Festa09.pdf

. 

Ghaqda Muzikali Vittorja, 

Naxxar - Festa 2009

Warm Atmosphere 

Good selection of wine 

Open for Breakfast, 

Lunch & Dinner 

Everyday of the week 

and also 

Home Delivery Service 

And PARTY BOOKINGS 

for Large Groups 

Now also open @ Malta International Airport

L‐Istatwa titulari artistika u devota ta’ Marija Bambina, Patruna tag˙na n‐Naxxarin. Ritratt me˙ud minn John Magro: Images Photo Studio

Werrej 

Kumitat G˙aqda MuΩikali Vittorja – Naxxar 2009-2011 .................................7 

Messa©© mill-President .....................................................................................9 

Messa©© mill-President Emeritus ...................................................................11 

Messa©© mill-Arçisqof ta’ Malta ....................................................................13 

Messa©© mis-Sindku .......................................................................................17 

Messa©© mill-Arçipriet ...................................................................................20 

Messa©© mill-G˙aqda KaΩini tal-Banda .........................................................25 

Messa©© mill-Viçi President ...........................................................................28 

Messa©© mis-Segretarju Ìenerali ...................................................................33 

Kelmtejn mill-Kaxxier ....................................................................................35 

Kelmtejn mis-Surmast Direttur .......................................................................37 

Messa©© mill-Assistent Surmast .....................................................................39 

Messa©© mill-Konsulent tal-Banda .................................................................41 

Mill-Pinna tal-Arkivista ..................................................................................45 

Attivitajiet imtellg˙a mill-Kummissjoni Banda 

Talent Ûag˙Ωug˙ ........................................................................................49 

Prize Day 2009 ..........................................................................................51 

Bandisti ©odda mal-Banda Vittorja ................................................................53 

Messa©© mill-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ ...........................................................55 

Programm Vokali u Strumentali - Settembru 2008 ........................................57 

Donazzjonijiet li ng˙ataw lis-Soçjetà MuΩikali Vittorja ................................58 

Il-Kappella tal-Vitorja - Naxxar ......................................................................63 

L-Iskultur Nazzjonali Anton Agius … u n-Naxxar ........................................69 

Santwarju u Çentru Pastorali Ìesù Óniena Divina fi n-Naxxar ......................77 

Programm Festa 2009 .....................................................................................82 

Programm tan-Nar 2009 .................................................................................84 

Titwila lejn in-Naxxar u Niesu fi l-proçess tal-Emigrazzjoni ..........................89 

Vittorja ..........................................................................................................101 

Fran©isk Attard (id-19 ‘dsatax’) ...................................................................103 

It-8 ta’ Settembru... ilbiera˙, illumu g˙ada ...................................................109 

Servizzi mill-Banda Vittorja tan-Naxxar ......................................................117 

Ìie˙ in-Naxxar ..............................................................................................120 

Inkomplu Nsebb˙u l-KaΩin ...........................................................................123 

G˙oxrin sena wara (1989–2009) ...................................................................125 

Ad Multos Annos ..........................................................................................133 

Il-Kappella tal-Vitorja f’Birkirkara ...............................................................137 

Mill-Passat … ..............................................................................................140 

Issa li waslet il-festa ......................................................................................142 

Kunçert tal-Milied 2008 ................................................................................144 

L-Ordni ta’ San Ìwann .................................................................................146 

Ómistax-il ©urnata fi Ûmien il-Gwerra .........................................................149 

Programm Vokali u Strumentali tal-Banda Vittorja 2009 ............................153 

L-Ikla tal-Festa ..............................................................................................155 

Diskors Kommemorattiv fi t-Tifkira tal-Vittoriosani li mietu 

fl -A˙˙ar Gwerra Dinjija speçjalment fl -Attakk fuq 

l-HMS Illustrious nhar is-16 ta’ Jannar 1941 ..........................................161 

Lista ta’ Marçi ...............................................................................................164 

Il-BaΩilika Madonna ta’ Loretu ©ewwa l-Marche fl -Italja ............................165 

Tifkiriet ta’ San Ìor© Preca ..........................................................................169 

Mill-Opinjoni Tieg˙i .....................................................................................170 

Prosit u Kura©© .............................................................................................172 

Ìrajjet is-Soçjetà ...........................................................................................175 

Tislima lil Mario Bugeja ...............................................................................182 

Ag˙tih O Mulej il-Mistrie˙ ta’ dejjem ..........................................................185 

Min irreklama ................................................................................................192 

G˙aqda MuΩikali 

Vittorja - Naxxar 

Festa 2009 

Editur 

Vince DeBono 

Ìbir ta’ Reklami 

Jurgen Attard 

Clinton Galea 

Clint Muscat 

Anthony Muscat 

Lawrence Azzopardi 

Design & Printing: 

Ûurrieq Road, Qrendi 

Tel: 21680789 • Mob: 99259084 

E‐mail: bestprint@maltanet.net 

3

KUMITAT 

G˙aqda MuΩikali Vittorja – Naxxar 

2009‐ 2011 

Patrun 

Angelo Xuereb 

President Emeritus 

Anthony Catania 

President 

Tabib Michael Farrugia M.D., M.P. 

Viçi President 

Vincent DeBono 

Segretarju Kaxxier 

Clifford Galea John Muscat 

Arkivista 

Charles Cachia 

Assistent Segretarju Direttriçi Assistent Kaxxier 

Daniel Vella Grace Gatt Jurgen Attard 

Delegati tal-Banda 

Daniel Vella, Charles Cachia, Mark Anthony Azzopardi 

Delegati g˙all-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ 

Jurgen Attard, Clint Muscat, Clinton Galea, Mark Anthony Azzopardi 

RappreΩentanti g˙all-M.B.C.A. 

Charles Cachia, John Muscat 

Membri fi l-Kumitat 

Anthony Muscat, Charles Cachia, Jurgen Attard, 

Raymond Borg, Clint Muscat, Daniel Vella, 

Clinton Galea, Grace Gatt, Mark Anthony Azzopardi 

Direttur Spiritwali 

Rev. Dun Karm Catania 

Awdituri 

Joseph Zammit, Anthony Catania 

Surmastrijiet Onorarji 

Mro. Joseph Fenech, Mro. Raymond Sciberras F.L.C.M. 

Surmast Direttur Assistent Surmast 

Mro. Roderick Bugeja F.L.C.M. Christine Vella F.L.C.M. 

7

D&S Maintenance 

21st September Avenue, Naxxar 

Tel: (+356) 2141 3490, 27413490 

Fax: (+356) 2141 3490 

Mob: 7949 8994, 

7933 6601, 7945 5074 

e-mail: dslifts@onvol.net 

Maintenance 

Agreement starting 

from €233 excl. VAT 

D&S Lifts Maintenance

Messa©© mill‐ 

President 

Dr. Michael Farrugia 

M.D., M.P. 

IΩ-Ωmien igerbeb u g˙al sena o˙ra se nkunu qed niççelebraw il-festa ta’ Marija Bambina. Hija t-tradizzjoni 

li apparti l-parti reli©juΩa, il-festa ti©i ççelebrata esternament. Huwa Ω-Ωmien meta ˙afna familji jo˙or©u minn 

djarhom u jer˙ulha lejn il-knisja, il-pjazza u t-toroq ta’ madwar fejn ikunu l-qofol taç-çelebrazzjonijiet. U˙ud 

je˙duha b˙ala okkaΩjoni biex jiltaqg˙u ma’ ˙bieb antiki, isellmu lil xulxin u jg˙idu xi kelma. Huwa Ωmien 

sabi˙, ta’ g˙aqda g˙al ˙afna. U hekk g˙andu jkun. 

B˙ala soçjetà hija r-responsabilità tag˙na li nkomplu nsebb˙u l-atmosfera. Fl-istess ˙in irridu naraw li 

l-aspett u l-messa©© reli©juΩ ma jispiççax sekondarju a skapitu ta’ attivitajiet o˙ra. Huwa g˙al din ir-ra©uni li 

din is-sena, jien, fl imkien mal-kumitat tieg˙i, ˙adna d-deçiΩjoni li nbiddlu xi ˙inijiet tal-attivitajiet tag˙na. Billi 

fi t-2 ta’ Settembru jkun hemm il-funzjoni fi l-Knisja Arçipretali tan-Naxxar li tispiçça g˙al xi t-tmienja neqsin 

kwart, ˙adna d-deçiΩjoni li din is-sena l-kunçert tant mistenni tal-Banda Vitorja jsir aktar tard mis-soltu u se 

jibda fi t-8:15 ta’ fi lg˙axija. L-istess se nag˙mlu fi l-març ta’ fi lg˙odu tat-8 ta’ Settembru. Se nkunu qed nibdew 

madwar nofs sieg˙a aktar tard minn snin o˙ra. B’hekk se nkunu qed nag˙tu l-opportunità biex kull min ikun 

irid jattendi l-funzjonijiet reli©juΩi u jattendi l-attivitajiet tag˙na jkun jista’ jag˙mel dan bla problemi. 

Fl-a˙˙ar ©img˙at saru laqg˙at bejn il-kumitati taΩ-Ωew© soçjetajiet ˙alli tul il-©ranet kollox jimxi ˙arir. 

Apparti minn hekk tkellimna fuq xi tibdiliet li konna qed nag˙mlu u kif nistg˙u na˙dmu a˙jar fl imkien. Issa 

huwa importanti li kemm hu possibbli jinΩammu l-˙inijiet ˙alli kollox jimxi skond kif miftiehem. Min-na˙a 

tag˙na anke s-sena li g˙addiet, minkejja ç-çirkostanzi, xorta Ωammejna mal-ftehim ori©inali u ma ˙adniex 

vanta©©. 

Matul il-jiem tal-festa rridu nuru maturità kbira. Na˙seb li fi n-Naxxar wasal iΩ-Ωmien li nkunu kapaçi 

niççelebraw b’mod aktar poΩittiv. Minfl ok immaqdru lil ˙addie˙or, ikun a˙jar li nifta˙ru b’dak li g˙andna 

u kapaçi nag˙mlu. Ûgur li nkunu qed nag˙tu ©ie˙ lil Marija Bambina billi nifi r˙u fl imkien, nixorbu bil-qies, 

u li nseddqu l-g˙aqda fi r-ra˙al tag˙na. Il-festa ma ti©ix biex niΩvogaw dak li g˙andna fl -istonku. B˙alma 

g˙amilna fi snin o˙ra m’a˙na se nittolleraw l-ebda kliem ˙aΩin g˙ax mhux postu fl -ebda ˙in, aktar u aktar 

meta qed niççelebraw festa reli©juΩa. 

Hemm bΩonn nibdew minn issa u niftakru li dak li ©ara fi l-passat ˙add u xejn ma jista’ jbiddlu. Billi 

noqog˙du nsemmu lbiera˙ ma naslu mkien. Il-maturità titlob minna li l-passat n˙alluh g˙all-istoriçi, waqt li 

a˙na in˙arsu lura biex nitg˙allmu u dak li g˙amilna ˙aΩin ma nirrepetuhx u dak li g˙amilna tajjeb nirrepetuh 

u anke fejn u possibbli ntejbuh. Irridu n˙arsu issa u ’l quddiem. 

Wara li jg˙addu l-festi jiena u l-kumitat tieg˙i se nkunu qed na˙dmu biex mhux biss inkomplu nsebb˙u 

l-KaΩin tag˙na, imma nag˙mlu dak kollu possibbli ˙alli l-g˙aqda fi n-Naxxar tkompli ti©i msa˙˙a. 

Sadattant se nkunu qed na˙dmu fuq pro©etti ambizzjuΩi u li nsemmuhom fi l-˙in opportun. B˙alma wettaqna 

dak kollu li konna ˙lomna bih, hekk se ner©g˙u nag˙mlu fi x-xhur li ©ejjin. Dan kollu jista’ jsir bl-g˙ajnuna 

ta’ ˙afna persuni li bl-attendenza numeruΩa tag˙hom fl -attivitajiet li norganizzaw ikomplu jqawwulna qalbna. 

Insellem ukoll lis-sostenituri tas-soçjetà tag˙na u li ming˙ajr l-g˙ajnuna tag˙hom ma nkunux nistg˙u nwettqu 

dak li nippro©ettaw g˙alih. 

Insellem lill-kummissjonijiet tal-banda u taΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙all-˙idma kontinwa tag˙hom. Insellem ukoll 

lill-˙bieb tag˙na tan-nar li na˙dmu viçin xulxin ˙alli nag˙mlu l-festa tan-Naxxar wa˙da sabi˙a u li tattira 

mhux biss lin-Naxxarin imma nies ’il barra mir-ra˙al tag˙na. Insellem ukoll lill-familji ta’ dawk li joffru 

˙inhom g˙as-Soçjetà tag˙na tal-paçenzja u s-sapport lejn qrabathom. Insellem lill-membri tas-Soçjetà tag˙na 

u anke lil dawk li mhumiex li lkoll ja˙dmu biex il-festa fi n-Naxxar tkun a˙jar mis-sena ta’ qabel. U fl -a˙˙ar 

nawgura l-festa t-tajba lin-Naxxarin kollha u lil Maltin u l-G˙awdxin g˙ax fl -a˙˙ar mill-a˙˙ar din hija wkoll 

wa˙da mill-Festi Nazzjonali. 

Viva Marija Bambina. 

9

10 

Tutti Gusti 

Confectionery & Pastizzeria 

4, Toni Bajada Square, Naxxar 

(Behind Parish Church) 

Tel: 21 412111 

For Variety of bread, cakes, sweets, 

ice-creams, hot snacks, frozen food, wines, liqueurs, 

beers and minerals. 

Fresh Bread in the morning 

We accept orders of food and gateaux for any type of parties. 

Open from Monday to Sunday 

Free home deliveries 

J & S. 

Hardware Store 

Prop: John Chetcuti 

Labour Avenue, Naxxar 

Tel: 2701 4104 

Suppliers of Timber, Water Fittings and Water Tanks, 

Electrical Fittings, Power Tools and Hand Tools 

Garden Equipment and many other household goods


President Emeritus 

Anthony Catania 

Óbieb, 

B˙al dan iΩ-Ωmien sena ˙sibt li kienet l-a˙˙ar darba li kont se nwasslilkom kelmtejn f’dawn il-jiem tant 

sbie˙ g˙alina n-Naxxarin. G˙alhekk nistqarr li ˙adt gost meta d-diri©enti tag˙na tawni ç-çans li ner©a’ 

nindirizza lilkom u lill-komunità kollha minn fuq dan il-ktejjeb. Ótaft l-opportunità li naqsam mag˙kom 

dak li jiena nifhem u nemmen li g˙andu jkun il-mod kif na©ixxu biex nirnexxu li jkollna festa li tag˙mlilna 

unur. Biex il-festa tirnexxi rridu nikkoperaw, nag˙mlu l-parti tag˙na kollha kemm a˙na, inkunu organizzati 

u ppreparati sew u nikkontrollaw l-atte©©jament tag˙na. IΩda ma nistg˙ux nil˙qu l-iskop tag˙na jekk ma 

nifhmux sewwa x’festa hi li a˙na se niççelebraw. X’inhi çelebrazzjoni? 

Il-bniedem dejjem iççelebra xi waqt importanti ta’ ˙ajtu, xi ©rajja b’tifsira fl -istorja tieg˙u. Iç-çelebrazzjoni 

ma ssirx minn bniedem wie˙ed wa˙du. Çelebrazzjoni hija marbuta, ma’ grupp, ma’ komunità, ma’ nazzjon. 

Meta niççelebraw nifi r˙u u niftakru fl imkien xi ˙a©a ta’ fer˙ kbir. Mela huwa s-sehem ta’ ˙afna fl imkien, li 

jag˙mel ©ie˙ lil ©rajja partikulari li tkun, g˙aΩiΩa g˙all-istess ˙afna. G˙alina n-Naxxarin, il-jum l-aktar g˙aΩiΩ 

huwa t-8 ta’ Settembru meta nfakkru t-twelid ta’ Marija Bambina patruna tal-komunità tag˙na. G˙alhekk 

kull sena nifi r˙u fl imkien, nag˙mlu festa li biha nag˙tu ©ie˙ partikolari lil Ommna Marija fl -okkaΩjoni tattwelid 

tag˙ha. 

G˙idna li hemm bΩonn nikkoperaw u nikkontrollaw l-atte©©jament tag˙na. La l-festa hija tag˙na lkoll, 

kul˙add irid jifra˙ u jiççelebra. A˙na kollha nag˙mlu parti mill-istess komunità li qed tiççelebra. G˙alhekk 

fi lwaqt li kull wie˙ed g˙andu d-dritt li jisfoga l-fer˙ tieg˙u bil-˙e©©a u l-entuΩjaΩmu kollu tieg˙u, irid jiftakar 

kontinwament fi s˙abu l-o˙ra kollha tal-komunità. Il-fer˙ tag˙na g˙andu jferra˙ lill-o˙rajn kollha u qatt ma jtellef 

il-gost ta’ ˙addie˙or. G˙alkollox hemm il-limitu u bi ftit kontroll il-limitu jinΩamm b’sodisfazzjon g˙al kul˙add. 

Ir-responsabbilità ta’ kull imsie˙eb fi s-soçjetà hija li ng˙ixu bis-serjetà l-motto tag˙na ‘Nifi r˙u u nferr˙u’. 

G˙idna li rridu nkunu organizzati u ppreparati sew u kul˙add jag˙mel il-parti tieg˙u. Naturalment hawn 

l-akbar responsabilità hija tad-diri©enti; çivili, ekkleΩjastiçi u tas-soçjetajiet tar-ra˙al tag˙na. Dawn huma 

li jorganizzaw l-attivitajiet kollha tal-festa. Ma g˙andix dubju li individwalment jippjanaw l-attivitajiet 

tag˙hom b’g˙aqal u ˙e©©a kbira biex jag˙mlu suççess akbar minn ie˙or. IΩda la l-festa hija wa˙da g˙al 

kul˙add, la qeg˙din niççelebraw fl imkien l-istess festa, dawn g˙andhom jikkoperaw u jippjanaw fl imkien. 

Óadd ma hu akbar minn ie˙or, kollha huma parti tal-istess organizzazzjoni. Ideali li jippjanaw fl imkien u 

jg˙inu lil xulxin biex il-pjanijiet jitwettqu b’suççess. 

Jekk dan isir mill-organizzaturi jkun ˙afna e˙fef it-toqol tar-responsabilità. Jekk nimxu b’rispett g˙al 

xulxin ikun ˙afna aktar is-sodisfazzjon u l-festi tan-Naxxarin. Jekk il-partitarji jobdu d-direttivi u ja©ixxu 

skont il-ftehim bejn l-awtoritajiet, Ωgur li kul˙add ikun kuntent. Hekk inkunu lkoll niddevertu fl imkien. 

Hekk nag˙mlu festa kbira u nag˙tu ©ie˙ kif jixraq lil Omm tag˙na lkoll. Hekk tifra˙ Marija Bambina, tara 

lil uliedha mag˙qudin, jiççelebraw fl imkien jum it-twelid tag˙ha li ©ab reb˙iet kbar lil Maltin. 

Ma rridx nonqos li nifra˙ lid-diri©enti tas-Soçjetà tag˙na u lill-imse˙bin kollha g˙al sena o˙ra ta’ ˙idma li 

ssarfet f’riΩultati ferm sodisfaçenti. Is-soçjetà tkompli tirnexxi biss jekk nibqg˙u nsibu demm ©did, individwi 

li jkunu lesti li jissagrifi kaw ru˙hom g˙as-Soçjetà. Ideat kreattivi u dedikazzjoni kontinwa ta’ min imexxi 

fl imkien ma’ ˙e©©a u entuΩjaΩmu tal-partitarji mnebb˙a miΩ-Ωelu lejn is-Soçjetà tag˙na, jassiguraw aktar 

progress. Progress immens sar iΩda l-progress fi h innifsu jo˙loq, sfi di ©odda. Qatt ma hu biΩΩejjed. Kura©©, 

l-isfi di jintreb˙u u nimxu aktar ’il quddiem, lejn suççessi akbar. 

Insellem lil s˙abi kollha u nawgura festa mill-isba˙ lil kul˙add. Bl-g˙ajnuna ta’ Marija Bambina b˙alma 

sar kull sena, kollox jirnexxi u ner©g˙u nifta˙ru b’festa kbira. 

Awguri. 

11

12 

Stationer 

21st September Avenue, 

Naxxar 

Tel: 21 411321 

Privat 

Malti: Livell Ordinarju, 

Intermedju u Avvanzat; 

Taljan: Livell Ordinarju. 

GÓALLIEM GRADWAT 

U BL-ESPERJENZA 

Çemplu: 

2141 0021 / 2143 5543 / 9986 1716 

Ronald Borg 

26, Charron, Triq il-Ìnien, 

Naxxar 

(Ódejn l-iskola sekondarja 

u l-higher secondary) 

N.B. Attenzjoni Individwali Garantita 

OPEN ALL DAY FROM MON – SUN


Arçisqof ta’ Malta 

Mons. Paul Cremona 

Omelija f’quddiesa g˙all‐Organizzaturi tal‐Festi fil‐Parroççi 

Festi fl‐Ispirtu ta’ San Ìor© Preca 

L-ewwelnett, nirringrazzjakom li ©ejtu hawn, fl imkien, biex il-bidu tal-ista©un tal-festi niççelebrawh 

fl imkien b˙ala komunità nisranija. Meta niltaqg˙u hawnhekk, a˙na, b˙alma nag˙mlu s-soltu 

nirringrazzjaw lill-Mulej g˙al dak kollu li jag˙mel mag˙na biex dak li g˙andna f’qalbna jkun jista’ 

jse˙˙. Imma niltaqg˙u hawnhekk ukoll biex a˙na nkunu nistg˙u nid˙lu aktar fi l-profond ta’ dak li hemm 

fi ç-çelebrazzjoni tal-festi tag˙na. 

Tafu li l-missjoni tieg˙i b˙ala Isqof hija dejjem li ma’ kull min niltaqa’ jiena nipprova nag˙tih jew 

nag˙tihom l-aspett spiritwali ta’ dak li qed jg˙ixu, anke meta fi ha nfi sha jkun hemm realtà li mhix 

spiritwali. 

Per eΩempju, fi t-tieni jum ta’ Frar a˙na ççelebrajna l-Kandlora u dakinhar ©ew mistednin b’mod 

speçjali l-Hospice Movement li, kif tafu, huwa grupp li jag˙mel ˙afna ©id u ˙afna tajjeb ma’ dawk ilpersuni 

li, b’xi mod jew ie˙or, ikunu g˙addejjin minn marda terminali. Jiena, meta kont qed inkellimhom, 

ma bqajtx biss fuq il-mard u t-tbatija tag˙hom, u l-mewt li ˙afna minnhom ikunu qeg˙din jiffaççjaw, 

imma d˙alt fi l-misteru tal-G˙id. G˙idtilhom li n-nisrani ma jistax jg˙ix it-tbatija tieg˙u u l-biΩa’ talmewt 

jekk mhux fi Kristu, g˙aliex Kristu huwa dak li g˙adda qabilna, g˙aliex Kristu huwa dak li g˙adda 

mit-tbatija u l-mewt biex a˙na ng˙addu minnhom. 

Din il-©img˙a, fi l-ViΩta Pastorali li jiena qed nag˙mel fi l-Parroçça ta’ San Duminku, il-Belt, jiena kelli 

wkoll iç-çans immur fl -iskola parimarja ta’ Sant’Iermu. Hemmhekk kelli laqg˙at mal-©enituri, minbarra 

mat-tfal. Kelli wkoll laqg˙at mal-g˙alliema. Jiena, bl-istess mod, ma bqajtx biss fuq dak li huwa tag˙lim 

- dak hu xi ˙a©a sabi˙a - imma ˙assejt li g˙andi nag˙ti wkoll tog˙ma spiritwali. Allura fakkarthom li 

dawn it-tfal huma don ming˙and Alla l-Imbierek, li ji©u mog˙tijin lilna biex nie˙du ˙siebhom. 

L‐aspett reli©juΩ tal‐festi 

Allura anke llum, a˙na li ltqajna fl imkien hawnhekk, jiena n˙oss li nista’ naqsam mag˙kom ukoll 

rifl essjoni spiritwali. Hemm ˙afna realtajiet tal-festa – kulturali, muΩikali, ta’ fer˙. Imma hawnhekk, 

l-iktar li nkun nixtieq hu li naqsam mag˙kom l-aspett reli©juΩ ta’ fi di li hemm fi l-festi tag˙na. 

Jiena nixtieq nirringrazzjakom g˙al kemm il-darba t˙allu dan l-element reli©juΩ fi l-formazzjoni talmembri 

tag˙kom. Nixtieq nirringrazzjakhom ˙afna g˙al min i˙oss il-bΩonn li jistieden lil xi w˙ud biex 

jag˙mlu rifl essjoni per eΩempju fuq il-qaddis, ˙alli nid˙lu mhux biss fi l-qima tieg˙u imma wkoll fl - 

ispiritwalità tieg˙u. Nixtieq nirringrazzja lil dawk minnkom li matul is-sena, anke b’sagrifi ççju kbir, 

jag˙tu biçça mill-˙in tag˙hom biex tg˙inu lill-o˙rajn anke permezz ta’ g˙ajnuna fi l-©bir tal-fl us. Dan 

kollu hu l-parti spiritwali li l-Mulej qieg˙ed jirringrazzjakom dwaru anke permezz tieg˙i. 

Il‐quççata 

Jiena nikkunsidra l-festa b˙ala l-quççata tal-parroçça fejn l-iktar li tiltaqa’ ma’ Alla l-Imbierek 

permezz tal-qima, tal-fer˙ li tkun qed tag˙ti lill-qaddis/a patrun/a tag˙na. Imma jekk hija l-quççata, 

13

14 

dan ifi sser li matul is-sena wkoll irid ikun hemm xi ˙a©a li qed tibni. Il-quççata g˙andha diversi stadji 

tag˙ha. Kemm hu sabi˙ li jkollok ˙afna nies fi l-baned li jag˙tu s-sehem tag˙hom anke matul is-sena 

biex dak kollu li hija l-mixja spiritwali tal-parroçça tkun tag˙hom ukoll. Il-festa tant tkun mimlija – din 

ir-rifl essjoni g˙amiltha waqt il-ViΩta Pastorali fi l-parroççi – imbag˙ad kultant, meta ni©u biex nag˙mlu 

l-litur©ija ta’ matul is-sena, kultant tant insibu faqar f’dawk li jivvoluntarjaw biex matul is-sena jkunu 

jistg˙u jag˙tu wkoll is-sehem tag˙hom. 

Jiena nistedinkom li l-im˙abba lejn il-parroçça u lejn il-patrun tkun tista’ tesprimi ru˙ha wkoll matul 

is-sena, per eΩempju fi l-quddiesa tal-Ódud, billi jkun hemm ˙afna iktar li jg˙inu biex din il-litur©ija 

ta’ matul is-sena tkun sabi˙a u mbag˙ad tisponta fi l-mument li ti©i ççelebrata l-festa talpost fejn a˙na 

ng˙ixu. 

Ìemg˙a ferrie˙a 

Jiena xtaqt li nag˙mlu rifl essjoni fuq il-festa. 

IΩ-Ωewg Lezzjonijiet li smajna llum – li ma ntag˙Ωlux minni jew xi ˙add ie˙or, imma huma 

l-Lezzjonijiet li semag˙hom kull min sema’ l-quddies illum – huma r-rigal li l-Mulej tana llum biexa˙na 

nirrifl ettu fuqhom. 

L-ewwel Lezzjoni (Lhud 12, 18-19.21-24) ta’ llum hija wa˙da sabi˙a, g˙ax g˙andha rifl essjoni. Hija 

tg˙id ma’ min a˙na nkunu qeg˙din niltaqg˙u meta niltaqg˙u mal-Mulej, b˙alma nag˙mlu fi l-festi jew 

kull darba li niltaqg˙u hawnhekk, Nisrani ma jistax jg˙id li jiltaqa’ mal-Mulej jekk ma jag˙milx din irrifl 

essjoni li l-Mulej tahielna f’din l-Ittra lil-Lhud u ng˙idu: ’Liema huma verament l-elementi li jag˙mlu 

komunità nisranija li qed tifra˙?’ 

Óa niftakru xi smajna: ’A˙na niltaqg˙u ma’ eluf ta’ an©li f’©emg˙a ferrie˙a’. 

Kemm hu sabi˙ li a˙na, il-festa tag˙na, ma nag˙lquhiex g˙al dak li huwa materjali, imma niftakru 

li trid tirrifl etti l-kwalità ta’ fer˙ li hemm fi s-sema: l-an©li madwar il-Mulej; fer˙ li l-Mulej ikun ilqofol 

tag˙hom; fer˙ g˙aliex huma totalment tal-Mulej; fer˙ li jfi sser il-paçi li jag˙ti l-Mulej. Ma nistax 

niççelebra litur©ija, hi x’inhi, jekk ma ng˙idx: qeg˙da tixbah dak li hemm fi s-sema? 

L-Ittra lil-Lhud tg˙id: ’Qeg˙din niltaqg˙u ma’ ©emg˙a ta’ wlied ewlenin li isimhom hu miktub fi ssema’. 

A˙na, meta ni©u hawnhekk, qeg˙din niltaqg˙u – araw x’dinjità tana – ma’ xulxin mhux biss 

b˙ala li tkun dilettant tal-festa, imma qed niltaqg˙u fl imkien g˙aliex a˙na lkoll g˙andna isimna miktub 

fi s-sema, g˙ax a˙na wlied ewlenin. X’ma t˙arisx lejn il-Missier u tg˙idlu: ’Missier, jekk jien nag˙mel 

kollox f’ismek, a˙seb u ara l-festa reli©juΩa kemm nixtieq li nag˙milha f’ismek!’ 

San Ìor© Preca 

Fl-Ewwel Lezzjoni ta’ llum jg˙idilna wkoll: ’Lejn l-erwie˙ ta’ nies qaddisa, mag˙mula perfetti’. 

Jiena meta ni©i g˙all-quddies, in©ib dan is-salib. In˙oss obbligu li n©ibu. Kienu tawhuli tas-Soçjetà 

tal-MUSEUM. Fih hemm relikwa, li hija xag˙ar ta’ San Ìor© Preca. 

Kull darba li jiena nilbes dan is-salib nag˙mel dan bi skop. G˙aliex meta nitkellmu fuq 

qaddisin, a˙na g˙andna lil San Ìor© Preca. G˙andna dak kollu li huwa kien jag˙mel biex jiffeste©©ja 

lil Alla l-Imbierek. Meta a˙na nkunu qed nippreperaw g˙all-festi, nistg˙u na˙sbu wkoll, pereΩempju, 

fl -ispirtu ta’ San Ìor© Preca, fi t-tag˙lim u fl -im˙abba li kellu lejn il-qaddisin, u nippruvaw nimxu 

lejhom? 

L-Ittra lil-Lhud tkompli tg˙idilna: ’Meta niltaqg˙u fl imkien, a˙na lejn min qed nersqu?’ Huwa lil 

hinn mill-istatwi. Jg˙id hekk: ’Lejn Alla, l-Im˙allef ta’ kul˙add’. Na˙seb li dak li jrid ifi sser hu li Alla 

l-Imbierek kapaçi jag˙raf bejn dak li hu tajjeb u dak li hu ˙azin – dak li tfi sser ’im˙allef’. Allura meta 

a˙na nkunu qed nag˙mlu çelebrazzjoni, tkun liema tkun, irridu nag˙rfu t-tajjeb u dak li mhux tajjeb, 

g˙ax a˙na qed nersqu lejn Alla li hu kapaçi jag˙Ωel dak li hu skont Alla l-Imbierek u dak li mhux. 

L-Ittra lil-Lhud tkompli ΩΩid id-doΩa. Tg˙id hekk: ’Lejn Ìesù, il-medjatur ta’ patt ©did u lejn iddemm 

imraxxax tieg˙u’. L-ebda çelebrazzjoni ma tista’ ssir jekk f’qalbna ma jkollniex il-fatt li d-demm tal- 

Mulej ©ie mraxxax biex ikollna l-Ewkaristija. 

Il-Papa Ìwanni Pawlu II qalilna li l-Ewkarisatija hija l-g˙ajn – jibda minn hemm – u l-quççata ta’ 

kull çelebrazzjoni: anke taç-çelebrazzjoni tal-festi l-kbar li nag˙mlu f’pajjiΩna.

Missjoni 

Fil-Van©elu ta’ llum (Mk 6, 7-13), Ìesù qal lid-dixxipli tieg˙u: morru wasslu l-Kelma ta’ Alla, 

b’mod speçjali biex il-bnedmin jersqu lejja, b’mod speçjali biex ikunu jafuni’. Nista’ nag˙tikom din 

il-missjoni? Araw intom kif, g˙ax il-Mulej jag˙tina tant kreattività. Nistg˙u l-˙idma tag˙kom fi l-festi 

tg˙odduha wkoll b˙ala parti mill-missjoni totali tal-Knisja? Kif se ng˙allmu lil Kristu? Nag˙mlu dan 

anke permezz tal-qaddis, permezz ta’ dak li nag˙mlu. Kif se nressqu l-bnedmin lejn il-Mulej? Nag˙mlu 

dan permezz ta’ kif niççelebraw dawn il-festi. Na˙seb li l-Mulej hawnhekk ikun qed jibg˙atna b˙alma 

bag˙at lill-ewwel appostli: biex inwasslu lil Kristu. 

L-a˙˙ar ˙a©a: is-Salm Responsorjali ta’ llum (Ps 47, 2-4.9-11) kien sabi˙ ukoll. Jg˙id: x’g˙andha 

tkun din il-festa? Jibda minn ˙a©a li a˙na nifhmuha: ’Kbir il-Mulej, ta’ min ifa˙˙ru ˙afna’. Na˙seb li din 

il-kelma nistg˙u nag˙mluha fi l-festi tag˙na, g˙aliex bil-mod kif norganizzawhom qeg˙din nag˙tu idea 

ta’ kemm hu kbir il-Mulej – ta’ min ifa˙˙ru ˙afna. Imma s-Salmista (mas-salm) jg˙aqqad ukoll Ωew© 

kelmiet li nixtieq li a˙na ma ninsewhomx. Jg˙id hekk: ’Na˙sbu fuq it-tjieba tieg˙u’. Mela wara li jsemmi 

t-tif˙ir tal-glorja tieg˙u, jg˙idilna na˙sbu fuq it-tjieba tieg˙u. Il-festi tag˙na jridu jkunu mmarkati wkoll 

bit-tjieba tieg˙u; lejn Alla l-Imbierek u bejnietna. It-tjieba tal-Mulej trid tidher kullimkien. Allura anke 

fi l-festi tag˙na, irridu naraw li din it-tjieba tidher. 

L-a˙˙ar kelma li jg˙id hija li l-leminija tieg˙u fi s-sema hija mimlija verità, mimlija sewwa. Dan issewwa 

huwa proprju biex dak kollu li huwa tal-Mulej ikun jidher fi l-mod kif nesprimu l-im˙abba tag˙na 

lejn il-qaddisin patruni tag˙na. 

Jalla l-Mulej ibierek lilkom u s-sagrifi ççji kollha li se tag˙mlu biex tag˙mlu l-festi. Jalla l-Mulej 

ibierek in-nies li se ji©u g˙all-festi ˙alli jie˙du, biex ng˙id hekk, mill-entusjaΩmu tag˙kom lejn il-qaddis 

u lejn il-Mulej. Jalla l-Mulej jag˙mel li l-festi tag˙na jg˙addu fer˙ kbir u ˙add ma jkollu, alla˙aresqatt, 

jo˙ro© mill-festi b’xi ˙a©a li ma tkunx g˙all-©id tieg˙u. 

Knisja Parrokkjali tan-Naxxar, 5 ta’ Frar 2009 

Specialists in Gold & Silver Jewellery 

Wide selection of Diamond Items 

We will produce and reproduce any design 

M. Fenech Jewellery 

179, Naxxar Road, San Ìwann 

(Opposite HSBC) 

Tel & Fax: 2137 8379 

15

16 

Labour Avenue, Naxxar NXR 04 

Tel. 2141 2061, 2141 2469 

Fax. 2143 7067 

GENERAL CONTRACTORS • CIVIL ENGINEERING WORKS • READY MIX CONCRETE BUILDING 

COMPONENTS MANUFACTURERS • SAND • SPALLS • SOIL • TORBA • HOT/COLD ASPHALT

Messa©© mis‐ 

Sindku 

Maria F. Deguara 

M.D., MMCFD 

Vittorja fuq il‐FanatiΩmu 

Ilu jin˙ass li l-festi Maltin kienu ˙adu rotta Ωbaljata. Jidher biç-çar li l-awtoritajiet li ultimament 

huma responsabbli mill-organizzazjoni tal-festi kemm esterni kif ukoll interni, ˙adu deçiΩjonijiet li jekk 

ma jsibux il-kooperazzjoni tal-organizzaturi tal-festi tradizzjonali fl -ibliet u l-ir˙ula tag˙na, qeg˙din 

nirriskjaw li nitilfu tradizzjoni ewlenija tag˙na l-Maltin. 

Fejn qabel, il-festa kienet xi ˙a©a li tg˙aqqad issa saret xi ˙a©a li tifred. Fejn qabel, il-festa kienet 

okkaΩjoni unika fi s-sena fejn kul˙add jinsa d-differenzi li forsi setg˙u nqalg˙u matul is-sena u jing˙aqad 

wara l-patrun jew patruna, issa saret okkaΩjoni ta’ fi rda fejn bliet u ir˙ula li wara infl uss qawwi ta’ nies 

minn lokalitajiet o˙ra wasslu biex ti©i ççelebrata aktar minn festa wa˙da g˙all-qaddis ie˙or ©ewwa 

l-istess konfi ni. Mhux biss, imma forsi ag˙ar minn hekk il-parti reli©juΩa tal-festa li g˙andha tie˙u 

priorità fuq kull ˙a©a o˙ra issa qed tie˙u sinifi kat sekondarju, jekk mhux insinjifi kanti. Ûgur li kien 

g˙alhekk li l-kapijiet reli©juΩi tag˙na ˙adu l-pass kura©©juΩ biex ixejnu din it-tendenza. Mhix ser tkun 

˙a©a façli. Lanqas sejrin jaslu wa˙edhom g˙ax sejra tkun mixja g˙at-telg˙a. Ser ikun hemm min l-istatus 

quo jog˙©bu. Ser ikun hemm ukoll min ser jirreΩisti l-bidla g˙ax g˙ama u ma jridx jifhem li s-sitwazzjoni 

sejra g˙all-ag˙ar. 

Din is-sena g˙andna kunsill ©did. Mimli rappreΩentanti li g˙aΩiltu intom stess li determinati ja˙dmu 

ma’ kull min lest jistinka biex din is-sitwazzjoni li nibtet anke ©ewwa n-Naxxar ma tmurx g˙allag˙ar. 

Óafna Naxxarin g˙ad g˙andhom quddiem g˙ajnejhom dak li ©ara fostna sena ilu ftit ©ranet biss 

wara l-elezzjoni ©enerali. Mhux biss, imma ˙afna rrealizzaw u konvinti li dak li ©ara kien riΩultat ta’ 

entuΩjaΩmu Ωejjed g˙al çelebrazzjonijiet ta’ okkaΩjoni, kienet liema kienet, li kellha ©©ib u tnissel fer˙ 

mhux qerda kif fi l-fatt ©ara. G˙ax il-kankru ta’ l-estremiΩmu u l-fanatiΩmu dejjem wassal g˙at-tbatija 

l-aktar ta’ nies innoçenti. 

Hija tradizzjoni li aktar ma tersaq il-festa aktar u aktar nies jag˙tu u jwasslu l-awgurji tag˙hom lil 

xulxin. Din ˙a©a sewwa u ta’ min ifa˙˙arha. Imma issa hemm bΩonn li mmorru lil hemm mis-sempliçi 

kliem u simboliΩmu. Hemm bΩonn ta’ fatti konkreti mhux paroli u kliem fi erag˙ u fi l-vojt li ma jfi ssru 

xejn. L-appell tieg˙i u ta’ s˙abi fi l-kunsill huwa stedina ©enwina g˙all-kollaborazzjoni bejn kull soçjetà u 

individwu, jokkupa liema kariga jokkupa, biex nag˙tu ©ieh lill-Patruna tag˙na bil-fatti. Il-poplu Naxxari 

mhux biss jist˙oqqlu hekk imma jesi©i li lkoll inkunu ta’ eΩempju g˙all-bnadi o˙ra ©ewwa l-gΩejjer 

tag˙na. Dan di©à g˙amilnieh b’suççess drabi o˙ra. 

Minn qalbi nawgura FESTA TAJBA LIL KULÓADD. 

17

Jason Farrugia 

G˙al Xog˙ol 

ta’ Induratura 

fuq arlo©©i 

ta’ Malta u aktar 

Mob: 9985 2842 

G˙al kull xog˙ol ta’ 

Ferro Battuto 

Mob: 9986 6325 

Paul Farrugia 

Óaddied

20 


Arçipriet 

Kan. Evan Caruana 

Ftit Aktar Attenzjoni 

Kultant ji©i f’mo˙˙na kemm ikun a˙jar li kieku kul˙add kien fehma wa˙da u kul˙add jaqbel ma’ 

xulxin! Kieku d-dinja li qed ng˙ixu fi ha tkun ˙afna a˙jar milli hi! Imma mill-ewwel nindunaw li dan 

mhux possibli u allura b˙al nibdew naqtg˙u qalbna li l-©nus, il-partiti jew il-kaΩini xi darba g˙ad jifthemu 

bejniethom! 

Ir-realta’ hi, li kul˙add g˙andu l-opinjonijiet tieg˙u u kul˙add g˙andu l-mod kif jesprimi lilu nnifsu. 

U dan mhu se jinbidel qatt! Hemm bΩonn iΩda, li nitg˙allmu noqog˙du attenti kif nesprimu lilna nfusna 

jew l-ideat tag˙na. Meta ni©i biex niddiskuti g˙andi na˙seb ftit jekk dak li se ng˙id hux korrett, hux se 

jag˙mel il-©id, hux se j©ib l-g˙aqda, hux se jesprimi l-egoiΩmu li hemm fi ja, hux se jwe©©a’, hux se j©ib 

id-diΩgwid, hux se j˙abbel aktar il-kobba...! Dawn huma konsiderazzjonijiet li rridu nag˙mlu qabel ma 

nibdew nitkellmu jew niddiskutu inkella, minfl ok ma n©ibu l-g˙aqda aktar ninfi rdu! 

Jg˙odd ukoll g˙all‐festi 

Jekk dan jg˙odd g˙all-˙ajja tag˙na ta’ kuljum, jg˙odd aktar g˙ad-diskors li jsir bejn kull min hu nvolut 

fl -organizzazzjoni tal-festa. Il-festa hi organizzata minn diversi entitajiet li lkoll g˙andhom l-identita’ 

tag˙hom. IΩda, fi lwaqt li trid ti©i rrispettata l-identita ta’ kull entita’, hemm g˙an wie˙ed li rridu nil˙quh 

fl imkien. Ma tistax entita’ ti©bed il-˙abel tag˙ha u ma t˙abbilx rasha mill-attivitajiet jew is-sagrifi ççji 

ta’ l-o˙ra. Ma tistax entita’ tripprova tikseb privile©©i meta taf li m’g˙andhiex dritt g˙alihom u meta taf 

li tista’ ©©ib id-diΩgwid. 

Dan jg˙odd ukoll g˙all-individwi. Ma nistg˙ux g˙ax qeg˙din fi Ωmien il-festa, na˙sbu li kollox 

jg˙odd! Ma nistax naqbeΩ il-limitu ta’ safejn g˙andi nasal. Ma nistax nirra©una li sakemm “il-©ustizzja” 

ma tg˙idli xejn, kollox isir leçitu! G˙andu jkollna sens ta’ r©ulija u nag˙rfu l-limiti safejn g˙andna 

naslu f’dawk li huma attivitajiet, im©ieba fi l-marçi, il-livell ta’ storbju u skart kif ukoll ir-rispett tal- 

©irien. Ejjew inkunu g˙aqlin u ma nkunux a˙na stess li n©ibu l-kundanna tan-nies fuq il-festi tag˙na! 

Rispett lejn l‐ambjent u r‐residenti 

Illum kul˙add qed isir konxju dejjem aktar ta’ l-ambjent. G˙andna lkoll nag˙mlu l-almu tag˙na biex 

dawk kollha nvoluti fi l-festi naraw li ma nkomplux inni©©suh. Kemm il-knisja, il-kaΩini tal-baned, ilkaΩini 

l-o˙ra, l-g˙aqdiet tan-nar, il-˙wienet, gabbani u o˙rajn, g˙andna noqog˙du attenti biex inΩommu 

r-ra˙al nadif wara kull attivita’. B’hekk nuru li a˙na nies çivilizzati. Dan jg˙odd anke g˙al-livell ta’ 

storbju li ni©©eneraw. Irridu nifhmu li biex nie˙u gost jien m’g˙andix g˙alfejn indejjaq lil ˙addiehor. 

Nag˙mel appell lil dawk kollha li jie˙du sehem fi l-marçi biex joqog˙du attenti li ma jdejqux linnies, 

speçjalment fi l-viçinanzi ta’ fejn jispiççaw çerti marçi. Ikolli diversi lmenti ta’ residenti li wara 

biebhom ikun hemm u˙ud bi m©ieba xejn korretta. Mhux sew li çerti residenti jie˙du qatg˙a li tkun 

©ejja l-festa g˙ax ikollhom jissaportu l-istorbju esa©erat jew jispiççaw inaddfu dak li j˙alli ˙addie˙or. 

G˙ax nemmnu li l-festa hija attivita’ tal-komunità Naxxarija, nippruvaw ni©bdu n-nies lejha rridu mhux 

inbeg˙duhom!

Talba 

Nitlob lil Marija Bambina biex iddawwal l-im˙u˙ tag˙na lkoll ˙alli din li ©ejja tkun festa ta’ fer˙, ˙ielsa 

minn dak kollu li jtebbag˙ha. Nafu li Marija kienet mara fer˙ana mhux g˙ax kienet tg˙ix fl -istorbju iΩda 

g˙ax dejjem fi ttxet tag˙mel ir-rieda t’Alla. Din wasslitha biex tirrispetta lil dawk ta’ madwarha. Jalla 

nsiru lkoll nixbhuha f’din il-virtù partikolari. 

B’dan kollu f’mo˙˙i u qalbi, nawgura l-festa t-tajba lid-diri©enti, soçi u partitarji taΩ-Ωew© kaΩini talbaned 

li g˙andhom sehem importanti fi l-festa tag˙na. Fl-istess ˙in, inwassal ir-ringrazzjamenti tieg˙i 

lilkom ilkoll g˙all-˙idma tag˙kom matul is-sena kollha. Nitlob lill-Mulej iseddaqha. 

Frans Butcher 

Fresh & Frozen Meat 

Traditional Maltese Sausages 

Poultry, Fish & Vegetables 

FREE DELIVERY 

210, 21st September Avenue, Naxxar Tel: 21 419066 

21

€ 25.04 € 16.18 

€ 18.63 € 10.48 

€ 10.48 € 5.82 

€ 9.31 € 4.65 

€ 34.94 € 18.63

JMA Aluminium works 

Joseph Mizzi Aluminium works & soffi t ceilings 

40A, Industrial Estate, Luqa 

Tel/Fax: 2180 7851 Mob: 9944 5686 

E-mail: mizalum@maltanet.net 

For aluminium products with competitive prices and professionally done 

with years of experience in aluminium works 

We fabricate aluminium apertures, like doors & windows with new 

profi les and a large range of colours. 

We cater for customer made structures, as greenhouses, verandas, 

skylights, facades and more. 

Call for free quotation for: 

Louvers fixed & adjustable 

Double glazed apertures (with Argon Gas) 

Showers & partitions 

Insect screens & roller nets 

Hinged, sliding & revolving apertures 

Maltese balconies, stairs & handrails 

Security main doors 

Arched apertures & folding doors 

We do also soffitt ceilings in mineral fibre 

& gypsum in various models 

Bar tal‐KaΩin Banda Vittorja 

Joffri xorb ©enwin 

bi prezzijiet moderati. 

Inservu 

appetizers u live 

sports fuq big 

screen u Lcd. 

Il-Barman tal- 

KaΩin jawgura 

l-festa t-tajba lin- 

Naxxarin kollha

24 

NICKY’S 

BUTCHER 

For Fresh & Frozen Meat & Poultry 

Also Frozen Fish & Vegetables 

Home made products 

Italian Style Sausages 

Triq il‐Minfa˙, Naxxar 

(Near Primary School) 

Tel: 21 417114 

For all your requirements in: 

Hardwood and Softwood Timber 

Beams, Plans & Scantlings 

Plywood, Chipboard, Hardboard, MDF, etc. 

Postform 

Semi‐finished furniture, components like internal doors, table legs, 

kitchen doors and drawers 

Mouldings 

Furniture accessories such as hinges, locks, knobs and handles 

Firewood 

Sawmilling and Kiln‐drying available 

Your Success, is our Aim 

Ûebbu©: Old Attard Road Tel: 214 6521, 2146 4118 Fax: 2146 5894 

Gudja: Tarxien Road Tel: 2169 7726 

E‐mail: cortistimber@cortisgroup.com 

url:http:// www.cortisgroup.com/cortistimber/


G˙aqda KaΩini tal‐Banda 

g˙all‐okkaΩjoni tal‐festa 

G˙all-KaΩini tal-Banda, il-Festa hija l-akbar u l-isba˙ ©rajja ta’ matul is-sena tar-Ra˙al jew Belt 

tag˙na. F’dawn il-©ranet in˙ossuna kburin b’dak li nag˙mlu u nikkontribwixxu tul is-sena biex naraw 

li jkollna festa organizzata u mill-isba˙. 

L-G˙aqda KaΩini tal-Banda tixtieq issa˙˙a˙ il-kunçett ewlieni tal-festa li huwa dak reli©juΩ. Il- 

Knisja tpo©©i quddiemna l-Qaddisin biex nimitawhom u nimxu fuq l-g˙emejjel tag˙hom. G˙alhekk 

iç-çelebrazzjonijiet esterni li ji©u organizzati b’sehem kbir mill-kaΩini tal-Banda g˙andhom ikunu 

kumplimentari u konformi ma’ Festa Nisranija. 

Hija ˙asra li kull tant l-im©iba f’çerti marçi, l-aktar dak imsejja˙ ta’ fi lg˙odu, mhux kif mixtieqa. 

Ma jfi ssirx li kull ma jsir waqt dawn il-marçi huwa nstigat mill-KaΩin tal-Banda, anzi ˙afna minn dak 

li jsir, il-Kumitat tal-Banda lanqas ikun jaf bihom u aktar u aktar ma jkollux kontroll fuqu. Imma b˙ala 

koperaturi ewlenin fl -organizzazzjoni tal-festa rridu nerfg˙u biçça mir-responsabbilità. Ftit huma dawk 

li japprezzaw ix-xog˙ol u s-sagrifi ççji li jag˙mlu l-membri tal-Kumitat u l-partitarji tal-KaΩin fi l-Festa 

kif ukoll biex iΩommu l-KaΩin tal-Banda. L-akbar biçça u©ig˙ ta’ ras fost ˙afna o˙ra hu l-©bir tal-fl us li 

llum aktar minn qatt qabel hemm bΩonn ta’ eluf kbar ta’ ewro. 

L-attività tal-KaΩini tal-Banda mhux limitata g˙all-©ranet tal-festa, imma tul is-sena kollha, l-aktar 

bit-tag˙lim tal-muΩika u t-tixrid tal-kultura muΩikali. Huwa ta’ sodisfazzjon kbir g˙alina meta ta’ kull 

sena naraw ˙afna mill-KaΩini jtellg˙u Kunçerti MuΩikali tal-g˙ola livell fi t-teatri u swali ewlenin ta’ 

pajjiΩna li jag˙tu gost lil dawk kollha li bi ˙©arhom jiffrekwentaw dawn l-istess kunçerti. L-istess 

ng˙idu g˙al ˙afna attivitajiet o˙ra li jsiru matul is-sena, is-sehem attiv li g˙andhom fi ç-çelebrazzjonijiet 

tal-Ìimg˙a Mqaddsa u Óadd il-G˙id u attivitajiet o˙ra li jsiru fi l-lokal tag˙hom. 

Ming˙ajr tlaqliq ng˙idu li l-kaΩini tal-Banda qeg˙din iservu ta’ eΩempju g˙al ˙afna G˙aqdiet o˙ra. 

Ejjew naraw li nkunu l-istess fi l-©ranet tal-Festa billi nwarrbu minn mag˙na lil dawk l-individwi li 

l-im©iba tag˙hom ma tag˙milx ©ie˙ lis-Soçjetajiet tag˙na. Nitolbu biex l-aktar fi l-©ranet tal-festa nuru 

rispett u tolleranza lejn dawk li jiççelebraw festa o˙ra. Nappellaw lid-diri©enti u partitarji biex ma 

jag˙tux lok lil dawk li bla skruplu ta’ xejn, mal-anqas im©iba ˙aΩina jippruvaw i˙amm©u lill-KaΩin tal- 

Banda, kif ukoll lill-midja lokali li tkun minn tal-ewwel li tirrapporta l-im©iba ta’ xi w˙ud, imma rari 

tippreΩenta l-element sabi˙ tal-Festi u tal-KaΩin tal-Banda. 

Il-President u l-Kumitat EΩekuttiv tal-G˙aqda KaΩini tal-Banda jixtiequ jawguraw festa mill-isba˙ 

lill-poplu tan-Naxxar festa li tag˙ti ©ie˙ lil Marija Bambina u lil dawk li j˙obbu l-Festi Maltin. Blim©iba 

tajba biss nistg˙u nassiguraw futur tajjeb g˙all-Festi. 

25

BEST

13, Triq l-Img˙aΩel, 

Naxxar 

Tel: 2141 2609, 

2143 1723 

Mob: 7921 1400 

GELS ACRYLICS 

NAILART MANICURES 

Even at the comfort of your own home! 

MOVIE WORLD 

Triq iz-Zenqa, Naxxar 

Tel: +356 2142 1508 

Mob: +356 7944 0424 

www.movieworld.com 

PARAMOUNT 

GARAGES 

Malta’s largest Bus Hire Fleet 

including Mini Buses & 

Chauffeur Driven Cars 

257, Constitution Street Mosta 

Tel: 21410220, 21411193, 21432 001 

Mob: 9949 2360 – Fax: 21 412 187 

e‐mail: paramount@waldonet.net.mt

28 


Viçi President 

Vince DeBono 

B.A. Educ. (Hons) D.E.A.M. 

Lanqas irrid nemmen. Din is-sena se tkun l-g˙oxrin anniversarju minn meta twaqqfet il-banda. Niktakar 

kont di©à nifforma parti mill-Kumitat ta’ din is-Soçjetà dak iΩ-Ωmien. Kien appuntu fi s-seduta ©enerali annwali 

tal-1988 li f’votazzjoni sigrieta kienet kwaΩi g˙addiet unanimament il-proposta li titwaqqaf banda. Niftakar 

dik id-deçiΩjoni kienet intlaqg˙et b’entuΩjaΩmu kbir u kienu ˙afna li baqg˙u jiççelebraw dik il-©urnata. 

Ma setax jonqos li deçiΩjoni b˙al dik kienet tinvolvi lis-Soçjetà ˙afna xog˙ol. Mhux g˙ax qabel is-Soçjetà 

ma kinitx involuta u tag˙ti sehemha fi t-tixrid tal-kultura fi n-Naxxar. Is-Soçjetà Vittorja b˙ala Soçjetà ilha 

teΩisti mill-1916. Minn dejjem kienet attiva u ti©bor fi ha element qawwi ta’ Ωg˙aΩag˙ Naxxarin. Il-fundatur 

tag˙ha kien Mro Giuseppe Stivala fejn dan kien anke nkorpora l-element muΩikali f’dan il-lokal. Aktar tard 

©iet ukoll iffurmata kumpanija teatrali li kienet iffurmata solament minn membri mis-Soçjetà Vittorja: il- 

Kumpanija Teatrali Amiçizja. Ma ninsewx kemm dak iΩ-Ωmien it-teatru kien wie˙ed mill-iΩvogi prinçipali 

tal-poplu Malti. Aktar tard, din is-Soçjetà da˙let ukoll b’ru˙ha u ©isimha f’qasam ie˙or li g˙andu x’jaqsam 

˙afna mal-kultura u t-tradizzjoni Maltija: il-Karnival. G˙al sena wara l-o˙ra, is-Soçjetà Vittorja ˙adet sehem 

b’karrijiet trijonfali kbar u sbie˙. Kont tifel dak iΩ-Ωmien imma g˙adni niftakar il-©emg˙a entuΩjastika ta’ 

nies li kienet tin©abar fi Triq Santa Luçija meta kienu ji©u biex jarmaw u jg˙aqdu l-karrijiet. X’festa ta’ kuluri 

kien ikun hemm! Imbag˙ad tista’ timma©ina l-briju li kien ikun hemm fi l-kaΩin meta sena wara sena dawn 

il-karrijiet kienu ji©u ppremjati bl-ewwel jew it-tieni post. Qatt ma fallejna nie˙du post ma’ ta’ quddiem nett. 

Dawn g˙adhom jixhduh iç-çertifi kati esposti fi l-kaΩin. 

Niftakar ukoll li din is-Soçjetà tat sehemha anke indirettament fi t-tixrid tal-kultura. Hija kienet tospita 

g˙aqdiet o˙ra li kienu jsibuha diffi çli li jsibu lokal minn fejn joperaw. F’mo˙˙i ji©u tliet g˙aqdiet Ωgur. 

Wa˙da minnhom kienet g˙aqda ta’ dilettanti li jrabbu l-˙amiem. Dawn kienu g˙amlu Ωmien joperaw millokal 

tag˙na. Kien hemm ukoll g˙aqda mag˙mula minn ir©iel u ©uvintur li j˙obbu jtellqu bir-roti u kien 

hemm g˙aqda o˙ra li kellha tim tal-futbol. Dawn dejjem sabu g˙ajnuna u kenn sakemm imbag˙ad kienu 

kapaçi jsibu post g˙alihom u tag˙hom minn fejn joperaw. 

Matul dawn l-a˙˙ar g˙oxrin sena saru wkol bidliet kbar anke fi l-lokal. Is-sede ta’ din is-Soçjetà nbidel 

drastikament minn kif kien qabel. It-tibdil kien estensiv. Inbniet sala, tran©aw soqfa, inbidel il-bar u ©iet 

rrestawrata l-faççata fost ˙afna xog˙ol ie˙or li forsi mhux daqshekk ovvju. Insomma, f’dawn l-a˙˙ar snin ixxog˙ol 

ma waqafx u r-riΩultat illum jista’ jarah kul˙add. G˙andna lokal li g˙all-©miel tieg˙u j˙abbatha ma’ 

lokalitajiet o˙ra li ilhom aktar stabbiliti minna u huma wkoll bil-ferm akbar. Forsi l-lokal mhuwiex wie˙ed 

mill-kbar, imma huwa attrezzat b’biççiet xog˙ol t’arti ferm impressjonanti. Ir-rikkezzi mi©burin ©o dan ilpost 

jag˙mluh palazz, palazz li seta’ jkun possibbli biss bl-im˙abba u d-dedikazzjoni ta’ min ˙abbu, ta sehmu 

u ˙adem bis-s˙i˙ biex stajna nottjenu dak li llum nistg˙u nifta˙ru bih. 

Nies li taw sehemhom u ˙admu bis-s˙i˙ f’din is-Soçjetà kienu Ωgur ˙afna matul iΩ-Ωmien. Minn din ilpa©na 

rrid nirringrazzja lil dawk il-membri li kienu jiffrekwentaw il-kaΩin fi s-snin ta’ qabel u taw sehemhom 

fi l-bidu ta’ din is-Soçjetà. M’g˙andix dubju li ˙afna minnhom m’g˙adhomx mag˙na llum. Lil dawn nitolbu 

g˙alihom biex ikollhom dak li xtaqu dejjem, mistrie˙ ta’ veru. Barra minn dawn iΩda, hemm ˙afna lil min 

g˙andi g˙alfejn nirringrazzja. Nirringrazzja lil s˙abi tal-kumitat u lill-kumitati kollha li ©ew qabilna. Minn 

kemm ilna banda Ωgur ma rridx in˙alli barra lis-Surmastrijiet Direttur u lill-Assistenti Surmastrijiet li taw 

kontribut kbir f’dak li g˙andu x’jaqsam mat-tixrid tal-kultura tal-muΩikali kif ukoll lill-konsolent li g˙enna 

nirb˙u xi diffi kultajiet li maΩ-Ωmien iltqajna mag˙hom. Mag˙hom hemm il-Kummissjonijiet u l-membri 

tag˙hom li dejjem ja˙dmu bla heda biex il-progress ma jieqaf qatt. Il-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ li tie˙u ˙sieb ilbriju 

u l-aspett sportiv. Il-Kummissjoni Banda li tara li l-˙ti©ijiet tal-banda ji©u dejjem u qabel kollox biex ilbanda 

tibqa’ tikber bir-ritmu mg˙a©©el li qabdet. Nirringrazzja wkoll lid-dilettanti tan-nar li ja˙dmu bis-s˙i˙ 

biex il-festa fi n-Naxxar tkun wa˙da li n-Naxxarin kollha jkunu jistg˙u jifta˙ru biha. Kien bis-sa˙˙a ta’ dawn

ukoll li l-preti©ju tas-Soçjetà Vittorja kompla jikber. Lil dawn in-nies involuti kollha li jag˙tu sehemhom 

senza interessi ng˙idilhom biex jibqg˙u mag˙qudin u ma j˙allux affarijiet li m’g˙andhom x’jaqsmu jtellfu 

l-armonija li twassal g˙as-suççess. Nies li jridu jag˙mlu l-˙sara ssib dejjem. G˙aldaqstant trid toqg˙od 

b’seba’ g˙ajnejn min irid il-©id u min jixtieq il-˙sara lis-Soçjetà g˙ax forsi g˙andu g˙anijiet ulterjuri. 

Grazzi kbira tmur ukoll lill-bandisti tal-lokal li pparteçipaw fi s-servizzi li l-banda tag˙na kellha kemm 

fi r-ra˙al tan-Naxxar, kif ukoll f’servizzi o˙rajn li ˙adna sehem fi hom f’ir˙ula o˙ra. Dejjem ˙ar©una bl-unuri. 

Nirringrazzja mag˙hom lill-allievi li qed jitg˙allmu b˙alissa u lill-©enituri ta’ dawn kollha li wrew din ilfi 

duçja fi s-Soçjetà MuΩikali Vittorja meta fdawlha lil uliedhom f’dak li g˙andu x’jaqsam mat-tag˙lim ta’ 

muΩika. Dawn huma l-futur ta’ din l-G˙aqda MuΩikali. L-a˙˙ar grazzi tmur lil dawk kollha li forsi g˙alkemm 

ma setg˙ux jag˙tu kontribut aktar mill-qrib imma dejjem g˙enu kif setg˙u bil-kontribuzzjonijiet tag˙hom 

g˙ax ming˙ajr dawn is-sostenituri, l-ebda Soçjetà ma jista’ jkollha futur. 

Naqilbu issa fuq il-preΩent. Il-festa g˙al darba o˙ra re©g˙et waslet. Issa ilu Ωmien li bdew il-preparamenti 

g˙aliha. Sar xog˙ol kontinwu u ntefqu ˙afna fl us biex ikollna festa o˙ra mill-isba˙, festa li tag˙mel ©ie˙ lil 

Ommna Marija Bambina. Irridu iΩda noqog˙du attenti li ma n˙allu xejn x’jista’ jtellef milli din tkun festa 

kbira b˙alma kienet dawn l-a˙˙ar snin. Il-motto tag˙na kien u jibqa’ ‘Nifi r˙u u nferr˙u’. G˙aldaqstant 

irridu nag˙mlu ˙ilitna biex niççelebraw din il-festa f’atmosfera sana u ©enwina. Min irid jitfa’ dell ikrah 

fuq iΩ-Ωg˙aΩag˙ Naxxarin u m©ibithom, ilu snin, sena wara sena jg˙id li se jinqala’ l-inkwiet fi l-festa tant 

g˙aΩiΩa g˙alina li a˙na Naxxarin. Sena wara sena, minkejja dan il-malawgurju, il-festa dejjem baqg˙et tikber 

u tissoda. Is-suççess tas-snin preçedenti huwa l-aqwa çertifi kat li jista’ jkollna. In˙allu l-passat jitkellem 

g˙alina. A˙na min-na˙a tag˙na nwieg˙du, li b˙alma g˙amilna dejjem, nibqg˙u neΩerçitaw il-kontroll li 

dejjem gawdejna fuq il-partitarji tag˙na biex kif dejjem sar s’issa, jirnexxi kollox. A˙na çerti li se nsibu 

koperazzjoni u g˙ajnuna mill-entitajiet l-o˙ra kollha fi r-ra˙al li huma wkoll jag˙tu sehemhom fi l-festa. Jien 

nemmen li jekk ir-rieda ta’ kul˙add tkun tajba u ©enwina, allura ma jistax ma jkollniex festa o˙ra kif jixraq, 

festa li qabel kollox hija festa reli©juΩa, iddedikata lil Omm il-Óallieq tag˙na u tad-dinja kollha. 


Lord Byron Street, Óamrun 

G˙al ikla fniek jew la˙am taΩ‐Ωiemel ©enwina bejn il‐˙bieb 

irrikorru g˙and Treasers Café Bar 

29

DYLON’S 

CLOTHING MEGASTORE 

Luqa Briffa Street, Naxxar 

From 

€1 

to 

€20 

IN FRONT OF 

TELEPHONE ANTENNA 

TEL: 2733 2000 

Men, Women & Children’s Wear

32 

Aluminium Works Ltd. 

For all 

aluminium works 

Mdina Road, Ûebbu© – Malta Tel: 21 468366

Messa©© mis‐ 

Segretarju Ìenerali 

Sq Clifford Galea 

OSJ, B.A.(Hons) History, PGCE, Dip.L.C.M 

G˙eΩieΩ ˙uti Naxxarin, 

Nispera li lkoll tinsabu tajbin! Waslet g˙al darba o˙ra l-festa tag˙na ad unur Sidtna Marija Bambina. 

Ûmien li g˙alina jkun ifi sser ˙afna u ˙afna xog˙ol, sagrifi ççju, dedikazzjoni u anke Ωmien ’il bog˙od 

minn tad-dar, li jibda minn ˙afna Ωmien qabel. BiΩΩejjed ng˙id li g˙all-˙abta ta’ Ìunju nibdew diversi 

laqg˙at kemm bejnietna, u anke mal-G˙aqdiet l-o˙ra fi l-lokal biex kollox imur kif suppost. Apparti 

kollox, huwa Ωmien li nie˙du gost na˙dmu fl imkien g˙al g˙an wie˙ed; dak li nqimu lill-Madonna, kif 

ukoll nie˙du ˙sieb li nkabbru l-kultura u t-tradizzjoni tag˙na l-Maltin. Min ikollu dan l-g˙an f’mo˙˙u, 

Ωgur li jkollu sodisfazzjon. 

Hawnhekk kif inhu xieraq, ng˙id grazzi kbira lil dawk kollha li ja˙dmu bis-s˙i˙ biex il-festa tkun 

possibbli. Insellem lil s˙abi kollha tal-kumitat li dejjem insibu lil xuxlin tul il-˙idma tag˙na. Ovvjament, 

ikun hemm it-tlajjiet li jkunu iebsin imma wkoll ikun hemm l-inΩul fejn ikollna sodisfazzjon g˙all-˙idma 

li nkunu qed nag˙mlu. L-ingredjent ta’ kollox huwa l-G˙aqda, fejn ikun hemm l-g˙aqda jkun hemm 

l-im˙abba vera u meta jinqalg˙u xi ntoppi, insolvuhom b’kawtela. Grazzi tmur lill-Mulej u lill-Bambina 

li jg˙inuna biex nimxu fi t-triq it-tajba u jg˙inuna f’kull sitwazzjoni. 

Nie˙u l-okkaΩjoni nsellem lis-Surmast Direttur Roderick Bugeja u l-Assistenta Surmast Christine 

Vella g˙ad-dedikazzjoni tag˙hom mal-bandisti/muΩiçisti u allievi. Il-livell tag˙hom fl imkien mal-livell 

tal-bandisti tag˙na jkomplu juru impenn s˙i˙ u m˙abba lejn il-muΩika, wara kollox dan huwa l-g˙an 

prinçipali ta’ soçjetà muΩikali. Hawnhekk insellem ukoll lill-Kummissjoni Banda li ja˙dmu bis-s˙i˙ 

favur il-kultura muΩikali u l-muΩiçisti tag˙na. Óafna huma dawk l-attivitajiet li jorganizzaw u jkollhom 

˙afna xog˙ol xi jwettqu u anke deçiΩjonijiet x’jie˙du dejjem g˙all-a˙jar tal-banda tag˙na. Hawnhekk 

minn qalbi nsellem ukoll lis-Sur Anthony Catania, President Emeritus tas-Soçjetà tag˙na li g˙adu sallum 

ja˙dem qatig˙ minn qalbu biex jag˙ti l-g˙ajnuna kollha possibbli min-na˙a tieg˙u. 

Grazzi kbira o˙ra tmur g˙all-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ li huma importanti ˙afna wkoll g˙as-Soçjetà 

tag˙na fejn dawn jorganizzaw, ja˙dmu u jag˙mlu sagrifi ççji kbar, dejjem bil-g˙an li jg˙aqqdu u jbieg˙du 

liΩ-Ωg˙aΩag˙ mill-vizzjijiet, kif ukoll ja˙dmu dejjem biex il-festa tag˙na u s-soçjetà tag˙na tkompli 

tkabbar isimha. 

U kif nista’ ninsa lill-membri kollha tas-Soçjetà tag˙na, u diversi benefatturi, ˙bieb u anke nies 

li jiffrekwentaw il-post tag˙na. Grazzi lilkom tal-g˙ajnuna kbira tag˙kom. Grazzi talli ΩΩuruna u 

ting˙aqdu mag˙na mhux biss fi l-festa imma wkoll matul is-sena f’˙afna mill-attivitajiet li jkollna. Dan 

huwa l-g˙an tag˙na, li naraw aktar nies jersqu lejn is-Soçjetà tag˙na, nisimg˙u kritika u nibnu fuqha 

biex fl -a˙˙ar mill-a˙˙ar insa˙˙u l-kultura u t-tradizzjonijiet tag˙na, kif ukoll inkabbru isem ir-ra˙al 

g˙aΩiΩ tag˙na. Avviçinawna b’ideat tag˙kom, nie˙du gost nisimg˙u, niddiskutu u ovvjament g˙aliex 

le, inwettquhom fl imkien fejn dejjem ikun possibbli. 

Kif wie˙ed jara, meta ji©i fi s-sede tas-Soçjetà Vittorja, jara progress dejjem g˙addej fejn minn 

Ωmien g˙all-ie˙or, inkomplu nΩejnuh bl-a˙jar mod possibbli. Grazzi lilkom tal-g˙ajnuna u kura©© li 

dejjem tajtuna. Hemm ˙afna aktar pro©etti xi jsiru. Kollox bil-mod. Wara kollox, dan isir biex mhux 

biss ingawduh a˙na, imma jgawduh ta’ warajna. Mhux se noqg˙od insemmi ˙a©a ˙a©a x’sar g˙aliex 

ovvjament ma niqafx peress li x-xog˙ol dejjem g˙addej. 

Grazzi wkoll tmur g˙ad-dilettanti tan-nar li ja˙dmu immens u jag˙mlu ˙afna sagrifi ççji li ta’ min 

japprezzahhom. Ma rrid ninsa lil ˙add. Hemm ˙afna nies inkluΩi familja, individwi u anke Ωg˙aΩag˙ 

li jag˙tu daqqa t’id. Ta’ dan grazzi lilkom ukoll. Ejja ˙alli ner©g˙u niççelebraw festa o˙ra ad unur il- 

33

34 

patruna tag˙na kif tassew hu xieraq. Nie˙u l-okkaΩjoni nsellem lil s˙abi tas-Soçjetà MuΩikali Peace, 

li fl imkien niddiskutu u na˙dmu g˙all-©id tal-festa tag˙na, tal-kaΩini tag˙na u wara kollox tar-ra˙al 

tag˙na. Hawn nappella lil kull wie˙ed u wa˙da li jkunu preΩenti fi l-festa biex napprezzaw ix-xog˙ol ta’ 

xulxin, u nie˙du gost fl imkien, ’il bog˙od mill-©lied u piki Ωejda li ma jag˙mlux ©id. Ma n˙allu lil ˙add 

jipprova jda˙˙al fl ieles f’mo˙˙ ˙add, imma na˙dmu tassew g˙al ©id ta’ kul˙add, wara kollox festa tmur 

u ti©i, u jekk issir il-˙sara jbati minnha kul˙add g˙al dejjem. 

Insellem ukoll lill-kleru, lis-Sindku u l-Kunsill, l-G˙aqdiet kollha tan-Naxxar, u lil dawk li ji©u minn 

barra l-lokal g˙all-festa tag˙na. Insellem lilkom g˙eΩieΩ ˙uti Naxxarin. 

Grazzi mill-qalb u l-festa t-tajba. 


Clifford 

singer 

for all occasions, especially weddings 

mobile: +356 7904 8856 

email: info@clifford.com.mt 

website: www.clifford.com.mt 

Silvio 

Brincat 

G˙al xog˙ol fuq 

plumbing u elettriku 

(L-Electrician tal-KaΩin) 

7961 8437 

Nawgura l-Festa t-Tajba 

lin-Naxxarin kollha

G˙al darba o˙ra re©a’ wasal il-mument li nwasslulkom il-ktieb programm tal-festa b˙as-soltu. Din 

is-sena qeg˙din infakkru l-g˙oxrin sena mit-twaqqif tal-Banda Vittorja. G˙oxrin sena fl -istorja huma 

relattivament ftit imma meta tara u tifl i x’sar u fejn wasalna tiskanta kif sar dan kollu f’g˙oxrin sena 

biss. Ûgur li dan sar g˙ax kien hawn tmexxija serja u g˙aqlija sa mill-bidu nett. Barra s-sehem kbir li 

nag˙tu fi l-festa bil-banda, bin-nar tal-art u tal-ajru u bl-armar nie˙du sehem ukoll fi l-Ìimg˙a l-Kbira 

u f’attivitajiet o˙rajn fi n-Naxxar u anke barra mir-ra˙al. Din is-sena kellna ˙ames servizzi bil-banda 

f’festi madwar Malta. Ikun hemm fejn wie˙ed jixtieq li sar a˙jar imma hu ta’ sodisfazzjon li l-bandisti 

tal-post Ωdiedu u l˙aqqna numru li fi s-servizzi barra mir-ra˙al ma jsirx telf. Dan hu ta’ kura©© g˙alina 

u aktar g˙as-surmast bravu tag˙na Mro Rodrick Bugeja u l-assistenta tieg˙u Christine Vella li b’tant 

dedikazzjoni jag˙tu l-lezzjonijiet tal-muΩika lill-allievi. 

Nixtieq nifra˙ lill-President Dr Michael Farrugia u lis-Segretarju Clifford Galea li ©ew ikkonfermati 

fi l-kariga tag˙hom fi s-seduta ©enerali li saret fi t-8 ta’ Marzu fejn ©ie iffurmat kumitat ©did g˙as-sentejn 

li ©ejjin b’u˙ud ©odda u o˙rajn le. Li tkun fi l-kumitat fi ha l-piΩ g˙ax illum kul˙add im˙abbat bil-˙ti©ijiet 

tieg˙u u x-xog˙ol tal-kaΩin huwa volontarju u senza interessi. Nifra˙ ukoll lil Clifford li issa hu wkoll 

kunsillier u qieg˙ed ja˙dem b’risq il-kultura u l-©id tar-ra˙al tag˙na. 

Il-˙idma tal-kumitat mhix façli u barra s-seduti tirrikjedi ˙afna xog˙ol ie˙or li forsi mhux dejjem 

jidher u jkun apprezzat biΩΩejjed. B’determinazzjoni nibqg˙u in˙arsu ’l quddiem ˙alli nwettqu l-pro©etti 

li g˙andna f’mo˙˙na g˙ax çerti mill-appo©© u s-sostenn tal-membri u l-partitarji numeruΩi tal-KaΩin 

tag˙na. Xejn ma jsir wa˙du. Il-kumitat qieg˙ed jag˙mel il-parti tieg˙u u nduru fuqkom g˙all-©eneroΩità 

tag˙kom min bi ftit u min b’aktar kul˙add kemm jista’ g˙al skop wie˙ed, li nsa˙˙u l-kaΩin u l-banda 

˙alli nkomplu nkabbru l-festa lil Ommna Marija Bambina f’jum it-twelid glorjuΩ tag˙ha. 

Viva t-8 ta’ Settembru. 

❝ 

Kelmtejn mill‐ 

Kaxxier 

John Muscat 

Nawguraw Festa Kbira 

kif jixraq lin-Naxxarin 

u lil Marija Bambina 

❝ 

35

36 

AvviΩ 

Din is-sena, fil-KaΩin Vittorja tan-Naxxar, ˙a tibda 

attività ta’ Musical Theatre, fejn il-parteçipanti ˙a 

jitg˙allmu kemm drama, kemm Ωfin u anke kant. 

L-g˙an ta’ din is-sej˙a hija biex kemm tfal, kemm 

Ωg˙aΩag˙ u anke kbar, minn età ta’ 6 snin ’il fuq, ikunu 

jistg˙u jag˙rfu u jiΩviluppaw talenti differenti jew ikunu 

jistg˙u jkabbru dak it-talent li dejjem xtaqu. G˙alhekk 

qed ikun ipprovdut dan it-tag˙lim fir-ra˙al u l-kaΩin 

tieg˙ek stess! 

Sibna g˙alliema li huma ta’ livell g˙oli f’dan is-settur. 

Dawn huma kapaçi li jkunu ta’ g˙ajnuna siewja u li 

jwassluk titg˙allem dak li dejjem xtaqt. 

Jekk int tist˙i jew iΩΩomm ftit lura madwar nies li ma tafx 

… ejja ng˙aqad mag˙na u ng˙inuk tkun aktar kunfidenti 

u anke tag˙mel ˙bieb ©odda! 

G˙al aktar informazzjoni tista’ tibg˙at email fuq 

vbv_01@live.com 

Narawk!

Kelmtejn mis‐ 

Surmast Direttur 

Mro Roderick Bugeja F.L.C.M. 

G˙eΩieΩ ˙bieb Naxxarin, 

Re©g˙et qorbot festa o˙ra u b˙al kull sena ni©i avviçinat mill-Kumitat sabiex nikteb kelmtejn ta’ 

tag˙rif. Din is-sena, b˙al ma g˙amilt f’edizzjoni fi l-passat se nag˙ti ftit informazzjoni ming˙ajr 

ma nid˙ol f’˙afna dettall fuq strument li fi l-baned Maltin, g˙andu rwol u importanza kbira. Dan 

huwa l-klarinett. 

Nistg˙u ng˙idu li fi s-sena 1700, Johann Christian Denner minn Nuremberg, kien il-mo˙˙ li 

vvinta l-Klarinett, minn sempliçi biçça pipe li kien jintuΩa fi Ωmien il-preistorja, Fil-fatt, l-aktar 

˙a©a li ˙asseb lill-eluf ta’ nies hi, li f’˙afna snin, dan l-istrument ta’ potenzjal daqshekk kbir 

waqaf milli jkompli ji©i Ωviluppat g˙al a˙jar sistemi. Jidher li ˙afna Ωminijiet strumenti ta’ qasba 

doppja u qasba wa˙da kienu jeΩistu f’˙afna kuluri differenti. Il-qasab kienu jinqatg˙u minn tubi 

kbar u twal u ta’ kull daqs minn ˙afna g˙elieqi kbar f’˙afna pajjiΩi. Il-klarinett ma ©iex ivvintat 

kif nafuha llum imma kien biçça qasba dritta u rqiqa li kienu jsej˙ulha Chalumeau li tfi sser 

qasba Ωg˙ira. 

Fil-fatt din it-tip ta’ qasba ma setg˙etx ti©i Ωviluppata fi 

klarinett sa çertu Ωmien u g˙alhekk bil-kapaçità u l-inteli©enza 

ta’ Johann Christian Denner huwa biddel din l-ispeçi ta’ qasba 

fi strument, li maΩ-Ωminijiet g˙amlet kambjament enormi u 

suççessi mad-dinja kollha fi x-xeni muΩikali. Il-klarinett 

huwa l-uniku strument mill-familja tal-istrumenti tal-injam 

li kien ivvintat, aktar milli ©ie Ωviluppat. 

Sal-lum il-©urnata, il-klarinett ma waqafx milli ji©i Ωviluppat minn 

˙afna esperti li komplew u g˙adhom ja˙dmu biex dan l-istrument ikollu 

suççessi akbar u jkun ta’ aktar kumdità g˙all-muΩiçisti li jkun se jdoqquh. 

Is-sistema ta’ çwievet li g˙andu l-klarinett illum insibuha l-Boem System, 

li kienet u g˙adha l-a˙jar sistema ta’ çwievet li ©iet ivvintata minn dan ilbravu 

Francis Klose. 

Mill-ftit riçerka li g˙amilt skoprejt li jeΩistu madwar 27 tip ta’ klarinetti. 

Dawn insibuhom f’seba’ sezzjonijiet: octave, sopranino, soprano, alto, 

tenor, baritone u bass. Il-muΩika li tinkiteb g˙all-baned tag˙na nsibu 

l-aktar 4 minn 27: il-klarinett in si bemol, mi bemol, la u l-baxx in Si Bemol. 

Fl-orkestra nΩidu mag˙hom klarinett in do u l-Basset Horns. Dawn huma 

ftit eΩempji mill-familja tal-klarinett. Tinnutaw il-qies differenti; iktar ma jkun Ωg˙ir l-istrument iktar 

jo˙loq noti ta’ frekwenza g˙olja u aktar ma jkun kbir aktar jo˙loq noti ta’ frekwenza baxxa. 

Nispera li din il-ftit ta’ informazzjoni sibtuha interessanti u nie˙u din l-opportunità sabiex infakkar 

fi t-tag˙lim tal-muΩika li jsir bla ˙las u b’dedikazzjoni fi s-Soçjetà tag˙na. Il-muΩika tg˙in ˙afna fl - 

iΩvilupp tat-tfal u tg˙in ˙afna sabiex l-individwu jimmatura. 

Nag˙laq billi nawgura l-festa t-tajba lill-President, lill-Kumitat Çentrali, lill-Kummissjoni Banda, 

lill-Kumitati kollha fi ˙dan is-Soçjetà u lill-bandisti tal-post kollha. 

Il-festa t-tajba. 

37

38 

Cafeteria 

Internet Cafè 

Telephone Centre 

Games Room 

Prop: Manuel Bugeja 

Tourist Street, Qawra 

(Near Police Station) 

Tel: 2158 6091, 2158 6263


Assistent Surmast 

Christine Vella Msc., F.L.C.M. 

Óbieb, 

IΩ-Ωmien jg˙addi u ma jistenna lil ˙add, u hekk re©a’ wasal iΩ-Ωmien biex nikteb il-messa©© annwali 

tieg˙i g˙al dan iΩ-Ωmien tant g˙aΩiΩ g˙alina. 

G˙al darba o˙ra re©g˙et kienet sena ta’ ˙idma kontinwa biex kompliet tikber il-banda tag˙na. Din 

is-sena qeg˙din nittroduçu sitt bandisti ©odda. Minn hawn nifi r˙ilhom talli rnexxielhom jitilg˙u skaluna 

o˙ra mit-tara© twil tal-muΩika. Il-˙ajja mg˙a©©la tal-lum tista’ tfi xkilhom milli jkomplu jistudjaw u 

jkabbru t-talent muΩikali tag˙hom. Imma jien nemmen li xejn mhu impossibbli jekk hemm ir-rieda. 

In˙e©©i©hom ikomplu jistudjaw g˙all-©id tag˙hom u tal-banda tag˙na wkoll. Il-muΩika hija wa˙da millisba˙ 

affarijiet tal-˙ajja u g˙alhekk g˙as-sagrifi ççju Ωg˙ir li jag˙mlu nista’ naççertakom li jag˙ti ˙afna 

riΩultati sbie˙. Nappella lill-©enituri biex jissapportjaw lil uliedhom meta juru li g˙andhom talent u ma 

jfi xkluhomx bl-iskuΩa tal-iskola. Huwa minnu li l-edukazzjoni akkademika hija importanti ˙afna imma 

mhijiex l-unika ˙a©a. Illum nitkellmu fuq l-kreattività, dixxiplina u kunfi denza li huma karetteristiçi li 

ma jistg˙ux ji©u studjati minn fuq ktieb. Dawn huma fatturi li jistg˙u jikbru minn sorsi artistiçi b˙alma 

hija l-muΩika fost ˙afna affarijiet o˙ra. 

Wa˙da mill-g˙anijiet prinçipli tal-Kummissjoni Banda hi li toffri opportunitajiet fejn il-bandisti u 

l-allievi tag˙na jistg˙u jesebixxu t-talent tag˙hom. Ta’ kull sena, it-Talent Ûag˙Ωug˙ qieg˙ed ikun 

esperjenza mill-isba˙ g˙al kull min hu involut fi h. Din is-sena ddebuttaw ˙ames allievi ©odda biex 

b’hekk kompliet tikber il-Banda Ûg˙aΩag˙ Vittorja li tawgura futur g˙all-Banda tas-Soçjetà. G˙at-tieni 

sena ttellg˙et ukoll Jum il-Premjazzjonijiet fejn kellna ç-çans nuru l-apprezzament tag˙na lill-istudenti li 

wrew interess speçjali lejn il-Banda u t-tag˙lim tal-muΩika. Nixtieq nirringrazzja lil kull min ipparteçipa 

f’din l-attività: l-istudenti li paxxewna bis-siltiet impenjattivi li ppreparaw, lill-pjanista Yvette Marie 

Galea li akkumpanjat lill-parteçipanti, u lil Big Band Brothers li g˙alqu s-serata b’show mimli allegrija. 

Nispera li attivitajiet b˙al dawn ikunu g˙ajnuna biex il-bandisti u l-allievi tag˙na jkollhom mira o˙ra 

lejn xiex i˙arsu biex ikomplu jsa˙˙u t-talent tag˙hom. Nittama wkoll li nara iktar studenti jie˙du sehem 

f’dawn l-okkaΩjonijiet. 

Din is-sena wkoll il-Kummissjoni Banda organizzajna numru ta’ attivitajiet, fosthom numru ta’ ˙ar©iet 

fi l-kampanja, Party tal-Karnival u Pasta Buffet Night. Konna impenjati wkoll fi d-diversi servizzi talbanda 

barra u fi n-Naxxar kif ukoll fi l-programmi ta’ livell g˙oli li s-Surmast bravu tag˙na Mro Roderick 

Bugeja jtella’ ta’ kull sena. G˙alhekk nixtieq nirringrazzja lill-membri kollha tal-Kummissjoni Banda 

li kollha tajna u g˙amilna ˙ilitna biex dawn l-attivitajiet ikunu suççess. Nixtieq nirringrazzja wkoll lill- 

Kumitat Çentrali li dejjem appo©©jana f’kull biçça xog˙ol li nag˙mlu. 

L-a˙˙ar appell tieg˙i nindirizzah lil kull minn g˙andu g˙al qalbu l-muΩika u l-Banda Vittorja: attendu 

g˙all-attivitajiet kollha li ji©u organizzati kemm mill-Kumitat kif ukoll mid-diversi Kummissjonijiet, u 

˙e©©u t-tfal tag˙kom biex jibdew jitg˙allmu l-muΩika fl -Iskola tal-MuΩika tas-Soçjetà. Nassigurakom li 

jsibu ambjent Ωag˙Ωug˙ u dedikat. 

Viva Marija Bambina! 

39

40 

Manwal g˙all-©ebel jitla’ 11-il filata, 

jifla˙ 150 kilos u ja˙dem bid-dawl 

Service u Tiswija 

karozzi u Jeeps 

9988 2160 

J & C Grocer 

Fruit & Veg 

1, St Lucy Street, Naxxar 

Tel. No. 2143 8300 

7909 4141 

Prop. Jesmond Saliba 

• Best prices 

• Free Delivery


Konsulent tal‐Banda 

Saviour Spiteri 

G˙eΩieΩ ˙bieb Naxxarin, 

Qed ner©a’ nΩomm l-appuntament tieg˙i mag˙kom biex permezz ta’ dan il-ktejjeb naqsam ftit il- 

˙sibijiet tieg˙i g˙al din il-festa ta’ Marija Bambina. Issa ilni nikteb fi ktejjeb b˙al dan u na˙seb li 

drajtuni, iΩda kien pjaçir tieg˙i meta er©ajt ©ejt mistieden biex naqsam mag˙kom dawn l-erba’ kelmiet. 

B˙alma tafu, ix-xog˙ol tieg˙i g˙andu x’jaqsam ˙afna ma’ dak kollu li jirrekjedi biex is-Soçjetà 

Vittorja dejjem ikollha rappreΩentazzjoni tajba tal-banda kull meta jkollna xi servizz, kemm fi r-ra˙al kif 

ukoll fi r˙ula o˙ra fejn il-banda tag˙na tkun mistiedna li tmur iddoqq. Minn dawn is-servizzi qed ikollna 

˙afna, anzi dejjem qed jiΩdiedu, kemm fi n-numru kif ukoll fi l-kwalità. Forsi dan qed isir g˙ax il-livell 

tal-Banda Vittorja dejjem kien u g˙adu ta’ livell g˙oli u g˙aldaqstant dejjem i˙ajjar interess minn dawk 

li jkunu jridu jaqilg˙u xi banda biex idoqq fi l-festa tag˙hom. Madankollu nistqarr li g˙alkemm forsi 

jaqlag˙li aktar xog˙ol, jien dan nag˙mlu minn qalbi g˙ax naf li din is-Soçjetà dejjem ˙adet l-affarijiet 

bis-serjetà u dejjem sibt appo©© minn kul˙add. 

Il-Banda Vittorja din is-sena qed tiççelebra l-g˙oxrin anniversarju mit-twaqqif tag˙ha. Jien, g˙alkemm 

m’ilniex mag˙hom mill-bidu, ilni xorta numru konsiderevoli ta’ snin na˙dem mag˙hom mill-qrib. F’dan 

iΩ-Ωmien, g˙alkemm rilattivament qasir, rajt progress kbir f’dak li g˙andu x’jaqsam mal-muΩika. Kif 

di©à g˙idt, il-kwalità fi l-livell ta’ muΩika mil˙uq huwa wie˙ed g˙oli ˙afna. In-numru ta’ bandisti talpost 

huwa wie˙ed sodisfaçenti u meta tara kemm allievi qed jiffrekwentaw il-lokal biex jitg˙allmu 

l-muΩika jawgura tajjeb g˙all-futur tal-banda. Fil-fatt, dawn l-allievi u bandisti tal-post itellg˙u anke 

kunçert annwali ta’ livell tajjeb li huwa ferm imfi ttex mill-©enituri tag˙hom stess. Imfi ttxija wkoll huma 

d-diversi kunçerti li l-banda ttella’ matul is-sena u jiena kburi li nag˙i sehmi f’dawn l-attivitajiet. Nie˙u 

pjaçir ukoll meta fi s-servizzi li l-banda jkollha fi l-jiem tal-festa, din tkun akkumpanjata min-numru sabi˙ 

ta’ partitarji li fl imkien jo˙olqu briju mill-isba˙. MuΩika tajba, briju sabi˙, nies jie˙du pjaçir, din hi 

l-atmosfera li lili tag˙tini sodisfazzjon u timlini bil-kura©©. 

Biex dan kollu seta’ jse˙˙, jien ˙dimt mill-qrib ˙afna mad-diri©enti ta’ din is-Soçjetà ferm ˙abbrieka. 

Nixtieq g˙alhekk nirringrazzja l-ewwel nett lill-Kumitat Çentrali li dejjem fehmni u kkonsulta mieg˙i 

l-bΩonnijiet kollha li setg˙u nqalg˙u matul iΩ-Ωmien. Nirringrazzja lis-Surmast Direttur Mro Roderick 

Bugeja u lill-Assistent Surmast Christine Vella li tawni s-sapport tag˙hom u li dejjem kellna g˙an 

wie˙ed. Ûgur ukoll ma rridx ninsa lill-Kummissjoni Banda fi ˙dan din is-Soçjetà li dejjem imxiet id f’id 

mieg˙i u li dejjem po©©iet il-bΩonnijiet tal-banda qabel kollox. Kien biss b’dawn l-elementi kollha li 

seta’ jsir dan ix-xog˙ol kollu u jien inwieg˙ed aktar impenn min-na˙a tieg˙i biex l-affarijiet ikomplu 

jmorru ’l quddiem. Nispiçça billi nappella lil dawk kollha li jixtiequ jibdew jitg˙allmu l-muΩika biex 

ma joqog˙dux jistennew imma jersqu mill-aktar fi s possibbli biex huma wkoll ikunu parti minn din is- 

Soçjetà tant sabi˙a. 

Viva s-Soçjetà Vittorja 


41

JASANIA CONFECTIONERY 

Janet Farrugia 

Vjal l-Indipendenza, Mosta 

7993 3335 

• Issibulna ˙obΩ u ˙alib frisk kuljum 

• naççettaw ordnijiet j g˙all-gateaux g g u ikel g˙all-parties 

g p

For more information visit our Naxxar branch 

at 3, Toni Bajjada Square, or call on 21419198 

Citadelmotor 

Citadel’s new Motor 

Insurance Package 

Gives You 

• Competitive Rates 

• More New Benefits 

at no extra cost 

�� 

�� 

Citadel Insurance p.l.c. is a company authorised to carry on general and long term business of insurance and is regulated by the Malta Financial Services Authority

44 

RICHIE’S 

Ironmongery & DIY 

21 st September Avenue, Naxxar Tel: 27 422892 Fax: 21 422892 

e-mail: rironmongery@onvol.net 

Visit our new shop & get 5% discount on 

presentation of this advert 

Paints and paint mixing, INDEX water proofi ng products, wood, 

electrical & plumbing, hand & power tools, 

gardening equipment, car care products, DIY products, 

safety wear & equipment, 

and many other household requirements. 

POWER TOOLS FOR HIRE 

Valletta Road, 

Mosta 

Tel: 2143 1960 

Mob: 7920 0427 

Caterers for 

all occasions 

Il-Festa t-Tajba lin-Naxxarin Kollha

Mill‐Pinna tal‐ 

Arkivista 

Carmel Cachia 

G˙al darba o˙ra kelli l-opportunità li nikteb fuq dan il-ktejjeb li s-Soçjetà to˙ro© 

kull sena. Din id-darba ktibt fuq kompoΩitur ÌermaniΩ Carl Maria Von Weber li 

kien ta’ ispirazzjoni g˙al ˙afna ©enji muΩikali ta’ warajh. 

Carl Maria Von Weber, twieled fi d-19 ta’ Novembru 1786, u kien kompoΩitur, 

konduttur, pjanist, ©urnalist muΩikali u kritiku ta’ infl uwenza kbira fl -Ewropa fi lqasam 

muΩikali romantika, qalb il-kompoΩituri ta’ Ωmienu. Matul ˙ajtu Weber 

kiteb ukoll diversi muΩika reli©juΩa g˙all-quddiesa Kattolika. 

Il-mod ta’ kif kien iqassam il-partijiet muΩikali kienet ta’ ispirazzjoni u 

infl uwenza g˙all-kompoΩituri famuΩi o˙ra f’dik l-epoka b˙al Heinrich, Marschner, 

G. Meyerbeer u R. Wagner. Ix-xog˙ol tieg˙u baqa’ jitqies b˙ala ispirazzjoni tul 

is-sekli u diversi kompoΩituri muΩikali b˙al Debussy, Stravinsky, Gustav Mahler u P. Hindermith kollha 

taw oma©© lil sinfonijiet u muΩika o˙ra tieg˙u. Huwa twieled f’post jismu Eutin fi l-Belt ta’ Holstein fi l- 

Ìermanja. Missieru kien uffi çjal militari u meta dan irtira feta˙ kumpanija teatrali li b’hekk Weber kellu 

opportunità jivja©©a mal-Ìermanja kollha. Fit-30 ta’ Marzu omm Weber mietet u dan mar jistudja f’Salzburg 

ma’ Michael Haydn. Fl-1800 l-familja tieg˙u marret Freiberg fejn ta’ 14-il sena huwa kiteb opera jisimha 

The Silent Forest li kienet indaqqet fi Vjenna, Praga u St Petersburg. 

Fl-1803 bl-opera ta’ Weber, Peter Schmoll and his neighbours huwa kiseb l-ewwel suççess tieg˙u b˙ala 

kompoΩitur popolari. Mill-1813 sal-1816 hu kien Direttur tat-Teatru tal-opera fi Praga u fl -1817 kien Direttur 

tal-opera f’Dolsen. Weber kien ja˙dem u jistinka biex jistabbilixxi l-opera ÌermaniΩa b˙ala opera aqwa 

minn dik Taljana li kienet ilha tiddomina x-xena teatrali mis-seklu 18. Fl-1817 iΩΩewwe© lil Caroline Brandt 

li kienet kantata. Is-suççess kien fi nalment mi©jub mal-Ewropa kollha bil-Premiere Der Freischutz fl -1821 

f’Berlin li g˙adha popolari sal-lum il-©urnata u tindaqq mad-dinja kollha. Fl-1824, Weber kien mistieden 

g˙al Convent Garden f’Londra biex ikompli l-Obern li kienet poeΩija maqluba f’muΩika teatrali. 

Fost xog˙lijiet muΩikali famuΩi ta’ Weber hemm Invitation to a Dance u Polacca Brillante li kienu 

jindaqqu frekwentament fi d-19-il Seklu. Weber beda jsofri bit-tuberkoloΩi meta kien qed jg˙ix f’Londra 

u miet g˙and ˙abib tieg˙u Sir George Thomas Smart fi l-5 ta’ Ìunju fl -1826 ta’ 39 sena. Il-maestrija talorkestra 

ta’ Weber kienet meqjusa daqs l-aqwa ta’ Ωmienu fost il-kbar b˙al Beethoven u Schubert. 

B’dan jiena nag˙laq dawn il-kelmtejn u nawgura lin-Naxxarin kollha l-festa t-tajba u nag˙mel l-appell 

tieg˙i biex kul˙add jiççelebra l-festa bil-g˙aqal. 


Grazzi lil kull min g˙en 

fil-kisba tas-suççessi 

tal-G˙aqda MuΩikali Vittorja. 

45

Big on 

HOME 

BUSINESS 

TRAVEL 

MEDICAL 

MOTOR 

* According to insurance industry survey. BOAT 

and small on 

CALL FOR A QUOTE TODAY 

Head Office: Msida Road, Gzira GZR 1405, Malta 

Tel: 21 345 123 Fax: 21 345 377 

insurance@gasanmamo.com | www.gasanmamo.com 

Branches: Valletta • Mellie˙a • Paola • B’Kara • Qormi • Sliema • Mrie˙el • Rabat • Hamrun 

Tied Insurance Intermediaries throughout Malta & Gozo 

GasanMamo Insurance is authorized to carry on business of Insurance regulated by the MFSA

Size: 31x30x44cm 

Bacck 

Pack 

€72.75 

€52.33 

Size: 31x39cm 

Sport Bag 

€17.20 

€12.08 

Size: 36x42cm 

Large Size 

Sport Bag 

€20.79 

€14.56 


Back Pack 

€23.99 

€16.78 

Postman Bag 


€20.79 

€14.56 


Back Pack 

€48.07 

€33.61 

Back Pack 


SUMMER SALE UP TO 30% OFF 

The Largest Toy Market in Malta 

RC World Toys and Hobbies, Triq San Gorg, 

Naxxar (opp. GS supermarket) 

Opening Hours : Mon - Sat Open All Day 

Tel: 27 200 444 - Mob: 9947 2028 

COME VISIT US TO SEE OUR 

VAST RANGE OF PRODUCTS. 

€24.25 

€16.98 

€48.07 

€33.61 

Back Pack 

€35.00 

€24.50 

Size: 24x34x9.5cm 

Available A il bl 

in all 

characters 

char 

Nintendo 

DS Light 

€139.95 

€120 

Pockets 

Starting 

From 

€8.51 

€5.96 

Gam mes 

€34.95 

€16.37

48 

Ikla 

tal‐ Festa 

(barbecue) 

Is-Sibt, 29 ta’ Awwissu, 

fi s-7.30pm 

fi Triq Santa Luçija 

(quddiem il-KaΩin) 

LEJLA TA’ DIVERTIMENT 

MAL-KAÛIN TAL-BANDA VITTORJA 

TONQSUX 

Tgawdu ikel ‐ xorb ‐ muΩika ‐ kant u allegrija 

Ejjew u tie˙ du gost Ω gur

Attivitajiet imtellg˙a mill‐Kummissjoni Banda 

Talent Ûag˙Ωug˙ 2008 

Attività annwali mistennija mill-istudenti tal-iskola tal-MuΩika George Vella hi, bla dubju ta’ xejn, 

il-programm Talent Ûag˙Ωug˙. Proprju fi d-9 ta’ Novembru 2008 ttella’ g˙as-sitt darba fi s-sala 8 ta’ 

Settembru fi s-sede tas-Soçjetà. Minn sena g˙all-o˙ra din is-sala donnha dejjem tiçkien – il-Banda 

taΩ-Ûg˙aΩag˙ dejjem tikber fi n-numru tag˙ha u l-konkorrenza dejjem tiΩdied. G˙alkemm dan il-fattur 

jinkwieta xi ftit lill-Kummissjoni Banda, fl -istess ˙in huwa ta’ inkora©©ament kbir g˙al kull parteçipant 

li x-xog˙ol u l-isforz li qieg˙ed isir mhux isir g˙alxejn. 

U tassew li dan il-programm jinvolvi 

˙afna xog˙ol, koordinazzjoni u studju. 

Il-preparamenti jibdew minn sitt xhut 

qabel, meta jibdew l-arran©amenti u 

addazzjonijiet tal-muΩika g˙all-banda. 

Malli jibdew il-vaganzi tas-Sajf jibdew 

il-kunçerti. Apparti li jsir xog˙ol fuq 

l-interpretazzjoni tal-muΩika, il-kunçerti 

jservu ukoll biex kull parteçipant jo˙ro© 

b’xi ideat li jistg˙u jsiru waqt il-progrmm 

proprju. Jibda wkoll l-istudju talmuΩika 

tas-solijiet u l-ensembles millparteçipanti 

individwali. Kif iΩ-Ωmien 

jibda jag˙fas isiru wkoll il-provi bejn 

l-ensembles u fi l-kaΩ tas-solisti jiltaqg˙u mal-pjanista li tkun ˙a takkumpanjahom. L-a˙˙ar jiem ikunu 

intensivi b’ta˙lita ta’ provi u studju, waqt li l-Kummissjoni Banda tkun qieg˙da tlesti l-a˙˙ar dettalji 

b˙all-armar tas-sala, ©bir ta’ riklami u stampar ta’ programmi. Imma dawn l-isforzi kollha jag˙tu l-frott 

tag˙hom dakinhar tal-programm fejn kull min jattendi ma jkollux ˙lief kliem ta’ tif˙ir. 

B˙al kull sena, it-Talent Ûag˙Ωug˙ 2008 kien maqsum f’Ωew© partijiet imma bla stennija u b’differenza 

minn snin o˙ra, l-ewwel silta, Let the Banda Strike, indaqqet mill-Banda Ûg˙aΩag˙. G˙alkemm ilmuΩika 

bdiet b’ton serju malajr qalbet g˙al wie˙ed komiku u wie˙ed wara l-ie˙or il-membri tal-banda 

bdew jitilqg˙u – min biex jirrispondi t-telefon, min g˙ax qabdu n-ng˙as u sa˙ansitra kien hemm min 

qam biex imur jistad! Insomma, l-Assistent Surmast baqg˙et tidderie©i we˙idha g˙ax kul˙add ˙are© bi 

strajk. 

Wara dan il-ftu˙ komiku u mhux mistenni, bdiet l-ewwel parti 

proprja. Hija l-parti fejn l-istudenti juru t-talent muΩikali individwali 

tag˙hom. Indaqqet muΩika varjata fosthom muΩika klassika, semiklassika 

u muΩika me˙uda minn fi lms u musicals. B˙as-soltu, issolisti 

kienu akkumpanjati mill-pjanista brava Yvette Maria Galea. 

G˙all-ewwel darba, f’dan il-programm indaqqu xi siltiet bil-pjanu 

solo minn studenti li jitg˙allmu dan l-istrument sabi˙ ukoll. Ìdida 

g˙al din is-sena wkoll kien li l-ensembles kienu ppreΩentati minn xi 

membru tal-ensemble stess. 

It-tieni parti rat lill-Banda Ûg˙aΩag˙ iddoqq xi siltiet muΩikali 

mill-isba˙. Fet˙et il-programm tag˙ha b’siltiet mill-opra Aida, fejn 

49

50 

fost o˙rajn smajna l-famuΩ març trijonfali b’tog˙ma moderna. 

Wara kien imiss it-tema prinçipali mill-fi lm Conquest of 

Paradise. G˙al din is-silta ©iet inawgurata l-gong li kienet 

irregalata lis-Soçjetà mis-Sinjura Grace Gatt. L-a˙˙ar silta 

kienet id-diska famuΩa tal-grupp le©©endarju The Beatles, 

Hey Jude. L-arran©ament ta spunt lil diversi studenti biex 

jag˙mlu solo. Fosthom kien hemm Luca Bondin bil-kitarra, 

Erika Debono bil-fl awt, Mark Azzopardi bis-saxafon, Racine 

Camilleri bil-klarinett, Jonathan Scerri bil-kurunetta u Karl 

Borg bit-trumbun. F’din is-silta ng˙aqdet l-udjenza numeruΩa 

fi ç-çapçip u kant sinonimu ma’ din id-diska. 

F’okkaΩjoni b˙al din ma naqsux ukoll xi preΩentazzjonijiet. 

Çertifi kati ta’ tifkira ng˙ata lill-˙ames studenti li ddebbuttaw f’dan il-programm. Dawn kienu Charmaine 

Galea bil-fl awt, Luca Bondin bil-klarinett, Leon Gatt, Bernice Mercieca u Lara Scerri bis-saxafon. Kien 

bix-xierqa ukoll li l-Kummissjoni Banda turi l-apprezzament tag˙ha tal-g˙ajnuna kbira li dejjem tat 

is-Sinjura Grace Gatt b’rigal çkejken imma mill-qalb. Fid-diskors tieg˙u, il-President tas-Soçjetà Dr 

Michael Farrugia, tkellem fuq l-importanza taΩ-Ωg˙aΩag˙ biex soçjetà ma tmutx. Óe©©e© ukoll g˙al 

aktar parteçipazzjoni fl -attivitajiet kollha tal-banda u wieg˙ed impenn s˙i˙ biex attività b˙at-Talent 

Ûag˙Ωug˙ tkompli tikber. 

Il-programm g˙alaq bl-Innu Març tas-Soçjetà fost çapçip tal-udjenza. G˙al darba o˙ra l-bandisti u 

l-allievi tal-Banda Vittorja g˙amlu unur g˙al isimhom u g˙al isem is-Soçjetà. 

T-Shirts G˙all-Bejg˙ mill-KaΩin 

fi Ωmien il-Festa 

Sizes 7‐ 8, 9‐ 11, Small, Medium, 

Large, XLarge u XXLarge

Prize Day 2009 

L-iktar fattur importanti g˙as-soçjetà, bla dubju ta’ xejn, hija l-banda. Huwa unur kbir g˙alina li 

g˙alkemm il-banda ilha biss g˙oxrin sena imwaqqfa, is-Soçjetà tista’ tifta˙ar li g˙andha numru sabi˙ 

ta’ bandisti tag˙ha, u ˙afna minnhom qeg˙din ikomplu jistudjaw l-muΩika b’serjetà kbira. G˙alhekk, 

il-Kummissjoni Banda t˙ossha fi d-dmir li tag˙ti kura©© biex dan l-impenn ikompli jsir. Kienet din irra©uni 

prinçipali li s-sena l-o˙ra beda jittella’ Jum il-Premjazzjonijiet. 

G˙al din is-sena, is-serata saret nhar it-Tnejn 30 ta’ Marzu. Id-direttriçi tal- 

Iskola tal-MuΩika George Vella, is-Sinjura Marica Borg fet˙et b’diskors talokkaΩjoni 

fejn sa˙qet fuq l-importanza ta’ iktar parteçipazzjoni u rringrazzjat 

lil kull min g˙en matul is-sena. 

Tnax-il student ˙atfu l-opportunità biex daqqew solo mal-pjanista Yvette 

Maria Galea. Fuq il-klarinett, Samantha Scicluna daqqet Rondeau ta’ Johann 

Philipp Krieger u warajha Bernice Mercieca semmg˙atilna Cantabile mill- 

Cordellino ta’ Vivaldi fuq is-saxafon alto. IΩ-Ωew© Ωg˙aΩag˙ irnexxielhom 

jo˙or©u l-istil sabi˙ u maestuΩ barokk ta’ dawn is-siltiet, liema stil mhux 

dejjem façli biex tinterpretah. 

Mis-seklu sbatax, morna g˙al Ωmien il-Gwerra Çivili tal-Amerika b’Ωew© diski folkloristiçi ta’ dik 

l-epoka. Aryton Azzopardi daqq Carry Me Back to Old Virginny bil-kurnetta u Maria Schembri, fl imkien 

ma’ Mandy Vella, it-tnejn fuq il-klarinett, daqqew Old Folk at Home. 

G˙al Charmaine Galea din is-serata kienet iktar speçjali. Dan g˙aliex g˙aliha kienet l-ewwel darba li 

daqqet solo fuq il-fl awt u dan g˙amlitu bl-iktar suççess meta interpretat Aubabe. Matthew Farrugia wera 

wkoll it-talent muΩikali tieg˙u fuq il-French horn b’silta pittotoreska Mochingbird Minuet. 

Warajh kien imiss lil Kristen Borg li g˙al darba o˙ra tana wirja eççellenti fuq id-drumkit. Patrick 

Fenech, li hu wie˙ed mill-bandisti ‘veterani’ tas-Soçjetà tag˙na, ta’ xhieda tal-esperjenza tieg˙u permezz 

ta’ Royal Procession. Jessica Gherxi bidlet l-atmosfera g˙al wa˙da iktar ferrie˙ija bil-kanzunetta Taljana 

La Spagnola. 

L-ewwel parti g˙alqet b’Ωew© siltiet mill-kompoΩitur kbir Mozart. Bit-trumbun, Karl Borg daqq 

March of the Priest mill-opra The Magic Flute waqt li Jonathan Scerri daqq Allelujah minn Exultate 

Jubilate. It-tnejn urew abilità biex temmew din il-parti b’mod grandjuΩ. 

Il-qofol tas-serata intla˙qet fi t-tieni parti bit-t˙abbit tar-rebbie˙a g˙as-sena 2008. Wara li l-parteçipanti 

kollha tas-serata ng˙ataw çertifi kat ta’ tifkira, t˙abbru s-sitt bandisti ©odda li l-Iskola tal-MuΩika kienet 

qieg˙da tippreΩenta biex jing˙aqdu mal-banda g˙al festa ta’ din is-sena. Dawn huma Leon Gatt, Bernice 

Mercieca u Lara Scerri bis-saxafon alto u Maria Schembri, Samantha Scicluna u Mandy Vella bilklarinett. 

Il-Kummissjoni Banda xtaqet ukoll tifra˙ lil dawk kollha li g˙amlu xi eΩamijiet muΩikali ta’ bords 

barranin fi s-sena 2008. Dawn kienu Daniel Scerri (Grad 1 – Teorija tal-MuΩika), Mandy Vella (Grad 

2 – Klarinett), Bernice Mercieca (Grad 4 – Teorija tal-MuΩika, Grad 2 – Saxafon Alto), Kaniz Marie 

Gatt (Grad 5 – Saxafon Sopran), Nathan John Gatt (Grad 5 – Ewfonju), Leon Gatt (Grad 5– Teorija tal- 

MuΩika, Grad 2 – Pjanu) u Lara Scerri (ALCM – pjanu). 

Kien imiss li jit˙abbru r-rebbie˙a tat-tliet kategoriji tal-Iskola tal-MuΩika George Vella. Fil-kategorija 

Allievi B jaqg˙u l-istudenti li jkunu qeg˙din jitg˙allmu t-teorija jew g˙adhom fi l-bidu tal-istudju fuq 

l-istrument li jkunu g˙aΩlu. 

51

52 

Andrea Bondin kien ir-rebbie˙ ta’ din il-kategorija, fi lwaqt li Lara Sciberras u Emily Sciberras ©ew 

fi t-tieni u t-tielet post rispettivament. 

Il-Kategorija Allievi A ti©bor dawk l-istudenti li jkunu avvanzaw fl -istudju tal-istrument tag˙hom u 

g˙alhekk ikunu jie˙du sehem fi t-Talent Ûag˙Ωug˙. Madankollu ma jkunux la˙qu l-livell mixtieq biex 

jing˙aqdu mal-banda sal-festa 2008. Luca Bondin u Bernice Mercieca qasmu t-tielet post ta’ din ilkategorija, 

fi lwaqt li Samantha Scicluna ©iet fi t-tieni post u Charmaine Galea akkwistat l-ewwel post. 

Il-Kategorija tal-Bandisti, li g˙al din issena 

kienet ti©bor lil dawk kollha li daqqew 

mal-banda sal-festa tal-2008, intreb˙et minn 

John Paul Muscat u b’hekk reba˙ x-Shield. 

Karl Borg ©ie fi t-tieni post u Aryton Azzopardi 

©ie fi t-tielet post ta’ din il-kategorija. 

Kien bix-xieraq li l-Viçi President Vincent 

Debono jag˙laq din il-parti b’diskors talokkaΩjoni 

fejn ˙e©©e© g˙al aktar serjetà fl - 

istudju tal-muΩika g˙all-©id tal-individwu u 

g˙as-Soçjetà. 

Is-serata intemmet b’xow brijuΩ mill-Big 

Band Brothers. 

Textiles & Household Goods 

Fantastic Prices on: 

Convection Ovens, Steamers, Cookware Sets, Steam & Dry Irons, Electric Kettles, 

Toasters & Sandwich Makers, Food Processors & Liquidizers, Vacuum Cleaners, 

Towels, Sheets & much, much more. 

21st September Avenue, Naxxar • Tel: 21 412736

Bandisti ©odda 

mal‐Banda Vittorja 

Trid titg˙allem strument 

mal-Banda tag˙na? 

mix‐xellug g˙al‐lemin: Bernice 

Mercieca (Saxafon Alto), Lara 

Scerri (Saxafon Alto), Leon Gatt 

(Saxafon Alto), Samantha Scicluna 

(Klarinett), Maria Schembri 

(Klarinett), Mandy Vella (Klarinett). 

Imla din il-formola u ibg˙atha f’dan l-indirizz: Kummissjoni Banda, 

G˙aqda MuΩikali Vittorja, St. Lucy Street, Naxxar 

Isem u Kunjom ......................................................................................................................... 

Indirizz ...................................................................................................................................... 

Età ............................................................... Tel: ..................................................................... 

Tifel / Tifl a 

Strument li tixtieq titg˙allem .................................................................................................. 

AvviΩ: Tqattax din il-pa©na, ag˙mel kopja, imliha u g˙addiha lil xi membru tal-Kumitat. 

INKABBRU L-ISEM TAL-BANDA VITTORJA 

53

Messa©© 

mill‐Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ 

G˙eΩieΩ ˙bieb, 

Re©g˙et g˙addiet sena o˙ra u er©ajna wasalna biex naqsmu mag˙kom dawn il-kelmtejn biex nag˙tukom 

stampa çara tal-Óidma li saret mill-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ fi ˙dan l-G˙aqda MuΩikali Vittorja. 

Wara li g˙addiet il-festa 2008 bdejna niddiskutu bejnietna fl imkien mal-Kumitat Çentrali biex na˙dmu 

bis-s˙i˙ g˙all-Festa 2009 li qieg˙da ftit ©ranet ’il bog˙od. Nibda biex nirringrazzja lil kull min g˙en 

biex il-festa li g˙addiet kienet wa˙da ta’ suççess b˙al kull sena li pparteçipajna. Grazzi lill-Kumitat 

Çentrali li id f’id mal-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ ˙dimna biex ma jinqalg˙u l-ebda inçidenti li ma jag˙mlu 

ebda ©ie˙ lill-festa u ’l-patruna li tant g˙andna 

g˙al qalbna. Minn wara l-festa bdejna na˙dmu 

g˙all-festa li ©ejja li hija speçjali g˙alina li 

g˙anda l-5 snin mit-twaqqif tal-Kummissjoni 

u g˙as-Soçjetà tag˙na li proprju din is-sena 

l-banda tinsab fl -20 sena mit-twaqqif tag˙ha. 

L-attivitajiet bla dubju ma naqsux b’Ωg˙aΩag˙ 

˙erqana u determinati. Bdiet ˙idma kontinwa 

biex jin©abru fl us minn attivitajiet differenti 

fosthom ikliet, one day football tournament, 

tqassim ta’ rigali, BBQs, kompetizzjonijiet 

tal-biljard eçç. Minn dawk il-kolonni nixtieq 

nirringrazzja lil kull min atttenda g˙al dawn 

l-attivitajiet li dejjem kienu ta’ suççess. 

Din is-sena komplejna bil-˙idma tag˙na biex inkunu nistg˙u nΩanΩnu l-armar il-©did g˙all-faççata talkaΩin 

li bla dubju b’wiççi minn quddiem ikolli nistqarr li se tkun l-isba˙ faççata armata g˙al Ωmien il-festa 

fi r-ra˙al tag˙na u anke f’pajjiΩna. Fuq id-disinn tal-bravu Adonai Camilleri Cauchi tkompla x-xog˙ol 

fuq l-injam u anke d-drapp li be˙siebu jag˙ti dehra ©dida lill-faççata tal-kaΩin. B˙ala kummissjoni 

nixtiequ nirringrazzjaw lil Raymond Borg g˙all-g˙ajnuna fl -injam kif ukoll b’mod speçjali lil John 

Muscat u lil Anthony Muscat li ˙admu bi s˙i˙ mag˙na biex ix-xewqa tal-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ issir 

realtà u nΩanΩnu din il-faççata meraviljuΩa li se tkun l-g˙ira ta’ ˙afna kaΩini f’Malta. 

55

56 

Prosit ukoll lis-Segretarju Clifford Galea li fl -elezzjonijiet tal-Kunsill Lokali ©ie elett fi l-Kunsill Lokali 

tan-Naxxar u ninsabu çerti li b˙alma jag˙ti ˙idma tajba fi l-kariga ta’ Segretarju tal-KaΩin jag˙ti l-istess 

kontribut fi l-Kunsill g˙all-©id tal-Komunità Naxxarija. Mieg˙u nixtiequ nifi r˙u wkoll lis-Sindku Dr 

Maria Deguara, u lill-Kunsilliera l-o˙ra, Victor Agius, Pauline Miceli, Pierre Sciberras, Marlon Brincat, 

Clinton Sammut, David Bonello u Anna Marie Fenech Adami. 

Prosit o˙ra b’mod speçjali jrridu nag˙tu lid-diletanti tan-nar li fi l-25 ta’ April re©g˙u taw wirja 

spettakolari. Fil-festival tan-nar tal-art ©ewwa l-Furjana, din is-sena d-dilettanti tan-nar rnexxielhom i©ibu 

l-ewwel unur ta’ din ix-xorta fi l-lokalità tag˙na b˙ala Rebbie˙a f’Kategorija A g˙all-a˙jar mekkaniΩmu. 

Dan kien ta’ mbuttatura ’l quddiem g˙ar-Ra˙al tag˙na li min˙abba nies irresponsabbli kien ©ie ttimbrat 

b’mod negattiv minn diversi persuni f’pajjiΩna. 

Nixtiequ nag˙tu prosit ukoll lill-istess delettanti li taw wirja sabiha fl -1 ta’ Mejju fi l-Port il-Kbir 

b’wirja ta’ diversi settijiet ta’ murtali. 

Nixtiequ nag˙tu l-awgurju tag˙na lil Grace Gatt u lill-membru tal-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ Mark 

Anthony Azzopardi li ©ew eletti fi l-Kumitat tal-KaΩin g˙all-ewwel darba u ninsabu çerti li l-˙idma 

tag˙hom se tkun ta’ ©id g˙al din is-Soçjetà. 

Fl-a˙˙ar ta’ dan il-messa©© nixtieq nirringrazzja lil kulmin dejjem kien ta’ g˙ajnuna biex din is-sena 

barra l-faççata be˙siebna nΩanΩnu sorpriΩa g˙all-briju li Ωgur se tkun apprezzata mid-dilettanti tal-festi 

u mill-poplu Naxxari. 

Nixtieq nag˙laq billi nappella g˙all-im©ieba xierqa, kif jixraq lill-G˙aqda tag˙na, lin-Naxxar u fuq 

kollox il-patruna tag˙na Marija Bambina u ma n˙allu lil ˙add jaqa’ g˙all-provokazzjoni fi l-jum tal- 

Festa, meta nafu li hawn min hu g˙atxan biex jiççelebra l-festa. Nawguraw il-festa t-tajba lin-Naxxarin 

u l-partitarji tal-G˙aqda MuΩikali Vittorja. Viva l-Banda Vittorja u Viva Marija Bambina.

Programm 

Vokali u Strumentali 

mis‐Soçjetà MuΩikali Vittorja 

nhar it‐Tlieta 2 ta’ Settembru 2008 

minn Anthony Sammut 

Nhar it-Tlieta 2 ta’ Settembru 2008, kelli 

l-okkaΩjoni li b˙al snin o˙ra nattendi l-kunçert 

annwali Vokali u Strumentali mtella’ mis- 

Soçjetà MuΩikali Vittorja tan-Naxxar. Dan ilkunçert 

ta’ kull sena jidher li qieg˙ed isir aktar 

popolari kull sena li tg˙addi. 

Il-programm ta’ din is-sena kien varjat u 

divertenti. Il-Banda Vittorja tan-Naxxar, ta˙t 

Mro Roderick Bugeja, is-Surmast Direttur tal- 

Banda Vittorja, assistit mill-Assistenta Surmast Christine Vella, offrewlna programm ta’ livell muΩikali 

g˙oli. Il-muΩiçisti li ffurmaw il-Banda taw prova ta’ kapaçità professjonali li wasslet g˙all-prestazzjoni 

eççellenti. 

B˙as-sena ta’ qabel il-kunçert kien imtella’ fi Triq Santa Luçija fejn attendiet g˙alih udjenza akkoljenti 

li kienet tikkonsisti fi l-pubbliku ©enerali, delegati u membri tal-G˙aqda MuΩikali Vittorja Naxxar u 

mistiedna distinti. 

Wara li saret minuta silenzju b’tislima lill-vittmi tat-12 ta’ Marzu u kif ukoll lill-membri tas-Soçjetà 

li mietu fi s-sena 2008, il-kunçert, bis-sehem tal-compere Clifford Galea, beda bis-silta muΩikali Band 

Fever li nkitbet minn Jef Penders (1928). Dan il-kompoΩitur versatili, arran©atur u direttur muΩikali 

OlandiΩ, kiteb numru kbir u varju ta’ xog˙lijiet biex jindaqqu minn Concert Bands. Penders idoqq 

diversi strumenti, fosthom is-Saxaphone, it-Trumpet, il-kitarra u l-Klarinett. Hu kiteb ukoll muΩika 

barokka u kif ukoll muΩika g˙all-kor. Dan ix-xog˙ol kompost fuq stil modern u ritmiku u jinvolvi 

l-banda ntiera. Il-Banda Vittorja, immexxija mill-Assistenta Surmast tal-Banda Vitorja Christine Vella, 

esegwiet l-arran©ament b’entuΩjaΩmu u ritmu sod. Il-melodija kienet ippreΩentata l-biçça l-kbira mirram 

waqt li l-batterija u l-elementi tal-perkussjoni l-o˙ra taw sehem tajjeb biex is-silta tirnexxi. Dan kien 

numru adattat g˙all-ftu˙ tal-programm tas-serata u ntlaqa’ tajjeb minn dawk preΩenti. 

Dance of the Goblins ©iet komposta minn Mro 

Raymond Sciberras ori©inarjament g˙all-orkestra 

u kien miktub b˙ala xog˙ol akkademiku li wasslet 

lil Mro Sciberras g˙ad-Diploma tal-Fellowship fi lkompoΩizzjoni 

mil-London College of Music fl -1992. 

Dan ix-xog˙ol kien esegwit diversi drabi u juri l-bravura 

ta’ Sciberras fl -orkestrazzjoni klassika. Din is-silta hi 

ma˙duma fuq forma ta’ Rondo tradizzjonali. Ix-xog˙ol 

jibda b’introduzzjoni f’g˙amla ta’ danza sfrenata li 

twassal g˙al tema solenni li tkun interpretata minn 

diversi sezzjonijiet tal-Banda. Fil-battuti li jmiss it-temp 

jinbidel u jsir aktar mg˙a©©el u ntrikat g˙al ftit ˙in biex 

57

58 

Donazzjonijiet 

li ng˙ataw lis‐Soçjetà MuΩikali Vittorja 

waqt il‐Kunçert Sinfoniku tat‐2 ta’ Settembru 2008 

Is‐Sur An©lu Xuereb, Patrun tas‐Soçjetà, 

jippreΩenta lill‐President g˙otja flus. 

Il‐bandist tal‐post Charles Cachia 

jag˙mel donazzjoni ta’ silta muΩikali, il‐ 

Yorkshire Fantansy, kompoΩizzjoni ta’ 

Mro Raymond Sciberras. 

Is‐Sur Pasqualino Xuereb, f’isem il‐ 

Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ jippreΩenta lis‐ 

Soçjetà g˙otja ta’ flus. 

It‐tabiba Marija Deguara, Sindku tan‐ 

Naxxar tippreΩenta lis‐Soçjetà Vittorja 

g˙otja flus f’isem il‐familja Deguara. 

Is‐Sinjorina Charmaine Galea, f’isem 

il‐Kummissjoni Banda tippreΩenta sett 

pjatti lis‐Soçjetà Vittorja. 

Is‐Sur Aldo Bajada, barman tal‐kaΩin 

jippreΩenta g˙otja o˙ra ta’ flus. 

Il‐President jie˙u b’idejn is‐Sur Stefan 

Agius ˙dejn il‐bust tal‐Papa Ìwanni 

Pawlu II li dan tal‐a˙˙ar ˙adem g˙as‐ 

Soçjetà. 

Is‐Sur Clifford Galea, Segretarju tas‐ 

Soçjetà Vittorja jippreΩenta lill‐President 

klarinett ©did. 

Il‐gong li kienet ippreΩentata mis‐Sinjura 

Grace Gatt tindaqq g˙all‐okkaΩjoni. 

Is‐Sur Charles Cachia jippreΩenta lis‐ 

Surmast Direttur Mro Roderick Bugeja 

memento tal‐okkaΩjoni.

imbag˙ad is-silta to˙odna g˙al mood aktar kwiet bid-d˙ul ta’ solijiet Ωg˙ar fuq it-tromba (bis-sordina), 

l-oboe u l-fl awt rispettivament. Il-Banda Vittorja esegwit dan ix-xog˙ol b’attenzjoni g˙ad-dettall 

rikjest u tat preΩentazzjoni g˙aqlija. Id-direzzjoni wriet il-kontroll total waqt l-andament kollu tas-silta. 

L-interpretazzjoni mog˙tija mis-Surmast Bugeja kienet leali u kienet apprezzata mill-kompoΩitur li kien 

preΩenti g˙al dan il-kunçert. Is-sezzjonijiet kollha tal-Banda wrew professjonalità muΩikali. Mal-g˙eluq 

ta’ din is-silta tant sabi˙a ©iet ppreΩentata tifkira ta’ ringrazzjament lil Mro Sciberras li ta’ min isemmi 

huwa wkoll surmast onorarju ta’ din il-banda. 

Wara din is-silta l-Banda Vitorja qalbet g˙al xog˙ol ie˙or ta’ kompoΩitur 

mag˙ruf Malti Mro Lawrence Borg. Concertino, xog˙ol g˙al Tuba u 

Ewfonju akkumpanjati minn Banda Sinfonika, inkiteb fl -1985. G˙al din 

is-serata s-solisti g˙all-Concertino kienu Carl Pullicino u Carmel Cahia – 

Ωew© solisti bravissimi. Mill-ewwel deher li dawn iΩ-Ωew© muΩiçisti kienu 

ppreparati u affjatati. 

Dan ix-xog˙ol jibda b’Fanfare li tintroduçi 

s-silta. It-Tuba mbag˙ad tippreΩenta l-ewwel 

tema u wara ftit battuti tkun akkumpanjata 

mill-Ewfonju li t-tnejn ikunu akkumpanjati 

b’mod sottili mill-Banda Vittorja. Fl-a˙˙ar ta’ 

dan il-moviment il-Banda tieqaf g˙al pausa 

biex t˙alli s-solisti f’mumenti ad lib fejn dawn 

juru l-bravura tag˙hom. Fl-a˙˙ar tal-cadenza l-Banda tid˙ol biex tag˙laq 

l-ewwel moviment. It-tieni moviment, in 2, jibdel l-andament, fejn wara 

li tkun introdotta t-tema, nassistu g˙al biççiet ta’ bravura o˙ra forma ta’ 

show pieces, li normalment insibu f’xog˙lijiet b˙al dawn. Lejn it-tmiem ixxog˙ol 

iΩid fl -intensità u r-ritmu u jwassalna g˙al tmiem fi spirtu ta’ Grand 

Finale. Is-Solisti taw spettaklu permezz tal-ispirtu u t-teknika li huma 

esegwew il-Concertino. Prosit g˙all-istrumentalisti Pullicino u Cachia u 

kif ukoll g˙all-muΩiçisti li akkumpanjawhom bid-direzzjoni impekkabbli tas-Surmast Bugeja. 

Il-programm imbag˙ad kompla b’Medley ta’ kompoΩizzjonijiet miktuba minn Charles Chaplin ta˙t 

l-isem ta’ Charlie Chaplin, fuq arran©ament ta’ Marcel Peeters. Peeters, kompoΩitur, arran©atur u 

direttur Bel©jan hu mag˙ruf fi l-kamp muΩikali u apparti mill-kitba fi l-muΩika idoqq il-Klarinett fejn 

insibu li daqq ma’ diversi Big Bands. B˙ala arran©atur kiseb fama fl -involviment tieg˙u mal-London 

Symphonic Orchestra. 

G˙al din is-serata, fost il-melodiji popolari ta’ Chaplin li smajna, insibu: Eternally (Limelight Theme), 

This is My Song u o˙rajn familjari wkoll. Il-Banda tat rendiment pjaçevoli tas-suççessi muΩikali ta’ 

Chaplin u bdiet is-silta bit-tema popolari Limelight. Il-medley kien interessanti, divertenti u varjat g˙aliex 

kien jikkonsisti f’ta˙lita ta’ stili fl -arran©amenti muΩikali li jaqilbu minn moods klassiçi g˙al dawk aktar 

ritmati u le©©ieri u g˙al o˙rajn sentimentali. Il-biççiet kollha kienu reminixxenti ta’ Ωminijiet li wie˙ed 

qatt ma jista’ jinsa, fejn Ωgur li qanqlu memorji sentimentali sbie˙ lil dawk ta’ çertu età preΩenti g˙allkunçert. 

Il-programm imbag˙ad kompla bis-silta There You’ll Be, fejn kienet introdotta kanzunetta popolari 

ta’ Ωmien aktar riçenti minn dak tas-silta ta’ qabel. Din il-pop song inkitbet mis-songwriter Diane Warren 

(1956– ) li twieldet f’California. Warren hi kompoΩitriçi prolifi ka fi l-Pop, Country, Rock u Rythym & 

Blues. Fil-fatt apparti li din il-kanzunetta waslet biex kienet tant popolari bis-sehem tal-kantanta Faith 

Hill fl -2001, din is-Song intuΩat fi s-soundtrack tal-fi lm Pearl Harbour. 

L-arran©ament kien wie˙ed modern u g˙amel uΩu minn solisti fi l-Banda Vittorja biex issostitwixxa 

l-parti vokali tal-melodija tant sabi˙a ta’ din it-tema sentimentali. Il-Banda Vittorja adattat ru˙ha ferm 

tajjeb g˙all-istil rikjest g˙all-esekuzzjoni ta’ silta ta’ dan it-tip. Deher çar li din is-silta kienet milqug˙a 

tajjeb ferm, aktar u aktar mill-udjenza ©ovanili preΩenti u kif ukoll mill-anzjani. 

Wara xog˙ol mill-Amerika, il-Banda kompliet b’xog˙ol mill-Italja bis-silta Voci di Donne, 

arran©ament li ji©bor fi h kanzunetti popolari Taljani kollha kantanti minn nisa. Mill-pinna tal-arran©atur 

59

60 

Donald Furlano smajna Medley li kien jikkonsisti fi Splendido Splendente (Donatell Rettore), Solo Tu, 

Nessuno mi puo giudicare (Caterina Caselli), Montagne Verdi u Siamo Donne, kollha siltiet popolarissimi, 

interpretati b’karatteristika tipika tal-Mro Roderick Bugeja u esegwiti b’mod tant adattat (le©©ier) mill- 

Banda Vittorja. 

Waqt Intervall qasir, il-President tas-Soçjetà 

Dr Michael Farrugia g˙amel l-indirizz tieg˙u 

li kien segwit minn preΩentazzjonijiet fosthom 

ta’ donazzjonijiet diversi minn g˙aqdiet u 

individwi. 

Fit-tieni parti tal-programm Strumentali 

u Vokali, il-Banda Vittorja kompliet bixxog˙ol 

bl-isem ta’ Elegy, xog˙ol ta’ Chris 

Muscat, kompoΩitur u direttur muΩikali 

pjuttost Ωag˙Ωug˙. Din is-silta sinfonika kienet 

ori©inarjament miktuba g˙all-orkestra fl -2003. 

Il-Banda Vittorja madankollu rnexxiela to˙loq l-atmosfera adattata 

biex dan ix-xog˙ol solenni jkun interpretat b’mod mill-aqwa u 

xieraq. Dan ix-xog˙ol huwa dedikazzjoni g˙all-memorja tal-vittmi 

taz-Tsunami. Is-silta, li tifta˙ b’solo, mhux akkumpanjat, bis-Sax 

Soprano (Christine Vella) hi karatterizzata minn solijiet solenni 

fuq il-woodwind u l-Brass akkumpanjati minn pedal points mill- 

Baxxi u armoniji modali. It-tessitura tax-xog˙ol li tibda minn 

wara fra©li u delikata g˙al wa˙da aktar mimlija u tqila li tisplodi 

fi climax li jidwi qabel ma s-silta tag˙laq bil-kwiet il-kwiet g˙axxejn. 

Dan kollu sar bil-kontroll, sens ta’ sentiment u bravura mill- 

Banda Vittorja ntira bid-direzzjoni g˙aqlija tas-Surmast Bugeja. 

Wara l-Elegy, il-programm qaleb l-andament billi tana l-famuΩa Marcia Slava tal-kompoΩitur Russu 

Pyotr Ilyich Tchaikovsky (1840–1893). Din il-kompoΩizzjoni brillanti mill-pinna ta’ wie˙ed millaqwa 

kompoΩituri tal-era Romantika, kienet komposta fl -1876 biex tfakkar lil dawk is-suldati Slavi 

feruti fi l-gwerra Serba-Turka. Il-Banda esegwiet din is-silta b’mod l-aktar espressiv u professjonali fuq 

arran©ament g˙all-Banda daqstant eççellenti. 

It-tema prinçipali me˙uda minn song folkloristika Serba hi meditattiva u solenni u bil-mod il-mod 

tiΩviluppa f’xog˙ol grandjuΩ tipiku ta’ Tchaikovsky. Il-kompoΩitur jesprimi espressjonijiet nazzjonalistiçi 

waqt li jtemm ix-xog˙ol b’toni festivi u març splendidu li jfakkar l-innu antik Ûarrista. Sempliçiment 9 

minuti ta’ splendur. Prosit lis-Surmast u l-Bandisti kollha. 

Lejn it-tmiem tal-programm, il-Banda Vittorja 

qalbet g˙al silta pjuttost le©©iera u familjari man- 

Naxxarin kollha billi esegwiet l-G˙anja mill- 

Qalb. Dan ix-xog˙ol inkiteb mill-kompoΩitur 

versatili u popolari Mro Raymond Sciberras 

fuq test ta’ Anselm Sciberras. L-g˙anja kienet 

interpretata mill-kantant u preΩentatur Clifford 

Galea. Din is-silta kull darba li tindaqq to˙loq 

entuΩjaΩmu u sens ta’ g˙aqda g˙all-partitarji 

tas-Soçjetà u d-dilettanti tal-muΩika bandistika. 

Tradizzjonalment, il-Banda Vittorja temmet 

il-programm bl-Innu popolari u ma˙bub millpartitarji: 

l-Innu Març Banda Vittorja tas-Surmast John Ivan Borg. Il-briju tal-març, l-isparar u 

l-atmosfera ma˙luqa mill-udjenza preΩenti wasslu g˙al serata o˙ra pjaçevoli mtellg˙a bl-aqwa mod 

mill-G˙aqda MuΩikali Vittorja (Naxxar). 

Kif xieraq, kelma ta’ apprezzament lill-organizzaturi ta’ din l-okkaΩjoni, il-preΩentatur, is-sound 

engineer, is-Surmast Roderick Bugeja u l-assistenta tieg˙u, il-muΩiçisti u l-a˙˙ar u mhux l-inqas il-

Kumitati tat-tmexxija kollha tas-Soçjetà 

MuΩikali Vittorja (Naxxar). 

Bis-sa˙˙a ta’ dan il-Kunçert Strumentali u 

Vokali, il-Banda Vittorja g˙al darba o˙ra kellha 

l-okkaΩjoni li turi professjonalità u impenn. 

Kienet serata ta’ divertiment kulturali u ta’ 

suççess. 

Prosit g˙al darba o˙ra lill-President u 

d-diri©enti tas-Soçjetà MuΩikali Vittorja, u lil 

dawk kollha li taw sehemhom biex din is-serata 

tkun ta’ suççess u ta’ kontribut g˙al promozzjoni 

tal-kultura artistika muΩikali. 

Main Store 

Delicatessen 

George Xuereb – Director 

116, Cameron Street, GΩira GZR 02, Malta 

Tel: 2131 5567 • Mob: 9944 2549 • Mob: 9947 7103 

BAR 

RESTAURANT 

PIZZERIA 

TRIQ IT-TURISTI, 

BUÌIBBA 

61

62 

VILLA MDINA NAXXAR 

outstanding character, prestigious reception halls, magnifi cent olive-tree garden 

For further details please contact Mr. Roderick Gatt on tel: 21 340400 

The 

ideal 

setting 

for 

your 

wedding 

Tel: 21 340400, 21 331738, 21 340477 

Bunny toys 

Prop. Silvio Borg • Mob: 79 419 312

Il‐Kappella tal‐Vitorja 

‐ Naxxar 

Paul Catania 

Din il-kappella hija wa˙da minn dawk tewmin. Hija tmiss mal-Kappella ta’ Santa Luçija u tinsab 

fi Triq Santa Luçija li hija msemmija g˙all-istess kappella. Mhux minn dejjem kienet iddedikata g˙at- 

Twelid tal-Madonna. Fil-fatt Mons. Duzina, fi r-rapport tieg˙u tal-knejjes tan-Naxxar fl -1575, jikteb 

li kienet iddedikata lill-Assunzjoni, allura t-Tlug˙ fi s-Sema tal-Madonna. IΩda sa ftit snin wara jidher 

li kien inbidel. Fil-viΩta pastorali tal-Isqof Gargallo tal-1594 insibu li l-kappella kienet re©g˙et ©iet 

iddedikata, fi l-fatt lit-Twelid tal-Madonna. 

Fil-bidu tas-seklu sbatax, il-kappella ©iet 

deskritta b˙ala ‘o˙ra antika’, Ωg˙ira u li kien 

hemm bΩonn tikber. G˙axar snin wara, l-istess 

Isqof Cagliares irraporta li kienet re©g˙et inbniet 

mill-©did. Huwa jikteb ukoll li kellha pittura li 

kienet turi lill-Madonna ma’ San Ìwann u San 

Pawl. 1 Kien hawn min ˙aseb li din il-kappella 

setg˙et kienet isservi b˙ala parroçça antikament 

billi jeΩisti dokument li jsemmi g˙alqa m˙ollija 

g˙all-Kappella tat-Twelid tal-Madonna. IΩda 

huwa çar li dan id-dokument qed jirreferi g˙allkappella 

o˙ra li kienet twaqqg˙et mal-bini talknisja 

l-©dida fi l-bidu tas-seklu sbatax. Huwa 

veru iΩda fi l-festa tat-8 ta’ Settembru kienet 

issir purçissjoni minn din il-kappella sal-knisja 

parrokkjali. Dan g˙andna nifhmu kien isir qabel 

ma bdiet issir il-purçissjoni kif nafuha llum. 

L-ewwel prokuratur ta’ din il-kappella li 

niltaqg˙u mieg˙u kien Dun Ìwann Dumink 

Camilleri f’nofs is-seklu tmintax. 2 Dan il-qassis 

kien ukoll ˙alla g˙alqa Ωg˙ira mag˙rufa b˙ala 

Ta’ Óabba Gibbon, li kienet ©o sqaq fi Triq Santa 

Luçija. Il-kappella kellha ΩΩomm skud fi s-sena 

u li jibqa’ jsir quddies lett g˙all-intenzjoni tieg˙u bi ˙las ta’ tarì aktar fuq ir-rata kurrenti. 3 Il-kappella 

kellha xi kapital ie˙or ukoll. Sa mill-1742 Giovanni Debono kien i˙allas interessi ta’ skud u tliet tarì 

fuq somma mislufa lilu ta’ 25 skud. Din baqg˙et g˙addejja sal-1794 meta s-somma t˙allset lura. IΩda 

l-kobta tal-kontijiet juru li ma tantx kien hemm kapital f’dawn is-snin. F’jum il-festa l-©abra kienet 

tla˙˙aq biss 10 tarì. D˙ul globali ta’ g˙axar snin kien ta’ 52 skud 9 tarì. 

B’danakollu xorta kienu qed isiru xi affarijiet. Hekk, fl -1761 t˙allset is-somma ta’ 28 skud u 8 tarì 

biex jitran©a l-post fejn titqieg˙ed il-qanpiena fuq il-bejt. Fl-1765 saru sitt gandlieri tal-injam u salib 

bil-pedestall li qamu 12-il skud. Ma’ dawn kienu nxtraw 18-il vaΩett g˙all-fjuri. Wara, il-gandlieri ©ew 

indurati bil-fi dda g˙as-somma ta’ 8 skudi. Fl-1767 t˙allsu 4 skudi u 7 tarì biex sar armarju fejn kellhom 

jintrefg˙u. 

Wara Dun Ìwann Dumink niltaqg˙u ma’ Dun Salv Sammut b˙ala prokuratur. Dan serva g˙al ˙afna 

snin bejn l-1760 u l-1778. Fi Ωmienu kienu saru l-gandlieri li semmejt qabel. F’dan iΩ-Ωmien, fi l-festa 

63

64 

kien isir g˙asar u quddiesa letta u 

mixg˙ela tal-lampier. Dan kien 

obbligu, fuq post qrib il-kappella 

mog˙ti b’dota lil Paolica, bint 

ÌuΩeppi Borg. Ma©enb din id-dar 

kien hemm g˙alqa Ωg˙ira, li kienet 

f’idejn l-eredi ta’ ÌuΩeppi Decelis 

li fuqha kien hemm nofs l-obbligu. 

Fl-1778 Dun Salv g˙amel talba 

biex jitnaqqas il-piΩ tal-quddies li 

kien im˙olli g˙all-eks kappillan 

Dun Ìakbu Azzopardi u ˙uh 

Dun Dumink f’jum il-Festa u fi ssitt 

festi tal-Madonna. 4 Sentejn 

wara, il-prokuratur Dun Eugenio 

Ciappara jesprimi l-opinjoni li 

l-kappella kellha bΩonn ta’ ventartal 

u pjaneta. 

Ftit li xejn nafu fuq l-ewwel snin tas-seklu dsatax. Nafu biss li fl -1811, 25 skud kienu ©ew mislufa lil 

Simeone Attard Ta’ Óanuta b’interessi ta’ skud fi s-sena. L-ewwel prokuratur li niltaqg˙u mieg˙u f’dan 

l-ewwel nofs tas-seklu dsatax huwa Dun Salv Vella. Dan kien ukoll prokuratur tal-kappella ta’ Santa 

Luçija. Minn hawn ’il quddiem, iΩ-Ωew© kappelli dejjem kellhom l-istess prokuratur. 

Skont kuntratt tan-Nutar P. Falzon tas-16 ta’ Awwissu 1852, çertu Dun ÌuΩepp Cachia ˙a b’enfetewsi 

©nien Ωg˙ir ©ewwa Ó’Attard g˙al 99 sena bi ˙las ta’ skud u Ωew© tarì fi s-sena. Fis-sena 1865, is-Sinjura 

Grazia Bugeja, mart il-MarkiΩ, tat lill-kappella g˙alqa mag˙rufa Ta’ Ciappalta li kienet fi Triq Santa 

Luçija bl-obbligu ta’ quddiesa kantata, u xemg˙a u Ωejt fi s-sibtijiet kollha ta’ matul is-sena. 

F’dawn is-snin sar xi tibdil ukoll. Fl-1852 l-altar li kien hemm fi l-kappella ta’ Santa Luçija nbidel 

u dan l-antik tpo©©a fi l-kappella tal-Vitorja. Dan ix-xog˙ol kien sar minn Mastru ÌuΩeppi Zammit u 

Mastru Michael Cachia. Kienu t˙allsu s-somma ta’ 19-il skud, 5 tarì u 15-il gran. Fis-sena 1855 saru sitt 

torçi ©odda g˙as-somma ta’ 8 skudi, 11-il tarì u 12-il gran. F’dawn is-snin l-aktar li jidhru ˙lasijiet kienu 

dawk g˙al quddies lett, aktar minn tletin fi s-sena! 

Wara, Dun Salv Vella beda jie˙u ˙sieb il-kappella 

u dam g˙al ˙afna snin ukoll Giovanni Mangion. Óadu 

˙siebha wkoll Giovanni Mercieca u Dun ÌuΩepp 

Attard sa ma beda Salvu Cortis fi s-sena 1936. F’dawn 

is-snin kollha ftit li xejn insibu tibdil. Fl-1881 kienu 

t˙allsu 15-il lira sterlina g˙all-frame tal-ventartal 

u sena wara sitt liri, tmien xelini u erba’ soldi g˙al 

qanpiena ©dida. Fl-1908 kien inbena l-fondispizju. 

Il-festa f’dawn is-snin kienet ti©i ççelebrata fi l-15 ta’ 

Settembru b’quddiesa kantata u g˙asar. 

Kellhom jg˙addu ˙afna snin sa ma sar xi tibdil 

ie˙or. Fi Ωmien Salvu Cortis kien sar il-madum talart 

fl -istess Ωmien meta sar dak ta’ Santa Luçija. IΩda 

l-kappella rat tibdil kbir fi snin sittin meta beda jie˙u 

˙siebha Dun Karm Catania. Bejn l-1967 u l-1973 

ittran©at il-faççata, sar tara© u apramorta; sar bieb ©did 

u tara© g˙al fuq il-bejt; ittran©a l-bejt u nbniet kamra 

Ωg˙ira g˙al tojlet u ©ie wkoll iddekorat is-soffi tt. Dan 

ix-xog˙ol kollu kien sewa ’l fuq minn mija u sittin lira 

Maltin. U ˙afna xog˙ol kien sar bla ˙las!

Meta kien qed isir dan ix-xog˙ol inkixfet dekorazzjoni ta’ affresk madwar l-altar. Dan ©ie ppreservat 

kif wie˙ed seta’ iΩda ftit baqa’ jidher minnu. Ta’ min jg˙id ukoll li l-inkwatru titulari jista’ jkun dak li 

kien hemm fi l-knisja parrokkjali l-antika. Huwa xog˙ol ta’ dawk iΩ-Ωminijiet. Fil-kappella hemm ukoll 

inkwatru mill-isba˙ b’pittura tad-Duluri, xog˙ol ta’ Giuseppe Calì. 

Illum il-kappella tinfeta˙ kull meta tinfeta˙ dik ta’ Santa Luçija, iΩda l-quddies dejjem isir f’din tala˙˙ar. 

1 G˙al din l-informazzjoni ara The Filial and Rural Churches of the Parish of Naxxar fi l-ktieb Naxxar – A Village and its People, edituri 

P. Catania u L. Scerri, p. 221. 

2 Il-biçça l-kbira tal-informazzjoni minn hawn ’l quddiem hija mill-kotba tal-kontijiet tal-kappella fl -Arkivju Parrokkjali. 

3 Ara ktieb tal-kontijiet, Arkivju Parrokkjali. Il-kuntratt kien sar g˙and in-Nutar Darmanin fi l-11 ta’ Ottubru 1756. 

4 Ark. Parr. dokument sfuz. 

Naxxar Motors 

New & Quality Used Cars 

Jesmond Caruana 


Tel: 2141 7644 / 2741 7644 • Fax: 2141 7644 • Mobile: 9947 0677 

Email: naxxarmotors@onvol.net 

Website: www.naxxarmotors.com 

Restawr ta’ G˙amara Antika 

u lostru tat-tajjar. 

Simon Bezzina 

Tel: 2143 0593 / 9988 1622 

65

L‐Iskultur Nazzjonali 

Anton Agius... 

u n‐Naxxar 

minn Peter Paul Ciantar 

Telefonata mill-˙abib antik tieg˙i Anthony Muscat tal- 

G˙aqda MuΩikali Vittorja tan-Naxxar kienet biΩΩejjed biex 

mill-©did tqajjem fi ja mumenti nostal©içi mal-˙abib kbir tieg˙i 

l-iskultur Nazzjonali Anton Agius. Mhux g˙ax lil Anton 

insejtu … domna fl imkien tletin sena … iΩda l-pinna tieg˙i lejn 

ix-xog˙lijiet kbar tieg˙u, donna li kkalmat xi ftit. Jiena naf 

˙afna lis-Sur Anthony Muscat u niftakar meta dan kien g˙adu 

sagristan il-Katidral tal-Imdina fejn fost affarijiet o˙ra kien 

qalli li l-iskultur Anton Agius kien ji©i minnu. Niftakar kien 

qalli li missier Anton, ÌuΩeppi, ji©i ku©in min-nannu tieg˙u 

Luçens … missier ommu. 

Anthony Muscat 

urieni li kellu xewqa 

li jiena nikteb artiklu 

dwar il-˙abib tag˙na 

lkoll l-iskultur famuΩ 

u nazzjonali Anton 

Agius. Jiena pront 

pront g˙idtlu li di©à 

ktibt artiklu dwar Anton g˙al programm ie˙or tal-festa fi n- 

Naxxar u trattajtu dwar l-iskultura tal-pendenti li hemm fi n-navi 

tan-Naxxar u li huma xog˙ol l-iskultur Anton Agius. Anthony 

qalli li l-kaΩin tal-banda tag˙hom Vittorja wkoll jippubblikaw 

ktieb tal-festa u g˙alhekk huma wkoll jixtiequ artiklu dwaru. 

Jiena we©ibtu li kollox sewwa niltaqg˙u u nitkellmu. Malajr 

g˙amilna appuntament u f’kemm ilna ng˙idu, iltaqjna u 

tkellimna fi l-vann kbir abjad tieg˙u fi r-Rabat. Mieg˙u kien 

hemm ˙uh John li jiena nafu sewwa kemm g˙ax tkellimna 

fl -istudio ta’ Anton Agius meta kienu ©ew ikellmu lil Anton 

dwar wie˙ed mill-a˙˙ar xog˙lijiet tieg˙u … il-bust tas-Sur 

Kalçidon Agius, kif ukoll g˙ax naf li kien ta’ g˙ajnuna kbira 

ta’ Anton Agius meta dan ©ie biex iwa˙˙al l-iskultura tan-navi 

tan-Naxxar. 

Il-kliem b˙aç-çirasa. Anthony malajr qalli li anke Clifford Galea, is-Segretarju tas-Soçjetà g˙andu 

Xog˙ol artistiku ie˙or tal‐iskultur Anton Agius 

L‐an©lu (g˙adu bla ©wiena˙) fil‐lunetta ‘San 

Stiefnu’ ji©i rtokkat mill‐iskultur 

parantela mal-iskultur Anton Agius g˙ax in-nanna ta’ Clifford, Emily Vella, ti©i minn Stella, omm 

Anton Agius. Il-˙abib tieg˙i Anthony qalli wkoll li fi l-kamra tal-Kumitat tal-G˙aqda MuΩikali tag˙hom 

g˙andhom tifkira ta’ Anton Agius … Kurçifi ss tal-BronΩ. Anton ˙adem ˙afna kurçifi ssi g˙ax fi hom kien 

jara d-destin kiefer tieg˙u … g˙ax id-dinja lil Anton tag˙tu wisq bil-˙arta … 

IΩda minkejja d-destin kiefer … Anton qatt ma tkisser fl -arti tieg˙u, anzi nistg˙u ng˙idu li kien 

69

72 

Mobile Phones 

Accessories, 

Laptops 

Hi-Fi’s 

And Repairs 


Tel/Fax: 2142 2114 • Mob: 7909 5563 

Email: celluholic@hotmail.com

©gant f’dan il-qasam nobbli. Óadem g˙add kbir ta’ monumenti li jΩejnu 

l-pjazez ta’ Malta kwaΩi kollha. Óadem b’kull materjal … iΩda l-aktar 

g˙al qalbu kien iz-zokk taΩ-Ωebbu©a u l-aktar l-g˙eruq tieg˙u, fejn hawn 

Anton g˙andu l-isba˙ teΩori fl -arti tieg˙u. L-g˙eruq taz-zokk b’dik iddehra 

naturali tieg˙u kien jag˙tih l-akbar ispirazzjoni. Fil-fatt Anton 

dejjem tkellem mieg˙i dwar l-im˙abba li g˙andu lejn dik il-kollezzjoni 

sabi˙a ta’ skultura mill-g˙eruq tas-si©ra taΩ-Ωebbu©a li g˙andu fi l- 

MuΩew tal-Katidral tal-Imdina. 

Anton kien ra©el ta’ qalb tajba. Kien jirrispetta lil kul˙add l-aktar lil 

s˙abu l-artisti. Kien il-pjaçir tieg˙u jrawwem artisti Ωg˙aΩag˙ u b’mod 

l-aktar sempliçi kien jag˙tihom dak kollu li kiseb fl -esperjenza tieg˙u 

tal-iskultura kemm f’Malta kif ukoll barra minn Malta. Kien bniedem 

irrispettat minn kul˙add … anke minn dawk li ma kellhomx il-fehma 

politika tieg˙u. Kien ©eneruΩ u l-akbar we©g˙a tieg˙u kienet tkun meta 

kien ji©ri biex jitlob il-prezz tax-xog˙ol tieg˙u. Jiena dejjem g˙idtlu 

… ‘Anton mela inti mhux familja g˙andek?’ U huwa pront pront kien 

iwe©ibni ‘dak … mhux familja wkoll g˙andu’. 

Jiena l-akbar skantament tieg˙i kien, kif Anton Agius kien jirnexxilu 

jag˙mel dawk ix-xog˙lijiet kbar tieg˙u fl -istudio li kellu mad-dar tieg˙u. Kien studio mballat b˙al bajda 

… ftit kien hemm spazju fejn iddur. Mhux hekk biss … kellu t-tlett iklieb ji©ru mas-saqajn bl-impika 

minnhom minn jimba˙ l-aktar. Kul˙add ©ej g˙andu biex jg˙addi sieg˙a Ωmien u ma ng˙idlekx kif kienu 

jo˙dulu rasu. It-tifel tieg˙u miskin … Toni … tfajjel sabi˙ iΩda bi ˙ti©ijiet speçjali dejjem mieg˙u u xi 

ftit jew wisq kien jg˙ajjieh ukoll. Ir-radju dejjem g˙addej u anke wkoll mieg˙u kien ikollu wkoll xi 

naqra marçi tal-festi mill-Banda L’Isle Adam. IΩda minkejja dan kollu u anke aktar … Anton Agius ta’ 

©enju li kien, kien jaf isawwar sewwa l-arti tieg˙u … l-Arti tal-Iskultura u tana kapulavuri kbar. Diffi çli 

biex l-istorja tal-arti f’pajjizna tinsa lill-iskultur Nazzjonali Anton Agius. 

Anton kien ja˙dem bla waqfi en ta’ xejn … minn fi lg˙odu sa fi lg˙axija. Xhieda ta’ dan huma n-numru 

kbir ta’ xog˙lijiet kbar u Ωg˙ar li ˙adem Anton Agius. Fil-fatt fi lg˙odu Anton kien jiskultura u fi lg˙axija 

jpin©i jew jiddisinja. L-unika ˙in tal-mistrie˙ tieg˙u kien ftit wara l-ikel meta fuq il-pulturna l-kbira tassalott 

li kellu hekk kif tid˙ol fi d-dar tieg˙u, kien jintefa’ b’ru˙u u ©ismu fuqha u jisma’ lili fi l-programm 

siesta li dak iΩ-Ωmien jiena kont nippreΩenta kuljum fuq Radju Bronja. Kien l-g˙axqa tieg˙u meta jiena 

kont insemmag˙lu xi baritonu tajjeb fi l-parti tar-Rigoletto jew inkella xi biçça drammatika orkestrali ta’ 

Wagner. Anton kien i˙obbha ˙afna l-muΩika u kellu widna tajba. L-aktar li kien i˙obb lil Verdi, g˙al 

dawk il-korijiet sbie˙ u g˙al dawk il-pa©ni Verdjani spettakolari. Kien i˙obb ˙afna l-marçi funebri u fuq 

kollox kien i˙obb ˙afna dak li huwa Malti. 

Wa˙da mill-isba˙ mumenti f’˙ajtu 

kien meta jiena u huwa sifi rna mal-Banda 

L’Isle Adam g˙all-festa ta’ San ÌuΩepp 

ta’ Santa Marija Di Licordia … ra˙al 

Ωg˙ir viçin Katanja. Dakinhar kien ˙a 

pjaçir ˙afna … g˙ax Anton is-sempliçità 

kienet tog˙©bu. Apprezza s-sempliçità 

ta’ dan ir-ra˙al Ωg˙ir ta’ Licordia. 

Apprezza l-mod kif l-Isqallin jiççelebraw 

il-festi tag˙hom u anke wkoll apprezza 

l-ikel tajjeb li taf toffri l-art viçin tag˙na. 

IΩda l-akbar pjaçir tieg˙u kien meta jien 

u hu konna fl imkien fuq nett tal-Etna, 

fejn hemm seta’ jara n-natura li tant kien 

Il‐kittieb tal‐artiklu Peter Paul Ciantar (xellug) mal‐iskultur Anton Agius fl‐2006 

waqt il‐vja©© tag˙hom lejn Katanja. 

Salib tal‐bronΩ xog˙ol l‐iskultur 

li jinsab fil‐kamra tal‐kumitat tas‐ 

Soçjetà Vittorja. 

i˙obb Anton Agius. 

Mumenti o˙ra ta’ mistrie˙ li Anton 

73

We’ve raised the standard! 

INTRODUCING PJAZZA 

. 

REGINA - THE SENSATIONAL 

NEW RANGE OF QUALITY 

. 

I.G.T. WINES FROM DELICATA. 

. 

P J A Z Z A R E G I N A 

RED WHITE ROSÉ

Agius kien jistenna, kien proprju l-Óadd fi lg˙odu meta 

jiena u huwa, g˙al ˙afna snin konna niltaqg˙u biex fl imkien 

nie˙du kafè u ftit pastizzi f’˙anut tal-kafè mill-aktar 

tradizzjonali Malti. Wara mmorru sal-Katidral biex hemm 

konna nisimg˙u l-organista bravu John Aquilina jdoqq 

dik il-ftit muΩika ta’ wara l-quddiesa. Konna nkunu jiena 

u l-iskultur biss g˙ax kul˙add kien jitlaq wara l-quddiesa. 

L-organista kien ikun jaf li a˙na qeg˙din hemm u tg˙id 

kemm kien idoqq muΩika mill-isba˙ li donnu kien ifawwar 

il-Katidral sabi˙ tal-Imdina. U a˙na … jiena u Anton konna 

ninfexxu f’çapçip kbir biex nuru l-apprezzament tag˙na g˙al 

dak id-daqq sabi˙. L-organista kien jitbissem… 

IΩda ma’ dawn il-memorji sbie˙, inΩid l-akbar memorja 

Anton Agius f’’wa˙da miΩ‐Ωjarat li g˙amel fil‐kaΩin 

tas‐Soçjetà MuΩikali Vittorja. 

ta’ swied il-qalb meta fost ©ranet o˙ra, Anton Agius, kmieni fi lg˙odu çempilli u qalli ‘Peter’ hu hawn 

Anton b’bikja kbira qalli x’wa˙da ©ratlu … ‘Ibni Christopher ˙alliena … miet’. Ma stajtx nemmen lili 

nnifsi … iΩda kienet realtà. Dik kienet l-akbar daqqa li qala’ Anton u li minnha ma qam qatt. Baqa’ 

sejjer lura sa ma miet fi d-19 ta’ Ottubru tas-sena 2008 fl -g˙omor ta’ 74 sena. Malta tilfet ©gant fl -arti 

tal-iskultura. 

Now open 

at Naxxar 

Wines 

Spirits 

Local Beeer 

Foreign BBeer 

Tobacco 

FREE DELIVEERIES 

FANTASTIC PRICES 

Open Daily 8AM - 7PM 

Saturday 8AM - 12AM 

Dentrade Vending Services 

coffee ff 

snacks 

cigarettes 

ice cream 

Dentrade Co. Ltd. Main Corner, Triq il Parocca Naxxar. NXR 2556 Malta 

Tel. +35621 523 286 Fax. +35621 521 567 Mob. +356 79496445 Email. info@dentrade.com.mt Web. www.dentrade.com.mt 

75

76 

P.A. System, Weddings, Parties and Social Occasions 

25 Years Experience 

Lawrence Powell, 15a Desain Street, Vittoriosa 

Phone: 2166 3790, 2189 4827, 2180 2459 • Mob: 7909 3403, 9987 9475 

Monica Nails 

Nail Extensions • Pedicure • Manicure 

• Waxing • Head & Neck Massage 

• Full Body Massage • Makeup for all occasions 

• Weight Management 

• Facials 

Tel: 2141 7056 • Mob: 7931 6738

Santwarju u Çentru 

Pastorali Ìesù Óniena 

Divina fin‐Naxxar 

Kan. Michael Agius 

Matul il-parrokat tal-Arçipriet Dun Salv Micallef inbnew Ωew© Çentri Pastorali bi knisja mag˙hom: 

dak tas-Sg˙ajtar u l-ie˙or f’San Pawl tat-Tar©a. Dan tal-a˙˙ar jinsab sewwa sew faççata tal-bieb ta’ 

wara ta’ dak li qabel kien jifforma t-Trade Fair Grounds. Il-binja tieg˙u tlestiet fi s-sena 2004 u l-perit 

li g˙amel il-pjanti huwa s-Sur Joe Cachia BE&A, MSc., CEng., A&CE. Il-Mechanical and Electrical 

Engineer huwa s-Sur Charles Cuschieri BSC (Eng.) Hons., C.Eng. Dawn iΩ-Ωew© sinjuri qed jag˙tu 

s-servizz tag˙hom gratis u g˙alhekk il-komunità g˙andha t˙ossha grata lejn il-kontribuzzjoni kbira 

tag˙hom. 

F’Ottubru tas-sena 

2007 Mons. Arçisqof Pawl 

Cremona O.P. (bi qbil mar- 

Rev. Kan. Arçipriet Evan 

Caruana) tani l-inkarigu 

sabiex “nie˙u ˙sieb ilbΩonnijiet 

pastorali taΩ- 

Ωona (ta’ San Pawl tat- 

Tar©a u Birguma) skont 

il-limiti defi niti mill-Kurja Arçiveskovili”. Dan l-inkarigu jinkludi wkoll “ir-responsabbilità miç-Çentru 

u mill-˙las li g˙andu jsir biex jitkompla l-bini taç-Çentru u li nkompli bil-˙idma neçessarja biex dan iç- 

Çentru jibda jiffunzjona.” 

F’din iΩ-Ωona pastorali jg˙ixu 850 familja. IΩ-Ûona tinkludi l-Kappella ta’ Santa Marija tax-Xag˙ra li 

tintuΩa kuljum g˙all-Adorazzjoni tas-Santissmu Sagrament; kif ukoll il-Kappella ta’ San Pawl tat-Tar©a 

li fi ha ti©i ççelebrata l-Ewkaristija kuljum. Flimkien ma’ dan l-inkarigu, Mons. Arçisqof personalment 

wera x-xewqa li l-knisja tkun iddedikata lil Ìesù Óniena Divina. 

Dan it-tempju jesa 800 persuna bilqieg˙da. L-idea mill-bidu kienet li dan is-Santwarju Nazzjonali 

jinbena biex jissodisfa x-xewqa ta’ eluf ta’ Maltin u G˙awdxin li g˙andhom g˙al qalbhom id-devozzjoni 

lejn Ìesù Óniena Divina. Din id-devozzjoni bdiet fl -1938 fi l-Polonja meta Santa Fawstina Kowalska 

kellha esperjenzi Spiritwali ma’ Sidna Ìesù Kristu f’dehriet li kien jidhrilha bejn is-snin fl -1931 u 

l-1938. 

Arkitettura tas‐Santwarju 

L-arkitettura ta’ dan is-Santwarju hija sempliçi u moderna. Fi kliem il-Perit Cachia li g˙amel iddisinn: 

“Il-˙sieb tieg˙i kien li fuq ©ewwa nag˙mel uΩu kemm nista’ mill-ispazju, dawl u ajra b’mod 

naturali, fi lwaqt li d-disinn fuq barra Ωammejt mal-linja sempliçi 

tal-bini ta’ madwar”. Is-Santwarju jinkludi gallarija spazjuΩa li 

takkomoda 200 persuna li façilment igawdu d-dehra tal-presbiterju 

fejn ti©i ççelebrata l-litur©ija. 

77

78 

Il‐kwadru titulari tas‐Santwarju u x’jirrappreΩenta 

L-artist Malti Luciano Micallef, residenti f’San Pawl tat-Tar©a ©ie inkarigat sabiex jesegwixxi 

l-kwadru titulari li l-qisien tieg˙u huma ta’ 4.4 x 3 metri çirka. Flimkien mal-kwadru l-artist g˙amel 

tliet twieqi twal ta’ 4 x 1 metru kull wa˙da. G˙al dawn it-twieqi se tintuΩa sistema ta’ fused glass. Il- 

Kummissjoni Arti Sagra approvat id-disinn imressaq mill-artist. Dan il-kwadru ©ie mqieg˙ed f’postu 

fi s-sbatax ta’ Diçembru 2008. 

Il-kwadru titulari juri xbieha ta’ Sidna Ìesù Kristu wara l-qawmien tieg˙u mill-mewt rebbie˙ fuq issalib. 

Il-persuna ta’ Ìesù tfakkarna li l-˙ajja li g˙ex Sidna Ìesù Kristu fostna kienet il-personifi kazzjoni 

tal-Óniena Divina. L-artist Luciano Micallef jinterpreta fi stil modern b’mod personali u b’kuluri vivaçi 

x-xbieha tal-Óniena Divina li Santa Fawstina kienet tara fi r-rivelazzjonijiet jew esperjenzi spiritwali li 

hija kellha ma’ Ìesù. Ir-ra©©i li mdorrijin naraw fi stampi tradizzjonali tal-Óniena Divina ©ew interpretati 

mill-artist permezz ta’ sfumaturi fi l-kuluri. 

Skont Dun Jesmond Manicaro dan il-kwadru hu: “Veru impressjonanti. Minbarra li teolo©ikament 

hu rikk ˙afna. Jidher li Kristu hu self portrait ta’ Luciano, fi s-sens li Kristu, grazzi g˙all-˙niena divina 

tieg˙u, irrestawra mill-©did l-imma©ini tal-bniedem, u a˙na mifdijin minnu, issa mill-©did qeg˙din 

nirrifl ettu l-imma©ni tieg˙u.” 

Id‐disinn tal‐faççata ta’ barra tas‐Santwarju 

Il-Perit Joe Cachia g˙amel id-disinn arkitettoniku. Austin Camilleri ressaq proposti validi ˙afna li 

jikkumplimentaw id-disinn arkitettoniku tal-faççata. L-artist jag˙mel uΩu minn tliet bibien ma˙dumin 

fi l-bronΩ sabiex jag˙ti dehra dinjituΩa u kontemplattiva bl-inqas interventi possibbli. G˙all-iskultura ta’ 

dawn it-tliet bibien huwa uΩa teknika li tissejja˙ schiacciato. Fuq il-bieb prinçipali qed jipproponi statwa 

fi l-bronΩ tassew sabi˙a (twila 2.5 metri). Din l-istatwa tirrappreΩenta lil Ìesù jistieden lill-fi dili biex 

jid˙lu fi d-‘Dar ta’ Alla l-Missier’. Fuq il-bieb prinçipali ©ew skolpiti l-kliem ‘Jiena Nafda fi k’, kliem li 

Ìesù wera x-xewqa li jing˙adu mid-devoti tal-Óniena 

Divina. Fuq il-bieb tal-©enb tal-lemin, l-artist qed 

jipproponi xbieha ta’ Santa Fawstina t˙ares lejn Ìesù. 

Fuq il-faççata Camilleri ppropona wkoll salib twil u 

eleganti. Dan huwa twil 18-il metru bi span ta’ ˙ames 

metri. Din hija opra sabi˙a ˙afna li tikkumplimenta 

d-disinn tal-kumpless kollu u eventwalment mistenni 

jkun landmark mill-isba˙. 

Iç‐Çentru Pastorali 

Iç-Çentru Pastorali anness mas-Santwarju jikkumplimenta ˙afna l-istil tal-knisja. Ing˙ata ˙afna ˙sieb 

g˙all-aççessibilità u ©ew eleminati t-tur©ien biex jag˙mluh façli g˙all-anzjani u g˙al nies bi bΩonnijiet 

speçjali. Iç-Çentru Pastorali huwa mifrux fuq tliet sulari g˙al-laqg˙at g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙, anzjani kif ukoll 

g˙ad-duttrina tat-tfal, uffi çini u residenza g˙ar-Rettur li se jie˙u ˙sieb din iz-zona. L-ispazju taç-Çentru 

huwa d-doppju ta’ dak tal-knisja. 

Dan is-Santwarju u ç-Çentru jservu g˙all-˙ti©ijiet pastorali tan-nies li joqog˙du fi Ω-Ωona. Ilftehim 

li ©ie ffi rmat bejn ir-Rettur u l-Arçipriet Evan Carauana fl -1 ta’ Ottubru 2007, jg˙id hekk: 

“Rettur hu responsabbli g˙al-litur©ija fi Ω-Ωona.” “Il-katekeΩi tat-tfal g˙andha ting˙ata fi ç-Çentru fi Ω- 

Ωona. Il-preparazzjoni pastorali tal-©enituri g˙as-sagramenti li t-tfal tag˙hom joqog˙du fi Ω-Ωona tkun 

responsabbilità tar-Rettur. Ir-Rettur jie˙u ˙sieb it-tberik tal-G˙id taΩ-Ωona.” 

G˙ajnuna me˙tie©a 

L-appo©© u l-g˙ajnuna ©ew primarjament fi l-fi duçja li wrew Mons. Arçisqof Pawl Cremona u 

l-amministrazzjoni tal-Kurja Arçiveskovili li tawni inkarigu doppju, l-ewwel li nifforma komunità 

pastorali u naqdi l-˙tie©ijiet pastorali taΩ-Ωona. It-tieni inkarigu huwa li nkompli u nlesti dak li di©à kien 

inbena mill-Arçipriet Salvino Micallef u mill-Arçipriet preΩenti Kan. Evan Caruana bil-g˙ajnuna tan- 

Naxxarin. Il-Kurja Arçiveskovili ˙ar©et mutwu (self) ta’ ammont ta’ fl us biex jitkompla dan ix-xog˙ol

kbar. Dan il-mutwu g˙andu jit˙allas lura tul medda ta’ snin. Madankollu l-ispejjeΩ huma enormi biex 

wie˙ed iΩomm l-istandards mixtieqa fi Ωminijiet tal-lum. G˙alhekk qed nag˙mel appell ˙erqan biex kull 

min jista’ jg˙in billi jg˙addi l-kontribuzzjoni tieg˙u lil “Santwarju Óniena Divina, Triq Santa Marija, 

San Pawl tat-Tar©a Naxxar NXR 1400.” 

Il‐messa©© tieg˙i g˙an‐Naxxarin 

Il-messa©© tieg˙i g˙an-Naxxarin dwar is-Santwarju tal-Óniena Divina huwa dan: “Inrodd ˙ajr lil 

dawk kollha li b’xi mod g˙enu biex din il-˙olma issir realtà. L-art ta’ din il-knisja inxtrat bi fl us talparroçça 

tan-Naxxar. L-istess ©ara g˙all-kostruzzjoni. Ta’ dan xieraq ng˙id grazzi kbira lill-parroçça. 

It-tkomplija hija ˙idma kbira li tirrikjedi fi nanzjament kbir. Nappella lill-poplu Naxxari biex ikompli 

jg˙in b’mod ©eneruΩ ˙alli din l-opra tkun tassew ta’ dinjità li tag˙mel ©ie˙ lill-poplu Naxxari.” 

Il-festa t-tajba lin-Naxxarin kollha. 

Prop: Joseph Borg 

1, St Paul’s Str., Naxxar 

Tel: 21 437579 Mob: 9986 9195 

79

It‐Tlieta 1 ta’ Settembru 

8.30pm Isir trattament g˙all-membri kollha tas-Soçjetà MuΩikali Vittorja fi s-swali 

tal-kaΩin. 

L‐Erbg˙a 2 ta’ Settembru 

8.15pm Kunçert Sinfoniku fi Triq Santa Luçija. 

Isiru preΩentazzjonijiet ta’ g˙otjiet lis-Soçjetà. 

Inawgurazzjoni tal-Armar ©did artistiku tal-faççata tal-kaΩin. 

Il‐Óamis 3 ta’ Settembru 

5.00pm Party tal-Festa g˙at-tfal. Ikun hemm daqq ta’ marçi u jing˙ata t-shirt tal-festa 

tal-okkaΩjoni. 

Il‐Ìimg˙a 4 ta’ Settembru 

8.00pm Il-Banda Vittorja ddoqq marçi brijuΩi minn Triq Santa Luçija, Fran, Vjal il-21 

ta’ Settembru, Triq l-G˙enieq, madwar il-Bini tal-Gvern u s-Sg˙ajtar, 21 ta’ 

Settembru, l-Ifran, Sta. Luçija u l-Pjazza.

Il‐Óadd 6 ta’ Settembru 

8.30pm Il-Banda Vittorja ddoqq il-març il-kbir tradizzjonali tag˙ha fost il-briju 

spettakolari tal-partitarji matul it-Toroq San Ìwann u Sta. Luçija fejn imbag˙ad 

jispiçça fi l-Pjazza. 

It‐Tnejn 7 ta’ Settembru 

7.30pm Il-Banda Vittorja ddoqq marçi brijuΩi matul it-Toroq ÌuΩeppi Stivala, Sejjie˙, Leli 

Falzon, San Ìor©, Kbira u Pjazza Vittorja. Wara dawn, il-banda akkumpanjata 

mill-istatwa maestuΩa ta’ Marija Bambina tkompli ddoqq fi t-Toroq Labour, 21 

ta’ Settembru, Ûenqa u Santa Luçija fejn nispiççaw quddiem il-kaΩin bl-Ave 

Maria, kantata mill-brava kantanta Naxxarija Mary Spiteri. 


11.00am Nhar il-festa fi lg˙odu, il-Banda Vittorja tallegra lill-folla li takkumpanjaha 

matul it-toroq Santa Luçija, Fran, 21 ta’ Settembru, Labour, Ìdida, Salib, 

Mdina, Kbira u Pjazza. Jispiçça wara li jitgawda l-aqwa tal-briju mill-partitarji 

entuΩjasti tag˙na ˙dejn il-KaΩin. 

Il-Banda tkun dejjem ta˙t id-direzzjoni 

tas-Surmast Direttur, Mro. Roderick Bugeja F.L.C.M.

Programm tan-Nar 2009 

fl‐okkaΩjoni tal‐Festa ta’ Marija Bambina mid‐Dilettanti 

tan‐Nar fi ˙dan l‐G˙aqda MuΩikali Vittorja tan‐Naxxar 

Il‐Ìimg˙a 4 ta’ Settembru 

– L‐ewwel Jum tat‐Tridu 

8.45pm Óruq ta’ murtaletti 

11.00pm Nar tal-art fi l-pjazza 

Is‐Sibt 5 ta’ Settembru 

– It‐Tieni Jum tat‐Tridu 


Il‐Óadd 6 ta’ Settembru 

– L‐a˙˙ar Jum tat‐Tridu 

8.00am Óruq ta’ murtaletti 


8.45pm Óruq ta’ murtali u murtali tal-kulur u kaxxa 

infernali tal-kulur. 

12.00am Esebizzjoni kbira ta’ nar tal-art mekkanizzat u 

artistiku akkumpanjat mill-muΩika fi l-pjazza 

tar-ra˙al. 


– Lejlet il‐Festa 

6.30pm Translazzjoni: Óruq ta’ salut, kaxxa infernali u 

murtaletti. 

9.45pm Óruq ta’ murtali, murtali tal-kulur u kaxxa 

infernali tal-kulur. 


– Jum il‐Festa 

8.00am Óruq ta’ murtaletti 

10.00am Sanctus: Óruq ta’ murtaletti 

7.00pm Óru© tal-Purçissjoni: Óruq ta’ salut, kaxxa 

infernali spanjola u murtali bil-log˙ob. 

8.30pm Óruq ta’ murtali tal-beraq kulurit, beraq pront, 

murtali tal-kulur u kaxxa infernali tal-kulur. 

Id-Dilettanti tan-nar jixtiequ jirringrazzjaw lil Marija Bambina talli Ωammet idejha fuqhom matul 

din is-sena u ˙arsithom minn kull periklu. Ringrazzjament ukoll imur lill-KaΩin Vittorja, lillpartitarji 

u lin-nies kollha tar-ra˙al speçjalment lil kull min offra u ta xi tip ta’ g˙ajnuna. 

Grazzi. 

Viva Marija Bambina.

Inawgurazzjoni tal‐Faççata Spettakolari 

2 ta’ Settembru 

Titilfuhiex!

92, Triq il-Qoton 

Naxxar 

NXR 3574 

Tel: 27800 888 / Mob: 7945 1357 

www.partyshackmalta.com 

Party goods and decorations for that special Birthday, 

Wedding, Anniversary, Holy Communion, Christening, Hen’s 

& Stag Party and much more. 

For all your party needs!!!

Titwila lejn in‐Naxxar 

u Niesu fil‐proçess 

tal‐Emigrazzjoni 

(1850–1985) 

Mark Eman Mangani 

B.A. (Hons.) Hist., P.G.C.E. 

L‐Emigrazzjoni u l‐qag˙da ekonomika 

Óarsa ˙afi fa lejn id-dizzjunarju, turina li l-kelma emigrazzjoni tindika dak il-proçess meta individwu 

j˙alli art twelidu sabiex imur jg˙ix ©ewwa art o˙ra. Fost il-˙afna ra©unijiet li jinbuttaw persuna biex 

tag˙mel dan il-pass, insibu kaΩijiet ta’ persekuzzjoni u anke diΩastri naturali. IΩda f’Malta l-emigrazzjoni 

nistg˙u ng˙idu li kienet konsegwenza ta’ sta©nar ekonomiku u qg˙ad, u g˙alhekk hija kienet sa çertu 

punt volontarja, immotivata b’tama ta’ ˙ajja a˙jar. 

Sa mit-tieni nofs tas-seklu dsatax, l-ekonomija ta’ Malta kienet di©à bdiet tiddependi b’mod esa©erat 

fuq l-infi q tas-servizzi IngliΩi, fi lwaqt li setturi o˙rajn bdew jonqsu ©mielhom. PereΩempju, ©ewwa 

n-Naxxar insibu li fi lwaqt li fl -1870 kien hemm 11.2% mill-popolazzjoni li ta˙dem fi s-settur agrikolu, 

dan niΩel g˙al 5.7% fl -1931. 1 Bl-istess mod, l-industrija tal-qoton, li kienet t˙addem 8.7% tan-Naxxarin 

fl -1861, waslet biex intemmet g˙alkollox sal-1931. 2 Kienet proprju din l-ekonomija ta’ fortizza fl imkien 

man-nuqqas ta’ diversifi kazzjoni ekonomika u investiment mis-settur privat li kkawΩaw problemi 

ekonomiçi li wittew it-triq g˙all-emigrazzjoni. Il-GΩejjer Maltin kienu jie˙du r-ru˙ meta fi l-Mediterran 

kien jinqala’ xi kunfl itt jew gwerra, il-portijiet jimtlew bil-vapuri, it-tverni bis-suldati u s-servizzi IngliΩi 

jimpjegaw mijiet ta’ nies speçjalment fi t-tarzna. IΩda dawn kienu jtaffu biss is-sitwazzjoni g˙al ftit Ωmien 

sakemm jintemm id-disgwid, hekk kif jidher çar fi l-gwerra tal-Krimea (1854-1856) u Ω-Ωew© Gwerer 

Dinjija. Hekk kif il-paçi ter©a’ tiddomina, ˙afna ˙addiema kienu ji©u mog˙tija s-sensja, ix-xog˙ol jonqos 

©mielu fi lwaqt li jer©a’ jitfaçça l-faqar. Peress li l-popolazzjoni baqg˙et tikber ©miela u hekk ukoll ilqg˙ad, 

fi l-bidu tas-seklu g˙oxrin, il-gvern beda j˙ejji pro©etti kbar ta’ bini, ng˙idu a˙na l-break water 

fi l-post, u anke ˙afna xog˙lijiet pubbliçi b˙at-tqeg˙id ta’ toroq biex itaffi ftit mis-sitwazzjoni. IΩda g˙al 

˙afna ˙addiema Maltin, l-emigrazzjoni kienet l-iktar soluzzjoni façli g˙al dan il-g˙aw© u sa mis-seklu 

dsatax kienu di©à bdew jemigraw b’mod individwali lejn pajjiΩi fi l-qrib. 

Din il-qag˙da ekonomika, naturalment ˙alliet l-effett tag˙ha fuq in-Naxxar ukoll. Lejn l-a˙˙ar snin 

tas-seklu dsatax nibdew naraw taqlib kbir fl -g˙aqdiet soçjali tar-ra˙al. Insibu li bejn l-1911 u l-1931 

in-numru ta’ nies bla xog˙ol fi n-Naxxar Ωdied ˙afna. L-attività ekonomika fi r-ra˙al ukoll kienet ˙adet 

daqqa. Huwa f’dan il-kuntest li nibdew naraw Naxxarin li g˙aΩlu li jemigraw biex jittantaw xortihom 

u jsibu ˙ajja a˙jar. 

Il‐Bidu tal‐Emigrazzjoni 1850–1914 

G˙all-bidu, l-emigranti Maltin kienu jippreferu jemigraw lejn pajjiΩi Mediterranji b˙al Franza, 

l-E©ittu u l-Afrika ta’ fuq. Dan g˙aliex l-emigrazzjoni kienet issir fuq baΩi personali. Filwaqt li l-vja©©i 

b’distanzi qosra kienu ir˙as, kien iktar façli wkoll biex tirritorna lura. Fil-fatt wara qasir Ωmien insibu 

li l-ma©©oranza assoluta tal-emigranti f’dawn iΩ-Ωminijiet re©g˙u ©ew lura lejn Malta. Però dan ma 

jidhirx li kien il-kaΩ tan-Naxxarin. Fid-djarju tieg˙u, in-nutar Ignazio Micallef jg˙idilna li sal-1880 

kien hemm di©à 45 Ωag˙Ωug˙ Naxxarin li emigra lejn pajjiΩi b˙all-Awstralja jew l-Amerika biex ifi ttxu 

opportunitajiet a˙jar. IΩda mal-bidu tas-seklu g˙oxrin, il-ma©©oranza tal-emigranti bdew i˙arsu iktar lejn 

pajjiΩi barra mix-xtut tal-Mediterran ng˙idu a˙na lejn l-Istati Uniti, l-Awstralja u l-Kanada. PereΩempju, 

89

Sqaq is‐Sriedaq, San Pawl tal‐Qlejja, Mosta, Malta 

Tel/|Fax: 2143 3388 Mobile: 9948 9403 

e.mail: jondiesl@yahoo.com 

Prop. John Fenech 

Specialist in Diesel Fuel Injections

92 

ir-rapport tal-kumitat Malti g˙all-emigrazzjoni tas-26 ta’ Novembru, 1910 jg˙idilna li bejn l-1907 u 

l-1910 madwar mitt emigrant, li fi l-ma©©oranza tag˙hom kienu Naxxarin u Mostin, kienu issetiljaw 

f’San Bruno ©ewwa Kalifornja. 3 Ta’ min jg˙id li f’dawn iΩ-Ωminijiet kienu diffi çli ˙afna g˙all-emigranti 

Maltin g˙ax iltaqg˙u ma’ numru kbir ta’ problemi, fosthom dik ta’ komunikazzjoni kemm fi l-pajjiΩi 

l-©odda min˙abba lingwi differenti u kif ukoll biex iΩommu kuntatt ma’ Malta. F’ittra li dehret f’The 

Malta Herald li kienet qed tirreferi g˙all-emigranti Maltin fl -Awstralja, irrapurtat hekk: “workpeople 

who are living in these straits have no option to resort to, but to quit their Island home.” 4 

L‐Ewwel Gwerra Dinjija u l‐emigrazzjoni bejn 1918–1939 

Hekk kif fi s-sajf tal-1914, il-gwerra saret inevitabbli, Malta, l-unsinkable aircraft carrier IngliΩ ta’ 

nofs il-Medirettan malajr ˙adet ir-ru˙. Matul il-Gwerra l-Kbira (1914–1918), Malta serviet b˙ala sptar 

g˙as-suldati feruti, b˙ala ˙abs g˙all-pri©unieri u l-iktar importanti b˙ala tarzna g˙all-fl otta NgliΩa. 

G˙alkemm il-kummerç naqas, il-qg˙ad kien ineΩistenti u l-emigrazzjoni g˙ebet. Iktar minn 10,000 ru˙ 

©ew impjegati fi t-tarzna fi lwaqt li terz tal-ir©iel 

Maltin kienu impjegati mas-servizzi NgliΩi. 

IΩda hekk kif intemmet il-gwerra, is-sitwazzjoni 

re©g˙et marret g˙all-ag˙ar fi l-fatt sa Mejju tal- 

1920 kien hemm 20,000 ru˙ ming˙ajr xog˙ol. 

Ma’ dan kollu rridu nqisu li l-importazzjoni 

kienet ristretta, l-ikel kien skars u l-prezzijiet 

malajr g˙olew u rriΩultaw fl -irvellijiet tas-Sette 

Giugno fl -1919. Din id-darba s-sitwazzjoni tant 

kienet tant imweg˙ra li l-emigrazzjoni bdiet 

ti©i organizzata mill-istat u jing˙ad li salvat lil 

pajjiΩna mill-anarkja u l-©u˙ fl -a˙˙ar tas-snin 

g˙oxrin. 5 L-Emigranti bdew i˙allu artna g˙al 

Il‐Port il‐Kbir 

pajjiΩi b˙all-Afrika ta’ fuq, Franza, l-Ingilterra, l-Amerika, il-Kanada u anke l-Awstralja. G˙alkemm ittraççi 

huma kemmxejn skarsi, f’dawn iΩ-Ωminijiet, biex nie˙du idea bejn l-1924–1925, minn 692 Malti li 

emigra lejn l-Awstralja, 21 kienu Naxxarin. 6 Fis-sena ta’ wara, ji©ifi eri fl -1926 insibu li tmien Naxxarin 

emigraw lejn l-Awstralja fi lwaqt li ie˙or emigra lejn il-Kanada. G˙alkemm meta mqabbel mal-ir˙ula talmadwar, 

l-emigrazzjoni fi n-Naxxar hija ra©onevoli, wie˙ed isib li dawn kienu 3% mill-emigranti kollha 

li telqu lejn dawn iΩ-Ωew© pajjiΩi f’dik is-sena. 7 Fis-snin tletin l-emigrazzjoni jidher li baqg˙et tikber, 

fi l-fatt insibu li fi s-sena 1931 wa˙idha kienu emigraw 19-il Naxxari ie˙or lejn pajjiΩi varji. 8 

It‐Tieni Gwerra Dinjija u l‐emigrazzjoni bejn 1945–1985 

Meta faqqg˙et it-tieni gwerra, f’Settembru tal-1939, ˙afna Maltin imma©inaw li se tkun b˙al dik ta’ 

qabila. IΩda dan g˙arralhom meta l-Italja da˙let fi l-gwerra f’Ìunju fl -1940 u bdew il-bumbardamenti. 

Naturalment, f’dan iΩ-Ωmien kien hemm full employment. IΩda meta g˙addiet il-gwerra, il-popolazzjoni 

re©g˙et bdiet tikber b’mod eççessiv min˙abba li Ω-Ωwi©ijiet Ωdiedu, ir-rata tat-twelid splodiet fi lwaqt li kif 

spiççat il-gwerra, malajr bdew is-sensji. Barra minn dan, in-nisa g˙all-ewwel darba bdew ja˙dmu ukoll 

full time jobs fi lwaqt li ˙afna Maltin spiççaw bla 

saqaf fuq rashom. Avolja n-Naxxar ma tantx 

kien intlaqat ˙aΩin mill-bumbardamenti kien 

imtela’ refu©jati tal-gwerra b’mod partikolari 

mill-ibliet. G˙al darba o˙ra l-emigrazzjoni kienet 

is-soluzzjoni biex ittaffi l-popolazzjoni Ωejda, 

it-tbatija, in-nuqqas ta’ xog˙ol u l-problema 

ta’ housing. Il-popolazzjoni Naxxarija kienet 

Ωdiedet minn 3,249 fl -1931, g˙al 4,389 fl -1948. 10 

Min-Naxxar biss, fi s-sena 1955 kienu emigraw 

88 ru˙ li kien ifi sser perçenta©© ta’ 2.18% talemigranti 

kollha. 11 Tindif wara r‐raid ÌermaniΩ 

Minn indikazzjonijiet varji,

jidher çar li bejn 1950–1980 mijiet ta’ Naxxarin kienu emigraw, b’mod partikulari lejn l-Awstralja. 

Óarsa lejn Table 1.1 malajr tag˙tina idea Ωg˙ira ta’ dan. 

Table 1.1 Óarsa lejn iç-çifri tal-emigrazzjoni lokali u nazzjonali9 Sena Emigranti Naxxarin Emigranti Maltin (%) 

1955 88 4,028 2.18 

1957 21 3,285 0.64 

1959 38 1,285 3 

1961 26 3,580 0.7 

1963 70 6,579 1.1 

1967 37 3,971 0.9 

1969 21 2,648 0.8 

1976 23 1,107 2.1 

1985 5 731 0.7 

In‐Naxxar, l‐emigranti u r‐re©istri skolastiçi 

Ftit mill-iktar sorsi importanti li jitfg˙u dawl fuq l-emigranti Naxxarin huma bla dubju r-re©istri li 

kienu jinΩammu fl -iskejjel infantili u elementari Naxxarin. 12 G˙alkemm fi l-passat l-iskola ma kinitx 

obligatorja, u kien imur min irid u meta jrid, ta’ min jg˙id li fl -1924 il-gvern kien g˙adda li©i u obbliga 

lil dawk il-©enituri kollha li riedu jibag˙tu t-tfal tag˙hom l-iskola biex jirre©istrawhom u jibag˙tu littfal 

b’mod regolari sal-età ta’ 12-il sena. 13 Madankollu fl -1946 biex jinqata’ l-illiteriΩmu, l-edukazzjoni 

saret obbligatorja g˙at-tfal kollha sa 14-il sena. 14 G˙aldaqstant sa mill-1920, f’dawn ir-re©istri kienu 

jitniΩΩlu l-ismijiet, l-indirizzi, xi kultant l-isem fl imkien max-xog˙ol tal-missier, u meta neçessarju d-data 

u r-ra©uni g˙aliex l-istudenti ma baqg˙ux jattendu. Ta’ min jg˙id li wa˙da mill-ikbtar ra©unijiet li tidher 

hija proprju l-emigrazzjoni. G˙alkemm mhux kompluti, minn dawn ir-re©istri wie˙ed jista’ jie˙u idea u 

tikseb lista ta’ tfal Naxxarin li emigraw mal-familja tag˙hom. Jidher biç-çar li fi lwaqt li fl -g˙oxrinijiet 

emigraw tmien familji minn dawk re©istrati fl -iskola, fi s-snin ˙amsin kienu emigraw xejn inqas minn 64 

familja Naxxarija xi w˙ud b’iktar minn tifel wie˙ed lejn pajjiΩi b˙all-Awstralja u l-Amerika. 15 Din tala˙˙ar 

hija çifra konsiderevoli meta tqis li dawk kienu biss il-familji li emigraw bit-tfal u li l-ma©©oranza 

tal-emigranti kienu jkunu ir©iel jew ©uvintur. Jidher ukoll li kien proprju fi l-˙amsinijiet li l-emigrazzjoni 

kienet fl -eqqel tag˙ha qalb in-Naxxarin. 

Table 1.2 – Óarsa lejn wie˙ed mir-re©istri fl -iskejjel16 Naxxar Girls’ Infant Government School 

Student Indirizz Isem tal- 

Missier 

Data ta’ riΩenja Ra©uni 

Coreschi Doris 12, St Lucy Str. Alley 7 Joseph 17/4/1952 Emigrated 

Cassar Karmena 7, Ûenqa Str. Carmel 15/5/1952 Emigrated 

Mifsud Eileen 84, Main Str. Albert 23/5/1952 Emigrated 

Azzopardi Mary 6, St Lucy Str., Alley 7 Joseph 9/3/1953 Emigrated 

Bartolo Rozina 2, St Mary Str. Peter 28/9/1953 Emigrated 

Mercieca ÌuΩa 57, St Paul’s Str. Gerald 29/11/1954 Emigrated 

Bellia Polly 1, St Lucy Str. Alley 7 Vincent 8/10/1956 Emigrated 

Xuereb Mary 84, Main Str. Saviour 21/10/56 Emigrated 

Intervista 

Ma tistax titkellem fuq l-emigrazzjoni fi n-Naxxar ming˙ajr ma tit˙addet mal-emigranti Naxxarin 

93

LINGERIE, HANDBAGS & ACCESSORIES 

Opening in the beginning of September 

Triq Ûenqa, Naxxar 

Four Doors upwards from the police station

96 

stess. G˙aldaqstant, se nkompli b’partijiet minn intervista li g˙amilt ma’ Ninu Muscat. 17 Ninu huwa 

mag˙ruf a˙jar fost in-Naxxarin b˙ala ta’ Randi. Huwa twieled in-Naxxar fi s-26 ta’ Ottubru 1941 minn 

Carmela née Camilleri u ÌuΩeppi Salvatore Muscat li kellhom tlettax-il wild. Hawn Malta, Ninu g˙amel 

Ωmien ja˙dem b˙ala inspector fuq il-karozzi tal-linja ta’ Tas-Sliema iΩda meta kellu biss 21 sena, huwa 

emigra lejn il-Kanada fi l-11 ta’ Mejju 1962 u g˙alkemm mhux hekk kien ippjanat, huwa ddeçieda li jmur 

©ewwa Toronto. 

Mistosija: Kif ©iet l-idea li temigra, u g˙alfejn lejn il-Kanada? 

Twe©iba: Óa ng˙idlek, kont l-iskola Primarja tan-Naxxar u quddiemi eΩatt, fejn il-bank tieg˙i mal- 

˙ajt, kien hemm il-mappa tal-Kanada. U dejjem in˙ares lejha, in˙ares lejha … u darba ©ie 

sie˙bi u qalli … immorru xi mkien, insiefru … g˙idtlu, tridx immorru l-Kanada! Qalli 

immorru! U g˙idtlu, mela mmorru ninkitbu … Inktibna, viΩti u kull ma jitlob ix-xog˙ol u 

tlaqna. 

Mistoqsija: Ji©ifi eri biex niftehmu tajjeb, hawn Malta kont g˙addej inti? 

Twe©iba: Kont g˙addej, imma bniedem ifi ttex … forsi naqra a˙jar, hux hekk? Ifhem dal-˙ames liri u 

tnax-il xelin li kelli … kont nag˙ti Ωew© liri ’l ommi … Jien kont g˙addej imma min kellu 

l-familja? 

Mistoqsija: Kif irran©ajt biex tmur? 

Twe©iba: Applikajt l-Emigation Offi ce, bag˙tu g˙alija g˙all-viΩti: tibda tag˙mel viΩta wa˙da wara 

l-o˙ra, wara l-o˙ra … Meta g˙addejt, qaluli li l-ajruplan se jitlaq fi l-11 ta’ Mejju, u jien 

ippreparajt kollox g˙all-11 ta’ Mejju. 

Mistoqsija: Il-familjari tieg˙ek kif ˙aduha? 

Twe©iba: Óaduha … ommi! … speçjalment ommi ˙aditha bi kbira ˙afna, ˙afna, ˙afna u kienet 

tag˙mel pressjoni fuqi ta’ kuljum, bil-biki. Imma insomma dik irreΩistejtha, u jiena bqajt 

bqajt sakemm tlaqt. 

Mistoqsija: X’˙adt mieg˙ek? 

Twe©iba: Óadt ˙wejje© ta’ dak iΩ-Ωmien, 

t’hawnhekk, li g˙al hemmhekk ma 

kien assolutament tajjeb xejn! 

Mistoqsija: Kien hemm moda differenti 

ji©ifi eri? 

Twe©iba: Mhux il-moda biss differenti, imma 

klima differenti. A˙na hawn Malta 

konna ng˙addu b’kollox imma 

hemm bit-temp 10 ta˙t iΩ-Ωero, irid ikollok … 

Mistoqsija: Apparti l-˙wejje© xejn iktar? 

Twe©iba: Ówejje© biss il-bqija … 

Mistoqsija: Mezz ta’ trasport? 

Twe©iba: Bl-ajruplan … ˙eq ara, tliet sig˙at sal-Ingilterra, Heathrow, u wara g˙al Quebec. Domna 

xi ˙ames jew sitt sig˙at b’kollox. 

Mistoqsija: Meta tlaqt, mort ma’ xi ˙add ie˙or? 

Twe©iba: Mort ma’ ˙abib tieg˙i … iva, iva. 

Emigranti fl‐ajruport ta’ Óal Luqa

Mistoqsija: Ji©ifi eri kontu Ωew© Naxxarin? 

Twe©iba: Konna tlieta Naxxarin, çertu wie˙ed Joe Sammut u Frankie Borg, illum mejjet. 

Mistoqsija: Kif inΩilt il-Kanada x’kienet l-ewwel impressjoni tieg˙ek? 

Twe©iba: Óeq, kif inΩilna l-art, lilna, tefg˙una ©ewwa building, mis-sitta ta’ fi lg˙odu sas-sag˙tejn ta’ 

wara nofsinhar peress li ridna nibag˙tu telegramma li wasalna l-Kanada … biex navΩaw 

il-familjari. Wara li ©ew tat-telegrammi, qabbduna t-trenn u l-ewwel post li nΩilna kien 

Montreal: niftakar hemm tawna daqsxejn salad Ωg˙ira, Ωg˙ira, Ωg˙ira … u kellna tlett ijiem 

u Ωew©t iljieli x’nivvja©©aw, u b’hekk biss g˙addejt. U jien ng˙id li ma kinitx il-providenza 

ta’ xi ˙bieb minn hawn, li qabel tlajna tawna ratlejn biskuttini, li salvajthom dawk it-tlett 

ijiem bihom biss g˙addejt, kultant ingerrem xi biskuttin. 

Mistoqsija: Issa, meta nΩilt hemmhekk, l-awtoritajiet tal-post g˙amlulkom xi problemi? 

Twe©iba: Le, le, le, m’g˙amlulna xejn … anzi morna to our own risk … lanqas ˙add ma ©ie jilqag˙na 

˙lief xi ˙bieb li kienu jafuna. 

Mistoqsija: U n-nies tal-post, il-KanadiΩi, g˙amlulkom xi bsaten fi r-roti jew ˙arsu tajjeb lejkom? 

Twe©iba: Le le … qatt ma ˙arsu bl-ikrah, g˙ax speçi hemm il-kobor, u ma jkunux jafu jekk ilniex 

hemm Ωmien twil qed tifhimni? 

Mistoqsija: Xog˙ol hemmhekk sibt mill-ewwel jew domt tfi ttex? 

Twe©iba: Le, le ma tantx domt. Imma dak iΩ-Ωmien kien hemm ir-recession kullimkien, u hemm 

il-Kanada, kwaΩi iktar g˙ax min˙abba it-temp hemmhekk, jibdew jag˙mlu ˙afna layoffs 

fi x-xitwa imma kont il˙aqt ˙dimt sitt xhur u mbag˙ad qisu tag˙mel dawk in-naqra … wara 

u ter©a’ tibda ta˙dem sakemm … g˙ax meta tkun ta˙dem jibqa’ jibg˙at g˙alik meta jkollu 

x-xog˙ol, la inti tkun ˙addiem tajjeb … Imma meta ma jkollux xog˙ol ine˙˙i lil dawk li 

da˙lu l-a˙˙ar. Iva, iva jekk ma tkunx sibt xi post ie˙or xi mkien hux … 

Mistoqsija: U x-xog˙ol tieg˙ek hemm jekk niftakar sew kien fl -aluminium hux? 

Twe©iba: Iva, bibien u twieqi, imma wara sibt … a˙na konna ng˙idulhom body builders, g˙ax veru 

konna nibnuhom it-trailers, mix-chassis u nibdew naqduhom. 

Mistoqsija: Meta wasalt hemm fejn mort toqg˙od? 

Twe©iba: Jien mort noqg˙od ma’ nies 

Naxxarin li kont naf hawnhekk. 

Mistoqsija: Kienu ©a hemmhekk? 

Twe©iba: Iva, kellhom id-dar tag˙hom 

hemm, ©o Toronto. Iva … 427 

Quebec Avenue mort noqg˙od. U 

minn hemmhekk wara xi xahrejn – 

xahrejn u nofs, mort noqg˙od 133, 

Gilmore Avenue … Toronto. 

Mistoqsija: U kien hemm ˙afna Maltin hemm? 

Twe©iba: Iva, iva, Toronto Maltin kien hemm 

mat-tlettax-il elf. 

In‐Naxxar fil‐bidu tas‐snin sittin 

Mistoqsija: Lil Malta kont timmisjaha? 

Twe©iba: Lil Malta kont insemmiha ˙amsin elf darba kuljum. 

97

98 

Mistoqsija: Kont iΩΩomm kuntatt mal-familjari? 

Twe©iba: Permezz tal-ittri biss, g˙ax kwaΩi lanqas telefon ma kien hawn, dak iΩ-Ωmien. Kien hawn, 

imma min kellu, min kellu … 

Mistoqsija: A˙barijiet ta’ Malta kont tie˙u? 

Twe©iba: Disg˙a u disg˙in fi l-mija, le … minn dawk l-emigranti li jer©g˙u jitilg˙u li tista’ tie˙u xi 

a˙bar. 

Mistoqsija: X’©ieg˙lek ti©i lura? 

Twe©iba: L-ewwel nett irid ng˙id li g˙alkemm lil Malta kont nimmisjaha, jiena kont g˙al qalbi 

hemmhekk … kont g˙addej tajjeb ˙afna però … kull min ji©i kien jg˙idli missierek kemm 

hu marid, missierek kemm hu marid u ma fl a˙thiex … u nΩilt. 

Mistoqsija: Meta kont ta˙dem il-Kanada, kont tibg˙atilhom xi fl us lil tal-familja? 

Twe©iba: Iva, iva, kont nibg˙atilhom g˙axar liri fi x-xahar dak iΩ-Ωmien. Li kienu ˙afna g˙al dak iΩ- 

Ωmien. 

Mistoqsija: Meta ©ejt lura n-Naxxar rajtu nbidel? 

Twe©iba: In-Naxxar rajtu nbidel g˙ax Labour Avenue ma kinitx lesta allura meta ©ejt sibtha lesta u 

21st September Avenue ma kinitx inbdiet u jiena sibtha lesta. 

Mistoqsija: In-nies baqg˙u l-istess bejn wie˙ed u ie˙or? 

Twe©iba: Iva, iva … ma tantx kien hemm bidla – kwazi xejn. 

Mistoqsija: U ©ejt lura … fakkarni? 

Twe©iba: Fit-8 ta’ Diçembru 1965. 

L‐Effetti tal‐emigrazzjoni 

G˙alkemm l-emigrazzjoni g˙enet biex solviet ˙afna mill-problemi ekonomiçi tal-pajjiΩ f’qasir Ωmien, 

wie˙ed irid jikkunsidra wkoll il-konsegwenzi li ©abet mag˙ha. L-ewwel li nsemmu huwa l-brain drain 

dan g˙aliex ˙afna nies tas-seng˙a u mg˙allma ta’ ˙ila kbira, fosthom numru ta’ ˙addieda Naxxarin intilfu 

minn artna. Effett ie˙or huwa Ωbilanç demografi ku jew a˙jar fi l-popolazzjoni bejn is-sessi. Fejn jid˙ol in- 

Naxxar, wie˙ed isib li fl -eqqel snin tal-emigrazzjoni g˙ar-ra˙al, ji©ifi eri bejn l-1900–1930 u l-1950–1970, 

il-popolazzjoni feminili kienet dejjem taqbeΩ sew li dik maskili u dan jindika biç-çar li l-ma©©oranza talemigranti 

kienu r©iel. 18 Normalment li ji©ri kien li l-ewwel jemigra r-ra©el, fi lwaqt li jmantni l-familja 

hawn Malta u wara li jistabbilixxi ru˙u, il-familja tmur tiltaqa’ mieg˙u. Min-na˙a l-o˙ra fost il-©uvintur 

kienet komuni li jemigraw u ja˙dmu barra g˙al numru ta’ snin, jinΩlu lura Malta fejn jiΩΩew©u u jer©g˙u 

jmorru wara qasir Ωmien. Jidher çar li fejn g˙andu 

x’jaqsam in-Naxxar, l-emigrazzjoni ˙adet ˙sieb 

tnaqqas l-eççess fi l-popolazzjoni tant li pereΩempju 

minn 3,485 ru˙ fl -1891 din niΩlet g˙al 2,886 fl -1921. 19 

Nistg˙u ng˙idu li l-voga tal-emigrazzjoni fi n-Naxxar 

intemmet fl -a˙˙ar tas-snin sebg˙in. 20 Dan jindika li 

kien proprju f’dan iΩ-Ωmien li l-pjanijiet ekonomiçi 

li kienu t˙ejjew biex jiddiversifi kaw l-ekonomija ta’ 

Malta bdew i˙allu l-frott tag˙hom. 

Lejn l-a˙˙ar tas-snin sebg˙in numru ta’ emigranti, 

xi w˙ud minnhom ma’ wliedhom li kienu twieldu 

barra, re©g˙u bdew ©ejjin lura lejn art twelidhom, 

tant li l-istatistika turi li bdew iktar ©ejjin nies lejn 

Malta jew a˙jar immigranti milli jemigraw. 21 Ta’ min 

jg˙id li wara ˙afna Ωmien, numru sostanzjali sabuha

i tqila biex jer©g˙u jintegraw ru˙hom hawn Malta g˙ax din kienet inbidlet ferm, speçjalment wara 

l-Indipendenza. IΩda ta’ min jg˙id li l-emigranti ©abu lejn xtutna ideat u stili ta’ ˙ajja ©dida fl imkien ma’ 

mezzi fi nanzjarji li kkontribwew biex pajjiΩna u n-Naxxar jiΩviluppaw u jevolvu kif nafuhom ilum. 

Referenzi 

1 Census 1870; Census 1931. 


3 Report of the Malta Emigration Commitee, dated 26th November 1910. 

4 The Malta Herald, dated June 16th 1913. 

5 Report on Emigration and Unemployment, 1926, p.II. 

6 Report on Emigration for the fi scal year 1924-1925. 

7 Report on the Emigration and Employment, 1926. 

8 Government Department Report 1931. 

9 Report on the Department of Emigration, 1955, table 8, p. 22; A.A.S. 1957 p. 27; Report on the working of the Department of Emigration, 

Labour and Social Welfare, 1959 p. 48; Report on the working of the Department of Emigration, Labour and Social Welfare, 1961, p. 

79; Report on the working of the Department of Emigation, Labour and Social Welfare, 1963 p. 87; A.A.S. 1967 p. 23; Report on the 

working of the Department of Labour and Emigration 1969, table 24; A.A.S. 1976 p. 19; A.A.S. 1985 p. 19. 


11 Ara: Report on the Department of Emigation, 1955. 

12 Administration Register Boy’s School 1989-1938, Vol 1; Admission Register Boy’s School 1938–1959, Vol. 2; Admission Register 

Infant Boy’s School 1913-1953, Vol 3; Admission Register Girls’ School 1905-1958, Vol. 2; Admission Register Infant Girls’ School 

1911-1955, Vol.4. 

13 The Compulsory Attendence Act, 1927. 

14 The Compulsory Attendence Ordinance, 1946. 

15 Biex tara l-lista kompluta ara: M. Mangani, Naxxar: A Study in local history since 1800, Malta, Thesis May 2008, Appendix A, p. 

154. 

16 Naxxar, Admission Register Infant Girls’ School 1911-1955, Vol. 4. 

17 Nixtieq nirringrazzja b’mod partikolari lil Ninu Muscat li mal-ewwel aççetta li joqg˙od g˙al din l-intervista li saret fi t-2 ta’ Lulju 

2009. 

18 Ara Figure 1.1. 

19 Wie˙ed irid jikkunsidra wkoll li San Pawl il-Ba˙ar saret parroçça g˙aliha f’dak iΩ-Ωmien. 

20 Ara table 1.1 

21 Ara M. Mangani, Naxxar: A study in local history since 1800, Malta, Thesis May 2008, Appendix A, p 152. 

Victory 

Groceries 

Fruit & Vegetables 

Free Delivery 

Triq Victor Xerri 

Naxxar 

Mob: 9983 6251 

Silvio’s 

For all types 

of chairs, stools, 

umbrellas and tables 

Chairs and tables 

FOR HIRE & SALE 

Tel: 21468982, 21461 683 

Mob: 9945 4333 

25, Triq il‐Kataniz, Ûebbu©, Malta 

99

100 

Amusement 

& Leisure 

Machine 

Operators 

Billiards, Table soccers, 

Video Games, C.D. Juke Boxes, 

5 in Lines, Pin Ball Tables, 

Kiddies’ Rides, 

Vending Machines 

and all sorts of other Leisure Games. 

Telephones: 

21 411184 ‐ 21 438999

Vittorja 

Kantanti: Eleanor Cassar u Clifford Galea 

Lirika: Giovann Attard • MuΩika: Augusto Cardinali 

Awwissu 2009 

Ritratt me˙ud minn John Magro: Images Photo Studio 

Re©a’ wasal! Settembru ©ie! 

G˙an-Naxxar g˙aΩiΩ 

festa kbira niççelebraw 

b’nar, tiΩjin u qbiΩ! 

It-tmien jum hu jum ir-reb˙iet! 

Lill-Bambina jaraw ’l ulied 

mill-G˙aqba sas-Sg˙ajtar 

semmg˙u l-g˙olja tal-vuçijiet. 

Refrain: 

Naxxarin f’©ie˙ tul l-istorja 

ng˙ajtu lkoll ‘Viva l-Vitorja’ 

u l-a˙jar tiΩjin narmaw 

g˙all-festa tag˙na! 

Biex nifi r˙u u nferr˙u wkoll 

lil min jarana! 

Naxxarin kantaw Vittorja 

mag˙qudin niççelebraw! 

Fin-Naxxar l-ewwel ©ie t-twemmin 

Prior Credidi! 

Hawn fl -Assedju mag˙ruf bi kbir 

ng˙eleb l-a˙˙ar ©lied! 

Kavallieri rrikonoxxew 

Naxxarin ˙afna li rnexxew 

ma fnitniex il-gwerra 

tajna kemm lil dawk li ©ew! 

Refrain: 

Naxxarin f’©ie˙ tul l-istorja … 

Joe’s Fresh Fruit & Veg 

Low Prices & Free Delivery 

For all your needs Call on 2741 7683 

St. Paul’s Street, Naxxar 

101

102 

APOLLO 

AUTO 

SERVICE 

Battery & Tyre Centre 

Where you get 

personal attention 

Fax: (+356) 21414401 

email: apollots@maltanet.net 

P.A. Sant 

Main Street, 

Mosta – Malta 

Tel: 21 410665 

Archway 

Ironmongery 


Telephone: 21 410352 

Gardenia 

Stores 

The household name 

in Naxxar 


Naxxar 

Tel: 21 410992 

Visit our Stores for all your needs of: 

Hand & Power Tools, Paints, Plywoods, 

Electrical and Bathroom Fittings, Garden 

Equipment, and many other Household 

requirements

Fran©isk Attard 

(id‐19 ‘dsatax’) 

b’tifkira f’g˙eluq l‐10 snin 

minn mewtu 

Bruce Cortis 

Fran©isk u l‐˙idma tieg˙u 

fl‐iScouts fin‐Naxxar 

Kienu bosta personalitajiet li g˙amlu ©ie˙ lir-Ra˙al tan-Naxxar matul issnin, 

min fi l-politika, fi l-isports, fi l-muΩika, u min f’xi snajja’ partikolari. 

Hemm diversi persuni o˙ra li llum, g˙alkemm m’g˙adhomx mag˙na, 

g˙adhom jissemmew g˙al ˙idma li kienu wettqu matul ˙ajjithom. Però 

persuna li g˙amel isem fi r-ra˙al tan-Naxxar u li Ωgur kul˙add jiftakar, kien 

proprju Fran©isk Attard mag˙ruf b˙ala d-dsatax. Meta fi n-Naxxar issemmi 

lid-dsatax bla dubju ta’ xejn il-kliem jaqa’ fuq il-moviment tal-iScouts, u 

kemm g˙al snin twal ˙adem biex il-Grupp tal-iScouts fi n-Naxxar jibqa’ ˙aj 

u attiv. 

Fran©isk Attard twieled in-Naxxar fl -4 ta’ Marzu 1913, mill-koppja Victor u Anna. Dan ma kienx 

l-ewwel wild ta’ din il-familja imma kien id-dsatax-il wie˙ed, g˙alhekk imlaqqam id-dsatax. Fi tfulitu 

kien jattendi l-iskola, li kienet fejn illum nafuha b˙ala l-g˙assa l-qadima li dak iΩ-Ωmien kienet id-dar 

tal-familja Milanese. Fi tfulitu kien dilettant ukoll tad-daqq tal-qniepen tal-knisja. 

Kien proprju fl -1936 meta fi n-Naxxar feta˙ l-ewwel grupp tal-iScouts u Fran©isk b˙al ˙afna minn 

s˙abu wrew ix-xewqa li jissie˙bu f’dan il-moviment ©did g˙aliex l-isfog fi r-ra˙al kien wie˙ed limitat. 

Fran©isk kellu di©à l-idea ta’ x’kien dan il-moviment g˙aliex ta’ tmintax-il sena kien da˙al ja˙dem 

mas-servizzi IngliΩi b˙ala suldat. Però dan il-grupp peress li kien g˙adu fi l-bidu tieg˙u, kellu Ωew© 

sezzjonijiet biss, il-wolf cubs (tfal ta’ bejn is-seba’ u l-g˙axar snin) u l-iscouts (tfal ta’ bejn l-g˙axra u 

s-sittax-il sena). 

Issa li Fran©isk kellu di©à tlieta u g˙oxrin sena ma setax jid˙ol ma’ dawk li kellhom sittax jew anqas. 

Kien hawnhekk li l-G.S.M. (Group Scout Master) ta’ dak iΩ-Ωmien qallu biex jekk irid jissie˙eb fi l-grupp 

ried isib tal-inqas sitta o˙ra tamparu, biex b’hekk tkun tista’ titwaqqaf is-sezzjoni tar-Rovers. Kien 

hawnhekk li Fran©isk sab tmienja o˙ra u b’hekk taw il-˙ajja lis-sezzjoni tar-Rovers, kif ukoll taw ˙ajja 

©dida lill-grupp. Minn hawn bdiet l-istorja ta’ Fran©isk fejn g˙amel xejn anqas minn tnejn u sittin (62) 

sena fi ˙dan dan il-grupp. 

Il-˙idma tieg˙u tkompli meta sentejn biss wara li da˙al fi l-moviment t˙ajjar biex jixtri l-ewwel 

strumenti biex il-grupp ikollu banda. Din l-idea ma’ qatg˙atx qalb Fran©isku, g˙aliex fl -14 ta’ Lulju 

1939 irran©a mal-kumpanija E. Lucia & Sons tal-Belt Valletta biex jixtri 4 drums kompluti bl-istikek 

g˙as-somma ta’ 9 liri u g˙axar xelini. Dawn l-istrumenti kienu ttellg˙u n-Naxxar bil-karozzin ta’ Ìanni 

Tanti mlaqqam (l-iskutell). Dawn damu jit˙allsu sitt snin bl-a˙˙ar pagamenti jing˙ata fi l-11 ta’ Jannra 

1945. 

Kienu t˙allsu wkoll 9 xelini u 10 soldi interessi g˙as-sitt snin li damu jit˙allsu. Wara li g˙addew 

103

104 

is-snin koroh tal-gwerra u l-grupp biddel xejn anqas minn sitt darbiet il-kwartieti tieg˙u, Fran©isku ˙a 

f’idejh it-tmexxija tal-grupp. Tajjeb ng˙idu wkoll li Fran©isk, wara li kien iΩΩewwe©, kien mar joqg˙od 

il-Mellie˙a però minn dak ’il bog˙od kollu xorta wa˙da kien ji©i nhar ta’ Tlieta u nhar ta’ Óamis u wara 

kien jer©a’ jmur lura mal-karozza tala˙˙ar. 

Xita, bard u ri˙, dejjem Ωamm 

l-appuntament li kellu, dejjem g˙al ©id 

tat-tfal ta’ ra˙al twelidu. 

Kellhom jg˙addu diversi snin 

meta fi t-22 ta’ Frar 1961, Fran©isk ˙a 

uffi çjalment il-Warrant ta’ Group Scout 

Master. Hawnhekk ukoll kien Ωmien 

diffi çli kemm g˙all-grupp kif ukoll g˙al 

Fran©isku. Dan min˙abba li fi l-pajjiΩ 

diversi familji kienu qed jemigraw 

bit-tama li jsibu futur f’pajjiΩi o˙ra. 

Dan il-fatt laqat ukoll diversi familji 

Naxxarin. 

B’konsegwenza t’hekk, l-ammont 

ta’ tfal li kienu jag˙mlu parti mill-grupp 

tal-iScouts fi n-Naxxar naqas b’aktar minn nofs. Però g˙al darba o˙ra l-qalb kbira li kellu dan il-bniedem 

Ωgur ma’ kinitx se ççedi hawn. Ma nistax ng˙id li qatt ma ©ew mumenti ta’ qtig˙ il-qalb imma l-kura©© 

li kellu kien jiddomina fuq kull problema li kienet tinqala’ fi l-grupp. 

Wara snin ta’ ˙idma minn Fran©isk bl-g˙ajnuna ta’ diversi scouters o˙ra, il-grupp re©a’ ˙a ˙ajja 

©dida. Dan sakemm fi l-bidu tas-snin 70 il-˙olma ta’ dawn in-nies sfaxxat fi x-xejn g˙aliex il-grupp kellu 

jag˙laq il-bibien tieg˙u. Anke wara dan kollu l-istrumenti f’qalb Fran©isk kienu ˙allew marka li bl-ebda 

mod ma kienet se tit˙assar. Dan g˙aliex fi l-Ìimg˙a l-Kbira u lejlet il-festa ta’ Marija Bambina kien 

jg˙aqqad il-banda u kienu jdoqqu xorta wa˙da. 

Meta fi l-31 ta’ Awwissu 1982 re©a’ 

g˙al darba o˙ra feta˙ uffi çjalment ilgrupp, 

bla dubju ta’ xejn Fran©isk re©a’ 

ssejja˙ biex ikompli fejn ˙alla snin 

qabel. Kien hawnhekk li re©a’ ˙adem 

biex g˙al darba o˙ra jg˙allem it-tfal 

idoqqu l-istrumenti u wkoll jg˙allimhom 

jimmarçjaw. 

B’serjetà liema b˙ala g˙allem kemm 

fela˙ biex minn tfal ibiddilhom f’suldati 

Ωg˙ar li kienu jg˙a©©bu lil kull min kien 

jarahom. 

G˙alkemm is-snin minn fuq 

Fran©isku kienu g˙addejjin ©mielhom 

hu xorta wa˙da kien g˙adu jidher Ωag˙Ωug˙ b˙al dawk it-tfal li kien ikollu quddiemu. Fis-27 ta’ Ìunju 

1985 Fran©isk ing˙ata l-ewwel midalja Long Service Decoration g˙as-snin twal ta’ servizz li ta fi lmoviment 

tal-iScouts. Wara li ˙a din il-midalja kien imiss tnejn o˙ra, Medal of Merit u 50th Bronze 

Cross Anniversary Commemorative Medal. Dawn barra d-diversi midalji o˙ra li ˙a meta kien masservizz 

fl -1993. 

Fl-età ta’ 80 sena, Fran©isk mexxa g˙all-a˙˙ar darba l-grupp meta kien hu Drum Major f’parata li 

saret fi l-grawnd Nazzjonali tal-Futbol ©ewwa Ta’ Qali. G˙alkemm l-età tieg˙u kienet tiddomina, l-età 

ta’ dawk it-tfal kollha li kellu mexjin warajh, dik l-uniformi pulita u eleganti, il-beritta mxengla, ilmaktur 

abjad u a˙mar lewn il-bandiera Naxxarija, dawn kollha g˙enu biex baqg˙et tibrilla l-ener©ija 

fi l-persuna ta’ Fran©isk. 

Wara dawk is-snin kollha li g˙amel fi ˙dan l-iScouts tan-Naxxar, kien imiss lill-istess grupp li jag˙mel

xi ˙a©a biex dan il-bniedem jibqa’ mfakkar. Kien g˙alhekk li fi l-15 

ta’ Lulju 1998 fi l-kwartieri tal-istess grupp issemmiet sala g˙alih li hu 

stess kien inawgura. Kienet sorpriΩa kbira g˙alih meta fuq l-ir˙ama 

lema˙ il-kliem: Sala Fran©isk Attard Group Scout Master Onorarju 

1959. Kien mument emozzjonanti kemm g˙alih kif ukoll g˙al dawk 

kollha preΩenti. 

Sena, 3 xhur u 3 ©img˙at wara din iç-çerimonja kien imiss çerimonja 

o˙ra g˙alih, dan g˙aliex fi t-8 ta’ Novembru 1999 fl -età ta’ 86 sena 

˙alla din id-dinja. Illum il-kaptelli tal-qabar numru 258, fi ç-çimiterju 

tan-Naxxar temm din l-istorja ta’ dan il-bniedem li ˙adem g˙al 62 sena 

s˙a˙ fi l-moviment tal-iScouts fi n-Naxxar. 

Illum jien ninsab çert Sur Attard, li l-memorja tieg˙ek g˙ada ˙ajja 

kemm fi l-Group tal-iScouts fi n-Naxxar li g˙al snin twal int ˙abbejt, 

kif ukoll f’dawk it-tfal li minn Ωg˙aΩag˙ biddilthom f’ir©iel li llum 

qed jag˙mlu isem lir-ra˙al twelidhom. Jien se nag˙laq billi ntennilek 

dawn l-erba’ versi: 

Tnejn u sittin sena ˙idma, 

g˙amilt int f’dal-moviment, 

Ωgur li llum lilek jixraqlek, 

nag˙mlulek l-isba˙ monument. 

Óabbejt l-iscarf abjad w a˙mar, 

tal-grupp tag˙na n-Naxxarin, 

avolja parti minn ˙ajtek, 

int g˙ext fost il-Melli˙in. 

AvviΩ 

Bruce Cortis editur ta’ dan l-artiklu 

qed ji©bor kull tip ta’ informazzjoni 

(b˙al ritratti, dokumenti etc.) li huma 

konnessi ma’ l-iscouts grupp tan- 

Naxxar. G˙alhekk jekk int xi darba 

jew o˙ra kont tag˙mel parti minn 

dan il-grupp jew g˙andek kull tip ta’ 

informazzjoni mitlub tg˙addiha lil: 

Óa jdoqqulek l-istrumenti 

dawk li f’˙ajtek tant ˙abbejt, 

b’serjetà u b’dixxiplina, 

l-iscouts tag˙na int mexxejt. 

Doqqulu ja strumenti, 

˙alli lkoll nag˙tuh ©ie˙, 

illum li mhux qed mag˙na, 

u f’qabru qed jistrie˙. 

Lilek grazzi llum ser ng˙idlek, 

tax-xog˙ol kollu li g˙amilt, 

g˙ax tul ˙ajtek ˙dimt bla heda, 

biex minn Ωg˙aΩag˙ f’ir©iel bdilt. 

Grazzi Sur Attard. 

Bruce Cortis 

“Toongabbie” 17, Cross Street, Naxxar 

E-mail: ricerkanaxxarscouts@hotmail.com Mob: 9980 3897 

Kull informazzjoni hija apprezzata 

105

Gatt House 

Triq in-Na©©ar, Mosta MST 1761, Malta 

t: (+356) 2141 0411 

2141 0176 

2141 9373 

f: (+356) 2143 3028 

e: ritemix@onvol.net 

25, Triq il‐Ìifen, Bugibba SPB 2841 

Tel: 2749 2849 Email: zetabar@onvol.net 

Mark – Mob: 9949 2849 

• Free appetizers 

• Fully air‐conditioned 

• Vast selection of wines and cocktail menu 

• Moderate prices and a friendly atmosphere 

• Live sports on big screen and plasma TVs 

• Booking for parties 

and traditional Maltese meals accepted.

108 

Joseph’s Crane Hire 

(Tel-Beqqi) 

85, St. George’s Street, Naxxar. 

Tel. 2148 5973 • Mob. 9988 1836 

Lifting of construction and other 

materials with competitive prices. 

MAMMA MIA 

PIZZA • PASTA • GRILL 

TA’ XBIEX SEAFRONT (Ex Manhattan) Tel: 21 337 248

It‐8 ta’ Settembru... 

ilbiera˙, illum 

u g˙ada 

Ronald Borg 

B.A. (Gen), P.G.C.E 

Wa˙da mill-˙ames festi Nazzjonali li niççelebraw f’Malta hija l-Vitorja, li fi ha niççelebraw it-twelid 

ta’ Marija Santissima. Il-festa ta’ Marija Bambina, kif inhi mag˙rufa, hija festa li ti©i ççelebrata maddinja 

kollha u hija fost l-eqdem festa tal-knisja. Bdiet ti©i ççelebrata fi s-seklu 7. F’dan il-jum niççelebraw 

ukoll Ωew© ©rajjiet storiçi li ˙allew il-marka tag˙hom fuq l-istorja ta’ Malta. It-8 ta’ Settembru hija data 

importanti ˙afna fl -istorja ta’ pajjiΩna. 

L-Assedju l-Kbir huwa meqjus b˙ala l-ikbar assedju fl -istorja ta’ Malta. Il-Maltin, fl imkien mal- 

Kavallieri, immexxija mill-Gran Mastru Jean Parisot de la Valette, iddefendew lill-gΩejjer Maltin millqawwa 

tal-Imperu Ottoman, li kien ©ie Malta b’xejn inqas minn 40,000 suldat. Il-Maltin u l-Kavallieri 

kienu ˙afna inqas, madwar 9,000 ra©el. Fil-fatt wara ftit, Sant’Iermu waqa’ f’idejn l-Ottomani. Il-Maltin 

˙abtu se jaqtg˙u qalbhom u kien hawn li La Valette talab l-g˙ajnuna lill-Viçi Re ta’ Sqallija. L-g˙ajnuna 

minn Sqallija waslet Malta fi s-7 ta’ Settembru. Il-©enerali Ottomani beΩg˙u minn din il-wasla. Din ilwasla 

fl imkien mal-bidu ta’ mxija kbira li kienet bdiet fors it-truppi Ottomani (min˙abba li l-bjar tal-ilma 

viçin l-g˙adu kienu t˙assru wara li l-Maltin tefg˙u fi hom xi katavri ta’ annimali mejta) ©ieg˙lu lit-Torok 

jirtiraw, u sal-g˙ada, it-8 ta’ Settembru 1565, l-g˙adu ˙alla x-xtut tal-gΩejjer Maltin wara ftit iktar minn 

tliet xhur assedju. 

Kienet reb˙a importanti, mhux biss 

g˙aliex Malta m’g˙addietx ta˙t idejn it- 

Torok, iΩda g˙aliex kienet ukoll reb˙a 

g˙at-twemmin Nisrani li baqa’sod 

quddiem it-twemmin li pprova jimponi 

fuqna l-g˙adu. Il-fi di u t-twemmin 

tal-Maltin, kif ukoll il-qlubija u 

l-patrijottiΩmu tag˙hom spikkaw f’dan 

l-assedju u Ωgur li kienu ta’ kontribut 

kbir biex inkisbet il-vittorja a˙˙arija. 

Kienet reb˙a li ispirat lil diversi 

kittieba Maltin biex jiktbu xog˙lijiet 

letterarji dwar din il-©rajja storika, li 

fi ha missirijietna ddefendew lil Malta, 

g˙alihom u g˙alina. Il-poeta Nazzjonali 

Dun Karm kiteb il-poeΩija ‘L-G˙anja 

tar-Reb˙a’, li fi ha jfakkar l-Assedju l-Kbir u r-reb˙a tal-Maltin fuq it-Torok. Jikteb dwar l-elementi 

kollha li g˙enu lill-Maltin jirb˙u u jenfasizza l-importanza ta’ din ir-reb˙a. Jispikkaw fuq kolox il-fi di, 

il-patrijottiΩmu u l-qlubija tal-Maltin. 

Il-qlubija, il-patrijottiΩmu u l-fi di re©g˙u kienu l-baΩi li fuqha nbniet ir-reb˙a ta’ dak li hu meqjus 

b˙ala t-tieni assedju ta’ Malta, çioè t-tieni Gwerra Dinjija. Din id-darba l-Maltin iddefendew lill-gΩejjer 

tag˙na fl imkien mal-IngliΩi. Iddefendew mill-qawwa tal-ÌermaniΩi u t-Taljani li fl imkien kienu qed 

ja˙tfu ’l-Ewropa kollha ta˙t idejhom. Kienu determinati li jiddominaw id-dinja u kienu qed jippruvaw 

jag˙mlu dan bla ebda skruplu. Tul din il-gwerra, il-Maltin g˙addew minn tbatijiet kbar, u kienu diversi 

109

112 

THE ORIGINAL 

Block 12A, Manuel Borg Gauci Str., 

Óandaq, Qormi, Malta. 

Tel/Fax: 2149 5212, 2149 7200 

Mob: 9949 5610 

Triq il‐Parsot, Industrial Estate, Mosta 

Tel: 21 410552 • Mob: 9947 4358 

Nag˙mlu kull xog˙ol 

ta’ injam… 

aperturi, g˙amara, 

kçejjen, eçç… 

kollox bi prezzijiet 

mill-aqwa 

Óamrun 

Tel: 2122 2145

drabi viçin li jçedu, iΩda l-fi di dejjem tathom it-tama u l-kura©© me˙tie©a biex jibqg˙u jissieltu. 

IΩda fi t-8 ta’ Settembru 1943, l-Italja çediet u Malta ˙elset mill-attakki, wara kwaΩi tliet snin ta’ 

bumbardamenti kontinwi ming˙and l-g˙adu NaΩista u Faxxista, li kienu g˙amlu ˙erba minn Malta. 

Illum, 66 sena wara din id-data importanti, a˙na n-Naxxarin, se ner©g˙u g˙al darba o˙ra niççelebraw 

il-festa ta’ Marija Bambina, it-twelid tal-Madonna, it-twelid t’Omm l-Iben ta’ Alla. G˙alina n-Naxxarin 

din hija data li nistennew kull sena, u hija festa li n˙obbuha lkoll. Tul is-snin, il-festa nbidlet fi ççelebrazzjonijiet 

tag˙ha: marçi, log˙ob tan-nar, armar, baned. Jekk wie˙ed jitkellem mal-anzjani 

Naxxarin Ωgur li jinduna li ç-çelebrazzjonijiet tal-festa evolvew tul is-snin u jg˙idulek li l-festa kienet 

differenti fl -img˙oddi. 

Tiltaqa’ ma’ nies li jkun ilhom ja˙dmu g˙all-festa xhur s˙a˙. Ilkoll ja˙dmu u jiddedikaw ˙in twil 

fi l-kaΩini u fl -g˙aqdiet biex jippreparaw dak kollu li jista’ jag˙mel il-festa wa˙da aqwa minn tas-sena ta’ 

qabel. Ir-riskju hu li ma˙kuma minn dan l-entuΩjaΩmu, ˙afna jistg˙u jinsew is-sinifi kat ta’ din il-festa, 

kemm reli©juΩ kif ukoll storiku. 

Il-festa tal-Madonna tispikka fuq l-avvenimenti storiçi li se˙˙ew, hija iktar importanti, anke g˙aliex 

il-Maltin tal-img˙oddi li g˙exu dawk l-avvenimenti Ωgur emmnu li reb˙u dawk l-assedji bl-g˙ajnuna 

tal-Madonna. Is-snin minn dawn l-assedji gerrbu u saru sekli. Il-˙ajja g˙addiet minn bidliet kbar, u 

hija ferm differenti mill-img˙oddi. G˙alkemm g˙addew ˙afna snin u l-˙ajja nbidlet drastikament, ma 

rridux ninsew li l-˙ajja li qed ng˙ixu llum hija mibnija fuq dik tal-img˙oddi, hija t-tkomplija tal-passat. 

F’pajjiΩna llum m’g˙andniex assedji b˙al tal-passat, iΩda g˙andna battalji o˙ra, li s-soçjetà trid tirba˙ 

akkost ta’ kollox. 

Il-battalji li s-Soçjetà qieg˙da tiffaççja llum huma differenti minn dawk tal-Assedju l-Kbir u tal-Gwerra, 

iΩda bla dubju huwa iktar diffi çli li jintreb˙u u huwa iktar façli li nçedu quddiemhom. Huma battalji kontra 

mod ta’ g˙ajxien, kontra l-mentalità hekk imsej˙a moderna, kontra l-vizzji u t-telf ta’ valuri tradizzjonali, 

kontra t-theddidiet diversi g˙at-twemmin reli©juΩ tag˙na, kontra s-sens ta’ materjaliΩmu sfrenat li ˙akem 

lis-soçjetà tag˙na … battalji li qed ikissru s-soçjetà tag˙na u li qed jheddu li jkissru dak kollu li bnew, 

i©©ieldu u reb˙u missirijietna. Huma battalji li mhux se nirb˙u bix-xwabel u bl-azzarini… 

Huwa importanti li f’dan il-jum g˙aΩiΩ g˙alina ma nintilfux wara x-xinxilli esterni ta’ briju u tiΩjin, 

baned u marçi, iΩda nifhmu u napprezzaw is-sinifi kat veru tal-festa tal-Vitorja, kemm reli©juΩ, kif ukoll 

storiku. Huwa importanti li niftakru u n˙arsu lura lejn l-avvenimenti u r-reb˙iet tal-passat, biex is-Soçjetà 

tag˙na, speçjalment dik Ωag˙Ωug˙a, tispira ru˙ha u tkun lesta tiffaççja l-isfi di tal-preΩent u tirba˙hom. 

Huwa proprju dan li jis˙aq fuqu l-poeta Charles Coleiro fi l-poeΩija tieg˙u ‘Er©a’ Settembru!’ Ma nistg˙ux 

f’din il-mixja tal-progress nitilfu l-istorja. Fuq il-passat irridu nibnu l-preΩent u l-futur, g˙aliex dawn 

huma t-tkomplija ta’ xulxin. Biex ikollna soçjetà b’sa˙˙itha llum u g˙ada, irridu n˙arsu lejn il-passat u 

fuqu nibnu l-preΩent u l-futur, billi nikkupjaw it-tajjeb tal-img˙oddi u na©©oranaw u ntejbu dak li seta’ 

kien Ωbaljat jew li ma jg˙oddx g˙al-lum. 

G˙alhekk, il-festa tal-Vitorja g˙andha sservi biex ilkoll kemm a˙na niftakru fl -img˙oddi u niftakru fi lveru 

sinifi kat tag˙ha, reli©juΩ u storiku, biex in©eddu l-fi di, it-twemmin u l-valuri l-o˙ra li g˙enu lil dawk 

ta’ qabilna biex jiddefendu, jirb˙u u jg˙addulna dak li hu tag˙na, u biex a˙na b˙alhom, inkunu nistg˙u 

ng˙adduh lil dawk ta’ warajna! 

113

The 

Melita Gardens, 

situated directly next door to 

San Anton Gardens, is a rare gem of a 

property in the heart of Attard. Recently 

re-opened under new management, the house has 

been completely restored to its original splendour, 

retaining all of its world classical features. Entering the 

Melita is an experience in itself. Walking through the doors 

somehow shuts out the hectic world outside and allows you to 

completely relax in the serenity of our gardens. 

Melita offers different outlets that appeal to both young and old alike. The Restaurant and 

Pizzeria are enclosed in a tremendous glass atrium, so be it summer of winter, rain or shine, you always 

feel like you are dining outside. Melita is quickly earning a strong reputation for its high standards of food and services at 

very reasonable prices. The restaurant offers a vast menu of starters, pasta. pizza, main courses and fresh fi sh… you name 

it we’ve got it! All of our dishes are prepared a la minute using the freshest of ingredients to ensure that every plate being 

served is of highest possible standards. And for those wishing to stay in, our entire menu is available for take away…we’re 

a phone call away. After a scrumptious meal, why not opt for a drink at the Mezzanin Wine Bar, where out large selection 

of local and foreign wines appeal to even the most discerning of wine lovers. The vibe at the Mezzanin is calm, relaxed 

and soothing. The ultimate place to meet your friends and chill out while nibbling away at an array of delicious appetisers. 

While at the wine bar one cannot help but marvel at the lavish surroundings and massive trees which have soared over the 

premises for centuries, giving this wine bar character and charm like none other on the island. The Melita Gardens also 

boasts a cafeteria that is open all throughout the day. Come and try a cup of our delicious Miscela d’Oro coffee together 

with an endless display of all your favourite treats. Savoury or sweet, we know we can satisfy your craving! All of our 

outlets each accommodate indoor and outdoor seating, making the Melita the new haven for all smokers. The gardens 

are also the perfect setting for private parties, functions, conferences and even weddings with each garden having its own 

private entrance. 

So come and indulge yourself at the Melita. You’ll love it so much you just won’t want to leave. 

Melita Gardens Complex, Triq l-Idmejda, Balzan Malta Telephone: 21470663/4 Facsimile: 21470346 e-mail: info@melitagardens.com.mt

116 

Victory 

Pharmacy 

• Toasted Ftira 

• Bread Rolls 

• Pasta 

• Hot Snacks 

Est. 1945 

Victory Square, Naxxar 

Tel: 21 412454 

• Assorted 

• Desserts 

• Drinks 

• Hot Beverages 

Gelateria 

Frutteria Allo Yogurt 

21st September Avenue, Naxxar (Next to Yorkdale Stationers) Tel: 2142 2996

Servizzi mill‐Banda 

Vittorja tan‐Naxxar 

Data Lokalità OkkaΩjoni 

21 ta’ Diçembru 2008 Sala KaΩin Kunçert tal-Milied 

24 ta’ Diçembru 2008 Naxxar Purçissjoni tal-Bambin 

10 ta’ April 2009 Naxxar Ìimg˙a Kbira 

28 ta’ Mejju 2009 Marsa Festa Trinità Qaddisa 

31 ta’ Mejju 2009 Marsa Festa Trinità Qaddisa 

13 ta’ Ìunju 2009 ÓaΩ-Ûebbu© Festa San Filep 

12 ta’ Lulju 2009 Kalkara Festa San ÌuΩepp 

19 ta’ Lulju 2009 Óal Qormi Festa ta’ San Sebastjan 

2 ta’ Settembru 2009 Sala KaΩin Kunçert Strumentali 

4 ta’ Settembru 2009 Naxxar Festa Marija Bambina 




Waqt il‐Kunçert li l‐Banda Vittorja tat g˙all‐Festa ta’ San Filep 2009 

117

120 

Ìie˙ in‐Naxxar 

Kull sena, il-Kunsill Lokali jonora persuna li tkun tat kontribut konsiderevoli fl -interess tar-ra˙al 

tag˙na. G˙as-sena 2008, kien deçiΩ li dan l-unur jing˙ata lis-Sur Anthony Catania. Il-premju ‘Ìie˙ 

in-Naxxar’ ©ie ppreΩentat mill-E.T. Dr Edward Fenech Adami, dak iΩ-Ωmien President ta’ Malta, waqt 

çerimonja li saret fi ‘Ìnien Toni Vella’, nhar il-Óadd 28 ta’ Settembru 2008. 

Toni Catania, twieled in- 

Naxxar fl -14 ta’ Awwissu 1935, 

bin Pawlu u Eugenia Borg. Huwa 

˙a l-edukazzjoni tieg˙u fl -Iskola 

Primarja tan-Naxxar u fi s-Seminarju 

mis-sena 1947 sal-1952. Fl-1953 

huwa beda ja˙dem fi d-Dipartiment 

tal-Edukazzjoni b˙ala School 

Attendance Offi cer aktar tard b˙ala 

Educaion Welfare Offi cer. Fissena 

1985 kienet fdata f’idejh ittmexxija 

tas-Sezzjoni tal-Welfare 

fi d-Dipartiment tal-Edukazzjoni. 

F’Marzu 1992 kien ma˙tur Principal 

Social Welfare. Huwa rtira wara 

servizz ta’ 43 sena fi d-Dipartiment tal-Edukazzjoni fl -1996. Is-Sur Catania stqarr li g˙adu jg˙oΩΩ ittra 

li bg˙attlu l-Kap tad-Dipartiment wara li rtira mis-servizz. Silta minn din l-ittra tg˙id: “Ix-xog˙ol li 

g˙amilt g˙at-tfal Maltin kien apprezzat ˙afna u se jibqa’ jag˙ti frott g˙al ˙afna snin. Nemmen li t-tajjeb 

li g˙amilt se jkun sors ta’ sodisfazzjon g˙all-futur.” 

Sa minn çkunitu Toni Catania kien mid˙la sew tas-Soçjetà Vittorja. Qabel l-età ta’ 18-il sena, huwa 

kien involut fi t-tmexxija tal-ferg˙a taΩ-Ûg˙aΩag˙ Óaddiema Nsara fi n-Naxxar. Meta kellu 18-il sena 

huwa ng˙aqad b˙ala soçju mas-Soçjetà Vittorja u mill-ewwel ta parti fi t-tmexxija tal-istess Soçjetà. 

Kien involut fi d-diskussjonijiet li wasslu biex fi t-12 ta’ Diçembru 1953 kien iffi rmat kuntratt fejn ilgvern 

ikkonçeda t-trasferiment lis-Soçjetà tal-lokal li g˙ada tokkupa sal-lum. 

Is-Sur Catania kien ma˙tur President tas-Soçjetà fi s-sena 1968 u g˙al kwaΩi 40 sena baqa’ jokkupa 

din il-kariga. Tul dawn is-snin, il-lokal inbidel f’palazz mog˙ni b’dekorazzjonijiet artistiçi u teΩori ta’ 

arti g˙all-ammirazzjoni tal-komunità kollha. Sar post fejn in-Naxxarin verament jistg˙u jsibu mistrie˙ u 

jixxalaw fl -isba˙ ambjent. Fl-istess Ωmien in˙olqot banda o˙ra fi r-ra˙al li b’kompetizzjoni sana g˙olliet 

il-livell tal-kultura muzikali u tal-festi tag˙na. Ìiet iffurmata skola ta’ muΩika li ti©bor numru sabi˙ ta’ 

tfal regolarment. 

Huwa ta’ sodisfazzjon g˙all-President Emeritus, il-progress enormi u s-suççess li kisbet is-Soçjetà 

tag˙na. IΩda j˙ossu aktar kburi u bir-ra©un li huwa dejjem ta kontribut kbir biex fi n-Naxxar tirrenja 

l-g˙aqda, ma jieqaf qatt il-progress u tinqered l-apatija u xi nuqqas ta’ rispett lejn xulxin. Ta’ dan 

kollu a˙na xhud. Is-Sur Toni kien strumentali li ©ie iffi rmat kuntratt bejn iΩ-Ωew© kaΩini li jirregola 

l-attivitajiet tag˙hom fi l-festi tar-ra˙al u anke li l-baned jie˙du parti fl imkien fl -okkaΩjoni partikolari. 

Huwa jie˙u parti fi t-tmexxija tal-purçissjoni tal-Ìimg˙a l-Kbira. 

Kien ukoll involut fi l-formazzjoni g˙al darbtejn ta’ Kunsill Çiviku, qabel ma n˙oloq il-Kunsill Lokali.

G˙al dan kollu l-komunità wriet 

rikonoxxenza bl-g˙oti ta’ ‘Ìie˙ in- 

Naxxar’. 

Is-Sur Catania rtira minn President 

tas-Soçjetà Vittorja f’Mejju ta’ 

2006, g˙al ra©unijiet ta’ sa˙˙a. 

IΩda Alla g˙o©bu j˙allih b’sa˙˙tu 

biΩΩejjed biex permezz taΩ-Ωelu 

kbir lejn is-Soçjetà ma naqqasx irrabta 

intima ma’ din l-g˙aqda. Sallum 

g˙adu juΩa r-riΩorsi u l-ener©ija 

li baqag˙lu biex ikompli jattrezza 

l-arkivju tag˙na b’aktar muΩika u 

biex jg˙in isolvi kull diffi kultà li 

tinqala’ fi t-tmexxija tas-Soçjetà. 

Is-Sur Catania u martu Evelyn, bint Onorato Vella u Maria Muscat, kellhom tlett itfal, Stanley, 

Patrick u Kevin. G˙andhom ukoll Ωew© neputijiet Andrew u Luke. Is-Sur Toni stqarr li l-uniku xewqa 

li g˙andu hija li jg˙ix ftit aktar biex igawdi aktar lin-neputijiet tieg˙u. Nifi r˙ulu mill-©did u nawgurawlu 

li l-Mulej jag˙tih dak li jixtieq. 

3, Stamford Bridge, 

Triq in-Narçis 

Blokk G, Mtarfa, 

Malta 

Tel: 2145 6502 

Mob: 7926 2163 

LILIAN 

BAZAAR 

Stockist of: 

Ladies’, Gent’s 

& Children’s Wear, 

Baby Wear, 

Haberdashery, 

Footwear, Lingerie, 

Giftwear & Stationery 

Naxxar Primary School Uniforms 

Main Street, Naxxar 

Tel: 21 431356 

Mobile: 7906 4469 

121

122 

PHOTO 

STUDIO 

Toni Bajjada Square, Naxxar 

Tel: 2141 0700, 2143 6200 • Mob: 79410700 

Large Variety of 

Albums, Frames, 

Cameras, 

Flashguns, 

Films, Batteries, 

Etc... 

Studio for portraits 

Passport photos 

High Quality 

Developing, Printing 

Reproductions 

Free Film Service 

Special Occasions 

Photography 

Weddings 

Engagements 

Baptisms 

Parties 

Charles 

Mini‐ Market 

(Prop. Ivan Camilleri) 

Triq Leli Falzon, Naxxar 

HARLEY’S 

STORE 

Lots of special offers and free 

deliveries all over Naxxar 

Tel: 2731 7511 

Triq il‐Greçja, Naxxar 

Fresh Fruit 

and Vegetables Daily 

Free Delivery 

Tel: 2740 4406 

Mob: 7740 4406

Inkomplu Nsebb˙u 

l‐KaΩin 

John Muscat 

Wara li s-sena l-o˙ra tlestiet l-armatura tal-ir˙am kompluta bil-˙adid dekorattiv eΩatt wara l-festa 

©ew installati Ωew© airconditions fi l-bar. Dawn t˙allsu wie˙ed mill-Kumitat Çentrali u l-ie˙or mill- 

Kummissjoni Ûg˙aΩag˙. Ix-xog˙ol sar kollu b’xejn 

minn Gordon Gatt meg˙jun minn o˙rajn u kien 

jinvolvi ˙afna xog˙ol biex jitg˙addew il-wires u 

l-pajpijiet mis-suffett tal-bar sa fuq il-bejt. Is-sena 

l-o˙ra konna weg˙idna li se tintrama parti millfaççata 

l-©dida. Dan ma sarx. Din hi biçça xog˙ol 

kbira u meta tkun lesta Ωgur li tifhmu g˙aliex dan iddewmien. 

Matul is-sena sar ˙afna xog˙ol fuqha u ta min hawn 

insemmi lil Raymond Borg, Anthony Muscat, Jurgen 

Attard, Clinton Galea, Mark Anthony Azzopardi, Clint 

Muscat u Daniel Farrugia li qeg˙din ja˙dmu biex din 

l-opra ssir realtà. Nittamaw li ma ndumux ma naraw 

din il-faççata armata li Ωgur se tkun unika u tispikka fi l-livell ta’ arti li jaf jag˙mel il-bravu artist Adonai 

Camilleri Cauchi. Sa minn meta saret l-istatwa tal-Bambina li g˙andna l-kaΩin kien hemm il-˙sieb li jsir 

pedestall kolonna g˙aliha li jintrama ˙dejn il-kaΩin. Fl-1997 

kien sar disinn g˙alih mill-artist Michael Camilleri Cauchi 

li iΩda baqa’ fuq il-karta. Imma fl -a˙˙ar tliet snin sar ˙afna 

xog˙ol fuqu u nisperaw li din is-sena narmawh g˙all-ewwel 

darba u lejlet il-festa l-Madonna ti©i mtellg˙a fuqu. 

Il-kolonna tal-ir˙am g˙all-bust tal-Papa Ìwanni Pawlu 

tlestiet ukoll biex hekk dan ukoll hu komplut. Sar xog˙ol 

ukoll fl -uffi ççju fejn kollox in©abar 

f’fi les g˙al aktar kumdità u ordni. 

Dan sar minn ˙ija Anthony Muscat. 

G˙andna wkoll pro©etti o˙ra li 

be˙siebna nag˙tu l-bidu tag˙hom fi Ωmien li ©ej biex inkomplu nsebb˙u t-triq 

u l-kaΩin ma˙bub tag˙na fi l-jiem g˙eΩieΩ tal-festa titulari ta’ dan ir-ra˙al li 

a˙na tant kburin bih. 

F’isem il-kumitat nixtieq insemmi u nirringrazzja lil: Pawlu Farrugia 

(xog˙ol ta’ ˙adid), Andrew Pirotta (xog˙ol ta’ injam u lostru), Raymond 

Borg (xog˙ol ta’ injam u tiswija ta’ si©©ijiet), Joe Azzopardi (xog˙ol fuq issett 

libretti ©odda ta’ marçi funerbi), Marica Borg, Anna Vella u Lilian Spiteri 

(tindif tal-kaΩin fl -attivitajiet matul is-sena), Aldo Bajada (il-barman li jmidd 

idejh fi l-maintenance li jkun hemm bΩonn). Nirringrazzja wkoll lil Toni Galea 

g˙as-support kontinwu li dejjem insibu ming˙andu kull meta jkollna bΩonn. 

Ma rridx ninsa nirringrazzja wkoll lil Paul Mifsud li kien meg˙jun minn 

John Paul Micallef u Teifi on Bugeja g˙ax-xog˙ol ta’ tik˙il u tibjid fi l-bar u lil 

David Attard g˙ax-xog˙ol tal-˙adid g˙all-pedestall il-©did tal-Bambina. 

123

124 

MERINO 

POULTRY BUTCHER 

JOHN TALIANA 

152, Triq Leli Falzon, 

Naxxar 

Tel: 21 430 701 

Mob: 9942 4896 

We sell frozen vegetables, meat 

and fresh chicken daily 

We do 

deliveries

G˙oxrin sena wara 

(1989–2009) 

Titwila lejn il‐mixja tal‐Banda Vitorja 

Daniel Vella 

Mill-bidu tal-eΩistenza tal- 

G˙aqda MuΩikali Vitorja fl - 

1916, kien hemm ix-xewqa 

li din l-G˙aqda tkun wa˙da 

muΩikali, imma kien biss 

l-1989 li din ©iet inawgurata 

b˙ala banda. Fl-1984 kienet 

l-ewwel darba li s-soçjetà 

kienet g˙aqdet banda biex 

jindaqq març fi l-festa ta’ 

Santa Luçija fi n-Naxxar stess. 

L-istess sar fi s-sentejn ta’ 

wara bl-g˙ajnuna ta’ Mro Ivan 

Borg. Imma sa dak iΩ-Ωmien 

Partitarji jiççelebraw wara d‐deçiΩjoni li ti©i mwaqqfa banda ©dida. 

l-g˙aqda ma kellhiex funzjoni 

ta’ banda. Fl-1986, il-kumitat tal-festa fl imkien mal-kumitat tal-G˙aqda MuΩikali Peace, xtaqu ibiddlu 

t-triq tal-març tas-6 ta’ Settembru, març mag˙ruf a˙jar b˙ala l-març il-kbir, fejn kien popolari ˙afna 

man-Naxxarin speçjalment maΩ-Ωg˙aΩag˙, peress li kien l-ikbar març tal-briju. Din ix-xewqa twettqet 

fejn il-març minfl ok g˙adda mit-Triq Santa Luçija g˙adda minn Labour Avenue. 

Meta Ω-Ωg˙aΩag˙, fl imkien ma’ xi Naxxarin o˙ra li ma qablux ma’ din id-deçiΩjoni raw dan, g˙aqqdu 

kumitat u ©abu l-Banda San ÌuΩepp ta’ Óal Kirkop biex iddoqq il-març mit-toroq tradizzjonali. X˙in 

raw is-suççess li kellu dan il-març, il-Kumitat tal-festa, fl imkien mal-Arçipriet ta’ dak iΩ-Ωmien re©g˙u 

kkummissjonaw dan il-març huma. 

Kien g˙alhekk li l-membri tal-G˙aqda Vittorja ©abru l-fi rem u sej˙u laqg˙a ©enerali biex titressaq 

mozzjoni biex is-Soçjetà tinbidel u ssir G˙aqda MuΩikali Vittorja. Il-laqg˙a saret nhar il-Óadd 7 ta’ 

Frar 1988, u b’votazzjoni sigrieta, l-unika wa˙da li qatt saret fi s-Soçjetà, ©iet im˙abbra li din il-mozzjoni 

g˙addiet u g˙addiet b’ma©©oranza kbira. Il-fer˙ ta’ dawk preΩenti kien çar u mill-ewwel bdew ilpreparamenti 

biex ti©i ffurmata banda kif suppost. 

Il-kumitat, li di©à kellu relazzjoni tajba mas-Surmast Ivan Borg, illum Surmast tal-Banda tal-Forzi 

Armati ta’ Malta, ˙atar lil dan l-individwu b˙ala l-ewwel Surmast tal-Banda ta’ dik li issa bdiet tissemma’ 

l-G˙aqda MuΩikali Vittorja. Fl-1 ta’ Settembru 1989 ©iet inawgurata l-Banda fl imkien mal-ewwel 

strumentatura li kienet tinkonsisti f’katuba, pjatti, side drum, 4 klarinetti u 4 kurunetti. Dik is-sena, 

proprju tlett ijiem wara li l-banda ©iet inawgurata, ˙adet sehem g˙all-ewwel darba fi l-festa ta’ Marija 

Bambina, fl -ewwel tridu (4 ta’ Settembru), fi l-març il-kbir mit-toroq tradizzjonali (6 ta’ Settembru), 

lejlet il-festa (7 ta’ Settembru) u l-març ta’ fi lg˙odu (8 ta’ Settembru). 

X˙in il-Kumitat ra kemm l-attendenza f’dawn il-marçijiet kienet kbira g˙amel kura©© kbir. Intweriet 

ukoll xewqa kbira g˙at-tag˙lim tal-muΩika fi ˙dan is-Soçjetà, u g˙aldaqstant ˙atar lis-Sur Edwin Pace 

b˙ala l-ewwel g˙alliem u Assistent Surmast f’Ottubru tal-1989. 

Il-lezzjonijiet bdew fejn l-ewwel alliev tas-Soçjetà kien iΩ-Ωag˙Ωug˙ Stefan Agius. Mieg˙u mbag˙ad 

125

126 

Il‐Banda Vittorja tie˙u sehem fil‐purçissjoni tal‐Ìimg˙a l‐Kbira g˙all‐ewwel darba 

L‐ewwel Kunçert sinfoniku mtella’ mill‐Banda Vittorja fl‐okkaΩjoni ta’ Jum in‐Naxxar 

Il‐fuljett uffiçjali tal‐ewwel kunçert sinfoniku 

ing˙aqdu o˙rajn u fl imkien 

˙ar©u jdoqqu mal-banda g˙allewwel 

darba fi l-festa tal-1991. 

Dawn l-ewwel bandisti tal-post 

kienu: 7 klarinetti, kwartin, 

sax alto u sax tenur. Fl-1994 

kienet is-sena li fi ha ˙ar©u 

g˙all-ewwel darba bandisti 

li jdoqqu r-ram: eΩattament 4 

kurunetti. 

Il-purçissjoni tal-Ìimg˙a 

l-Kbira kienet l-unika 

avveniment li l-banda tag˙na 

kienet g˙adha ma daqqitx fi h. 

Wara insistenza mas-Surmast, 

il-banda tag˙na daqqet g˙allewwel 

darba fi l-purçissjoni 

tal-1994 fl ok il-Banda Imperial 

tal-Mellie˙a, proprju quddiem 

l-istatwa sabi˙a ta’ Ìuda. 

Ix-xewqa li l-Banda 

tag˙mel programm strumentali 

kienet ilha tberren fi l-mo˙˙ 

tal-kumitat u kien proprju fi d- 

19 ta’ Mejju 1995, li l-banda 

esegwiet programm mill-aqwa 

©ewwa l-oratorju tan-Naxxar 

f’Jum in-Naxxar organizzat 

mill-Kunsill Lokali. Kien 

wie˙ed mill-aqwa programmi 

li qatt ©ie esegwit mill-baned 

f’dak iΩ-Ωmien fi n-Naxxar u ma kienx jag˙mel g˙ajb lillkunçerti 

o˙rajn li kienu jsiru madwar Malta. Sfortunatament 

dan il-programm li kien isir darba fi s-sena m’g˙adux ji©i 

organizzat mill-Kunsill Lokali. 

It-28 ta’ Lulju 1996 kienet ©urnata o˙ra storika g˙allbanda, 

dan g˙aliex f’din id-data l-banda daqqet g˙all-ewwel 

darba barra min-Naxxar, propju ©ewwa Ta’ Sannat, G˙awdex 

fi l-març ta’ fi lg˙odu tal-festa ta’ Santa Margerita. 

Fl-1998, il-Kumitat ˙atar surmast ©did biex imexxi 

l-banda, is-Surmast Alfred Farrugia, u fl imkien mieg˙u ˙atru 

lis-Sur Dione Bonnici b˙ala g˙alliem tar-ram. B’hekk issa 

s-Soçjetà kellha Ωew© g˙alliema u surmast. Dan sar peress 

li l-ammont ta’ allievi kien kiber wisq biex g˙alliem wie˙ed 

ila˙˙aq mag˙hom u jag˙ti dak kollu li vera jkun imissu lil kull 

alliev. Kien ukoll f’dan iΩ-Ωmien li s-Soçjetà bdiet tag˙mel 

uΩu mis-servizzi tas-Sur Saviour Spiteri b˙ala konsulent. 

Matul dan iΩ-Ωmien kollu l-Kumitat ra kif g˙amel biex 

dejjem sebba˙ il-lokal kif ukoll ra li l-armar fi l-festa dejjem 

ikun mill-isba˙, g˙aldaqstant fi d-19 ta’ Settembru 1998, 

wara programm vokali u strumentali mmexxi mis-Surmast 

Farrugia, l-ewwel wie˙ed li sar quddiem il-kaΩin, ©ie

inawgurat l-arkivju mill-isba˙ li s-Soçjetà tant tg˙oΩΩ. Dan, barra l-maestoΩità tieg˙u, kien ta’ g˙ajnuna 

kbira biex il-muΩika li g˙andna s-Soçjetà ti©i merfug˙a fi h u tag˙milha iktar aççessibbli g˙as-Surmast 

biex jag˙Ωel xi muΩika. 

Dan il-programm tant mar tajjeb man-nies kif ukoll tant kemm kien ta’ livell g˙oli li l-kumitat dejjem 

Ωamm id-data tat-2 ta’ Settembru b˙ala l-©urnata tal-programm tal-festa, data li g˙adha tinΩamm sal-lum. 

Is-Surmast Farrugia, ta’ surmast li dejjem xtaq it-tkabbir tal-banda, wera x-xewqa li jibda jsir programm 

ie˙or fi s-sena, dak ta’ Ωmien il-Milied. Mill-ewwel, il-Kumitat aççetta din il-proposta u proprju fi l- 

Milied tal-1999 sar l-ewwel programm fi l-Milied. 

Is-sena 2000 kienet sena ta’ moviment qawwi fi l-banda. Dan g˙aliex sar tibdil s˙i˙ fi d-direzzjoni talbanda, 

fejn il-kumitat wera x-xewqa li jkun hemm tim Ωag˙Ωug˙ li jmexxi l-banda g˙all-futur. Fil-fatt din 

il-bidla saret u n˙atar Surmast, Assistent Surmast u g˙alliem ©did. Dawn kienu Mro Rodrick Bugeja b˙ala 

surmast direttur u g˙alliem tar-ramm, perkussjoni u fl awt, Marco Mifsud b˙ala g˙alliem tal-klarinetti u 

Assistent Surmast u l-muΩiçista tal-post Christine Vella b˙ala g˙alliema tas-Saxaphones. F’din is-sena 

wkoll ©iet iffurmata l-kummissjoni banda, fejn erba’ bandisti u ©enitur iffurmaw kummissjoni li tg˙in 

lis-surmast kif ukoll to˙loq attivitajiet g˙all-bandisti u allievi. 

Is-sena 2002 kienet sena 

mill-isba˙ li fi ha l-banda 

g˙amlet pass ie˙or ta’ 

©gant. Nhar l-4 ta’ April 

il-banda tag˙na marret 

©ewwa r-Repubbblika Çeka 

eΩattement ©ewwa Praga, fejn 

hemmhekk daqqet març fuq 

il-mag˙ruf Charles Bridge 

biex tippromwovi l-festa 

Maltija ©ewwa r-Repubblika 

Çeka. Kien avveniment 

indimentikabbli u Ωgur li 

nkiteb fl -istorja tal-G˙aqda 

b’ittri tad-deheb. F’din is- 

sena re©a’ kien hemm tibdil 

fi s-sistema tat-tg˙alim, fejn 

Mument storiku. Il‐Banda ddoqq marçi Maltin fuq iç‐Charles Bridge fir‐Repubblika Çeka. 

wara li r-riΩenja minn g˙alliem u assistent surmast Marco Mifsud, Christine Vella ©iet ma˙tura l-ewwl 

Assistent Surmast mara ©ewwa n-Naxxar kif ukoll l-ewwel bandista tal-post li la˙qet dak il-grad. 

Minn dak iΩ-Ωmien Mro Bugeja u Mro Vella, fl imkien mal-kummissjoni banda, dejjem raw x’jistg˙u 

jag˙mlu biex dejjem i˙e©©u iktar tfal jitg˙allmu l-banda u fl -istess ˙in iΩommu l-allievi li kien hemm 

di©à. Mro Vella ˙ar©et bl-inizjattiva ©dida, programm ©did, it-Talent Ûag˙Ωug˙, kunçert imtella’ kollu 

kemm hu mill-allievi u bandisti tal-post. Fid-29 ta’ Marzu 2003, saret g˙all-ewwel darba s-serata Talent 

Ûag˙Ωug˙ li kienet suççess. Barra milli kienet okkaΩjoni biex juru l-kapaçitajiet tag˙hom, it-Talent 

Ûag˙Ωug˙ beda jservi wkoll b˙ala inizjattiva biex ikomplu jistudjaw. 

Il-Banda g˙alqet il-15-il sena. L-2004 kienet ukoll sena indimentikabbli. Il-President, is-Sur Anthony 

Catania minn dejjem ried i˙alli rigal kbir u sabi˙ u li jibqa’ apprezzat minn kul˙add g˙al dejjem. Kien 

g˙alhekk li s-Sur Catania kkummissjona lil bravu kompoΩitur Malti Mro Ray Sciberras biex jikkomponi 

cantata fuq poeΩija li kien kiteb il-qassis Naxxari Dun Anton Sciberras. Kien progress ambizzjuΩ g˙al 

banda Ωg˙ira b˙al ma kienet l-G˙aqda MuΩikali tan-Naxxar. Malli din il-kompoΩizzjoni kienet lesta, din 

©iet irrekordjata u mill-ewwel noti tag˙ha, din ©iet irrikonoxxuta b˙ala l-aqwa cantata li qatt kien kiteb 

Mro Sciberras. 

Kien is-17 ta’ April 2004 meta s-Surmast Ûag˙Ωug˙ tag˙na Mro Roderick Bugeja ˙ejja programm 

mill-isba˙ biex din il-cantata bl-isem ‘Bi Twelidek Rebba˙tna’, ti©i esegwita g˙all-ewwel darba fi lpubbliku. 

Is-sala Sir Temi Zammit ©ewwa l-Università kienet mimlija daqs bajda. Hekk kif spiççat 

il-cantata, in-nies qamu bilwieqfa jçapçpu g˙al dak il-kapulavur li bih il-banda ©iet mag˙rufa ma’ Malta 

kollha. Ta’ min jinnota wkoll li proprju f’dan il-programm ©ew irregalati sett timpani. 

127

128 

Water Supplies 

Tel: 2141 1760 

Mob: 9945 6682 

New Style 

Unisex Hairdressing Salon 

Raymond & Antoinette Vella 

Specialising in modern styling at moderate prices 

41, Victory Square, Naxxar 

Tel: 21 412604

Suççess ie˙or li kisbet ilbanda 

tag˙na kien proprju fi s- 

7 ta’ Ìunju 2008, fejn il-banda 

g˙all-ewwel darba esegwiet 

programm strumentali fuq ilplançier 

tal-Banda 12th May 

ta’ ÓaΩ-Ûebbu© lejlet il-festa 

ta’ San Filep t’A©©ira. 

Fil-programm tal-festa 

tal-2005, il-Kummissjoni 

Ûg˙aΩag˙ g˙amlet donazzjoni 

ta’ Drum Kit lill-Banda, 

strument li kien ilu biex ji©i 

mixtri. L-istess ©ara fl -2007 

fejn is-Sinjura Grace Gatt 

irregalat pjanu kif ukoll fl - 

2008 irregalta gong. Dawn 

huma ftit mid-donazzjonijiet muΩikali li rçevejna. Óafna mill-istrumenti li tipposjedi s-Soçjetà ©ew 

mog˙tija lilha matul iΩ-Ωmien. Il-kumitat imbag˙ad ra li jinxtraw strumenti o˙ra li kien ikun hemm 

bΩonn fi l-mumenti. 

Minn meta l-banda esegwiet il-cantata, l-G˙aqda 

MuΩikali Vittorja Naxxar gawdiet u g˙adha tgawdi 

reputazzjoni qawwija. Il-programm annwali tat-2 

ta’ Settemrbu huwa meqjus b˙ala wie˙ed mill-aqwa 

programmi li ji©u mtellg˙a fi Ωmien il-festi. It-Talent 

Ûag˙Ωug˙ huwa meqjus b˙ala l-aqwa kunçert organizzat 

g˙all-bandisti tal-post. F’dawn l-a˙˙ar snin rajna biex 

anke jkollna Prize Day g˙all-bandisti u l-allievi biex 

anke l-©enituri jkunu jafu dwar il-progress ta’ wliedhom 

fi l-qasam muΩikali. Il-marçijiet li l-banda ddoqq, 

kemm dawk funebri, kif ukoll dawk festivi u allegri 

huma tal-aqwa kompoΩituri Maltin. Xhieda ta’ dawn 

huma s-servizzi li g˙amlet fi l-lokalitajiet madwar Malta 

Il‐mibki Charles Arrigo qed jintroduçi l‐Cantata ‘Bi Twelidt Rebba˙tna’ fit‐Teatru Sir Temi 

Zammit fl‐Università ta’ Malta. 

Il‐Banda Vittorja ddoqq f’wie˙ed mis‐servizzi li g˙andha 

barra mir‐Ra˙al tan‐Naxxar. 

fosthom, Marsa (Trinità Imqaddsa), Belt Valletta (Madonna tal-Karmnu u ta’ Liesse), San Pawl il-Ba˙ar 

(Duluri), Rabat (San Pawl), Óamrun (San Gejtanu), Imsida (San ÌuΩepp), ÓaΩ-Ûebbu© (San Filep), 

Kalkara (San ÌuΩepp), Óal Qormi (San Sebastjan) u GΩira (Madonna tal-Karmnu). B˙alissa bandisti 

tal-post insibu 33 waqt li allievi hemm numru sabi˙ ukoll. Dan kollu jawgura futur sabi˙ g˙all-banda 

tant ma˙buba min-Naxxarin, dik tal-G˙aqda MuΩikali Vittorja. 

Ad Multos Annos. 

Toni Bartolo 

TA’ GANGA 

Ibajjad, jiksi u jka˙˙al 

Mob. 9980 8796 

129

EST. 1953 

CHARLES BUTCHER 

NAXXAR LIMITED 

23 Victory Square, Naxxar. Mon – Wed : 7.00am – 1.00pm 3.00pm – 7.00pm 

Tel: 21 410 535 Thu – Fri : 7.00am – 7.00pm (ALL DAY) 

Fax: 21 423 914 Sat : 7.00am – 1.00pm

132 

Kotba g˙all‐Bejg˙ 

dwar in‐Naxxar 

In‐Naxxar Titwiliet fl‐Istorja 

Naxxar: A village and its People 

Offerta Speçjali 

Min jixtri Ω-Ωew© kotba 

jing˙ata b’xejn il-pubblikazzjoni 

‘B˙alissa Xi Óadd Qed Imut Fuq l‐G˙olja’ 

Kull min hu interessat g˙andu jçempel 9924 1279 

VICTORY BUTCHER 

The location for a vast assortment of superior quality meat, 

including renowned home-made items 

& BBQ specialities 

guaranteed effi cient services, 

enhanced by several years of experience 

12, Victory Square, Naxxar Tel: 2141 0292 / 2742 0819 

Fax: 2142 0819 

FREE DELIVERY

Ad Multos Annos 

Dun Renè Vella 

Dun Renè Vella twieled San Ìiljan, fi s-6 ta’ Diçembru 1957. Huwa ©ie 

ordnat saçerdot fi d-29 ta’ Ìunju 1984 fi l-Konkatidral ta’ San Ìwann minn Mons. 

Arçisqof Emeritus ÌuΩeppi Mercieca. Wara l-ordinazzjoni, beda jg˙allem fi s- 

Seminarju taΩ-Ûg˙ar u jag˙ti servizz b˙ala Viçi-Parroku tan-Naxxar. Ta wkoll 

servizz b˙ala Direttur Djoçesan tal-Abbatini. 

F’Novembru 1993, Dun Renè Vella ssejja˙ biex jag˙ti sehem fi t-Taqsima Pastorali fi d-Dinja tax- 

Xog˙ol tal-Knisja f’Malta, fejn dam tliet snin. Fl-1993 sar ukoll Koordinatur tal-Programmi Reli©juΩi 

fi x-Xandir tal-Istat. Huwa dam jag˙ti dan is-servizz g˙al 11-il sena. Fl-istess 11-il sena, Dun Renè Vella 

kien responsabbli wkoll taΩ-Ωona tas-Sg˙ajtar. 

F’Jannar 2005, wara erba’ xhur servizz pastorali fi l-Parroçça ta’ Ó’Attard, ©ie nominat Kappillan tal- 

Parroçça ta’ Óal Tarxien u kien mog˙ti l-mandat nhar il-Óadd 3 ta’ April 2005. Fil-preΩent Dun Renè 

Vella qed iwettaq il-˙idma pastorali tieg˙u b˙ala Kappillan fi l-parroçça ta’ Pembroke u ilu hemmhekk 

g˙al dawn l-a˙˙ar sentejn u nofs. 

Waqt li nroddu ˙ajr lil Dun Renè tal-˙idma pastorali tieg˙u fostna, nag˙tuh l-awguri tag˙na f’g˙eluq 

il-25 anniversarju mill-ordinazzjoni presbiterjali tieg˙u. 

Dun Mattew Magri 

Nifi r˙u wkoll lil Dun Mattew Magri li jservi b˙ala Viçi-Parroku fi l-parroçça 

tan-Naxxar. Dun Mattew huwa minn Birkirkara imma issa ilu mhux ˙aΩin 

iwettaq il-˙idma tieg˙u fostna n-Naxxarin. Dun Mattew jag˙mel xog˙ol pastorali 

siewi f’din il-Parroçça tan-Naxxar li mhijiex xi parroçça Ωg˙ira speçjalment 

meta tqis in-nuqqas ta’ qassisin li qieg˙da tin˙ass sewwa. Dun Mattew jaqdi 

dmiru wkoll fl -uffi ççju parrokkjali fejn kuljum issibu jistenna biex jaqdi lil dawk 

kollha li jkollhom bΩonn xi ˙a©a minn dan l-uffi ççju. Dun Mattew jag˙laq il-35 

anniversarju minn meta ©ie ordnat qassis. Lilu wkoll nawguraw. 

Il‐Kanonku Michael Agius 

Dawn l-a˙˙ar snin, il-Kanonku Michael Agius ©ie assenjat ukoll fi l-parroçça 

tag˙na tan-Naxxar. Huwa ng˙ata l-inkarigu li jservi fi s-Santwarju ta’ Ìesù 

Óniena Divina li nbeda riçentement fi n-Naxxar, in-na˙a ta’ San Pawl tat- 

Tar©a. Ta˙t it-tmexxija g˙aqlija tal-Kanonku Agius, dan is-Santwarju g˙amel 

progress kbir u issa qieg˙ed jiffunzjona sewwa u jaqdi l-bΩonnijiet tan-nies li 

jiffrekwentaw dawk l-in˙awi. B˙al Dun Mattew, il-Kanonku Michael Agius 

ukoll jag˙laq il-35 sena minn meta ©ie ordnat qassis, proprju fl -20 ta’ Lulju. 

Lil dawn it-tliet qassisin iddedikati, a˙na minn dawn il-pa©ni nawgurawlhom bil-qalb 

Ad Multos Annos 

133

136 

QORMI Road, Hamrun 

Tel: 21 242494, 21 239534 

Agents & Importers of Postform and Softform, Kitchen Sinks, Furniture Knobs and Handles 

L-G˙onnella 

Souvenir Shop 

Xog˙ol ta’ Bizzilla u Ganutell 

Lezzjonijiet ta’ Bizzilla u Ganutell 

Bozoz, Frames, VaΩuni, Materjal 

Naççetta ordnijiet ta’ Head-dresses u 

Bukketti tal-Praçett. 

Rose Marie Falzon, 

35, Bridge Str., Mosta 

Tel: 2141 1207 - 2141 1828

Il‐Kappella tal‐Vitorja 

f’Birkirkara 

kitba ta’ Joe Brincat 

www.kappelli.com 

Ritratti: Roderick Busuttil 

Il-qima lejn il-Madonna fost il-KarkariΩi minn dejjem kienet 

kbira, u minbarra din il-knisja tal-Vitorja li qed niktbu fuqha llum 

insibu Ωew© knejjes o˙ra li missirijietna ddedikaw lill-Madonna 

ji©ifi eri dik tal-Óerba u l-Knisja l-parrokkjali l-antika jew kif inhi 

mag˙rufa a˙jar il-Qadima ta’ Santa Marija. Insibu wkoll xi knejjes 

u kappelli o˙ra ddedikati lill-Madonna li qabel kienu jag˙mlu ma’ 

Birkirkara meta l-limiti tal-parroçça kienu estensivi ˙afna. Fost 

dawn ma nistg˙ux ma nsemmux il-Knisja tal-Madonna tal-Mensija 

li llum tag˙mel mal-parroçça ta’ San Ìwann. 

Din il-kappella tinsab mo˙bija fi l-bini antik tal-parti l-qadima 

ta’ Birkirkara, fl -in˙awi mag˙rufi n b˙ala Óas-Sajjied. Biex tasal 

g˙al din il-kappella trid taqbad Triq il-Kbira, u kif tasal fejn il- 

Kappella ta’ Santa Katerina u Sant’Antnin (ftit ’il fuq mill-g˙assa 

tal-pulizija ta’ Birkirkara), ti©bed lejn ix-xellug u tibqa’ tiela’ t-triq li tidjieq ftit. Din imbag˙ad tifta˙ 

fi pjazzetta Ωg˙ira quddiem il-KaΩin tal-Banda ta’ Santa Liena. Minn hemm tibqa’ tielg˙a dritt ’il fuq, 

quddiem id-dar fejn kien joqg˙od il-President Mamo, u timxi sakemm tasal quddiem din il-kappella. 

Ori©ini 

Óadd ma jaf eΩatt meta nbniet g˙all-ewwel darba din il-knisja. L-ewwel dokument li nsibu fuq din 

il-knisja fi ljali kien inkiteb fl -1575 f’rapport li Mons. Pietru Dusina, delegat tal-Papa, g˙amel wara 

li g˙amel Ωjara pastorali f’Birkirkara. Fir-rapport tieg˙u Mons. Dusina jg˙id li din il-knisja kienet 

mibnija f’çimiterju ta’ knisja o˙ra ikbar li kienet iddedikata lil San Anard. F’dawk iΩ-Ωminijiet kellha 

bΩonn xi tiswijiet neçessarji, iΩda kellha g˙all-inqas il-bibien – ˙a©a li miΩ-Ωjara msemmija jirriΩulta 

li bosta knejjes o˙ra ma kellhomx. Jidher li l-altar tag˙ha ma kienx fi stat tajjeb. La kellha rettur u 

lanqas introjti g˙aΩ-Ωamma tag˙ha. Fil-festa biss isir l-g˙asar u quddiesa li kien i˙allas g˙alihom çertu 

Fran©isk Borg. 

Din il-knisja ter©a’ tissemma’ fl -1615 mill-Isqof Cagliaris meta dan g˙amel viΩta pastorali o˙ra f’dan 

ir-ra˙al. FL-1618, ji©ifi eri tliet snin biss wara, in˙are© digriet mill-Isqof ta’ Malta biex ma tibqax issir 

qima pubblika fi ha g˙ax kienet fi stat ˙aΩin. Dak kollu li kien hemm f’din il-knisja kellu jittie˙ed fi lknisja 

l-o˙ra li kienet tmiss mag˙ha, ji©ifi eri dik ta’ San Anard. IΩda minkejja d-digriet xorta wa˙da 

baqg˙et taqdi lin-nies ta’ dawk l-in˙awi. 

Quddiem dawn iΩ-Ωew© knejjes infet˙et barriera kbira biex jittie˙ed ©ebel sabiex tinbena dik li 

llum nafuha b˙ala ‘l-Knisja l-Qadima’. B’digriet tat-12 ta’ Ìunju tal-1655 il-knisja tal-Vitorja kellha 

tin˙att sal-pedamenti biex jo˙ro© il-©ebel me˙tie© mill-barriera ˙alli tkompli tinbeda l-Knisja l-Qadima. 

G˙alhekk, il-knisja ©iet ipprofonata fl -1659. 

Insibu li wara li ng˙alqet il-barriera, il-knisja tal-Vittorja re©g˙et inbniet fuq l-istess pedamenti ta’ 

qabel. Dan ©ara wara l-pesta tal-1676 meta wie˙ed u erbg˙in KarkariΩ immexxija minn Pietru Buhagiar 

u Ìan Maria Micallef dehru quddiem in-Nutar Benedittu Vassallo u taw 55 uqija biex il-kappella 

tissewwa. Wara ftit Ωmien il-kappella tbierket u re©g˙et infet˙et g˙an-nies ta’ Óas-Sajjied. 

137

138 

Il-Kappella re©g˙et issemmiet fi r-rapport li g˙amel l-Isqof Cannaves wara li g˙amel viΩta pastorali 

fl -1716. Hu rraporta li kellha zuntier quddiemha. Jing˙ad ukoll li fi l-kwadru tag˙ha kienu jidhru wkoll 

Santa Katarina u San Anard. San Anard kien it-titulari tal-knisja l-o˙ra li (darba) kien hemm ˙dejha, u li 

f’dan ir-rapport ta’ din iΩ-Ωjara ma tissemmiex. 

Il-Papa Benedittu XV, b’digriet tat-23 ta’ Frar tal-1918, ta indul©enza ta’ 300 ©urnata lil kull min 

jinvista din il-kappella tal-Vitorja f’Óas-Sajjied. Plakka kommemorattiva mwa˙˙la mal-knisja tindika 

l-g˙otja ta’ din l-indul©enza. 

Il‐Knisja minn ©ewwa u minn barra 

Bejn is-snin 1724 u 1736 re©g˙et inbniet bl-arkitettura sabi˙a kif nafuha llum ji©ifi eri bi stil barokk 

moderat u b’koppla fuq erba’ ˙nejjiet u arzella li ΩΩejjen l-altar. Dak iΩ-Ωmien kienu jsej˙ula ‘La 

Rotunda’. 

Inbniet fuq stil barokk bi pjanta çentrali, b’kor li ©ej g˙an-nofs tond, u li fi h hemm l-artal u mag˙luqa 

b’koppla. Mal-˙itan naraw pilastri tal-ordni Toskan, li fuqhom hemm erba’ pendentivi u erba’ arkuni 

li jerfg˙u l-koppla. Din il-koppla hija mpittra b’disinji ta’ fjuri u emblemi tal-Litanija tal-Madonna, u 

fi l-pendentivi jidhru l-erba’ evan©elisti. 

Fuq l-artal, li hu tal-ir˙am, jidher il-kwadru titulari, li g˙alkemm ma nafux min pittru, jidher li Ωgur 

hu ta’ xi pittur Malti kapaçi. Hu mdawwar bi prospettiva sabi˙a ta’ stil Rococo, u aktar ’il fuq tidher 

l-apside miΩbug˙a çelesti u skolpita b’˙afna an©li indurati. Il-kumplament tal-kappella wkoll huwa 

mΩejjen b’˙afna xog˙ol ta’ skultura u induratura. Fuq il-bieb hemm gallarija tal-orgni u fi l-©nub tal-artal 

hemm Ωew© bibien li jag˙tu g˙al sagristija Ωg˙ira. Fuqhom hemm Ωew© inkwatri li juru l-Qalb ta’ Ìesù 

u l-Mewt ta’ San ÌuΩepp. 

Il-faççata hija unika f’Malta g˙ax g˙andha xe˙ta Spanjola. Ûew© pilastri twal tal-Ordni Toskan 

jerfg˙u gwarniça li ddur mal-binja kollha. Fuq quddiem din terfa’ pediment ta’ stil Spanjol mag˙mul 

b’˙afna kontra kurvaturi. Dan il-pediment fi t-truf tieg˙u g˙andu Ωew© kolonni baxxi bi sfera tal-©ebel 

fuqhom. Fin-nofs tal-pediment tidher il-mongramma tal-Madonna, ji©ifi eri l-ittri A u M li jfi ssru Ave 

Maria. Il-bieb g˙andu gwarniça mmulata u fuqu hemm pediment trijangolari maqsum. Aktar ’il fuq 

hemm tieqa forma ta’ salib u din ukoll g˙andha gwarniça mmulata. 

Fl-1895, çertu benefattur, Pawlu Borg qala’ grazzja kbira u b˙ala radd il-˙ajr ˙are© l-ispejjeΩ biex ikun 

jista’ jinbena l-kampnar. F’dan il-kampnar illum hemm erba’ qniepen. Il-kbira fosthom, li ©©ib l-isem 

ta’ Marija Bambina, saret mid-ditta Pacard ta’ Annecy fi Franza f’Awwissu tal-1965 u ©iet mog˙tija 

minn Modesta Borg. Qniepen o˙ra li hemm f’dan il-kampnar huma dik li ©©ib l-isem ta’ Michelina li 

n˙admet mid-ditta IngliΩa John Taylor, u Helena li wkoll in˙admet mill-istess funditur. L-aktar wa˙da 

antika hija r-raba’ wa˙da li saret fl -1909. Dawn il-qniepen ©ew mog˙tija minn Emanuel Calleja u 

Carmelo Borg. 

Din il-˙abta l-knisja kienet g˙adha maqtug˙a mill-bini ta’ madwarha. Damet hekk sal-1860. F’dak 

iΩ-Ωmien li qed nitkellmu fuqu, il-knisja ma kelliex sagristija, imma kien hemm passa©© li jg˙aqqad 

triq ma’ o˙ra. Fuq dan il-passa©©, fl -1860, inbniet is-sagristija. Xi snin ilu nxtrat id-dar li tmiss mas- 

Sagristija u ©iet minfuda mal-knisja biex b’hekk kibret is-sagristija. 

Din il-knisja ©iet ikkonsagrata fi d-19 ta’ Settembru 1944, mill-Eççellenza Tieg˙u l-Isqof Emanuel 

Galea. 

Kwadru u Statwi f’din il‐knisja 

Il-kwadru titulari juri x-xbieha ta’ Marija, tarbija ta’ twelid, miΩmuma minn mara u meg˙juna minn 

xi nisa o˙ra, u an©lu nieΩel g˙al fuq il-Madonna waqt li jΩomm kuruna f’idu. Jidhru wkoll Sant’Anna u 

San Ìwakkin. Din il-pittura aktarx saret g˙all-˙abta tal-1770. Mhux mag˙ruf min pitter dan l-inkwatru, 

iΩda jidher li hu ma˙dum minn xi artist Malti tajjeb kif di©à g˙idt. Il-kwadru g˙andu madwaru gwarniç 

bi skultura tal-©ebel. 

Fost id-diversi statwi li nsibu f’din il-knisja hemm l-istatwa ta’ San ÌuΩepp u l-istatwa tal-Madonna 

tas-Sacro Cuor, xog˙ol tal-istatwarju ÌuΩeppi Cilia. Hemm ukoll statwa ta’ Marija Addolorata li saret 

fuq inizjattiva ta’ Helen Attard u Speditu Camilleri. 

F’din il-knisja hemm ukoll statwa proçessjonali. Din hi xog˙ol ie˙or fi l-kartapesta wkoll tal-istatwarju

ÌuΩeppi Cilia li kien alliev ta’ Karlu 

Darmanin. Din l-istatwa g˙andha bankun 

tal-©ewΩ skolpiet li kien ©ie mog˙ti minn 

Ìor© Fenech, u fjuretti tal-ganutell f’vaΩuni 

tal-fi dda. Il-kuruna li hemm fuq ras il- 

Madonna hija tal-fi ligranu u saret fl -1962, 

fuq inizjattiva ta’ Stella Pace. L-istatwa 

hija mΩejna b’ra©©iera tal-fi dda, ma˙duma 

minn Marjanu Pace fuq disinn ta’ Anthony 

Parnis. 

G˙eluq 

Fil-©ranet tal-festa, din il-knisja fi ljali ddedikata lin-Nattività ta’ Marija Santissima, tkun armata blisba˙ 

armar li jixraq lid-dar ta’ Alla. Naturalment l-istatwa titulari ta’ Marija Bambina tkun esposta 

g˙all-qima tal-KarkariΩi u mΩejna b’mant tad-damask 

ik˙al u bir-ra©©iera tal-fi dda. L-artal prinçipali jkun 

imΩejjen b’gandlieri skolpiti indurati kif ukoll diversi 

˙wejje© o˙ra ta’ valur. 

B˙al f’˙afna knejjes o˙ra ta’ Malta u G˙awdex, 

f’din il-knisja hemm grupp ta’ nies voluntiera li bi 

m˙abba kbira lejn dan it-tempju u b’dedikazzjoni 

kbira, ja˙dmu fl imkien biex din il-knisja fi ljali tkun 

imΩejna kif jixraq fi l-festa ta’ Marija Bambina. Din 

il-kappella hija miΩmuma tajjeb ˙afna u fi ha ssir 

quddiesa kuljum. 

Referenzi 

Kanonku Paul Gauci, Philip Xuereb, SAL (2005) – Birkirkara – Storja, 

Kolle©©jata, Knejjes Filjani, PEG Ltd, San Ìwann. 

G˙al iktar informazzjoni fuq kappelli u knejjes Ωg˙ar Ωur is-sit 

www.kappellimaltin.com. Issib informazzjoni fuq ’il fuq minn 

100 kappella inkluΩi xi kappelli fi n-Naxxar. 

28, St. George’s Str., Naxxar, Malta. 

Tel: 2141 7417 • Mob: 9987 2555 

(Opposite cemetery) 

139

140 

Mill‐Passat … 

Óarsa lejn il‐festa ta’ Marija Bambina 

minn ©urnali taΩ‐Ωminijiet img˙oddija 

PoeΩija mill‐‘Berqa’ 

8 ta’ Settembru 1964 

Lil Marija Bambina F’Jum il‐Milied tag˙ha 

Semma’ le˙nek, ja ˙elwa Bambina 

Lil ©ens tag˙na li j˙obbok tassew! 

G˙aqda a˙wija, mill-©did xettel fi na 

Biex il-©lied ta’ bejnietna ninsew. 

G˙ax kull meta l-g˙edewwa ˙abtuna, 

B’kull mod riedu jxejnulna t-Twemmin; 

Lilek tlabna Madonna çkejkna! 

Smajtna … ˙ri©tna fuq dawn rebbi˙in. 

F’dan il-Jum kbir, g˙aΩiΩ ta’ Twelidek, 

Malta u G˙awdex jin©abru f’ri©lejk 

G˙alenija, dil-karba jtennulek: 

Qlub uliedna Ωommhomlna f’idejk. 

Jibqa’ jΩommok PajjiΩna b’Rebbie˙a! 

Jibqa’ jqimek b’Patruna mill-kbar! 

Bik jinsabu llum l-aktar ferrie˙a 

L-Isla, ix-Xag˙ra, il-Mellie˙a, in-Naxxar. 

Anton Haber 

Ritratt li deher fuq il‐‘Berqa’ f’jum il‐festa tal‐1937. 

Artiklu li ©ie ppubblikat fil‐‘Berqa’ 

7 ta’ Settembru 1935 

Jum ir‐Reb˙a! 

IΩ-Ωmien donnu m’g˙andux sa˙˙a biΩΩejjed biex inessi lill-Maltin tal-lum ir-reb˙a kbira li g˙amlu 

missirijietna fl -1565 fuq l-g˙adu tas-salib. Fost dan il-˙afna ta˙dit ta’ gwerra, fost dan il-˙afna kliem li 

jkexkex u li jhedded, il-Maltin ˙allew rokna f’qalbhom bla mittiefsa g˙al dawk li fdew l-Ewropa milljasar 

u lil Malta mill-kefrija tal-Misilmin. 

Il-gwerra li kienu m©ag˙lin jag˙mlu missirijietna ma kinitx gwerra mqanqla mill-egoiΩmu u millkburija: 

ma kinitx gwerra ta’ tpattija u ta’ mibeg˙da, iΩda kienet gwerra qaddisa, gwerra tad-dg˙ajjef

mas-setg˙an li tixbah fi t-tifsir tag˙ha lit-taqbida tat-tfajjel David mal-©gant Gulija. 

Meta, fi t-18 ta’ Mejju 1565, il-kanun tal-Forti Sant’An©lu ©ie mwie©eb minn tfaqqig˙a minn 

Sant’Iermu u o˙ra minn San Mikiel, b˙ala turija li l-armata Torka kienet fi l-qrib, il-Maltin mhux talli ma 

beΩg˙ux, iΩda talli ©abru l-˙ila u l-qlubija tag˙hom u ˙ejjew ru˙hom g˙at-taqbida li kellha tkun il-mewt 

jew il-˙ajja tag˙hom, il-fi dwa jew it-telfi en tal-Ewropa, it-trijonf jew it-tkaΩbir tal-©nus insara. 

G˙ad li g˙axar darbiet inqas fi l-g˙add mill-g˙edewwa tag˙hom u tad-din imqaddes tag˙hom il-Maltin 

ma qatg˙ux qalbhom, u bi˙sieb u b’qalb wa˙da tqabdu ma’ min ried ikasbar il-jeddijiet tag˙hom u ta’ art 

twelidhom li kienet dejjem l-g˙ira tal-aktar ©nus setg˙ana. 

Meg˙juna min-nisa u minn uliedhom, l-ir©iel Maltin tqabdu sider ma’ sider ma’ minn qatt ma basar 

li se jo˙ro© tellief. 

It-taqbida tag˙hom ma kinitx gwerra bejn il-bniedem u x-xjenza, li hija g˙amja sa˙ansitra g˙at-trabi, 

iΩda kienet gwerra li tixhed il-qlubija u d-dehen ta’ kull wie˙ed li ˙a sehem fi ha. 

Fl-1565 l-Ewropa kienet mixg˙ula g˙al din id-daqsxejn gΩira. MiΩjura u ma˙buba mis-Slaten tal- 

Ewropa. Malta baqg˙et sal-lum imsemmija g˙all-©rajjiet mimlijin ©ie˙ tag˙ha u g˙all-qag˙da li g˙andna 

fi l-Ba˙ar Mediterran, mog˙tija lilha minn Alla. 

Illum g˙al darba o˙ra din il-gΩira saret it-ta˙dit ta’ ©nus l-aktar setg˙ana; g˙al darba o˙ra l-isem ˙elu 

tag˙ha qieg˙ed jixxerred mal-erbg˙at irjie˙ tad-dinja. 

Li kieku fi l-jiem tal-Assedju kienet teΩisti d-dinja tar-reklam u tal-istag˙©ib li qeg˙din ng˙ixu fi ha 

a˙na, kieku fuq Malta kienu jinkitbu biblijoteki s˙a˙; kieku ma’ dak li nkiteb fuq din il-gΩira bl-akbar 

fo˙rija minn nies ta’ kull nisel, kienu jiΩdiedu mijiet ta’ volumi o˙ra; u mal-ismijiet ta’ Çejlu Tonna, 

Luqa Briffa, Mattew Callus, Toni Bajjada, Ìlormu Cassar u o˙rajn, kienu 

jiΩdiedu l-ismijiet ta’ dawk il-Maltin li llum tag˙hom ma baqax ˙lief 

tifkira mçajpra. 

L-eΩempju li taw lid-dinja missirjietna g˙andhom ikunu l-eΩempju 

li jmexxuna g˙alli ©ej fi t-taqbida 

ta’ din id-dinja bla sliema. Ilg˙aqda 

u l-im˙abba kienu l-aktar 

Ωew© armi qawwija tag˙hom u 

l-istess armi g˙andhom ikunu 

dawk li j˙arsu triqtna fi l-mixja 

bla heda u quddimija tag˙na g˙allkobor 

ta’ din il-gΩira li ssaqqiet 

b’demmhom. 

Tel: 2149 9188 

Joe Mob: 7927 1588 

Silvan Mob: 9946 2434 

Frankie Mob: 9948 6700 

Robert Mob: 9940 6479 

Rokky Snack Food Producer 

/Sweets & Nuts 

‘Rokky Garage’, 

St. Edward Street, Qormi 

141

142 

Issa li waslet il‐festa 

– Frott il‐˙idma ta’ 

dawn l‐a˙˙ar 20 sena 

John Muscat 

Jista’ jkun li mhux kul˙add jifra˙ u jie˙u gost li waslet il-festa, imma g˙alina tal-KaΩin t’isfel il-festa 

hija l-akbar avveniment tas-sena. Fiha jintla˙aq il-qofol tax-xog˙ol kollu li jkun sar matul is-sena. Wara 

l-©bir ta’ reklami u artikli u xog˙ol ie˙or biex ji©i ppubblikat il-ktieb tal-festa jibda t-tqassim tieg˙u. 

Din hija biçça xog˙ol g˙ax b˙al ma tafu r-ra˙al huwa kbir u biex idduru bieb bieb fi s-s˙ana ta’ Awwissu 

jitlob impenn u sagrifi ççju kbir. G˙al dan it-tqassim imiddu jdejhom membri mill-kumitat u membri 

mill-kummissjonijiet taΩ-Ωg˙aΩag˙ u tal-banda b’entuΩjaΩmu kbir. Ir-reazzjoni tan-nies tkun im˙allta 

g˙ax min jurik li ˙a ©ost u jikkontribwixxi xi g˙otja ta’ fl us o˙rajn ma jift˙ux jew ma jiddejqu xejn juruk 

li mhux talli ma jridux il-ktieb talli kwaΩi jkeççuk ’l hemm. 

Wara t-tqassim tal-programm toqrob l-ewwel attività li tkun il-barbeque ta’ quddiem il-kaΩin. Dan 

issa ilu jsir g˙al diversi snin u fl -a˙˙ar snin kiber tant li qeg˙din inkunu fully booked g˙ax l-ispazju 

ma jippermettix aktar. L-atmosfera ferri˙ija u festiva tkun tin˙ass sewwa u fl imkien mal-abbundanza 

ta’ ikel imsajjar frisk hi r-ra©uni ta’ attendenza kbira. Din is-sena saru BBQs ©odda tal-gass biex ma 

nkunux ta’ inkonvenjent g˙all-©irien. Prosit kbira ˙aqqhom kull min imidd idejh g˙ax biex tipprepara 

mat-300 mitt platt mhix çajta u tinvolvi organizzazzjoni kbira. 

Issa jmiss ir-riçeviment g˙allmembri, 

ammiraturi u benefatturi li 

jsir fi s-swali tal-kaΩin armati g˙allfesta. 

Minn din is-sena fridnieh millkunçert 

tat-2 ta’ Settembru ˙alli jsir 

b’aktar kumdità u bla g˙a©©la ta’ 

xejn. L-g˙ada jsir il-kunçert annwali 

li issa ilu jsir g˙al diversi snin u llum 

nistg˙u ng˙idu bla tlaqliq li ndara u 

n-Naxxarin ikunu jistennewh minn 

sena g˙all-o˙ra min˙abba l-g˙aΩla 

ta’ muΩika li tolqot il-gost ta’ kul˙add 

u l-livell g˙oli fl -eΩekuzzjoni, 

grazzi g˙all-impenn u l-kapaçità 

tas-Surmast tag˙na Mro Roderick 

Bugeja u l-Kummissjoni Banda. Meta tara s-si©©ijiet kollha mimlijin t˙oss sodisfazzjon kbir g˙ax dan 

juri li n-nies qeg˙din japprezzaw il-˙idma li qieg˙da ssir. Wara l-kunçert ikun imiss il-marçi mat-toroq. 

Nibdew b’tat-3 ta’ Settembru jekk ikun imissna a˙na u mbag˙ad b’tal-4 ta’ Settembru. Wara ji©i tas- 

6 jew kif inhu mag˙ruf ‘il-març il-kbir’ li meta jispiçça fi l-pjazza ikun hemm in-nar tal-art. Spettaklu 

uniku fi r-ra˙al li d-dilettanti tal-kaΩin b’impenn u maestrija kbira qeg˙din joffru kull sena. Óaqqhom 

tif˙ir il-membri kollha tal-grupp tan-nar g˙ad-dedikazzjoni li juru g˙ax biex tag˙mel u tarma u ΩΩarma 

˙arqa nar b˙al dik kull sena trid numru kbir ta’ nies li jag˙tu l-g˙ajnuna tag˙hom. 

Dawn qatt ma naqsu u ma ninsewx li barra n-nar tal-art isir ukoll nar tal-ajru li wkoll jinvolvi ˙afna 

xog˙ol matul sena s˙i˙a. L-g˙ada, 7 tax-xahar ukoll nag˙tu sehemna bil-banda b’marçi mat-toroq 

u wara l-banda takkumpanja l-istatwa tal-Bambina mill-pjazza sal-kaΩin fejn jintla˙aq il-qofol meta

l-Bambina tg˙addi minn nofs il-banda waqt id-daqq tal- 

Ave Marija. Jisba˙ imbag˙ad il-jum tat-8 ta’ Settembru 

fejn fl -11.00am jibda l-març ta’ fi lg˙odu li g˙alih jattendu 

numru kbir ta partitarji lkoll lebsin g˙all-okkaΩjoni u 

jkollna briju mill-aqwa. Wara l-març isir disko fi l-kaΩin 

fejn ikompli l-fer˙ u l-briju. Biex is-sehem tal-kaΩin u 

l-banda jkun komplut ikun jonqos it-tislima lil Maria 

Bambina x˙in tasal quddiem il-kaΩin tag˙na. 

Din it-tislima ting˙ata mill-bandisti tal-post b’daqq 

ta’ Ave Maria u xi innu ie˙or li g˙andna. Madankollu 

rrid insemmi wkoll l-armar fi t-Triq tal-KaΩin (pavaljuni 

u trofej), dekorazzjoni tas-swali tal-kaΩin b’pittura u 

induratura u g˙amara. Dan kollu sar f’g˙oxrin sena u 

hawn ˙afna li jiftakruh jibda mix-xejn mat-twaqqif talbanda 

fl -1989. Forsi g˙al bidu kien hawn min kien xettiku 

li banda o˙ra fi r-ra˙al ma kienx hawn bΩonnha imma 

llum wie˙ed bilfors japprezza x-xog˙ol kbir li wettqu ta’ 

qabilna li bdew il-banda l-©dida b’risq in-Naxxar u l-festa 

ta’ Marija Bambina. Bi tmexxija serja u soda twettaq 

dan kollu fl -ewwel g˙oxrin sena. Nawguraw li nibqg˙u 

mexjin fi t-triq tal-©ie˙ g˙all-unur u l-isem tal-kaΩin u tarra˙al 

kollu, kemm ta’ min hu mag˙na u kemm ta’ min 

mhux g˙ax il-kompetizzjoni ©©ib livell aktar g˙oli f’kull 

ma jsir. 

Happy Birthday Banda Vittorja u Ad Multos Annos. 

FRESH AND FROZEN MEAT, POULTRY, 

FISH & VEGETABLES, SPECIALIZING IN 

MARINATED CHICKEN, MEAT, RIBS. 

ALSO AVAILABLE ARE 

HOME-MADE BEEF BURGERS, 

MEAT BALLS, BRAÌJOLI, KEBAB & 

B-B-Q SAUSAGES 

63, Triq San Tumas 95, Triq il-Musbie˙ 

Floriana Naxxar 

Tel: 21 221 028 Tel: 21 413 800 

FREE DELIVERIES 

143

144 

Kunçert tal‐Milied 

2008 

Joe Galea 

Nibda sabiex ng˙id Prosit tal-programm tant 

sabi˙ li offrejtulna nhar it-2 ta’ Settembru 2008. 

Wara li kont assenti fi l-Programm tal-Milied 2007 

min˙abba ra©unijiet ta’ sa˙˙a s-sena l-o˙ra kelli 

x-xorti ner©a’ nattendi g˙all-Kunçert tal-Milied. 

Kien eΩatt il-21 ta’ Diçembru fejn b˙as-soltu, 

©ewwa s-sala tal-kaΩin, re©a’ ©ie offrut programm 

imΩewwaq minn kull att, dak vokali kif ukoll 

strumentali. Il-ftu˙ tal-programm ma setax jonqos 

li nisimg˙u s-Sinfonia Pastorale ta’ Emanuel Galea 

iΩda rran©ata ferm tajjeb minn Sebastian Camilleri. 

Hawnhekk smajna diversi bandisti tal-post li 

nterpretaw biççiet Solo fi s-sezzjoni tag˙hom b˙as- 

Saxaphone soprano, Saxophanoe Alto u Tenor kif ukoll it-Trumbetta. 

Wara smajna silta pjuttost le©©iera u diffi kultuΩa g˙al rittmi 

li fi ha. Din kienet is-silta Joy of Music ta’ Jan Hadermann, 

arran©ata tajjeb minn Jonathan Borg, membru tal-banda tal- 

Forzi Armati. Fuq arran©ament ie˙or ta’ Sebastian Camilleri 

smajna I Had a little Talk With God. Hawnhekk smajna lill- 

Baritonu Ωag˙Ωug˙ Marvic Aquilina fejn b’˙ila u b’vuçi li 

di©à bdiet timmatura interpreta din is-silta b’mod mill-isba˙. 

Kul˙add kine ˙er©aqn jistenna s-silta li jmiss meta qam 

pandemonju s˙i˙. Kollu storbju da˙al Messikan li ried jie˙u 

parti hu wkoll u b’xejn ma ried jo˙ro©. Dan ma kien ˙add 

˙lief l-attur komuku Naxxari Tonio Vella li da˙˙al element 

umoristiku f’dan il-kunçert hekk interessanti. 

B˙al kull sena ma 

jonqosx it-talent lokali 

Naxxari. Is-Surmast 

Roderick Bugeja jidher 

li j˙obb jintroduçi talenti 

pjuttost ©odda f’dan 

il-programm. It-trumbettisti 

Daniel Vella u Jonathan Scerri 

interpretaw bi stil Beguine Solo 

Fur 2 Trumpeten Liespestein 

Polka. Hawnhekk stajna nisimg˙u Ωew© solisti, iΩda bi ftehim 

kkontrollat, interpretaw bilanç bejn il-parti prinçipali u l-parti diviΩa. 

Prosit! 

Ma stajtx inkun iktar kuntent meta l-Compere sejja˙ lis-Surmast 

Bugeja sabiex jie˙u t-tre©ija tal-banda u jinterpretaw il-Valz Les

Patineurs. Wie˙ed mill-aktar valzi ppreferiti tieg˙i ta’ Emile Waldtuefel. Min jaf g˙ala? Forsi jfakkarni 

meta kont fuq btala u attendejt g˙al Ωfi n fuq is-silg akkumpanjat b’din il-muΩika! Prosit vera niΩlitli 

tajba. Wasal l-g˙eluq tal-programm u ma stajniex ma nisimg˙ux xi Medley abbinata ma’ dawn iΩ-Ωmien 

ta’ fer˙ tal-Milied. Fuq arran©ament ta’ Raymond Sciberras smajna Let Joybells Ring li tinkorpora 

diversi biççiet ta’ muΩika relatati ma’ temi ta’ dan iΩ-Ωmien, fejn niççelebraw it-twelid ta’ Sidna Ìesù 

Kristu. 

Wara xi diskorsi interessanti mill-President tas-Soçjetà 

t-Tabib Dr Michael Farrugia u mill-eks President is-Sur 

Anthony Catania, kien imiss sorpriΩa lil dawk kollha preΩenti. 

PreΩenti g˙al din is-serata pjaçevoli kien hemm ukoll il- 

Ministru tal-Finanzi, l-Onorevoli Tonio Fenech. Huwa wkoll 

qam biex jag˙mel id-diskors tieg˙u. Huwa fa˙˙ar ˙afna 

l-eΩekuzzjoni tal-muΩika kollha li kien sema’ g˙all-kwalità 

g˙olja tag˙ha u fa˙˙ar ukoll is-sala tant sabi˙a li tipposjedi 

din is-Soçjetà. Imbag˙ad ta sorpriΩa lil kul˙add meta qal li 

kellu rigal sabi˙ tal-Milied g˙al din is-Soçjetà li turi sewwa li 

hi tant ˙abbrieka. Huwa qal li kellu letter of intent b˙ala donazzjoni ta’ 15000 ewro mill-Good Causes 

Fund. Din in˙ar©et b˙ala g˙ajnuna biex tkopri parti mill-ispejjeΩ li ntefqu mis-Soçjetà Vittorja fi rrestawr 

taΩ-Ωew© faççati tal-lokal tag˙hom. Vera rigal tal-Milied sabi˙! 

Wara smajna l-Innu tal-Banda li tant g˙andhom g˙al qalbhom l-G˙aqda 

MuΩikali Vittorja, kompoΩizzjoni tal-eks surmast John Ivan Borg. 

Nixtieq minn qalbi ng˙id prosit lis-Surmast Direttur, lill-bandisti 

kollha, kantanti u solisti kif ukoll lill-Kumitat tal-Banda Vittorja li 

re©g˙u organizzaw serata tant pjaçevoli f’dawn iΩ-Ωminijiet hekk sbie˙ 

tal-Milied. Grazzi! 

Hair by Graziella 

FULLY QUALIFIED 

Triq il-Musbie˙, 

Naxxar 

Telephone: 21 418802 

Sogni D’oro 

For Towels, Ready Made Curtains, Quilts, Sheets, Bedspreads, 

Sofa Covers, Cushions, Cushion Covers, Blankets, 

Kitchen Towels, & Dishcloths. 

St. Paul’s Street, Naxxar NXR 06. 

Tel: 21 412609 • Fax: (+356) 21 431723 • Mob: 9982 5473 

E‐mail: raydim@global.net.mt • www.starwebmalta.com 

145

146 

L‐Ordni ta’ 

San Ìwann 

Mit‐twaqqif sal‐jum 

tal‐Vittorja f’Malta 

Romina Powell 

B.A. (Hons.) History, P.G.C.E. 

Qabel wie˙ed jista’ jitkellem fuq l-Ordni ta’ San Ìwann ta’ Ìerusalemm, wie˙ed irid ikollu idea ta’ 

x’kienet din. L-Ordni kienet g˙aqda ta’ nies li l-membri tag˙ha kienu jissej˙u Kavallieri. Dawn kienu 

jkunu ©uvintur u r©iel li ©ejjin minn familji nobbli mill-Ewropa kollha. Minn fost dawn il-membri kien 

ji©i elett mill-membri stess ta’ din l-ordni wie˙ed li kien ikun imsejja˙ Gran Mastru. Dan, fl imkien 

ma’ xi Kavallieri o˙ra mag˙Ωula, kienu jmexxu l-Ordni. L-Ordni kienet mag˙mula minn tmien lingwi 

differenti. Dawn kienu Aragona, Auvergne, Kastilja, Italja, Provence, Ingilterra, Franza u l-Ìermanja. 

Meta r-Re Neriku VIII dawwar ir-reli©jon tal-pajjiΩ g˙al dik protestanta, l-Ingiletterra ma baqg˙etx 

tag˙mel parti mill-Ordni. Minfl ok l-Ingiletterra mbag˙ad da˙let il-Bavarja. 

L-Ordni ta’ San Ìwann kienet ilha ˙afna li bdiet tiffunzjona b˙al g˙aqda, qabel ma waslet f’Malta. 

Fil-bidu kienet bdiet b˙ala g˙aqda monastika, tal-karità li tie˙u ˙sieb il-pellegrini li kienu jmorru fi l- 

Lvant biex iΩuru l-Art Imqaddsa. Sa nofs is-seklu tnax, l-Ordni ttrasformat ru˙ha f’ordni militari. Dan 

kien ifi sser li ma baqg˙ux biss jie˙du ˙sieb jikkuraw il-pellegrini li kienu jmorru f’Ìerusalemm imma 

kienu wkoll jiddefendu t-toroq minn fejn kienu jg˙addu dawn il-pellegrini, billi ji©©ieldu kontra t-Torok. 

Kull Kavallier kien jie˙u tliet voti, b˙alma jie˙du l-membri tal-ordnijiet reli©juΩi kollha, li kienu l-vot 

taç-çestità (ma jiΩΩew©ux), tal-povertà (jag˙tu kollox lil Ordni malli jid˙lu) u tal-ubbidjenza (jobdu 

l-Papa f’kollox). 

L-Ordni tilfet lil Ìerusalemm fi ©lieda kontra t-Torok fi s-sena 1187 W.K., minn hemm marru 

jg˙ammru f’Akri. L-Akri wkoll re©g˙u tilfuha fi s-sena 1291 W.K. Wara din it-telfa, l-Ordni mxiet u 

marret toqg˙od f’Çipru. Xi g˙oxrin sena wara li marru Çipru, re©g˙u mxew minn jg˙eddhom lejn ilgΩira 

ta’ Rodi, fejn hemm stabilizzaw il-kunvent tag˙hom sas-sena 1522 W.K. F’din is-sena kien hemm 

assedju a˙rex fuq Rodi mill-qawwiet Torok u l-Ordni spiççat biex tilfet l-art li kienet qed tg˙ammar 

fi ha. 

L-Ordni kellha titlaq minn hemm, iΩda t-Torok ˙allewha tie˙u kollox mag˙ha, b˙all-kotba u 

dokumenti, kif ukoll xi nies li kienu fi dili lejn l-Ordni. Fl-1 ta’ Jannar 1523 W.K. l-Ordni spiççat bla dar. 

L-Ordni g˙amlet tmien snin iddur mal-Mediterran kollu biex issib dar g˙aliha minn fejn setg˙et topera. 

Il-Gran Mastru ta’ dak iΩ-Ωmien, li kien L’Isle Adam, appella lill-Imperatur Karlu V biex joffrilu somma 

fl us u jag˙tih lil Malta jew il-Port ta’ Brindesi. 

Karlu V offra Malta lill-Kavallier. Fl-1524 W.K. nfatti huma bag˙tu grupp ta’ 8 persuni biex 

jistudja l-qag˙da tal-GΩira ta’ Malta. Dawn g˙amlu rapport g˙all-Gran Mastru, fejn qalu li Malta kienet 

gΩira Ωg˙ira li g˙andha port kbir u kenni, imma la g˙andha riΩorsi naturali u lanqas militarjament ma 

kienet Ωviluppata. G˙alkemm is-sitwazzjoni ta’ Malta m’g˙o©bitux lill-Gran Mastru, fl -a˙˙ar aççetta 

li jo˙odha, g˙ax wara kollox kienet ’il bog˙od mill-kumplament tar-Renju ta’ Sqallija b’hekk setg˙u 

jmexxi b’awtonomija. 

Ma’ Malta Karlu V inkluda wkoll lil G˙awdex u l-gΩejjer kollha tal-madwar, kif ukoll il-Fortizza li 

kien hemm fl -Afrika ta’ Fuq, ta’ Tripoli. Il-Kavallieri ˙adu lil Malta b˙ala fewdu, ji©ifi eri riedu j˙allsu 

lir-Re ta’ Sqallija, falkun jew seqer kull sena fi l-festa tal-qaddisin kollha. Lil Malta, il-Kavallieri setg˙u 

juΩawha g˙all-missjoni tag˙hom, li ji©©ieldu kontra t-Torok.

Il-Kavallieri waslu Malta fi s-26 ta’ Ottubru 1530, il-Belt Kapitali ta’ Malta dak iΩ-Ωmien kienet 

l-Imdina, belt imdawra bis-swar u kienet tinsab fi l-g˙oli. IΩda lill-Kavallieri m’g˙o©bithomx b˙ala post 

fejn kellhom joqog˙du g˙ax kien ’il bog˙ad mill-ba˙ar. 

Peress li l-Kavallieri kellhom il-fl otta riedu li jkollhom xi post iffortifi kat fejn il-ba˙ar. B’hekk tefg˙u 

˙arsithom lejn il-Birgu, min˙abba li kellu l-kastell Sant’An©lu fi l-ponta tieg˙u. Malli marru joqog˙du 

hemm l-ewwel ˙a©a li g˙amlu kienet li jimpjegaw perit tajjeb u jirran©alhom dan il-forti biex ikun jifl a˙ 

g˙all-attakki tal-g˙adu b’artillerija modern. Wara bnew ukoll il-bere© tag˙hom kif ukoll l-isptar. Fil- 

Birgu kellhom ukoll tarzna Ωg˙ira max-xatt li kienet twassal sax-xatt tal-Isla. Sadanittant l-Ordni kienet 

g˙adha ma ddeçidietx jekk kinitx se tibqa’ Malta permanenti. 

Huma ma xtaqux li jikkommettu rwie˙hom lejn Malta billi jo˙or©u ˙afna fl us biex isewwu u jibnu 

l-fortifi kazzjonijiet il-©odda. G˙alkemm il-Birgu kien jaqdi l-˙ti©ijiet baΩiçi tag˙hom xorta wa˙da ma 

kinux kuntenti hemm, dan g˙aliex il-Birgu kien Ωg˙ir wisq g˙alihom u g˙al dawk in-nies li kienu leali 

lejhom u li ©ew mag˙hom minn Rodi. L’Isle Adam kemm-il darba re©a’ talab lil Karlu V biex jag˙tih 

SirakuΩa li kienet post fi n-na˙a tal-Lvant ta’ Sqallija. Malta skont il-Kavallieri dak iΩ-Ωmien kellha 

˙afna punti ˙Ωiena u Ωvanta©©i g˙alihom, b˙all-ikel li ried jin©ieb minn barra bilfors, il-popolazzjoni 

kienet Ωg˙ira u b’hekk ma kienx hawn biΩΩejjed min jg˙in fi d-difi Ωa u riΩorsi naturali riedu jin©iebu 

minn barra. Din id-dipendenza kollha fuq Sqallija m’g˙o©bot xejn lill-Kavallieri, min˙abba li huma ma 

xtaqux ind˙il min-na˙a ta’ Sqallija. 

Il-Maltin min-na˙a tag˙hom ma tantx ˙adu gost bil-wasla tal-Ordni u kienu rrabjati wkoll g˙al fatt li 

g˙al darba o˙ra Malta kienet mog˙tija b˙ala fewdu. Jekk wie˙ed jara ftit l-istorja medjevali ta’ Malta, 

malajr jinduna li l-Maltin qatt ma kienu jkunu stmati tajjeb mis-sidien fewdali tag˙hom. Il-mexxejja 

politiçi ta’ Malta dejjem riedu li Malta titmexxa direttament mir-Re, anki kienu ˙allsu somma fl us biex 

dan il-ftehim ise˙˙. 

Il-Maltin kellhom l-università tal-Imdina qabel il-wasla tal-Ordni, li kien il-post minn fejn titmexxa 

Malta u kienet b’sa˙˙itha ˙afna. Malli ©iet l-Ordni, l-Università tilfet kull poter li kellha. Dan sar 

min˙abba li ˙afna mill-funzjonijiet tag˙ha ttie˙du mill-Ordni u nfatti tant çkienet li kellhom jibdew 

jiltaqg˙u l-Birgu fejn il-Kavallieri setg˙u jg˙assu a˙jar dak li kien ikun qed isir. Il-Kavallieri kienu 

jmexxu b’mod Awtokratiku, fejn huma biss setg˙u jmexxu lil Malta. 

L-ewwel attakk mill-g˙adu wasal Malta fl -1551 

W.K. meta Dragut ©ie Malta u prova jirba˙ha imma 

ma rnexxilux, b’hekk mar G˙awdex u ©arr kwaΩi 

l-popolazzjoni kollha t’hemm. Minn din it-tra©edja 

l-Kavallieri ˙adu tag˙lima; bdew jarmaw il-post bla˙jar 

fortifi kazzjonijiet. F’dan iΩ-Ωmien inbniet ilbelt 

tal-Isla bil-Forti San Mikiel, il-Forti Sant’Iermu 

u tkomplew il-fortifi kazzjonijiet madwar il-Birgu. 

Fit-18 ta’ Mejju 1565 intlem˙et ©ejja fl otta Torka, 

issa kien se jkun il-waqt fejn dak ix-xog˙ol li g˙amlu 

l-Kavallieri kien ˙a ji©i ttestjat. Minn dakinhar bdew 

tliet xhur ta’ taqbid a˙rax kontra l-g˙adu. 

L-ewwel post li ©ie attakkat b’sa˙˙a qawwija kien il-Forti Sant’Iermu g˙ax hu kien iç-çavetta tal-Port 

il-Kbir. Min ikollu lilu jista’ jikkontrolla lil min jg˙addi fi l-Port. Sant’Iermu ntreba˙ fi t-23 ta’ Ìunju 

1565, imma t-Torok tilfu ˙afna nies biex reb˙uh. Minn hemm it-Torok mexxew il-kamp tag˙hom lejn 

il-Marsa. 

Fis-6 ta’ Settembru 1565, Don Garcia (mexxej Sqalli) bag˙at il-fl otta tieg˙u lejn Malta, li waslet fi l- 

Mellie˙a. It-Torok kienu çkienu ˙afna fi n-numru u ma fel˙ux ji©©ieldu kontra armata friska. B’hekk 

il-Kmandant tal-fl otta Torka ordna li jitilqu minn Malta. Fl-a˙˙ar kienet se˙˙et ir-reb˙a fuq l-g˙adu 

proprjament fi l-jum meta ti©i ççelebrata l-festa tat-Twelid ta’ Ommna Marija, it-8 ta’ Settembru 1565. 

Dakinhar, ma’ sbie˙ il-jum daqqew bil-˙e©©a l-qniepen tal-knejjes Maltin, g˙ax il-Maltin bis-sa˙˙a ta’ 

Marija kienu reb˙u dan l-assedju a˙rax kontra l-Mislem. Il-Maltin kienu talbu lil Marija u hi ˙elsithom 

minn kull saram. Minn qalbi nawgura n-Naxxarin kollha l-festa t-tajba. 

147

148 

Facials, 

Waxing, Massage, 

Manicures & 

Pedicures, 

Gel Nail Extensions 

G˙al kull 

xog˙ol ta’ ga©e© 

tal-fniek u tilari 

Mob: 9989 5204 

Tel. No: 2142 2251 

Mob: 9943 0679 

Bella Donna Boutique 

176, 21st September Avenue, Naxxar 

for the latest fashion, ladies’ wear, shoes, bags. 

At aff ordable prices 

Mob: 9980 5730 / Tel: 2143 0424 

ÌEBEL TAS‐SEJJIEÓ 

XOROK – ÇANGATURA 

ta’ kull tip u qies 

TRAVI TAL‐INJAM 

Mobile: 9984 2450 / 9999 0808

Ómistax‐il ©urnata 

fi Ûmien il‐Gwerra 

tag˙rif mi©bur minn Paul Catania 

Meta sentejn ilu kont ktibt xi siltiet mid-djarju ta’ Dun Anton, ˙afna kienu qaluli li g˙o©obhom u 

xtaqu li ner©a’ n©ib xi siltiet o˙rajn. G˙alhekk g˙aΩilt forsi l-e˙rex ©ranet tal-gwerra biex inkomplu fuq 

dak li ©ibna sentejn ilu. 

L‐Erbg˙a 1 ta’ April 1942 

L-Erbg˙a tat-Tniebri. Lejl ˙bit u jum ˙bit. Instema’ sparar qawwi xi waqtiet. Fil-knisja, il-funzjoni 

saret xorta fi lg˙axija. Il-kant u l-Antifona saru sewwa ˙afna mis-seminaristi fuq il-Liber Usualis. 1 Il- 

Benedictus u l-Miserere saru bit-ton tas-soltu. 

Il‐Óamis 2 ta’ April 1942 

Óamis ix-Xirka. Lejl ˙bit u jum ˙bit il-˙in kollu. Sparar qawwi ma naqasx. Wara l-Matutin quddiesa 

bit-tqarbina, bil-mejda tal-appostli, il-purçissjoni g˙as-sepulkru u l-G˙asar wara. 2 Kollox sar bi ˙rara 

kbira. Il-viΩti tas-sepulkru kien hemm jinviΩtaw qatg˙et kbar ta’ nies, Ωg˙aΩag˙, xju˙ u tfal, kul˙add iΩur 

lil Ìesù g˙al seba’ darbiet. Fil-Kunçissjoni sar is-sepulkru wkoll. Il-˙asil tar-ri©lejn tal-Appotli sar din 

is-sena. Qaddes il-kappillan, ministri Dun ÌuΩepp Zammit u Dun Anton Debono. Filg˙axija t-Tniebri 

mar tajjeb ˙afna wkoll. Fis-6.15pm Via Sagra, wara prietka tal-passjoni minn Dun Anton Debono li dam 

fuq sieg˙a u l-prietka kienet sabi˙a ˙afna. Tist˙ajlek tara lil Kristu hawn il-lejl qabel ma miet. 

Il‐Ìimg˙a 3 ta’ April 1942 

Il-Ìimg˙a l-Kbira. Mewt tas-Sinjur Tag˙na Ìesu Kristu. Lejl ˙bit u jum ˙bit bla ma waqaf xejn 

˙lief darbtejn g˙al 5 minuti. Il-kant tal-Passju li tkanta mill-W.R. Kan. Azzopardi, Dun Gelard Frendo u 

Ìakomin, il-kxif tas-Salib, l-Adorazzjoni tas-Salib mill-kleru u min-nies, kollox kien jg˙idlek li tassew 

Kristu ˙abbna ΩΩejjed. Kappillan, qassisin, abbatini, fratelli, Scouts, l-G˙aqda tal-MuΩew, l-g˙aqdiet 

l-o˙ra kollha, ir©iel u tfal, kul˙add liebes il-vistu resqu bl-akbar qima jaduraw lil min ta’ ˙ajtu g˙alina. 

Il-kant f’dan il-waqt sar bil-vuçijiet tar-ra˙al. Wara saret il-purçissjoni tas-Sepulkru bil-kant tal-Vexilla 

mill-kor. Wara t-tqarbin taç-çelebrant sar l-g˙asar fi l-kor mill-qassisin u l-abbatini. Kollox spiçça g˙all- 

˙in tal-10.00am. F’dak il-waqt sar ˙bit qawwi ˙afna u sparar bla heda fuq Óal Far. Il-prietka tat-Tliet 

Sig˙at fi n-nofs sieg˙a saret mill-W.R. Kan. Casha, Kantur ta’ Bormla. L-ewwel tkanta l-Vexilla, u bejn 

kull kelma sar xi kant bil-vuçijiet. Qassam il-prietka fi tmiem biççiet, l-EΩordju u s-seba’ kelmiet. Kellu 

prietka sabi˙a barra minn xi kliem safi Taljan b˙al ‘jikkançella’, ‘ipendi’ u xi o˙rajn li nsejt. 3 Wara 

l-a˙˙ar kelma ˙ar©u l-kappillan u qassis bl-istola u Ωew© abbatini li niΩΩlu lil Kristu Msallab u qeg˙duh 

fuq is-sodda. Wara l-prietka sar l-osklu u s-sodda ˙aduha fl -artal tad-Duluri g˙all-bews tan-nies. Wara 

sar it-tniebri b˙as-soltu. Waqt il-Miserere tal-a˙˙ar, attakk qawwi fuq Ta’ Fnezja. 

Is‐Sibt 4 ta’ April 1942 

Kant, tberik tan-nar fejn il-bieb ta’ barra, Luman Christi, Ezultet, kant tal-profeziji, tberik tal-fonti u 

tal-blandun, kant tal-litanija t-twila u l-quddiesa bil-Gloria x˙in inkixfu l-kwadri u ndaqqu l-qniepen. 4 

Fl-10.40a.m. spiçça kollox. Lejl ˙bit. Ilbiera˙ ©o Óal Far intradam xelter minn dawn l-oqbra tat-toroq 5 

li kien fi h xi 40 ru˙ jew aktar. Ìew tliet balal li splodew isfel. Ix-xelter komplew g˙alquh il-pulizija 

g˙ax kienu Ωguri li l-imsejkna kienu di©à d-dinja l-o˙ra. Issa tassew twettaq il-misem 6 li taw lil dawn 

ix-xelters: oqbra. Daqs 8 twissijiet mal-jum. L-a˙˙ar 4 kienu bil-g˙aqal. Óabtiet qawwija fuq il-Belt, 

149

150 

il-Furjana u Óal Far. Sparar qawwi u bombers u fi ghters tag˙hom ma tg˙oddhomx. 

Il‐Óadd 5 ta’ April 1942 

Lejl ˙bit u jum ˙bit fuq il-Port il-Kbir, il-Marsa u l-Belt. Filg˙odu quddiesa kantata bil-vuçijiet u 

bil-ministri. Balla ©iet ©ol-bit˙a tas-Seminarju u g˙amlet ˙afna ˙sara tant li sa ordni o˙ra ma hemmx 

skola. A˙na ilna btala mit-Tnejn tal-©img˙a l-o˙ra. Balla o˙ra ©iet fuq il-kappella tal-Kapuççini u 

radmet patri kif tela’ je˙les lis-Sagrament. Il-knisja ta’ Santu Wistin i©©arrfet ukoll. Waqt il-kantata 

ta’ dalg˙odu sar sparar qawwi u ma jaqta’ xejn. Fil-knisja llejla sar g˙asar bil-vuçijiet u barka. Wara 

l-barka, il-Kappillan ˙are© ibierek g˙and il-qassisin. Fil-Mosta, g˙al Ìimg˙a l-Kbira g˙amlu l-ftit ta’ 

malajr u s-Sepulkru ntrama ©ol-kennierja. 

It‐Tnejn 6 ta’ April 1942 

Lejl ˙bit u jum ˙bit fuq il-port, il-Furjana, it-Tarzna, Óamrun, Marsa u l-Belt. Fil-Furjana ntradmu 

n-nies ©ox-xelters ta’ ˙dejn l-Iljun. G˙add kbir ta’ bombers jaqsmu minn fuq ir-ra˙al u jg˙oddsu g˙al 

fuq il-port. Xi sieg˙a mistrie˙ ’l hawn u ’l hinn kellna llum barra l-attakki tqal u ˙orox. 

It‐Tlieta 7 ta’ April 1942 

Lejl ˙bit u jum ˙bit fuq 

il-Belt, Óamrun, Marsa, 

Furjana, Tarzna u dawk inna˙at. 

Saru Ωew© attakki, 

wie˙ed mid-9.30a.m. sal- 

11.15a.m. u l-ie˙or mis- 

2.00p.m. sat-3.00p.m. 

mill-˙orox nett. Kwantità 

kbira ta’ bombers talg˙adu 

tarahom jitfg˙u 

l-bombi erbg˙a erbg˙a. 

Tara ©ejjin 10, 9, 13, 7, 

15. Attakk ie˙or 4, 5, 10, 

12, li ji©u mew©a mew©a 

u f’borage 7 ma jaqta’ 

xejn jg˙oddsu b˙allikieku 

mhumiex huma g˙al fuq it-target. Il-Messerschmitts ta˙sibhom l-ispitfi res u hurricanes tag˙na, li ilhom 

Ωmien ma jidhru, bla sparar xejn. Dalg˙odu qalg˙u n-nies ˙ajjin mix-xelter tal-Furjana. Ilbierea˙ messna 

t-tberik tad-dar. Il-viçi parroku tal-Óamrun korra xi ftit waqt it-tberik. Illejla semmew li waqg˙et 

Kastilja, (l-arblu minn hawn deher mhux hemm), il-MuΩew u t-Teatru. It-Tarzna tinsab armajn kollha 

mfarrka. Attakk ie˙or qawwi llejla. 


Lejl ˙bit u jum ˙bit fuq il-post. Farrku s-Suq, ˙afna minn Triq il-Merkanti, il-Marsa, il-Furjana. 

Il-fi ghters tag˙na nga©©aw darbtejn. Rajt fi ghter jaqa’ G˙add kbir ta’ bombers u fi ghters ˙adu sehem. 

Balal fuq Ta’ Fnezja tefg˙uhom il-fi ghters. L-itwal ˙bir sar mit-3.00p.m. sas-7.00p.m. Erba’ attakki 

kienu qawwija. 

Il‐Óamis 9 ta’ Apri 1942 

Lejl ˙bit, Sa nofsinhar ing˙ataw 5 twissijiet li ma fi ssru l-ebda ˙bit. Wara nofsinhar u ftit qabel saru 

4 attakki bil-g˙aqal fuq il-port, Óal Luqa u l-Mosta. Ûew© balal da˙lu ©ol-knisja tal-Mosta u ma ˙adux. 

Il-koppla tal-Isla ©©arfet u kif semmew, il-knisja ta’ Óal G˙axaq. Waqg˙u ˙afna djar il-Mosta ˙dejn 

San ÌuΩepp. Il-blast tal-bombi li ntefg˙u Óal Luqa ˙assejnieh qawwi ˙afna mir-ra˙al, bibien u twieqi 

çekçku qawwi bit-tneg˙id. Qatt ma smajna b˙alhom ˙lief xi mina ÌermaniΩa fi l-qrib.


Lejl ˙bit u jum ˙bit. F’nofsinhar 

u fi s-6.45p.m. saru Ωew© attakki 

qawwija fuq il-port, Tas-Sliema, 

u Óal Luqa u Ta’ Fnezja. Illejla 

waqa’ Hurricane r-ra˙al u l-bdot 

li ©ie r-ra˙al ukoll salva. Qtajja’ 

ta’ fi ghters u bombers tal-g˙adu 

jikkmadaw l-ajru. L-ewwel Ìimg˙a 

tax-xahar saret illum fl ok id-darba l-o˙ra. Çpar kbir u sfi q l-g˙odwa kollha. 


Lejl ˙bit. Óabtiet qawwija fi l-12.15p.m. u fi l-5.30p.m. fuq il-port fejn g˙arrqu destroyer, il-Marsa, 

Óal Luqa u Ta’ Fnezja. Óafna balal madwar ir-ra˙al u fi l-Óamrija. Qed jg˙idu li l-Marsa hi kollha 

m©arrfa kwaΩi u l-Belt trid tg˙addi fuq ir-radam tal-bini. Din il-©img˙a Ωbokka xi bir ©o xelter f’Óal 

Luqa u n-nies g˙erqu. 


Lejl ˙bit. Óabtiet qawwija fi -12.15p.m. fuq il-port fejn ˙arqu xi vapur tal-konvoj, Marsa u Óal 

Luqa. Erba’ sig˙at mistrie˙ wara nofsinhar. L-attakk tal-5.30p.m. sar fuq Ta’ Fnezja, Óal Luqa u Óal 

Far u l-port. Fil-knisja g˙asar, ruΩarju u barka. Qalu li balla ©dida ÌermaniΩa ntuΩat l-ewwel fl -attakk 

ta’ Malta. Messerschimitts jiddajvjaw u jisparaw bil-machine guns. Tisma’ lil min jg˙id b˙al-lum li 

t-Taljani qalu o resa o rasa. Min jaf min ivvintaha? B˙al-lum 20 sena ©ejt fi d-dinja. 

It‐Tnejn 13 ta’ April 1942 

Lejl ˙bit. L-ebda ˙bit ma tfi sser mit-twissijiet li ng˙ataw mal-jum ˙lief ta’ fi lg˙axija ˙in tat-7.45p.m. 

meta waqg˙et balla kbira n-na˙a ta’ San Ìwann u xi o˙rajn Birkirkara. Il-˙©ie© inkiser mar-ra˙al kollu 

u 25 dar sfaw kollha b’xi ˙sara fejn San Ìwann u tnejn twaqqg˙u. Bibien u twieqi saru laqx, kullimkien 

bera˙. 

It‐Tlieta 14 ta’ April 1942 

B˙al-lum g˙oxrin sena tg˙ammidt. Parrinijiet kienu Pietru Mifsud u ÌuΩeppa Debono. Lejl ˙bit. 

Semmew xi 20 mejta f’Birkirkara lbiera˙. Ir-ra˙al ma korra ˙add. Illum daqq ir-rejd fi s-6.30am u spiçça 

fi t-8.00p.m. Tlettax-il sieg˙a u nofs rejd wie˙ed. Saru fi h tliet ˙abtiet fuq Óal Far u Óal Luqa u fuq Ta’ 

Fnezja u ©©ieldu l-fi ghters bejniethom. Fid-9.15pm bdew attakki ta’ billejl. Qam ri˙ qawwi llejla. 


Lejl ˙bit. Ri˙ qawwi. Mit-twissijiet li ng˙ataw l-ebda ˙bit ma tfi sser. Ir-ri˙ baqa’ qawwi llejla. Il- 

˙obΩ ilu issa nofs artal kull ru˙. Irçevejt ittra ming˙and Toni Cassar, ittra morali, prattika u letterarja 8 . 

Sejrin ma ndumux nibdew l-iskola Birkirkara. 

1 Dun huwa ktieb li fi h il-kant Gregorjan kollu ta’ matul is-sena litur©ika. 

2 Kif wie˙ed jinduna, kollox kien isir fi lg˙odu nhar il-Óamis ix-Xirka. 

3 Hawnhekk jo˙ro© il-karattru ta’ Dun Anton, jinnota kull dettall. 

4 Din il-funzjoni llum issir fi lg˙axija. Il-kxif tal-artali ma g˙adux isir. Kienu jitg˙attew bi drapp vjola. 

5 Espressjoni qawwija imma vera. 

6 Kelma o˙ra g˙al-laqam. 

7 Dawn kienu l-balal li kienu ji©u sparati g˙al fuqhom mill-kanuni. 

8 Dan kien ˙abib tieg˙u tal-iskola. 

151

152 

Il-President u l-Kumitat 

. 

tal-Ghaqda Muzikali Vittorja – Naxxar 

. 

ghandhom il-pjacir jistiednu 

. 

lill-membri ghal riceviment 

. 

fis-sala tal-Kazin “8 ta’ Settembru” 

nhar it-Tlieta, 1 ta’ Settembru 2009 fit-8.30pm 

Hairology, 12, Narrow Street, Naxxar NXR 04 

Tel: 2143 1447 • Mob: 7959 4369

Programm 

Vokali u Strumentali 

tal‐Banda Vittorja 2009 

L‐Erbg˙a 2 ta’ Settembru fit‐8.15pm 

Quddiem il‐KaΩin 

Toccatta in D Minor J.S Bach 

Arr. J. van Kraeydonck 

Forza del Destino Giuseppe Verdi 

Zelda for Trumpet Percy Code 

Solista: Jonathan Scerri 

James Bond Suite Arr. Frank Erickson 

Messa©© mill-President 

Madonna: A Concert Tour Arr. Victor Lopez 

O Mio Bambino Caro Giacomo Puccini 

Soprano: Claire Caruana Arr. Carmelo Caruana 

Nessun Dorma Giacomo Puccini 

Kantant: Clifford Galea Arr. Roderick Bugeja 

L-Assedju l-Kbir ta’ Malta Joseph Sammut 

Soprano: Claire Caruana 

Kor: Mirabitur 

Innu Marcia Regina ta’ Qlubna Roderick Bugeja 

Innu Marcia Vittoria John Ivan Borg 

Kor: Mirabitur 

153

154 

Mr. Maxims 

Junior 

Pastizzeria 

Prop: P. Caruana 

Branches: 

Naxxar: 21 435323 

Marsa: 21 230276 

Mob: 9942 9336 

CONFECTIONERY Dolcetti 

Prop. Horace Seychell 

52, Triq il-Qoton, Naxxar Tel: 2701 9998 • Mob: 7996 7167 

Milk, Bread, Drinks, Grocery Items & Ice Creams, 

Fresh Cakes & Cigarettes 

Mon - Sat: 06.00 - 12.00 / 04.00 - 07.00 

Sundays & Public Holidays: 6.00 - 12.00 

LABOUR 

AVENUE 

NAXXAR 

TEL: 21 413307 

Roderick Pulo 

Ìarr ta’ materjal 

Bejg˙ ta’ qoxra tas-sejjie˙ 

Tel: 2143 8653 – Mob: 9988 9618

G˙eΩieΩ Naxxarin, 

G˙addiet sena o˙ra. L-a˙˙ar li kelli l-pjaçir niltaqa’ mag˙kom kien fi l-ktieb tal-festa ta’ Marija 

Bambina tas-sena li g˙addiet. Kelli kummenti sbie˙ fuq dak li kont ktibt is-sena l-o˙ra. Il-menu li kont 

tajtkom intog˙©ob u g˙alhekk t˙ajjart ner©a’ nag˙tikom menu ie˙or g˙all-ikla tan-nofsinhar ta’ nhar 

il-festa. Ippruvajt li b˙as-sena l-o˙ra ner©a’ nag˙mlu façli u li wie˙ed jista’ jew isajru dakinhar stess, 

jew ilestih minn qabel imbag˙ad kemm isa˙˙an u jservi dakinhar. Naf li nhar il-festa fi lg˙odu, ˙afna 

nies ikollhom f’mo˙˙hom li jiddevertu mal-banda u forsi ma jkollohmx çans jippreparaw l-ikel dak il- 

˙in. Nispera li dan il-menu li ˙ejjejtilkom jintlaqa’ tajjeb minnkom u minn hawn nawgura lin-Naxxarin 

kollha l-festa t-tajba u l-ikla t-tajba. 

L‐ewwel platt 

G˙a©in bebbux bl-Irkotta u Spinaçi 

It‐tieni platt 

Bra©olun, jew 

Capone Serduq mimli fi l-Forn bil-Cashewnuts, jew 

Óut fi z-zalza tat-Tadam 

(Servuti bil-patata l-forn, karrotti, faΩola twila, brokkoli tal-friΩa jew friska 

DeΩerta 

Banoffee pie 

L‐Ikla tal‐Festa 

Edward Calleja 

G˙a©in Bebbux mimli bl‐Irkotta u l‐Ispinaçi (g˙al 4 persuni) 

G˙andek bΩonn: 

500g g˙a©in bebbux mhux Ωg˙ir, 

600g irkotta g˙all-mili, 

230g (nofs borΩa) spinaci tal-friΩa mhux weraq (leaf portions) imsajra u mqattra sewwa, 

2 bajdiet im˙abbtin, 

3 mg˙aref imbur©ati ©obon ma˙kuk 

600ml jew kemm hemm bΩonn ˙alib u Ωew© bajdiet 

bΩar u mel˙ 

bott ta’ 410g ‘Salsa Mediterranea’ Mayor u bott ta’ 410g polpa tat-tadam Mayor 

tazza ilma 

2 mg˙aref kunserva 

Sa˙˙an il-forn 375˚F / 190˚C / Gas 5 g˙al 10 minuti qabel ma ta˙mi. Imla borma bl-ilma u itfa’ ftit 

mel˙ u u po©©iha fuq in-nar sakemm tag˙li. Itfa’ l-g˙a©in u sajjar g˙al 5-6 minuti. Óallih ˙aj. Saffi h u 

˙allih iqattar sewwa u jibred. Sadanittant, ˙u skutella kbira u farrak l-irkotta bil-furketta. Ûid l-ispinaçi, 

2 mg˙aref mill-©obon, il-bajd, il-bΩar u l-mel˙ u ˙awwad sewwa. Idlek dixx tal-forn. Ìo skutella o˙ra 

˙allat il-bottijiet taz-zalza, il-kunserva u l-ilma u ˙awwad. Issa ibda imla l-bebbux bil-mili u po©©i saff 

155

156 

fi d-dixx. G˙atti l-g˙a©ib b’nofs iz-zalza m˙allta. Er©a’ ag˙mel saff ie˙or tal-bebbux mimli u er©a’ 

g˙atti biz-zalza, ˙allat Ωew© bajdiet mal-˙alib. Ferra l-˙alib. Ara li l-bebbux ikun kollu mg˙otti billikwidu. 

Ferrex il-kumplament tal-©obon. A˙mi g˙al nofs sieg˙a jew sakemm tara li l-g˙a©in rabba ftit 

skorça. Óallih joqg˙od g˙al ftit u servi. Jekk trid, dan tista’ tlestih, t˙allih fi l-fri©© u ta˙mih wara, qabel 

tkun se tiekol. 

Bra©olun 

Dan g˙al 4-6 persuni u jista’ jsir minn ©urnata qabel. Tista’ tag˙mlu fi l-forn 325˚F / 170˚C / Gas 3 

jew 4. 

Kemm jista’ jkun minn qabel ordna minn g˙and tal-la˙am tieg˙ek biçça mindil (Caul). Ìeneralment 

tal-la˙am ikollhom iffriΩata. Jiena nixtri xi erbg˙a minn qabel u n˙allihom fi l-friΩa. O˙ro©hom xi 

jumejn qabel. Dawn jinfet˙u b˙al xibka. Jekk ma ssibx, tikkonfondix. Orbot il-bra©olun bil-˙ajt jew 

spag. Li g˙andu tajjeb il-mindil hu li tista’ t˙allih u tieklu b’kollox g˙ax ji©i ˙a©a wa˙da mgeΩwra malbra©olun. 

Ikollok bΩonn: 

Biçça çanga friΩa jew rump/topside (l-g˙olja tal-koxxa) friska, s˙i˙a daqs kilo. Nissu©©erixxi li 

tkejjel minn qabel id-dixx jew ir-reçipjent li tkun se ssajjar il-la˙am fi h biex il-bra©olun joqg˙odlok. 

Meta tixtri l-la˙am, g˙id lil tal-˙anut biex jaqtag˙hielek f’biçça wa˙da kbira g˙al bra©olun u g˙idlu 

wkoll biex jifta˙hielek u jiççattjahielek biex tkun tista’ timliha u tgerbibha. Mindil skont kemm ikun 

kbir il-bra©olun. 

G˙all-mili: 

6 biççiet bacon (ne˙˙i l-©ilda tat-tarf) 

2 bajdiet iebsin imqattg˙a f’biççiet 

4 mg˙aref frak tal-˙obΩ 

sinna tewm imqattg˙a 

2 img˙aref tursin 

1 bajda biex tg˙aqqad 

bΩar u mel˙ 

Mili extra 

tista’ jekk trid t˙allat il-kumplament li jkun fadal tal-ispinaçi fi l-borΩa msajjar 

biççiet tal-perΩut irqaq tal-pakkett 

ftit tadam imqadded imqatta’ 

©obon slice (pakkett) 

Metodu 

Ipperpara l-mili. Qatta’ l-bacon f’biççiet Ωg˙ar u ˙allathom mal-ingredjenti l-o˙ra ©o skutella. 

Óawwad kollox. Jekk tkun se tuΩa mili extra sajjar l-ispinaçi li kien fadallak fi l-borΩa minn tal-g˙a©in 

u ˙allihom iqattru sewwa. Issa jekk tkun se tuΩa l-mindil, a˙slu sewwa, ift˙u, ifi rxu fuq il-mejda, po©©i 

l-la˙am çatt fuqu u ibda l-mili. 

Ifrex il-perΩut fuqu u saff tal-©obon slice, saff tal-ispinaçi, it-tadam imqadded. Óalli l-biçça t’isfel 

tal-la˙am u t-truf mikxufi n mill-mili. Issa kompli ifrex il-kumplament tal-mili li tkun ˙allatt fl -iskutella 

l-o˙ra fuq kollox imma mhux sat-truf. Dan biex meta tirrombla l-la˙am ikollok biçça mil-la˙am biex 

trikkeb. 

Kif ikollok kollox lest, ibda rrombla l-la˙am biss mhux mal-mindil u meta tasal fi l-biçça vojta, xaqlibha 

fuqha. Jekk jo˙ro© xi ftit mill-mili mill-©nub, deffsu ©ewwa b’idek u meta tirrombla, ara li jkun sewwa. 

Imbag˙ad dawwar il-mindil mal-bra©ulun kollu. Jekk ikollok iΩjed minn dan, tista’ tkompli ddawwar 

˙alli jΩomm sewwa. Ara li l-©nub ikunu m©errbin sewwa wkoll. Jekk ma jkollokx mindil, orbot bil-˙ajt 

jew spag. Óalli kollox fi l-©enb. 

Ìo dixx tal-forn fond u kbir biΩΩejjed biex joqg˙odlok il-bra©olun, itfa ftit Ωejt u aqli l-la˙am sakemm 

jibdel il-kulur mad-dawra kollha. Sadanittant, qaxxar Ωew© basliet u qattag˙hom roti. Itfa’ l-basal u 

kompli aqli g˙al xi ˙ames minuti. Ara li ma jin˙araqx. Hawn tista’ ΩΩid xi tewm imqatta’ u weraq tar-

and. Ûid tazza kbira inbid a˙mar. G˙attih bil-foil jew jekk g˙andek xi dixx tal-forn bl-g˙atu, uΩa lilu, 

Basta l-bra©olun joqg˙od sewwa ©o fi h. Óallih itektek g˙ax xi sieg˙a u nofs jew da˙˙lu fi l-forn. Jekk 

tara li jonqos il-likwidu, Ωid ilma s˙un im˙allat mal-inbid. Meta jkun lest ˙allih jibred. Po©©i fuq platt 

u ˙allih joqg˙od. 

Mid-dixx ne˙˙i r-rand u ˙alli l-basal. Itfa’ kollox ©o kazzola, ©ibu jag˙li u itfa’ ftit gravy bisto. 

Óawwad u ne˙˙i minn fuq in-nar. Biex isservi aqta’ slices ˙oxnin mill-bra©olun, wa˙da kull persuna u 

ferrex il-gravy. Jekk ser ter©a’ ssa˙˙an, po©©i l-islices ©od-dixx li tkun sajjartu fi h, ferrexx il-gravy fuq 

kollox, g˙atti bil-foil jew bl-g˙atu u sa˙˙an fi l-forn. 

Serduq mimli fil‐Forn bil‐Cashewnuts 


Capon (serduk) iddissussat. Tista’ tixtrih lest tal-friΩa jew staqsi lil tal-la˙am biex jag˙milulek. Jekk 

iffrizzat, ˙allih jumejn fi l-fri©© biex tinΩel il-friΩa. Qabel ma timlih, naddafl u ©ewwa u ara li ma jkollux 

xi borΩa ©ewwa. Nissu©©erixxi li ssajjar is-serduq fi l-boroΩ tal-Baco Roasting Bags g˙ad-dundjani g˙ax 

il-boroΩ huma kbar. Dawn issib tixtrihom mis-supermarkets. 

G˙all-mili g˙andek bΩonn: 

30g butir 

basla mqattg˙a 

sinna tewm mg˙aff©a jew imqattg˙a g˙al gostik 

150g cashews mhux mel˙in u mhux inkaljati 

1 bΩar a˙mar kbir ˙elu mqatta’ 

500g kappuljat im˙allat, Majjal u Vitella 

125g biçça perΩut s˙i˙a mqattag˙a cubes 

nofs kikkra frak tal-˙obΩ 

2 mg˙aref tursin frisk imqatta’ 

1 bajda 

Tista’ ΩΩid kikkra ross imsajra 

Metodu 

Ìo kazzola dewweb il-butir. Po©©i l-basla mqattg˙a u t-tewm. Sajjar, dejjem t˙awwad sakemm ilbasla 

tirtab. Ûid il-cashews, il-bΩar a˙mar imqatta’ u sajjar g˙al minuta. Óallih jibred. Ìo skutella ˙allat 

l-ingredjenti l-o˙ra u ˙awwad kollox. 

Itfa’ ©ol-kazzola tal-basal il-cashews u ˙awwad kollox f’daqqa. O˙ro© is-serduq mill-fri©© xi nofs 

sieg˙a qabel. La˙al˙u ta˙t l-ilma u po©©ih fuq sarvetta nadifa u ims˙u minn ©ewwa u minn barra. Ag˙ti 

ta˙wida lill-mili u ibda imla s-serduq. Imla fi l-koxox ukoll. Er©a’ ag˙tih il-forma. Jekk ikun hemm 

bΩonn ag˙laq billi tuΩa t-toothpicks jew labra u ˙ajt u ˙itu. IΩnu. Sa˙˙an il-forn g˙al 325˚F jew 160˚C 

/ Gas 4. 

Ifta˙ il-borΩa, roxx ftit dqiq ©o fi ha u da˙˙al is-serduq mimli u g˙alaq bil-lazz tan-nylon li jkun fi ha 

l-borΩa. Po©©i ©o landa tal-forn. M’hemmx g˙alfejn tidlek il-landa. Po©©i s-serduq fi l-borΩa ©ol-landa. 

Ara li jkollok biΩΩejjed arja ©ol-borΩa. Issa, b’imqass, min-na˙a ta’ fuq tal-borΩa aqta’ qarsiet Ωg˙ar 

g˙all-ajra u ta˙t jibqa’ l-juice kollu. (Dawn l-istruzzjonijiet qeg˙din fuq il-pakket tal-boroΩ stess.) 

Issa jekk is-serduq bil-mili jiΩen bejn 3 kilos - 3.5 kilos, sajjar g˙al madwar sag˙tejn / sag˙tejn u 

nofs; bejn 4 kilos u 4.5 kilos sajjar g˙al madwar sag˙tejn u nofs / tliet sig˙at; jekk fuq 6 kilos a˙jar g˙al 

madwar tliet sig˙at u nofs / erba’ sig˙at; jekk jaqbeΩ it-8 kilos g˙al madwar erba’ sig˙at u erbg˙a sig˙at 

u tliet kwarti. 

G˙andek issibu lest meta ti©i mill-març. Meta jkun lest, ˙alli joqg˙od fi l-borΩa u wara o˙or©u minnha. 

Bil-mod ferra l-istokk ©o kazzola u b’dan tista’ tag˙mel il-gravy. Jew inkella b˙al-bra©olun, sajru qabel. 

Biex isservih qattg˙u slices, po©©ih ©o dixx tal-forn, ferrex il-gravy, g˙attih u sa˙˙nu. Nota: Dejjem 

a˙mi fuq l-ixkaffa tan-nofs. 

157

158 

Óut fiz‐zalza tat‐tadam 

Tista’ sservi s˙un jew kiesa˙. Tajba g˙al 4 persuni. 


4 biççiet ˙ut (stejk jew fi llet tal-pixxispad / çerna jew ˙ut ie˙or li tiggosta) 

tadam frisk imqatta’ roti 

2 bottijiet Mayor ‘Salsa Mediterranea’ ta’ 410g, 

stokk tal-˙ut (nofs dada ma’ 3 mg˙aref ilma s˙un) 

50g sultana mxarrab ©o ftit ilma fi etel minn xi sieg˙a qabel 

2 sinniet tewm imqatta’ 

60g Ωebbu© a˙dar bla g˙adam imqatta’ 

mg˙arfa kappar imla˙la˙ mill-mel˙ 

Qalba karfusa u ftit ˙abaq frisk imqattg˙in 

ftit dqiq 

Ωejt taΩ-Ωebbu©a biex taqli 

Metodu 

Sa˙˙an il-forn minn qabel g˙al 375˚F / 190˚C /Gas 5. Sa˙˙an iΩ-Ωejt ©o ta©en. Gerbeb il-˙ut fi d-dqiq. 

Farfar id-dqiq iΩ-Ωejjed u aqli fi Ω-Ωejt miΩ-Ωew© na˙at sakemm jie˙u l-kulur. Ne˙˙i mit-ta©en. Po©©i 

fuq platt u ˙awwar bil-bΩar. Fl-istess ta©en tektek il-karfusa u t-tewm. Óawwad sewwa u sajjar g˙al 

xi minuta. Ûid is-Salsa Mediterranea u fuq kollox Ωid il-kappar, is-sultana u Ω-Ωebbu© u sajjar g˙al 2 

minuti o˙ra. Óu dixx tal-forn, po©©i ftit miz-zalza fi l-qieg˙ u fuqha po©©i l-biççiet tal-˙ut. Er©a’ g˙atti 

biz-zalza. Óalli ftit miz-zalza u ferrex il-˙abaq u r-roti tat-tadam fi l-wiçç. Ferrex l-ilma s˙un mal-istokk 

tal-˙ut u a˙mi ©ol-forn imsa˙˙an g˙al xi ˙mistax-il minuta. O˙or©u, ferrex il-kumplament taz-zalza u 

kompli a˙mi g˙al madwar ˙mistax-il minuta o˙ra. Servi s˙un jew kiesa˙ mal-patata mg˙ollija jew marross 

jew mas-salad. 

Patata l‐Forn (g˙al 4/6 persuni) 

2 kilos patata 

2 baslet kbar imqattg˙in roti 

Ωejt 

ilma 

bΩar 

Sa˙˙an il-forn 375 ˚F / 190˚C / Gas 5 minn g˙axar minuti qabel. Qaxxar il-patata u aqsamha minnofs. 

Imla borma bl-ilma, itfa’ l-patata ©o fi ha u ©ibha tag˙li. G˙alli g˙al ˙ames minuti. Ne˙˙i minn fuq 

in-nar u saffi ©o passatur. Óalliha tiksa˙. Lesti dixx tal-forn. Itfa’ ftit Ωejt fi l-qieg˙. Qatta’ l-basla roti 

u ferrex fi l-qieg˙. Qatta’ l-patata slice u ibda ferrex tul id-dixx sakemm ta˙li l-patata kollha. Er©a’ itfa’ 

Ω-Ωejt fuq il-patata u Ωid l-ilma. Roxx il-bΩar fuq il-wiçç. Tista’ ΩΩid biççiet tax-xa˙am tal-˙axix White 

Flora Vegetable Fat. A˙mi g˙al xi tliet kwarti jew sakemm il-wiçç jitbaskat. 

Banoffee Pie 

Minn ©urnata qabel, ˙u l-bott tal-˙alib mag˙qud consensed milk u g˙allih. Is-soltu jien nie˙u bejn 

4 u 6 bottijiet u npo©©ihom ©o kazzola kbira ming˙ajr ma nifta˙ il-bottijiet. Itfa’ ilma s˙un fi l-kazzola 

biΩΩejjed biex tg˙arraq il-bottijiet: l-a˙jar li tg˙attihom g˙al kollox bil-mis˙un. Óallihom jag˙lu g˙al 3 

sig˙at. Ûid il-mis˙um jekk tara li l-ilma qed jixxotta. Ne˙˙i l-kazzola minn fuq in-nar wara 3 sig˙at u 

˙alli l-bottijiet jiks˙u fl -ilma. L-g˙ada ne˙˙i l-bottijiet minn ©ol-ilma u ixxuttahom b’sarvetta. B’dan 

il-mod il-˙alib ikun sar caramel. Il-bottijiet li ma tkunx se tuΩa tista’ tiffriΩahom. 

Ingredjenti: 

300g gallettini digestive imfarrkin 

150g butir imdewweb mhux miela˙ 

4 bananiet kbar imqattg˙in roti roti 

1 bott ˙alib mag˙qud (condensed milk)

200 ml double cream im˙abbta 

ftit biççiet taç-çikkulata 

Metodu: 

Idlek landa tonda ta’ 9 pulzieri, bil-clip jew bil-qieg˙ jinqala’ u iksi l-qieg˙ b’karta forno. Dewweb 

il-butir u ˙awwad mieg˙u l-gallettini digestive mfarrkin. Aqbad it-ta˙lita u ppressaha mal-qieg˙ tallanda. 

Jiena n˙obb nuΩa potato masher biex nippressa t-ta˙lita tajjeb. Kessa˙. Ifta˙ il-bott tal-˙alib, 

li issa jkun sar caramel u bidel il-kulur, u bil-mod ferrxu fuq il-gallettini. Po©©i fi l-fri©© g˙al sieg˙a. 

Ferrex ir-roti tal-banana fuq il-wiçç tal-caramel. Óabbat il-krema sakemm ti©i bil-ponot u ferrixha fuq 

kollox. Illixxja l-wiçç u po©©i fi l-fri©© g˙al matul il-lejl. Qabel isserviha, ne˙˙i l-clip u ne˙˙i ç-çirku, 

imma ˙alli l-qieg˙ tal-landa mat-tart. Jien nippreferi nuΩa landa baxxa, l-aktar g˙olja pulzier, jew xi 

dixx ie˙or li tkun tista’ t˙alli kollox fi h. 

Nota: 

Jien insib li l-isprej taΩ-Ωejt huwa tajjeb ˙afna biex nidlek il-laned kollha li nkun se nuΩa. 

L-Ingredjenti kollha fi l-Menu ta’ Edward issibuhom g˙and il- 

Yum Yum’s Confectionery, Ûenqa Str., Naxxar. 

Yum Yum’s Confectionery 

3, Zenqa Street, Naxxar Tel:2141 3865 (Opposite Local Council) 

For your daily bread, milk, delicatessen, cakes, sweets, ice‐cream, frozen food, wines, beers, 

minerals, preserves, ravioli & home made pies. 

We accept orders for cakes, gateux and any type of parties. 

Open from Monday to Sunday. 

Granola Ice-cream Available 

Ixtru ming˙and 

min irreklama 

f’dan il-ktieb. 

G˙inu lil min g˙en lilkom... 

159

160 

Dexter’s Mini Market 

St. Paul’s Street, Naxxar. Tel: 2141 4397 

For all your daily needs: fresh bread, pastries, food & beverages 

OPEN 

Monday to Saturday: 7.00am – 8.00pm 

Sunday: 7.00am – 1.00pm

Tifkira quddiem il‐Monument tal‐Gwerra, 

il‐Óadd 16 ta’ Jannar 2005 

Diskors Kommemorattiv 

fit‐Tifkira tal‐Vittoriosani 

li mietu fl‐A˙˙ar Gwerra Dinjija 

speçjalment fl‐Attakk 

fuq il‐HMS Illustrious 

nhar is‐16 ta’ Jannar 1941 

Stanley Spiteri 

Da˙la 

Sinjuri, 

Qatt ma bsart li wara ˙mistax-il sena meta kont qed nag˙milha ta’ compère fl -okkaΩjoni tal-kxif ta’ dan 

il-mafkar fl -1990, kelli ner©a’ nissejja˙ biex nag˙mel id-diskors kommemorattiv biex infakkru lil ˙utna 

Vittoriosani li tilfu ˙ajjithom bil-˙idma qerrieda tal-g˙adu fl -a˙˙ar gwerra li g˙addiet. Kienu bosta li mietu 

fuq bastimenti, o˙rajn f’postijiet fejn kienu refu©jati, min fi l-Birgu stess, u fuq kollox dawk li tilfu ˙ajjithom 

nhar is-16 ta’ Jannar 1941 meta kienu qed jistkennu ta˙t il-˙arsien tal-maqdes ta’ San Lawrenz li tant ˙abbew 

u g˙oΩΩew. 

Ûew© Assedji 

Beltna g˙addiet minn Ωew© assedji kbar u qliel – wie˙ed ag˙ar mill-ie˙or. Filwaqt li l-Assedju l-Kbira 

tal-elf ˙ames mija u ˙amsa u sittin (1565) in-nies tal-Birgu baqg˙u mag˙luqa wara s-swar ji©©ieldu sider ma’ 

sider mal-g˙adu u jaraw djarhom jitfarrku, dan l-assedju li sar ’il fuq minn erba’ mitt sena wara, ra lill-Birgu 

li minn sebat elef kellu jitbattal g˙al elfejn, g˙ax ˙afna minn uliedu marru refu©jati f’ir˙ula o˙ra u telqu darba 

g˙al dejjem il-belt li twieldu u trabbew fi ha. Dan it-tluq mill-Birgu ta’ ˙amest elef ru˙ ©ab konsegwenzi 

soçjali li g˙adhom jin˙assu sal-lum. 

It‐Tieni Gwerra Dinjija 

G˙alkemm it-Tieni Gwerra Dinjija bdiet f’Settembru tal-1939 (tal-elf disa’ mija u disg˙a u tletin), kien 

biss wara li l-armata ÌermaniΩa bdiet tikseb reb˙iet kbar fi Franza, u Mussolini deher ixaqleb lejn Hitler 

li l-biΩa’ tal-gwerra ˙akem lil Malta. Fil-Birgu f’dak iΩ-Ωmien, ma kontx tisma’ ˙lief diskussjonijiet fuq 

a˙barijiet tal-gwerra, ismijiet ta’ frejgati u bastimenti tal-gwerra li da˙lu 

u ˙ar©u mill-port, x’preparamenti kienu qeg˙din isiru g˙all-evakwazzjoni 

tal-poplu minn postijiet qrib il-port u t-tarzna g˙all-postijiet ikar ’il bog˙od, 

istruzzjonijiet fuq x’wie˙ed g˙andu jag˙mel f’kaΩ li l-g˙adu jitfa’ l-gass 

velenuΩ u ˙afna affarijiet o˙ra li kienu qed isiru g˙ad-difi Ωa tal-gΩira f’kaΩ 

ta’ attakk mill-ajru. Fl-iskola, lit-tfal kienu jg˙idulhom biex jitilqu ji©ru lejn 

id-dar mal-ewwel sinjal tas-sirena. Twissija uffi çjali kienet tg˙id: Ftakar li 

161

162 

d-djar tag˙na … huma mill-ikbar li jifi l˙u g˙all-kolp tal-bombi u g˙alhekk huma l-a˙jar postijiet tal-kenn li 

fi hom tista’ tilqa’ ru˙ek. 

Mill-g˙ada tad-dikjarazzjoni tal-gwerra mill-Italja fl -10 ta’ Ìunju 1940, bdiet nieΩla xita ta’ ˙adid u ta’ 

nar qerrieda u qattiela fuq il-bini bajdani tal-ibliet u l-ir˙ula tag˙na. Beda ji©©arraf il-bini, bdew jinqatlu 

n-nies, u bdew jonqsu l-mezzi ta’ g˙ajxien. U ta˙sbux li din id-darba l-©lieda kienet aktar ˙afi fa minn dik 

tal-1565! Elf ˙ames mija u erbg˙in Malti çivili tilfu ˙ajjithom fosthom ’il fuq minn erba’ mitt Ωag˙Ωug˙/a 

ta˙t is-sittax-il sena. I©©arrfu jew ©arbu ˙sara qrib it-tletin elf dar u mija u ˙dax-il knisja u kunvent. 

U x’kien baqa’ li ma ©arrbux ˙utna f’dan it-tieni assedju? Attakki bla waqfi en mill-ajru, ©u˙, mard, telf 

ta’ proprjetà u telf tal-g˙eΩieΩ tag˙hom. Il-qawwiet faxxisti u NaΩisti g˙amlu minn kollox biex Malta ssir 

blata bla nies u bla ˙ajja! Bl-inΩul tal-Luftwaffe ÌermaniΩa fi Sqallija kwaΩi f’nofs Jannar tal-1941, Malta 

bdiet idduqq il-g˙adab NaΩista li ©a kien fi le© nofs l-Ewropa. Il-qag˙da tag˙na, imbeg˙din kif konna minn 

baΩijiet o˙rajn alleati, kompliet te˙Ωien. 

Il‐˙bit fuq il‐HMS Illustrious 

Fil-bidu ta’ Jannar 1941 twaqqfet Operation Excess biex dal-konvoj i©ib il-proviΩjon me˙tie© lejn Malta. 

L-ajruplani Taljani mill-ewwel bdew jattakkaw lil dan il-konvoj li kien tant qorob lejn Malta. Bla telf ta’ 

Ωmien, l-ajruplani ÌermaniΩi dehru g˙all-ewwel darba fi ç-çentru tal-Mediterran, u mill-ewwel assedjaw lill- 

Illustrious, l-aircraft carrier li tant kienet qed tag˙mel ˙sara lill-bastimenti u ajruplani Taljani u ÌermaniΩi 

li riedu jg˙inu lill-Ìenerali Rommel fl -Afrika. Il-mira tag˙hom tat frott g˙ax laqtuha sitt darbiet u qatlulha 

mija u sitta u g˙oxrin ba˙ri b’wie˙ed u disg˙in o˙ra feruti. 

Fl-10 ta’ Jannar din da˙let fi l-Port il-Kbir – bejn se teg˙req u ma teg˙riqx. In-nies li kellhom ftit tal-mel˙ 

f’mo˙˙hom, raw kif g˙amlu, telqu l-ibliet ta’ madwar il-Port, g˙ax fehmu illi, jekk l-Illustrious se tibqa’ fi l- 

Port imkennija ta˙t is-swar tal-Isla, kienet se ssir battalja qalila biex l-g˙adu jg˙arraqha f’Malta. Malli din 

sor©iet ta˙t l-Isla, it-tobba u l-ambulanzi ta’ Malta ©rew biex jg˙inu lill-feruti. 

Mill-ewwel bdew it-tiswijiet fuq din l-aircraft carrier. Bosta mill-˙addiema tat-tarzna ˙assew il-bΩonn 

u re©g˙u ©ew lura minfejn kienu evakwati biex il-˙sara tissewwa malajr. Óafna skantaw kif il-ÌermaniΩi 

˙allew kwaΩi sitt ijiem biex jer©g˙u jattakkawha. IΩda fi s-16 ta’ Jannar infet˙u bwieb l-infern. Il-Maltin 

– speçjalment dawk tal-Kottonera – kienu ilhom jistennew dan l-attakk. ’Il fuq minn mitt ajruplan ta’ kull 

g˙amla u daqs, resqu lejn Malta bil-˙alfa li l-Illustrious issib qabarha fl -ib˙ra tal-Port il-Kbir … u min˙abba 

f’hekk it-Tlitt Ibliet sofrew bil-kbir! 

Dun Pawl Galea jirrakkonta 

Kienet qisha drawwa li bosta mill-Vittoriosani waqt air-raid kienu jfi ttxu l-kenn jew fi l-knisja ta’ San 

Lawrenz jew fi l-Kunvent tal-Lunzjata. U f’dan l-ewwel attakk fuq l-Illustrious hekk ©ara. L-Arçipriet ta’

dak iΩ-Ωmien Dun Pawl Galea jirrakkonta: 

“L-ewwel attakk farrak u ˙arbat l-Isla. Kellna g˙alhekk iΩ-Ωmien li mmorru b˙al nistkennu f’San Lawrenz. 

F’dak iΩ-Ωmien, meta ma kontx til˙aq tmur f’xelter aktar sod, b˙al dak tal-Foss, li hu mina ©o sur, konna 

nfi ttxu l-kenn ta’ San Lawrenz. Meta s-sirena re©g˙et saffret, mort ta˙t il-kampnar. Ftit wara ntlaqtet issagristija 

u mietu mat-30 ru˙. Qamet konfuΩjoni kbira. D˙a˙en, trab u ri˙a ta’ polvri. Óri©t malajr nag˙ti 

l-assoluzzjoni. Smajna krib u g˙ajjat ta’ ajjut fi l-kor. Morna ni©ru. Kien hemm xebba li kellha saqajha 

maqbudin fi l-©ebel, li miskina bdiet tg˙idli: 

“Aqlag˙ni Dun Pawl, aqlag˙ni Dun Pawl.’ Irnexxielna no˙or©uha. Kien hemm ra©el maqbud sewwa 

u milqut ikrah mill-©ebel li waqa’. G˙amilna g˙alih kulma stajna. Óaduh l-isptar fejn miet. Imma l-iktar 

li laqtitni kienet daqsxejn ta’ tarbija mirduma fi t-trab. Erfajnieha u salvanieha. Kibret u ΩΩew©et. Kienet 

Dolor Attard. Anki s-sagristan ta’ San Lawrenz, Lorenzo Degabriele, sab il-mewt fi l-knisja li tant kien i˙obb 

u li tatu ismu. Ma stajtx inne˙˙ih minn quddiem g˙ajnejja. Kien g˙adu kemm kellimni qawwi u s˙i˙.” 

Salvata l‐Istatwa titulari ta’ San Lawrenz 

Óafna minna l-Vittoriosani li jg˙oΩΩu l-wirt u l-patrimonju tal-Birgu, ma jistg˙ux jifhmu kif il-©irien 

tag˙na mill-ewwel ˙asbu biex isalvaw l-affarijiet prezzjuΩi mill-knejjes tag˙hom, u a˙na, li min jaf x’kien 

hawn aktar minnhom, ˙allejniehom hawn u nqerdu bil-bombi li ntefg˙u f’dak l-attakk. 

IΩda almenu, f’dan l-attakk tas-16 ta’ Jannar 1941, fuq beltna u fuq l-Illustrious, ©iet salvata l-vara devota 

tal-patrun tag˙na San Lawrenz. F’ittra-dokument li ©©ib id-data tat-28 ta’ Jannar 1984, zijuwi Frans Gatt 

Tal-Induratur, kitibli b’dak li ©ara dakinhar wara nofsinhar. Billi dakinhar ma kienx xog˙ol b˙ala Pulizija 

fl -g˙assa tal-Belt, x˙in inltaqtet il-Knisja ta’ San Lawrenz mar jag˙ti l-g˙ajnuna. Hemm ra ˙erba u bosta 

Vittoriosani midrubin. Wara li ra li bosta bdew jag˙tu l-g˙ajnuna, Frans ©ie f’mo˙˙u li jne˙˙i l-istatwa 

ta’ San Lawrenz min-niçça. Hu talab lil Geraldu Barbara biex jg˙inu. Dawn qieg˙du lil San Lawrenz fuq 

l-Altar tal-Kurçifi ss. Qam argument ma’ çertu Ìanmarì Seychell (li wara emigra l-Awstralja) g˙ax dan ried 

jie˙u l-istatwa l-Knisja tal-Lunzjata. Frans stina rasu g˙ax riedha f’post ta’ çerta sigurtà u ssu©©erixxa li 

jo˙duha fi x-xelter ta’ missieru – Wenzu l-Induratur – li kienu ˙affru fi l-bar tad-Diana. Hawnhekk b’sorpriΩa 

huma u j˙affru, kienu sabu bir battall. Hu ˙a l-istatwa fi Triq il-Kwartier fi d-dar tag˙hom. Meta ©ie biex 

ida˙˙al l-istatwa fi x-xelter, din ma g˙addietx. Huwa qieg˙da f’dar missieru ta˙t ˙nejja. Tlett ijiem wara 

nqerdet ukoll il-Lunzjata fejn mhux biss tlifna ©awhra ta’ arti u arkitettura, iΩda wkoll konna nitilfu l-istatwa 

ta’ San Lawrenz. Wara, ÌuΩeppi Dalmas – is-sagristan ta’ Santa Skolastika – ˙a l-istatwa ta’ San Lawrenz 

g˙and is-Sorijiet tal-Klawsura tal-Imdina fejn mag˙hom kienu ng˙aqdu dawk tal-Birgu. 

G˙eluq 

Illum g˙addew erbg˙a u sittin sena mit-tra©edja tal-attakki fuq l-HMS Illustrious u l-mewta kiefra ta’ dawk 

li ntradmu fi s-Sagristija ta’ San Lawrenz. Dan it-tieni assedju – b˙all-ewwel wie˙ed – ©ab l-ammirazzjoni 

tad-dinja fuq dil-gΩira li g˙alkemm Ωg˙ira, iΩda hi mfawra bi spirtu u kura©©. Hi ˙a©a tajba li nibqg˙u nfakkru 

t-tbatijiet u l-eroiΩmu ta’ missirijietna speçjalment, illum meta l-©enerazzjoni li tielg˙a qajla jimportaha millvaluri 

li g˙a©nu lil missirijietna u lil gΩiritna. 

Jalla a˙na u nitbieg˙u minn dal-mafkar il-lejla biex nin©abru mill-©did ©o djarna u kull darba li ng˙addu 

minn quddiemu biex nid˙lu nitolbu fi l-knisja li qieg˙ed inwa˙˙al mag˙ha, nibqg˙u niftakru f’dawk li 

g˙andhom isimhom imnaqqax fuq dan il-mafkar u f’o˙rajn li tilfu ˙ajjithom fuq l-altar tas-sagrifi ççju. 

G˙andna nkomplu nitolbu biex bejn il-pajjiΩi dejjem issaltan il-paçi g˙ax b’din biss Malta u d-dinja kollha 

jistg˙u jg˙ixu fi s-sliem u ma jbatux it-tbatija li ˙akmet lil missirjietna. 

Nota Importanti: Wara li temmejt naqra dad-diskors (li ntlaqa’ tajjeb ˙afna) f’kes˙a ta’ 5 Celsius, il-Kan. 

ÌuΩepp Caruana ©ibidli l-attenzjoni li Dolor Attard li semmejt b˙ala dik it-tarbija ta’ xahrejn li salvat fl - 

attakk fuq is-sagristija, proprja jisimha Maria u li hija xebba u mhux miΩΩew©a. G˙alhekk, Mons Pawlu 

Galea ta informazzjoni ˙aΩina lil Herbert Ganado fi l-ktieb tieg˙u Rajt Malta tinbidel (Vol. II) pa©na 285 sa 

287 li minn fuqu jiena ˙adt dik l-informazzjoni. 

163

164 

Lista ta’ Marçi 

li se ji©u esegwiti 

mill‐Banda Vittorja – Naxxar 

Isem KompoΩitur Sponsor 

Tat-Tugulju Mro A. Farrugia Joe Galea 

Squalos Justin Formosa Silvan Azzopardi 

Ûg˙aΩag˙ Mag˙qudin Mro J. Zammit Grupp Ûg˙aΩag˙ 

20 Sena Suççessi Mro E. Bugeja Mark Mangani 

Tas-Siku Mro Ray Sciberras Teifi on Bugeja 

Peter Paul Alex Caruana Alex Caruana 

Karl & Kristen Mro Red. Bugeja Charles Spiteri 

Ir-Rebbie˙a t’A©©ira Adeodato Gatt 

Red Power Mro. Roderick Bugeja Victor Xerri 

Red Gold Mro. Roderick Bugeja Clint Muscat 

Victorous Days Daniel Vella Aldo Bajada 

Lin-Neputi Aiden Mro. Raymond Sciberras Jurgen Attard 

Mariavi Mro. John Ivan Borg Tony Galea 

90 th Anniversary Mro. Alfred Farrugia Bruce Cortis 

Ta’ l-Inkwina Mro. Roderick Bugeja Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ 

Jour de Fete Mro. Giuseppe Stivala Kumitat 

Enriketta Mro. Archibald Mizzi Charles Spiteri 

Matthias Mro. Edwin Pace Silvan Azzopardi 

Innu Març Vittorja Mro. John Ivan Borg Arkivju 

Innu lil Marija Bambina – Patruna tan-Naxxar Mro. Raymond Sciberras Arkivju 

Innu Re©ina ta’ Qlubna Mro. Roderick Bugeja Arkivju 

Ta’ Peppina Mro. Roderick Bugeja Arkivju 

Golden Jubilee Mro. Emmanuel Bugeja Arkivji 

B’Óajr lis-Soçjetà Elton Lee Abela Philip Zahra 

Isaac Mro. Michael Bugelli Charles Cachia 

Tar-Romblu Mro. J. Zammit Keith Chetcuti 

Randich Elton Lee Abela Clinton Galea 

6 ta’ Settembru Mro. David Caruana Keith Chetcuti 

Triple Knockout Mro. Raymond Fenech Arkivji 

Al Pacino Mro. David Agius Arkivji 

Censino Mro. David Agius Clinton Galea 

Calinda Mro. Herbert Pace Matthew Galea 

Juvecentus Mro. Raymond Sciberras Arkivji 

Il-FamuΩa Koppla Mro. Willie Attard Godwin Gauci 

Coronation Mro. J. Azzopardi Arkivji 

Doctor Gentium Mro. Emmanuel Bugeja Arkivji 

Wenzinos Maj. Anthony Aquilina Arkivji 

Victory Mro. Vincenzo Ciappara Arkivji 

Aswero Mro. H.H. Dalli Arkivji 

Granada Maj. Anthony Aquilina Arkivji 

ÌuΩeppini Mro. Lawrence Borg Arkivji 

Tal-Qalba Mro. Jos Busuttil Arkivji 

Ayrton u Maria Mro. Raymond Sciberras Joseph Azzopardi 

Apethoise Mro. Giuseppe Stivala Arkivji

Il‐BaΩilika Madonna 

ta’ Loretu 

©ewwa l‐Marche fl‐Italja 

Francesco Callus 

Tul is-sena li qattajt l-Italja kelli l-opportunità nΩur tista’ tg˙id darba fi l-©img˙a l-BaΩilika Lawrentana 

li hi wa˙da mill-aktar attrazzjoni interessanti g˙al tant pellegrini li tul is-snin iΩuru l-Italja. G˙al mijiet 

ta’ snin u sal-©urnata tal-lum Loretu g˙adu jitqies b˙ala wie˙ed miç-çentri l-aktar devozzjonali u ta’ 

qima, proprju min˙abba l-fatt li jing˙ad li f’din il-BaΩilika hemm id-dar tal-Madonna, l-istess dar fejn 

fi ha l-An©lu Gabrijel ˙abbrilha li trid issir omm Alla u twelled iben li ssemmieh Ìesù. 

Loretu jinstab in-na˙a ta’ fuq fi r-re©jun tal-Marche, viçin 

il-kosta ta’ Recanati. Nistg˙u ng˙idu li kienet minn dejjem 

belt ta’ importanza g˙all-in˙awi min˙abba l-fatt li ˙afna 

merkanzija kienet tidda˙˙al mill-port ewlieni ta’ Recanati, 

port li g˙all-˙afna snin kien ta’ importanza kbira g˙arre©jun 

tal-Marche. Però Ωgur li l-pre©ju ta’ din il-Belt kiber 

sew meta nxterdet il-kelma li qed tospita ©o fi ha d-dar ta’ 

Marija ta’ Nazaret. G˙al ˙afna nies din hi biss tradizzjoni 

u Loretu jitqies g˙alihom biss b˙ala post ta’ qima Marjana, 

imma meta wie˙ed jid˙ol fi d-dettall jinduna li hemm 

possibilità kbira li l-kamra li hemm f’nofs il-BaΩilika hija 

proprju dik fejn twieldet u g˙exet il-Ver©ni Marija. 

Malli wie˙ed jid˙ol f’din il-Belt, mill-ewwel jolqtu 

l-fatt li nsibu bosta xbihat ta’ dar, ovvjament li qed talludi 

g˙ad-dar tal-Madonna, tin©arr minn l-an©li fuq il-ba˙ar. 

Dan wassal li g˙all-˙afna Ωmien u anki sal-©urnata tal-lum 

g˙ad hemm min jemmen li d-dar waslet Loretu b’miraklu u 

ttrasportawha l-an©li. Però l-fatti storiçi juru differenti. 

Id‐dar tal‐Ver©ni Marija ©ewwa Loretu 

Lejn is-sena 1291, l-Imperu Musulman attakka l-Palestina u bdew l-hekk imsej˙a Kruçjati. 

G˙aldaqstant l-insara ˙asbu biex isalvaw l-aktar teΩori importanti g˙all-kult nisrani mill-˙ruxija tal- 

Musulmani. Wa˙da minn dawk it-teΩori kienet proprju d-dar fejn twieldet, g˙exet u ©iet mag˙Ωula b˙ala 

Omm Alla l-Ver©ni Marija, b’hekk ©iet mg˙ottija u ttrasportata permezz tal-ba˙ar f’post imsejja˙ Illiria, 

l-Albanija tal-lum. Biex minn hemm, fi l-lejl ta’ bejn id-9 u l-10 ta’ Diçembru 1294, ©iet me˙uda fi l-post 

ta’ Recanati u aktar tard mqieg˙da defi nittivament fi triq ftit bog˙od mill-port g˙all-qima tal-pellegrini, 

Loretu. 

Wie˙ed jista’ jistaqsi l-g˙alfejn intg˙aΩel proprju Loretu u mhux xi post aktar çentrali u kulturali 

b˙al Ruma jew Milan. L-istorja tg˙idilna li dak iΩ-Ωmien il-Papa Çelestinu V kien jg˙ix ©ol-Aquila fl - 

Abbruzzo u qatt ma’ mar Ruma. G˙aldaqstant ˙atar vigarju biex jirrapreΩentah ©ewwa Ruma u jie˙u 

˙sieb fl -assenza tieg˙u. Dan il-vigarju kien l-Isqof ta’ Recanati u b’hekk g˙aΩel li jΩomm, id-dar tal- 

Madonna ©ewwa d-Djoçesi tieg˙u. Din l-g˙aΩla ©iet approvata mill-Imperatur Ferderico II u g˙alhekk 

id-dar baqg˙et ©ewwa Loretu sal-©urnata tal-lum. 

G˙andna diversi provi li juru li hemm possibilità kbira li din id-dar hija awtentika. Minkejja li ftit 

165

166 

jeΩistu dokumenti li jikkonfermaw dan u d-devozzjoni hi 

aktar wa˙da tradizzjonali, studji xjentifi çi li saru juru li 

tiddata g˙al Ωmien Kristu. 

Barra minn hekk, mill-qies u l-istil li hi mibnija din 

id-dar, wie˙ed jista’ jara li jag˙mlu parti mill-fdalijiet 

tal-istess dar li g˙ad baqa’ f’NaΩΩaret. Fil-fatt, fi d-dar 

ta’ NaΩΩaret hemm nieqsa proprju dik il-kamra li llum 

il-©urnata naraw ©ewwa Loretu. Provi o˙ra huma çerti 

fdalijiet li sabu dan l-a˙˙ar Ωminijiet, fosthom muniti 

u xbihat impen©ijin mal-˙ajt, li jiddataw g˙al Ωmien 

Kristu. 

Il‐BaΩilika 

Id-devozzjoni lejn din il-kamra u lejn il-Madonna ta’ Loretu bdiet tinxtered u f’bosta postijiet tal- 

Marche bdew jinbnew kappelli u knejjes iddedikati g˙aliha. Sakemm wara kwaΩi mitejn sena n˙asset 

il-˙tie©a li tinbena knisja kbira madwar din il-kamra sabiex fi ha tilqa’ d-devoti li ji©u jΩuruha middinja 

kollha u sabiex ikun post li jixraq tassew. Fl-1469 

inbeda x-xog˙ol fuq knisja monumentali skont id-disinn 

ta’ Marino di Marco Cedrino u tlestiet fl -1587. Il-knisja 

hi tassew artistika u fi ha tilqa’ xog˙lijiet tal-aqwa artisti 

ta’ dak iΩ-Ωmien. Ming˙ajr ma nid˙ol wisq fi d-dettall, ilkamra 

tal-Madonna ©iet miksija b’lavur mill-isba˙ kollu 

ma˙dum fl -ir˙am skont id-disinn ta’ Donato Bramante. 

Fiha nsibu episodji mnaqqxin fl -ir˙am minn diversi 

artisti ta’ fama. Il-BaΩilika tospita wkoll diversi pitturi 

mill-isba˙ fosthom l-affresk tal-koppla, xog˙ol il-pittur 

Cristoforo Roncalli, u pitturi o˙rajn mill-pinna ta’ Cesre 

Maccari u Biagio Biagetti. 

Devozzjoni 

Id-devozzjoni lejn il-Madonna ta’ Loretu u lejn din id-dar kompliet tikber matul is-snin. Huma 

bosta l-pellegrini li matu is-sena jΩuru b’qima dan is-santwarju Marjan. Barra minn hekk persuni ta’ 

fama Ωaru dan il-post. Fosthom ta’ min isemmi lil Santa TereΩa tal-Bambin Ìesù li fi l-kitbiet tag˙ha 

sa˙qet li din il-kamra kienet proprju dik tal-Madonna, il-Papa Ìwanni Pawlu II u dan l-a˙˙ar anki 

l-Papa Benedettu XVI fejn kiteb talba biex ting˙ad proprju 

f’dan is-santwarju. Min-na˙a tieg˙i fi d-diversi drabi li Ωort 

dan is-santwarju ma stajtx ma ninnotax id-devozzjoni kbira 

illi j˙addan. Ta’ kuljum nies ta’ kull età u b’qima tassew

©enwina kienu jistennew f’ringieli twal ta’ nies biex iΩuru din il-kamra u jesperjenzaw is-serenità u 

l-paçi li t˙addan. 

Ìewwa Malta wkoll inxtredet din id-devozzjoni lejn il-Madonna ta’ Loretu. Filfatt g˙andna Ωew© 

knejjes dedikati g˙aliha. Dawn huma l-parroçça ta’ G˙ajnsielem u kappella fi l-limiti tal-Gudja. 

KonkluΩjoni 

Il-festa li niççelebraw tat-twelid tal-Ver©ni Marija hija festa li ta’ kull sena t˙e©©i©na biex nikbru 

fi d-devozzjoni lejn il-Ver©ni Marija. Hekk kif il-Madonna laqg˙et ©ewwa dadrha t-t˙abbira tal-An©lu u 

r-rieda ta’ Alla g˙al ˙ajjitha, hekk ukoll a˙na msej˙in li nilqg˙u f’kull ©urnata lil Alla u lil Ommu Marija 

©ewwa d-dar tag˙na, qalbna. 

Nawgura l-festa t-tajba lin-Naxxarin kollha. 


Ûur is‐Sit Uffiçjali 

tal‐G˙aqda MuΩikali Vittorja, Naxxar 

www.bandavittorjanaxxar.net 

P. R. 

Aluminium Works 

For all types of 

Aluminium, Insect Screens 

Balconies, Doors, Windows 

etc…… 

Tel: 2149 8952 (after 4.30 pm) 

Mob: 9945 0920 

Prop: Daniel Zammit 

FREE DELIVERY 

Mobile: 99823745, 99811973, 79200589 

Lm Euros 

Washing Powder x 4kg (for automatic) 3.40 7.91 

Mayfield Laundry Liquid x 5 Lts 2.05 4.78 

Mayfield Fabric Softener x 5Lts 1.50 3.49 

Mayfield Dishwashing Liquid x 5Lts 1.50 3.49 

Mayfield Handwash Detergent x 5Lts 1.70 3.96 

Mayfield Sapone di Marsiglia x 5Lts 2.05 4.78 

Andre Floor Disinfectants x 5Lts 0.85 1.98 

Andre Dishwashing Liquid x 5Lts 1.00 2.33 

Andre Bleach x 5Lts 0.75 1.75 

Stain Away Powder 1.60 3.73 

Laundry Gel x 4Lts 1.25 2.91 

Sapone di Marsiglia x 4Lts 1.25 2.91 

Fabric Softener x 4Lts 1.00 2.33 

Dettol x 2Lts 2.00 4.66 

Shower Gel 1Lts 0.70 1.63 

special offer 2 for 1.00 2.33 

Toilet paper 1pkt. x 4 maxi rolls 0.60 1.40 

Toilet paper 1 pkt x 24 rolls 2.00 4.66 

1.50 3.49 

De Greaser Spray 1.50 3.49 

Thick Bleach 0.40 0.93 

special offer 3 for 1.00 2.33 

167

168 

31 Labour Avenue, Naxxar 

Jonathan’s Hair Studio 

H AIRDRESSER FOR MEN 

Home visits also available 

Triq il-Musbie˙, Naxxar Mob: 9944 6083 

WEDNESDAYS CLOSED 

CONFECTIONERY 

Prop. Mario Riviera 

21st September Ave., Naxxar 

Accepts orders for Parties, Baptisms, Engagements, Weddings, etc. 

VISIT US FOR OUR SELECTION OF DAILY FRESH PASTRIES, 

CHEESECAKES, FRUIT CAKES, GATEAUX 

AND ALL TYPES OF SWEETS 

We also supply a variety of pastries and cakes for Restaurants, Bars, etc. 

Tel: 21 413958 

Tel: 2143 7908 , 9980 9107, 9929 6327

Tifkiriet ta’ 

San Ìor© Preca 

Il-bniedem hu mag˙mul minn ˙afna stramberiji. Tg˙iduli x’g˙andhom x’jaqsmu l-istramberiji ma’ San 

Ìor© Preca? Mela San Ìor© kien stramb? 

G˙al xi w˙ud, jew forsi g˙al ˙afna li ma fehmuhx, hu kien meqjus xi ftit stramb. G˙ad g˙andi ziti tg˙id 

li hi kienet tibΩa’ minnu g˙ax kien stramb wisq. Meta nistaqsiha x’tip ta’ stramberija kienet tara fi h, allura 

nifhem li kienet wa˙da minn dawk il-ftit jew ˙afna li ma fehmuhx. G˙ax li tkun ta’ ftit diskors, li tkun tqis 

qisek, li tkun irΩin fi l-˙ars, li tkun kemmxejn silenzjuΩ, li tkun meqjus fi kliemek, li ma tkunx t˙obb ti©©erra 

barra, li ma tkunx t˙obb tmur taqbeΩ mal-marçi, ma jfi sser bl-ebda mod li wie˙ed ikun stramb. Dawn kienu 

w˙ud mill-attributi f’Dun Ìor© li g˙an-nies kien ifi sser li kien stramb. 

Ara min kien jafu mod ie˙or, jitkellem mod ie˙or. Niftakar lill-g˙aΩiΩ missieri, li qatta’ ftit ˙in mhux 

˙aΩin fi l-preΩenza ta’ Dun Ìro© b˙ala t-tabib tieg˙u qabel Dr Wenzinu Mifsud Bonnici, jg˙id li Dun Ìor© 

kien dejjem lest b’xi çajta tajba u nadifa biex itaffi ftit mill-imrar tal-˙ajja ta’ kuljum. Anki meta l-mard beda 

jag˙fas fuqu baqa’ jiççajta kif jista’. Óasra li missieri kien ta’ ftit diskors u allura ma tantx tani wisq tag˙rif 

dwar dan iç-çajt li kien jg˙addi bejniethom. Óa ng˙idha kif inhi, meta dan beda jinteressani li nkun nafu, 

is-snin kienu bdew jag˙fsu fuqu u allura kien beda kultant jinsa xi ftit ukoll. 

Allura fejn huma l-istramberiji? Fit-tifkiriet tieg˙u? Xi ftit ukoll. Meta bniedem jitilqek, jew g˙ax isiefer 

jew g˙ax imut, dak li j˙allilek jibqa’ meqjus g˙alik ta’ valur kbir, anki jekk fi l-fatt ma tantx ikun jiswa fl us. 

Ma nixtieqx nid˙ol f’˙afna dettalji dwar o©©etti li missieri ˙allielna ta’ Dun Ìor© g˙ax nixtieq nirrispetta 

l-privatezza tal-familja. Allura ser nitkellem dwar dak li s’issa mess lili. Tubu tal-˙©ie© bi ftit demm ta’ 

San Ìorg Preca. Kif forsi hawn minnkom qarrejja li tafu, missieri kien konvint mill-qdusija ta’ Dun Ìor©. 

Kien dejjem jis˙aq li “Dun Ìor© huwa qaddis kbir. M’g˙andi l-ebda dubju.” Hekk kien dejjem jispiççah 

dan l-argument. Allura, imqanqal minn din il-konvinzjoni, iddeçieda li darba waqt li kien qed jeΩaminalu 

d-demm, minfl ok jarmih kif isir is-soltu, jippreservah biex ’l quddiem iservi b˙ala relikwarju biex id-devoti 

jersqu jitolbu lejh. U tassew irnexxielu. Barra dan li g˙andi jien hemm tlieta o˙ra. Imbag˙ad missieri 

rregala wie˙ed lill-Parroçça ta’ San Gejtanu li fi ha Dun Ìor© wettaq il-˙idma pastorali tieg˙u u wie˙ed lis- 

Soçjetà tad-Duttrina Nisranija M.U.S.E.U.M 

Dawn illum jinsabu miΩmumin f’relikwarju g˙all-qima tag˙na l-insara. Tieg˙i s’issa mhu fl -ebda 

relikwarju. Ng˙oΩΩu f’kaxxa pulita biex tipprote©ih. NuΩah kif u meta jkun hemm bΩonn. Bosta qraba u ˙bieb 

jitolbuni nie˙du g˙andhom biex jitolbu fuqu u jmissuh. Óafna drabi nassisti g˙all-˙afna mumenti ta’ fi di 

qawwija u ta’ emozzjonijiet kbar u g˙all-grazzja t’Alla rajt mirakli 

jsiru. Rajt bosta nies jikkunslaw u jaççettaw ˙afna sitwazzjonijiet 

u jintrabtu mal-volontà t’Alla. 

Ma nixtiqx nieqaf ming˙ajr ma nawgura lilkom Naxxarin ilfesta 

t-tajba. Infakkarkom li Marija Bambina kienet ferm g˙al qalb 

San Ìorg Preca. B˙alu llum nixtieq insellmilha billi ng˙idilha: 

Salve Gratia Plena 

Salve Virgo Mater 

Salve Dulcis Maria 

Et Iesum Ora Pro Nobis 

Sliem G˙alik Mimlija bil-Grazzja 

Sliem G˙alik Omm u Ver©ni 

Sliem G˙alik Óelwa Marija 

U itlob lil Ìesu’ g˙alina 

169

170 

Mill‐Opinjoni Tieg˙i 

Grace Gatt 

Sena wara sena re©g˙et waslet il-festa tar-ra˙al fl imkien maç-çelebrazzjonijiet kbar li l-KaΩin Vittorja 

jaf joffri g˙all-membri tag˙na kollha u fuq kollox g˙an-Naxxarin kollha, huma x’inhuma, kulur, razza, 

opinjoni. Il-kumitat jag˙mel minn kollox biex jag˙ti festa mill-isba˙ u l-aqwa wa˙da fi r-ra˙al. Il-kaΩin 

huwa miftu˙ g˙al kul˙add mill-kbir saΩ-Ωg˙ir u g˙alhekk nistidnuk tiltaqa’ mag˙na f’dawn il-jiem ta’ 

festa biex issir tafna aktar u ssir taf x’g˙andna m˙ejji g˙alikom matul is-sena kollha. 

B˙all-ewwel artiklu tieg˙i ˙sibt li nag˙ti xi ˙sibijiet li g˙addejjin mill-kurituri ta’ mo˙˙i, biex b’hekk 

tg˙inuna bl-ideat, u b’kull mezz possibbi biex il-KaΩin jisbie˙ sew b˙ala post, inqawwu l-banda u kull 

mitt ˙a©a o˙ra li fi l-futur se noffru. 

Nisa jekk jog˙©obkom qumu fuq tag˙kom 

Nibda biex nirringrazzja lil kull min wera fi duçja fi ja biex ©ejt eletta fi l-Kumitat iΩda nitlob li aktar 

nisa jag˙tu iΩjed sehemhom fi l-kaΩin biex b’hekk a˙na n-nisa ma nibqg˙ux fi l-minoranza. F’dan ilkaΩin 

hemm ˙afna xog˙ol xi jsir. Li ma kienx g˙al çerti membri attivi jkun impossibbli biex isiru çertu 

attivitajiet fi l-kaΩin. Il-KaΩin g˙andu bΩonn ˙afna volontarjat anki ideat tag˙kom stess li tixtiequ taraw 

isir fi l-kaΩin biex dejjem intejbu u mmexxu l-kaΩin a˙jar. G˙alhekk int min int, int fejn int, aqbad dak 

it-telefon u ejja nitkellmu ˙alli bl-idea tieg˙ek jew bl-g˙ajnuna tieg˙ek nil˙qu lil kul˙add tfal, Ωg˙aΩag˙, 

adulti u anzjoni. Barra ideat tista’ tg˙in f’attivitajiet b˙al tombla, ˙asil, ˙jata u tag˙lim akkademiku u 

muΩika ©dida li g˙adu mhux offrut ©ol-kaΩin u mitt ˙a©a o˙ra. L-g˙an prinçipali hu li l-kaΩin mag˙ruf 

g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ u g˙alhekk iΩjed ma ni©bruhom u jalljenaw rashom f’xi attività tal-kaΩin a˙jar milli ji©ru 

fi t-toroq… 

Ûg˙aΩag˙ 

Nuri l-apprezzament tieg˙i liΩ-Ωg˙aΩag˙ li ta’ kull sena jorganizzaw attivitajiet fost o˙rajn u anki 

xi xog˙ol ie˙or b˙al stickers ©odda li saru din is-sena, liema idea ˙ar©et minn Ωg˙aΩag˙ tal-kaΩin. 

Nirringrazzja wkoll g˙at-tisbi˙ tal-entratura li saret kollha miΩ-Ωg˙aΩag˙ tal-kaΩin. Ma rrid nsemmi lil 

˙add ˙alli ma ninsa lil ˙add però nirringrazzjaw lil kul˙add. Ûg˙aΩag˙ b˙alkom irridu naraw kuljum 

mhux biss fi l-festa, g˙alhekk nitolbok taviçinana u naraw fl imkien x’nistg˙u noffru biex isiru aktar 

attivitajiet. Ukoll nirringrazzja lil kul˙add li ta sehmu matul is-sena li g˙addiet. 

Sponsors 

Bla ma nsemmi lil ˙add biex Ωgur ma n˙alli lil ˙add barra, nixtieq nirringrazzja lil kull min jg˙in ilkaΩin 

sew b’fi nanzi, jew b’xi ˙idma biex b’hekk b˙al dejjem il-kaΩin ikun minn ta’ quddiem fl -affarijiet 

m˙ejjija. Nitolbu lil kull min jista’ jg˙in jew irid jisponsorja xi pro©ett li g˙andna, jista’ javviçina lill- 

Kumitat. Dettalji mog˙tija hawn ta˙t. 

Bandisti u allievi 

Ma nistax ma nsemmix il-bandisti u l-allievi tag˙na li jag˙mlu sagrifi ççju b˙all-g˙alliema tag˙na, 

biex ji©u g˙all-attivitajiet tal-kaΩin biex jaraw kaΩim jimxi ’l quddiem. Ni©bed l-attenzjoni li minn 

Ottubru l-lezzjonijiet se jkunu fi ssi b˙ala ©urnata u ˙in. U g˙alhekk nitlob il-koperazzjoni tieg˙ek biex 

nΩommu mal-˙in biex kul˙add jinqeda.

Tag˙lim ie˙or 

Ìie osservat li l-membri tag˙na xtaqu li jkollna iΩjed attivitajiet fi l-kaΩin. G˙alhekk minn Ottubru se 

nintroduçu Ωfi n, drama u kant, li jistg˙u jittie˙du individwalment jew b˙ala pakkett. Dan barra lezzjonijiet 

tal-muΩika. Kull su©©ett se jkollu data u ˙in fi ss biex dak li jkun jista’ jippjana ˙ajtu a˙jar. G˙alhekk 

min ikun interessat g˙andu jçemplilna u ji©i sal-uffi ççju tag˙na ©ol-kaΩin li se jibda jkun miftu˙ kull 

nhar ta’ Tnejn mis-6.00 sat-8.00 ta’ fi lg˙axija, jew içemplilna fuq il-mobile 7941 9966. 

Pjanti u Modernizzar tal‐KaΩin 

Qeg˙din ji©u murija pjanti ©odda li saru grazzi g˙al xog˙ol voluntarju taΩ-Ωag˙Ωug˙a brava l-Perit 

Michelle, li offriet li tg˙inna li nimmodernizzaw il-façilitajiet tal-kaΩin biex iΩjed nattiraw membri ©odda. 

Il-modernizzar huwa ta’ lifts, kmamar tal-banju ©odda li jaqdu nies bi bΩonnijiet speçjali, façilitajiet a˙jar 

biex ikunu jistg˙u jid˙lu ©ol-kaΩin. U diversi xog˙ol ie˙or. Tista’ min int li qieg˙ed taqra dan l-artiklu u 

tista’ tg˙ina sew fi nanzjarjament jew xi sponsor ta’ xi o©etti tista’ tavviçina xi ˙add mill-kumitat jew lili 

biex nistg˙u nitkellmu a˙jar biex naslu biex dan il-pro©ett jitlesta kemm jista’ jkun malajr ˙alli nkomplu 

fuq pro©etti li g˙andna m˙ejjija. 

Nitlob ukoll kumpaniji biex jag˙tuna l-istimi tag˙hom, biex iΩjed ikollna idea çara ta’ kemm se jiswa 

dan il-pro©rett ta’ tisbi˙. 

KonkluΩjoni 

Hemm ˙afna iΩjed xi tg˙id imma n˙alli spazju g˙al s˙abi l-o˙rajn. Infakkar lil kull min ikun indispost 

milli jattendi xi attivitajiet min˙abba ra©uni personali, fi l-kaΩin jinbieg˙u DVDs ta’ kull attività li tkun 

saret. Min ikun irid jixtri souvenirs, javviçina l-kumitat. 

B˙ala direttur, ner©a’ ntenni l-festa t-tajba lil kull Naxxari, u nistieden li ji©u jΩur il-kaΩin tag˙na. 

Nixtieq li f’kull attività nie˙du sehem bil-kbir g˙ax min wara l-kwinti jkun sar ˙afna xog˙ol u 

preparamenti. 

Ni©bed l-attenzjoni lil kull min jie˙u sehem f’marçi brijuΩi li barra li ji©i biex jie˙u pjaçir niftakru li 

kull individwu g˙andu karattru tieg˙u u nevitaw diskors Ωejjed li la l-kumitat u lanqas jien m’a˙na sa 

nittolerraw. 

Ejja nuru b˙al kull sena li a˙na tal-kaΩin Vittorja nafu niddevertu u nag˙tu briju lil kul˙add. 


Tel: 7914 9966 • e-mail: gbartolo@onvol.net 

171

172 

Prosit u Kura©© 

Kull min huwa involut fi l-log˙ba lokali basketball sema jew ra lil Samuel Deguara fl -azzjoni. Samuel 

Deguara mwieled in-Naxxar fi l-21 ta’ Ìunju 1991. Fl-età Ωg˙ira ta’ 17 ing˙aqad mal-Benetton Treviso 

fl -Italja biex jibda karriera professjonali. Basketball ma kienx l-ewwel sports li Samuel kien jipprattika 

meta kien Ωg˙ir. Fil-fatt fl -età ta’ 8 snin Samuel beda l-atletika u ta’ 12 huwa pprova l-futbol b˙ala 

goalkeeper u meta kellu 14 beda jilg˙ab il-basketball u dik kienet id-deçiΩjoni fi nali tieg˙u. Hu kien qed 

jilg˙ab ta˙t is-16-il sena f’camp f’Ragusa fejn ©ie nnutat g˙all-ewwel darba min Ricardo Sbezzi li kien 

persuna qrib ta’ Ghirada d-dar tal-Ìganti Taljani Benetton Treviso. Samuel qal li Real Madrid, Malaga 

u timijiet Israeliti o˙ra rieduh. “Imma jien preferejt fi l-Benetton g˙al fatt li huma g˙andhom youth 

sector tajjeb ˙afna u jiena kont g˙adni fl -ewwel passi fi l-log˙ba.” U hekk kien. Samuel mar Treviso 

fl -ista©un 2007/2008 fejn kien plejer regolari fi t-tim ta’ ta˙t is-17 kif ukoll kien imur mat-tim ta’ ta˙t 

id-19. L-ista©un tal-2008/2009 Samuel ˙a sehem mat-tim ta’ ta˙t id-19 u reba˙ iç-Championship mattim 

tieg˙u. 

Samuel huwa iben Angelo u Lucia 

Deguara u huwa 224 çentimetri twil. 

Offensiv, Deguara skorja kemm-il darba. 

Fuq ix-xibka viçin tal-lasta, meta jie˙u 

l-ballun, idur u jipprova jitfa’ l-ballun fi xxibka. 

Kultant huwa jmur g˙all-powerful 

dunks u dawk li kienu preΩenti g˙allog˙ba 

kontra Moldova matul il-FIBA 

Europe Division C Under 18 European 

Championship jafu eΩattament powerful 

dunk min Samuel xi tfi sser! Sam jilbes size 

58 taΩ-Ωarbun – biex tifhmu kemm hu kbir, 

Shaquille O’Neal jilbes 57. Meta kellu 10 

snin huwa kien di©à 190 çentimentri u esperti qalu li jista’ jitwal sa 230 çentimetri. 

G˙al Samuel ©urnata standard fi Treviso tibda g˙all-˙abta tas-7:30 ta’ fi lg˙odu. Fit-8:15 huwa jitlaq 

lejn l-iskola fejn qieg˙ed jistudja kors tal-arkitettura. L-ewwel sagrifi ççju li kellu jag˙mel kien li kellu 

ji©bor sentejn f’sena wa˙da. Wara l-iskola jmur jiekol dejjem Ghirada u kmieni wara nofsinhar jistrie˙ 

u jistudja. Ta’ kuljum fi l-˙amsa jmur g˙as-sezzjonijiet tat-training ma’ s˙abu tat-tim. Dawn jinkludu 

Pavlin Ivanov Bulgariz Internazzjonali, Jakub Wojciechowski Pollakk Internazzjonali u Matteo Gaynor 

li huwa wkoll plejer internazzjonali g˙all-Argentina. 4 plejers Taljani tal-under 19 squad ifformaw parti 

mit-tim Nazzjonali Taljan Under 18 u Under 20. Samuel jiddeskrivi r-relazzjoni tieg˙u mal-kowç Fabio 

Corbani b˙ala eççellenti. “Hu dejjem jinkora©©ini biex nitjieb u jkun dejjem preΩenti biex jikkore©ini 

fejn inkun Ωbaljat. Kultant meta nilag˙bu ˙aΩin ikun tant irrabjat mag˙na li ©ieli jibqa’ iddiΩappuntat 

mag˙na!” 

L-ewwel parti tal-ista©un involva timijiet mir-re©jun ta’ Veneto. L-ewwel Ωew© timijiet jikkwalifi kaw 

g˙at-tieni parti tal-league minn timijiet differenti minn re©juni differenti. Imbag˙ad l-aqwa timijiet 

kwalifi kati g˙addew g˙al fi nali li g˙al din is-sena ntlag˙bu f’Salso Maggiore. Samuel ikkonsidra dan 

l-ista©un b˙ala l-aqwa wie˙ed s’issa. “L-ewwel wie˙ed kien diffi çli ˙afna g˙alija u we©©ajt sieqi li 

˙allietni barra mil-log˙ba g˙al xi xhur. Is-sajf li g˙adda bqajt nitrennja fuq baΩi ta’ kuljum mal-kowç

Bruno u dfi n g˙enitni ˙afna biexma mwe©©g˙ax. In˙oss li l-ista©un tieg˙i kien vera poΩittiv nikkunsidra 

li jien kont dejjem nibda mill-bidu fl imkien ma’ Wojciechowsk. Il-fi nali li lg˙abna kontra Siena kien 

sforz kollettiv fejn il-plejers taw l-aqwa tag˙hom biex jiksbu s-suççess.” 

Trijonf ie˙or g˙al Samuel kienet ir-reb˙a fl -FIBA Europe Division C Under 18. Dan kien l-ewwel 

unur kbir g˙al reb˙a lokali g˙al Sam qudiem l-ammiraturi tieg˙u. “Irrid nirringrazzja lil dawk kollha li 

©ew u ssaportjawna tul il-log˙ba. Ma rridux ninsew li s-Sibt it-temperatura kienet ’il fuq minn 40 grad 

imma a˙na xorta kellna udjenza li ©ew jiççelebraw mag˙na.” Samuel kien mag˙Ωul ukoll b˙ala MVP 

(Mosta Valuable Player) tat-tournament. Dan ifi sser li Sam ˙a jkun qieg˙ed lejn triqtu g˙all-Polonja 

f’Settembru g˙al star camp fejn l-aqwa plejers Ewropew se jkunu qed jie˙du sehem. Din hija marka 

tad-deheb fi l-karriera ta’ Samuel. “Dan kien l-a˙˙ar tournament tal-under 18 u konna b’sa˙˙itna ˙afna. 

A˙na ©ejna fl imkien u kull fejn stajt g˙ent lil s˙abi tat-tim. F’mumenti diffi çli g˙alija plejers o˙ra b˙al 

Nigel, Tevin u Anton kienu hemm g˙alhekk konna tim wie˙ed mhux jien biss.” 

Samuel jiftakar l-ewwel ©ranet fi Treviso. Dawk li huma ˙bieb fi l-qrib ta’ Samuel huma konxji fi lpassjoni 

tieg˙u g˙all-festa ta’ Marija Bambina fi n-Naxxar. “Jien mort Treviso ftit ©ranet qabel il-festa u 

mmissjajt ˙afna lil s˙abi n-Naxxarin li mag˙hom na˙dem b’dedikazzjoni g˙all-festa. Nimmisja wkoll 

lill-©enituri tieg˙i Angelo u Lucia; fi l-fatt huma ji©u Treviso mill-inqas 3 drabiet f’sena. Ni©i Malta 

g˙all-Milied u l-G˙id u nipprova nibqa’ b’kuntatt mal-familja u l-˙bieb mill-aktar mod possibbli.” 

Il-˙olma ta’ Samuel hija li xi darba jag˙milha g˙al NBA. Ikun mument tal-©enn mhux g˙all-basketball 

biss iΩda wkoll g˙al Malta. 

Awguri Sam! 

Ìita 

Ayia Napa, Çipru 

mal‐G˙aqda MuΩikali Vittorja, Naxxar 

Bejn is‐17 u l‐21 ta’ Settembru 2009 

Prezz jibda minn €260 li jinkludi 

• Titjira Malta/Larnaca/Malta bl-Emirates 

• 4 iljieli akkomodazzjoni 

• Buffet Breakfast 

• Transfers / Insurance 

• Taxxi nkluΩi 

G˙al dawk dettalji çemplu lil Clifford Galea fuq 

7904 8856 

173

174 

• Relationships and marriages issues 

• Missing or abducted Children 

• Tracing of Adopted Children 

• Business problems and employee 

surveillance 

• Forensic tests, DNA, document verification 

• Security guards for any occasion 

• We testify in any court case 

• Legal advisors 

• Research old leasing of property ‐ rightful 

owners 

• Services in Malta, Gozo and overseas 

www.privateinvestigationmalta.com 

79 590 000 

24/7 service fully licensed

Ìrajjet is‐Soçjetà 

Attivitajiet li ©ew organizzati 

matul is‐sena 2008/2009 

kitba: Vince Debono 

Tag˙rif mi©bur: John Muscat 

Sena tg˙addi b˙al ˙olma. Filli g˙adha kemm g˙addiet festa u fi lli ssib ru˙ek qed tipprepara g˙allfesta 

o˙ra. Ta˙bita ta’ qalb u gerrbu kwaΩi tnax-il xahar. Madankollu, jekk t˙ares ftit lura bil-kwiet 

u toqg˙od tifl i ftit dak li jkun se˙˙ matul dawn l-a˙˙ar tnax-il xahar, mill-festa l-o˙ra sa issa tibqa’ 

mistag˙©eb b’dak kollu li jkun g˙adda minn fuq is-Soçjetà, b’kemm attivitajiet ikunu ©ew organizzati. 

Dan huwa sinjal li s-Soçjetà hija wa˙da attiva, ˙ajja u dinamika. Dan kollu kien mertu tad-dedikazzjoni 

u l-impenn li dawk in-nies li j˙obbu lis-Soçjetà offrew senza interessi. Sig˙at s˙a˙ ta’ ˙idma ssarrfu 

f’din l-organizzazzjoni kollha li Ωgur li tag˙mel ©ie˙ lis-Soçjetà Vittorja u tpo©©iha ma’ ta’ quddiem. 

Huwa g˙aldaqstant xieraq li minn dawn il-pa©ni nag˙tu daqqa t’g˙ajn lejn l-attivitajiet kollha li se˙˙ew 

mill-festa li g˙addiet ’l hawn. 

Is‐Sibt 30 ta’ Awwissu 2008 

B˙al kull sena, nag˙tu bidu g˙aç-çelebrazzjonijiet tal-festa billi 

jsir BBQ g˙all-˙bieb. It-triq ta’ Santa Luçija, quddiem il-kaΩin 

tinbidel f’post fejn jilqa’ litteralment mijiet ta’ membri li f’atmosfera 

festiva jqattg˙u ftit sig˙at fl imkien jiddevertu, jieklu u jassistu wkoll 

g˙all-varjetà pprovduta lilhom. 

It‐Tlieta 2 ta’ Settembru 2008 

Ittella’ l-Kunçert Sinfoniku Annwali fi Triq Santa Luçija fejn il-kappella li ©©ib l-istess isem. Dan 

il-kunçert issa sar favorit u mistenni minn ˙afna 

li jattendu bi ˙©arhom kull sena. Dan il-kunçert 

issa sar garanzija ta’ lejla divertenti fejn dawk 

preΩenti jisimg˙u g˙aΩla interessanti ta’ muΩika 

kemm klassika, kif ukoll aktar moderna. Lejla 

mill-isba˙, prosit tassew lis-Surmast Direttur, 

Mro Roderick Bugeja kemm g˙all-g˙aΩla ta’ 

muΩika, kif ukoll g˙all-prestazzjoni tal-banda. 

Hekk kif spiçça l-kunçert, dawk preΩenti 

mxew sa quddiem il-kaΩin fejn imbag˙ad assistew 

g˙all-inawgurazzjoni tal-faççata tal-kaΩin wara li 

sar restawr estensiv fuqha. 

B˙alma jsir dejjem wara l-kunçert, il-membri 

kollha preΩenti kienu mistiedna g˙al trattament 

fi s-swali tal-kaΩin. 

175

176 

Il‐Óamis 4 ta’ Settembru 2008 

Il-Banda ddoqq marçi brijuΩi matul it-toroq tan-Naxxar fl -ewwel març tag˙ha fi l-jiem tal-festa. Din 

is-sena g˙all-ewwel darba ma n˙araqx nar tal-art u lanqas tal-ajru f’din il-©urnata b˙ala sinjal ta’ luttu 

g˙at-tra©edja li kienet se˙˙et fi Triq Óal Dg˙ejf. 

Is‐Sibt 6 ta’ Settembru 2008 

Il-Banda Vittorja 

ddoqq il-març ilkbir 

tag˙ha matul 

Triq Santa Luçija. 

Dan il-març issa sar 

tradizzjonali u ji©bed 

ammont kbir ta’ nies. 

Il-briju ma jonqosx 

fejn isib il-qofol 

tieg˙u fi l-pjazza. Isserata 

tag˙laq bil- 

˙ruq tan-nar tal-art 

spettakolari li joffru d-dilettanti ta’ dan in-nar. In-nar ta’ din is-sena ma g˙amel g˙ajb xejn lil tas-snin 

ta’ qabel anzi nistg˙u ng˙idu li ssuperahom. Kien ferm apprezzat mill-mijiet ta’ nies li ˙onqu l-pjazza. 

In˙araq ukoll nar tal-ajru ma˙dum mid-dilettanti tan-nar. 

Il‐Óadd 7 ta’ Settembru 2008 

Lejlet il-festa, il-Banda Vittorja ddoqq març ie˙or brijuΩ matul çertu toroq fi n-Naxxar. Imbag˙ad 

meta tasal il-pjazza ting˙aqad mal-banda l-istatwa artistika li g˙andha s-Soçjetà fejn imbag˙ad tibqa’ 

takkumpanja l-banda l-a˙˙ar parti tat-triq sakemm g˙ad-daqq u kant tal-Ave Marija tasal il-KaΩin. Nar 

tal-ajru artistiku akkumpanja l-istatwa matul it-triq tag˙ha lejn il-kaΩin. 

It‐Tnejn 8 ta’ Settembru 2008 

Jum il-festa. F’din il-©urnata tant g˙aΩiΩa 

l-banda torganizza l-març ta’ fi lg˙odu. Dan ikun 

mistenni ˙afna, xhieda ta’ dan huwa n-numru sabi˙ 

ta’ partitarji li jakkumpanjaw b’entuΩjaΩmu liema 

b˙alu lill-banda biex jo˙olqu briju kbir. Dan ilmarç 

jispiçça f’atmosfera fantastika quddiem ilkaΩin.

Il‐Ìimg˙a 19 ta’ Settembru 2008 

Saret ikla fi l-kaΩin. Kien mistieden kull min ta s-sehem tieg˙u fi x-xog˙ol tan-nar tal-art u anke dak 

tal-ajru. 

Il‐Óadd 28 ta’ Settembru 2008 

Konna mistiedna u attendejna g˙al okkaΩjoni ta’ Ìie˙ in-Naxxar organizzata mill-Kunsill Lokali. 

Din is-sena kienet ta’ aktar importanza g˙as-Soçjetà tag˙na perress li din is-sena, dan l-unur mar g˙and 

is-Sur Anthony Catania li g˙al snin twal kien il-president tas-Soçjetà tag˙na. 

Il‐Óamis 1 ta’ Ottubru 2008 

Ìie fi tmiemu l-pro©ett ta’ restawr tal-faççati tal-kaΩin. Tpo©©ew l-a˙˙ar biççtejn qawwi tat-truf. 

Il‐Óadd 9 ta’ Novembru 2008 

Saret il-Kunçert annwali Talent Ûg˙aΩag˙ li b˙assoltu 

kien organizzat mill-Kummissjoni Banda. 

B˙as-soltu ˙adu sehem fi h l-allievi u l-bandisti talpost. 

Fih indaqqet muΩika sabi˙a u impenjattiva li 

kienet ferm apprezzata mill-udjenza. 

Il‐Ìimg˙a 14 ta’ Novembru 2008 

Sar ikla fi l-kaΩin organizzata mill-Kummissjoni 

Ûg˙aΩag˙. Din kienet l-ewwel ikla wara l-festa. 

Is‐Sibt 22 ta’ Novembru 2008 

G˙all-okkaΩjoni tal-qaddisa patruna tal-muΩika 

Santa Çeçilja, Ωew© membri tal-Kumitat irrapreΩentaw lis-Soçjetà meta attendew g˙all-quddiesa fi l- 

Konkatidral ta’ San Ìwann ©ewwa l-Belt. Wara huma akkumpanjaw il-març bl-istandard tal-banda 

tag˙na. 

Il‐Óadd 23 ta’ Novembru 2008 

Ìiet organizzata mill-Kummissjoni Banda ˙ar©a sal-Buskett g˙all-allievi u bandisti tal-post. Din il- 

˙ar©a marret tajjeb ˙afna u serviet biex tg˙aqqad iktar lil dan l-element Ωag˙Ωug˙ tag˙na. 

Il‐Ìimg˙a 5 ta’ Diçembru 2008 

Saret pasta night organizzata mill-grupp dilettanti tan-nar. Numru sabi˙ ta’ persuni attendew. 

Is‐Sibt 13 ta’ Diçembru 2008 

Ìie organizzat One Day Football Tournament mill- 

Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ fi l-grawnd tal-futbol li hemm parti 

mill-bandli tan-Naxxar. Da˙lu g˙alih b’kollox g˙axar timijiet. 

Dakinhar fi lg˙axija, ing˙ataw bidu wkoll l-attivitajiet tal- 

Milied billi numru sabi˙ ta’ membri u ˙bieb attendew g˙al ikla 

fi l-lukanda Solana tal-Mellie˙a. 

Il‐Óadd 21 ta’ Diçembru 2008 

Sar il-Kunçert tal-Milied bil-parteçipazzjoni tal-banda. Óa 

sehem ukoll il-kantant Marvic Aquilina. Lattur komiku Tonio 

177

178 

Vella kien ukoll mistieden f’din is-serata. Serata pjaçevoli 

ferm li fi ha attenda wkoll il-Ministru tal-Finanzi, l-Onorevoli 

Tonio Fenech. Huwa ppreΩenta lill-President tas-Soçjetà 

letter of intent ta’ g˙otja ta’ 15,000 ewro mill-fond tal-kawΩi 

©usti. Din l-g˙otja saret b’risq ix-xog˙ol ta’ restawr li kien 

g˙adu kif sar fuq il-faççata tal-KaΩin. 

It‐Tnejn 22 u t‐Tlieta 23 ta’ 

Diçembru 2008 

Tqassmu r-rigali minn Father Christmas. 

Din hi attività mtellg˙a mill-Kummissjoni 

Ûg˙aΩag˙ li qieg˙da tikber minn sena 

g˙al o˙ra, attività li tferra˙ bil-kbir lit-tfal 

çkejkna. 

L‐Erbg˙a 24 ta’ Diçembru 2008 

Din is-sena re©a’ mess lilna biex il-banda tag˙na takkompanja l-purçissjoni tal-bambin organizzata 

mill-g˙aqda tal-Museum b’daqq sabi˙ ta’ g˙anjiet tal-Milied. Numru sabi˙ ta’ nies imxew malpurçissjoni. 

It‐Tnejn 29 ta’ Diçembru 2008 

Sar il-party tal-Milied g˙at-tfal talmembri 

u ˙bieb. Biex jallegra t-tfal f’dan 

il-party attenda wkoll il-magician u fl - 

a˙˙ar tqassmu wkoll ir-rigali lil kull min 

kien preΩenti. 

It‐Tlieta 30 ta’ Diçembru 2008 

Ing˙alqu l-attivitajiet tal-Milied g˙al 

din is-sena b’ikla li s-Soçjetà organizzat 

g˙all-allievi u bandisti fi ˙dan l-G˙aqda 

MuΩikali Vittorja. 

Il‐Ìimg˙a 30 ta’ Jannar 2009 

Saret ikla o˙ra fi l-kaΩin mill-grupp dilettanti tan-nar. Kien hemm attendenza kbira g˙al din 

l-attività. 

Il‐Óamis 5 ta’ Frar 2009 

Il-membri tal-Kumitat attendew g˙all-quddiesa ççelebrata mill-Arçisqof Pawlu Cremona ddedikata 

lid-dilettanti tal-festa u tal-kaΩini tal-baned. Din is-sena saret in-Naxxar stess. Wara sar riçeviment fl - 

Oratorju tar-ra˙al fejn iltqajna u tkellimna mal-Arçisqof. 

L‐Erbg˙a 11 ta’ Frar 2009 

Saret laqg˙a tal-Kumitat mad-dilettanti tan-nar. Din saret wara talba mid-dilettanti stess u ©ew 

diskussi xi punti importanti.

Il‐Ìimg˙a 20 ta’ Frar 2009 

Sar il-party tal-Karnival g˙at-tfal. Din hi 

attività li issa qieg˙da ssir kull sena. Din qieg˙da 

tkun organizzata mill-Kummissjoni Banda. 

Il‐Ìimg˙a 6 ta’ Marzu 2009 

Saret ikla fniek fi l-KaΩin organizzata mis- 

Sezzjoni Ûg˙aΩag˙. Attendew numru tajjeb ta’ 

partitarji fejn f’ambjent pjaçevoli u ferrie˙i setg˙u 

jqattg˙u ftit ˙in fi l-kumpanija ta’ xulxin. 

It‐Tnejn 30 ta’ Marzu 2009 

Saret il-Prize Day g˙all-bandisti u l-allievi. F’din 

is-serata ©ew ippremjati dawk il-bandisti u l-allievi 

li l-aktar urew impenn fi t-tag˙lim tal-muΩika u fl - 

attendenza tag˙hom. F’din l-okkaΩjoni kellna wkoll 

il-parteçipazzjoni tal-Big Band Brothers li allegrat lil 

dawk preΩenti bis-siltiet li ndaqqu. 


Sar il-qrar fi l-KaΩin b˙ala preparament g˙all- 

Ìimg˙a Mqaddsa. 

Il‐Óadd 8 ta’ Marzu 2009 

Saret is-Seduta Ìenerali. Din is-sena kien 

imiss li jitla’ kumitat ©did. Saret elezzjoni g˙aliex 

kien hemm nominazzjonijiet g˙all-membri aktar 

milli kien hemm postijiet. Attendew numru sabi˙ 

ta’ membri g˙al din il-laqg˙a. 

L‐Erbg˙a 18 ta’ Marzu 2009 

Il-barman tal-kaΩin organizza ikla g˙all- 

Kumitat il-Ìdid. Din swiet biex membri ©odda 

fi l-kumitat isir aktar mid˙la ta’ xulxin. 


Re©g˙et ©iet organizzata l-˙ar©a biex setg˙u jsiru s-seba’ viΩti. Din is-sena Ωorna knejjes o˙ra 

interessanti fejn stajna napprezzaw l-arti Maltija li g˙andha x’taqsam ma’ dan iΩ-Ωmien tas-sena. 


Il-Banda Vittorja re©g˙et ˙adet sehem fi l-purçissjoni tal-Ìimg˙a l-Kbira li saret fi l-parroçça tag˙na 

tan-Naxxar. 


Saret laqg˙a mas-Supretendent tal-Pulizija peress li dan kien g˙adu kif jil˙aq ©did f’din il-kariga u 

ried jiltaqa’ mag˙na. 


Id-dilettanti tan-nar ˙adu sehem g˙at-tielet darba fi l-festival tan-nar tal-art li jsiru fuq il-fosos tal- 

Furjana. Din id-darba huma reb˙u l-ewwel post fi l-kategorija tal-mekkaniΩmu. 

179

180 

Il‐Ìimg˙a 1 ta’ Mejju 2009 

Id-dilettanti tan-nar tas- 

Soçjetà ˙adu sehem fi l-festival 

tan-nar tal-ajru li sar fi l-Port 

il-Kbir. Huma ˙adu sehem 

b’diversi settijiet ta’ murtali. 

Il‐Ìimg˙a 8 ta’ Mejju 2009 

Ìiet organizzata ikla o˙ra mil-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ fi l-KaΩin. B˙all-o˙rajn ta’ qabilha, kienet 

suççess. 

It‐Tlieta 26 ta’ Mejju 2009 

Sar it-tberik tal-KaΩin mill-Arçipriet, il-Kanonku Evan Caruana. Ìew diskussi wkoll xi punti dwar 

il-festa. 

L‐Erbg˙a 27 ta’ Mejju 2009 

Ìiet organizzata pasta night fi Triq il-Óabs li ti©i eΩatt ma©enb il-KaΩin. F’din it-triq intrama wkoll 

big screen fejn intweriet il-fi nal tal-futbol tac-Champions League. Din l-attività saret fuq inizjattiva tal- 

Kummissjoni Banda. 

Il‐Óamis 28 ta’ Mejju 2009 

Il-Banda Vittorja g˙amlet l-ewwel servizz barra mir-ra˙al meta marret iddoqq il-Marsa g˙all-festa 

tat-Trinità Qaddisa. 

Il‐Óadd 31 ta’ Mejju 2009 

Il-Banda ˙adet sehem f’servizz ie˙or fi l- 

Marsa. Hija akkumpanjat l-istatwa titulari tat- 

Trinità Qaddisa u anke mbag˙ad daqqet il-març 

tal-a˙˙ar. 

Is‐Sibt 13 ta’ Ìunju 2009 

Kien imiss issa li l-banda Vittorja tie˙u sehem 

fi l-festa ta’ San Filep f’ÓaΩ-Ûebbu©. Wara li 

daqqet marçi fi t-toroq, il-banda mbag˙ad spiççat

illi tellg˙et programm sinfoniku fuq il-plançier quddiem il-kaΩin tas-Soçjetà 12th May. 

It‐Tlieta 30 ta’ Ìunju 2009 

Attendenja Ω-Ûurrieq g˙all-funeral tas-Surmast Emanuel Bugeja. Takkumpanjah kien hemm il- 

Banda Queen Victoria taΩ-Ûurrieq stess. RappreΩentanti tag˙na akkumpanjaw il-kortew bl-istandard 

tas-Soçjetà, b˙alma g˙amlu numru ta’ soçjetajiet muΩikali o˙ra. 

L‐Erbg˙a 1 ta’ Lulju 2009 

Kellna l-ewwel laqg˙a mal-Kumitat tal-Festa. F’din il-laqg˙a ©ew diskussi parti importanti fuq ilfesta 

u anke tressqu xi pro©etti ©odda. 

Is‐Sibt 4 ta’ Lulju 2009 

Sar xi fi lming fi l-KaΩin mir-Rewind Productions g˙as-serje televiΩiva ‘La Farfalla’. 

Il‐Ìimg˙a 10 ta’ Lulju 2009 

Ìie organizzat BBQ quddiem il-kaΩin mill-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙. L-attendenza li kien hemm 

tixhed l-imepnn ta’ din il-Kummissjoni biex tressaq il-membri lejn is-Soçjetà. 

Il‐Óadd 12 ta’ Lulju 2009 

Il-Banda Vittorja g˙amlet servizz fi l-Kalkara fejn b’marçi brijuΩi hija akkumpanjat l-istatwa titulari 

ta’ San ÌuΩepp. 

Il‐Óadd 19 ta’ Lulju 2009 

Din id-darba, kien imiss li l-banda Vittorja tie˙u sehem fi l-festa ta’ San Bastjan f’Óal Qormi. 

Hawnhekk, il-banda ˙adet sehem g˙al darba o˙ra fi l-purçissjoni, fejn b’marçi brijuΩi hija mxiet tul ittoroq 

mal-istatwa titulari. 

It‐Tlieta 28 ta’ Lulju 2009 

Saret laqg˙a bejn iΩ-Ωew© Soçjetajiet MuΩikali tan-Naxxar. RappreΩentanza mill-Kumitat tas- 

Soçjetà MuΩikali Peace attendiet il-KaΩin tag˙na fejn ©ew diskussi xi punti fuq il-festa. Dawn il-laqg˙a 

g˙andhom jitkomplew aktar ’il quddiem. 

Is‐Sibt 8 ta’ Awwissu 2009 

BBQ kbir b’risq l-ispejjeΩ g˙an-nar. Dan g˙all-ewwel darba sar fi l-bit˙a tal-Oratorju tan-Naxxar. Ìie 

organizzat mid-dilettanti tan-nar tal-art. 


nistednukom 

biex tassistu 

g˙all‐wasla tal‐istatwa 

quddiem il‐KaΩin 

akkumpanjata bil‐kant tal‐Ave Maria 

mill‐bravissima kantanta Naxxarija 

Mary Spiteri 

181

182 

Tislima lil 

Mario Bugeja 

Kien jum il-Milied fi lg˙odu, meta man-Naxxar kollu ©riet l-a˙bar li kont 

˙allejt din id-dinja. B’din l-a˙bar kul˙add in˙asad g˙ax kul˙add jaf li kien 

tilef ˙abib. Bla dubju ta’ xejn ng˙id li bella˙t lil kul˙add, g˙ax ˙add ma kien 

qed jistenna li ta’ età hekk Ωg˙ira u mimli sa˙˙a kont se t˙alli din id-dinja. 

Imma Mar, il-pjanijiet ta’ Alla ˙add ma jafhom, u kultant ikollok taççetta 

dak li ma tkunx qed tistenna. Jien ukoll hekk kelli nag˙mel. Daqstant 

g˙adni sal-lum bilkemm irrid nemmen li mhux se naqsmu l-˙biberija tag˙na 

aktar. Però, illum, minn dawn il-kelmtejn li se nikteb fuqek se nipprova 

nag˙ti stampa tal-˙idma li wettaqt fi ˙dan il-moviment tal-iScouts fi n-Naxxar, li g˙al snin twal ˙abbejt 

u rbatt ma’ qalbek. 

Mario Bugeja, twieled in-Naxxar fi l-31 ta’ Jannar 1964. Man-Naxxarin Mario kien mag˙ruf a˙jar 

b˙ala ‘Mario l-Kuwajt’ u dawk li xi darba jew o˙ra kienu jag˙mlu parti mill-grupp tal-iscouts kienu jafuh 

b˙ala Mario l-Akela. Mario da˙al fi l-Grupp tal-iscouts fi n-Naxxar meta g˙at-tieni darba l-grupp re©a’ 

feta˙ uffi çjalment fi l-31 ta’ Awwissu 1982, u f’Settembru tal-istess sena Mario ©ie rre©istrat uffi çjalment 

f’dan il-moviment (Reg no. 684/86). Fis-26 tal-istess xahar Mario ©ie wkoll ma˙tur uffi çjalment b˙ala 

l-ewwel Quarter Master. Beda wkoll il-˙idma tieg˙u fi ˙dan il-grupp b˙ala Venture Scout. 

Il-˙idma tieg˙u fi ˙dan il-grupp kompliet meta fl -1984 kien A.S.L. (Assistant Scout Leader). Nistg˙u 

ng˙idu li Mario qatt ma ˙ares lura. Dejjem kont 

issibu minn tal-ewwel biex jie˙u sehem f’kull 

attività li kienu jorganizzaw kemm il-Venture 

Unit kif ukoll l-attivitajiet li kien jorganizza 

l-grupp. Fl-1991 Mario ©ie ma˙tur b˙ala 

A.C.S.L. (Assistant Cub Scout Leader) u tliet snin 

wara ©ie mag˙Ωul b˙ala C.S.L. liema poΩizzjoni 

baqa’ jΩomm u jg˙oΩΩ sal-a˙˙ar ta’ ˙ajtu. G˙al 

min mhux mid˙la tal-iscouts, C.S.L. (Cub Scout 

Leader) tfi sser il-Leader li jie˙u ˙sieb tfal bejn 

7 u 10 snin. 

It-tfal ta’ din l-età g˙al Mario kienu l-mimmi 

t’g˙ajnejh, kien jie˙u ˙siebhom bl-akbar g˙oΩΩa 

daqs li kieku kienu t-tfal tieg˙u. Ng˙iduha kif 

inhi trid tkun aktar minn iddedikat g˙al dawk ittfal 

kollha ta’ dik l-età. Kien jaqa’ g˙al-livell 

tag˙hom speçjalment waqt il-˙in tal-log˙ob, kont 

ta˙sbu wie˙ed minnhom. Però kollox f’˙inu u 

f’waqtu. Meta kien il-bΩonn, dejjem Ωamm iddixxipplina. 

Il-˙idma ta’ Mario fi ˙dan il-grupp ma kinitx 

biss li jie˙u ˙sieb it-tfal. Kien hu l-bniedem li 

˙adem u stinka biex il-kwartieri preΩenti talgrupp 

hu dak li hu llum. Sa mill-bidu tieg˙u qatt

ma waqaf imidd idejh, daqqa ˙a jaqla’ na˙a, daqqa 

˙a jbajjad kamra, daqqa kamra fuq il-fi l, insomma 

dejjem g˙addej bla mistrie˙ ta’ xejn, biex fi nalment 

il-grupp ikollu kwartieri nadif u sabi˙. Dan kollu 

Mario kien jag˙mlu fi l-˙in liberu tieg˙u, u dejjem 

ming˙ajr ebda ˙las. 

Lanqas kien jil˙aq jasal mix-xog˙ol li ma kontx 

tarah sejjer ikompli bil-˙idma tieg˙u l-iScouts. Kien 

hemm ukoll mumenti fejn kien jitlef ix-xog˙ol biex 

ikun jista’ jkompli bix-xog˙ol tal-iScouts. 

M’g˙andniex xi ng˙idu, id-dedikazzjoni u 

l-im˙abba li kellu Mario lejn il-grupp ma tistax 

tiddiskriviha. Però na˙seb li l-aktar ˙a©a g˙al qalb 

Mario kemm dam fi l-grupp kienet meta kien jilbes 

l-uniformi. Ûgur li meta kien ikun liebes l-uniformi 

ma kontx se tiççajta mieg˙u. Kien ikun il-˙in tasserjetà 

g˙al Mario aktar u aktar meta kien ikun Drum 

Major li g˙al snin twal Ωamm u ˙addan b’g˙oΩΩa. 

Óajjet Mario nistg˙u ng˙idu li kienet kollha 

ddedikata lill-moviment tal-iScouts. Is-sena kollha 

kemm hi twila, jqum u jorqod, ja˙seb u jg˙allem, 

ja˙dem u jistinka g˙all-©id tal-grupp ta’ ra˙al 

twelidu. Imma meta kienet tkun riesqa l-festa ta’ 

Marija Bambina kien jinsa kollox u jiddedika xog˙lu 

g˙al festa li tant kien i˙obb. Kien jie˙u waqfa mill-iScouts biex jg˙in fl -armar tal-festa. 

Tajjeb ukoll ng˙idu li Mario refa’ 8 darbiet fl -istatwa ta’ Marija Bambina, l-a˙˙ar wa˙da tkun is-sena 

li g˙addiet. Però anke f’dan iΩ-Ωmien sabi˙ tas-sena nhar ta’ Erbg˙a kienet tkun xorta ddedikata g˙alliScouts, 

g˙aliex l-Erbg˙a kien il-jum meta t-tfal tas-sezzjoni tieg˙u jkollhom il-laqg˙a. Festa u mhix, 

xorta kien ikun sag˙tejn qabel fuq il-bank ta’ quddiem l-iScouts jistenna lit-tfal ©ejjin. Nhar ta’ Erbg˙a 

kien jitlaq mix-xog˙ol kmieni ˙alli l-˙in ta’ wara nofsinhar kien ikollu ˙inu liberu. 

Ftit huma dawk il-©ranet li nhar ta’ Erbg˙a falla milli jmur l-iScouts. Kien hemm ukoll drabi fejn 

kien xi ftit ma jifl a˙x u xorta kont issibu l-ewwel wie˙ed li jmur jifta˙ il-kwartieri, donnu kien jg˙addilu 

kollox meta kien ikun l-iScouts. 

Malli kien jasal ix-xahar ta’ Novembru kien jibda jipprepara biex il-kamra tas-sezzjoni tieg˙u kien 

iΩejjinha kif xieraq g˙all-©ranet sbie˙ tal-Milied. Ma kienx i˙alli rokna vojta, kull ma kien isib iwa˙˙lu 

mas-saqaf basta fl -a˙˙ar mill-a˙˙ar jara t-tfal kuntenti u fer˙anin. Meta l-grupp kien jorganizza t-tqassim 

tar-rigali fi l-©ranet tal-Milied, kemm-il darba libes il-kostum ta’ Father Chirstmas biex ikompli jferra˙ 

lit-tfal li jkunu qed jirçievu r-rigali. Min kellu jg˙idlu li kellu j˙alli din id-dinja f’dak il-jum… 

… Imma Mar, b˙alma g˙idtlek fi l-bidu, il-pjanijiet ta’ Alla ˙add ma jafhom. Imma g˙alkemm illum 

ninsabu ’l bog˙od minn xulxin, il-memorja tieg˙ek Ωgur se tibqa’ f’qalbi. Óadd ma jista’ j˙assar ilmumenti 

sbie˙ li qattajna fl imkien. Issa li ninsabu narmaw g˙all-festa Ωgur li se tkun f’qalbna meta nafu 

li sas-sena l-o˙ra kont mag˙na ta˙dem g˙al din il-festa li tant kont t˙obb. 

Ûgur ukoll li b˙ali hawn ˙afna li l-memorja tieg˙ek mhu se jinsewha qatt. Mario … qabel nispiçça 

nikteb dawn il-kelmtejn fuqek se nitolbok pjaçir Ωg˙ir: biex minn fejn qieg˙ed tgawdi l-mistrie˙ ta’ 

dejjem tkompli titfa’ t-tbissima tieg˙ek fuqna li qed narmaw g˙all-festa, kif ukoll fuq il-leaders u l-grupp 

tal-iscouts tan-Naxxar li tant ˙abbejt. Kompli imliena bil-kura©© b˙alma kont tag˙mel qabel, biex ma 

ng˙ejjew qatt na˙dmu g˙al dan ra˙al twelidek. Insellimlek ˙abib. 

183

184 

FUNERALI 

Joe Falzon (Undertaker tal‐Mosta) 

G˙al servizz ta’ funerali bi prezzijiet moderati morru g˙and 

Anna Falzon 

‘Rosemarie’, 35, Bridge Street, Mosta 

Tel: 21 411207, 21 411828 

Mobile: 9949 0142, 9949 8056 — Fax: 21 420877 

Issibu wkoll Taxi Service Night & Day 

Servizz u karrozzi suwed g˙all-okkaΩjoni 

Mini Bus Service

Ag˙tih O Mulej 

il‐Mistrie˙ ta’ dejjem 

Charles Spirteri 

li mar jiltaqa’ mal-Mulej 

fi t-20 ta’ Diçembru 2008 fl -età ta’ 62 sena. 

Kun fer˙an u kuntent bla droga 

Id‐droga perikoluΩa 

Id‐droga toqtlok 

Id‐droga a˙rabha 

185

186 

Private 

Lessons 

in Naxxar 

Maths 

(Forms 1, 2, 3, 4) 

Physics 

(Ordinary Level) 

Small Groups Guaranteed 

CONTACT 

79010885 

Joseph Pace 

OPUS 33 

Art & Craft Shop 

Picture/Tapestry 

Frame Maker 

Tel: 21 413802 


Naxxar 

Opening Hours: 

Monday to Friday 

9.00am to 12.00pm & 4.00pm to 7.00pm 

Saturday 

9.00am to 12.30pm 

Aluminium Works 

“Mer˙ba”, Mdina Road 

Ûebbu© – Malta 

Tel: 21 462 812 Mob: 99 450 918

Applikazzjoni g˙all-Membri Ìodda 

Isem: 

Indirizz: 

Lokalità: 

Kodiçi Postali: 

Data tat-twelid: 

Telefon: 

Mobile: 

E-mail: 

I.D. No.: 

G˙aqda MuΩikali Vittorja 

Naxxar 

41‐43, Triq Santa Luçija 

Naxxar, NXR 1507 

Tel: (00356) 2741 4189 

Website: www.bandavittorjanaxxar.net 

email: info@bandavittorjanaxxar.net 

Firma tal-Applikant Data tal-Applikazzjoni 

Id˙lu membri ma’ din is‐Soçjetà li hi tant g˙al qalbkom 

187

188 

Jeskerst 

Unisex Hair Dressing Salon 

Antoinette 

Triq l-Alfi er, 

Naxxar 

Telephone: 

21 438 756 

Mobile: 

9922 1090 

Sound Ltd. 

Hiring of Professional 

Sound 120K 

DAS and Cerwin Vega 

We make your special day memorable 

Tel: 21 463607, 21 381 442 • Mob: 9947 3535 

www.visagesound.com 

BRAND 

ALUMINIUM 

For all kinds of garage doors, aluminium 

doors, windows, balconies, stair cases, 

insect screens and also maintenance 

Showroom: 

26, Zabbar Road, Paola 

Opening Hours: 

weekdays 5.00pm ‐ 7.00pm 

T: 2166 4624 • M: 9942 2429 

E: carteck@brandalu.com 

W: www.brandalu.com 

Top quality sectional doors 

from 

car Teck 

Economical & Space saving. 

Suitable for all structures 

Mob: 9942 2429

Il‐Barman tan‐ 

Naxxar Lions 

Football Club 

jawgura l‐festi t‐tajba 

lill‐klijenti tieg˙u 

u lin‐Naxxarin kollha. 

G˙al drinks ©enwini u appetizers mill-aqwa. 

Prop: Ivan Camilleri u Adrian Camilleri 

ONE TIME OFFER 

50% DISCOUNT 

On all bridal and fashion fabrics 

for all seasons. 

For a few days only. 

Introducing new business souvenirs of Malta, 

Malta hand-made products, gift items, 

Spanish hand-painted fans, prints of local artists, 

etc. 

The Management wish a Happy Feast to all. 

Novelty 34, Melita Street, Valletta • Tel: 2123 7962 

189

190 

Party tal‐festa 

g˙at‐tfal 

3 ta’ Settembru 

mill‐5pm ’il quddiem 

Prezz: €5 

Ikun hemm daqq ta’ marçi 

u jing˙ata t-shirt tal-festa tal-okkaΩjoni 

Tag˙lim tal-MuΩika 

In˙e©©u lill-©enituri biex jibag˙tu 

lil uliedhom biex jitg˙allmu l-muΩika 

fi l-KaΩin Vittorja. Ûgur li ssibu 

g˙alliema ddedikati, 

strumenti u ambjent ideali. 

TONQSUX!

Il-Kumitat, 

il-Kummissjoni Banda, 

il-Kummissjoni Ûg˙aΩag˙ 

u 

d-dilettanti tan-Nar 

jawguraw il-Festa t-Tajba 

lin-Naxxarin kollha. 

In˙e©©ukom biex tattendu 

g˙all-attivitajiet kollha 

li se ji©u organizzati 

mis-Soçjetà tag˙na 

fi l-jiem kollha tal-Festa. 

191

192 

Albert FS Manduca Ltd ..................... 80 

Alessandro Shoes ............................... 21 

Anthony Vella .................................. 112 

Antonio Piscopo Wines and Spirits ... 67 

Ape Miele Café ................................ 116 

Apollo Auto Service ........................ 102 

Archway Ironmongery ..................... 102 

AX Holdings ...................................... 42 

Ball Café Snooker Hall ...................... 38 

Banif Bank ....................................... 110 

Bar tal-KaΩin Banda Vittorja ............. 23 

Bella Dona Boutique ........................ 148 

Best Print Co. Ltd .............................. 26 

Big Shot Café Bar ............................ 106 

Bijou X Toi ........................................ 94 

Bitmac Ltd ......................................... 68 

Blokrete Group ................................. 114 

BOV ................................................... 30 

Brand Aluminium ............................ 188 

Buffalo Butcher ................................ 143 

Bunny Toys ........................................ 62 

C D Woodworks .............................. 112 

C. V. Woodworks .............................. 19 

Captain Morgan Cruises .................... 22 

Carmel Vella Ltd ................................ 16 

Carters Aluminium ........................... 186 

Celluholic ........................................... 72 

Ceramax Domestic & 

Industrial Tiles .............................. 79 

Char Construction .............................. 90 

Charles Butcher ................................ 130 

Charles Mini Market ........................ 122 

Choco Aluminiu Works ................... 121 

Citadel Insurance ............................... 43 

Clifford ............................................... 34 

Confectionery Dolcetti ..................... 154 

Cortis Timber ..................................... 24 

Cutrico Services Ltd .......................... 95 

D & S Maintenance .............................. 8 

Daniel Zammit ................................. 167 

David Attard ....................................... 94 

De Mar Beauty Clinic & Supplies ..... 95 

Dennis Pics Photography ................. 130 

Dentrade ............................................. 75 

Dexter’s Mini Market ...................... 160 

Dylons’s Clothing Megastore ............ 31 

Elizir ................................................... 47 

Emanuel Delicata Wine Maker .......... 74 

Frans Butcher ..................................... 21 

Fur & Fins ........................................ 139 

Gardenia Stores ................................ 102 

Gasan Mamo Insurance ...................... 46 

GO .................................................... 130 

Min irreklama 

GS Superstore ...................... inside back 

Ìebel tas-Sejjie˙ .............................. 148 

Hair by Graziella .............................. 145 

Hairology ......................................... 152 

Harley’s Store .................................. 122 

Honey & Cream Confectionery ....... 168 

HSBC ................................................. 71 

Images Photo Studio ........................ 122 

Impressions de Beauté ....................... 70 

J & B Aluminium Works Ltd............. 32 

J & C Grocer Fruit & Veg .................. 40 

J & S Hardware Store ........................ 10 

J. Borg Wood Works .......................... 79 

Jasania Confectionery ........................ 42 

Jasaon Farrugia .................................. 18 

JB Stores ............................................ 66 

Jeskerst ............................................. 188 

JMA Aluminium Works .................... 23 

Joe Falzon tal-Funerali ..................... 184 

Joe’s Fresh Fruit & Veg ................... 101 

John’s Diesel Service ......................... 90 

Jonathan’s Hair Studio ..................... 168 

Joseph Pace Aluminium Works ....... 186 

Joseph’s Crane Hire ......................... 108 

Kunsill Lokali .................................. 118 

L-G˙onella Souvenir Shop .............. 136 

La Buona Dolceria ............................. 44 

La Stalla ............................................. 61 

Lilian Bazaar .................................... 121 

M F Company Ltd ............................ 136 

M. Fenech Jewellery .......................... 15 

Main Store Delicatessen .................... 61 

Mamma Mia ..................................... 108 

Manwal g˙all-©ebel ........................... 40 

Marino Poultry Butcher ................... 124 

Mario Grima & Vincent Zammit ....... 19 

Marmiton Café ................................. 168 

Mediterranean Diamonds ................. 112 

Melita Gardens ................................. 115 

Mirabelle .............................. inside front 

Monica Nails ...................................... 76 

Mosta Bacon ...................................... 56 

Movie World ..................................... 27 

Mr Maxims Junior ............................ 154 

Muscat Cherry Pickers ....................... 72 

Muscat Water Supplies .................... 128 

Music Link ....................................... 160 

Nabela Service Station ..................... 154 

Naxxar Motors ................................... 65 

New Style ......................................... 128 

Nicky’s Butcher ................................. 24 

Nonna Piu ........................................... 54 

One Two One ................................... 143 

Opus 33 ............................................ 186 

P. R. Aluminium Works................... 167 

Paramount Garages ............................ 27 

Parisio Household Store ................... 113 

Party Shack ........................................ 88 

Paul Farrugia ...................................... 18 

Pen & Pencil Stationer ....................... 12 

Philip Micallef ................................... 88 

Pizza Planet ........................................ 12 

Portomaso Car Park ......................... 111 

Power Age .......................................... 76 

Privat tal-Malti u tat-Taljan ............... 12 

Private Investigation ........................ 174 

Private Lessons ................................ 186 

Pro Vita ............................................ 124 

Puppina Nails ..................................... 27 

RC World .......................................... 47 

Rentoine ............................................. 52 

Richie’s Ironmongery & DIY ............ 44 

Ritemix (Gatt Bros.) Ltd .................. 107 

Roderick Pulo ................................... 154 

Rokky ............................................... 141 

S.V.S. Leisures ................................. 100 

Sammut Concrete Supplies .................. 5 

Scott’s Supermarket ......................... 135 

Semira .............................................. 148 

Sherries Garden Center ........................ 8 

Silvio Brincat ..................................... 24 

Silvio’s ............................................... 99 

Simon Bezzina ................................... 65 

Simon Estates ..................................... 67 

Sogni d’Oro ...................................... 145 

T.T.S. ............................................... 160 

Teasers Café Bar ................................ 29 

Tip Toes ............................................. 61 

Tip Top Sports ................................. 106 

Toni Bartolo ..................................... 129 

Transmec Services Ltd ......................... 2 

Tutti Gusti Confectionery 

and Pastizzeria .............................. 10 

Universal Micro Security ................... 81 

Vascas Jewellery .............................. 134 

Vassallo & Xuereb Ltd & Sons ........... 4 

Vassallo Concrete Services Ltd ....... 119 

Victory Butcher ................................ 132 

Victory Groceries ............................... 99 

Victory Pharmacy ............................ 116 

Villa Mdina ........................................ 62 

Visage Sound Ltd ............................. 188 

Xog˙ol ta’ ga©e© tal-fniek ............... 148 

Yum Yum’s Confectionery .............. 159 

Zeta Bar ............................................ 107 

Zoo Mangi .......................................... 91 

Filwaqt li nirringrazzjaw lil kull min g˙o©bu jirreklama 

f’din il-pubblikazzjoni, nappellaw lill-qarrejja 

sabiex jag˙mlu uΩu mill-prodotti u s-servizzi rreklamati.

41- 43, Triq Santa Luċija, Naxxar. NXR 1507 

Tel: +356 27 414 189 

www.bandavittorjanaxxar.net • info@bandavittorjanaxxar.net

Festa09.pdf

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?