(x+2)(x+3)<br />
1 120(2a+3)(2a-3)<br />
4a+7 4(4a+7) 2<br />
a-3 42(a-3) 2 (a+3)