05.02.2013 Views

Sciences of technical and natural studies

Sciences of technical and natural studies

Sciences of technical and natural studies

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

saqarTvelos axalgazrda mecnierTa<br />

sazogadoebrivi akademia<br />

i n t e l e q t u a l i<br />

@# 5<br />

Tbilisi<br />

2007


warmogidgenT saqarTvelos axalgazrda mecnierTa<br />

sazogadoebrivi akademiis saerTaSoriso samecniero Jurnal<br />

`inteleqtualis~ mexuTe nomers.<br />

Jurnals miniWebuli aqvs saerTaSoriso grifi da<br />

seriul gamocemaTa saerTaSoriso st<strong>and</strong>artuli nomeri.<br />

saerTaSoriso samecniero Jurnali `inteleqtuali~<br />

Seyvanialia saqarTvelos swavlul eqpertTa sabWos mier<br />

damtkicebul JurnalTa nusxaSi.<br />

Jurnal `inteleqtualis~ kidev erTi upiratesoba imaSi<br />

mdgomareobs, rom igi aerTianebs rogorc qarTveli axal-<br />

gazrda, ise cnobili mecnierebis samecniero naSromebs mec-<br />

nierebis yvela disciplinis mimarTulebiT.<br />

2


mTavari redaqtori Editor-in-Chief Главный редактор<br />

giorgi maduaSvili Giorgi Maduashvili Гиорги Мадуашвили<br />

saredaqcio kolegia<br />

Editorial Board<br />

Редакционная коллегия<br />

Tamaz gamyreliZe Tamaz Gamkrelidze Тамаз Гамкрелидзе<br />

arCil mowoneliZe Archil Motsonelidze Арчил Моцонелидзе<br />

arCil frangiSvili Archil Frangishvili Арчил Франгишвили<br />

qeTi qoqraSvili Keti Kokrashvili Кети Кокрашвили<br />

sergo esaZe Sergo Esadze Серго Есадзе<br />

gela yifiani Gela Kipiani Гела Кипиани<br />

sergo T<strong>of</strong>uria Sergo Topuria Серго Топуриа<br />

nugzar wereTeli Nugzar Tsereteli Нугзар Церетели<br />

vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели<br />

karlo RurwkaiaK Karlo Gurtskaia Карло Гурцкаиа<br />

Temur jagodniSvili Temur Jagodnishvili Темур Джагоднишвили<br />

gogi fancualaia Gogi Pantsulaia Гоги Панцулаиа<br />

vaJa papaskiri Vaja Papaskiri Важа Папаскири<br />

Tengiz wivwivaZe Tengiz Tsivtsivadze Тенгиз Цивцивадзе<br />

rezo kldiaSvili Rezo Kldiashvili Резо Клдиашвили<br />

levan klimiaSvili Levan klimiashvili Леван Климиашвили<br />

lali RoReliani Lali Gogeliani Лали Гогелиани<br />

nugzar sixaruliZe Nugzar Sikharulidze Нугзар Сихарулидзе<br />

3


s a r C e v i<br />

humanitaruli da socialuri mecnierebebi:<br />

1. m. rusieSvili. `mimarTvis formebi akademiur diskursSi~......................................7<br />

2. e. bakaraZe. `Semoklebuli sityvebis gamoyenebis sferoebi~...............................13<br />

3. e. bakaraZe. `Senazardebi inglisuri enis leqsikaSi~................................................17<br />

4. g. mangoSvili. `evrokavSir-saqarTvelos evropuli samezoblo<br />

politika~.................................................................................................................................................................23<br />

5. g. xojevaniSvili. ,,saWiroa Tu ara harmonizebuli evropuli kanonmdeb-<br />

loba samoqalaqo samarTaldarRvevebisaTvis?~...............................................................29<br />

6. g. maduaSvili. ,,lizingi, rogorc ekonomikur-samarTlebrivi<br />

movlena~.....................................................................................................................................................................33<br />

7. i. gvelesiani. ,,samkvidro, rogorc memkvidreobis samarTlis obieqti<br />

(saqarTvelos samoqalaqo kodeqsisa da montanas kodeqsis mixedviT)~.................38<br />

8. i. y<strong>and</strong>aSvili. ,,saqarTvelos Sromis kodeqsis Sesavali debulebani~....43<br />

9. T. doliZe. `aucilebeli mogeriebis samarTlebrivi daxasiaTeba~.............47<br />

teqnikuri da sabunebismetyvelo mecnierebebi:<br />

1. T. CigogiZe. `q. Tbilisis uZravi qonebis (miwis nakveTebisa da Senoba-<br />

nagebobebis) bazris analizis meTodologiur-organizaciuli<br />

aspeqtebi~..................................................................................................................................................................51<br />

2. g. biwkinaSvili. ,,atmosferuli narCenebis kompleqsuri energoteqno-<br />

logiuri utilizaciis principi~....................................................................................................55<br />

3. g. javaxiSvili. ,,gakiduli bagiris sxvadasxva meTodiT angariSi~............59<br />

4. i. melaSvili, l. balanCivaZe, i. bakuraZe. ,,sivrciTi kombinirebul<br />

konstruqciebSi deformaciebisa da Zalvis regulireba eleqtromeqani-<br />

kuri da boWkovan-optikuri sensorebis gamoyenebiT~.................................................65<br />

5. o. Sonia, d. Sonia, n. comaia, i. gogoxia. ,,kompiuterul danaSaulebaTa<br />

masStabebi da aqedan momdinare safrTxeebi~......................................................................71<br />

4


C O N T E N T S<br />

The humanities <strong>and</strong> social sciences:<br />

1. M. Rusieshvili. “Address Forms in Academic Discourse in Georgia”..............................................7<br />

2. E. Bakaradze. “Shortened Words <strong>and</strong> Units in Various Spheres”......................................................13<br />

3. E. Bakaradze. “Blends in English Language Vocabulary”...................................................................17<br />

4. G. Mangoshvili. “European Neighbourship Policy <strong>of</strong> European Union <strong>and</strong> Georgia”............23<br />

5. G. Khojevanishvili. “Does Europe Need a Harmonized Tort law?”...............................................29<br />

6. G. Maduashvili. “Leasing, as an aconomical-lageslative phenomena”............................................33<br />

7. I. Gvelesiani. “Estate as an object <strong>of</strong> the Law <strong>of</strong> Succession (According to The Civil Code <strong>of</strong><br />

Georgia <strong>and</strong> Montana Code)”...............................................................................................................................38<br />

8. I. K<strong>and</strong>ashvili. “General statements <strong>of</strong> labor code <strong>of</strong> Georgia”..........................................................43<br />

9. T. Dolidze. “Juridical nature <strong>of</strong> necessary defense”.................................................................................47<br />

<strong>Sciences</strong> <strong>of</strong> <strong>technical</strong> <strong>and</strong> <strong>natural</strong> <strong>studies</strong>:<br />

1. Chigogidze T. “Methodological-organizational aspects <strong>of</strong> the analysis <strong>of</strong> the market <strong>of</strong> the<br />

real estate (the ground areas, buildings <strong>and</strong> constructions) <strong>of</strong> Tbilisi”… …………......… …51<br />

2. Bitskinashvili G. “The principle <strong>of</strong> utilization <strong>of</strong> complex energy-technological atmospheric<br />

residues”...…………………………………………………………………………….……...55<br />

3. Javakhishvili G. “Calculation <strong>of</strong> a slacking cable rope by various methods”… …..….…...59<br />

4. Melashvili I., Balanchivadze L., Bakuradze I. “About deformation <strong>and</strong> regulation <strong>of</strong> force<br />

in the electromechanical <strong>and</strong> fibrous-optical gauge used in a place has united<br />

constructions”.………………………………………………………………………………..65<br />

5. Shonia O., Shonia D., Tsomaia N., Gogokhia I. “Scale <strong>of</strong> computer crime <strong>and</strong> proceeding<br />

danger”… ……………………………………...………………………..………………...…71<br />

5


С О Д Е Р Ж А Н И Е<br />

Гуманитарные и социальные науки:<br />

1. Русиешвили М. «Формы общения в институциональном дискурсе»……………… …..7<br />

2. Бакарадзе Е. «Сферы употребления сокращенных слов»................................................13<br />

3. Бакарадзе Е. «Слияния в лексике английского языка»…………………………….…...17<br />

4. Мангошвили Г. «Европейская добрососедская политика Евросоюза-Грузии»……....23<br />

5. Ходжеванишвили Г. «Требуется ли гармонизированное европейское законодатель-<br />

ство для гражданского правонарушения?»……………………...……………………..…29<br />

6. Мадуашвили Г. «Лизинг, как экономически-правовое явление»… ………..…….…...33<br />

7. Гвелесиани И. «Наследство, как объект наследственного права (по Гражданскому<br />

Кодексу Грузии и Кодексу Монтана)»……………………………………………………38<br />

8. Кандашвили И. «Вступительные положения трудового кодекса Грузии»………… ...43<br />

9. Долидзе Т. «Прававое характеристька необходимо йобороны»……… …………..…...47<br />

Технические науки и науки природоведения:<br />

1. Чигогидзе Т. «Методико-организационные аспекты анализа рынка недвижимости (зе-<br />

мельных участков, зданий и сооружений) г. Тбилиси»....................................................51<br />

2. Бицкинашвили Г. «Комплексный энерготехнологический принцип утилизации<br />

атмосферных остатков»……………………………………………………………..…...…55<br />

3. Джавахишвили Г. «Расчет провисающего каната различными методами»…………..59<br />

4. Мелашвили И., Баланчивадзе Л., Бакурадзе И. «О деформации и регулировании<br />

силы в электромеханическом и волокнистом-оптическом датчике, используемом в<br />

месте объединил сооружения»..………………………………………………………...…65<br />

5. Шония О., Шония Д., Цомая Н., Гогохия И. «Масштабы компьютерных преступле-<br />

ний и отсюда исходящие опасности»………………………………………………….….71<br />

6


Address Forms in Academic Discourse in Georgia<br />

Manana Rusieshvili,<br />

Ph.D. Pr<strong>of</strong>essor<br />

1. Introduction<br />

It is widely accepted that the concept <strong>of</strong> politeness, which is generally viewed as a social value,<br />

is most probably a universal property but the modes <strong>of</strong> its manifestation are cultural-specific. It is<br />

also well-acknowledged that there exist universal principles <strong>of</strong> politeness but different languages<br />

select different linguistic <strong>and</strong> cultural means <strong>of</strong> its realization.<br />

There is still very little written about politeness <strong>and</strong> related problems in Georgian.<br />

Georgian scholars who have contemplated the related problems put forward various factors as facesaving.<br />

Lily Goksadze considers shared cultural knowledge to be a face-saving factor. Nino<br />

Rukhadze views usage <strong>of</strong> appropriate address forms together with observance <strong>of</strong> culturally–specific<br />

norms to be crucial for saving <strong>and</strong> maintaining face. Lia Goksadze makes an attempt to reveal the<br />

connection between the grammatical categories <strong>of</strong> aspect <strong>and</strong> the concept <strong>of</strong> face. She connects the<br />

opposition: simple/progressive <strong>and</strong> perfect/imperfective with the concept <strong>of</strong> positive- negative face<br />

wants <strong>and</strong> concludes that the certain aspects <strong>of</strong> opposition can be associated with both the choice<br />

being dependant upon the type <strong>of</strong> discourse. In spite <strong>of</strong> these undoubtedly interesting conclusions,<br />

the previous research in Georgian is not based on empirical data which can be considered to be a<br />

drawback. Thus this article can be viewed to be one <strong>of</strong> the first attempts based on the data revealing<br />

the nature <strong>of</strong> academic discourse.<br />

2. Theoretical background <strong>and</strong> the purpose <strong>of</strong> the study<br />

Research into politeness theory has long been dominated by the face oriented model <strong>of</strong> Brown<br />

<strong>and</strong> Levinson, which is highly praised <strong>and</strong> severely criticized at the same time <strong>and</strong> which resulted in<br />

creating a vast literature on a wide range <strong>of</strong> issues.<br />

However they made little attempt to deal with different discourse types. Lak<strong>of</strong>f argues that the<br />

nature <strong>of</strong> politeness <strong>and</strong> power can be revealed if politeness theories include pr<strong>of</strong>essional <strong>and</strong><br />

institutional contexts <strong>and</strong> Harris emphasises that researchers should examine politeness in<br />

institutional settings, as this ‘forces us to see politeness from a different perspective’ <strong>and</strong> examines<br />

different dimensions <strong>of</strong> politeness.<br />

Institutional discourse is closely connected to the exploration <strong>of</strong> built-in asymmetry <strong>of</strong> power <strong>and</strong><br />

status <strong>and</strong> the way they are related. The arrangement <strong>of</strong> these two factors can differ not only from<br />

culture to culture but also from one type <strong>of</strong> pr<strong>of</strong>essional discourse to another within the same culture.<br />

A number <strong>of</strong> <strong>studies</strong> have attempted to explore the relationship between the two phenomena but<br />

few <strong>of</strong> these address in detail the relationship between politeness <strong>and</strong> power (See Harris: [political<br />

discourse]; Aronsson <strong>and</strong> Rundstrom, <strong>and</strong> Speirs: [medical discourse]; <strong>and</strong> others, all quoted in<br />

Harris .<br />

Brown <strong>and</strong> Levinson’s model <strong>of</strong> linguistic politeness predicts a preponderance <strong>of</strong> negative<br />

politeness strategies between clients <strong>and</strong> pr<strong>of</strong>essionals due to the degree <strong>of</strong> social distance between<br />

the interactants <strong>and</strong> the <strong>of</strong>ten weighty face threatening acts (FTAs) involved. However, as noted by<br />

Aronsson <strong>and</strong> Rundstrom sequences <strong>of</strong> <strong>natural</strong>ly occurring institutional discourse reveal that roles<br />

<strong>and</strong> relationships (involving power <strong>and</strong> distance) are negotiable <strong>and</strong> therefore politeness strategies<br />

are not as easily predicted as the Brown <strong>and</strong> Levinson’s model might suggest. Harris argues that a)<br />

identifying the predominance <strong>and</strong> relevance <strong>of</strong> negative politeness strategies in institutional settings<br />

provides an alternative way <strong>of</strong> defining <strong>and</strong> talking about institutional norms <strong>of</strong> interaction, b)<br />

though negative politeness strategies are particularly relevant, they are not exclusive to institutional<br />

contexts <strong>and</strong> the more powerful interactants also use redressive strategies which is not predicted by<br />

the model.<br />

7


The current study <strong>of</strong> address forms in academic (university context) in Georgian is based on the<br />

general framework <strong>of</strong> Brown <strong>and</strong> Levinson’s theory. The paper explores which strategies (in terms<br />

<strong>of</strong> positive <strong>and</strong> negative politeness strategies) are used predominantly in academic interaction in<br />

Georgian <strong>and</strong> factors conditioning their usage. It is easily understood that in neutral academic<br />

contexts T form combined with the singular verb-form <strong>and</strong> FN are considered to be a positive<br />

strategy whereas V form combined with a plural verb-form <strong>and</strong> Honorifics + FN are viewed as a<br />

negative politeness strategy. Relying on the data I will argue that institutional members use both<br />

types <strong>of</strong> politeness strategies while interacting with their colleagues <strong>and</strong> students <strong>and</strong> that the<br />

distinction is conditioned by the following factors: status (thus power), age, degree <strong>of</strong> intimacy<br />

(distance) <strong>and</strong> the formality <strong>of</strong> the context. The same factors define asymmetric relations between<br />

the above-mentioned parties <strong>of</strong> the academic discourse.<br />

The study is based on data recorded at the Deans’ <strong>of</strong>fices in the Faculties <strong>of</strong> Law <strong>and</strong> Humanities <strong>of</strong><br />

Tbilisi Grigol Robakidze University (GRU) which is a small private university. The data comprises<br />

98 dialogues. The data also includes GRU students’ discussion about the film made by them. (30<br />

minutes).<br />

3. Address forms in Georgian<br />

The use <strong>of</strong> FN in academic settings as well as in everyday life situations is quite common <strong>and</strong><br />

indicates intimacy between the participants <strong>of</strong> the conversation. Georgians do not normally address<br />

people by TFN or TLN. The most common address form towards the people who are not on close<br />

terms or who want to show their power /deference, closeness/distance or simply want to be polite is<br />

batono (sir) <strong>and</strong> kalbatono (madam). Georgian does not possess lexical means to show the marital<br />

status <strong>of</strong> a female (such as Mrs <strong>and</strong> Miss). Kalbatono, which is a respectful but not always<br />

distancing <strong>and</strong> impersonal form <strong>of</strong> address, is used in the majority <strong>of</strong> cases at work or in the street.<br />

The data confirmed that University pr<strong>of</strong>essors are not addressed by either TLN or TFN or by the title<br />

only. The most common form <strong>of</strong> address in the institutional context is kalbatono, or batono + FN<br />

<strong>and</strong> the plural form <strong>of</strong> the verb. The data presented above confirmed that the University students<br />

addressed their teachers by kalbatono + FN or batono + first name <strong>and</strong> the plural verb/V form.<br />

Rarely are young members <strong>of</strong> staff addressed by FN but still the plural verb + Vform is used.<br />

Georgian distinguishes between T/V pronouns. The choice once again tends to be determined by<br />

the degree <strong>of</strong> intimacy, social power <strong>and</strong> type <strong>of</strong> relationship. Thus, when people are on intimate<br />

terms, they use the T form in spite <strong>of</strong> the age differences (such as family relationships). Likewise, if<br />

the participants <strong>of</strong> the conversation are <strong>of</strong> equal power <strong>and</strong> quite intimate whilst conversing, they use<br />

the T (shen) form. If they are not on intimate terms, the choice will <strong>natural</strong>ly fall on the V (tkven)<br />

form.<br />

In Georgian the second person plural (tkven) can be used to refer to a single person as a means <strong>of</strong><br />

indicating formality <strong>of</strong> the occasion or as a marker <strong>of</strong> a higher degree <strong>of</strong> politeness. In addition, this<br />

usage can show distance or status differences <strong>of</strong> the participants <strong>of</strong> the conversation. Sometimes the<br />

pronoun can be omitted altogether because the Georgian verb inflection can express the grammatical<br />

categories <strong>of</strong> person <strong>and</strong> number. Normally the second person plural form <strong>of</strong> the verb <strong>and</strong> V form<br />

indicate social distance, power, formality/informality <strong>of</strong> the occasion or politeness. Depending on<br />

the context it can also show irony, sarcasm or humour.<br />

4. Address forms in academic interaction<br />

According to the data it can be argued that while addressing the students, university staff<br />

members use the V form at initial stages <strong>of</strong> their mutual work <strong>and</strong> when they want to stress their<br />

power <strong>and</strong> distance. (Extract 1)<br />

Extract 1<br />

St: Sheidzleba?<br />

May I come in?<br />

D: Mobrz<strong>and</strong>it ( vpl)<br />

Come in<br />

8


St: kalbatono Baia, jgufis nomeri mainteresebs, xom ver metkvit( vpl):<br />

Mrs. Baia , I’d like to know the number <strong>of</strong> ( my ) group, can not you tell me?.<br />

D: erti wutit, mitxarit( Vpl) gvari….<br />

Just a moment, tell me your name…<br />

In this dialogue a student uses V form combined with plural verb <strong>and</strong> kalbatono+ FN to stress the<br />

status <strong>and</strong> power <strong>of</strong> the Dean <strong>and</strong> is reciprocated by V plural <strong>and</strong> V form.<br />

In other cases while addressing the students staff members prefer T form or the verb in the<br />

singular <strong>and</strong> FN which probably helps to create an atmosphere <strong>of</strong> solidarity <strong>and</strong> warmth in the<br />

classroom at the same time creating asymmetry in this type <strong>of</strong> interaction .(Extract 2)<br />

Extract 2<br />

St: Sheizleba, kalbatono baia?<br />

May I come in, kalbatono Baia?<br />

D: Modi(Vsing), batono<br />

Come in, please<br />

St: Kalbatono baia, rodis sheizleba sakursos motana?<br />

Kalbatono Baia, when can I h<strong>and</strong> in the course paper?<br />

D: Xval shegizlia<br />

You can tomorrow<br />

St: Kargi. Madlobt<br />

Good. Thank you<br />

D: Naxvamdis<br />

See you later.<br />

The data confirmed that in certain cases, negative politeness strategies (such as V form with Vpl <strong>and</strong><br />

Kalbatono or batono + FN) can imply an ironical meaning when used by the member <strong>of</strong> the staff<br />

towards a student. For instance, in one <strong>of</strong> the dialogues between the Dean <strong>of</strong> Humanities <strong>and</strong> a<br />

student, the Dean uses formal verb-forms<br />

“mobrdz<strong>and</strong>it”, (come in) , “brdz<strong>and</strong>ebodit” (past plural form <strong>of</strong> the verb “to be”- kopna), which<br />

are usually used in formal contexts to express the highest degree <strong>of</strong> deference <strong>and</strong> social distance.<br />

In this context the Dean wants to show the student that she is aware <strong>of</strong> her having missed the<br />

achievement tests <strong>and</strong> perhaps doubts the truth <strong>of</strong> the possible excuse (Extract 3).<br />

Extract 3<br />

St : Kalbatoni Baia ( enters the <strong>of</strong>fice)<br />

Mrs Baia<br />

D: Oh, mobrdz<strong>and</strong>it(Vpl) , kalbatono. Ratom gaatsdinet(Vpl) tsera? Sad<br />

brz<strong>and</strong>ebodi)( Vp)?<br />

Oh, come in kalbatono. Why have you missed the test? Where have you been?<br />

St: Avad vikavi da ver shevzeli mosvla…..sheidleba sxva dros davcero?<br />

I was ill <strong>and</strong> was not able to come… may I write some other time?<br />

D: Erti tsutit…( answering the phone) diax? Kargi (puts the phone down) samtsuharod, axla ara<br />

tsarmoadginet( Vpl) mizezi da ganvixilavt<br />

Just a minute…..yes? alright.( puts down the phone) I’m sorry , not now. H<strong>and</strong> in the reason<br />

why you have missed the test <strong>and</strong> we will discuss it.<br />

In more neutral contexts the Dean would use either more neutral verb-forms ‘ modi, shemodi<br />

(come in) or a more formal verb “ mobrdz<strong>and</strong>i” though in a singular form (see Extract 2)<br />

On the other h<strong>and</strong> while addressing young staff members students prefer to use FN without a<br />

honorific though V <strong>and</strong> Plural verb form are still used which shows deference towards the status <strong>of</strong><br />

the administrative staff member. The student is reciprocated to by plural verb form which confirms<br />

9


that, contrary to Brown <strong>and</strong> Levinson’s model, institutional members can also use negative<br />

politeness (redressive) strategies while interacting with the people <strong>of</strong> lower status.<br />

In this dialogue, a second year student addresses a young Vice Dean by FN (Pikria) <strong>and</strong> is<br />

reciprocated by V form (Extract 4).<br />

Extract 4:<br />

St: Pikria, sheidzleba?<br />

Pikria, may (I come in)?<br />

Vice Dean: diax, gisment.<br />

Yes, I am listening to you (V).<br />

St: Ardgomis ardadegebi rodemde gagrZeldeba?<br />

Untill when will the Easter holidays last?<br />

In informal situations while reproaching the students, staff members sometimes address the<br />

students by “shvilo“ meaning both “daughter” <strong>and</strong> “son” (child).. It can be argued that in this<br />

respect “shvilo” is used as a mitigating device to s<strong>of</strong>ten the atmosphere <strong>and</strong> to stress the kind<br />

disposition on the part <strong>of</strong> a staff member (Extract 5).<br />

Extract 5<br />

D: shvilo, ratom igvianeb kovel dge?<br />

Child, why are you late every day?<br />

St: kalbatono Baia, adre gamovdivar, magram kovel tvis gadachedili dadis<br />

marshrutkebi…………<br />

St: Kalbatono Baia, I leave early but minibuses are always so overcrowded…<br />

Staff members usually address each other by T <strong>and</strong> V singular which is not uncommon in<br />

Georgian, especially in smaller institutions where people know each other very well <strong>and</strong> thus social<br />

distance between them is smaller though in formal cases (for example, in front <strong>of</strong> students) negative<br />

politeness strategies are preferred to stress the status <strong>of</strong> the participants. In the following extract the<br />

Dean uses the V form (tkven) combined with honorific + FN (kalbatono Dali, kalbatono Nelly)<br />

addressing the members <strong>of</strong> the staff (Extract 6).<br />

Extract 6<br />

ST: Kalbatono Baia, lekciis gadatana gvindoda, tu sheidzleba.<br />

Mrs. Baia, we would like to move the lecture, if possible<br />

D: romeli lekcia?<br />

Which lecture?<br />

Sts: Otxshabats 12 saatis natsvlad xutshabats rom gadagvetana?<br />

If we could move it from Wednesday 12 o’clock to Thursday?<br />

D: xoo… es kalbatoni dalis lekciaa….. Kalbatonma dalim itsis?<br />

Yeah….. This is Mrs. Dali’s lecture….Does kalbatoni Dali know about this?<br />

(enters Mrs. Dali)<br />

D: ai, kalbatoni dalits modis…kalbtono Dali, am leqciis gadatana shegiZliat?<br />

here comes kalbatoni Dali…Mrs. Dali can you move this lecture?..<br />

Dali: ki, kalbatono Baia, vitis magis sgesaxeb<br />

Yes,Mrs, Baia, I do know about this.<br />

The next factor which determines the choice <strong>of</strong> honorifics <strong>and</strong> address forms in peer<br />

relationships is the age. For example, the Dean is addressed by “kalbatono Baia” by her assistants,<br />

who are younger than herself, by students, by her younger colleagues <strong>and</strong> by the colleagues who are<br />

relatively new. On the other h<strong>and</strong> the colleagues who know her well address her by Baia (FN), or in<br />

one case she is called Baiko (the diminutive from Baia), to mitigate the request <strong>and</strong> stress intimacy.<br />

10


Though endearment addresses are not common in an academic context which is again confirmed by<br />

the data.<br />

5. Conclusion<br />

The analyzed data makes it possible to draw several conclusions. Firstly, institutional members<br />

use both types <strong>of</strong> politeness strategies while interacting with their colleagues <strong>and</strong> students <strong>and</strong> that<br />

the distinction is conditioned by the following factors: status (thus power), age, degree <strong>of</strong> intimacy<br />

(distance) <strong>and</strong> the formality <strong>of</strong> the situation. Secondly, the same factors define both asymmetric <strong>and</strong><br />

symmetric relations between the above-mentioned parties <strong>of</strong> the academic discourse. Generally,<br />

address modes combined with appropriate verb-forms can serve as markers <strong>of</strong> power <strong>and</strong> social<br />

distance, by choice <strong>of</strong> which the institutional members perform their institutional as well as<br />

interpersonal functions simultaneously creating the atmosphere <strong>of</strong> familiarity/involvement or<br />

deference. Thus positive politeness strategies in Georgian are used by academic staff to create an<br />

atmosphere <strong>of</strong> friendliness <strong>and</strong> solidarity, whereas negative politeness strategies are used to create an<br />

atmosphere <strong>of</strong> deference <strong>and</strong> lessen the risk <strong>of</strong> confrontation.<br />

l i t e r a t u r a<br />

L i t e r a t u r e<br />

Л и т е р а т у р а<br />

1. Aronsson, Karin <strong>and</strong> Rundstrom, Bengt (1989) Cats, dogs <strong>and</strong> sweets in the clinical negotiation<br />

<strong>of</strong> reality: On politeness <strong>and</strong> coherence in pediatric discourse. Language in Society 18: 483-504.<br />

2. Brown, Roger <strong>and</strong> Gilman, Albert (1960). The pronouns <strong>of</strong> power <strong>and</strong> solidarity. Style in<br />

Language, Terrence A. Sebeok (ed.), 253-276. Cambridge: Cambridge University Press.<br />

3. Brown, Penelope <strong>and</strong> Levinson, Stephen (1987) Politeness: Some Universals in Language<br />

usage. Cambridge: Cambridge University Press.<br />

4. Goksadze, Lia (2002) Face <strong>and</strong> the category <strong>of</strong> aspect. Linguistic Papers XII: 111-117 (In<br />

Georgian)<br />

5. Goksadze, Lily (2002) Cultural values <strong>and</strong> breach <strong>of</strong> Norms as a Face Threatening Factor.<br />

Linguistic Papers XII: 118-125 ( In Georgian)<br />

6. Harris, S<strong>and</strong>ra (2003) Politeness <strong>and</strong> power: Making <strong>and</strong> responding to “requests” in<br />

institutional settings. Text, 23 (1): 27-52<br />

7. Lak<strong>of</strong>f, Robin (1989) The limits <strong>of</strong> politeness: Therapeutic <strong>and</strong> courtroom discourse.<br />

Multilingua 8 (2/3): 101-129.<br />

8. Rusieshvili Manana (2006) The Speech Act <strong>of</strong> Requests in an Institutional Setting.<br />

9. Сопостовление, как метод исследования и обкчения языкам. 2006 pp.223-234<br />

10. Rukhadze, Nino (2002) Face <strong>and</strong> Politeness while expressing solidarity in present-day English,<br />

Georgian <strong>and</strong> Russian. Linguistic Papers. XII: 221-230 ( In Georgian)<br />

11


eziume<br />

mimarTvis formebi akademiur diskursSi<br />

manana rusieSvili<br />

statia mimoixilavs mimarTvis formebs instituciur WrilSi. analizi<br />

eyrdnoba, erTi mxriv, braunisa da levinsonis lingvisturi Tavazianobis<br />

strategiebsa da meore mxriv, empiriul masalas, romelic Segrovda<br />

Tbilisis grigol robaqiZis universitetSi.Mmasalam gamoavlina akademiuri<br />

diskursis damaxasiaTebeli farTo speqtri: specifikuri urTierTmimarTebani<br />

mosaubreTa asaks, Zalauflebas, nacnobobis xarisxsa da situaciis<br />

registrs Soris. Kkvlevam aseve gamoavlina am tipis diskursisaTvis<br />

damaxasiaTebeli simetriuli da asimetriuli mimarTebebi.<br />

SUMMARY<br />

Address Forms in Academic Discourse in Georgia<br />

Manana Rusieshvili<br />

The present article explores address forms in academic (university) discourse. The analysis is<br />

based, on the one h<strong>and</strong> on the politeness strategies developed by Brown <strong>and</strong> Levinson, <strong>and</strong> on the<br />

other h<strong>and</strong>, on the empirical data recorded at Grigol Robakidze University. The research revealed<br />

features characteristic <strong>of</strong> this type <strong>of</strong> Institutional discourse: relationships between the participants’<br />

age, status (power), degree <strong>of</strong> familiarity <strong>and</strong> the register <strong>of</strong> the context (situation). The research also<br />

revealed asymmetric relationships between the participants. The study confirmed that address modes<br />

combined with appropriate verb-forms can serve as markers <strong>of</strong> power <strong>and</strong> social distance, by choice<br />

<strong>of</strong> which the institutional members perform their institutional as well as interpersonal functions<br />

simultaneously creating the atmosphere <strong>of</strong> familiarity /involvement or deference.<br />

РЕЗЮМЕ<br />

Формы общения в институциональном дискурсе<br />

Манана Русиешвили<br />

Статья посвящена анализу форм обращения в академическом дискурсе. Анализ<br />

проводится на основании модели лингвистической вежливости Брауна и Левинсона с одной<br />

стороны и эмпирических данных с другой. Выявлен широкий спектр характерных черт<br />

академического дискурса. также выявлены симметрические отношения типичные для этого<br />

типа коммуникации.<br />

12


Сферы употребления сокращенных слов<br />

Екатерина Бакарадзе,<br />

докторант ТГУ, ассистент-профессор<br />

Использование сокращенных слов очень выгодно и приемлемо в разных сферах<br />

жизни. Написание и произношение слов в сокращенном виде своиственно для<br />

работавшего в любой сфере человека. Надо отметить, что сфера применения той или<br />

иной аббревиатуры строго определена, что обусловлено значением единиц, входящих<br />

в аббревятуру. Эти процессы обусловили привлечение нашего внимания на<br />

диахронный аспект исследования сокращения.<br />

Компьютерные и интернетные сокращения - для нашего исcледования очень<br />

важен словесный запас существующий, как основное средство коммуникации среди<br />

пользователей интернета. Можно считать, что «интернет» самое популярное слово<br />

1990-ых годов, так как в современных условях международная сеть самое<br />

эффективное средство коммуникации, добычи, обработки и передачи информации.<br />

Эта новая система ввела в литературный язык, в писание и в устную речь новые<br />

реалии и названия. Вместе с развитием компьютерной науки на международный<br />

рынок вторглись такие виртуальные развлечения, как беседно-болтовные программы,<br />

компьютерные игры, электронная почта и т. д. Основные коммуникационные средства<br />

интернета текстовые и показывают нам больше спонтанности и неформальности<br />

разговорного языка, чем письменность. Возникло множество текстовых форм,<br />

которые завоевали потенциальную электронную медию и отразили в себе новые<br />

социальные отношения, которые часто применяют «члены общества интернета». Надо<br />

отметить и тот факт, что с точки зрения образования новых слов, самим<br />

продуктивным является именно компьютерная сфера. Во время пользования<br />

компьютером, особое внимание обращается на быстроту коммуникации и экономию<br />

времени, пространства, энергии и материальных средств. Изобретатели разных<br />

програм позаботились обо всех этих проблемах. Для пользователей интернета<br />

выработался метод сокращении слов и терминов, словосочетаний и предложений,<br />

введение которого является очень актуальной темой в современной лингвистике.<br />

Виртуальная программа Chat (IRC < Internet Related Chat) предназначена для<br />

болтовни и сплетен, здесь мы можем беседовать с знакомыми и незнакомыми нам<br />

людьми в режиме реального времени. Основными потребителями болтовных и<br />

игровых программ являются подростки, что не можем сказать о электронной почте Email.<br />

Сокращенные компьютерные наименования относятся лишь к этой сфере, что и<br />

отличает их от слов существующих в других сферах. Для посторонних непонятна<br />

беседа и стиль писания пользовательей интернета, а последние понимают друг друга<br />

так хорошо, что часто становится достаточным средство аббро-акрономической<br />

комуникации. Напр, они, когда не сидят у компьютера, то говорят: AFC < Away From<br />

Computer; AIS < As I Said; BKAM < Between Keyboard <strong>and</strong> Monitor, и т. д. Владением<br />

такого специального языка программисты, «сплетники» и пользователи считатют<br />

себя членами замкнутого общества. Развитие и распространение этого языкового<br />

явления говорит о глубоком внедрении компьютерной техники в современной<br />

общественой жизни.<br />

Сокращения в прессе – Как показывают наблюдения, новообразования<br />

последнего времени широко представлены в языке газеты. Это объясняется тем, что<br />

газета, как один из видов массовой коммуникации, разносторонное и быстро<br />

отражает события каждого нового дня. Газета – самый чуткий регистратор новых слов,<br />

Значений, словосочетаний. Она значительно быстрее всех других жанров письменной речи<br />

13


отражает сдвиги, которые происходят во всех сферах жизни общества, и в<br />

большинстве случаев является первым письменным источником, фиксирующим<br />

появление новых слов, значений и выражений, претендующих на вхождение в<br />

общеупотребительную лексику. Характерной особенностью газетной лексики<br />

является большое количество общественно-политических терминов. Бросающейся в<br />

глаза чертой газетного стиля является частое употребление интернациональных слов<br />

и неологизмов. Последние представляют несомненный интерес, так как зачастую<br />

трудны для понимания. Обилие сокращенных слов, особенно часто встречающихся в<br />

заголовках – характерная черта языка газеты. В заголовках широко используют<br />

эллипсиса с целью придания заголовку броскости. Краткий заголовок быстрее<br />

воспринимается читателем, его необычная форма вызывает интерес и побуждает<br />

читателя прочитать газетную заметку. Напр: "Eight Convicted in Death <strong>of</strong> Asylum<br />

Seeker,"[5.24] где упущены слова persons и are, аналогично: "Another president [is]<br />

Caught in Argentina's Ec[onomic] Trap."[5.26] "Murdoch Links with Lab Grows<br />

Stronger". В данном примере сократилось слово Labour, но эти сокращения для<br />

читателя близки и приемлемы. В самих статьях часто встречаем аббревиатуры. Напр:<br />

"Ecstasy, known as “E” in the clubs, is currently on sale at &20-&25 a tablet, but the price<br />

in expected to fall as dem<strong>and</strong> grows". Так-же "Army blows up mines on test site for N<br />

waste". Применяются сокращение в прессе в основном с целью экономии<br />

пространство и времени. Этим и служат вышеупомянутые сокращения: N < Nuclear и<br />

E < the Drug Ecstasy, также magalog < magazine + catalog, co-op < cooperative<br />

advertisement, obit < obituary, tab < tabloid newspaper, op ed < opposite the editorial<br />

page. Аббревиатуры HO < Home Office; WHO < World Health Organization; NASA < National<br />

Aeronautics <strong>and</strong> Space Administration. Как правило, такие сокращения, давно вошедшие в<br />

употребление, не объясняются в тексте.<br />

Телеграфные сокращения - Профессор А. П. Баранников доказывает, что применение<br />

аббревиатур, созданных для почтово-телеграфной цели исходит от тайнных организаций и<br />

обществ. Работники почты имели список целиком засекреченных сокращенных адресов.<br />

После революции в России масивно отказались от всяких тайн – «долой все тайны» и<br />

сокращенные адреса стали доступны для применения широким массам. Телеграфные<br />

сокращения применяются широко и на сегодняшний день. Вторым типом телеграфных<br />

сокращений являются условные адреса фирм, физических и юридических лиц, которые<br />

обнародывают их с целью рекламы и они не засекречены.<br />

Считаем что позиция А. М. Сухотиной в этом плане правильна: «в Европе и<br />

странах Америки утвердилась аббревиация, так как широко применялась телеграфная<br />

связь и при этом развивалось капиталическое производство. В названиях фирм<br />

содержалось много слов, надо было их сократить так, чтобы они сочетались с сферой<br />

дейятельности и к тому-же не повторяли названия других фирм. Сокращенные слова<br />

читались так-же, как они были написаны, иногда изгонялись даже полные названия.<br />

Например, в Германии телеграфные сокращения появляются на рекламах 1890-ые<br />

годы: AEG; Hapag, Agfa. С 1900-ых годов было уже обязательным ставить на<br />

международных или внутригосударственных телеграммах лого обозначающие<br />

организационно-правовые формы производств. Напр: JSC-Prod < Joins Stock<br />

Company-Products; Ex Co < Exchange Corporation; JST GB + Russia < Joint Stock<br />

Company great Britain <strong>and</strong> Russia.<br />

Военные сокращения - военная аббревиация предназначена для широкого<br />

спектра функционирования и часто применяется в военных документах, CD < civil<br />

defense, HQ < headquarters; в приказах QF < quick firing, VTOL < vertical take <strong>of</strong>f <strong>and</strong><br />

l<strong>and</strong>ing в директивах ops < operation, CPX < comm<strong>and</strong> post exercise; в контекстах int <<br />

intelligence, gr < group. Это в основном кодовые сокращения и характеризуются<br />

определенным своеобразием. Тут каждая буква предельно взвещена и шифруется<br />

соответственно. Например: AAFC < anti-aircraft fire control equipment; bn < battalion;<br />

14


NBC < nuclear, biological <strong>and</strong> chemical; ILS < instrument l<strong>and</strong>ing system, AWOL < absent<br />

without <strong>of</strong>ficial leave.<br />

Политичеcкие сокращения – это сокращения международных организаций,<br />

опозиционных партий, их действий, лиц, внутренних клеток и. т. д. По началу они не<br />

отличались от графических (инициальных) сокращений, но и их, как и аббревиатур<br />

других сфер коснулся процесс лексикализации. Напр: Un < United nations, FY < fiscal<br />

year, RFQ < request for quotation, и т. д. Очень интересны те сокращения, которые<br />

используются в Пентагоне: DOE < death on earth, также акроним go-go < gov[ernmen]t<br />

owned, gov[ernmen]t operated, телескопизмы milicrat < military + bureaucrat и secdef <<br />

secretary <strong>of</strong> defense.<br />

Рассмотренная специфическая лексика разных сфер это слова, которые<br />

использует та группа общества, которая имеет соприкосновение к той или иной<br />

области и круг употребления сокращений, как правило, четко ограничен.<br />

Как мы видим, сокращения функционируют в основном во всех английских<br />

языковых стилях, однако преимущественно они возникают в разговорной речи в<br />

газетных текстах, особенно в заголовках статей. Сокращенные слова успешно<br />

используются для создания наименований новых учреждений, общественно-<br />

политических организаций.<br />

l i t e r a t u r a<br />

L i t e r a t u r e<br />

Л и т е р а т у р а<br />

1. Paul Dickson – The Authoritative Topic Dictionary Of American Lingoes from All Walks <strong>of</strong><br />

Life, 1999;<br />

2. Richard A. Spears – NTS's Dictionary <strong>of</strong> American Slang <strong>and</strong> Colloquial Expressions, 1991;<br />

3. Е.Н. Бортничук, И.В. Василенко, Л.П. Пастушенко - Словообразование в<br />

современном английском языке 1988;<br />

4. В.И. Заботкина- Новая лексика совремнного английского языка, 1985;<br />

5. The Economist – March 9, August 24, 2002.<br />

reziume<br />

Semoklebuli sityvebis gamoyenebis sferoebi<br />

ekaterine bakaraZe<br />

winamdebare statiaSi ganxilulia Tanamedrove metyvelebis sxvadasxva<br />

sferoSi arsebuli Semoklebuli sityvebi da erTeulebi. abreviaturuli<br />

sityvebis gamoyeneba gazeTis, internetis, politikur da sxva<br />

terminologiaSi ganxilulia, rogorc komunikaciisa da informaciis<br />

gacvlis efeqturi da xelsayreli saSualeba. naSromSi aseve<br />

gaanalizebulia Semoklebuli erTeulebis funqcia Tanamedrove inglisuri<br />

enis sxvadsxva sferos pr<strong>of</strong>esiuli leqsikis axali sityvebiT gamdidrebaSi.<br />

15


SUMMARY<br />

Shortened Words <strong>and</strong> Units in Various Spheres<br />

Ekaterine Bakaradze<br />

This article deals with shortened words <strong>and</strong> units in various spheres <strong>of</strong> modern life. Using<br />

shortenings in newspaper, internet, political <strong>and</strong> other terminology is considered as efficient <strong>and</strong><br />

useful way <strong>of</strong> communication, exchanging information. The function <strong>of</strong> abbreviated units in the<br />

present-day English word-formation in enrichment <strong>of</strong> the vocabulary with new words is discussed in<br />

this article. The importance <strong>and</strong> usage <strong>of</strong> each type <strong>of</strong> shortening (abbreviations, acronyms, blends,<br />

clippings) in different spheres <strong>and</strong> pr<strong>of</strong>essional languages is also argued.<br />

РЕЗЮМЕ<br />

Сферы употребления сокращенных слов<br />

Екатерина Бакарадзе<br />

Данная статья посвящается использованию сокращенных слов и единиц в<br />

разных сферах жизни. Обзору подлежит характерная особенность использования<br />

аббревиатурных слов в журналистской, политической терминологии, также в интернете<br />

и других профессиональных языках. Анализирована функция сокращенных единиц в<br />

обогащении той или иной области лексики современного английского языка.<br />

16


Senazardebi inglisuri enis leqsikaSi<br />

ekaterine bakaraZe,<br />

Tsu-s doqtoranti, asistent-pr<strong>of</strong>esori<br />

sametyvelo saSualebis ekonomiis kanonis erT-erT gamovlinebad, `minimaluri<br />

Zalisxmevis principad,” SeiZleba CaiTvalos teleskopuri da<br />

Senazardi sityvebis warmoeba, rac bolo ori aTeuli wlis neologizmebs<br />

Soris arc Tu ise iSviaTi movlenaa. zemoT aRniSnulis dasadastureblad<br />

SegviZlia moviyvanoT is faqti, rom barnhartis leqsikonis pirvel<br />

gamocemaSi Senazardi sityvebi Seadgenda saerTo raodenobis 4,8 procents,<br />

meore gamocemaSi, ukve 8 procents da a.S.<br />

termini `teleskopiis” qveS moiazreba sityvawarmoebis saSualeba,<br />

rodesac axali sityva Cndeba erTi amosavali sityvis sruli SerwymiT<br />

meores mokvecil fuZeze an amosavali sityvebis ori mokvecili fuZis<br />

SerwymiT. axali sityvis mniSvneloba srulad an nawilobriv moicavs da<br />

aRniSnavs, gamoxatavs masSi Semavali struqturuli komponentebis<br />

mniSvnelobas.<br />

r.s. ginzburgisa da misi Tanaavtorebis ganmartebiT, Senazardi aris<br />

gamiznulad Seqmnili sityva, romelic aris ramdenime sityvis SeerTebis<br />

Sedegi, romlebsac Cven vuwodebT “splinters”- namsxvrevebs. es e.w. “namsxvrevebi”<br />

iZenen sxvadasxva formas da SesaZlebelia maTi gaTiSva sawyisi sityvisagan<br />

morfemuli sazRvriT, rogorc sityvaSi transceiver < transmitter <strong>and</strong> receiver, an<br />

marcvlovani sazRvriT, rogorc sityvaSi cute (sityvidan execute) < electrocute an<br />

saerTod, orive sazRvris ugulebely<strong>of</strong>iT, rogorc, magaliTad: brunch <<br />

breakfast <strong>and</strong> lunch [12,57].<br />

mokled rom vTqvaT, es aris sityvebi, romlebSic erTi sityvis<br />

mokvecili nawili SeerTebulia meore sityvis mokvecil nawilTan.<br />

pensilvaniis universitetis pr<strong>of</strong>esori maikl keli am movlenas<br />

Semdegnairad aRwers: “Some English words are formed by snipping components from existing<br />

words <strong>and</strong> either stitching the components together through simple concatenation or through<br />

concatenation coupled with overlap <strong>of</strong> shared phonological segments”. [3,1] literaturaSi<br />

axali leqsikuri erTeulebis warmoebis es saSualeba cnobilia Semdegi<br />

saxelwodebebiT: слияние, стяжение, контанимация, вставочное словообразование,<br />

гибридизация, aseve blends, blendings, fusions, portmanteau words.<br />

sityvawarmoebis sxva saSualebebs Soris Senazardi sityvebis<br />

warmoebis adgilis Taobaze sxvadasxva azri arsebobs. zogjer mas aigiveben<br />

kompoziciasTan, zogjer - abreviaciasTan, xan Tvlian, rom am xerxs uWiravs<br />

Sualeduri mdgomareoba abrevviaciasa da kompozicias Soris. arsebobs<br />

mosazreba, rom es aris sityvawarmoebis sruliad damoukidebeli tipi. iseTi<br />

sityvebi, rogorebicaa keypad, paintball, townhouse leqsikonebSi moixsenieba,<br />

rogorc rTuli sityvebi, radganac is elementebi, romlebic axali sityvis<br />

sawarmoeblad SeerTda, Tavadac damoukidebeli sityvebia. terminebi,<br />

rogoricaa megastore da hypertext, aseve rTuli sityvebia, radganac maTSi<br />

Semavali erTi elementi aris damoukidebeli sityva, xolo meore - sufiqsi.<br />

Faction aris Senazardi sityva, radgan is ori sityvis < fact da fiction<br />

nawilebs erT sityvaSi aerTianebs, magram factoid < a spurious or questionable fact, ar<br />

aris Senazardi, radganac meore elementi sufiqsia da araa warmoebuli<br />

sityvisgan, romelic bolovdeba -oid-iT. enaSi adgili aqvs procesebs,<br />

rodesac Tavad Senazardi sityvebi gvevlinebian axali prefiqsebisa da<br />

17


sufiqsebis mwarmoeblebad. magaliTad, sityva motorcade, rogorc viciT,<br />

miRebulia sityvebis motor da cavalcade-s SeerTebis gziT, romlis Semdeg<br />

enaSi warmoiSva axali sufiqsi - cade da iseTi sityvebis sawarmoeblad<br />

gamoiyenes, rogorebicaa aerocade, aquacade, camelcade da aseve tractorcade. msgavsad,<br />

prefiqsi info-s saSualebiT mravali sityvis warmoeba ganxorcielda. Cveni<br />

kvlevisTvisac, iseve, rogorc mravali mecnierisaTvis, rTulia imis<br />

damtkiceba, sityvebi infoglut, Infobahn, infodump, infonaut Senazardebia Tu<br />

Cveulebrivi sityvebi, rogorc information, sxva msgavsi magaliTebia -thon <<br />

marathon, telethon, preachathon, operathon, stripperthon da a.S.<br />

vfiqrobT, rom am mosazrebebs Soris msgavsi gansxvaveba imiT aixsneba,<br />

rom Sezrda, igive teleskopia, sityvawarmoebis SedarebiT axali saSualebaa.<br />

v. adamsis azriT, am sityvebis ZiriTadi masa gamoCnda mxolod XX<br />

saukuneSi da mas mere misi produqtiuloba permanentulad izrdeba. am tipis<br />

pirveli sityvebi XV saukuneSi gaCnda. adre maT qmnidnen iumoristuli<br />

mizniT da mxolod XX saukuneSi gadaiqca es tipi sityvawarmoebis<br />

saSualebad, romelsac gaaCnia imis SesaZlebloba, rom moaxdinos<br />

seriozuli da mniSvnelovani Sevseba inglisuri enis leqsikur maragSi [1; 2.<br />

174], mag: Benelux < Belgium, Netherl<strong>and</strong>s, Luxemburgh; msgavsia Fritelux < France, Italy, +<br />

Benelux - xuTi evropuli saxelmwifos gaerTianeba, kavSiri. aseve affluenza <<br />

affluence + influenza - fsiqikuri mousvenroba, romelic gamowveulia<br />

simdidrisgan; babynap < baby + kidnap; gasohol < benzinisa da eTilis spitris<br />

narevi, iyeneben sawvav saSualebad; travelogue < travel + catalog; daymare < day +<br />

nightmare (Zalze cudi ambavi, romelic dRisiT xdeba) , blogebrity < blog + celebrity<br />

(cnobil adamianebze axali informaciis gamoqveyneba internetis saitze). maT<br />

ZiriTadad sasaubro elferi aqvT da Cveulebriv, advilad<br />

dasamaxsovrebelia.<br />

bevr Senazards gaaCnia e.w. nawilobrivsituaciuri damaxasiaTebeli<br />

niSani da leqsikonebSi ar arian registrirebulebi. teleskopiuri sityvebis<br />

gansakuTrebuli niSania maTi damokidebulebadoba. am sityvebis umetesobis<br />

gageba adre SeuZlebeli iyo maTi komponentebis gaSifvrisa da ganmartebis<br />

gareSe, rac teqstebSi Zalze iSviaTad iyo mocemuli. mag: He is supervising the<br />

construction <strong>of</strong> Carriage House <strong>of</strong> Roslyn. It is a suburban subdivision <strong>of</strong> 104 colonials, ranches <strong>and</strong><br />

“splanches”, a splanch being a cross between a split-level <strong>and</strong> a ranche house. arsebobda<br />

garkveuli sirTule maTi wakiTxvis, weris dros.<br />

aRsaniSnavia, rom bevri msgavsi sityvis umetesoba sasaubro-salaparako<br />

stils ekuTvnis. m ag: bit < binary digit; breathalyzer < breathe + analyzer; Eurovision <<br />

European + television, vodkatini < vodka + martini araySi gazavebuli martini;<br />

happenstance < happen circumstance SemTxveva.<br />

teleskopuri sityvebi sxva morfologiuri Semoklebebisagan mkveTrad<br />

gansxvavdebian Semdegi TvalsazrisiT. maTgan umniSvnelovanesia:<br />

1. korelatis specifika, mag: Zootique < zoo + boutique. esaa ori gramatikulad<br />

sxvadasxvagvari sityvis martivi ganlageba;<br />

2. morfemebis ganlageba, maTi gadabma sityvebSi. mag: informercial < commercial<br />

information [4.163].<br />

sityvawarmoebis am tipis kvlevis procesSi gasaTvaliswinebelia ori<br />

aspeqti - struqtura (gamoxatvis gegma) da semantika (Semcvelobis gegma).<br />

teleskopuri sityvawarmoebis gansakuTrebuli agebuleba warmoadgens imas,<br />

rom erT-erTi misi Semadgeneli komponentTagani warmodgenilia ara<br />

mTliani, aramed mokvecili fuZiT, mis fragmentad, `namsxvrevad”. amaSia<br />

teleskopiis ZiriTadi gansxvaveba kompoziciisagan, romlis drosac<br />

18


komponentebi srul fuZeebad warmogvidgebian. Senazardebis umetesobas,<br />

abreviaturebisagan gansvavebiT, ar gaaCniaT Sesatyvisi Tavisufal<br />

sityvaTSeTanxmebebSi, maTi warmoeba xorcieldeba ori sintaqsurad<br />

gansxvavebuli sityvebis erTmaneTTan asociaciuri kavSiris damyarebiT, mag:<br />

paytriotism, esaa patriotizmi, romlis gayidvac SeiZleba [7.173].<br />

Cvens mier gaanalizebuli masalis saSualebiT SegviZla davaskvnaT,<br />

rom Senazardebs Soris ufro tipuria pirveli komponentis bolo marcvlis<br />

mokveca. mag: Europlug < European plug; guppies < green yuppie; abend < abnormal/abortive<br />

end; advid < advertising video [7], sadac pirveli elementebi apokopias ganicdian.<br />

SedarebiT naklebia meore komponentis bolonawilmokvecili Senazardi<br />

sityvebi. mag: kidvid < kid + video; propas < pr<strong>of</strong>essional parents; secdef < the secretary <strong>of</strong><br />

denfese. bolo or magaliTSi orive elementis meore komponentebis apokopia<br />

gvaqvs.<br />

bolo aTwleulis manZilze naklebad vxvdebiT iseTi teleskopuri<br />

sityvebis warmoebas, romlebSic orive elementia Sekvecili. maT Soris<br />

Warbobs pirveli komponentis bolonawilmokvecili da meore elementis<br />

TavsarTmokvecili erTeulebi. mag: heliskiing < helicopter + skiing (maRalmTian<br />

adgilebSi TxilamurebiT sriali, sadac moTxilamureebi vertmfreniT<br />

ahyavT), glasphalt < glass + asphalt (masala minisa da asfaltis namsxvrevebisagan,<br />

romelic gzis safarisTvis gamoiyeneba), blaxploitation < black + exploitation; disohol <<br />

diesel + alcohol; drizzerable < drizzling + miserable, chillaxing < chilling + relaxing [7,8]. aq<br />

pirveli nawilis apokopiasTan da meore elementis aferezisTan gvaqvs saqme.<br />

erTeulebi, romlebic warmoqmnilia orive komponentis mokvecili<br />

bolo nawilebis mqone elementebis SeerTebiT, arc ise iSviaTia. mag: sitcom <<br />

situation + comedy; zedonk < zebra + donkey.<br />

Zlierdeba iseTi e.w. galpologiuri teleskopiuri neologizmebis<br />

warmoebis tendencia, romlebSic fonemebis ganlageba ori sityvis gadabmiT<br />

xdeba. mag: affluenza < affluence + influenza; anformercial < information + commercial; Singlish<br />

< Singapore + English. zogjer ki es Senazardebi iqmneba axali hibridebisaTvis<br />

saxelwodebis darqmevis mizniT. mag: citringe < citron + orange; yakow < yak + cow;<br />

beefalo < beef + buffalo, agreTve Rogernomics. es ukanaskneli Sedegia axali<br />

zel<strong>and</strong>iis finansTa ministris, Roger Douglas-is saxelis Semoklebisa,<br />

romelmac, amave qveynis leiboristuli partiis warmomadgenelma, 1984 wels<br />

radikalurad Secvala ekonomika, kerZod, Semoitana privatizacia. rogorc<br />

vxedavT, Roger-s Seezarda sityva economics, magram am sityvidan miRebulma<br />

morfemam -nomics sufiqsis statusze pirvelad pretenzia maSin ganacxada,<br />

rodesac misi monawileobiT Seiqmna Nixonomics, rac im ekonomikur<br />

politikaze miuTiTebda, romelsac prezidenti niqsoni atarebda. misi,<br />

rogorc sufiqsis, popularoba gaizarda Reaganomics-is SeqmniT, romelic<br />

Sesabamisad reiganis mier gatarebul politikas aRniSnavda. amJamad,<br />

aRniSnuli sufiqsis monawileobiT arseboben aseve bimbonomics, lawsonomics.<br />

am bolo dros ki politikur Tu ekonomikur terminologiaSi arc Tu<br />

ucxod JRers ara mxolod Clintonomics, aseve Bushonomics romelic jon kesidim<br />

statiis saTauradac ki gamoiyena 2003 wlis 15 dekembris “The New Yorker”, –is<br />

nomerSi.<br />

bevri teleskopizmi nawilobriv emTxveva garkveuli raodenobis im<br />

xmovnebis, Tanxmovnebis, marcvlebis an sityvebis nawilebis xmovanebas,<br />

romlebsac is cvlis. es meqanizmi gamoiyeneba sityvebis TamaSis dros. mag:<br />

foolosopher < fool + philosopher, romelic JRers, rogorc philosopher; affluenza <<br />

affluence + influenza Zalian hgavs influenza-s; icecapade < ice + escapade, esaa<br />

19


specialurad mowyobili Sou, sanaxaoba yinulze, romelic xmovanebiT<br />

Zalian emsgavseba sityvas escapade; baloonatic - Senazardia sityvebisa balloon da<br />

lunatic.<br />

Senazard sityvebs advilad vimaxsovrebT imitom, rom Semqmnelebi cdiloben<br />

maT damsgavsebas nacnob sityvebTan. zogi sityva iqmneba meoris<br />

mibaZviT. analogias, saerTod, didi mniSvneloba aqvs sityvawarmoebis<br />

procesSi. mag: blaxploitation warmoiSva ori sityvis - black da exploitation -is<br />

SeerTebiT. es aris 1942 wels warmoebuli sityvis - sexploitation < sex +<br />

exploitation mibaZviT 1970-ian wlebSi warmoebuli Senazardi sityva. agreTve<br />

babynap sityvidan kidnap; Narcodollars - analogia sityvidan petrodollars;<br />

autochondriac warmoiSva hypochondriac- is safuZvelze; amerikelma<br />

fsiqoanalitikosma r. rozenma sityva sociobabble gamoiyena Tavisi wignis<br />

saTaurad 1975 wels, romelsac safuZvlad daudo sityva psychbabble, rac<br />

niSnavs fsiqiariis, fsiqoTerapiis sferoSi gavrcelebuli JargoniT<br />

aramizanmimarTul matyvelebas.<br />

teleskopizmi workaholicism momdinareobs workahol- isagan, romelic,<br />

Tavis mxriv, aris alcohol- is parodirebuli forma gansxvavebuli<br />

mniSvnelobiT. Workaholic- s uwodebdnen amerikelebi TavianT y<strong>of</strong>il<br />

prezidents, bil klintons. msgavsia Semdegi Senazardebi: shopaholic, chocoholic,<br />

bookoholic, clothesaholic, creamaholic, milkaholic romlebsac qarTveli mozardebic<br />

arc Tu iSviaTad iyeneben.<br />

unda aRiniSnos agreTve seajack da shipjacker - orive sityva analogiiT<br />

Seiqmna sityvisagan hijack, rodesac, 1985 wels, erT-erTi politikuri moRvawe<br />

gemiT moitaces. saerTod, Zaladobis am tips ZiriTadad adgili aqvs<br />

TviTmfrinavze da amitom jer warmoiSva sityva skyjack - 1961 wels da Semdeg<br />

ki seajack da shipjacker, am ukanasknelis mibaZviT.<br />

sportul terminologiaSi ixmareba: sportoons < sports + cartons. Zalze<br />

xSirad vxvdebiT savaWro markis Adidas- is saxewodebas, romelic ise<br />

gaSinaurda Cvens terminologiaSi, rom SesaZloa, verc vifiqroT, rom es<br />

aris sportuli tansacmlis, fexsacmelebisa da sunamoebis mwarmoebeli<br />

kompaniis damaarseblis - Adi Dassler -is saxelisa da gvarisagan miRebuli<br />

Senazardi. Adidas -ma miiRo sxva, ufro sportul - iumoristuli gaSifvrac:<br />

”All Day I Dream About Sport”.<br />

televiziaSi momuSave pirebi aqtiurad iyeneben Senazards informercial <<br />

information + commercial. rogorc viciT, es TxuTmetwuTiani satelevizio<br />

gadacemaa sakabelo televiziiT, sadac informaciisa da reklamis<br />

Tanadrouli gadacema xdeba. am tipisaa infortainment < information + entertainment,<br />

popularuli sainformacio-gasarTobi programa. axalgazrdebis<br />

terminologiaSi xSirad vxvdebiT iseT Senazardebs, rogorebicaa dancercise <<br />

dance + exercise; jazzercise < jazz + exercise; abusak < abuse + musak; fanac fan activity; fanzine <<br />

fanatic’s magazine; propas < pr<strong>of</strong>essional parents [10, 11].<br />

teleskopizmebi arRveven morfologiis sazRvrebs da originalur<br />

komponentebad gvevlinebian. maT ZiriTadad sasaubro elferi aqvT, Tumca,<br />

arc Tu ise xSirad gvxvdebian samecniero an teqnikur literaturaSic,<br />

axali sagnebis saxelwodebebis dasarqmevad an reklamebSi. Senazardebis<br />

nawils enis leqsikoni iTvisebs da enaSi mkvidrdeba. marTalia, enis<br />

cvlilebis dros bevri teleskopizmi kargavs funqcias, magram warmoqmnidan<br />

garkveuli drois manZilze aseTi warmonaqmnebi didi popularobiT<br />

sargebloben.<br />

20


l i t e r a t u r a<br />

L i t e r a t u r e<br />

Л и т е р а т у р а<br />

11. Бортничук Е.Н.,. Василенко И.В, .Пастушенко Л.П - Словообразование в современном<br />

Английском языке, 1988<br />

12. Борисов В.В. - Аббревиатуры и акронимы в военно-полит. терминологии, М., 1972<br />

13. Kelly Michael H - To “brunch” or to “Brench”: some aspects <strong>of</strong> blend structure, 1998<br />

14. Cannon G. - Blends in English Word-formation, 1986<br />

15. Adams Valerie. - An introduction to modern English Wordformation, London, 1973<br />

16. Жлутенко Ю.А.- Английские неологизмы , Киев, 1983<br />

17. Dickson Paul - The Authoritative Topic-by-topic Dictionary <strong>of</strong> American Lingoes From All<br />

walks <strong>of</strong> Life, 1999<br />

18. Ayto John - The Longman Register <strong>of</strong> New Words. Русский язык. Москва, 1990<br />

19. Thurner Dick - Portmanteau Dictionary: Blend words in the English Language, Including<br />

Trademarks <strong>and</strong> Br<strong>and</strong> Names, 2003<br />

20. McFedries Paul - Word Spy: The Word Lover’s Guide to Modern Culture, 2003<br />

21. Algeo John - Blends, a structural <strong>and</strong> systemic view, 1977<br />

22. Ginzburg R.S., 1979,57<br />

reziume<br />

Senazardebi inglisuri enis leqsikaSi<br />

ekaterine bakaraZe<br />

winamdebare naSromi eZRvneba Senazardebs inglisur enaSi, romlebic<br />

moicaven ori sxvadasxva sityvis azrsa da xmovanebas, sadac ori<br />

mniSvneloba erT sityvaSia gadmocemuli. portmanto sityvebi ganxilulia,<br />

rogorc inglisur enaSi erT-erT sityvamawarmoebeli saSualeba. mocemulia<br />

teleskopizmebis ganmarteba, gaanalizebulia maTi warmoSobisa da<br />

ganviTarebis etapebi. kvlevis sagans warmoadgens Senazardebis warmoebis<br />

Taviseburebebisa da maTi damokidebulebis Seswavla inglisuri enis<br />

leqsikasTan. Seswavlilia sxvadasxva sferoSi arsebuli teleskopizmebis<br />

Seqmnisa da gamoyenebis specifika, maTi produqtiuloba. naSromSi aseve<br />

gaanalizebulia Senazardebis funqcia Tanamedrove inglisuri enis<br />

sxvadasxva sferos pr<strong>of</strong>esiuli Tu sametyvelo leqsikis axali sityvebiT<br />

gamdidrebaSi.<br />

21


SUMMARY<br />

Blends in English Language Vocabulary<br />

Ekaterine Bakaradze<br />

The present article is about portmanteau words, which mash together the sounds <strong>and</strong><br />

meanings <strong>of</strong> two other words. Blend words are discussed as one <strong>of</strong> the productive ways <strong>of</strong> presentday<br />

English word-formation. Definition <strong>of</strong> telescopisms, their creation, stages <strong>of</strong> development is<br />

analyzed. The subject <strong>of</strong> research is also the study <strong>of</strong> characteristics <strong>of</strong> the formation <strong>of</strong> portmanteau<br />

words <strong>and</strong> their relation with the English Language vocabulary. Specificity <strong>of</strong> creation <strong>and</strong> usage,<br />

productivity <strong>of</strong> blendings in various fields are also studied. The function <strong>of</strong> blends in different<br />

spheres <strong>of</strong> pr<strong>of</strong>essional <strong>and</strong> colloquial usage <strong>of</strong> present-day English language in enrichment <strong>of</strong> the<br />

vocabulary with new words is also discussed.<br />

РЕЗЮМЕ<br />

Слияния в лексике английского языка<br />

Екатерина Бакарадзе<br />

В данной статье рассматриваются слияния в английском языке, сформиированные из<br />

звуков и значений двух разных слов. Статья рассматривает слова портманто, как один из<br />

продуктивных способов словообразования в современном английском языке. Представлена<br />

пояснение телескопизмов, проанализирована их создания, этапы развития. Предметом<br />

исследования является особенности формирования слияния, изучение их отношения с<br />

терминологией английского языка. Изучена специфика создания, использования и<br />

продуктивность телескопизмов в разных сферах профессионального и разговорного<br />

использования современного английского языка в обогащение лексики новыми словами.<br />

22


evrokavSir-saqarTvelos evropuli samezoblo politika<br />

giorgi mangoSvili,<br />

stu-s magistri<br />

miuxedavad imisa, rom evrokavSirma samezoblo poltika 2004 wels<br />

SeimuSava, 2007 wlis 3 seqtembers briuselSi pirvelad gaimarTa Sexvedra<br />

yvela partniori qveynis monawileobiT. TviT evrokavSiri, rogorc<br />

cnobilia, 27 qveyanas moicavs, evrokavSiris samezoblo politika ki 16<br />

qveyanas exeba, maT Soris aris saqarTveloc. Sesabamisad, saqme exeba<br />

rogorc geografiuli mdebareobiT, ise istoriuli gziT gansxvavebul<br />

regionebs. Tumca, saerTo am SemTxvevaSi aris is, rom evrokavSiri yovel<br />

maTgans, 16-ve qveyanas sTavazobs privilegirebul urTierTobas, saerTo<br />

Rirebulebebze dafuZnebuli gzebiT saerTo miznebis miRwevas.<br />

evrokomisiis prezidentis Joze manuel barozus am dRisTvis<br />

gakeTebuli gancxadebiT: ,,evropis samezoblo politikis fundamenturi<br />

principia diferenciacia, gansxvavebuli midgoma. evrokavSiris samezoblo<br />

politika ar aris da arc arasodes y<strong>of</strong>ila politika, romelic yvelasadmi<br />

erTnair midgomas iTvaliswinebs. Eevropis samezoblo politikis imdenive<br />

variacia arsebobs, ramdeni partniori qveyanac gvyavs, ar SegviZlia da arc<br />

gvsurs Cvens partniorebs Soris gansxvavebaTa ignorireba.”<br />

da mainc, saerTos davubrundeT. saerToa is, rom samezoblo politikis<br />

wevrebs ar gaaCniaT evrokavSirSi axlo momavalSi gawevrianebs perspeqtiva,<br />

rom saqme exeba saerTo interesebze dafuZnebul, praqtikuli sargeblis<br />

momtan TanamSromlobas da ara politikur integracias. amitomac aris, rom<br />

evrokavSiri mezoblebTan urTierTobaSi dResdReobiT nakleb aqcents<br />

akeTebs politikur reformebze, adamianis uflebaTa dacvaze _ im<br />

sakiTxebze, romelTac gadamwyveti mniSvneloba eqneboda erokavSirSi<br />

gawevrianebis k<strong>and</strong>idati qveynebisTvis. evrokavSiri da misi mezoblebi<br />

amJamad Tavs arideben politikur st<strong>and</strong>artebze saubars: laparakoben<br />

ekonomikis sferoSi TanamSromlobaze, energetikul usafrTxoebaze,<br />

finansuri da teqnikuri daxmarebis gazrdaze, savizo reJimis gamartivebaze.<br />

briuselSi gamarTul Sexvedraze evrokomisarma sagareo urTierTobis<br />

sakiTxebSi benita ferero-valdnerma isaubra evrokavSiris warmodgenaze,<br />

rogori unda iyos evrokavSiris mezoblebTan urTierToba momavalSi: ,,Cven<br />

warmogvesaxeba ekonomikurad integrirebuli area, romelic gadaWimulia<br />

mTels evrokavSirze da mis uaxloes evropel da xmelTaSuazRvis pira<br />

partniorebze. es unda iyos area, romelSic Tavisuflad gadaadgildeba<br />

nawarmi, momsaxureba da kapitali.”<br />

Aam miznis misaRwevad, dasZina ferero-valdnerma, evrokavSiri saWirod<br />

miiCnevs Tavisufli vaWrobis Sesaxeb xelSekrulebis dadebas, garda amisa,<br />

mizanSewonlia savizo reJimis gamartiveba: mezobeli saxelmwifoebis moqalaqeebisTvis<br />

vizebis ,,ufro martivad, ufro iafad da ufro swrafad”<br />

gacema.<br />

Aam etapze saqarTvelos mTavrobisa da evrokavSiris mizani qveynis ara<br />

evrokavSirSi gaerTianeba, aramed misi evropuli integracaa. ra Tqma unda,<br />

saqarTvelos evrokavSirSi Sesvlisakn swrafvis gamoxatva ar ekrZaleba. evrokavSiris<br />

wesdeba iseTs arafers Seicavs, ramac SeiZleba am miznis miRweva,<br />

principSi, SeuZlebeli gaxados. zogi fiqrobs, rom es mxolod drois<br />

saqmea. magram ra unda gakeTdes amasobaSi? saqarTvelosa da evrokavSirs Soris<br />

mTavari barieri mxolod qveynis sakanonmdeblo da maregulirebeli<br />

23


sistema ki ar aris, aramed qveynis ekonomikis ganviTarebis da kanonis uzenaesobis<br />

donea. am mxriv TvalsaCino magaliTia rumineTi. ekonomikuri reformis<br />

mizani ara TavisTavad kanonmdeblobis harmonizaca, aramed harmonizebuli<br />

kanonmdeblobis ekonomikis ganviTarebis instrumentad gamoyenebaa.<br />

saqarTvelo ukve Seudga evropuli samezoblo politikis (ENP) farglebSi<br />

evrokavSir-saqarTvelos samoqmedo gegmis (ENP AP) ganxorcielebas,<br />

romelic 2006 wlis noemberSi damtkicda. dokumentSi gansazRvrulia saqar-<br />

Tvelosa da evrokavSirs Soris saSualovadiani TanamSromlobis prioritetebi<br />

5 wlis vadiT. Evropis samezoblo politika partniorebs axal perspeqtivebs<br />

mraval sferoSi sTavazobs. sxva sakiTxebTan erTad igi fokusirebulia<br />

saqarTveloSi ekonomikuri zrdis mdgomareobasa da siRaribis Semcirebaze,<br />

biznesgaremosa da mmarTvelobis sruly<strong>of</strong>aze, evrokavSir-saqarTvelos<br />

savaWro da ekonomikuri urTierTobebis gafarToebaze, investiciebis mozidvis<br />

da qveynis ekonomikurad ganviTarebis mizniT vaWrobis barierebis<br />

moxsnaze, transportisa da energetikis sferoSi TanamSromlobaze, maT<br />

Soris regionul WrilSi. 2007 wlis maisSi saqarTvelos mTavrobam miiRo<br />

evropis samezoblo politikis samoqmedo gegmis ganxorcielebis strategia<br />

mimdinare wlisTvis, xolo ivlisSi baTumSi gamarTul maRali donis<br />

saerTaSoriso konferenciaze moawyo aRniSnuli gegmis prioritetul sferoebSi<br />

mimdinare da dasaxli RonisZiebebis prezentacia.<br />

ENP AP qveyanaSi politikis SemuSavebis mniSvnelovani wyaro xdeba.<br />

mTavrobis, axlaxan miRebul, saSualovadian strategiul dokumentSi, ,,2008-<br />

2011 wlebis ZiriTadi maCveneblebi da mimarTulebebi”, evropuli samezoblo<br />

politikis samoqmedo gegma moxseniebulia, rogorc erT-erTi strategiuli<br />

politikuri programa. momavalSi mTavroba apirebs politikuri gadawyvetilebebi<br />

ufro metad Seusabamos samoqmedo gegmis amocanebs.<br />

evropis samezoblo politika ambiciur miznebs isaxavs, rac saziaro<br />

Rirebulebebze valdebulebebs, politikuri, ekonomikuri da institucionaluri<br />

reformebis efeqtur ganxorcielebazea damyarebuli. samoqmedo<br />

gegmaSi didi adgili eTmoba sasamarTlo sistemis, penitencialuri sistemis,<br />

demokratiuli institutis, adamianTa uflebebis da Tavisuflebis problemebis<br />

mogvarebas. saqarTvelos SesaZlebloba eZleva kavSirebi daamyaros<br />

kulturis, ganaTlebis, garemos dacvis da mecnierebis sferoSi.<br />

mniSvnelovania biznesis, sainvesticio garemos, privatizaciis procesis<br />

da korufciis winaaRmdeg brZolis sakiTxebi: unda gaumjobesdes da ganvi-<br />

Tardes biznesgaremo, kerZod biznesis wamiwyebis piribebi, unda mogvardes<br />

muSaxelis daqiravebisa da samsaxuridan daTxovnis, sakuTrebis Registraciis,<br />

kreditis miRebis, investorTa dacvis, kontaqtebis gaZlierebis da<br />

biznesis daxurvis sakiTxebi. saqarTvelos sabaJo kodeqsi evrokavSirisa da<br />

saerTaSoriso st<strong>and</strong>artebTan unda iyos harmonizebuli, man sabaJo<br />

procedurebi unda gaamartivos. unda Camoyalibdes importisa da eqsportis<br />

regulirebisa da procedurebis sakonsultacio sainformacio meqanizmi.<br />

unda gaZlierdes sagadasxado administraciis gamartiveba, kompiuterizacia<br />

da modernizacia. 2009 wlisTvis uzrunvely<strong>of</strong>i unda iyos bolo xans<br />

miRebuli erovnuli antikorufciuli strategiis ganxorcieleba da privatizaciis<br />

procesis gagrZeleba.<br />

samoqmedo gegma iTvaliswinebs saqarTvelos ekonomikis ganviTarebis<br />

daxmarebas, xolo siRaribesTan brZola da socialuri erToba ekonomikis<br />

kanonmdeblobisa da administraciuli praqtikis Sesabamisobas gulisxmobs.<br />

savaluto da fiskaluri politikis sruly<strong>of</strong>ilad gatarebam makroekonomikuri<br />

staboluroba unda uzrunvelyos, rac saqarTvelos erovnuli bankis<br />

24


damoukideblobiT unda moxdes. efeqturi menejmentis sistemebi unda<br />

Camoyalibdes sakanonmdeblo, socuzrunvely<strong>of</strong>isa da janmrTelobis dacvis<br />

sferoSi, da adamianuri resursebis ganviTarebis mizniT unda gagrZeldes<br />

ganaTlebis reforma, gaumjobesdes statistikis xarisxi. unda gaRrmavdes<br />

ormxrivi savaWro urTierTobebi, rac evrokavSirsa da saqarTvelos Soris<br />

Tavisufali vaWrobis SemoRebas gulisxmobs uaxloes periodSi.<br />

rogorc praqtikaSi, ise TeoriaSi, ekonomikuri integracia vaWrobiT<br />

iwyeba.Eevropuli samezoblo politikiT evrokavSiri mezobeli qveynebisTvis<br />

Tavis Sida bazrebs xsnis ufro metad, vidre amas ,,araintegraciuli”<br />

savaWro debulebebi iTvaliswinebs, romlebic dafiqsirebulia partniorobis<br />

da TanamSromlobis xelSekrulebaSi. Tuki PCA moicavs regulirebis<br />

sferoSi ,,TanamSromlobis” da erovnuli kanonmdeblobis evropulTan ,,T<strong>and</strong>aTanobiTi<br />

daaxloebis” msubuq valdebulebebs, samezoblo politikis samoqmedo<br />

gegmis ganxorcieleba amzadebs safuZvels ,,Rrma da yovlismomcveli<br />

Tavisufali vaWrobis xelSekrulebisTvis” nebismier partniorTan, maT<br />

Soris saqarTvelosTan.<br />

ENP_is gaZlierebaze zemoaRniSnuli sainfoacio cnobis mixedviT, Rrma<br />

da yovlismomcveli Tavisufali vaWrobis xelSekrulebam arsebiTad yvela<br />

saxis vaWroba da momsaxureba unda moicvas, maT Soris, partniori<br />

qveynisTvis gansakuTrebuli mniSvnelobis mqone produqti. evrokavSiri aseve<br />

mzadaa dauSvas garkveuli asimetria, iseTi, rogoric ukve arsebobs<br />

saqarTvelosTvis preferenciebis ganzogadebuli sistemis GSP+ saxiT.<br />

aseTi SeTanxmeba unda moicavdes iurdiulad savaldebulo debulebebsac<br />

vaWrobisa da ekonomikuri regulirebis sferoSi. gansakuTrebuli mniSvneloba<br />

eniWeba erTiani maregulirebeli bazis arsebobasa da bazarze erTgvarovan<br />

daSvebas. bunebrivia, rogorc evropuli proeqti _ ENP samoqmedo<br />

gegmis meSveobiT qveyanas regulatiuri reformis gatarebas karnaxobs. am<br />

mimarTulebiT reformis ZiriTadi samizneebia sabaJo sfero, estándartizaciis,<br />

serTifikaciis da akrediTaciis sistemebi, aseve veterinaruli da<br />

fotosanitaruli, sursaTis uvneblobis st<strong>and</strong>artebi. aseve mniSvnelovnad<br />

aris miCneuli konkurenciis dacvis politika, sawarmoTa konkurentuloba,<br />

inovacia da samrewvelo politika, TanamSromloba kvleviT saqmianobaSi,<br />

kargi mmarTveloba dabegvris sferoSi, sawarmoTa Sesaxeb kanoni,<br />

saxelmwifo Sesyidvebi, finansuri momsaxureba. am sferoebSi Sesabamisma<br />

reformam xeli unda Seuwyos saqarTvelos vaWrobis ganviTarebas evropis<br />

kavSirTan. reformis warmateba aseve imoqmedebs evrokavSiris institutebze,<br />

raTa saqarTvelosTan ufro xelsayreli savaWro reJimi damyardes. es<br />

niSnavs evropuli samezoblo politikis samoqmedo gegmis savaWro da<br />

maregulirebeli debulebebis srul ganxorcielebas ise, rom vaWrobisa da<br />

regulirebis sferoebSi miRweul iqnes sruli harmonizacia. aqedan<br />

gamomdinare ENP, rogorc politikuri CarCo, asocirebuli SeTanxmebis<br />

farglebsac ki scdeba da qveyanas evropis erTian ekonomikur sivrceSi<br />

gaerTianebas sTavazobs. harmonizebis realuri warumatebloba ki nebismier<br />

(an ramdenime) zemoaRniSnul sferoSi saSualovadian perspeqtivaSi<br />

aucileblad daakninebs Tavisufal vaWrobaze momavali xelSekrulebis<br />

siRrmesa da sruly<strong>of</strong>ilebas.Aaman SeiZleba imoqmedos axali, ufro mZlavri<br />

SeTanxmebis Sinaarszec, romelmac PCA unda Caanacvlos. evropuli<br />

samezoblo politika sakmaod moqnilia imisTvis, rom gaiTvaliswinos<br />

konkretuli qveynis mdgomareoba da, Tu saWiroa, gaaxangrZlivos<br />

regulirebis sferoSi harmonizebis vadebi. magram, samoqmedo gegmis<br />

25


ganxorcielebis dros aucilebelia saimedo progresis miRweva, rac imis<br />

niSani iqneba, rom qveyana mzad aris da ZaluZs evrokavSirTan integracia.<br />

samoqmedo gegmaSi xazgasmulia saqarTvelos satranzito potencialis<br />

Sesaxeb da gaTvaliswinebulia evropis kavSiris transportisa da energetikis<br />

qselis Seqmna, raTa ,,baqos iniciativis” farglebSi uzrunvely<strong>of</strong>ili<br />

iqnes evrokavSiris, Savi zRvis saxelmwifoebisa da kaspiis regionis<br />

efeqturi TanamSromloba.<br />

saqarTvelo aRmosavleT-dasavleTis satranzito derefnis sakvanZo<br />

rgols warmoadgens. aRniSnuli derefnis ganviTareba ara mxolod evropaaziis<br />

damakavSirebeli axali satransporto infrastruqturis Seqmnas<br />

iTvaliswinebs, aramed mTel rig energetikul proeqtebsac, romlebic<br />

evropis energomomaragebis diversifikacias isaxaven miznad. poloneTis<br />

ekonomikis ministris moadgilis petre naimskis gancxadebiT, saqarTvelos<br />

gavliT axali milsadenis mSenebloba Savi zRviT ukrainasa da poloneTis<br />

GgavliT evropisken metad mniSvnelovania mTeli evropisTvis da es evropis<br />

energetikuli usafrTxoebis qvakuTxedia. evropas ar surs, damokidebuli<br />

iyos ruseTze da man Tavisi pirobebi gvikarnaxos.<br />

evropis energousafrTxoebis Temas exeba gazeT ,,rezonansSi”<br />

gamoqveynebuli interviu poloneTis ekonomikis ministr piotr vozniakTan,<br />

romelic TbilisSi 2007 wlis 26 seqtembris forumisa da, kerZod, axali<br />

navTobsadenis proeqtis mniSvnelobaze saubrobs. saqme exeba<br />

odesa_brodi_plockis milsadens, romelic kaspiis navTobs evropas<br />

miawvdis: ,,evrokavSiris zogierT wevrs surs, rom es navTobi samxreT<br />

evropsken wavides, magram Cven vfiqrobT, rom es maincdamainc samarTliani<br />

ar aris. samxreTis regionSi navTobis gatarebis didi SesaZleblobebia.<br />

amitomac axla mniSvnelovani centraluri evropis da CrdiloeTis regionis<br />

alternatiuli navTobsadenia.”<br />

saerTaSoriso energetikul bazarze dReisaTvis Camoyalibebuli<br />

situacia ganapirobebs bunebrivi gazis miwodebis alternatuli,<br />

saqarTvelos teritoriaze gamavali da ruseTis gavlenisagan Tavisufali<br />

marSrutebis mSeneblobis sakiTxis globalur strategiul mniSvnelobas.<br />

satranzito milsadenebis am proeqtebis realizacia uzrunvely<strong>of</strong>s<br />

evropuli energetikuli bazris diversifikacias, saqarTvelos da suam-is,<br />

centraluri aziisa da aRmosavleT evropis qveynebis warmatebul<br />

integracias globalur ekonomikur struqturebSi da regionis mdgrad<br />

ganviTarebas, bolos mouRebs saerTaSoriso energetikuli bazris<br />

strategiuli resursiT uzrunvely<strong>of</strong>is monopolizebas erTi kompaniismier.<br />

2007 wlis 10 oqtombers litvaSi Sedga Sexvedra energiis saerTaSoriso<br />

konferenciaze, romelic mieZRvna e.w. ,,TeTri nakadis” proeqtis<br />

ganxorcielebas, romelic zemoT aRniSnuli Temis gagrZelebaa da<br />

gulisxmobs saqarTvelos gavliT milsadenebis gayvanas, gazis da navTobis<br />

alternatiul transportirebas evropaSi ruseTis gverdis avliT. erTi<br />

marSuti wava nabukos mimarTulebiT, xolo meore Sav zRvas gadakveTs.<br />

saubaria odesa-brodis navTobsadenze, romelsac ZiriTadad baltiispireTi<br />

da poloneTi gamoiyenebs. TurqmeneTTan dawyebuli molaparakebis Semdeg<br />

evropisTvis Zalze did mniSvnelobas iZens aseTi alternatiuli<br />

milsadenebi. vilniusSi regionuli usafrTxoebis konferenciaze yvela<br />

dainteresebuli mxare maRali warmomadgenlobiT iyo, garda ruseTisa, igi<br />

yvelaze dabali warmomadgenlobiT gamoirCeoda gasagebi mizezebis<br />

gamo.Kkonferencias eswreboda amerikis warmomadgeneli meTiu braizac.<br />

Uuaxloes momavalSi saqarTvelo iqneba transkaspiuri milsadenis<br />

gamtarebeli evropaSi da is mniSvnelovan rols Seasrulebs evropis<br />

26


energo usafrTxoebasa da kavkasiisa da evropis Semdgom urTierTobebSi.<br />

evropis energo usafrTxoebis konteqstSi agreTve didi mniSvneloba eniWeba<br />

saqarTvelos, azerbaijanisa da TurqeTis strategiul TanamSromlobas,<br />

baqo_Tbilisi_jeihanisa da Saxdeniz_Tbilisi_erzerumis gazsadenebs.<br />

strategiuli TvalsazrisiT aRsaniSnavia agreTve yarsi-axalqalaqi-Tbilisibaqos<br />

rkinigza, igi e.w. ,,samxreTis” gazsadenebze aranakleb mniSvnelovania.<br />

saqarTvelos evrokavSirTan politikuri usafrTxoebis, ekonomikuri da<br />

kulturuli urTierTobebis gaRrmavebis SesaZlebloba eZleva, mas SeuZlia<br />

gaafarTovos regionuli da sasazRvro TanamSromloba. Uufro sruly<strong>of</strong>ili<br />

integraciis RonisZiebebiT, kapitalis moZraobiTa da instituciuri harmonizaciiT<br />

SeZlebs saqarTvelo sargebloba miiRos evrokavSiris ekonomikuri<br />

gaxsnilobiT. instituciuri sivrceebis Seqmna ekonomikuri integraciis<br />

mniSvnelovani formaa da Zalian uwyobs xels am sivrceSi vaWrobis<br />

ganviTarebasa da pirdapiri ucxouri investiciebis Semodinebas. swored amis<br />

motana SeuZlia evrokavSirs saqarTvelosTvis evropis samezoblo<br />

politikis farglebSi. samoqmedo gegma mniSvnelovan zegavlenas moaxdens<br />

evrokavSirTan saqarTvelos kanonmdeblobis, normebisa da st<strong>and</strong>artebis<br />

miaxloebis sakiTxSi. Aam konteqstSi, samoqmedo gegma Seqmnis ekonomikis<br />

integraciis solidur safuZvels, romelic ekonomikisa da savaWro<br />

urTierTobebis wesebis miRebasa da ganxorcielebaze, aseve, regulaciebze,<br />

savaWro urTierTobebis gaRrmavebaze, investiciebsa da ganviTarebaze iqneba<br />

damyarebuli. is dadebiTad imoqmedebs politikis ganxorcielebasa da dagegmvaze,<br />

grZelvadiani miznebis dasaxviT xels Seuwyobs ekonomikis zrdas,<br />

socialur erTobas, siRaribesTan brZolasa da garemos dacvas.<br />

evrokavSirTan integraciul blokSi gawevrianeba Cveni qveynis<br />

strategiul mizans warmoadgens. aqedan gamomdinare, qveynis erovnuli<br />

xelisuflebis umTavresi amocanaa, saqarTvelo ganviTarebuli qveynebis<br />

danamatad ki ar iqces, aramed iyos evraziis damakavSirebeli, TanasworTa<br />

Soris Tanaswori partniori qveyana. erovnuli TviTSegnebis aRdgenis da<br />

ganmtkicebisTvis saWiroa fexze myarad mdgomi Zlieri ekonomika, romlis<br />

warmatebuli ganviTarebac saxelmwifos Tanmimdevruli da aqtiuri Carevis<br />

Sedegia.<br />

l i t e r a t u r a<br />

L i t e r a t u r e<br />

Л и т е р а т у р а<br />

1. kapanaZe s., ,,evrokavSiris politika”, Tbilisi, 2006;<br />

2. ,,evropis sabWo” _ evropis sabWos sainformacio biuro, Tbilisi, 2006;<br />

3. ,,saqarTvelos ekonomikuri tendenciebi”, kvartluri mimoxilva, ivlisi,<br />

2007;<br />

4. ,,evropuli samezoblo politika”, http://www.geplac.org;<br />

5. goCitaSvili T., krakauskasi m., abulaSvili g., ,,saqarTvelo<br />

evrokavSiris energetikuli politikis konteqstSi,” saqarTvelos<br />

ekonomikuri tendenciebi, kvartluri mimoxilva, ivnisi 2006;<br />

6. ,,evropuli samezoblo politika”, http://www.eu.europa.eu;<br />

7. ,,evropis energo usafrTxoeba”, gazeTi ,,rezonansi”, 25 seqtemberi 2007;<br />

8. Wiaureli m. ,,evrokavSiri mezoblebTan ufro mWidro urTierTobas<br />

apirebs,” http://www.tavisupleba.org<br />

27


eziume<br />

evrokavSir-saqarTvelos evropuli samezoblo politika<br />

giorgi mangoSvili<br />

evropuli samezoblo politikis samoqmedo gegmis mizani saqarTvelos<br />

ekonomikuri ganviTarebis xelSewyobaa evrokavSiris Sida bazarze daSvebiTa<br />

da qveyanaSi iseTi viTarebis SeqmniT, rodesac igi oTxi ZiriTadi<br />

Tavisuflebis _ saqonlis, momsaxurebis, kapitalisa da adamianebis<br />

Tavisufali moZraobis _ sikeTiT sargeblobas SeZlebs. amisaTvis saWiroa,<br />

rom saqarTvelom gazardos Tavisi ekonomikuri maCveneblebisa da<br />

evrokavSiris st<strong>and</strong>artebTan daaxloebis done erTdroulad. iseTi patara<br />

qveynisaTvis, rogoric saqarTveloa, aseve mniSvnelovania regionuli<br />

konteqsti, Savi zRvis regioni da sakvanZo satranzito funqcia<br />

TanamSromlobisTvis sul ufro Zlier asparezad gvevlineba. saqarTvelos<br />

interesebSia, rom gaRmavdes regionSi TanamSromloba da moxdes instituciu<br />

ri evropeizaciis daCqareba<br />

SUMMARY<br />

European Neighbourship Policy <strong>of</strong> European Union <strong>and</strong> Georgia<br />

Giorgi Mangoshvili<br />

The goal <strong>of</strong> performance plan <strong>of</strong> European Neighbourship Policy is to promote Georgian<br />

economy development by penetration into the internal market <strong>of</strong> EU <strong>and</strong> creation such situation in<br />

the country when it will be able to pr<strong>of</strong>it by four essential liberties – free motion <strong>of</strong> goods, service,<br />

capital <strong>and</strong> people. To achieve it, Georgia needs to increase its economic rate <strong>and</strong> simultaneously to<br />

raise the level <strong>of</strong> approaching to EU st<strong>and</strong>ards. For such a small country as Georgia it’s also very<br />

significant that the regional context, Black Sea region <strong>and</strong> junction transition function appear more<br />

<strong>and</strong> more effective field for cooperation. Georgian interests include cooperation intensification in the<br />

regions <strong>and</strong> acceleration <strong>of</strong> institutional Europeanization proceedings.<br />

РЕЗЮМЕ<br />

Европейская добрососедская политика Евросоюза-Грузии<br />

Гиорги Мангошвили<br />

Целью плана действий европейской добрососедской политики является содействие<br />

экономическому развитию Грузии с допущением ее на внутренние рынки Евросоюза и<br />

созданием в ней такой обстановки, при которой она сможет пользоваться четырьмя<br />

основными свободами – благами – свободным движением товара, обслуживания, капитала и<br />

людей. Для этого необходимо, чтобы Грузия одновременно возрастила свои экономические<br />

показатели и уровень приближения к европейским стандартам. Для такой маленькой страны<br />

как Грузия, также необходим региональный контекст, регион Черного Моря и узловая<br />

транспортная функция становятся все более и более сильной и эффективной ареной для<br />

сотрудничества. В интересах Грузии углубить сотрудничество в регионе и ускорить процессы<br />

институционной европеизации.<br />

28


Introduction<br />

Does Europe Need a Harmonized Tort law?<br />

Giorgi Khojevanishvili,<br />

L.L.M. in Public International <strong>and</strong> European Law,<br />

Riga Graduate School <strong>of</strong> Law<br />

Some centuries ago an issue <strong>of</strong> harmonization <strong>of</strong> tort law was unthinkable, but nowadays it is<br />

very important topic. During many years tort law has been developing independently in different<br />

countries, now we are st<strong>and</strong>ing in front <strong>of</strong> dilemma, does Europe need the harmonized tort law? It is<br />

still unanswered question.<br />

In this short paper I would like to address Principles <strong>of</strong> European Tort Law, the process <strong>of</strong><br />

harmonization, advantages <strong>and</strong> disadvantages <strong>of</strong> it, economical <strong>and</strong> law approaches in respect to tort<br />

law.<br />

Principles <strong>of</strong> European Tort Law<br />

Speaking on tort law, it is impossible not to talk about the “Principles <strong>of</strong> European Tort Law”,<br />

which was drafted by the “European Group on Tort Law”. This group consist about 20 members,<br />

who are all well-known tort law scholars. After some years <strong>of</strong> hard working <strong>and</strong> discussing, the<br />

principles were published in 2005. The main purpose <strong>of</strong> these principles was to present a common<br />

framework for the development <strong>of</strong> the national law as well as harmonization <strong>of</strong> law <strong>of</strong> torts in<br />

Europe. Such a framework could avoid a further divergence in the rule-making process on a national<br />

as well as the European level.<br />

The detailed analysis <strong>of</strong> the full text <strong>of</strong> the principles can not be provided in this paper, but I<br />

would like to note main points. The above-mentioned principles include the most important pressure<br />

points <strong>of</strong> any European-style law <strong>of</strong> torts: the rule that life, bodily or mental integrity, human dignity<br />

<strong>and</strong> liberty receive “the most extensive protection”, the rule that damages are limited to normal<br />

losses, so that abnormally high losses need not be compensated; property rights “extensive<br />

protection” <strong>and</strong> pure economic interests or contractual interests “more limited protection”, the very<br />

narrowly defined rule on strict liability, which only concerns abnormally dangerous activities, <strong>and</strong> a<br />

number <strong>of</strong> rules for assessing damages, such as compensation for fatal accidents <strong>and</strong> the specific<br />

problems <strong>of</strong> immaterial losses. Article 10:101 <strong>of</strong> PETL defines the nature <strong>and</strong> purpose <strong>of</strong> damages,<br />

in the following way: “Damages are a money payment to compensate the victim, that is to say, to<br />

restore him, so far as money can, to the position he would have been in if the wrong complained <strong>of</strong><br />

had not been committed. Damages also serve the aim <strong>of</strong> preventing harm”. This definition reflects<br />

the views <strong>of</strong> the drafters <strong>of</strong> the PETL on the goals <strong>of</strong> tort law. Compensation is seen as the main goal<br />

<strong>of</strong> tort law <strong>and</strong> prevention is added as a secondary goal. The explicit reference to the prevention <strong>of</strong><br />

harm makes clear that the authors <strong>of</strong> the Principles have been influenced by legal economists.<br />

When reading the PETL ones eye will notice three-letter word “may” for many times. It speaks<br />

about the flexible character <strong>of</strong> the PETL. I would like to give some examples. In most cases, this<br />

word works to authorize the court to take specific factors in mind in order to either allow or reject<br />

acclaim for compensation. For example article 2:102 paragraph 4 <strong>of</strong> PETL, defines the scope <strong>of</strong><br />

protection <strong>of</strong> tort law in the following way: “protection <strong>of</strong> pure economic interests or contractual<br />

relationships may be more limited in scope.”<br />

Article 5:101 paragraph 2 elaborates on the requirement <strong>of</strong> an “abnormally dangerous<br />

activities”. We can read in this paragraph that “a risk <strong>of</strong> damage may be significant having regard to<br />

the seriousness or the likelihood <strong>of</strong> damage”.<br />

29


Sometimes “may” is used to indicate a contingent fact, for instance article 3:103 <strong>of</strong> PETL,<br />

which says that each activity must be regarded as having caused the damage to the extent that it<br />

“may” have caused. It is obvious, the PETL is very fond <strong>of</strong> “may”, but whether this is good thing or<br />

not is an issue <strong>of</strong> other discussion.<br />

Harmonization <strong>of</strong> Tort Law – Advantages <strong>and</strong> Disadvantages<br />

Harmonization <strong>of</strong> tort law has advantages <strong>and</strong> disadvantages. It is not easy to achieve<br />

harmonized legal system in Europe. To the extent that harmonization <strong>of</strong> differences in European<br />

legal systems appears to be desirable, the obvious question is how this should be done. One <strong>of</strong> the<br />

best ways <strong>of</strong> unification <strong>of</strong> law in Europe would be through a competition <strong>of</strong> legal rules. In the<br />

process <strong>of</strong> implementation <strong>of</strong> legal rules from one country to another on a market <strong>of</strong> legal culture,<br />

the best legal rule for Europe may survive. This does not unwittingly mean the glorification <strong>of</strong> any<br />

rules.<br />

Harmonization <strong>of</strong> European tort law means the bringing together different legal traditions into<br />

one. Here raises a weighty question whether this will be favorable for the society. The skeptics are<br />

attached to one particular legal system which they see imperiled by harmonization. The fear is that a<br />

particular legal tradition will be liquidated by the majority <strong>of</strong> the systems which dominate the<br />

process <strong>of</strong> harmonization. The opponents <strong>of</strong> harmonization <strong>of</strong> tort law think that legal rules <strong>and</strong><br />

institutions sown <strong>and</strong> grown within one legal system can not be borrowed by or “transplanted” into<br />

another jurisdiction. One <strong>of</strong> the most radical critics, Pierre Legr<strong>and</strong> writes “what can be displaced<br />

from one jurisdiction to another is, literally, a meaningless form <strong>of</strong> words”.<br />

Harmonization can take place in many contexts <strong>and</strong> over many ranges <strong>of</strong> jurisdictional<br />

difference. Take an extreme case <strong>of</strong> two jurisdictions, X <strong>and</strong> Y, that have different apprehensions <strong>of</strong><br />

tort law <strong>and</strong> no knowledge <strong>of</strong> the other. In this situation, changes in technology that makes it cheap<br />

<strong>and</strong> easy for X to access the precedents <strong>of</strong> Y will increase the likelihood that Y will influence the tort<br />

law <strong>of</strong> X, <strong>and</strong> that X will conform to Y's view <strong>of</strong> tort law, thereby promoting harmonization <strong>of</strong> tort<br />

law between the two jurisdictions.<br />

It is worth to be mentioned that legal diversity hinders cross-border trade <strong>and</strong> harmonization <strong>of</strong><br />

law will encourage enterprises to engage in transactions. On one h<strong>and</strong>, large <strong>and</strong> multinational<br />

enterprises may not be deterred by the need to adapt to local rules from entering local rules from<br />

entering foreign markets, while on the other h<strong>and</strong> small <strong>and</strong> medium-sized might be discouraged<br />

from <strong>of</strong>fering their goods <strong>and</strong> services in another country with a distinct legal system the advantages<br />

<strong>and</strong> disadvantages <strong>of</strong> which they are unable ascertain at reasonable cost. Moreover, goods <strong>and</strong><br />

services <strong>of</strong>fered by foreign suppliers may be avoided by consumers, as they are not sure about the<br />

level <strong>of</strong> protection they enjoy if the transaction is to be governed by foreign law.<br />

Regarding the necessity <strong>of</strong> harmonization, the analysis in the legal literature is usually very<br />

simplistic. Some group <strong>of</strong> lawyers advance the costs <strong>of</strong> different tort systems to justify the<br />

harmonization <strong>of</strong> tort law. It is argued that differences in legal rules increase legal uncertainty <strong>and</strong><br />

lead to problems in the management <strong>of</strong> enterprises <strong>and</strong> in legal practice, which hinders cross-border<br />

trade. The latter argument is also very popular with European bureaucrats, who usually add that<br />

differences in tort law create inequality in competitive conditions across the member states. So,<br />

harmonization can be presented as an instrument to create a ‘level playing field’ for industry.<br />

Economic Analysis <strong>of</strong> Harmonization <strong>of</strong> Tort Law<br />

European private law <strong>and</strong> the trend towards harmonization have a lot <strong>of</strong> support in Europe<br />

today. For many traditional lawyers differences between the legal systems are undesirable <strong>and</strong> plead<br />

in favor <strong>of</strong> harmonization <strong>of</strong> tort law.<br />

The economic analysis <strong>of</strong> harmonization takes a much more careful attitude. On the one h<strong>and</strong>,<br />

Law <strong>and</strong> Economics scholars stress the benefits <strong>of</strong> divergent legal rules. Competition between legal<br />

orders allows satisfying a greater number <strong>of</strong> preferences <strong>and</strong> enables learning processes. On the other<br />

30


h<strong>and</strong>, Law <strong>and</strong> Economics scholars admit that competition between legal orders may fail. Another<br />

argument in favor <strong>of</strong> harmonization is that centralization may achieve scale economies or reduce<br />

transaction costs.<br />

From an economic perspective, the most significant argument for a harmonization <strong>of</strong> tort law is<br />

that such a harmonization could lead to a reduction <strong>of</strong> administrative costs. The unification <strong>of</strong><br />

liability rules which do indeed reflect similar values <strong>and</strong> preferences at relatively low costs should be<br />

considered as an important advantage. This is a leading thought which was developed by many<br />

academic tort lawyers. It must be also taken into consideration the fact that harmonization <strong>of</strong> tort<br />

laws should not cause the situation, when national legal systems have to give up national rules which<br />

are deeply rooted in national values <strong>and</strong> traditions. It will be fully different if the national rules <strong>and</strong><br />

traditions are replaced by another rule <strong>and</strong> traditions, which are formulated in a <strong>technical</strong>ly different<br />

way, but still reflect the same values <strong>and</strong> preferences.<br />

I can give an obvious example in favor <strong>of</strong> harmonization: citizens in downstream states suffer<br />

from lenient environmental water st<strong>and</strong>ards in upstream states. Negotiations between the countries<br />

involved may not lead to optimal outcomes because <strong>of</strong> opportunistic behavior. This may provide a<br />

powerful argument in favor <strong>of</strong> central rules on water pollution.<br />

Conclusion<br />

Even though there are still many barriers <strong>and</strong> problems concerning harmonization <strong>of</strong> tort law,<br />

the work <strong>of</strong> the European Group <strong>of</strong> Tort Law is a very important achievement for the future<br />

development <strong>of</strong> tort law. Furthermore, the goal <strong>of</strong> creating a level playing field will not be reached<br />

until firms in many countries will not improve infrastructure, wages, labor productivity <strong>and</strong> so on.<br />

Harmonization <strong>of</strong> tort law is already the issue <strong>of</strong> usual discussions <strong>and</strong> political debates. I am sure<br />

that democratic society will come to the right choice.<br />

l i t e r a t u r a<br />

L i t e r a t u r e<br />

Л и т е р а т у р а<br />

1. R.V. Berg, L. Visscher, The Principles <strong>of</strong> European Tort Law: The Right Path to Harmonization,<br />

vol. 10, number 3<br />

2. European Group on Tort Law, Principles <strong>of</strong> European Tort Law. Text <strong>and</strong> commentary. (2005)<br />

3. J.Spier, ‘General Introduction’, Principles <strong>of</strong> European Tort Law, 2005<br />

4. Bernard A. Koch, The “European Group on Tort Law” <strong>and</strong> Its “Principles <strong>of</strong> European Tort<br />

Law”, 2005<br />

5. G. Wagner, “The Project <strong>of</strong> Harmonizing European Tort Law”, Common Market Law Review,<br />

vol. 42, number 5, 2005<br />

6. Jan M. Smits, The Harmonization <strong>of</strong> Private Law in Europe: Some Insights from Evolutionary<br />

Theory, Special Volume in Honor <strong>of</strong> Alan Watson, Georgia Journal <strong>of</strong> International <strong>and</strong><br />

Comparative law 31 (2002)<br />

7. P. Legr<strong>and</strong>, “The Impossibility <strong>of</strong> ‘Legal Transplants’”, 4 MJ (1997),<br />

8. Jack Goldsmith, Regulation <strong>of</strong> the Internet: Three Persistent Fallacies, 73 Chi.-Kent L. R. 1119,<br />

1998<br />

9. G. Wagner “The Economics <strong>of</strong> Harmonization: The Case <strong>of</strong> Contract Law”, 39. Common<br />

Market Law Review, 2002<br />

10. M. Faure, “Economic Analysis <strong>of</strong> Tort Law <strong>and</strong> the European Civil Code”, Towards a European<br />

Civil Code, 2004<br />

31


SUMMARY<br />

Does Europe Need a Harmonized Tort law?<br />

Giorgi Khojevanishvili<br />

I would like to underline, that the question: “does Europe need a harmonized Tort law” – still<br />

remains an open one. In this short paper I am talking on about the “Principles <strong>of</strong> European Tort<br />

Law”, as its main aim is to create a framework for harmonization <strong>of</strong> law <strong>of</strong> torts in Europe. Also here<br />

is discussed advantages <strong>and</strong> disadvantages, is given law <strong>and</strong> economic approaches for harmonization<br />

<strong>of</strong> tort law.<br />

reziume<br />

saWiroa Tu ara harmonizebuli evropuli kanonmdebloba samoqalaqo<br />

samarTaldarRvevebisaTvis?<br />

giorgi xojevaniSvili<br />

unda aRiniSnos, rom kiTxvaze “saWiroa Tu ara harmonizebuli evropuli<br />

kanonmdebloba samoqalaqo samarTaldarRvevebisaTvis” jer kidev ar<br />

arsebobs konkretyli pasuxi. statiaSi ganxilulia is principebi, romlis<br />

mizanicaa Seqmnas erTiani evropuli samoqalaqo samarTlebrivi<br />

kanonmdebloba. Aaseve saubaria im naklovanebebsa da upiratesobebze,<br />

romelic Tan axlavs harmonizebul evropul kanonmdeblobas. amasTan,<br />

mocemulia sakiTxis samarTlebrivi da ekonomikuri xedva.<br />

РЕЗЮМЕ<br />

Требуется ли гармонизированное европейское законодательство<br />

для гражданского правонарушения?<br />

Гиорги Ходжеванишвили<br />

Надо заметить, что на вопрос нужно ли “ европейское законодательство для<br />

гражданского правонарушения.“ ещё нет конкретного ответа.В статье рассмотрены те<br />

принцыпы, целью которых является создание европейского гражданского правового<br />

законодательства. Речь идёт о недостатках и преимуществах, которые сопутствуют<br />

гармоничному, европейскому законодательству. А так же рассмотрены правовые и<br />

экономические взгляды вопроса.<br />

32


lizingi, rogorc ekonomikur-samarTlebrivi movlena<br />

giorgi maduaSvili,<br />

samarTlis magistri<br />

lizingis xelSekruleba erT-erTi yvelaze axali da amavdroulad<br />

rTuli da mravalmxrivi xelSekrulebaa, romelic misi formebisa da<br />

saxeebis gansakuTrebuli mravalfeornebiT xasiaTdeba. termini lizingi,<br />

warmodgeba inglisuri zmnidan ,,lease” da niSnavs gaqiravebas. germanul<br />

samarTalSi am movlenis aRsaniSnavad gamoiyeneba – mitvertag kredit, espanur<br />

kanonmdeblobaSi – arrendamiento financiero, italiur kanonmdeblobaSi – credito<br />

arrendamiento, ruseTis federaciis kanonmdeblobaSi lizingi aRiniSneba iseTi<br />

dasaxelebiT, rogoricaa finansuri ijara, rac TavisTavad gamomdinareobs<br />

im mniSvnelovani msgavsebebidan, romlebic axasiaTebT lizingsa da ijaras.<br />

gabatonebulia azri imis Sesaxeb, rom yvela ekonomikur-samarTlebrivi<br />

urTierToba, romelic Tavisi warmoSobiTa da samarTlebrivi bunebiT dakav-<br />

Sirebulia lizingTan, istoriulad SedarebiT axali samarTlebrivi<br />

movlenaa.<br />

marTlac, lizingis idea axali namdvilad ar aris, Tumca Tavad termini<br />

– lizingi (lease) namdvilad axalia.Llizingis ideis arsebiTi Strixebis<br />

Camoyalibeba ki jer kidev aristoteles epoqaSi unda veZioT – e.i. Cvens<br />

welTaRricxvamde 384/383-322 wlebamde. swored aristoteles ekuTvnis is<br />

umniSvnelovanesi fraza, romelic damkvidrda ara marto sazRvargareTis<br />

kanonmdeblobaSi, aramed, axla ukve calkeuli qveynebis erovnul<br />

kanonmdeblobaSic: ,,simdidre mdgomareobs am simdidiris gamoyenebaSi da<br />

ara mxolod sakuTrebaSi.” sxva sityvebiT rom vTqvaT, mogebis miRebisaTvis<br />

srulebiT ar aris aucilebeli iyoT raime qonebis mesakuTre, mTavaria am<br />

qonebiT sworad sargebloba vicodeT da amis Sedegad miviRoT mogeba.<br />

ekonomistebis azriT, saijaro (salizingo) garigebebi sakmaod cnobili<br />

iyo aristoteles epoqaSic. rogorc p. baltusi da b. maijeri weren TavianT<br />

wignSi ,,evropuli lizingis skola”, jer kidev SumerTa saxelmwifos<br />

kvlevisas Catarebuli arqeologiuri gaTxrebis farglebSi aRmoCenilia e.w.<br />

dafebi, romlebic, savaraudod, Cvens welTaRricxvamde 2000 wliT<br />

TariRdeba, adastureben im faqts, rom jer kidev am Soreul xanaSi<br />

gavrcelebuli iyo sas<strong>of</strong>lo-sameurneo iaraRebis, miwebis, sarwyavi<br />

sistemebis ijariT gacema. am dafebis didi nawili mxolod 1984 wels iqna<br />

aRmoCenili. isini mogviTxroben im valdebulebiT-samarTlebriv<br />

urTieTobebze, romlebic damyarebuli iyo saeklesio pirebsa da<br />

adgilobriv fermerebs Soris. Tumca es uZvelesi dokumenturi masala<br />

srulebiT ar gamoricxavs imas, rom sxva istoriul epoqebSic iyo<br />

gavrcelebuli saijaro, salizingo urTierTobebi, romelTa Sesaxeb<br />

Tanamedrove mkvlevrebs dasabuTebuli informacia ar moepovebaT.<br />

ingliselma istorikosma t. karlma, lizingTan dakavSirebuli<br />

ramodenime kanoni aRmoaCina Cv. w. aR-mde 1775-1750 wlebSi hamurabis mier<br />

miRebul kanonebSi. es kanonebi absoluturad detalurad aregulireben<br />

ijaris yvela saxes, mis pirobebs, vadebsa da sazRauris farglebs.<br />

Tanamedrove ms<strong>of</strong>lioSi lizinguri momsaxureba Tavmoyrilia<br />

samkuTxedSi: amerikis SeerTebuli Statebi _ dasavleT evropa _ iaponia.<br />

evropaSi lizingis gamcemebad gamodian specializirebuli lizinguri<br />

kompaniebi, romelTa daaxloebiT 75-80 procenti kontroldeba bankebis mier<br />

33


an iTvleba maT Svilobil sawarmoebad. iaponiisaTvis damaxasiaTebelia<br />

lizinguri momsaxurebis masobrivi gafarToeba, romelic Seicavs lizingur<br />

operaciasTan dakavSirebul yvela sakiTxs.<br />

lizingis procesi gamoxatavs qonebrivi urTierTobebis erTian process,<br />

dakavSirebuls lizinguri operaciebis monawileTa Soris qonebis<br />

moZraobasTan.Aamitomac, lizingi, rogorc ekonomikur-samarTlebrivi<br />

kategoria, warmoadgens samewarmeo saqmianobis gansakuTrebul formas,<br />

romelic mimarTulia droebiT Tavisufali finansuri saxsrebis<br />

investirebisaken.<br />

ms<strong>of</strong>lio praqtikaSi termini lizingi gamoiyeneba rogorc xangrZlivi<br />

moxmarebis, ZviradRirebuli saqonlis ijaraze dafuZnebuli garigeba.<br />

lizinguri kompania faqtobrivad afinansebs, akreditebs moijares. amitomac,<br />

lizingi xSirad moixsenieba, rogorc ,,kredit-ijara”, gansxvavebiT yidvagayidvisagan,<br />

romlis drosac sakuTrebis ufleba pirdapir gadadis<br />

gamyidvelidan myidvelze, lizingis SemTxvevaSi ki sakuTrebis ufleba<br />

lizingis saganze unarCundeba meijares, xolo lizingis mimRebi moipovebs<br />

mas mxolod droebiT sargeblobaSi. lizingis xelSekrulebis vadis<br />

gasvlis Semdeg lizingis mimRebs SeuZlia Seisyidos ijaris obieqti<br />

SeTanxmebuli fasiT, gaagrZelos lizingis xelSekruleba an daibrunos<br />

lizingis obieqti.<br />

ekonomikuri TvasazrisiT, lizings marTlac aqvs garkveuli msgavseba<br />

kreditTan, romelic konkretuli mowyobilobis SesaZenad aris gacemuli.<br />

kreditis dros, ZiriTad fondebSi msesxebels valebis dasafarad Seaqvs<br />

gadasaxadebi dadgenil vadebSi. amasTanave, banki kreditis dabrunebis<br />

uzrunvelsay<strong>of</strong>ad inarCunebs sakuTrebis uflebas dakreditebul obieqtze<br />

sesxis srul dabrunebamde. lizingis SemTxvevaSi moijare xdeba lizingiT<br />

aRebuli obieqtis mesakuTre mxolod xelSekrulebiT dadgenili vadis<br />

gasvlamde da salizingo qonebis sruli Rirebulebis gadaxdamde. Tumca,<br />

aRniSnuli msgavseba damaxasiaTebelia mxolod finansuri lizingisaTvis,<br />

lizingis meore saxe – operatiuli lizingi metwilad klasikur ijarasTan<br />

Zalian didi msgavsebebiT xasiaTdeba.<br />

Tavisi iuridiuli bunebiT lizinguri garigeba xasiaTdeba sainvesticio<br />

faseulobebis grZelvadiani ijaris Tavisebur saxed. lizinguri operaciebis<br />

zust gansazRvras aqvs Zalian didi praqtikuli mniSvneloba, radgan<br />

kanoniT dadgenili misi formis daucvelobis SemTxvevaSi, is ar SeiZleba<br />

miCneul iqnas lizingur garigebad, rac, bunebrivia, lizinguri operaciis<br />

monawileTaTvis gamoiwvevs arasasurvel samarTlebriv da finansur Sedeges.<br />

lizingis, rogorc samarTlebrivi movlenis umTavresi Tavisebureba<br />

imaSi mdgomareobs, rom igi xasiaTdeba momsaxurebis saocari<br />

mravalferovnebiT, romelic SeiZleba gaewios lizingis mimRebs.<br />

salizingoDmomsaxureba iy<strong>of</strong>a or ZiriTad jgufad:<br />

1. teqnikuriDmomsaxureba; momsaxurebis es saxe dakavSirebulia lizingis<br />

obieqtis transportirebis organizebasTan, klientis mier misi gamoyenebis<br />

adgilze, lizingiT gacemuli mowyobilobis montaJTan da mowesrigebasTan,<br />

mowyobilobebis teqnikur momsaxurebasTan da mimdinare remontTan;<br />

2. sakonsultacio momsaxureba; masSi igulisxmeba gadasaxadebiT<br />

dabegvris, xelSekrulebis gaformebis da a.S. gaweuli momsaxureba.<br />

lizingis ganviTareba bevradaa damokidebuli saimedo garantiebze,<br />

isini amcireben finansur riskebs, romlebic SesaZlebelia salizingo<br />

operaciebSi monawileTa Tanxvedri iyos. lizingis gamcemTaTvis<br />

mniSvnelovania salizingo gadasaxadebis drouli dabrunebis garantiebis<br />

miReba, sadazRvevo dacvis mowyoba valdebulebaTa SeusruleblobiT<br />

34


gamowveuli danakargebisagan, rac SesaZlebelia moxdes lizingis mimRebTa<br />

droebiTi an sruli gadaxdisunarianobis dadgomis SemTxvevaSi.<br />

ms<strong>of</strong>lioSi amJamad ramdenime aTasi lizinguri kompania moqmedebs. maTi<br />

moRvaweoba gansxvavdeba saqmianobis mimarTulebiTa da salizingo<br />

operaciebis moculobiT, potencialiT, regionaluri ganlagebiTa da sxva<br />

faqtorebiT.<br />

magaliTad, kompania `Finova Group~-s, romelsac ms<strong>of</strong>lioSi 46-e Sedegi<br />

aqvs portfelis moculobiT (1mlrd663mln aSS dolari), ver moxvda siaSi.<br />

analogiuri situacia aqvs `ECS~ kompanias, romelic 59-e pozicias ikavebs<br />

portfelis moculobiT 1,200 mlrd dolariT da kompanias `ABB Credit~-63-e<br />

adgili, portfelis moculobiT 1,082 mlrd aSS dolari.<br />

kompania `Japan Leasing Corporation~-s wliuri salizingo operaciebis<br />

moculobiT (3 mlrd 269 mln aSS dolari) ms<strong>of</strong>lioSi merve pozicia ukavia;<br />

kompania `D'Accord Financial~-s 2,500 mlrd dolariT _ me-17 adgili, kompania<br />

`Newcourt Credit Group~-s 2,468 mlrd dolariT _ me-18 adgili da a.S.<br />

qarTuli samoqalaqo samarTlisaTvis lizingi sruliad axali samar-<br />

Tlebrivi movlenaa. samoqalaqo kodeqsidanac aSkaraa, rom lizingi<br />

valdebulebiT-samarTlebrivi institutia.<br />

saqarTvelos samoqalqo kodeqsiT ganmartebulia, rom lizingi iseTi<br />

tipis xelSekrulebaa, romlis drosac lizingis gamcemi lizingis mimRebs<br />

gadascems sargeblobaSi gansazRvrul qonebas xelSekrulebiT dadgenili<br />

vadis ganmavlobaSi. amis sanacvlod ki lizingis mimRebi, bunebrivia,<br />

valdebulia, gadaixados xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli sazRauri<br />

dadgenili periodulobiT (576-e muxli).<br />

lizingis saganTan dakavSirebiT 576-e muxlis me-2 punqti akonkretebs,<br />

rom lizingis gamcemi valdebulia, daamzados an SeiZinos lizingis sagani.<br />

maSasadame, saqarTvelos samoqalqo kodeqsi lizingis gamcems aZlevs<br />

uflebas, airCios ijariT gasacemi lizingis sagnis mopovebis misTvis ufro<br />

xelsayreli erT-erTi gza:<br />

a) Tavad daamzados lizingis sagani, an<br />

b) SeiZinos lizingis sagani.<br />

saqarTvelos kanonmdebloba uSvebs imis SesaZleblobas, rom lizingis<br />

mimRebs mieniWos uflebamosileba, lizingis xelSekrulebis vadis gasvlis<br />

Semdeg iyidos lizingis sagani an daiqiravos igi, Tu xelSekruleba sruli<br />

amortizaciiT ar mTavrdeba. kanoni icavs mxareTa uflebebs da akonkretebs,<br />

rom lizingis sagnis saboloo Rirebulebis dadgenisas yvela SemTxvevaSi<br />

gaTvaliswinebul unda iqnas sagnis amortizaciis faqti.<br />

samoqalaqo-samarTlebriv urTierTobebSi centraluri adgili ukavia<br />

xelSekrulebis formas. xSirad swored am formis daucveloba xdeba<br />

xelSekrulebis baTilad cnobis safuZveli. lizingis xelSekrulebis<br />

formasTan dakavSirebiT unda aRiniSnos, rom saqarTvelos samoqalaqo<br />

kodeqsis 577-e muxlis Tanaxmad ,,lizingis xelSekruleba ideba werilobiT”.<br />

xsenebuli debuleba savsebiT samarTlianad migvaCia imdenad, ramdenadac<br />

lizingi misTvis damaxasiaTebeli Taviseburebebidan gamomdinare urTulesi<br />

urTierTobaa, romlis zepiri formiT dadeba praqtikulad gamoricxulia da<br />

masSi monawile mxareTa uflebebisaTvis sazianoa. kanoni aseve adgens im<br />

savaldebulo miTiTebebs, romlebsac unda Seicavdes lizingis<br />

xelSekruleba, es debulebebia:<br />

a) lizingis mTliani fasi;<br />

b) salizingo sazRauris Tanxa da misi gadaxdis vadebi;<br />

35


g) saboloo gadaxdis Tanxa, xolo xelSekrulebis vadamde Sesrulebisas<br />

– misi gamoTvlis wesi.<br />

samoqalaqo kodeqsiT mkafiod aris Camoyalibebuli da gamijnuli<br />

lizingis gamcemisa da mimRebis pasuximgebloba. lizingis gamcemi pasuxs<br />

agebs lizingis mimRebis winaSe qonebis miwodebis vadis gadacilebis an<br />

miuwodeblobisaTvis, agreTve, naklis mqone qonebis miwodebisaTvis (578-e<br />

muxli).<br />

Tavis mxriv, lizingis mimRebis braliT xelSekrulebis vadamde<br />

Sewyvetisas lizingis gamcems ar SeuZlia wauyenos mas iseTi moTxovnebi,<br />

romlebic scildeba SesrulebasTan dakavSirebul mis interesebs. moTxovnis<br />

gansazRvrisas mxedvelobaSi miiReba salizingo qonebis darCenili<br />

Rirebuleba, salizingo sazRauris darCenili procentebi da sxva dazogili<br />

xarjebi (579-e muxli).<br />

imdenad, ramdenadac lizingi arsebiTad ijaraze dafuZnebuli<br />

garigebaa, saqarTvelos samoqalqo kodeqsis 580-e muxli savsebiT<br />

samarTlianad adgens, rom lizingis mimarT gamoyenebul unda iqnas<br />

qiravnobis xelSekrulebis is wesebi, romlebic ar ewinaaRmdegebian<br />

lizingis xelSekrulebis maregulirebel specialur normebs.<br />

lizingis samarTlebriv regulirebas eTmoba saqarTvelos sagadasaxado<br />

kodeqis 21-e muxli, romlis Tanaxmadac im SemTxvevaSi, Tu piri lizingiT<br />

(finansuri ijariT) gascems amortizacias daqvemdebarebul ZiriTad<br />

saSualebebs, maSin sagadasaxado kodeqsis miznebisaTvis operacia iTvleba<br />

saqonlis miwodebad, xolo saijaro gadasaxdeli Sedgeba bass-is mixedviT<br />

dikontirebis gziT gamoy<strong>of</strong>ili ZiriTadi Tanxisa da procentebisagan.<br />

sagadasaxado kanonmdebloba imperatiulad adgens, rom lizingis (finansuri<br />

ijaris) xelSekrulebis safuZvelze gadacemuli qoneba am xelSekrulebis<br />

moqmedebis periodSi unda aisaxos ijaris mimRebis balansze, rac mas<br />

saSualebas miscems, ganaxorcielos am qonebasTan dakavSirebuli saamortizacio<br />

da ZiriTadi saSualebebis remontis xarjebis gamoqviTvebi.<br />

aSkaraa, rom lizingi ar aris mxolod samarTlebrivi movlena,<br />

salizingo garigebebi imdenad mWidro kavSirSia qveynis ekonomikur<br />

sistemasTan, rom lizinguri urTerTobebis mxolod samarTlebriv WrilSi<br />

ganxilva Zalian rTulia.<br />

lizings gansakuTrebuli adgili uWiravs qveynis eknomikur sistemaSi,<br />

metic, igi faqtobrivad aris erTgvari stimuli mcire da saSualo biznesis<br />

ganviTarebisaTvis. swored amitom, lizinguri urTierTobebis damkvidreba<br />

da gavrceleba gansakuTrebiT saWirod migvaCnia saqarTvelos SemTxvevaSi.<br />

rogorc davinaxeT, lizingi dinamiurad ganviTarebadi urTieTobaa da<br />

amis dasturia isic, rom am urTierTobam Zalze swrafad mokida fexi<br />

Tanamedrove ms<strong>of</strong>lios ekonomikur-samarTlebriv sistemaSi, Camoyalibda<br />

uamravi salizingo firma, romelic uSualod muSaobs salizingo<br />

operaciebis warmoebaze.<br />

36


eziume<br />

lizingi, rogorc ekonomikur-samarTlebrivi movlena<br />

giorgi maduaSvili<br />

naSromSi ganxilulia lizingi, rogorc ekonomikur-samarTlebrivi<br />

movlena, saubaria mis Taviseburebebsa da mravalferovnebaze, aseve mis<br />

regulirebaze qarTuli samoqalaqo samarTliT.<br />

SUMMARY<br />

Leasing, as an aconomical-lageslative phenomena<br />

Giorgi Maduashvili<br />

In this publication is examined leasing, as economic-legal phenomena, there is talked about its<br />

peculiarities <strong>and</strong> variety, also its regulation with Georgian civil law.<br />

РЕЗЮМЕ<br />

Лизинг, как экономически-правовое явление<br />

Гиорги Мадуашвили<br />

В данном труде рассматривается лизинг, как экономически-правовое явление, беседа в<br />

нём об особенностях и многообразии лизинга, а также о его урегулировании грузинским<br />

гражданским правом.<br />

37


samkvidro, rogorc memkvidreobis samarTlis obieqti<br />

(saqarTvelos samoqalaqo kodeqsisa da montanas kodeqsis mixedviT)<br />

irine gvelesiani,<br />

filologiis mecnierebaTa k<strong>and</strong>idati<br />

Tanamedrove qarTul samarTalSi memkvidreobis samarTlebriv urTier-<br />

TobaTa obieqtad `samkvidro~ aris aRiarebuli. saqarTvelos samoqalaqo<br />

kodeqsis 1328-e muxlis Tanaxmad:<br />

1. samkvidro (samkvidro qoneba) Seicavs mamkvidreblis rogorc qonebrivi<br />

uflebebis (samkvidro aqtivi), ise movaleobebis (samkvidro pasivi)<br />

erTobliobas, romelic mas hqonda sikvdilis momentisaTvis.<br />

2. samkvidroSi Sedis saerTo sakuTrebis wili, romelic mamkvidrebelze<br />

modioda, xolo Tu qonebis gay<strong>of</strong>a naturiT SeuZlebelia, maSin _ am<br />

qonebis Rirebuleba.<br />

aqve, ganvmartavT termins `qoneba~. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis<br />

147-e muxlis Tanaxmad: `qoneba…aris yvela nivTi da aramaterialuri<br />

qonebrivi sikeTe, romelTa flobac, sargebloba da gankargva SeuZliaT<br />

fizikur da iuridiul pirebs da romelTa SeZenac SeiZleba SeuzRudavad,<br />

Tuki es akrZaluli ar aris kanoniT an ar ewinaaRmdegeba zneobriv<br />

normebs~.<br />

rogorc mocemuli muxlidan irkveva, qarTuli samoqalaqo kodeqsi<br />

qonebad aRiarebs rogorc nivTebs, aseve aramaterialur qonebriv<br />

sikeTeebsac. romis samarTlidan pirveli sxeulebrivi nivTebis (res corporales)<br />

saxelwodebiTaa cnobili, meore ki _ usxeulo nivTebis (in-corporales)<br />

saxeliT. yvela SemTxvevaSi, rogoric ar unda iyos nivTi, igi qonebad<br />

iqceva im ufleba-movaleobaTa wyalobiT, romelic am nivTTanaa<br />

dakavSirebuli. SeiZleba iTqvas, rom qoneba ufleba-movaleobaTa<br />

erTobliobacaa.<br />

maSasadame, qonebis yvelaze gavrcelebuli saxe aris nivTi.<br />

filos<strong>of</strong>iuri gagebiT igi gulisxmobs nebismier sagans, rasac SevigrZnobT.<br />

samarTlebrivi gagebiT ki nivTis cneba ufro farToa. samoqalaqo<br />

samarTlis mixedviT, `nivTi aris bunebis an adamianis mier Seqmnili<br />

materialuri samyaros iseTi faseuloba, romelic akmay<strong>of</strong>ilebs adamianis<br />

raime moTxovnilebas da romlis gamoyenebac mas SeuZlia~.<br />

nivTi SeiZleba iyos uZravi da moZravi. uZravi nivTi aris iseTi qoneba,<br />

romelic ar SeiZleba gadaadgildes arsebiTi dazianebisa da Rirebulebis<br />

Semcirebis gareSe. Sesabamisad, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis Tanaxmad:'<br />

`uZrav nivTebs miekuTvneba miwis nakveTi masSi arsebuli wiaRiseuliT,<br />

miwaze aRmocenebuli mcenareebi, aseve Senoba-nagebobebi, romlebic myarad<br />

dgas miwaze~.<br />

uZravisagan unda ganvasxvavoT moZravi nivTebi. samwuxarod,<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi mxolod uZravi nivTebis ganmartebas<br />

iZleva (muxli 149) da am dumiliT gvamcnobs, rom moZravad unda CaiTvalos<br />

yvela is nivTi, romelic ar iTvleba uZravad. maSasadame, moZravi nivTi<br />

iseTi sagania, romlis gadaadgileba SeiZleba arsebiTi dazianebisa da<br />

Rirebulebis Semcirebis gareSe.<br />

nivTis cnebis ganxilvis Semdeg, ganvmartavT aramaterialuri<br />

qonebrivi sikeTis cnebas. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 152-e muxlis<br />

38


Tanaxmad:<br />

`aramaterialuri qonebrivi sikeTe aris is moTxovnebi da uflebebi,<br />

romlebic SeiZleba gadaeces sxva pirs, an gamiznulia saimisod, rom maT<br />

mflobels Seeqmnas materialuri sargebeli, <strong>and</strong>a mieniWos ufleba<br />

mosTxovos sxva pirs raime~.<br />

rogorc ukve aRvniSneT, aramaterialur qonebriv sikeTes `usxeulo<br />

nivTi~ ewodeba. usxeulo nivTebi sxeulebrivi nivTebis msgavsad<br />

samarTlebriv faseulobad iqceva imis wyalobiT, rom maT ukan garkveuli<br />

piris uflebebia gamokveTili. sxeulebrivi nivTis ukan arsebuli uflebebi<br />

swored rom am nivTze arsebuli uflebebia da am azriT, faseulobas<br />

warmoadgens sagnis TviT sxeuli, igive nivTi. sxvanairad dgas sakiTxi<br />

usxeulo nivTebis viTarebaSi. am SemTxvevaSi TviT ufleba da moTxovnaa<br />

nivTi, xolo is materializebuli sagani, raSic isinia gamoxatuli ar<br />

warmoadgens maT sxeuls. miuxedavad amisa, aramaterialuri qonebrivi<br />

sikeTeebis floba, sargebloba da gankargva isevea SesaZlebeli, rogorc<br />

sxeulebrivi nivTebisa.<br />

ganxiluli masala saSualebas gvaZlevs davaskvnaT, rom memkvidreobis<br />

samarTlis obieqti Tanamedrove qarTuli samarTlis mixedviT, aris<br />

samkvidro. igi Sedgeba samkvidro aqtivisa da pasivisagan. aqtivs<br />

warmoadgens mamkvidreblis qonebrivi uflebebi - uflebebi nivTebsa<br />

(materialuri sikeTeebi) da aramaterialur sikeTeebze. materialuri sikeTe<br />

SeiZleba iyos uZravi an moZravi. rac Seexeba samkvidro pasivs, masSi Sedis<br />

mamkvidreblis qonebrivi movaleobebi. Qonebriv movaleobebSi igulisxmeba<br />

memkvidreTa pasuxismgebloba mamkvidreblis valebisaTvis. saqarTvelos<br />

samoqalaqo kodeqsis 1484-e muxlis Tanaxmad: `memkvidreebi valdebulni<br />

arian mTlianad daakmay<strong>of</strong>ilon mamkvidreblis kreditorTa interesebi,<br />

magram miRebuli aqtivis farglebSi TiToeulis wilis proporciulad,<br />

mamkvidreblis valebisaTvis pasuxismgebelni arian savaldebulo wilis<br />

mimRebi memkvidreebic~.<br />

maSasadame, TiToeuli memkvidre pasuxismgebelia mamkvidreblis<br />

valebisaTvis miRebuli wilis proporciulad. aRsaniSnavia isic, rom<br />

saubaria rogorc kanonismier, aseve <strong>and</strong>erZismier memkvidreebze. Tumca,<br />

<strong>and</strong>erZismieri memkvidreobis dros, mo<strong>and</strong>erZes SeuZlia mTeli valis an misi<br />

nawilis gadaxda daakisros erT an ramdenime memkvidres. aseT SemTxvevaSi,<br />

danarCeni memkvidreebi Sesabamisad mTlianad an nawilobriv<br />

Tavisufldebian valis gadaxdis movaleobisagan. magram, Tu mamkvidrebelma<br />

valis gadaxda erT-erT memkvidres daavala da aRmoCnda, rom am memkvidris<br />

mier miRebuli samkvidro sakmarisi ar aris valebis gasastumreblad, maSin,<br />

valebis aunazRaurebeli nawilis gadaxda sxva memkvidreebs daekisrebaT.<br />

dabolos, qarTul samarTalSi gvxvdeba termini `umkvidro qoneba~,<br />

romelic aRniSnavs memkvidris gareSe darCenil samkvidros. 1343-e muxlis<br />

Tanaxmad: `Tu arc kanoniT da arc <strong>and</strong>erZiT memkvidreebi ar arian, an<br />

arcerTma memkvidrem ar miiRo samkvidro, <strong>and</strong>a, roca yvela memkvidres<br />

CamoerTva memkvidreobis ufleba, umkvidro qoneba gadadis xazinaze~.<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis msgavsad, montanas kanonmdeblobac<br />

memkvidreobis samarTlis obieqtad asaxelebs samkvidros (estate). Tumca, aSSs<br />

samarTalSi gansxvavebuli terminebiT aRiniSneba <strong>and</strong>erZiTa da<br />

u<strong>and</strong>erZod gardacvlili piris samkvidro. Tu mamkvidrebeli <strong>and</strong>erZis<br />

dautoveblad gardaicvala, maSin mis samkvidros ewodeba "intestate estate",<br />

xolo Tu man <strong>and</strong>arZi datova, maSin _ "testate estate". samkvidros im nawils,<br />

39


omelic "gawmendilia" valebisa da sa<strong>and</strong>erZo danakisrebisagan, ewodeba<br />

"residue".<br />

amasTanave, estate Seicavs rogorc aqtiur, aseve pasiur elementebs. sam-<br />

kvidro aqtivebi (assets) Sedgeba materialuri qonebisa (tangible property) da<br />

aramaterialuri qonebisagan (intangible property).<br />

Tangible property warmodgenilia uZravi (real or immovable property) da moZravi<br />

(personal or movable property ) qonebiT.<br />

montanas kodeqsis 70-1-106-e muxlis Tanaxmad, terminiT "real property"<br />

aRiniSneba: `(1) miwa (l<strong>and</strong>); (2) is, rac miwaze aris mimagrebuli, saxlis<br />

CaTvliT (that which is affixed to l<strong>and</strong>, including a manufactured home); (3) is, rac miwis<br />

Tanmxlebia an miekuTvneba miwas ( that which is incidental or appurtenant to l<strong>and</strong> ); (4) is,<br />

rac uZravia kanonis mixedviT ( that which is immovable by law)~.<br />

uZravi qonebisagan unda ganvasxvavoT moZravi qoneba. montanas<br />

kodeqsis 1-1-205-e muxlis Tanaxmad, termini "personal property" gulisxmobs:<br />

fuls (money), saqonels (goods), bargs (chattels), moqmedebaSi my<strong>of</strong> sagnebsa<br />

(things in action) da valis damadasturebel sabuTebs. amasTanave, `nebismieri<br />

saxis qoneba, romelic ar aris uZravi, aris moZravi~ (montanas kodeq- sis 70-<br />

1-108-e muxli).<br />

daqorwinebuli pirovnebis gardacvalebis SemTxvevaSi, mis samkvidroSi<br />

Sedis e. w. "community property" ("saerTo qoneba"). am qonebis naxevari rCeba mamkvidreblis<br />

cocxlad darCenil meuRles, xolo meore naxevari ki: `... aris<br />

gardacvlilis qoneba da eqvemdebareba <strong>and</strong>erZiT gadacemas mamkvidreblis<br />

mier an ganawilebas "Uniform Probate Code" -is mixedviT" (muxli 72-9-102).<br />

analogiuri kanoni gvxvdeba saqarTvelos samoqalaqo kodeqsSic. 1339-e<br />

muxlis Tanaxmad: `cocxlad darCenili meuRlis memkvidreobis ufleba ar<br />

exeba qonebis im nawils, romelic mas meuRleTa TanasakuTrebidan ekuTvnis~.<br />

TanasakuTreba anu saerTo sakuTreba meuRleTa mier qorwinebis<br />

ganmavlobaSi SeZenil qonebas warmoadgens. Tu saqorwino xelSekrulebiT<br />

sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli, maSin erT-erTi meuRlis gardacvalebis<br />

SemTxvevaSi, meuRleTa saerTo qonebis naxevari cocxlad darCenili<br />

meuRlis wils Seadgens, xolo meore naxevari ki nawildeba memkvidreebs<br />

Soris. cxadia, cocxlad darCenil meuRles sxva pirveli rigis<br />

memkvidreebTan erTad aqvs memkvidreobis ufleba saerTo sakuTrebis meore<br />

naxevarzec.<br />

montanas kodeqsis mixedviT, samkvidro pasivs Seadgens mamkvidreblis<br />

qonebrivi movaleobebi anu valebi (claims). valebis gadaxda xdeba qonebis<br />

ganmkargvelis mier samkvidros marTvis periodSi. Tu qonebis gankargvis<br />

dros yvela kreditoris moTxovna ar dakmay<strong>of</strong>ilda, maSin: (1) samkvidro<br />

aqtivebis ganawilebis Semdeg, sasamarTloSi SeiZleba aRiZras saqme<br />

gadauxdel valebTan dakavSirebiT erTi an erTze meti memkvidris<br />

winaaRmdeg ... (2) rac SeexebaT memkvidreebs, TiToeulma unda gadaixados<br />

Tanxa valebis dasakmay<strong>of</strong>ileblad, ise, TiTqos, vali gadaxdil iqna<br />

samkvidros marTvis procesSi.<br />

dabolos, montanas kanonmdeblobaSi gvxvdeba cneba `umkvidro qoneba~,<br />

romelic aRiniSneba terminiTY"escheated property". 72-14-102- e muxlis Tanaxmad:<br />

`rodesac ufleba sakuTrebaze _ uZravze, moZravze an Sereulze, wydeba<br />

raime mizezis gamo, memkvidreebisa Tu uaxloesi naTesavebis ar arsebobis<br />

CaTvliT, maSin es ufleba gadaecema montanas Stats mesakuTris<br />

gardacvalebisTanave ... “. maSasadame, memkvidreebis ar arsebobis SemTxvevaSi<br />

`umkvidro qoneba~ rCeba saxelmwifos.<br />

40


SeiZleba iTqvas, rom cneba `samkvidro~ TiTqmis identurad aris<br />

warmodgenili saqarTvelosa da montanas kanonmdeblobebSi. gansxvavebas<br />

warmoadgens is faqti, rom qarTul samarTalSi ar arsebobs cneba "residue".<br />

amasTanave, arsad gvxvdeba cnebebis "intestate estate"-isa da "testate estate"-is<br />

aRmniSvneli leqsikuri erTeulebi. Cven mizanSewonilad migvaCnia aRniSnuli<br />

cnebebis qarTuli leqsikuri erTeulebiT saxeldeba. Sesabamisad, Seiqmneba<br />

axali qarTuli terminologiuri erTeulebi.<br />

Cven mier SemoTavazebuli terminebia: `kanonismieri samkvidro~<br />

(intestate estate) da `<strong>and</strong>erZismieri samkvidro~ (testate estate) (vxelmZRvanelobT ra<br />

im faqtiT, rom „intestate estate“ kanoniT gadaecemaT memkvidreebs, xolo „testate<br />

estate“ ki <strong>and</strong>erZiT gadadis memkvidreebis mflobelobaSi).<br />

l i t e r a t u r a<br />

L i t e r a t u r e<br />

Л и т е р а т у р а<br />

1. kobaxiZe _ samoqalaqo samarTali, zogadi nawili, Tbilisi, 2001.<br />

2. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, Tbilisi, 2002.<br />

3. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni meore, Tbilisi,<br />

1999.<br />

4. Montana Code Annotated, Montana, 2003<br />

reziume<br />

samkvidro, rogorc memkvidreobis samarTlis obieqti<br />

(saqarTvelos samoqalaqo kodeqsisa da montanas kodeqsis mixedviT)<br />

irine gvelesiani<br />

naSromSi ganxilulia samkvidro, rogorc memkvidreobis samarTlis<br />

obieqti qarTulsa da amerikul samarTalSi. saqarTvelosa da aSS-s<br />

samarTlis Zeglebis Seswavlam cxadyo, rom cneba "samkvidro" TiTqmis<br />

identurad aris warmodgenili orive qveynis kanonmdeblobaSi. gansxvavebas<br />

warmoadgens mxolod is faqti, rom qarTul samarTalSi ar gvxvdeba<br />

"residue"-s, "testate estate"-isa da "intestate estate"-is Sesatyvisi terminebi.<br />

41


SUMMARY<br />

Estate as an object <strong>of</strong> the Law <strong>of</strong> Succession<br />

(According to The Civil Code <strong>of</strong> Georgia <strong>and</strong> Montana Code)<br />

Irine Gvelesiani<br />

In this article we discussed the terms denoting "estate" in Georgian <strong>and</strong> American Civil<br />

Codes. The comparative analysis revealed that the concept "estate" is expressed almost identically in<br />

laws <strong>of</strong> the both countries. The major difference is that in Georgian language there are noterms<br />

denoting "residue", "testate estate" <strong>and</strong> "intestate estate".<br />

РЕЗЮМЕ<br />

Наследство, как объект наследственного права<br />

(по Гражданскому Кодексу Грузии и Кодексу Монтана)<br />

Ирина Гвелесиани<br />

В статье рассмотрено понятие «наследство» и обозначающие его лексические еди-<br />

ницы в Грузинском и Американском праве. Изучение памятников права показало, что<br />

понятие «наследство» представлено почти идентично в кодексах Грузии и Америки.<br />

Единственным различием является то, что в Грузинском законодательстве не существуют<br />

термины обозначающие понятия “intestate estate” и “testate estate”. Так-же, не<br />

существуетпонятие “residue”.<br />

42


saqarTvelos Sromis kodeqsis Sesavali debulebani<br />

irakli y<strong>and</strong>aSvili,<br />

Tsu-s iuridiuli fakultetis asistent-pr<strong>of</strong>esori<br />

saqarTvelos Sromis kodeqsi da misi adgili qarTul kanonmdeblobaSi<br />

2006 wlis 25 maiss miRebul iqna saqarTvelos Sromis kodeqsi,<br />

romliTac Zaladakargulad iqna gamocxadebuli 1973 wlis 28 ivnisis<br />

`saqarTvelos Sromis kanonTa kodeqsi~, romelic sabWoTa periodSi iqna<br />

miRebuli da saqarTveloSi damoukideblobis aRdgenis Semdgomac<br />

ganagrZobda moqmedebas. moqmedi Sromis kodeqsis safuZvelze<br />

Zaladakargulad gamocxadda aseve mTeli rigi specialuri kanonebi Sromis<br />

samarTalSi, rogoricaa saqarTvelos kanonebi `koleqtiuri xelSekrulebisa<br />

da SeTanxmebis Sesaxeb~, `koleqtiuri SromiTi davis mowesrigebis wesis<br />

Sesaxeb~, `dasaqmebis Sesaxeb~ da sxva.<br />

kontinenturi evropis qveynebSi SromiTi urTierTobebis mowesrigebis<br />

gansxvavebuli gzebi iqna arCeuli, ase magaliTad, italiis samoqalaqo<br />

kodeqsi, romelic 1942 wels iqna miRebuli Tavis TavSi moicavs Sromis<br />

samarTlis maregulirebel zogad debulebebs, msgavsi situaciaa Sveicariis<br />

samoqalaqo kodeqsSic, kerZod, misi valdebulebiTi samarTlis me-10 kari<br />

miznad isaxavs SromiTi saxelSekrulebo samarTlis mowesrigebas.<br />

gansxvavebuli situaciaa safrangeTsa da espaneTSi, iseve rogorc<br />

postsabWoTa saxelmwifoebSi, sadac saqarTvelos msgavsad SemuSavebulia<br />

da moqmedebs Sromis samarTlis kodeqsi, rac aregulirebs qveyanaSi<br />

arsebul SromiT samarTlebriv urTierTobebs.<br />

Sromis samarTliT moculi SromiTi xelSekruleba arsebiTad<br />

gansxvavdeba samoqalaqo samarTliT gaTvaliswinebuli valdebulebiTi<br />

xelSekrulebebisagan, rac realurad ganapirobebs kidec Sromis samarTlis<br />

damoukidebel arsebobas da misi normebis calke kodificirebas, winaaRmdeg<br />

SemTxvevaSi misi integrireba samoqalaqo kodeqsSi gardauvali iqneboda.<br />

gansxvavebis mTavari safuZveli gaxlavT SromiTi xelSekrulebisaTvis<br />

damaxasisaTebeli sub-ordinaciis, daqvemdebarebis principi, rac mxareebs<br />

Soris warmoiSoba SromiTi xelSekrulebis gaformebis Semdgom.<br />

Tu samoqalaqo kodeqsis valldebulebiTi samarTlis nawiliT<br />

gaTvaliswinebuli xelSekrulebebis mxareebs Soris horizontaluri<br />

urTierTobebia damaxasiaTebeli, rogroc xelSekrulebis dadebamde, iseve<br />

misi gaformebis Semdgom, gansxvavebuli situaciaa SromiTi urTierTobis<br />

dros, rodesac swored vertikaluri mdgomareoba iqmneba damsaqmebelsa da<br />

dasaqmebul mxareebs Soris.<br />

saqarTvelos Sromis kodeqsis moqmedebis sfero<br />

Sromis kodeqsis pirveli muxli aregulirebs kodeqsis moqmedebis<br />

sferos da iZleva miTiTebebs Tu ra saxis urTierTobebs exeba da<br />

aregulirebs kodeqsiT mocemuli samarTlis normebi, kerZod:<br />

1.1. `saqarTvelos Sromis kodeqsi awesrigebs saqarTvelos teritoriaze<br />

SromiT da mis Tanmdev urTierTobebs, Tu isini gansxvavebulad ar<br />

regulirdeba sxva specialuri kanoniT an saqarTvelos saerTaSoriso<br />

xelSekrulebiT.<br />

43


1.2. SromiT urTierTobasTan dakavSirebuli sakiTxebi, romlebsac ar awesrigebs<br />

es kodeqsi an sxva specialuri kanoni, regulirdeba<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis normebiT~.<br />

zemoaRniSnuli muxlis citirebiT naTeli xdeba rom qveynis<br />

teritoriaze arsebul SromiT samarTlebriv an mis Tanmdev urTierTobebs<br />

aregulirebs saqarTvelos Sromis kodeqsi, xolo im SemTxvevaSi Tu<br />

arsebuli SromiTi urTierTobebi gansxvavebulad regulirdeba<br />

saerTaSoriso xelSekrulebiT, gamomdinare iqidan, rom saqarTvelos<br />

konstituciiTa da saqarTvelos kanoniT `normatiuli aqtebis Sesaxeb~<br />

msgavs xelSekrulebebs upiratesi iuridiuli Zala eniWebaT ierarqiaSi maT<br />

qvemdgom arsebul sxva normatiul aqtebTan SedarebiT, xdeba maTi<br />

gamoyeneba, maT Soris Tundac kodeqsTan SedarebiT, romelic Cveulebriv<br />

kanons warmoadgens.<br />

zemoaRniSnuli muxli axdens miTiTebas saqarTvelos samoqalaqo<br />

kodeqsze da misi gamoyenebis savaldebuloobaze saubrobs SromiTi<br />

urierTobebis mowesrigebisas im SemTxvevaSi, Tu saxezea im saxis SromiT<br />

urTierTobasTan dakavSirebuli sakiTxebi, romlebic ar regulirdeba<br />

Sromis kodeqsiT. aRsaniSnavia, rom am SemTxvevaSi saubaria ara mTlianad<br />

samoqalaqo kodeqsis gamoyenebaze, aramed saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis<br />

zogadi nawilis gamoyenebis savaldebuloobaze.<br />

SromiTi urTierTobebi da nebis gamovlenis Tavisufleba<br />

saqarTvelos Sromis kodeqsis meore muxli iZleva SromiTi<br />

urTierTobis ganmartebas da yuradReba maxvildeba misTvis damaxasiaTebel<br />

niSan-Tvisebebze, kerZod, SromiT urTierTobad Sromis samarTlis<br />

miznebisTvis moiazreba Sromis organizaciuli mowesrigebis pirobebSi<br />

dasaqmebulis mier damsaqmeblisaTvis samuSaos Sesruleba anazRaurebis<br />

sanacvlod daqvemdebarebis principis gaTvaliswinebiT.<br />

SromiTi urTierTobis warmoSobis winapirobad mxareTa<br />

Tanasworuflebianobis safuZvelze nebis Tavisufali gamovlenis Sedegad<br />

miRweuli SeTanxmeba miiCneva.<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 51-e muxlis Tanaxmad: `nebis<br />

gamovlena, romelic moiTxovs meore mxaris mier mis miRebas, namdvilad<br />

CaiTvleba im momentidan, roca igi meore mxares miuva~.<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis zogadi nawilis 52-e muxli nebis<br />

gamovlenis ganmartebis cnebas iZleva da acxadebs, rom nebis gamovlenis<br />

ganmartebisas neba unda dadgindes gonivruli gansjis Sedegad, da ara martooden<br />

gamoTqmis sityvasityviTi azridan.<br />

mxareebs SromiT urTierTobis warmoebisas ekisrebaT valdebuleba<br />

raTa maT daicvan saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvruli adamianis<br />

ZiriTadi uflebbei da Tavisuflebebi.<br />

Sromis kodeqsis meore muxli exeba aseve iseT mniSvnelovan sakiTxs,<br />

rogoricaa diskriminaciis akrZalva SromiT samarTlebriv urTierTobebSi,<br />

kerZod, Sromis kodeqsi imeorebs saqarTvelos konstituciisa da adamianis<br />

uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropuli konvenciis me-14<br />

muxliT garantirebul postulats, kerZod, SromiT urTierTobaSi:<br />

`akrZalulia nebismieri saxis diskriminacia rasis, kanis feris, enis,<br />

eTnikuri da socialuri kuTvnilebis, erovnebis, warmoSobis, qonebrivi da<br />

wodebrivi mdgomareobis, sacxovrebeli adgilis, asakis, sqesis, seqsualuri<br />

orientaciis, SezRuduli SesaZleblobis, religiuri an raime<br />

44


gaerTianebisadmi kuTvnilebis, ojaxuri mdgomareobis, politikuri da sxva<br />

Sexedulebis gamo~.<br />

pirdapiri diskriminaciis zemoaRniSnuli formebis garda nebismieri<br />

iribi diskriminaciis forma aseve akrZaluli da dauSvebelia SromiT<br />

samarTlebriv urTierTobebSi, iseve, rogorc piris pirdapiri an<br />

arapirdapiri Seviwroeba, romelic miznad isaxavs an iwvevs misTvis<br />

damaSinebeli, mtruli, damamcirebeli, Rirsebis Semlaxveli an<br />

Seuracxmy<strong>of</strong>eli garemos Seqmnas, <strong>and</strong>a pirisTvis iseTi pirobebis Seqmna,<br />

romlebic pirdapir an arapirdapir auaresebs mis mdgomareobas analogiur<br />

pirobebSi my<strong>of</strong> sxva pirTan SedarebiT.<br />

kanoniT gansazRvrulia is garemoebac, Tu ra dros ar iqneba diskriminaciad<br />

CaTvlili SromiT samarTlebriv urTierTobaSi pirTa gansxvavebis<br />

aucilebloba, romelic gamomdinareobs samuSaos arsidan, specifikidan an<br />

misi Sesrulebis pirobebidan, rac emsaxureba kanonieri miznis miRwevas da<br />

aris misi miRwevis Tanazomieri da aucilebeli saSualeba.<br />

diskriminaciis akrZalvis kuTxiT Tamamad SeiZleba iTqvas, rom<br />

saqarTvelos Sromis samarTlis kodeqsi namdvilad Seesabameba da<br />

gamomdinareobs saerTaSoriso samarTlis principebidan da normebidan,<br />

kodeqsSi asaxulia aseve evropis sabWos ara-erTi direqtivis moTxovna<br />

mxareTa Tanasworobis uzrunvely<strong>of</strong>isa da garantirebulobis dacvis<br />

savaldebuloobis Sesaxeb.<br />

SromiTi urTierTobis subieqtebi<br />

iseve, rogorc nebismier samarTlebriv urTierTobas, Sromis<br />

samarTlebriv urTierTobasac axasiaTebs sami komponenti, kerZod,<br />

samarTlebrivi urTierTobis subieqtebi, samarTlebrivi urTierTobis<br />

obieqti da samarTlebrivi urTierTobis Sinaarsi anu mxareTa uflebebi da<br />

movaleobebi.<br />

SromiTi xelSekruleba Tavisi formiT SeiZleba iyos, rogorc<br />

werilobiTi aseve zepiri formis xelSekruleba, romelic Tavisi SinaarsiT<br />

SeiZleba iyos individualuri da koleqtiuri SromiTi xelSekruleba,<br />

Sesabamisad TiToeul maTgans Tavisi subieqti gaaCnia.<br />

zogadad, SromiTi urTerTobis subieqtebi SeiZleba iyvnen<br />

damsaqmebeli, dasaqmebuli da dasaqmebulTa gaerTianeba. kanoni iZleva<br />

damsaqmeblis da dasaqmebulis samarTlebriv definiciebs, kerZod,<br />

damsaqmebels warmoadgens fizikuri piri an iuridiuli piri, <strong>and</strong>a pirTa<br />

gaerTianeba, romlisTvisac SromiTi xelSekrulebis safuZvelze sruldeba<br />

garkveuli samuSao, xolo dasaqmebuli aris fizikuri piri, romelic Sromii<br />

xelSekrulebis safuZvelze damsaqmeblisaTvis da mis sasargeblod<br />

dasaqmebuli asrulebs garkveul samuSaos.<br />

kodeqsi iZleva koleqtiuri SromiTi xelSekrulebis subieqtebis<br />

CamonaTvals, eseni arian dasaqmebulTa gaerTianeba da damsaqmebeli.<br />

amrigad, SegviZlia davaskvnaT, rom Sromis kodeqsis miRebiT<br />

saqarTvelom erTi mxriv, Tavi daaRwia sabWoTa perodis samarTlis normebis<br />

gamoyenebas damoukidebeli samarTlebrivi sistemis arsebobis pirobebSi da<br />

meores mxriv, Seecada Tavi moeyara Sromis samarTlis normebisaTvis erT<br />

mTlianobaSi kodeqsis saxiT, romlis Sesavali debulebani calsaxad<br />

gansazRvraven iseT sakiTxebs, rogoricaa kodeqsis moqmedebis da<br />

gamoyenebis sfero, SromiTi urTierTobebi da SromiTi urTierTobis<br />

subieqtebi.<br />

45


l i t e r a t u r a<br />

L i t e r a t u r e<br />

Л и т е р а т у р а<br />

1. saqarTvelos Sromis kodeqsi;<br />

2. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi;<br />

3. Jurnali `qarTuli samarTlis mimoxilva~, 2003 weli, #1.<br />

reziume<br />

saqarTvelos Sromis kodeqsis Sesavali debulebani<br />

irakli y<strong>and</strong>aSvili<br />

axali Sromis kodeqsis miRebiT qarTul samarTlebriv sivrceSi<br />

Seiqmna samarTlis am sferos momwesrigebeli normebis erTiani<br />

maregulirebeli kanoni; saqarTvelos samarTlis sistemam kontinenturi<br />

evropis mravali saxelmwifosgan gansxvavebiT ar airCia is sistema, rodesac<br />

Sromis samarTlis momwesrigebeli normebi integrirebulia da ganuy<strong>of</strong>el<br />

nawils warmoadgenen samoqalaqo kodeqsis, aramed piriqiT, maTgan<br />

gansxvavebiT, saqarTvelos samarTlis sistemaSi Sromis samarTlis normebi<br />

damoukidebel kodeqsad iqna Camoyalibebuli.<br />

SUMMARY<br />

General statements <strong>of</strong> labor code <strong>of</strong> Georgia<br />

Irakli K<strong>and</strong>ashvili<br />

Adoption <strong>of</strong> new Labour Code <strong>of</strong> Georgia was a step forward for creation <strong>of</strong> one unified law<br />

unitying the legal norms regulating the labour relations in the country. Georgian legal system differs<br />

from many continental European countries legal systems where the labour code is an integrated part<br />

<strong>of</strong> their civil codes, on the contrary to them Georgian legal system established purely independent<br />

Code for legal norms solving labour relations in Georgia.<br />

РЕЗЮМЕ<br />

Вступительные положения трудового кодекса Грузии<br />

Иракли Кандашвили<br />

В отличие от многих европейских государств, где регулирующие нормы трудового<br />

кодекса интегрированы и представляют неотъемлемую часть гражданского кодекса, в<br />

Грузинской правовой системе принятием нового трудового кодекса был создан единый<br />

регулирующий закон в этой сфере и нормы трудового кодекса представлены независимо.<br />

46


aucilebeli mogeriebis samarTlebrivi daxasiaTeba<br />

TaTia doliZe,<br />

stu-s samarTlis II kursis magistranti<br />

,,Tu Cvens sicocxles safrTxe,<br />

Zaladoba, yaCaRoba an mtris iaraRi emuqreba,<br />

maSin dacvis yvela saSualeba gamarTlebulia.”<br />

(markus tulius ciceroni)<br />

marTlswinaaRmdegoba sisxlis samarTlis kodeqsis me-7 muxliT<br />

dadgenili danaSaulis cnebis aucilebeli elementia. aRniSnuli muxlis<br />

Tanaxmad, ,,sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis safuZvelia am kodeqsiT<br />

gaTvalisiwnebuli marTlsawinaaRmdego da braleuli qmedeba”, amdenad, am<br />

elementis ararseboba gamoricxavs danaSaulsa da, Sesabamisad,<br />

sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas.<br />

marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli garemoebebi, bralis gamomricxvel<br />

(e.i. sapatio garemoebebi) garemoebaTa gasnxvavebiT aris gamamarTlebeli<br />

garemoebebi, romelTa arseboba miuTiTebs imaze rom pirs ar Caudenia<br />

gasakicxi qmedeba. sxva sityvebiT rom vTqvaT, marTlwinaaRmdegobis<br />

gamomricxvel garemoebaTa safuZvelze piris gaTavisufleba niSnavs mis<br />

gamarTlebas.<br />

marTlwinaaRmdegobis gamomricxvel garemoebaTa Soris centraluri<br />

adgili uWiravs aucilebel mogeriebas. Tavis mxriv, aRniSnuli garemoeba<br />

erT-erTi yvelaze Zveli sisxlsisamarTlebrivi institutia da mas jer<br />

kidev antikuri samyaros iuritebi aRaiarebdnen. saqme isaa, rom yvela drosa<br />

da epoqaSi iyo iseTi faqtebi, rodesac erTi adamiani meore adamians Tavs<br />

esxmoda, rac bunebrivad badebda Tavdacvis e.i. mogeriebis aucileblobas.<br />

sisxlis samarTlis kodeqsis 28-e muxlidan gamomdinare migvaCnia, rom<br />

aucilebeli mogerieba aris marTlwinaaRmdegobis gamomricxveli garemoeba,<br />

romelic gulisxmobs marTlsawinaaRmdego xely<strong>of</strong>isas, xelmy<strong>of</strong>is<br />

dazianebas, TviT damzianeblis an sxvisi samarTlebrivi sikeTis<br />

gadasarCenad. aqve aRsaniSnavia, rom aucilebeli mogeriebis uflebis<br />

arseboba absoluturad damoukidebelia imisgan, aqvs Tu ara pirs sxva gziT<br />

samarTlebrivi sikeTis gadarCenis saSualeba. magaliTad,<br />

marTlsawinaaRmdego xely<strong>of</strong>isas pirs SeuZlia daazianos xelmy<strong>of</strong>i maSinac<br />

ki, rodesac mas SeuZlia saSvelad mouxmos sxvas, gaiqces da a.S.<br />

aucilebeli mogerieba SeiZleba gamoyenebul iqnas nebismieri<br />

samarTlebrivi sikeTis dasacavad da am mxriv arc qoneba aris gamonaklisi.<br />

Tumca, qone-basTan dakavSirebiT sisxlis samarTlis kodeqsi garkveul<br />

Sezudvebs awesebs. kerZod, qonebis dasacavad aucilebeli mogerieba<br />

dasaSvebia Semdegi garemoebebis arsebobis SemTxvevaSi:<br />

a) aucilebeli mogerieba moxda uSualod qonebis xelmy<strong>of</strong>is xelSi gadas-<br />

vlisTanave;<br />

b) am qonebis dauyovnebliv dabruneba jer kidev SesaZlebelia.<br />

Tamamad SeiZleba iTqvas, rom qonebasTan dakavSirebuli amgvari<br />

SezRudva faqtobrivad 1950 wlis adamianis uflebaTa evorpuli konvenciis<br />

gamoZaxilia. xsenebuli konvencia icavs adamianis sicocxlis uflebas.<br />

47


konvencia krZalavs xelisuflebis warmomadgenlis mier qonebis<br />

gadarCenisaTvis Cadenili gamiznul ganzrax mkvlelobas.<br />

yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare SegviZlia warmovadginoT<br />

aucilebeli mogriebis ZiriTadi niSnebi:<br />

a) aucilebeli mogeriebis uflebis warmoSobis safuZvelia piris mimarT<br />

gan-xorcielebuli marTlsawinaaRmdego xely<strong>of</strong>a. aucilebeli mogeriebis<br />

obieqturi mxare imaSi mdgomareobs, rom am uflebis warmoSobis erTaderTi<br />

safuZvelia obieqturad arsebuli marTlsawinaaRmdego xely<strong>of</strong>a.<br />

b) aucilebeli mogeriebis adresatia mxolod xelmy<strong>of</strong>i; magaliTad, pirs<br />

sasamarTlom ukananod miusaja Tavisuflebis aRkveTa, ris gamoc<br />

sasjelaRsrulebiT dawesebulebaSi gadayvanis Semdeg am pirma mokla cixis<br />

guSagi da gaiqca. am SemTxvevaSi saxeze ar gveqneba aucilebeli mogerieba<br />

radgan pirma ziani miayena ara xelmy<strong>of</strong>s, aramed surliad sxva pirs – anu<br />

guSags, romelsac araferi saerTo ar hqonda marTlsawinaaRmdego<br />

xely<strong>of</strong>asTan. amdenad, piri daisjeba ganzrax mkvlelobisaTvis.<br />

g) aucilebeli mogeriebis mizania samarTlebrivi sikeTis dacva.<br />

aucilebeli mogeriebis subieqturi mxare imaSi mdgomareobs, rom pirs<br />

gulwrfelad unda amoZravebdes samarTlebrivi sikeTis dacvis survili.<br />

magaliTad, guluas mokvlis ganzraxviT miuaxlovda kodua. guluam<br />

araferi icoda koduas ganzraxvis Sesaxeb, magram xulignuri qvenagrZnobiT<br />

mokla igi. miuxedavad imisa, rom am SemTxvevaSi obieqturad aucilebeli<br />

mogeriebis niSnebi garkveulwilad arsebobs, aucilebeli mogerieba saxeze<br />

ar gveqneba, radgan guluas ar amoZravebda samarTlebrivi sikeTis dacvis<br />

mizani.<br />

aranakleb mniSvnelovania aucilebeli mogeriebis pirobebis xazgasma.<br />

aucilebeli mogeriebis pirobebi aris is garemoebebi, romelTa arsebobazec<br />

aris damokidebuli aucilebeli mogeriebis uflebis warmoSoba.<br />

aucilebeli mogeriebis pirobebia:<br />

1. xely<strong>of</strong>a unda iyos marTlsawinaaRmdego, rac TavisTavad gulisxmobs<br />

imas, rom xely<strong>of</strong>a unda ewinaaRmdegebodes ara marto kanons, aramed<br />

kulturis normebsac;<br />

2. xely<strong>of</strong>a unda iyos imwuTieri; aucilebeli mogeriebis ufleba arsebobs<br />

mxolod drois im monakveTSi, rodesac arsebobs marTlsawinaaRmdego<br />

xely<strong>of</strong>a. am xely<strong>of</strong>is dasrulebsiTanave wydeba aucilebeli mogeriebis<br />

uflebac; magaliTad, diasamiZes Tavs daesxa goguaZe. diasamiZem moigeria<br />

goguaZe, da Caagdo igi ugono mdgomareobaSi, ris Semdegac ketis cemiT<br />

mokla. am SemTx-vevaSi saxeze gvaqvs ara aucilebeli mogerieba, aramed<br />

ganzrax mkvleloba SurisZiebis motiviT, rameTu diasamiZem ugono<br />

mdgomareobaSi my<strong>of</strong>i goguaZe mokla ketis cemiT mas Semdeg, rac<br />

marTlsawinaaRmdego xely<strong>of</strong>a aRar arse-bobda.<br />

3. xely<strong>of</strong>a unda iyos realuri; aRniSnuli piroba imas niSnavs, rom<br />

xely<strong>of</strong>a unda arsebobdes obieqturad da ara mxolod piris warmosaxvaSi,<br />

rogorc es moCvenebiTi mogeriebis SemTxvevaSi gvxvdeba xolme; magaliTad,<br />

RamiT saxlSi mimaval maRlakeliZes win daxvda misi gadacmuli megobari<br />

saTamaSo iaraRiT xelSi. megobars ganzraxuli hqonda am gziT gaxumreboda<br />

maRlakeliZes. man maRlakeliZes Sublze iaraRi miabjina da fuli mosTxova.<br />

maRlakeliZes Tavdsaxma realuri egona, ris gamoc man TiTqosda Tavdacvis<br />

mizniT, megobars miayena janmrTelobis mZime dazianeba. am SemTxvevaSi<br />

saxeze ar gveqneba aucilebeli mogerieba, rameTu Tavdasxma ar iyo realuri<br />

da megobari faqtobrivad exumreboda maRlakeliZes. xolo rac Seexeba<br />

maRlakeliZis sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis sakiTxs, igi<br />

gaTavisufldeba pasuxismgeblobisagan Tu damtkicdeba, rom mis mier<br />

48


daSvebuli Secdoma misatevebeli iyo, e.i. Tu man ar icoda da arc<br />

SeiZleboda scodnoda, rom Tavdasxma seriozul xasiaTs ar atarebda e.i.<br />

maRlakeliZis qmedeba iqneba arabraleuli.<br />

4. xely<strong>of</strong>a unda iyos relevanturi, e.i. marTlsawinaaRmdego xely<strong>of</strong>a unda<br />

iyos socialurad mniSvnelovani; magaliTad, murRulia, romelsac paemani<br />

hqonda Seipara inasariZis baRSi, misi vardebis mosakrefad. ramdenime<br />

yvavilis mokrefis Semdeg, murRuliam is iyo wasvla daapira, rom mas baRis<br />

mepatrone inasariZem waaswro da Tavisi kuTvnili tabeluri iaraRidan<br />

gasroliT mokla murRulia. am SemTxvevaSi inasariZe daisjeba ganzrax<br />

mkvlelobisaTvis, vinaidan, SesaZloa formalurad mis mier<br />

ganxorcielebuli qmedeba Seicavs aucilebeli mogeriebis niSnebs, magram<br />

mogeriebas adgili ara aqvs, vinaidan marTlsawinaaRdmego xely<strong>of</strong>a ar iyo<br />

socialurad mniSvnelovani da es xely<strong>of</strong>a gamoixateboda ramdenime<br />

yvavilis mokrefaSi.<br />

mxolod zemoT CamoTvlili oTxive pirobis arsebobaa saWiro imisaTvis,<br />

rom piri gaTavisufldes sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan<br />

aucilebeli mogeriebis safuZvelze. am pirobaTagan erT-erTi nebismieri<br />

pirobis ararsebobis SemTxvevaSi avtomaturad da pirdapir gamoiricxeba<br />

aucilebeli mogerieba.<br />

aRsaniSnavia, rom qarTveli kanonmdebeli uSvebs aucilebeli<br />

mogeriebis gadacilebis SesaZleblobas, sisxlis samarTlis kodeqsi<br />

aucilebeli moge-riebis farglebis gadacilebad miiCnevs iseT SemTxvevas,<br />

rodesac aSkara Seusa-bamoba gvaqvs saxeze piris mier ganxorcielebul<br />

Tavdacvasa da Tavdasxmis garemoebebTan. saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

kodeqsis 113-e muxli iTvalis-wnebs pasuxismgebloba aucilebeli mogeriebis<br />

farglebs gadacilebiT Cadenili mkvlelobisaTvis. am tipis mkvleloba<br />

warmoadgens Semamsubuqebel garemoebebSi Cadenil mkvlelobas, da isjeba<br />

mxolod sam wlamde Tavisulebis aRkveTiT, maSin rodesac sisxlis<br />

samarTlis kodeqsis 108-e muxliT dadgenili martivi ganzrax<br />

mkvlelobisaTvis gaTvaloswinebulia Tavisuflebis aRkveTa 7 dan_15<br />

wlamde vadiT. kanondeblis amgvar gadawyvetilebas savsebiT veTanxmebiT,<br />

gamom-dinare iqidan, rom aucilebeli mogerieba realurad eqstremaluri<br />

viTarebaa da am dros adamianma romelic samarTliT dacul konkretul<br />

sikeTes icavs SiSis, dabneulobis, siswrafis Tu sxva garemoebebis gamo<br />

Tavisdauneburad garkveuli Secdomebi SeiZleba dauSvas.<br />

im SemTxvevaSi, Tu prokurori daaskvnis, rom piris mier Cadenilia<br />

qmedeba aucilebeli mogeriebis mgdomareobaSi man ar unda daiwyos<br />

sisxlissamarTlebrivi devna an Tu devna dawyebulia, unda Sewyvitos es<br />

devna sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 28-e muxlis ,,b” qvepunqtis<br />

safuZvelze e.i. im motiviT rom piris mier Cadenili qmedeba ar aris<br />

marTlsawinaaRmdego. Tu es garemoeba gamovlinda sasamarTlo ganxilvis<br />

stadiaze sasamarTlo amTavrebs sisxlis samarTlis saqmis ganxilvas da<br />

gamoaqvs gamamarTlebeli ganaCeni. aucilebeli mogerieba aseve warmoadgens<br />

sisxlis samarTlis saqmeze wardgenili samoqalaqo sarCelis upirobo<br />

uary<strong>of</strong>is safuZvels. sisxlis samarTlis saproceso kodeqsiT<br />

ganmtkicebuli am debulebebidan kidev erTxel vlindeba is faqti, rom<br />

aucilebeli mogerieba aris gamamarTlebeli garemoeba, romelic pirdapir<br />

gamoricxavs misi Camdeni piris, rogorc sisxlissamarTlebriv ise<br />

samoqalaqo samarTlebriv pasuxismgeblobas.<br />

dasasrul, gvinda avRniSnoT, rom aucilebel mogerieba, rogorc<br />

marTlwi-naaRmdegobis gamomricxveli erT-erTi umniSvnelovanesi garemoeba,<br />

ara marto wminda mecnierul-Teoriuli sakiTxia, aramed, igi gaxlavT Zalze<br />

49


praqtikuli da aqtualuri sakiTxi, radgan aucilebeli mogerieba<br />

TioToeuli fizikuri piris uflebaa da misi mizania samarTlebrivi sikeTis<br />

dacva. swored amitom migvaCnia, rom sasurvelia adamianebi maqsimalurad<br />

maRal doneze iyvnen informirebuli imasTan dakavSirebiT, Tu ra<br />

SemTxvevaSi aqvT aucilebeli mogeriebis ufleba da ra SeiZleba CaiTvalos<br />

aucilebeli mogeriebis farglebs gadacilebad.<br />

l i t e r a t u r a<br />

L i t e r a t u r e<br />

Л и т е р а т у р а<br />

1. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi, Tbilisi, 2007;<br />

2. saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi, Tbilisi, 2007;<br />

3. merab turava ,,sisxlis samarTlis zogadi nawilis mimoxilva”,<br />

Tbilisi, 2006;<br />

4. Tamaz donjaSvili ,, saqarTvelos sisxlis samarTali” zogadi<br />

nawili” Tbilisi, 2003;<br />

5. sakiTxebi advokatTa testirebisaTvis, tomi I, Tbilisi, 2006;<br />

6. testebi prokraturis muSakTa sakvalifikacio gamocdebisaTvis,<br />

Tbilisi, 2006.<br />

reziume<br />

aucilebeli mogeriebis samarTlebrivi daxasiaTeba<br />

TaTia doliZe<br />

naSromSi ganxilulia aucilebeli mogeriebis arsi, mniSvneloba da misi<br />

pirobebi. statiaSi aseve warmodgenilia ra samarTlebrivi procedura<br />

xorci-eldeba gamoZiebis organos mier im SemTxvevaSi, rodesac saxezea<br />

aucilebeli mogerieba.<br />

SUMMARY<br />

Juridical nature <strong>of</strong> necessary defense<br />

Tatia Dolidze<br />

In this publication is examined essence, meaning <strong>and</strong> conditions <strong>of</strong> necessary defense. In this<br />

publication there is as well represented what kind <strong>of</strong> legal procedure is realized by the inquiry organ<br />

in case if there is necessary defense.<br />

РЕЗЮМЕ<br />

Прававое характеристька необходимо йобороны<br />

Татиа Долидзе<br />

В работе рассмотрены суть, значение и условия необходимой обороны. В статъе также<br />

представлено какие правовые процедуры осуществляется органами следствия в том случае<br />

когда на лицо ситуация необходимая обороны<br />

50


q. Tbilisis uZravi qonebis (miwis nakveTebisa da Senoba-nagebobebis)<br />

bazris analizis meTodologiur-organizaciuli aspeqtebi<br />

TinaTin CigogiZe,<br />

stu-s asistent-pr<strong>of</strong>esori<br />

Tanamedrove socialur-ekonomikur pirobebSi dedaqalaqis urbanuli<br />

ganviTarebis procesis prognozirebisas uZravi qonebis klasikuri<br />

oTxeulidan – miwa, Senoba-nagebobebi, mravalwliani nargavebi, wiaRiseuli<br />

– pirveli oris wamyvani roli udavoa.<br />

q. Tbilisis uZravi qonebis bazris funqcionirebis analizis ZiriTad<br />

mizans Seadgens konkretul drosa da sivrceSi ekonomikuri dagegmvis<br />

qmediTi, konkretul Sedegebze orientirebuli xedvisa da urbanmenejmentis<br />

saTanado instrumentaris SemuSaveba. am miznis misaRwevad dasazustebelia<br />

rigi meTodologiur-organizaciuli amocanebisa.<br />

Sesabamisi proeqti aqtualuria q. TbilisSi uZravi qonebis bazris<br />

funqcionirebis sferoSi, saxelmwifo mmarTvelobisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />

organoebisTvis da sxva dainteresebuli iuridiuli da<br />

fizikuri pirebisaTvis (developerebi, menaSeneebi, damproeqteblebi) da<br />

upiratesad - q. Tbilisis axali Taobis miwaTsargeblobis generalur<br />

gegmaze momuSave specialistTa jgufisTvis.<br />

am problemis damuSavebis safuZvels warmoadgens q. Tbilisis meriis<br />

ekonomikuri samsaxuris iniciativa da am sferoSi momuSave organizaciebis,<br />

maT Soris saqarTvelos urbanistTa asociaciis mier uZravi qonebis<br />

Tematikaze Sesrulebuli naSromebi – proeqtebi, samecniero Temebi,<br />

samecniero-teqnikuri angariSebi, moxsenebebi da publikaciebi.<br />

uZravi qonebis fasebis zrdis tendencia, dadasturebuli istoriuli<br />

gamocdilebiT, vrceldeba saqarTvelozec. axal socialur-ekonomikur<br />

pirobebSi, rodesac SeimCneva e.w. “veluri kapitalizmis” niSnebi, da<br />

amavdroulad – problemis arasakmao meTodologiuri da normatiuli<br />

uzrunvely<strong>of</strong>is fonze, realuria miwaze spekulaciuri fasebis<br />

Camoyalibebis saSiSroeba, rac ver waadgeba urbanizirebuli sivrcis<br />

mdgrad ganviTarebas, ZiriTadad orientirebuls farTomasStabian<br />

municipalur programebze (da ara mxolod kerZo iniciativebze damyarebuls).<br />

Sesabamisi normatiuli bazis ganviTareba da sruly<strong>of</strong>a ver daefuZneba<br />

meTodologiurad gaumarTav da uwyebrivi interesebiT nakarnaxev calkeul<br />

normatiul aqtebs.<br />

qalaqis optimaluri ganviTarebis meToduri da organizaciuli saSualebebis<br />

arsenalSi menaSeneTa srul informirebulobasTan erTad erT-erTi<br />

umTavresia uZravi qonebis masobrivi Sefasebis obieqturi sistemis danergva.<br />

swored aseT SesaZleblobaze unda iyos orientirebuli qalaqSi uZravi<br />

qonebis Rirebulebis gansazRvris, fasebis dadgenisa da. monitoringis<br />

eqspertuli sistema<br />

urbanuli ganviTarebis samecniero-meTodologiuri uzrunvely<strong>of</strong>a<br />

ukanasknel xanebamde faqtiurad ar iyenebda sistemuri analizis aparats,<br />

maSin rodesac modelirebis Teoriis, eqspertuli sistemebis, monacemTa<br />

(codnaTa) bazebis (bankebis) gamoyeneba gansaxilvel sferoSiELfaseulobaTa<br />

gaazrebisa da Sesabamisi swori gadawyvetilebebis miRebis safuZveli unda<br />

gaxdes. informaciuli da proceduruli blokebis unifikacia (struqturul-<br />

51


ierarqiuli azriT) “sawarmoo disciplinis” aucilebeli pirobaa.<br />

teritoriis zonirebis doneebi (zona, seqtori, kvartali, nakveTi),<br />

samarTlebrivi normis komponentebi (hipoTeza, dispozicia, sanqcia), uZravi<br />

qonebis ZiriTadi maCveneblebi (Rirebuleba, mflobeli, servituti, ipoTeka)<br />

cxadad da erTmniSvnelovnad unda iyos interpretirebuli.<br />

gansaxilvelia saqarTveloSi uZravi qonebis bazris sferoSi moqmedi<br />

sakanonmdeblo-normatiuli baza da pr<strong>of</strong>iluri saerTaSoriso<br />

organizaciebis rekomendaciebi.<br />

Sesaswavlia Tbilisis uZravi qonebis bazris struqtura (misi<br />

segmentacia). gasaanalizebelia uZravi qonebis rogorc pirveladi, ise<br />

meoradi bazari: moTxovnileba-SemoTavazebis Tanafardoba, fasebis done,<br />

obieqtebis likviduroba, bazris gaxsniloba, Tavisuflebis xarisxi,<br />

sivrciT-teritoriuli aspeqtebi, “prestiJulobis” fenomeni, “marginalobis”<br />

(momijnaveobis) efeqti, obieqtis “xarisxis maCveneblebis” nomenklkatura,<br />

fasebis “reliefi” da misi morfodinamika.<br />

ganxilul unda iqnas uZravi qonebis bazris obieqtebis funqciuri<br />

pr<strong>of</strong>ili da arqiteqturul-gegmarebiTi gadawyvetilebebi (sacxovrisi,<br />

sa<strong>of</strong>ise Senobebi, savaWro obieqtebi da sxva; sarTulianoba, konstruqciuli<br />

sqema, seqciuri, wertilovani, galereuli da sxva; individualuri saxlebi,<br />

kondominiumebi; sas<strong>of</strong>lo-sameurneo da arasas<strong>of</strong>lo-sameurneo miwebi;<br />

vakanturi da ”xami” teritoriebi) - rogorc wesi, uZravi qonebis<br />

klasifikatoris Sesabamisad identificirebuli obieqtis kodirebis mkafiod<br />

struqturirebuli, pozicionirebuli rvaniSna aTobiTi sistemis (klasi,<br />

jgufi, saxeoba, tipi) Sesabamisad, rac SemoTavazebulia saqarTvelos<br />

urbanistTa asociaciis mier.<br />

unda dafiqsirdes q. Tbilisis pirobebSi uZravi qonebis bazris yvela<br />

funqciuri rgoli – momxmareblidan sajaro reestramde.<br />

proeqtis Sesrulebis meTodika gulisxmobs eqsperimentuli SerCeviTi<br />

monacemTa bazis SemuSavebas statistikuri departamentis, adgilobrivi<br />

TviTmarTvelobis organoebis, developerebis, menaSeneTa Sesaxeb<br />

monacemebis; gancxadebebis kontent-analizis, saeqsperto gamokiTxvisa da<br />

uZravi qonebis bazris SWOT-analizis gziT. Catarebul unda iqnas uZravi<br />

qonebis obieqtebis Sefasebis meTodebis SedarebiTi analizi. ganxilul<br />

iqnas teritoriebis kompleqsuri qalaqTmSenebluri Sefasebis problema.<br />

gamoyenebul iqnas mopovebuli masalis pirveladi statistikuri damuSavebis<br />

meTodi, informaciis damuSavebisa da vizualizaciis kompiuteruli<br />

teqnologia.<br />

bazris ZiriTadi maxasiaTeblebis mopovebisa da analizis meSveobiT<br />

ganxiluli unda iqnas q. Tbilisis pirobebSi uZravi qonebis bazris<br />

retrospeqtiva (paneluri kvlevis meTodi) da dRev<strong>and</strong>eli mdgomareoba.<br />

Camoyalibebuli unda iqnas mosazrebebi uZravi qonebis bazris perspeqtiuli<br />

ganviTarebis Taobaze - rogorc eqstrapolaciis meTodiT<br />

(gamovlenili tendenciebis gaTvaliswinebiT), aseve eqspertuli xedvebis<br />

Sejerebis safuZvelze.<br />

SemoTavazebul unda iqnas uZravi qonebis bazris informaciuli uzrunvely<strong>of</strong>is<br />

wyaroebi, procedurebi da teqnologiebi - monacemTa reliaciuri<br />

baza, interneti, geoinformaciuli sistema da monitoringis meToduri da<br />

organizaciuli aspeqtebi.<br />

52


l i t e r a t u r a<br />

L i t e r a t u r e<br />

Л и т е р а т у р а<br />

1. `q. Tbilisis arqiteqturuli da urbanistuli ganviTarebis<br />

meTodologiuri baza da misi ganviTarebis strategia~. sua. fondis<br />

"Ria sazogadoeba-saqarTvelo" finansuri mxardaWeriT. 1997 w.<br />

2. `samxreT kavkasiis qveynebis uZravi qonebis bazris samarTlebrivi,<br />

instituciuri da informaciuli safuZvlebis SemuSaveba~ (saiti<br />

http://www.urbia.gol.ge). sua. fondis "evrazia" finansuri mxardaWeriT. 2000<br />

w.<br />

3. `sacxovrisis Sefasebis urbanuli da arqiteqturul-gegmarebiTi<br />

aspeqtebi~. sua. `Sorbankis~ (aSS) finansuri mxardaWeriT. 2002 w.<br />

4. `qalaqganviTarebis monitoringis xelmisawvdomi sistemis modelis<br />

SemuSaveba~ (saiti http://www.urb<strong>and</strong>ev.org.ge). sua. fondis "evrazia"<br />

finansuri mxardaWeriT. 2000 w.<br />

reziume<br />

q. Tbilisis uZravi qonebis (miwis nakveTebisa da Senoba-nagebobebis)<br />

bazris analizis meTodologiur-organizaciuli aspeqtebi<br />

TinaTin CigogiZe<br />

q. Tbilisis uZravi qonebis bazris funqcionirebis analizis ZiriTad<br />

mizans Seadgens ekonomikuri dagegmvis qmediTi, konkretul Sedegebze<br />

orientirebuli xedvisa da urbanmenejmentis saTanado instrumentaris<br />

SemuSaveba. am miznis misaRwevad dasaxul unda iqnas rigi meTodologiurorganizaciuli<br />

amocanebisa. ganxilul unda iqnas uZravi qonebis bazris<br />

struqtura da ZiriTadi kategoriebi, obieqtebis tipologia, funqcionirebis<br />

subieqtebi da instituciebi.<br />

SUMMARY<br />

Methodological-organizational aspects <strong>of</strong> the analysis <strong>of</strong> the market <strong>of</strong> the real estate<br />

(the ground areas, buildings <strong>and</strong> constructions) <strong>of</strong> Tbilisi<br />

Tinatin Chigogidze<br />

The basic purpose <strong>of</strong> the analysis <strong>of</strong> functioning <strong>of</strong> the market <strong>of</strong> the real estate <strong>of</strong> Tbilisi is<br />

development <strong>of</strong> corresponding toolkit <strong>of</strong> the effective vision focused on concrete results <strong>and</strong> urban<br />

management. Statement is necessary for achievement <strong>of</strong> this purpose <strong>of</strong> some methodologicalorganizational<br />

tasks. Consideration <strong>of</strong> structure <strong>and</strong> the basic categories <strong>of</strong> the market <strong>of</strong> the real<br />

estate, typology <strong>of</strong> objects, subjects <strong>of</strong> functioning <strong>and</strong> institutions are necessary.<br />

53


РЕЗЮМЕ<br />

Методико-организационные аспекты анализа рынка недвижимости<br />

(земельных участков, зданий и сооружений) г. Тбилиси<br />

Тинатин Чигогидзе<br />

Основной целью анализа функционирования рынка недвижимости г. Тбилиси является<br />

разработка соответствующего инструментария действенного, ориентированного на<br />

конкретные результаты видения и урбанменеджмента. Для достижения этой цели необходима<br />

постановка ряда методико-организационных задач. Необходимо рассмотрение структуры и<br />

основных категорий рынка недвижимости, типологии объектов, субъектов<br />

функционирования и институций.<br />

54


atmosferuli narCenebis kompleqsuri<br />

energoteqnologiuri utilizaciis principi<br />

gela biwkinaSvili,<br />

teqnikur mecnierebaTa k<strong>and</strong>idati<br />

naSromSi moyvanili energoteqnologiuri utilizaciis principi moiT-<br />

xovs amorCeuli mimarTulebis konkretizacias, sadac nebismieri dadebiTi<br />

efeqti gvaZlevs saSualebas, mivaRwioT sahaero auzis mdgomareobis<br />

sagrZnob cvlilebas, samrewvelo qalaqis yoveldRiur cxovrebaSi swored<br />

am procesebis yovlismomcveli SeRwevis Sedegad.<br />

aqve unda aRiniSnos misaRebi ekologiuri aqcentebis moulodneli<br />

Sereva qalaqis atmosferos dabinZurebis wyaroebTan. saTbobenergetikuli<br />

centralis [1] mili warmoadgens atmosferos dabinZurebis Tavisebur naTel<br />

simbolos. Tumca, saqvabis kargad daregulirebul sakvamur mils atmosferos<br />

zeda fenebSi aqvs mniSvnelovnad naklebi mavne nivTierebebi, vidre<br />

saventilacio sistemis an teqnologiuri mowyobilobebis haergamwov<br />

`qolgebs~, romelic damontaJebulia saxuravze odnav zemoT.<br />

Tavis droze sigalisa da gureviCis mier warmodgenili iyo<br />

produqtebis wvis toqsikurobis pirobiTi maCvenebeli [2], romelic<br />

iTvaliswinebda ara marto raodenobas, aramed maTSi arsebuli<br />

adamianisaTvis saSiSi mavne nivTierebebis Semcvelobas. miuxedavad zogierTi<br />

naklovanebisa, meTodi aRmoCnda iRbliani da dResac gamoiyeneba<br />

atmosferos dabinZurebis statistikaSi moyvanili Rileuri atmosferuli<br />

narCenebis pirobiTi masiuri erTeulis saxiT (mag. pir. t/weliwadSi). droTa<br />

ganmavlobaSi meTodika Sevsebuli iyo ara ubralo ariTmetikuli, aramed<br />

maTi toqsikurobis dajamebis biologiuri efeqtis principiT. jamuri toq-<br />

sikurobis maCveneblebSi Sedian ara marto mavne nivTierebebis koncentraci-<br />

ebi C1 da maTi toqsikurobis formaluri maCveneblebi ΠDK1, aramed K 1 maTze<br />

jamuri zemoqmedebis biologiuri maCvenebeli, romelic sakmaod<br />

gavrcelebulia mTliani an nawilobrivi Sejamebisas ( 0 1 1)<br />

< < K . cnobilia<br />

nivTierebebis mavne gavlenis gaZlierebis magaliTebi ara marto erToblivi<br />

zemoqmedebiT (K 1 > 1), aramed Taviseburi antogonizmic (K 2 < 0), rodesac erTi<br />

mavne nivTiereba ramdenadme asustebs meoris moqmedebas.<br />

Γ<br />

CM<br />

=<br />

n<br />

∑<br />

l = 1<br />

55<br />

K<br />

1<br />

(<br />

C<br />

1<br />

ΠDK<br />

1<br />

). (1)


am maCveneblis mixedviT Tevzkombinatis, an erTi SexedviT uwyinari<br />

qaRaldis warmoebis narCenebi aRmoCnda TiTqmis 2-jer ufro mavne, vidre<br />

avtotransportis gamonabolqvi airebi [3]. qalaqis xis baza, romelic wvavs<br />

mxolod karantiniani xis taras atmosferos miwiszeda fenaSi gamodevnis 30<br />

kg/sm-ze met mavne nivTierebebs [4]. maT Soris fenoli, furfuroli,<br />

addehidi, diacetili, ketoni, WianWvelis da Zmris mJavebi, karcerogenuli<br />

ΠAY, mtvrevadi nivTierebebi (romelTa SemadgenlobaSi Sedis 400-mde merqnis<br />

pirolizis produqtebi).<br />

es magaliTebi kidev erTxel usvams xazs gauvneblobis problemis<br />

analizis meTodologiuri dabejiTebis aucileblobas TiToeul konkretul<br />

SemTxvevaSi.<br />

energo-ekologiuri meTodi moiTxovs TviTon termin `gauvnebloba~-s da-<br />

konkretebas. adamianisa da bunebisaTvis bevri mavne nivTierebebi<br />

warmoadgens Zvirfas qimiur nedleuls. sakvebi produqtebis Sebolvisas<br />

sasargeblod gamoiyeneba mxolod e.w. Sembolavi agentebis daaxloeboT 3%,<br />

romelic warmoiqmneba Sesaboli kvamlis generirebisas. saventilacio siste-<br />

mis gamwovi haeris Jangbadi SeiZleba warmatebulad iyos gamoyenebuli wvis<br />

procesis dros. gavrcelebuli saxiT igi warmoadgens ara marto<br />

gamonabolqvi airebis sasargeblo komponents, aramed mis romelime sasar-<br />

geblo Tvisebas. narCeni airebis ganlagebis entalpia yvelaze xSiri<br />

SemTxvevaa da misi siTbos utilizacia sakmaodaa gavrcelebuli, germaniaSi<br />

arsebobs Sida qarxnuli rkinigzis transportis muSaobis magaliTebi<br />

saqvabe mowyobilobebis akumulirebul Warb orTqlze. dabalpotenciuri<br />

wylis orTqli warmoiqmneba Camonadeni wylebis Termuli gauvneblobis<br />

SemTxvevaSi, xolo avtoklavis teqnologiis mqone qimiur aparatebs aqvT<br />

mniSvnelovnad Warbi wneva.<br />

energo-ekologiuri analizis safuZvelze saWiroa gaurkveveli<br />

terminis `gauvneblobis~ nacvlad, fuZemdebelis saxiT Camoayalibos orTqli-<br />

airiani atmosferuli gamonabolqvis kompleqsuri energoteqnologiuri<br />

utilizaciis principi. amgvari midgomis Sedegi naTladaa warmodgenili am<br />

problemis blok-sqemaze (nax. 1), romelSic TanmimdevrobiTaa asaxuli misi<br />

struqtura da Sesabamisad warmatebuli gadawyvetis gzebi.<br />

56


gamonabolqvebis, airebis da energetikuli nakadebis<br />

Semadgeblobis analizi<br />

mavne nivTierebebis warmowmnis (gatanis) CaxSoba, Tavidan acileba<br />

efeqturi lokalizacia da mavne nivTierebebis transporireba<br />

sasargeblo komponentebis an gamonabolqvebis Tvisebebis utilizacia<br />

organos<br />

gamowva<br />

sawvavi, energia,energomatareblebi<br />

orTqlaiariani atmosferuli gamonabolqvebis kompleqsuri<br />

eleqtro-teqnologiuri utilizacia<br />

mavne komponentebis sakuTriv efeqturi neitralizacia<br />

araorganuli<br />

nivTierebebis<br />

neitralizacia<br />

an daWera<br />

gawmenda<br />

mtvrisasagan<br />

an<br />

sxva nawilakebisagan<br />

HHB-s<br />

dezodoracia <br />

dezinfeqcia<br />

gauvnebadobis teqnologiis optimizacia energiis da daxarjuli<br />

komponentebis ekonomiis mizniT<br />

qimiuri<br />

reagentebi<br />

katalizatorebi<br />

da sxva danaxarji<br />

masalebi<br />

atmosferuli<br />

haeri<br />

narCeni airebis siTbos utilizacia.<br />

dabalpotenciuri energomatareblebis utilizacia<br />

paralelurad warmoqmnili mavne komponentebis gauvnebloba<br />

an warmoqmnis Tavidan acileba<br />

atmosferuli haeris dacvis dros sxva bunebrivi<br />

garemos dabinZurebis Tavidam acileba<br />

dezaticacia<br />

wyali<br />

bunebisdamcavi<br />

teqnologiebi<br />

Tanmxlebi teqnologiuri da konstruqciuli amocanebis gadawyveta<br />

zaralis energo-ekologiuri minimizacia atmosferos haerTan<br />

nax. 1. orTqlairiani atmosferuli gamonabolqvis kompleqsuri<br />

energo-teqnologiuri problemis blok-sqema<br />

57


l i t e r a t u r a<br />

L i t e r a t u r e<br />

Л и т е р а т у р а<br />

1. biwkinaSvili g. qalaqis sahaero garemos da misi momwamlavi nivTierebebis<br />

dabinZurebiT gamowveuli Taviseburebebi // saerTaSoriso samecniero<br />

Jurnali `inteleqtuali~. # 2. Tbilisi, 2006. gv. 87-90.<br />

2. Сигал И.Я.. Гуревич Н.А. Оценка влияния различных источников газовых выбросов на<br />

загрязнение атмосферного воздуха // Укр. химический журнал. – Киев. 1971. № 2. – с. 140-<br />

150.<br />

3. Вулис Л.А., Ярин Л.П. Аэродинамика факеля. Л.: Энергия. 1978. 216 с.<br />

4. Гаврилов П.Ф., Горбаненко А.Д., Туркестанова Е.Л. Влияние влаги, вводимой в горячий<br />

воздух. на содержание окислов азота в продуктах сгорания / Теплоэнергетика, 1983. № 9, -<br />

с. 13-15.<br />

reziume<br />

atmosferuli narCenebis kompleqsuri<br />

energoteqnologiuri utilizaciis principi<br />

gela biwkinaSvili<br />

naSromSi gadmocemulia atmosferuli narCenebis kompleqsuri<br />

energoteqnologiuri utilizaciis principi. mocemuli meTodika Sevsebulia<br />

toqsikurobis dajamebis biologiuri efeqtis proncipiT. moyvanilia<br />

orTqliani atmosferuli gamonabolqvis kompleqsuri energo-teqnologiuri<br />

problemis blok-sqema.<br />

SUMMARY<br />

The principle <strong>of</strong> utilization <strong>of</strong> complex energy-technological atmospheric residues<br />

Gela Bitskinashvili<br />

In this publication the utilization principle <strong>of</strong> combined energy-technological atmospheric residues is<br />

investigated. In the publication the method also is given. It is filled with summation <strong>of</strong> toxic with<br />

efect <strong>of</strong> biological principle. There is shown the complex energy-technological scheme <strong>of</strong> steamy<br />

atmosperic exhaust.<br />

РЕЗЮМЕ<br />

Комплексный энерготехнологический принцип<br />

утилизации атмосферных остатков<br />

Гела Бицкинашвили<br />

Труд передаёт комплексный энерготехнологический принцип утилизации<br />

атмосферных остатков. Привидённая методика дополнена принципом биологического<br />

эффекта суммирования токсичности. Даётся блок-схема энерготехнологической проблемы<br />

паровых атмосферных выхлопов.<br />

58


gakiduli bagiris sxvadasxva meTodiT angariSi<br />

giorgi javaxiSvili,<br />

stu-s asistent-pr<strong>of</strong>esori<br />

Tanamedrove kompiuteruli teqnologiebisa da programirebis<br />

algoriTmuli enebis ganviTarebis pirobebSi, sul ufro met aqtualurobas<br />

iZens bagirgzis bagirTa sistemis angariSis kompiuteruli meTodebi.<br />

gakiduli bagiri, rogorc kvlevis obieqti, warmoadgens rTul sistemas,<br />

romelic xasiaTdeba mTeli rigi TaviseburebebiT da proeqtirebis dros<br />

maTs gaTvaliswinebas arsebiTi mniSvneloba eniWeba; kerZod ki, mTeli<br />

sistema gakidulia sivrceSi ramodenime aseul, SesaZloa aTas metrzec;<br />

gaWimuli bagiri urTierTqmedebs mraval elementTan, rogoricaa: amZravi,<br />

damWimi tvirTi, vagoni, sayrdenebi, amZravi da mimmarTveli Skivebi,<br />

romlebic, Tavis mxriv warmoadgenen arawrfiv sistemebs; bagirs gaaCnia<br />

sixiste da amdenad adgili aqvs drekad deformaciebsa da rxevebs; gansakuTrebuli<br />

aRniSvnis Rirsia xaxunis Zalebis arseboba. amrigad, gakiduli<br />

bagiris wonasworobis mdgomareobis povna dadis mravalucnobiani arawrfiv<br />

gantolebaTa sistemis amoxsnaze. moyvanili garemoebebi bagirgzebis proeqtirebisas<br />

kompiuteruli teqnologiebis gamoyenebas sul ufro aqtualurs<br />

xdis.<br />

gakiduli bagiris angariSis kompiuteruli meTodebidan aRsaniSnavia<br />

bagiris diskretuli modeli, romelic damuSavebuli da SemoTavazebulia<br />

pr<strong>of</strong>. d. pataraias mier. diskretuli modeli saSualebas gvaZlevs<br />

proeqtirebis dros maqsimalurad gaviTvaliswinoT aRniSnuli garemoebebi,<br />

rac proeqtis xarisxianobis, angariSis sizustis amaRlebis winapirobaa.<br />

bagiris diskretul modelSi or wertils Soris gakiduli bagiri<br />

SegviZlia warmovadginoT rogorc erTmaneTis mimdevrobiT SeerTebuli n<br />

raodenobis ubani (elementaruli kvanZi), romelSic gadanawilebulia<br />

bagiris ZiriTadi maxasiaTebeli sidideebi: sakuTari woniT da sxva gare<br />

zemoqmedebiT (mag. qari) Seqmnili damatebiTi datvirTva da misi<br />

mimarTuleba, bagiris uWimavi (samontaJo) sigrZe, bagiris sixiste [2]. aseTi<br />

sistemis statikuri wonasworobis mdgomareoba dadgeba maSin, rodesac<br />

erTdroulad yvela elementarul kvanZze moqmedi jamuri Zala aRmoCndeba<br />

nulis toli. amrigad, gakiduli bagiris angariSi SegviZlia daviyvanoT<br />

elementaruli kvanZis statikuri wonasworobis povnis amocanamde. ukve didi<br />

xania cnobilia da warmatebiT gamoiyeneba gakiduli bagiris diskretuli<br />

modelis kompiuteruli gaangariSebis algoriTmi da programa.<br />

aRniSnuli statiis mizans warmoadgens, bagiris gaangariSebis<br />

klasikuri meTodebiT (moqnili Zafis, paraboliT aproqsimaciis) da bagiris<br />

diskretuli modelis gamoyenebiT miRebuli Sedegebis Sedareba. am procesSi<br />

sruli suraTis misaRebad saWiroa TiTeuli meTodi CavayenoT Tanabar<br />

pirobebSi, raTa imTaviTve gamoiricxos romelime maTganisadmi subieqturi<br />

damokidebuleba.<br />

59


nax. 1 or wertils Soris gakiduli bagiri<br />

sakvlevi amocana zogadi saxiT Semdegnairad SeiZleba<br />

CamovayaliboT: A da B wertils Soris gakidulia L0<br />

sigrZis (samontaJo<br />

sigrZe) erTgvarovani bagiri, romlis erTeuli metris wonaa q , ganikveTis<br />

farTobi - F da drekadobis moduli - E . wertilebs Soris horizontaluri<br />

sigrZe avRniSnoT l -iT, xolo doneTa Soris sxvaoba - h -iT (nax. 1).<br />

moqnili Zafi – dasmuli amocanis gadasawyvetad saWiroa jaWvwiris<br />

c parametris povna. rogorc cnobilia, gakiduli bagiris sigrZe<br />

SesaZlebelia gamoiTvalos formuliT:<br />

2<br />

2 ⎛ ⎛ l ⎞⎞<br />

L 0 = h + ⎜ ⋅ c ⋅ sh⎜<br />

⎟<br />

(1)<br />

2<br />

⎝<br />

⎟<br />

⎝ 2 ⋅ c ⎠⎠<br />

romelic ricxviTi meTodebiT advilad SeiZleba amoixsnas c -s mimarT. jaWvwiris<br />

parametris gansazRvris Semdeg gakiduli bagiris sxva ZiriTadi<br />

sidideebis angariSi praqtikulad araviTar sirTules ar warmoadgens [2, 3,<br />

4]. aqve ar SeiZleba ar aRiniSnos is garemoebac, rom moqnili Zafis<br />

TeoriiT, gakiduli bagiris kvlevis dros, ar xdeba bagiris drekadi<br />

deformaciebis gaTvaliswineba.<br />

jaWvwiris paraboliT aproqsimacia – yrudCmagrebuli boloebiani<br />

bagiris gaangariSebis Tanmimdevroba detalurad aris aRwerili<br />

literaturaSi [1, 3, 4]. iqve gamoyvanilia cnobili gantoleba, romelic<br />

amyarebs damokidebulebas bagiris mocemul da im axal mdgomareobas Soris,<br />

rodesac xdeba bagiris datvirTvis an garemos temperaturis Secvla.<br />

dasmuli amocanis pirobidan gamomdinare, gakiduli bagiris cnobil<br />

mdgomareobas Seesabameba is maqsimaluri daWimuloba, romelic bagirs<br />

eqneba A da B wertilebSi Camagrebis Semdeg.<br />

bagiris sigrZe gamoiTvleba cnobili formuliT:<br />

2 3<br />

l q l<br />

L 0 = + 2<br />

cos β 24 ⋅ H ⋅ cos β<br />

sadac, H bagiris daWimulobis horizontaluri mdgenelia, kn.<br />

(2)<br />

(2)-dan SesaZlebelia ganvsazRvroT bagiris daWimulobis<br />

horizontaluri mdgeneli H . Tu CavTvliT, rom bagiris datvirTva da<br />

garemos temperatura ucvleli darCa, gakiduli bagiris sxva parametrebis<br />

60


gaangariSeba SesaZlebelia vawarmovoT (2) formulidan gansazRvruli<br />

bagiris daWimulobis horizontaluri mdgenelisTvis.<br />

bagiris diskretuli modeli – gakiduli bagiris angariSisas mxedvelobaSi<br />

miiReba bagiris sakuTari woniTa da sixistiT gamowveuli drekadi<br />

deformaciebi. TiToeuli ubnisTvis xdeba gauwonasworebeli Zalis<br />

gansazRvra, romelic warmoadgens kvanZze moqmedi yvela Zalis geometriul<br />

jams. imisda mixedviT, Tu ra sididis aris es Zala, elementaruli kvanZi<br />

Seicvlis Tavis mdebareobas ise, rom moxdes moqmedi jamuri Zalis<br />

Semcireba. es procesi gagrZeldeba manam, sanam bagiris gauwonasworebeli<br />

Zala ar gaxdeba Teoriulad nulis, xolo praqtikulad ε manqanuri<br />

angariSis sizustis toli.<br />

statiaSi dasmuli amocana gadaWrilia samive meTodis gamoyenebiT<br />

Semdegi sawyisi pirobebisTvis: malis horizontaluri sigrZe - l = 1500 m;<br />

malis doneTa Soris sxvaoba - h = 500 m; SerCeulia sast. 3065-46 tipis Ria<br />

spiraluri bagiri, romlisTvisac erTeuli metris wona aris q = 0,<br />

1 kn/m;<br />

ganivkveTis farTobi - F = 1198 mm2<br />

; bagiris samontaJo sigrZe - 0 1600 m;<br />

bagiris drekadobis moduli -<br />

= L<br />

E = 160 gpa SerCeulia [3] –Si moyvanili<br />

rekomendaciebis gaTvaliswinebiT.<br />

cxrilSi #1 naCvenebia angariSis Sedegebi samive meTodisTvis.<br />

cxrili 1. gakiduli bagiris angariSis Sedegebi paraboliT aproqsimaciis, moqnili Zafisa<br />

da diskretuli modelis gamoyenebiT<br />

cdomileba diskretuli modelis<br />

mimarT<br />

saangariSo sidideebi<br />

bagiris daWimuloba, [kn]<br />

parabo-liT<br />

aproqsimacia<br />

moqnili Zafi<br />

diskretuli<br />

modeli<br />

paraboliT<br />

aproqsimacia<br />

absolituri <br />

fardobi-Ti<br />

moqnili Zafi<br />

absolituri <br />

fardobi-<br />

Ti<br />

TA - sayrdeni A 280,705 266,803 256,371 -24,334 -9,49% -10,432 -4,07%<br />

TB - sayrdeni B 329,158 316,803 306,377 -22,781 -7,44% -10,426 -3,40%<br />

TD - malis SuaSi 295,505 280,623 269,929 -25,576 -9,47% -10,693 -3,96%<br />

bagiris Cakiduloba, [m]<br />

f l/2 malis SuaSi 105,751 111,805 121,370 15,619 12,87% 9,565 7,88%<br />

bagiris mxebis kuTxe,<br />

[gradusi]<br />

AA - sayrdeni A 2,94 2,40 1,77 -1,17 -65,82% -0,63 -35,6%<br />

AB - sayrdeni B 31,61 32,71 33,24 1,63 4,91% 0,53 1,59%<br />

AD - malis SuaSi 18,43 18,21 18,30 -0,14 -0,76% 0,09 0,47%<br />

rogorc miRebuli Sedegebidan Cans, paraboliT aproqsimaciis meTodi<br />

iZleva maqsimalur cdomilebas TiTqmis yvela ZiriTadi sididis<br />

angariSisas. Gansxvaveba gansakuTrebiT mniSvnelovania sayrdenebTan bagiris<br />

mxebis kuTxeebis gansazRvrisas (65,9%).<br />

moqnili Zafis meTodiT naangariSebi sidideebi met-naklebad jdeba<br />

dasaSvebi cdomilebis farglebSi. am meTodis cdomilebis ZiriTadi wyaro<br />

aris is garemoeba, rom angariSis dros mxedvelobaSi ar miiReba bagiris<br />

drekadi wagrZeleba.<br />

gakiduli bagiris angariSi diskretuli modelis gamoyenebiT<br />

Catarda Semdegi pirobebisaTvis: diskretuli kvanZebis raodenoba n = 50;<br />

bagirze moqmedi dasaSvebi jamuri gauwonasworebeli Zala Tsum<br />

= 0 kn;<br />

angariSis dros gamoyenebuli iyo saSualo simZlavris da gamoTvliTi<br />

61


esursebis mqone kompiuteri Pentium IV - Celeron 1 , 8GH,<br />

256MB<br />

RAM ;<br />

angariSis xangrZlivobam Seadgina 5 wT; angariSi avtomaturad Sewyda,<br />

rodesac bagirze realurad moqmedi jamuri gauwonasworebeli Zala<br />

'<br />

Tsum<br />

= 0,<br />

0204 kn, rac mocemuli SemTxvevisTvis praqtikulad Seesabameba<br />

bagiris daWimulobis mimarT manqanuri angariSis sizustes;<br />

naxazebze 2, 3 da 4 naCvenebia gakiduli bagiris angariSis Sedegebis<br />

grafikebi.<br />

y, [m]<br />

T, [kn]<br />

500<br />

450<br />

400<br />

350<br />

300<br />

250<br />

200<br />

150<br />

100<br />

330<br />

320<br />

310<br />

300<br />

290<br />

280<br />

270<br />

260<br />

250<br />

50<br />

0<br />

Intel ( )<br />

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500<br />

x, [m]<br />

paraboliT aproqsimacia moqnili Zafi diskretuli modeli<br />

nax. 2 or wertils Soris gakiduli bagiri<br />

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500<br />

x, [m]<br />

paraboliT aproqsimacia moqnili Zafi diskretuli modeli<br />

nax. 3 gakiduli bagiris daWimuloba<br />

62


α, [gradusi]<br />

35<br />

30<br />

25<br />

20<br />

15<br />

10<br />

5<br />

0<br />

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500<br />

x, [m]<br />

paraboliT aproqsimacia moqnili Zafi diskretuli modeli<br />

nax. 4 gakiduli bagiris mxebis kuTxe<br />

miRebuli Sedegebis Sedareba saSualebas gvaZlevs gakeTdes Semdegi<br />

daskvnebi:<br />

gakiduli bagiris angariSis klasikuri meTodebiT miRebuli Sedegebi<br />

(jaWvwiri da paraboliT aproqsimacia), gansakuTrebiT grZeli malis<br />

SemTxvevaSi, xasiaTdebian garkveuli cdomilebebiT, romlebic SesaZlebelia<br />

gaxdnen bagirgzebis usafrTxo eqspluataciis darRvevis winapiroba. am<br />

cdomilebebis gamomwvevi mizezebi, sxva cnobil mizezebTan erTad, aris<br />

bagiris drekadi wagrZelebebis mxedvelobaSi miuRebloba. gakiduli bagiris<br />

angariSi, gansakuTrebiT sayrdenebTan axlos, umjobesia vawarmovoT bagiris<br />

diskretuli modelis gamoyenebiT. calke kvlevis sagania diskretuli<br />

modeliT angariSis sizusteze kvanZebis raodenobis gavlenis dadgena.<br />

diskretuli modelis SemTxvevaSi bagiris deformacias arsebiTad<br />

iTvaliswinebs Tavad modeli, rac ganapirobebs angariSis Sedegebis<br />

SedarebiT maRal sizustes.<br />

l i t e r a t u r a<br />

L i t e r a t u r e<br />

Л и т е р а т у р а<br />

1. k. baramiZe, i. kogani. samgzavro kiduli sabagiro gzebi.<br />

gamomcemloba `ganaTleba~, Tbilisi, 1969 w. 245 gv.<br />

2. Патарая Д. И. Расчет и проектирование канатных систем на примере подвесных<br />

дорог. «Мецниереба», Тбилиси, 1991, 102 с.<br />

3. Дукельский А.И. Подвесные канатные дороги и кабельные краны. «Машгиза»,<br />

Москва-Ленинград, 1951, 398 с.<br />

4. Беркман М.Б., Бовский Г.Н., Куйбида Г.Г., Леонтьев Ю.С. Подвесные канатные<br />

дороги. Москва, Машиностроение, 1984, 264 с.<br />

63


eziume<br />

gakiduli bagiris sxvadasxva meTodiT angariSi<br />

giorgi javaxiSvili<br />

ganxilulia yrudCamagrebulboloebiani bagiris gaangariSebis amocana<br />

moqnili Zafis, paraboliT aproqsimaciisa da pr<strong>of</strong>. d. pataraias mier Semu-<br />

Savebuli bagiris diskretuli modelis gamoyenebiT. angariSis Sedegebi<br />

warmodgenilia cxrilis da grafikebis saxiT. gansazRvrulia absolituri<br />

da fardobiTi cdomilebebi. dadgenilia, rom praqtikuli angariSis dros,<br />

paraboliT aproqsimaciis meTodis gamoyenebisas, adgili aqvs maqsimalur<br />

cdomilebas.<br />

SUMMARY<br />

Calculation <strong>of</strong> a slacking cable rope by various methods<br />

Giorgi Javakhishvili<br />

The problem <strong>of</strong> calculation <strong>of</strong> key parameters <strong>of</strong> slacking cable rope, with deaf fixation <strong>of</strong> the<br />

ends, three various methods are considered: under the theory <strong>of</strong> a flexible filament, a method <strong>of</strong><br />

approximating by a parabola <strong>and</strong> using the discrete model <strong>of</strong> a cable rope proposed by Pr<strong>of</strong>. D.<br />

Pataraia. Outcomes <strong>of</strong> the fulfilled calculation for matching are introduced in the form <strong>of</strong> tables <strong>and</strong><br />

graphs. Absolute <strong>and</strong> relative errors are defermined. It is drawn a lead-out, that the greatest, for<br />

practical calculation a unacceptable lapse a method <strong>of</strong> approximating by a parabola.<br />

РЕЗЮМЕ<br />

Расчет провисающего каната различными методами<br />

Гиорги Джавахишвили<br />

Рассмотрена задача расчета основных параметров провисающего, с глухим<br />

закреплением концов, каната тремя различными методами: по теории гибкой нити, метода<br />

апроксимации параболой и с помощью дискретной модели каната, предложенной проф.<br />

Патарая. Результаты выполненных расчетов для сравнения представлены в виде таблиц и<br />

графиков. Установлены абсолютные и относительные погрешности. Сделан вывод, что<br />

наибольшую, для практических расчетов неприемлемую погрешность дает метод<br />

апроксимации параболой.<br />

64


sivrciTi kombinirebul konstruqciebSi deformaciebisa da<br />

Zalvis regulireba eleqtro-meqanikuri da boWkovan-optikuri<br />

sensorebis gamoyenebiT<br />

1. Sesavali<br />

i. melaSvili, teqnikur mecnierebaTa doqtori,<br />

l. balanCivaZe, teqnikur mecnierebata k<strong>and</strong>idati,<br />

i. bakuraZe, stu-s bakalavri<br />

mSeneblobis da teqnikis sxvadasxva sferoebSi farTod gamoyeneba<br />

sivrciTi kombinirebuli konstruqciebi, maT Soris kombinirebuli filebi<br />

da garsebi, romlebic gansxvavdebian Cveulebriv sivrciTi konstruqciebisagan<br />

imiT, rom maTSi gamoiyeneba bagirovani an vanturi sistemebi.<br />

Tu garsis konturi an misi zedapiris nebismieri wertili eyrdnoba<br />

vantur an bagirovan sistemas ganixileba maTi erToblivi muSaoba, romelic<br />

gavlenas axdens garsis tanis daZabul-deformirebul mdgomareobaze.<br />

bagirovani an vanturi sistemebis winaswari daZabva, an maTSi Zalvis<br />

regulireba iwvevs garsis konturze da mis tanSi diskretul damyolobis<br />

cvlilebebs Sesabamis lokalur zonaSi, aseve rogorc Seyursuli gare<br />

Zala mcire ubanze garsSi Runvas SezRudul areSi da misi zoma<br />

damokidebulia garsis simrudeze, mis sisqeze, mis geometriaze gegmaSi da<br />

aseve sxva parametrebze.<br />

aRniSnuli Seyursuli Zalis efeqti ganxilulia cilindruli<br />

garsisaTvis, kombinirebuli sistemis saxiT, radgan gamoyenebulia SemkoWi<br />

vanta an bagiri.<br />

1.1. Zalvebis regulireba cilindrul garsebSi<br />

Zalvebis, kerZod mRunavi momentis regulirebisaTvis cilindrul garsebSi<br />

gamoyenebuli iqna Ria pr<strong>of</strong>ilis garsi lokaluri Seyursuli datvir-<br />

TviT.<br />

cilindruli garsis sigrZis SuaSi mowyobilia sakoWi-vanta, romelic<br />

aris winaswardaZabuli ZaliT H 0,<br />

06 kn.<br />

p.<br />

s =<br />

cilindrul garsSi mRunavi momentis regulirebisTvis sakoWis Tavze.<br />

garsis tanSi aRebulia erTeuli siganis zoli, rogorc es naCvenebia 1<br />

naxazze.<br />

nax. 1.<br />

65


me-6 cnobaridan Zalva sakoWSi TviTdaZabvis ganisazRvreba formuliT:<br />

X s.<br />

s<br />

= H<br />

2<br />

=<br />

25<br />

128<br />

P ⋅ K ⋅<br />

mRunavi momenti M1 Seyursuli Zalis qveS:<br />

15<br />

sadac: K = 1 ( 1+<br />

γ );<br />

.<br />

2<br />

8<br />

⎟ D ⎛ E n ⎞<br />

υ =<br />

⎜ +<br />

f ⎝ Ec<br />

Fc<br />

l ⎠<br />

⎛ 25 ⎞<br />

M1 = ⎜0,<br />

25 − K ⎟P<br />

⋅l<br />

⎝ 128 ⎠<br />

3<br />

2<br />

f<br />

aq D = Eδ<br />

12(<br />

1−<br />

µ ); n = 0,<br />

785.<br />

rodesac = 0,<br />

263.<br />

l<br />

mTliani Zalva sakoWSi jamdeba winaswari daWimulobis Zalvisagan da<br />

sakoWSi TviTdaWimulobis Zalvisagan.<br />

datvirTva cilindrul garsze modebuli iyo etapobrivad<br />

P = 0,2; 0,4; 0,6; 0,8; 1,0 kn.<br />

M M − mRunavi momentis tolobis pirobis Sesasruleblad<br />

max<br />

= min<br />

garsidan amoWrili erTeuli siganis TaRi sakoWiT ganixileba, rogorc<br />

statikurad urkvevi sistema, ris amoxsnis Sedegad vRebulobT mTlian<br />

Zalvas koWSi, rac warmoadgens. algebrul jams ori Zalvis – TviTdaWimvis<br />

da winaswardaZabvis Zalvebis.<br />

rom SevinarCunoT mudmivad mRunavi momentebis toloba garsis<br />

kveTebSi, sakoWis Tavze, saWiroa gare Zalis Secvlis SemTxvevaSi,<br />

Sesabamisad daregulirdes winaswardaZabvis Zalvis sidide saWimarSi, rac<br />

unda uzrunvelyos avtomaturma eleqtromeqanikurma ( ) an boWkovanoptikurma<br />

sistemam (ABOM).<br />

[5]-is masalebidan TviTdaWimulobis Zalva udris:<br />

X x . x = 0,<br />

785⋅<br />

P = 0,<br />

471 kn = 47,1 kg.<br />

mRunavi momenti TaRovan zolSi, amoWrili garsidan, erTeuli<br />

Zalisagan saWimarSi udris:<br />

⎟ 2 ⎛ 4x<br />

⎞<br />

M = − ⎜<br />

1 f 1−<br />

. 2<br />

⎝ l ⎠<br />

maqsimaluri dadebiTi mRunavi momenti, rodesac x = 0, tolia:<br />

Pl<br />

M max H 2 f<br />

4 − = .<br />

dM ( x)<br />

Tu davuSvebT pirobas: = 0 .<br />

dx<br />

sabolood miviRebT: H f = 1 , 07P<br />

= 1,<br />

07 ⋅ 0,<br />

6 = 0,<br />

64 kn = 64,0 kg.<br />

radgan X s.<br />

s = 0,<br />

785P<br />

= 0,<br />

471 kn = 47,1 kg, maSin winaswardaZabvis Zalva<br />

iqneba mTliani Zalvisagan gamoklebuli TviTdaZabvis Zalva, anu:<br />

H H − X = 0,<br />

64 − 0,<br />

471 = 0,<br />

169 kn = 16,9 kg.<br />

p.<br />

s = f s.<br />

s<br />

66<br />

l<br />

f<br />

.


nax. 2<br />

Tu mTliani Zalva sakoWSi Seadgens H = 0,<br />

64 kn (64 kg).<br />

lsaW<br />

100<br />

parametri = = 0,<br />

001.<br />

6<br />

E F 0,<br />

1⋅10<br />

bag ⋅ bag<br />

pukis kanonis Tanaxmad deformacia koWSi udris:<br />

∆lsaW<br />

= H f ⋅<br />

E<br />

lsaW<br />

⋅ F<br />

= 64 ⋅ 0,<br />

001 = 0,<br />

064 sm = 0,64 mm.<br />

bag<br />

bag<br />

eqsperimentidan miRebulia kombinirebuli sistemis sakoWis<br />

gadaadgileba datvirTvis Sedegad ∆lday = 2 ⋅ v2<br />

= 2 ⋅3,<br />

572 mm = 7,144 mm.<br />

maSin eleqtromeqanikuri sensoris kontaqtorebs Soris dReCo udris:<br />

∆l АЭСM = 7, 144 − 0,<br />

64 mm = ∆l day − ∆lsaW<br />

= 6,<br />

5040 mm.<br />

Teoriulad miRebulia l = 3,<br />

324 mm, maSin<br />

∆ day<br />

∆l АЭСM = 2 ⋅ 3,<br />

324 − 0,<br />

64 = 6,<br />

648 − 0,<br />

64 = 6,<br />

008 mm.<br />

1.2. cilindrul garsebSi deformaciebis regulireba<br />

Teoriis Tanaxmad cilindruli garsis tanidan msaxvelis gaswvriv<br />

ori kveTis da ori wrewiris gamoyenebiT, aiReba usasrulod mcire<br />

elementi. SemoviRoT uganzomilebo koordinatebi:<br />

2<br />

x s 2 h<br />

ξ = ; θ = ; c = 2<br />

R R 12R<br />

. (1)<br />

garsis Sua zedapiris wertilebis gadaadgileba koordinatTa<br />

RerZebis x, y, z –is gaswvriv aRvniSnoT u, v da w da miviRoT ucnobad.<br />

2<br />

2<br />

2<br />

3<br />

3<br />

2<br />

∂ u 1− y ∂ u 1+<br />

y ∂ v ∂w<br />

2 ⎛ ∂ w 1−<br />

y ∂ w ⎞ ( 1−<br />

y ) 2<br />

+ + + y − c<br />

= R x<br />

2<br />

2<br />

3<br />

2<br />

2 2<br />

⎜ −<br />

2 ⎟<br />

,<br />

∂ξ<br />

∂θ<br />

∂ξ∂θ<br />

∂ξ<br />

⎝ ∂ξ<br />

∂ξ∂θ<br />

⎠ Eh<br />

2 2<br />

2<br />

3<br />

1+ ∂ u ∂ v 1−<br />

y ∂ v ∂w<br />

( 3 − y)<br />

∂ w ( 1−<br />

y<br />

+ + + −<br />

=<br />

2<br />

2<br />

2 2<br />

2 ∂ξ∂θ<br />

∂θ<br />

2 ∂ξ<br />

∂θ<br />

2 ∂ξ<br />

∂θ<br />

Eh<br />

2<br />

y 2<br />

+ 2c<br />

2<br />

2<br />

2<br />

∂ w 2 ( 1−<br />

y ) 2<br />

+ c w + w = − R z.<br />

∂θ<br />

Eh<br />

f<br />

)<br />

R<br />

3<br />

3<br />

2 3<br />

∂u<br />

2 ⎛ ∂ w 1−<br />

y ∂ u ⎞ ∂v<br />

( 3 − y)<br />

c ∂ v 2 2 2<br />

y − c ⎜ −<br />

+ −<br />

+ c ∇ ∇ w +<br />

3<br />

2<br />

2<br />

2 ⎟<br />

∂ξ<br />

⎝ ∂ξ<br />

∂ξ∂θ<br />

⎠ ∂θ<br />

2 ∂ξ<br />

∂θ<br />

y , (2)<br />

aq x, y da z –zedapiruli Zalebis proeqcia RerZebze x, y da z –ze<br />

mikuTvnebuli erTeuli zedapirisaTvis.<br />

Tu amovirCevT cilindruli garsis zedapirze regularuli<br />

struqturis cilindrul bades ujredebis fardobiT zomebiT:<br />

67


∆ξ<br />

1−υ = χ ; = Ay<br />

∆θ<br />

2<br />

1−υ<br />

= B y ;<br />

2<br />

3 − υ<br />

=<br />

2<br />

mocemuli badis i wertilisaTvis, zemoTmoyvanili gantolebaTa<br />

sistemis (2) amoxsnisaTvis viyenebT badeTa meTods.<br />

sasazRvro pirobad cilindruli garsisaTvis miRebulia oTxive<br />

mxridan Tavisuflad damagrebuli kideebi, Camagrebulia mxolod garsis<br />

oTxive kuTxe.<br />

garsTa teqnikuri Teoriis Tanaxmad advilad xdeba mocemuli sistemis<br />

amoxsna u, v da w gadaadgilebebSi da miRebuli sidideebis mixedviT irCeva<br />

badeTa meTodis gamoyenebiT garsis TiToeuli danay<strong>of</strong>i wertilisaTvis w<br />

sidide da xdeba misi regulirebis sakiTxis gadawyvetac.<br />

cilindruli garsis eqsperimentaluri modelis parametrebis<br />

gamoyenebiT Catarebul iqna statikuri da dinamikuri gaangariSeba programa<br />

`SAP-2000 student~-is gamoyenebiT.<br />

Teoriuli da eqsperimentaluri Sedegebi garsis vertikaluri<br />

gadaadgilebisaTvis sakoWis avtomaturi regulirebis CarTvamde da CarTvis<br />

Semdeg moyvanilia cxrilis saxiT (cxr. 1).<br />

cxrili 1<br />

wertilebis<br />

#<br />

sasrulo-sxvaobis<br />

meTodiT АЭСМ-is<br />

CarTvamde mm-Si<br />

SAP-2000 student<br />

АЭСМ-is<br />

CarTvamde mm-Si<br />

C y<br />

.<br />

eqsperimentuli<br />

mniSvnelobebi<br />

wertilebis<br />

CaRunvebis<br />

АЭСМ-is<br />

CarTvamde mm-Si<br />

, 1 = −<br />

eqsperimentuli<br />

mniSvnelobebi<br />

wertilebis<br />

CaRunvebis<br />

АЭСМ-is CarTvis<br />

Semdeg mm-Si<br />

w = −<br />

1. w = −0,<br />

17<br />

w 1,<br />

5657 w 531<br />

2922<br />

2.<br />

3.<br />

1<br />

1 =<br />

2 2<br />

w + v = 3,<br />

324 w 2 = −0,<br />

0844 w 2 = −1,<br />

432(<br />

1,<br />

351)<br />

w 2 = −3572(<br />

3,<br />

124)<br />

2<br />

2<br />

2 2<br />

w + u = −0,<br />

021 w 3 = −1,<br />

2316<br />

_ _<br />

3<br />

3<br />

cxrilis monacemebis analizidan Cans, rom sakoWis avtomaturi regulirebis<br />

Sedegad saSualod SeiZleba garsSi CaRunvebis cvlileba<br />

n = 1,<br />

9 (eqsperimentaluri monacemebiT).<br />

f saS<br />

sxvaoba Teoriul da eqsperimentalur Sedegebs Soris gamowveulia<br />

garsis didi gadaadgilebebiTYmisi Txelkedlianobis gamo (rasac ar<br />

iTvaliswinebs garsTa wrfivi Teoria), agreTve sasrulo-sxvaobis meTodis<br />

uxeSi badis arCeviT da sxva.<br />

miuxedavad aRniSnuli sxvaobebisa, cxadad Cans, rom avtomaturi<br />

marTvis saSualebiT SesaZlebelia garsebSi Zalvebis da CaRunvebis<br />

regulireba.<br />

68<br />

1<br />

1


l i t e r a t u r a<br />

L i t e r a t u r e<br />

Л и т е р а т у р а<br />

1. Strustural control, North-Holl<strong>and</strong> SM Punlication, 1979, 810 p.<br />

2. Избранные задачи по строительной механике и теории упругости. Под ред. проф. Н.П.<br />

Абовского, Москва, Стройиздат, 1978.<br />

3. В.З. Власов. Избранные труды, том Ι, Изд-во АН СССП, 1962, 261 с.<br />

4. П.М. Варвак, Л.П. Варвак. Методы сеток в задачах расчетс строительных конструкции.<br />

Москва, Стройиздат, 1977, 122 с.<br />

5. А.Р. Ржаницын. Строительная механика. Москва, Высшая школа, 1982, 130 с.<br />

6. I.K. Melashvili, O.A. Tkeshelashvili. Auromatic Regularion <strong>of</strong> Deflection <strong>and</strong> Cylindtical Shells,<br />

Proceeding <strong>of</strong> the International IASS Symposium, 2-6 September, 1991, Copenhagen, Denmark.<br />

voluve III page 31-34.<br />

reziume<br />

sivrciTi kombinirebul konstruqciebSi deformaciebisa da<br />

Zalvis regulireba eleqtromeqanikuri da boWkovan-optikuri<br />

sensorebis gamoyenebiT<br />

i. melaSvili, l. balanCivaZe, i. bakuraZe<br />

eqsperimentulad Seswavlilia cilindrul garsebSi Zalvebisa da<br />

deformaciebis regulirebis sakiTxebi eleqtromeqanikuri da boWkovanoptikuri<br />

sensorebis gamoyenebiT. dadginda, rom Zalvebisa da<br />

deformaciebis avtomaturi regulirebis Sedegad SesaZlebelia garsebSi<br />

CaRunvebis cvlilebebis dadgena. Teoriul da eqsperimentalur Sedegebs<br />

Soris aRmoCnda garkveuli sxvaoba, rac gamowveulia garsis didi<br />

gadaadgilebiT, mis Txelkedlianobis gamo, ris angariSsac ar<br />

iTvaliswinebs garsebis gaangariSebis cnobili Teoriebi, xolo eleqtromeqanikuri<br />

da boWkovan-optikuri sensorebis gamoyeneba SesaZleblobas iZleva<br />

garsebSi Zalvebisa da deformaciebis regulirebas.<br />

SUMMARY<br />

About deformation <strong>and</strong> regulation <strong>of</strong> force in the electromechanical <strong>and</strong><br />

fibrous-optical gauge used in a place has united constructions<br />

I. Melashvili, L. Balanchivadze, I. Bakuradze<br />

Regulation <strong>of</strong> cylindrical coverings <strong>and</strong> deformations with use <strong>of</strong> elestromechanical <strong>and</strong><br />

fibrous-optical gauges is experimentally studied. It seems, that by means <strong>of</strong> force <strong>and</strong> deformation<br />

regulation, began possible to see changes in cobetings. There are distinctions between treorelical <strong>and</strong><br />

experimental parts. It is caused by moving <strong>of</strong> a covering because <strong>of</strong> a thin is wall stat is not<br />

consdered in the well-known theories <strong>of</strong> calculation <strong>of</strong> coverings.Use electromechanical <strong>and</strong> fibrousoptical<br />

gauges, does possible to adjusr force <strong>and</strong> deformation.<br />

69


РЕЗЮМЕ<br />

О деформации и регулировании силы в электромеханическом и<br />

волокнистом-оптическом датчике, используемом в месте<br />

объединил сооружения<br />

И. Мелашвили, Л. Баланчивадзе, И. Бакурадзе<br />

Экспериментально изучено регулирование цилиндрических покрытий и деформации с<br />

использованием электромеханических и волокнисто-оптических датчиков. Кажется, что с<br />

помощью силы и деформации автоматической регуляции, стало возможным видеть<br />

изменения в покрытиях. Есть различия между теоретическим и экспериментальными частями.<br />

Это вызвано перемещением покрытия из-за тонкой стены, что не учтено в значенитых<br />

теориях вычисления покрытия. Использование электромеханических и волокнистыхоптических<br />

датчиков делает возможным регулировать силу и деформацию.<br />

70


kompiuterul danaSaulebaTa masStabebi da<br />

aqedan momdinare safrTxeebi<br />

oTar Sonia,<br />

teqnikur mecnierebaTa doqtori<br />

daviT Sonia, nino comaia, irakli gogoxia,<br />

stu-s magistrantebi<br />

faqtia, rom interneti didi siswrafiT yalibdeba rogorc seriozuli<br />

pr<strong>of</strong>esiuli garemo, aseve faqtia isic, rom e.w. kompiuteruli damnaSaveebi,<br />

maT Soris hakerebi, sxvadasxva saxis virusebis Semqmnelebi ufro xSirad<br />

cdiloben TavianTi Cvevebidan miiRon materialuri sargebeli. isini<br />

sxvadasxva meTodebiT, maT Soris e.w. `troas cxenis~ saxelwodebiT cnobili<br />

mavne programebis gamoyenebiT, cdiloben kompiuterebidan moiparon<br />

Rirebuli konfidencialuri informacia, aseTTa ricxvs miekuTvneba<br />

magaliTad internetSi SeRwevis piradi parolebi, sakredito baraTebis<br />

nomrebi, sabanko angariSebTan da komerciul dokumentebTan SeRwevis kodebi<br />

da sxva mravali.<br />

kompiuterul damnaSaveebs gaaCniaT mTeli `arsenali meTodebisa~, raTa<br />

Setevebi ganaxorcielon internetis (da ara marto) erT-erT<br />

umniSvnelovanes momsaxurebis sferoze, rogoricaa eleqtronuli fosta<br />

(nax. 1).<br />

�<br />

Sualeduri an<br />

sarezervo safosto<br />

� safosto serveri<br />

serveri safosto serveri<br />

adresatis<br />

SMTP<br />

IP<br />

SMT<br />

misamarTi<br />

werilis gacvlis<br />

adresati<br />

gamgzavni oqmi SMTP<br />

(Simple Mail Trunsfor Protocol)<br />

(nax. 1)<br />

am SemTxvevaSi, umetes wilad, gadasacemi informaciis kodireba ar<br />

xdeba da misi gadacema xdeba Cveulebrivi teqstiT.<br />

werilis xelSi Cagdeba SesaZlebelia gamgzavnsa da adresats Soris<br />

nebismier wertilSi Tu gamoiyeneba spec. teqnika da Sualedur serverebze<br />

damatebiTi programuli uzrunvely<strong>of</strong>a.<br />

Tu gadacemis momentSi adresatis (mimRebis) safosto serveri<br />

miuwvdomelia, maSin werilis gadagzavna xdeba mimRebis rezervul safosto<br />

serverze (Tu aseTi serveris arsebobaze informacia cnobilia) an el.<br />

fostis serverze, romelic gamgzavnis serverze cnobilia rogorc<br />

71


Sualeduri serveri safosto gzavnilebebisa, SemdegSi gagzavnis funqcia<br />

gadadis aseT serverze.<br />

gavrcelebulia gamgzavnis an mimRebis kompiuterSi SeRwevis gamoyeneba<br />

konkretuli Setyobinebis xelSi Casagdebad. am SemTxvevaSi, lokalur kompiuterSi<br />

yendeba faruli programa (magaliTad programa `troas cxeni~)<br />

borotganmzraxvelis safosto misamarTze Semavali da gamomavali gadamisamarTebisaTvis.<br />

es meTodi kargia mxolod konkretuli piris el. fostis<br />

xelSi Casagdebad, magram gamousadegaria pirTa jgufis winaaRmdeg<br />

samoqmedod, vinaidan izrdeba msxverplis kompiuterebze gareSe piris<br />

y<strong>of</strong>nis aRmoCenis riski.<br />

kompaniis safosto trafikis xelSi Cagdebisas Setevis obieqti,<br />

rogorc wesi, xdeba korporaciis safosto serveri. am SemTxvevaSi SetevaTa<br />

ganxorcielebis variantebi Zalze didia, Tumca SeiZleba aRmoCndes, rom<br />

safosto serveris gatexva raRac mizeziT SeuZlebelia. maSin<br />

borotganmzraxvels unda hqondes SeRwevis SesaZlebloba kavSirgabmulobis<br />

xazebis Sualedur kvanZebSi, romlis meSveobiTac safosto trafiki<br />

vrceldeba kompaniis dacul qselsa da internets Soris. aq aucilebelia<br />

gamoyenebuli iqnas specialuri programa (nax. 2), romelic gaanalizebs<br />

mTel trafiks internetsa da kompaniis qsels Soris da gamoy<strong>of</strong>s Semaval<br />

da gamomaval Setyobinebebs.<br />

Internet<br />

spec. programa<br />

nax. 2<br />

kompaniis<br />

qseli<br />

eleqtronul fostaze yuradRebas imitom vamaxvilebT, rom am serviss<br />

gaaCnia mTeli rigi upiratesobani, rac ganapirobebs mis farTod<br />

gavrcelebas. es upiratesobebia:<br />

a) SetyobinebaTa miwodebis maRali siCqare;<br />

b) adresatisaTvis Setyobinebis garantirebuli miwodeba;<br />

g) konfidencialoba.<br />

rogorc praqtikam gviCvena Zalze mwvaved dgas internet momsaxurebis<br />

informaciis konfidencialobis uzrunvely<strong>of</strong>a. did safrTxes warmoadgens<br />

el.fostis misamarTebis `gaJonva~ (aRmoCnda, rom zogierTi sazogadoebrivi<br />

serveri ubralod vaWrobs aRniSnuli informaciiT). garda amisa problemas<br />

warmoadgens is, rom st<strong>and</strong>artuli fostis oqmebiT gadacemuli informacia<br />

Riaa, Tanac arcerTi st<strong>and</strong>artuli oqmi el. fostisa (SMTP, POP3, IMA P4) ar<br />

Seicavs daSifvris meqanizms, romelic uzrunvely<strong>of</strong>da mimoweris<br />

konfidencialobas. failebi SeiZleba wakiTxuli iqnas borotganmzraxvelis<br />

mier. ufro metic, adamianTa umetesobas aviwydeba, rom interneti esaa<br />

sazogadoebrivi adgili da rom el. fosta, sanam is miaRwevs daniSnul<br />

adgils gaivlis ramodenime kompiuters da `mogzaurobisas~ SeiZleba moxdes<br />

misi perlustracia.<br />

gansakuTrebul problemas warmoadgens yalbi werilebisa da<br />

misamarTebis Seqmna, werilebis gayalbeba (SMTP-s ar gaaCnia avtorizaciisa<br />

da mTlianobis Semowmebis meqanizmi).<br />

aqve SeiZleba davasaxeloT potenciuri borotganmzraxvelebis kategoriebi:<br />

72


1) <strong>of</strong>isSi momuSave personali;<br />

2) provaiderebisa da Sualeduri sakomunikacio kvanZebis teqnikuri<br />

personali;<br />

3) specialuri saxelmwifo samsaxurebi.<br />

ruseTSi, magaliTad arsebobsspecialuri samsaxuri СОРМ (система специальных<br />

оперативно-розыскных мероприятий), romelsac SeuZlia specialuri<br />

programul-aparaturuli saSualebebi daayenos satelekomunikacio<br />

kompaniebis kuTvnil farTze.<br />

4) kerZo dacvis firmebi. zogierTi aseTi firma awarmoebs<br />

informaciis arakanonier Segrovebas da gayidvas. mag.: moskovSi<br />

aseT firmebs SeuZliaT ara marto satelefono saubrebis Cawera,<br />

aramed el. safosto werilebis xelSi Cagdebac.<br />

5) xakerebi. eqspertTa azriT xakerebis SesaZleblobebi aSkarad<br />

gazviadebulia, magram maTi SesaZleblobebis ignorireba ar<br />

SeiZleba.<br />

samwuxarod aq moyvanili magaliTebiT ar amoiwureba qseluri<br />

Setevebis saxeebi, isini iseve mravalferovania rogorc sistemebi, romelTa<br />

winaaRmdegac es Setevebi xorcieldeba.<br />

moviyvanT zogierT saSiS SetevaTa saxeebs.<br />

saSiS SetevaTa ricxvs ganekuTvneba `uari momsaxurebaze~ anu Dos<br />

Seteva _ (Dos - Denial <strong>of</strong> servise), romelic araa gamiznuli Tqvens qselSi SeRwevisaTvis<br />

an Tqveni qselidan raime informaciis miRebaze. Dos Seteva qaels<br />

xdis miuwvdomels Cveulebrivi gamoyenebisaTvis. qselis, operaciuli<br />

sistemis an gamoyenebiTi programebis funqcionirebis dasaSveb normebze<br />

gadaWarbebis gziT.<br />

msgavsi Setevisagan Tavdasacavad eqspertebi gvTavazoben Semdeg<br />

meTodebs:<br />

1) Tu Tqvens qselis marSrutizatorebze da qselur ekranebze<br />

sworadaa organizebuli autentifikaciis funqcia, maSin Dos Setevis riski<br />

SeiZleba Semcirdes. es funqciebi unda moicavdnen minimum RES 2827<br />

filtracias. Tu borotganmzraxveli ver SeZlebs moaxdinos Tavisi<br />

pirovnebis markireba, maSin Zneli warmosadgenia, rom man gabedos Setevis<br />

ganxorcieleba.<br />

2) arsebobs anti Dos funqcia, romlis swori gamoyenebac aseve<br />

saSualebas iZleva Semcirdes msgavsi Setevebis riski. am funqciis meSveobiT<br />

xdeba drois nebismier momentSi naxevrad Ria arxebis raodenobis SezRudva.<br />

3) trafikis moculobis SezRudva (traffic rate limiting) _ organizaciam SeiZleba<br />

provaiders Txovos trafikis SezRudva. am tipis filtraciiT<br />

SesaZlebelia Semcirdes Tqvens qselze gamavali arakritikuli trafikis<br />

moculoba. amis magaliTia ICMP trafikis moculobis SezRudva, romelic<br />

gamoiyeneba wredebis diagnostikisaTvis. saqme isaa, rom Dos Setevebi xSirad<br />

iyeneben ICMP trafiks.<br />

rogorc aRvniSneT, borotganmzrazveli cdilobs ra ipovos Tavisi<br />

qmedebebiT qselSi sargebeli, xSirad mimarTavs parolebze Setevas, romlisaTvisac<br />

iyenebs mTel rig meTodebs: ubralo gadarCeva (brute force attack),<br />

`troas cxeni~, IP - spufingi da paketebis snifingi. miuxedavad imisa, rom<br />

momxmareblis saxeli da paroli SeiZleba mopovebuli iqnas IP-spufingisa<br />

da paketebis snifingiT, borotganmzraxvelebi cdiloben farTod gamoiyenon<br />

sxvis qselSi SeRwevis sxvadasxva meTodebi.<br />

aRniSnuli saxis Setevis Sesusteba (da ara Tavidan acileba) SesaZlebelia<br />

Semdegi meTodebis gamoyenebiT:<br />

73


1) daSvebis kontroli - eqspertTa azriT, umartives meTodad IPspufingis<br />

asacileblad iTvleba daSvebis kontrolis sistemis sworad<br />

organizeba.<br />

2) REC 2827 filtraciis gamoyeneba.<br />

3) damatebiTi autentifikaciis saukeTeso saSualebad iTvleba kriptografia,<br />

magram Tu es SeuZlebelia, maSin kargi Sedegis miReba SesaZlebelia<br />

e. w. orfaqtoriani autentifikaciiT erTjeradi parolebis gamoyenebiT.<br />

rac Seexeba paketebis snifers - esaa gamoyenebiTi programa, romelic<br />

iyenebs qselur ruqas da muSaobs promiscuous mode reJimSi (am reJimSi yvela<br />

pakets, romlebic miiReba fizikuri arxebiT, qseluri adapteri agzavnis<br />

gamoyenebiT programasTan). am dros sniferi moitacebs yvela qselur pakets,<br />

romelic gadaicema garkveuli domenis gavliT. dReisaTvis sniferebi<br />

qselSi muSaoben savsebiT kanonierad. isini gamoiyenebian qselis<br />

diagnostikisa da trafikis analizisaTvis. magram imis gamo, rom zogierTi<br />

gamoyenebiTi programebi gadascemen monacemebs teqsturi formiT (telnet, FTP,<br />

SMTP, POP3 da a.S.), snifis meSveobiT SeiZleba gavigoT sasargeblo<br />

informacia, zogjer – konfidencialuric (mag.: momxmarebelTa saxelebi da<br />

parolebi).<br />

eqspertebi paketebis snifingisgan momdinare safrTxis Sesamcireblad<br />

gvTavazoben Semdeg saSualebebs:<br />

1) autentifikacia _ autentifikaciis saSualebebi paketebis<br />

snifingisgan dacvis erT-erT Zlier saSualebadaa aRiarebuli;<br />

2) komutirebadi infrastruqtura _ igulisxmeba qselSi komutirebadi<br />

infrastruqturis Seqmna;<br />

3) anti-sniferebi _ esaa specialuri programebi an aparaturuli saSualebebi,<br />

romelTac SeuZliaT qselSi momuSave snifebis amocnoba;<br />

4) kriptografia, am SemTxvevaSi informacia sruladaa daculi gamJRavnebisagan.<br />

gamoyenebiTi procesebis doneze Setevebic mravalnairia. yvelaze<br />

ufro gavrcelebulia programuli uzrunvely<strong>of</strong>ebis (sendmail, HTTP, FTP)<br />

susti mxareebis gamoyeneba, romelTa meSveobiTac borotganmzraxvelebs<br />

SeuZliaT SeaRwion kompiuterebSi, im momxmareblebis saxeliT, romlebic<br />

uSualod muSaoben am gamoyenebiT programebTan (Cveulebriv es aris ara<br />

ubralo momxmarebeli, aramed privilegirebuli, sistemuri daSvebis mqone<br />

administratori). gamoyenebiT doneze ganxorcielebuli Setevebisas<br />

problemas warmoadgens is, rom borotganmzraxvelebi xSirad iyeneben im<br />

portebs, romelTac qselTSorisi ekranis gavlis neba aqvT. am doneze<br />

Setevebis srulad acileba SeuZlebelia. xakerebi Zalze xSirad aqveyneben<br />

internetSi monacemebs sxvadasxva programebis susti mxareebis Sesaxeb. am<br />

SemTxvevaSi mTavaria sistemuri administrirebis sworad warmarTva.<br />

qseluri Setevis saxeebs ganekuTvneba qseluri dazverva, romelic<br />

gulisxmobs qselze sayovelTaod xelmisawvdomi monacemebis da<br />

gamoyenebiTi procesebis meSveobiT. romelime qselis winaaRmdeg Setevis<br />

ganxorcielebisas borotganmzraxveli, rogorc wesi, cdilobs masze miiRos<br />

rac SeiZleba meti informacia. qseluri dazverva xorcieldeba DNS<br />

SekiTxvaTa formiT, eqo-testirebiT (ping sweep) da portebis skanirebiT. DNS<br />

SekiTxvebi saSualebas iZlevian gagebuli iqnas Tu vin flobs ama Tu im<br />

domens da am domenebs ra misamarTebi aqvT mikuTvnebuli. eqo-testireba<br />

DNS-is meSveobiT gagebuli misamarTebisa saSualebas iZleva davinaxoT Tu<br />

mocemul momentSi realurad romeli hostebi muSaoben. hostebis siis<br />

miRebis Semdeg borotganmzraxveli mimarTavs portebis skanirebas, raTa<br />

74


dadgindes im momsaxurebaTa sruli sia, romlebsac es hostebi axorcieleben<br />

da bolos borotganmzraxveli aanalizebs hostebze realizebul gamoyenebiTprocesebs,<br />

ris Sedegadac moipoveba informacia, romelze<br />

dayrdnobiTac xdeba gatexva.<br />

ar SeiZleba ar SevexoT iseT mavne programebs, romlebic avrceleben<br />

kompiuterul virusebs da udides zians ayeneben, rogorc calkeul momxmareblebs,<br />

agreTve mTlianad im saqmian samyaros, romelic intensiurad<br />

sargeblobs internetiT. virusebisagan dacvasTan dakavSirebiT eqspertTa<br />

erTi nawili pesimisturadaa ganwyobili. zogierTi maTgani imasac ki<br />

winaswarmetyvelebda, rom virusebis gamo ms<strong>of</strong>lio qseli 2004 wlisaTvis<br />

Tavis arsebobasac ki Sewyvitavso. realuri suraTi ki dReisaTvis aseTia.<br />

britanuli kompaniis Sophos AntiVirus ufrosi teqnikuri mrCevlis<br />

gancxadebiT, am firmis mier mimdinare wels gamovlenil iqna orjer naklebi<br />

virusi, vidre wina wlebSi.<br />

dasavleTis eqspertebis didi nawili antivirusul frontze arsebul<br />

mdgomareobas ukavSireben 11 seqtembris ambebs. aSS-Si amas winaT Catarebul<br />

xakerebis konferenciaze gamoCnda, rom momxdari teraqtis gamo<br />

axalgazrdebs Soris virusebis wera ar aris iseT pativSi, rogorc gasul<br />

wlebSi iyo. Zlieri dartyma kompiuterul mavneblebs miayena<br />

antiteroristulma kompaniam _ amJamad amerikaSi miRebuli `patriotis<br />

aqtis~ da `kiberusafrTxoebis gaZlierebis aqtis~ Sesabamisad xakerebs da<br />

virusuli epidemiis avtorebs emuqrebaT aTi wlidan sicocxlis bolomde<br />

cixeSi y<strong>of</strong>na. yvelaferi amis wyalobiT mniSvnelovnad Semcirda internetSi<br />

virusebis konstruqtori programebis `gaakeTe TviTon~ raodenoba.<br />

ar SeiZleba ar daveTanxmoT eqspertebs, rom yovelTvis moiZebneba<br />

virusიs dawerisa da gavrcelebis msurveli da miuxedavad aRniSnuli<br />

tendenciisa dauSvebelia yuradRebis Sesusteba am saxis kompiuteruli<br />

danaSaulobaTa mimarT.<br />

sainteresoa britanuli firmis Netcraft-is sakmaod paradoqsaluri<br />

mosazreba, rom virusebi miuxedavad yvelafrisa TamaSoben dadebiT rols<br />

WWW usafrTxoebisaTvis. virusebi damangrevelia, magram maT saaSkaroze<br />

gamoaqvT borotganmzraxvelebis saqmianoba. borotganmzraxveli cdilobs<br />

SeumCnevlad Sevides serverSi da iq daayenos programa, romelic mas<br />

saSualebas miscems moiparos misTvis saintereso informacia, magram is amas<br />

ver SeZlebs Tu serveri modificirebulia. serveris modifikaciis mizezad<br />

ki swored morigi axali virusebis Semoteva gvevlineba.<br />

l i t e r a t u r a<br />

L i t e r a t u r e<br />

Л и т е р а т у р а<br />

1. Гаикович В. Ю., Ерщов Д. В. Основы безопасности информационных технологии. М.:<br />

исд-во “Мифи”, 1995.<br />

2. Мелников В. В. Безопасность информации в автоматизированных системах. М.:<br />

Финанси и статистика, 2003.<br />

75


eziume<br />

kompiuterul danaSaulebaTa masStabebi da<br />

aqedan momdinare safrTxeebi<br />

o. Sonia, d.Sonia, n. comaia, i. gogoxia<br />

naSromSi vrcladaa mimoxiluli internetSi kompiuterul<br />

danaSaulobaTa meTodebi, saSualebebi da masStabebi, mocemulia farTod<br />

gavrcelebuli safrTxeTagan dacvis rekomendaciebi.<br />

SUMMARY<br />

Scale <strong>of</strong> computer crime <strong>and</strong> proceeding danger<br />

O. Shonia, D.Shonia, N. Tsomaia, I. Gogokhia<br />

There are considered the methods, possibilities <strong>and</strong> scales <strong>of</strong> computer crime in Internet, also is<br />

given wide spread recommendations about the safety measures in the work.<br />

РЕЗЮМЕ<br />

Масштабы компьютерных преступлений<br />

и отсюда исходящие опасности<br />

Шония О., Шония Д., Цомая Н., Гогохия И.<br />

В работе широко рассмотрены методы, возможности и масштабы компьютерных<br />

преступлений в интернете, данны широко распространённые рекомендации о мерах<br />

безопасности.<br />

76

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!