Termini użati fl-arkittetura tal-Knejjes u Kappelli - Kappelli Maltin

Termini użati fl-arkittetura tal-Knejjes u Kappelli
Miktub u illustrat minn Anthony M. Brincat
Fid-deskrizzjonijiet tal-knejjes jew kappelli fuq din il-website qed jintużaw kliem jew termini
li jiddeskrivu l-arkittetura tagħhom. Għalhekk ħsibt li nikteb dan l-artiklu biex nfiehem sew
dawn it-termini.
Il-Pilastru
Il-pilastru huwa biċċa mill-ħajt li jkun maħrug ftit pulzieri 'l barra.
Jista' jinbena wkoll fil-kantuniera ta' faċċata biex jagħti aktar saħħa
jew rabta lill-bini. Ġieli jinbena wkoll fil-koxxa tal-bieb jew
f'perspettiva ta' xi artal. Nistgħu narawh ukoll fit-tanbur ta' xi koppla.
Il-pilastru huwa maqsum fi tliet partijiet.
• il-kapitell
• il-pilastru
• il-bażi
Xi kultant flok pilastru tinbena kolonna li jkollha forma ċilindrikali, u
tista' tkun sħiħa u maqtugħa għal kollox mill-ħajt jew tkun nofs
ċilindrikali u mwaħħla mal-ħajt. Il-pilastru jew kolonna jinbena skond
l-ordnijiet ta' l-Arkittetura li huma ħamsa.
It-Tuskan Id-Doriku Il-Joniku Il-Korint Il-Kompost
paġna 1 minn 8

Xi kultant il-pilastri nsibuhom iggruppati jew mibnija f'pari, f'liema każ jistgħu jissejħu wkoll
doppji pilastri.
L-Entablatura
Pilastri iggruppati Pilastri doppji
L-entablatura hija dik il-binja li tkun 'l fuq mill-pilastri u tirrappreżenta t-travi kif nafuhom
illum.
Hija tkun maqsuma fi tlieta kif ġej:
paġna 2 minn 8

• il-gwarniċa li tkun fil-parti ta' fuq.
• Il-friż li jkun fin-nofs u li kultant ikun iddekorat bl-iskultura jew b'
xi ittri ta' xi skrizzjoni.
• l-arkitrav li jkun preċiż fuq il-kapitell tal-pilastru
• (il-kapitell tal-pilastru)
Pediment
Entablatura bi skrizzjoni
Dan ikun jistrieħ fuq l-entablatura u jista' jkun ta' ħafna għamliet. Hawn min isejjaħlu
frontispizju. Insibuh l-aktar fuq il-faċċata tal-knisja, fuq il-bieb jew tieqa u fuq il-perspettiva
jew reredos (ara aktar 'l isfel) li jkun madwar l-artal. L-ispazju ta' ġewwa fih jissejjaħ
'tympanum' u jista' jkun imżejjen b'xi skultura, xi arma jew xi skrizzjoni.
Hemm erba' tipi ta' pediment kif ġej:
paġna 3 minn 8

• Pediment triangolari. Dan ikun forma ta'
triangolu u jkollu l-gwarniċa.
• Pediment segmentali. Dan ikun forma ta'
biċċa minn ċirku u wkoll jkun bil-
gwarniċa.
• Pediment triangolari maqsum. Meta jkun
maqsum ħafna drabi ikollu xi arma, xi
'cartouche' (ara isfel) b'xi iskrizzjoni, xi
pediment segmentali, xi statwa jew xi
tieqa żgħira.
• Pediment segmentali maqsum. Dan fih
jista' jkollu l-istess bħal ta' qablu. F'ħafna
kappelli Maltin fuq l-entablatura tal-
faċċata naraw pedimenti segmentali
maqsuma li f'nofshom ikollhom il-
kampnar.
paġna 4 minn 8

Reredos jew perspettiva
Din hija dik il-parti tad-dekorazzjoni li tkun 'il fuq mill-altar u madwar il-kwadru tal-pittura ta'
fuqu. Ħafna drabi tkun imżejna bl-iskultura, miżbugħa jew indurata jew miksija bl-irħam.
Fil-ġnub jista' jkollha pilastri jew kolonni u 'l fuq jista' jkollha wkoll l-entablatura bil-
pediment. L-aktar dekorazzjoni komuni jkunu anġli, irjus t'anġli bil-ġwienaħ ("puttini"), sħab,
raġġi, weraq tal-palm jew tal-ħannewija (acanthus), emblemi tal-qaddisin, xi arma ta' xi
Gran Mastru ta' l-Ordni, il-monogramma AM tal-Madonna, il-ħamiema li tirrapreżenta l-
Ispirtu s-Santu u wkoll figura li tirrapreżenta lill-Missier Etern.
Perspettiv sempliċi magħmul bl-injam
Perspettiv miksi bl-irħam Perspettiv bil-kolonni tal-ġebel Perspettiv skolpit
paġna 5 minn 8

Il-Koppla
Il-koppla hija dik il-parti li ssaqqaf il-knisja f'forma ta' nofs sfera. Tista' tkun tonda jew ovali
jew ellittika. Hi tkun tistrieħ fuq erba' pilastri ħoxnin li fuqhom ikun hemm erba' arkuni u
erba' pendentivi jew lunetti. Jista' jkun hemm tanbur li fih ikun hemm it-twieqi. Il-koppla
tista' tkun lixxa jew bil-kustilji jew ikollha panewwijiet li jista' jkollhom xi skultura. Xi kultant
il-koppla tkun tistrieħ fuq il-ħitan tondi tal-knisja bħal fil-knisja ta' Sarria jew Tal-Virtu.
Koppla tonda mserrħa fuq erba' arkuni u u erba' lunetti (pendentivi)
Koppla ellittika bil-kustilji Koppla nofs sfera
paġna 6 minn 8

Is-Saqaf
Il-kappelli żgħar antiki ħafna kien ikollhom saqaf ċatt magħmul minn xorok li kienu jistrieħu
fuq id-dahar ta' arkati kbar li kienu jkunu mirfudin fil-ħitan tal-ġenb u li kienu jitilgħu mill-art.
Kultant dawn l-arkati kienu jkunu ġejjin għall-ponta fin-nofs. 'L isfel bejn l-arkati kien ikun
hemm bankijiet baxxi tal-ġebel għoljin żewġ filati biex fuqhom kienu jistrieħu d-devoti li
jmorru l-knisja. Dawn jissejħu "dikkiena".
Saqaf ċatt fuq arkata bil-ponta
Aktar tard beda jinbena is-saqaf troll. Dan kien magħmul minn xorok li kienu jistrieħu fuq it-
tond ta' arkati jew kustilji li kienu jibdew minn gwarniċ li kien ikun fin-naħa ta' fuq tal-ħajt. Xi
kultant kien ikun hemm twieqi fil-ġenb
Safar Troll Saqaf Troll bl-attiku u t-twieqi
paġna 7 minn 8

Xi arkitetti Taljan li ħadmu Malta, kif ukoll Lorenzo Gafa', taw għamla ġdida li xi soqfa ta' xi
kappelli. Dawn, 'l fuq mill-gwarniċun tal-ħitan, daħħlu xi erba jew ħames filati jew aktar u
mbagħad minn fuqhom kienet tibda l-arkata tas-saqaf li jkun troll. Dan jissejjaħ l-attiku,
iżda hawn min isejjaħlu s-"sekonda ordni". F'dan l-attiku kienu jiddaħħlu t-twieqi biex jagħtu
aktar dawl lill-kappella. Saqaf bħal dan narawħ fil-kappella tal-Madonna tal-Ħlas f'Ħal
Qormi u fl-Oratorju tal-Kurċifiss fil-Birgu.
Cartouche
Dan ikun biċċa skultura forma ta' xi parċmina jew arma li fih ikun miktub xi skrizzjoni jew xi
arma jew il-monogramma AM (Ave Maria) tal-Madonna jew dik Kristoloġika PX. Ħafna
drabi jkun miżmum minn xi żewġ anġli jew puttini u fuqu jkun hemm kuruna. Dan insibuh l-
aktar fil-perspettivi ta' l-artali jew fil-faċċata tal-kappelli.
paġna 8 minn 8