fragmenta - Altervista

quaestionem totius naturae inpulerunt ; quibus ex rebu s 

philosophiam adepti sumus, quo borio nullum optabilius, 

nullum praestantius neque datum est mortalium 

generi deorum concessu atque muuere nequ e 

dabitur . . . . 

* * 

* 

`Defenstrix' quoque Cicero in Timaeo protulit addita t. 

(Prnscianus partic. XII vars. Aen. I. 16 p. 463. 19 Kell) 

M . TULLI CICERONIS 

LIBRORUM DEPERDITOR UM 

FRAGMENTA . 

A . OhATIONUM DEPERDITARUM FRAGMENTA . 

I. CUM QUAESTOR LILVBAEO DECEDERET . 

Arusianus Messius p. 226. Lind. Cie. cum quaestor 

Lilybaeo decederet : quod non detrectare militiam, se d 

defendere provinciam iudicata est . 

II. PRO L. VARENO . 

1, 2 . Ioli Severiani praecepta artis rhet. 23 p. 369 . 

19 Halm . Cito /amen principiis aptantur (loci communes), 

ut misericordiar captent, cum aut adversariorum calumnias, 

factiones, solitudinem suscepti vet cetera ems in - 

io fortunia memoramus, ut pro Vareno: Amici deficiunt, 

cognati deserunt et reliqua, aut accusa.torum calumniam 

Irrodimns, ut in codem loco : In inimicissima civitat e 

urgent, instant, insecuntur, studio, multitudine, pecunia, 

periurio pugnant . 

15 3, 4 . Priscian . VII 14. 2'0 p. 348. 18 Hertz. Cicer o 

1no Vareno : C . Ancharius Rufus fuit e municipio Fulginate 

. Idem in eadem : in praefectura Fulginate . 

5. Quintil. V 13. 28 In contradictionibus • interim 

totuan crimen exponitur — pluribus propositionibus iunc-

2 FR AGMENTA ORATIONU&I. A. II 5-19 . 233 

tis, ut pro Varano : Cum iter per agros et loca sol a 

faceret cum Pompuleno, in familial)]. Ancharianam 

incidisse dixerunt, linde Pompulenum occisum esse ; 

ilico Varenum vinctum adservatum, slum hic ostenderet , 

quid de eo fieri vellet . 5 

6. Quintil. VII 1. 8 sq. Si exploranduna est, ubi controversia 

incipiat, et consideravi debet, quid primam quaestionem 

faciut. Intentio simplex : Occidit Saturninum Pabirius, 

coniuncta : Lege de sicariis commisit L. Varenus ; 

nam et C. Varenum occidendum et Cn . Varenum vul- r o 

rierandum et Salarium item occidendum curavit . 

7. Quintil. VII 2. 22 Aut totano causam nostram 

cum tact adversarii causa componimus aut singula argumenta 

cum singulis . Quorum utrum sit facicndum, non 

potest nisi ex ipsius lilis ulilitate coguosci, ut Cicero 1 5 

singula pro Vareno comparat in primo crimine ; 'j- es t 

arsina superior enim persona alieni cum persona main s 

temere coneparareter. 

8. Quintil. IV 1. 73 sq. Indices et in narration non 

nnmquam et in argumentis, ut attendant et ut faveant, 2 0 

rogamus , quale est : Turn C . Varenus, is qui a famili a 

Anchariana occisus est — hoe, quaeso, indices, diligenter 

attendite. — Idem frgm. IX .2. 56 . 

9. Quintil. VII 2. 9 Inlerdu,m in aliquam personam , 

quae extra discrimen iudicii est, transfertur (accusatio), 2 5 

et alias certam, alias incentam ; et cum certam, aut in 

extrariam ant in ipsius, qui punt, voluntatem. In qui - 

bus similis acque in àvrcxatrlyoPia personaruom, causarum, 

ccterorum coinparatio est, ut Cicero pro Vareno in 

fain iliam Anclaarianamn, pro Seauro circa mortene Dostaris 30 

in matrem avertens crimen facit. 

10. Priscian . III 7. 40 p. 112. 20 H. Cicero pr o 

Vareno : L. ille Septimius diceret (etenim est ad L . 

Crassi eloquentiam gravis et vehemens et volubilis ; 

Erucius hic noster Antoniaster est) . . . . — Cf. Quintil . 35 

VIII 3. 22. 

11. Priseian. XII 6. 29 p. 595. 11 H. Cicero pro 

Vareno : Ea caedes si potissunum crimini datur, detur 

ei, cuia interfuit, non ei, cuia nihil interfuit . 

12. Quintil. IV 2. 26 pro Vareiw quoque postea 

narravit, quart obietta intuit. 

5 13. Quinn]. VII 2. 36 Patronus, quotiens potent , 

instabit hide loco, ut nihil credibile sit fizctuna esse sine 

causa. Quod Cicero vehementissinae in naultis orationibu s 

tractat, praecipue tames pro Vareno, qui omnibus aliis 

premcbatur ; nana et damnatus est . 

io 14 . Quintil. V 10. 69 Fit etiam ex duobus, quoru m 

necesse est esse alterum verum, erigendi adversario potestas , 

efficilurque, ut, utrum elegerit, noceat. Facit hoc Cicer o 

pro Oppio — et pro Vareno : Optio vobis datur, utrum 

velitis casu illo itinere Varenum usum esse an huiu s 

~s persuasu et inductu . Deinde edraque facit accusator i 

contraria. 

15. Prise . VII 6. 25 p. 307. 17 K Idem pro Vareno: 

deum finem pro `dcorum'. 

16. Plin. cp . 120 . 7 Testes sunt m.ultae multoru m 

so orationes et Cicerones pro Murena, pro Vareno, in qui - 

bus brevis et nuda quasi subscriptio quorundana criminum 

solos titulis indicatur. Ex his apparet ilium permulta, 

quae dixisset, cum ederet, cmisisse. 

17. Quint. VI 1. 49 Egregie Cicero, qui contra 

25 imaginers Saturnini pro Ilabirio graviter et contra iurcnem, 

cuius subinde vulnus in iudicio resolvebalur, pr o 

Vareno multa dixit urbane . 

18. Iul. Severian. praec. art. rlaet. 7 p . 358. 25 Halm . 

Incidunt causae, in Tidbits, quod summam habet gumso 

stionis, magna ex parte tractandum sit et sic sit ponenda 

narratio, ut pro Vareno vel pro Habito . 

19. Quint. VII 1. 12 Ante actae vitae crimina plerum,que 

prima puryanda sent, ut id, de quo laturus es t 

sententiam index, audire propitius incipiat. Sed ho c 

35 quoque pro Vareno Cicero in ultirnum distulit, non qui d 

frequentissime, sed quid turn expediret, intuitus.

1. Quint. V 10. 69 Facit koc (v. II 14) Cicero pro 

Oppio : Utrum curo Cottam appetisset, an cum ips e 

se conaretur occidere, telum e manibus ereptum est ? 

2. Quint. V 10. 76 Non dubito /wee quoque votare 5 

consequentia, quamvis ex prioribus dent argumentum ad 

ca, quae secuntur; quorum duos quidam species esse voluerunt, 

actionis, ut pro Oppio : Quos educere invito s 

in provinciam non potuit, eos invitos retinere qui 

potuit? - - Consequens enim est eos, qui inviti duci i o 

non potuerint, invitos non potuisse retineri . 

3. Quintil. V 13. 29 sq. Commune qui prior died, 

contrarium Tacit ; est enim contrarium, quo adversarius 

bene uti potest: At enim non veri simile est tantum 

scelus M . Cottam esse conrientum . Quid? hoc veri 1 5 

simile est, tantum scelus Oppium esse conatum ? 

4. Ares ion. Messius p. 257 Lind. Cicero pro Oppio : 

Questusque mecum est . 

5, Ammian. Marc. XXX 8. 7 Existimo Tullium 

praeelare pronuntiasse, cum defenderet Oppium : Etenim 20 

multum posse ad salutem alterius bollori multis, parum 

potuisse ad exitium protiro nemini umquam fuit . 

6. Quintil. IX 2. 50 sq. Nee in personis tantum, sed 

et in rebus versatur hate contraria dicendi, quam quae 

intellegi velis, ratio, ut ills pro Oppio locus: 0 amo- 25 

rem mirum! o benivolentiam singularem ! 

7. Quintil. V 13. 17—21 Sed tamen est interim ora - 

toris efficere, ut quid contrarium esse — videatur. Obicitur 

Oppio, quod de militum cibariis detraxerit. Asperum 

crimen; sed id contrarium ostendit Cicero, quia idem s o 

accusatores obiecerint Oppio, quod is voluerit exercitum 

largiendo corrumpere. - - Cetera, quae proponuntnr, 

com,munis locos kabcnt; aut enim conicctura excutiuntur , 

an vera sint, aut finitione, an propria, aut qualitate, an 

inhonesta, iniqua, improba, inhumana, crudelia et cetera, s s 

quae ei generi accident. Eaquc non modo in propositioni- 

bus aut rationibus, sod in toto genere actionis intuenda : 

an sit - - superba, ut in Oppium ex epislula Cotta e 

reum factum.. Perinde praecipites, insidiosae, inpotentes 

dep•enduntur. Ex geibus tauten fortissime invaseris , 

s quod est aut omnibus periculosum - - aut ipsis iudicibus, 

ut pro Oppio monet pluribus, ne illud actionis 

genus in equestrem ordinem admittant . 

8. Quintil. VI 5. 10 Infinitum est enumerare, u t 

Cottae detraxerit auctoritatem . 

io 9. Quintil. XI 1. 67 Cicero quainquam erat in Cottam 

gravissime dictums negre aliter agi P. Oppi causa 

poterat, longa tanaen praefatione excusavit offcii sui 

necessitatem . 

10. Fortunatian. art. rhet. II 15 p. 110. 22 Halm. 

is Procatasceua est, qua iudicem nobis praepara.mus, cum — 

quaedam nobis absent et illis prius occurrendum est, u t 

fecit Cicero pro Oppio contra M. Cottae auctoritatern . 

11. Iul. Severian . 19 p. 366. 2 Halm. Misericordiam 

movemus, si ab uis nos inpugnari dicimus, quorum auxilio 

20 tuti esse debercmus, ut Cicero pro Oppio . 

12. Charisius I p. 143. 14 Pell . Cicero quoque divinatione 

in Verrem et pro Oppio II : senati . 

IV. PRO C. MANILIO . 

Yid. Buecheler. Q. Cic. pet. cons. 13. 51 p. 59 . 

2s Non. p. 134. 30 Ciowro pro Manilio : Hic ego non 

solum confiteor, verum etiam profiteor . 

V. PRO C. PUNDANIO . 

Y. Buechel. Q. Cic. pet. cons. 5. 19 p. 38 . 

I . Priscian. VII 11. 58 p. 335. 18 H. Cicero pr o 

30 Fundanio: Non modo hoc a Villio Annale, sed vix 

mehercule a Q . Muttone factum pirobari potest.

2. Prise. VI 6. 29 p. 221. 3 Idem pro Fundamo : 

essetne id, quod Meno nuntiasset pro `1llenon'. 

3. Serv. ad Very. Georg. II 342 (Arcades) se proselenos 

esse asserunt, id est ante lunata natos, quod e t 

Cicero in Fundaniana com,nemorat. — Cf. Placid. Lact. 5 

ad Stat. Theb . IV 275 p. 132 Lindcnbr. Cicero pro 

Fundanio opinionis eius meminit, cum de nobilitate 

tractaret . 

4. Serv. ad Very. Aen. IX 675 Commissura dicitur 

tabutarum coniunctio, sicut Cicero in Fundaniana me- 1 0 

in in it. 

5. Acro in Hor. a. p. 343 Puncta dieuntur populi 

sufjragia. Usus est hoc verbo etiam Cicero in Fundaniana 

. 

6. 33oUtius de defnit. T. LXIV p. 906 13 Migne . 1 5 

M. Tullius — pro Fundanio : Deseripsistine eius necessarium, 

nostrum competitorem, i psum ipsum, cuius 

nuns studio et gratia tota accusatio ista munita est ? 

7. Quintil . 14 . 14 pro Fundanio Cicero testem, qu i 

primam eius litteram dicere non possit, inridet . 2 0 

VI. PRO Q . GALLIO . 

V. Buechel. Q. Cie. reliq. p. 89, B. G. Beck. quaestt . 

in Cie. pro C. Cornelio oratt. capita 1 V, dissert . Lips . 

1877 p. 12 sqq. 

1 . Aquila Rona . 2 p. 23. 12 Ilatm. As rro,l oyia . 25 

Tale pro Gallio de convivio luxurioso : Fit clamor, fit 

convicium mulierum, fit s ,yuiphoniae cantos . Videhar 

mìhì videre alios intrantis, alios autem exeuntis, partim 

ex vino vacillantis, partim hesterna ex potation e 

oscitantes. Versabatur inter hos ( ;a,llius unguentis s o 

oblitus, re liiuitus coronis ; humus erat inmunda, lutulenta 

vino, coronis languidulis et spinis coopert a 

piscium. — Cf. Quint . VIII >. 66 et XI 3. 165, Iul . 

Viet. 22 p. 436. 22 Halm . 

2 . Hieronym . ad Nepotian . ep. 52. 8 T. I p. 263 D 

Vallars. M. Tullius — in oralinne pro Q . Gallio quid 

de favore vulgi et de imperilis conlionaloribus loquatur, 

attende . 

s 3 . Eugrapla. in Ter. Fun . 112 . 4 ÀSp wcos' diceban t 

saevissin os, ut Tullius in Galliana : qui spume dictu m 

commemorarent in libera civitate. 

4. Cic . Brut. 80. 277 )liemini, cuna (Calidius) in 

accusatione sua Q . Gallio crimini dedisset cibi euna vene - 

io ninna paravisse idque a se esse deprehensum dicere t 

—, me in respondendo, cunt esscm argumentatu,s, quantum 

res ferebat, hoc ipsum etiam posuisse pro argumento , 

quod ille, cum pestena capitis sui — se manza tenere diceret , 

tam solute egisset, tarn lender, tam oscitanter : Tu istuc, 

15 M. Calidi, nisi fingeres, sic ageres? praesertim cu m 

ista eloquentia alienorum hominum pericula defender e 

acerrime soleas, tuum neglegeres? Ubi dolor? ub i 

ardor animi, qui etiam ex infantium ingeniis elicer e 

votes et querellas solet? Nùlla perturbatio animi, 

20 nulla corporis, frons non percussa, non femur, pedis , 

quod minimum est, nulla supplosio. Itaque tantum 

afuit, ut inflammares nostros animos, somnum isto 

loco vix tenobamus. — Quintil. XI 3. 155 An ista, 

inquit Calidio Cicero, si vera essent, sic a te diceren- 

25 tur? et : Tantum afuit, ut inflammares nostros animos , 

somnum isto loco vix tenebamus . 

5. Nonius p. 63. 16 Cicero pro Gallio : Ego te cert o 

scio omnes logos, qui ludis dicti sunt, animadvertisse . 

6. Churl's. I p. 141. 32 Keil. Cicero pro Galli o 

30 `poematorum' — dixit. 

7. TO. Severian . Il p. 360. 24 Hulot. Propositis , 

quibus responsuri sumus, quaerendatnu nobis erit, an inte r 

se comparata repugnantia sint, ut Buis arnais conruant, 

tat Cicero - - pro Gallio, ubi accusator -j- tres peens5 

nias obiccit; ibi mint dum singula inter se conparat, 

altcruon altero Tullius diluit.

ARG UMENT UM ASCONI . 

Hanc orationem dixit L. Cotta L. Torquato coss. 

post annum qua» superiores . 

C. Cornelius homo non improbus vita habitus est. 5 

Fuerat quaestor Cn . Pompei, dein tribunus plebis C. Pisonc 

M'. Glabrione coss . biennio ante, quam haec dicta 

sunt. In eo magistrato ita se gessit, ut iusto pertinacio r 

videretur. Alienatus est autcn a senato ex hoe causa . 

Rettulerat ad senatum, ut, quoniam exterarum nationum io 

legatis pecunia magna daretur usura turpiaque et famosa 

ex eo lucra fierent, ne quis legatis exterarum nationu m 

pecuniam expensam ferret. Cuius relationem repudiavi t 

senatus et decrevit satis cautum videri -co S. C., quod 

ante annos septem et XX L. Domitio C. Coelio coss. foe- 

inni erat, cum senatus ante pauculos annos . . . illo S. C. 

decrevisset, ne quis Cretensibus pecuniam mutuatin claret . 

Cornelius ec/ repulsa offenses senatui questus est de ea 

re in contione, exhauriri provincias usuris ; provideri, ut 

haberent legati, nude praesentia munera ularent ; pro inni- 20 

gavitque legem, qua auctoritatem senatuus minuebat, ne qui 

nisi per populum legibus solveretur. Quad antiquo quoq ue 

iure erat cautum; itaque in omnibus S. C., quibus aliquem 

legibus solvi placebat, alici, craft solitum, ut de ea re ad 

populum ferretur ; sed paulatim erri erat desitum, resqu e 

lam in earn consuetudinem venerai, uni postremo ne adiceretur 

quuidem in senates consaultis dc rogalione ad populu m 

ferendo, caque ipsa S. C. per pauculos adn odum ficbant . 

Indigne tarn Cornell rogationern luterani potentissimi 

quuique ex senatu, quorum gratia magnope rc minuebatur ; a o 

itaque P. Servilius Globules tribunes plebis inventus ermi, 

qui C. Cornelio obsisteret. Is, ubi legis ferundac dies 

venit et pratico subiciente scriba verba legis recitare populo 

coepit, et scribam subicere et praticone, pronuntiare 

passus non est . Turo Cornelius ipse codicem reeitavit. a s 

Quod turn improbe, fieri C. Pisa consul vehementer que - 

1 5 

ORATIONUM. A. VII ARG. 23 9 

reretur tollique tribuniciam intercessionem diceret, grav i 

convivio a populo exceptus est ; et cum alle cos, qui sib i 

intentabant manus, prendi a littore iussisset, frodi eius 

fasces sunt lapidesque etiam ex ultima concione in con - 

5 sule, iacti; quo tumultu Cornelius perturbatus cone-iliu m 

dimisit. . . . Adam deinde eadem de re in senatu est magnis 

contentionibus . Tian Cornelius ita ferie rursus coepit, 

ne quis in senatu legibus solveretur, nisi CC non minu s 

adfuissent, neve quis, cura quis ita solutes esset, intercederet, 

io cum de ea re ad populum ferretur . Haec sine tumultu res 

acta est. Nona enirn negare poterat pro senatus auctoritate 

esse eam leg gina. Sed tamen eam tulit invitis optimatibus, 

qui vel per paucos talia S. C. gratificari solebant. 

Aliam deinde legem Cornelius, etsi nemo repugnare ausus 

15 est, muftis tamen invitis tulit, ut praetores ex edietis suis 

perpetuis ius dicerent; quae res f eumaut graham ambitiosis 

praetoribus, qui varie ius dicere assueverant, sustulit. 

Alias quoque complures leges Cornelius promulgavit, quibus 

plerisque collegae intcrcesscrunt ; per quas contentiones 

20 totiaus tribunatus tempus eius peractum est . 

Sequenti deinde anno M' . Lepido L. Volcacio toss . , 

quo anno praetor Cicero finii, reum Cornelium duo frail-es 

Cominii lege Cornelia de rnaiestate fecerunt. Detulit 

nomen Pudilius, subscripsit Gains. Et cum P. Cassiu s 

25 praetor decimo die, ut m.os est, adesse iussisset eoque die 

ipse non adfuisset sea avocatus proper publici frumenti 

curaro sett gratificans reo, circumventi sunt ante tribuna l 

eius accusatores a notis operarum ducibus, ita ut mor s 

intentarctnr, si mox non desisterent . Quam perniciern 

so vix effugerunt intervento consulum, qui advocati reo 

descenderant . Et cum in scalas gruasdan Cominii fugissent, 

clausi in noctem ibi se occullaverunt, deinde per 

tecta vieinarum aedium profugerunt ex urbe . Postero 

die cur, P. Cassius adsedisset et citati aecusatores no n 

as adessent, exemptum nonaen est de rein Corneli. Cominii 

autem magna infamia flagraverunt vendidisse silentiuna 

magna pecunia .

2 .11) 

FRAGMENTA 

Sequente deinde anno L. Cotta L. Torquato toss . , 

quo haec oratio a Cicerone proetura nuper peracta dicta 

est, cum prima pars . . . . Manilins, qui iudicium 

per operarum duces turbaverat, deinde quod ex S. C. 

arabo consoles praesidebant ei iudicio, non respondisset 5 

absensque esser damnatus, recreavit se Cominius, ut infamiana 

acceptae pecuniae tdlleret, ac repetiit Cornelium 

lego maiestatis. Bes acta est magna expectatione. Paucos 

autem homines Cornelius perterritus Manili • exitu recent i 

in iudicium adhibuit, ut ne clamor quidem ullus ab ad- i o 

vocatis eius oriretar. 

Dixerunt in cunt infesti testimonia principes eivitatis, 

qui gìlurimum in senatu poterant, Q. Hortensius, Q. Ca - 

tutus, Q. Metellus Pius, M. Luculus, M'. Lepidus. Dixerunt 

autem hoc: vidisse se, cum Cornelius in tribunati i 5 

codicem pro rosWis ipse recitareí, quod ante Cornelium 

nemo feeisse existimaretur. Volebant videri se indicare 

can rem magnopere ad crimes imnzinutae maiestatis tribuniciae 

pertinere ; denim prop; tollebatur intercessio, s i 

id tribunis permitteretur. Non poterat negare id faction 2 0 

esse Cicero; igitur eo confugit, ut diceret non ideo, quod 

leans sit codex a tribuno, imminutam esse tribuniciam 

potestatem. Qua vero arte et scientia orationis, ita ut 

et dignitatem clarissimorum eivium, contra quos dicebat , 

non violareí, et tamen auctoritate com m 4ulaedi ream non 2 5 

pateretur, quantaque moderatione rem tam difficilem ali is 

traetaverit, lectio ipsa deelarabit. Adiumentum aute m 

habuit, quod, si-cut diximus, Cornelius praetor destrictu m 

proposition, animi adversus principum voluntatent cetera 

vita nihil fecerat, quod magnopere inprobaretur ; praeterea, so 

quod et ipse Globulus, qui intercesserat, aderat Cornelio, 

et (quod ipsum qu,oque diximus) quad Cornelius Pompei 

Magni quaestor fuerat, aped duas partes reo proderat 

equitum Romanorum et tribunorum aerariorum et ex 

tertia quoque parte senatorum apud plerosque exceptis ss 

cis, qui Brant familiares principum civitatis . 

Res acta est magno convento magnaque expectatione, 

quis eventaus iudicii futures essa. Namque et a sunamis 

viris dici testimonia in Cornrlium, et id, quod ci dicerent, 

conf teri ream animadvertebant. Extat oratio Comun i 

aceusatoris, quam sumere in manus est aliquod opera e 

5 pretium non solum propter Ciceronis orationes, quas pr o 

Cornelio habemus, sod etiam propter semet ipsum . Cicero, 

ut ipse significat, quadriduo Cornelium defendit ; quas 

actions contnlisse cuna in (bras orationes apparet . Indicium 

id exercoit Q. Gallius praetor . 

io V. Cie. in Vatin. 2. 5, or. 30. 108, Q. Cie. pet. cons. 

5. 19, Mart. Cap. IV p. 506 cx. p. 472. 8 Halm. 

1. Grill. comment. p. 602. 11 H. Ut insinuationi s 

exempla etiam de Cicerone ponamus, ecce, insinuatione uses 

est per circuitionem- in Corneliana : Si umquam olla fuit 

15 causa, indices, in qua initio dicendi finxit se a this peters, 

quod a in icibus postulabat, et quo modo illud Vergilia: 

num : `Neque me Argolica de gente negabo', sic et hic : Naln 

primo omnium tempore infestissimo causam dicimus . 

2. Prise . VLF 11 p. 294. H. Cicero pro Car - 

so nello I : ut ah love optumo masnmo ceterisque this 

deahusque omnibus opera et auxilium petasi . 

3. Ascon. p. 55. 5 K. et Set'. ti ccr. a primo circi. 

CLX: Po,stnlatnr apud me praetorem primum de pecuníis 

repetundis . Prospectat videlicet Cominius, qui d 

ss agatur ; videt homilies faeneos in medium ad te,mptandum 

periculum proiectos . 

Simulacra effigie hominum cx faeno fieri solebant, 

quibns obiectis ad speetaeulum praebendum tauri irritaren 

t rur. 

so 4 . Quid? Metellus summa nobilitate ac virtute, 

bis cum iurasset, semel privatim, iterum lege, nonn e 

privatim patris, publice legis religione vinctus deiectu s 

est? ratione an vi? At utrimque omnena suspicione m 

animi tollit et C. Curionis virtus ac dignitas et Q . Meteli 

spettata- adulescentia ad summam laudem omnibu s 

rebus ornata. 

CIC . IV . 3 ,

242 

FRAGMENTA 

Hoc exemplum affert hoc loco, quod volt probar e 

desistere Cominium debere ab aceusatione (quamvis 

acque reus factus sit neque fecerit pactionem) ; nam 

Metellus et postulaverat Curionem et destiterat. Conlegit 

autem orator ad Metelli nobilitatem et ad C . 5 

Curionis industriam, ut tegeret id, quod liti utiliu s 

quam honestius fecerant. Res autem Iota se sic habet ; 

in qua guident illud primum explicandum est, de qu o 

Metello hoc dicat. Fuerunt mini tune Aires Quint i 

Metelli, ex quibus duo consulares, Pius et Creticus ; i o 

de quibus apparet cuna non licere; duo autem adulescentes, 

Nepos et Celer, ex quibus nunc Nepotem significat. 

Eius ovini patron Q. Metellum Nepotem, Bali - 

arid ilium, Macedonici nepotem, qui consul /nit cum 

T. Didio, Curio, is, de quo loquitur, accusavit ; isque 1 5 

Metellus moriens petiit ab hoc fil io suo Metello, ut 

Curionem accusatorem scum accusaret, et id facturu m 

esse iure iurando adegit. Metellus fecit reum Curionem ; 

cumque interim quendam civem idem Metellus servum 

suum esse contendens vi arripuisset ac verberibus afe- 2 0 

cisset, Curio assertorcm ei comparavit. Dein cum appareret 

eum exitum iudicii illius fcturum, ut liber is 

iudicaretur, quern Metellus verberibus affectum ess e 

negare non poterat, inter Metclluna at Curionena facia 

pactio est, ut neque arbitrium (le liberiate peragcretur, 25 

rediret tamen ille in libertatem, de quo agebatur, neque 

Metellus perstaret in aceusatione C?ouonis ; cagne pacti o 

ab utroque servata est. Hue ergo illud pertinet, quod 

bis eum iurasse dica, semel privatim aped patron, 

iterum ?eye, turn scilicet, cum in Curionem calumniam s o 

iuravit. Cum hoc autem Metello postea Cicero simultates 

gessit; erasit enim Metellus males acque improbus 

civis . 

5. Quintil. IV 4. 8 Est -- propositio — ration e 

subiecta, ut : Maiestatem minuit C . Cornelius; nam co- 3 5 

dicem tribunes pl . ipse pro contione legit . — Ivi . Viet . 

13 p. 417. 17 Halm. — Quint. V 13. 18 Testes in Car- 

nelium accusator ?Ceti a tribuno plebis codicis pollicetur ; 

tacit hoc Cicero supervacuum, quia ipse faleatur. — Of. 

infra 28. 

6. Grill. comment. p. 604. 9 H. Restai, ut praetermittas 

exordium, quod etiam Tullius in primo libr o 

Philippicarum fecit ; nam omisso principio cum praeparatione 

narralionis incipit — . Aut certe nee narratio ess e 

debet, sed aut a lege aut ab aliquo frmissimo argument o 

inchoare debit orator, skid in Corneliana: Unde igitu r 

zo ordiar? an ab ipsa lego ? 

7. Arus. Mess. p. 228 Lind. Cie. pro Cornelio I : 

eius modi mihi duos laqueos in causa esse propositos , 

nt, si me altero expedissem, tenerer altero . 

8. Ascon. p. 56. 25 Legem, inuit, de libertinorum 

suffragiis Cornelius C . Manlio dedit. Quid est hoc 

`dedit'? t An tulit? an rogavit? an hortatus est ? 

t An tulisse ridiculum est quasi legem aliquam aut ad 

scribendum difficilem aut ad excogitandum reconditam , 

quae lex paucis his aimis non modo scripta, sed etiam 

zo lata esset . 

P. Sulpiciuna in tribunatu bane eandem legem 

tulisse iam significavimus . Tune autem L . Sulla, grai 

postea Felix appellatus est, Q. Pompeio consulibus ante 

XXIII annos, quam haec dicta sent, cura per vim 

2 5 

rem p. possedisset et ab iniliis bonarum actionum a d 

perditas progressus esset, quad at indium bellorum 

civilium f"uit, et propter quod ipse Sulpicius consùlu m 

armis iure oppressus esse visus est. 

9. In quo cum multa reprehensa sint, tun in pri - 

35 mis celeritas aetionis . 

Celeritatem actionis significai, gufa Manlius, sicut 

iam ostendimus, post pauculos statini dies, quam inierat 

tribunatum, legem eandem Compitalibes pertulit . 

10. Petivit tamen a me praetor maxima conten - 

35 tiene, ut causam Manili defenderem . 

C. Album Celsum significat, sicut iam ante dieloan 

est .

11. Acro Bor. sat . I2 . 67 Notanduma `fores' numero 

singolari. — Cicero pro Cornelio : Aperuit forem scalarum 

. Sed ex verbis accusatoris videntur, ut in Flacciana 

`strang ulavit ' . 

12. Schol. Inv. VII 118 Cicero in Corneliana : Correpsit, 

inquit, in scalas . 

13. Fortunatian. III 5 p. 123. 17 M. Sunt quaeda m 

partes eausae perpetuae, quire verba huntilia desiderant, 

ut : Latet in scalis tenebrosis Uominius . 

14. Arusian. Mess. p. 21.E Lind. Cic. pro Cornelio t o 

lib. I : Das enim mihi facultatem eos, qui turn adfuerint 

Cornelio, nominandi . 

15. Arus. p. 226 pro Cornelio I : Quid, quo d 

ne cum eis quidern expertus es, quos duces operarum 

fuisse dixisti? 1 .5 

16. Ascon. p. 57. 21 Yer. a primo DCCCL dicit de 

eodem Munito tribunale : 

Nani cuna tr. pl . factus duas leges in eo niagistrat u 

tulisset, unam perfliciosam, alteram egre ;iam, quo d 

ntalum vision est, rem p . non laesit, sed ab illo ipso, 2 0 

qui paraverat, abiecturn est, bonum autem quod excogitavit 

de summa re p ., manet et inperii vostri ordinarios 

hostes dispulit . 

Dictum est iam supra (le his legibus, guns nun s 

tangit; altera fait de libertinorum snffragiis, quire 2-, 

cunt S. C. damnata asset, ab ipso quoque Man ilio 

non ultra defensa est, altera de bello Mithridatico Cn . 

Pompeio extra ordinem mandando, ex qua lego turn 

Magnus Pompeius bellom gerebat . 

Dicit de disturbato inclino ~ Manliano : s o 

17. Aliis ille in ilium furorern ma;;uis hominibus 

auctoribus impulsus est, qui aliquod iiastitui exemplu m 

disturbandorum iudiciorum rei p. perniciosissimum , 

temporibus suis accommodatissimum, meis alienissimum 

ratiombus cupierunt . 3 5 

L. Catilinama at (In . Pisonem videtur significare. 

Fuit autem, Catilina patricius et eodem illo tempore 

erat reus repetundarunt, cum provinciam Africani obtitruisset 

et consulatus ca.ndida.tunt se ostendisset. Accusator 

erat eius P. Clodius, adrdcscen.ti ipse pope perditus, 

qui postea cum Cicerone inimiciliamt yessit. Cn . 

quoque Piso, adeclescens potens et turbulentus, fantiliaris 

erat Catilinac ontniumque consiliorum eius particeps 

et turbarum auctor. 

VER. CIR . MX : 

18. Possum dicere hominem summa prudentia spectatuin, 

C . Cottam, de suis legibus abrogandis ipsum 

ad senatum rettulisse ; 

Hie est Cotta, de quo lam sacpc diximus, ntagnus ora - 

tor habitus at coi par in ea gloria P. Sulpicio at C. Caesar 

i aequalibus . Videntur autem in rebus parvis fuiss e 

s legcs illae, quas cum tulisset, re,ttulit, de eis abrogandis 

ad senatum; nam neque aped Sallustium ?wipe opal 

Livivan neque apud Fenestellam ullius alterius latae 

ab co legis est mentio praeter earn, quant in consulatu 

l2clit invita nobilitate magno populi studio, ut cis, qui 

tr. pl . fuisscnt, alias quoque niac/istratus capere liceret, 

quod lex a dictatore L. Huila lxaucis annis ante lata 

grrohibcbat; neque eant Cottae legern abroyatam esse 

significat. 

SEQUITUR : 

25 19. possum etiam eiusdem Cottae legem de indiciis 

privatis anno post, quam lata sit, a fratre emu s 

abroyatam. 

M Cottam signifcat. Fuerunt autenz fratres tres, 

duo hi, C., 1VI., tcrtius L. Cotta, qui leve sua iudicia 

inter tres ordines comntunicavit, senatum, equites, tribunos 

aerarios ; adeptique sent omnes consulatum. 

STATIM: 

20 . .Legem Liciniam et Muciam de civibus regundis 

video constare inter omnes, quamquam duo consules 

omnium, quos nos vidimus, sapientissimi tulissent, 

non modo inutilem, sed perniciosam rei publica e 

fuisse .

24G 

FRAGMENTA 

L. Licinium Crassum omtorem et Q. Mucium 

Scaevolam pant. max. eundemque et oratorem et iuris 

consultum signi ficat. Hi enim legem earn, de qu a 

loquitur, de regendis in sua civiaate sociis in consulatu 

tulcrunt. Nam cum summa cupiditate civitatis 5 

Romanae Italici populi tenerentur et ob id magn a 

pars comm. pro civibus Romanis se gereret, necessaria 

lex visa est, ut in suore quisque civitatis ius 

redigeretur. Verum ea (eye ita alienati animi sunt 

principum Italicorum populorum, ut ea vel maxima i 0 

causa belli Italici, quod post triennium exortum est, 

Merit. 

21. Priscian. X 6. 36 p. 527. 12 Cicero in I pr o 

Cornelio : qui eloquentia ceteris antecellit . 

22. Ascon. p. 60 . 11 Quattuor onorino genera sunt, 1 5 

indices, in quibus per senatum more maiorum statuatur 

aliquid de legibus . Unum est eius modi, pia - 

cere legem abrogari, ut Q . Caecilio M. Iunio cos., qua e 

loges rem militarem impedirent, ut abrogarentur. 

Q. Caeeilius Metellus Numidicus, M. ionius Sila- 2 0 

nits, de quibus tacit mentionem, consoles fuerunt bell o 

Cimbrico, quod dio prave simul et infeliciter administratum 

est ; atque ipse quo que hic Junius male rem 

adversu.s Cimbros gessit. Idem postea plures leges , 

quae per eos annos ab îis, qui gratificabantur populo, 2 5 

latae erant, quibus militiae stipendia minuebantur, 

abrogavit. 

23. Tertium est de legion obrogationibus, quo d e 

genere persaepe S. C . fiunt, ut nuper de ipsa leg e 

Calpurnia, t que derogaretur . 30 

Lex haee Calpurnia de ambitu crac . Tulerat can i 

ante biennium C. Calpurnius Piso cos., in qua praeter 

alias poenas pecuniaria quoque poena erat adiecta . 

24. Quartum, quae lex lata esse dicatur, ea non 

videri populum teneri, ut L . Marcio Sex. hallo cos . 3 5 

de legibus Liviis . 

Puto vos reminisci has esse leges Livias, quas illis 

5 

1 5 

2 0 

2 5 

3 D 

3 5 

consulibus 11L Livius Drusus tribunus plebis Merit. 

Qui cum senatus partes tuendas suseepisset et leges pr o 

optimatibus tulisset, postea eo licentiae est progressus , 

ut nullum in his morem servaret. Itaque Philippus 

cos ., qui ei inimicus erat, obtinuit a senato, ut leges 

eius omnes uno S. C. tollerentur. Decretum est enim 

contra auspicia esse latas, neque cis teneri popaalum. 

25. P. Africanus ille superior dicitur non solum a 

sapientissimis hominibus, qui turn erant, verum etia m 

io a se ipso saepe accusatus esse, quoti, cum consul esset 

cum Ti. Longo, passus esset turn primum a populari 

consesso senatoria subsellia separari . 

Hoc factum est secondo consolato . Scipionis post 

septimum annum, quam Carthaginiensibus bello se- 

cundo data est pax. Factum id esse autem Antia s 

tradit lochs Romanis, quos fecerunt aediles curules C . 

Atilius Serranus, L. Scribonius Libo, et id cos feriss e 

iussu censorum Sex. Aeli Paeti, G. Corneli Cetlaegi . 

Et videtur in hat quid em oratione hunt auctorem secutus 

Cicero dixisse passion esse Scipionem secerni a 

ectero consesso spectacula scnatorum. In ea autem, 

quam post aliquot annos habuit de aruspicum responso , 

non passion esse Scipionem, sed [ipsum] auctorem 

fuissc Bandi eum locum senatoribus videtur significare. 

Verba eius haee sunt : `Nam quid ego de illis ludi s 

loquar, quos in Palatio nostri maiores ante ternplum 

Matris Magnae Megalesibus fieri celebrariqu e 

voluerunt? quibus primum ludis ante populi consessum 

senatui locum P. Africanus II cos .' . . . et 

collega eius Sempronio Longo hoc tributum esse senatui 

scribit, sed sine mentione 11Iegalesium (aediles enim 

cos ludos facere soliti erant) votivis ludis factum tradit, 

quos Scipio et Longus coss . fecerint. Non praeterire 

autem vos volo esse oratoriae calliditatis Thos], 

ut, cum opus est, eisdem rebus ab utraque parte ve l 

a contrariis utantur . Nam cum secundum Ciceronis 

opinionem auctore Scipione console aediles seeretun ante

248 FItAGIZENTA 

omnis locum spectandi senatoribus dederint, de eode m 

illo facto Scipionis in hat quidem oration, quia causa 

popularis erat premebaturque senatus auctoritate atqu e 

ob id dignitatent eius ordinis quam posset marcian e 

elevari causae expediebat, paenituisse ait Scipionem, r. 

quod passus esset id fieri ; in [ea] oratione de aruspicum 

responso, quia in senarie habebatur, cuius auribus 

erat blandiendum, et magnopere ilium laudat ct 

non auctorcm, fuisse dandi (nam id erat levius), sal 

ipsum claim dedisse died. 1 0 

2G. Quintil. VII 3. 35 Est interim certa finitio, de 

qua inter utranzque partem convenir, ut Cicero licit (part. 

or. 30. 105): `2iaiestas est in imperii acque in nominis 

populi Romani dignitate. ' Quaeritaar tamen, an znaiestas 

minuta sit, ut in causa Cornell quaesitunz est. i i 

27. Prise. VII 3. 9 p. 292. 16 Cicero pro Cornelio I : 

ex prolunlgatione trinum nundinum (lies ad ferendu m 

potestasque venisset. 

28. Quintil. V 13. 25 Quod — posaci referre, qu o 

quidque accusator modo dixerit, hue pertinet, ut, — si 20 

acri et vehementi fuerit usus oratione, eandean rem nostril 

verbis mitioribus proferamus, ut Cicero de Cornelio : Codicem 

attigit. — Fortunatian. art. rhet. II ,.7 p. 117 . 

37 helm. In hypophoris quae eavenda sunt? INC pima ( 

et copiosae ponantur . Quod tamen aliquando facimus 2 5 

inridendi adversarii gratia, si hoc augeatt, de qu o 

nulla quaestio est, ut pro Cornelio maiestatis. — Cf. 

supra n. 5. 

29. Aston. p. 62. 25 Circa medium, quo loco enumcrat, 

cum lex feratur, quot loca intercessionis sint 8 0 

t inbcat diseedere: Est utique ius vetandi, cum ea ferafur, 

quamdiu, quibus ius est suffragii /'(ricedi, transferuntur, 

id est dum recitatur lex, dum privati dicunt, 

dum snmmovecur populus, dum sitella defertur, dum 

aequantur sortes, dum sortitio fit, et si qua sunt alia 3 5 

huius generis . 

Astat populus confusus ut semper alias, ita et in 

ORATIONUDI . A . V1I 25-31 . 24 9 

concione. Ideo ceteris peractis cum id solum superest , 

ut populus sententiam ferat, iubet cum is, qui fer t 

legem, discedere ; quod cerium, non hoc significat, quod 

in comnauni consuetudine, ut abeant de eo loco, ub i 

lex feratur, sed at in suam quidque tribuni discedat, 

in qua est suffragiunz tuba-us. 

PAULO POST : 

30. Unum tamen, quod hoc ipso tr . pl . factum 

est, praetermitteudum non videtur; neque eni m 

rnius est Legere codicem, cum intercedatur, quam 

sitcilam ipsuiu de ipso intercessore deferre nee gravius 

incipere ferre quam perferre nec vehementiu s 

ostendere se laturum invito collega quam ipsi collegae 

magistratura abrogare nee criminosius tribe s 

ad legem accipiendam quam ad collegaau reddendu m 

privatum intro votare ; quae vir fortis huius collega , 

A. Gabinius, in re optima fecit omnia ; neque, emu sa- 

Intern populo Romano atque omnibus gentibus fine m 

diuturnae [cupiditatis 1 turliitudinis et servitutis afferret , 

passus est plus unius collegae sui quam universae 

civitatis voeem valere et vohmtatem . 

Manifestunz est de ea tese Gabini Ciceronem nan e 

dìcere, qua Caz. Pompeio bcllum adversus pirates datu m 

est. L. autcm Trebellius est tribunes plcbis, quenz no n 

nominai; quo perseverante intercedere ("nam senatu i 

promiscrat moriturum se ante, quam lex perArretur) 

intro votare tribes Gabinius coepit, ut Trebetlio 

magistratum abrogareí, sicut quondam Tì. Gracehus 

tribanus 111. Octavio collegae suo magistratum abrogavit. 

Et aliquamdiu Trebellius ea re non perterritu s 

ado-at perstabatque in intercessione, quod minari magic 

quam perseveraturuna esse Gabinium arbitrabatur; sed 

postquanz X et VII tribes rogationem acceperunt e t 

una modo supererat, ut populi iussum conficeret, renzisi t 

intercessionem Trebellius, atque ita legem Gabinius d e 

piratis persequendis pertulit . 

31. At enim de corrigenda lege rettulerunt.

250 

FRAGMENT A 

Dixinus iam in principio Cornelium primo legem 

promulgasse, ne quis per senatum lego solveretur, deinde 

tulisse, ut turn denique de ca re S. C. fieret, cum adessent 

in senato non minus CC. Haec est ilia, quam 

appellat, correctio . 

32. Araks . Mess. p. 224 Cicero pro Cornelio I : nihi l 

senatui detraxisse Cornelium . 

33. Ascon . p. 64 . 19 lidem, nisi haec ipsa lex, quam 

C. Cornelius tulit, obstitisset, decrevissent id, quo d 

pal= iam isti defensores iudiciorum pugnaverunt, se- r o 

iiatui non piacere id iudicium de Sullae bonis fieri . 

Guam ego causam longe aliter praetor in contion e 

defendi, cum id dicerem, quod idem iudices posteti 

statuerunt, iudicium aequiore tempore fieri oportere . 

Quin def erat superioribus temporibus in aerario i s 

pecunia publica, multa et saepe eius rei remedia eran t 

quaesita, in quibus hoc quoque, ut pecuniae publicac, 

quae residuac apud quemque essent, exigerentur. Id 

autem maxime pertinebat ad Cornelium Faustum, dictatoris 

filium, quia Sulla per multos annos, quibus 20 

exercitibus praefiier•at et quo tempore rem 2niblicarn 

tenuerat, sumpserat pecunias ex veetigalibus et e x 

aerario populi Romani, eaque res sugne erat agitata, 

saepe omissa, partim propter gratiana Sullanarum par - 

Man, partim quod iniquum videbatur post tot annos, as 

quam quis pecuniam acceperat resque 

redderet rationem . 

34. Aquila Born. 16 p. 26. 23 H. Msrdaraaiv, 

transmotionem, quidam inter figuras nominavit, cum rem 

a nobis alio transmovemus non ita, ut ibi causam con- 3 0 

stituarnus. Alioquin iam non figura Grit, sed species 

quaedam eius status, quam qualitatis aut ex accident i 

appellant secundum Hermagoram . Ceterum alibi in parte 

aliqua orationis sententiarn hoc modo figuramus, quail s 

est aped Demosthenem —. Tale et illud pro Cornelio 3 6 

videri potest de aerario : Refertum, inquit, tribuniciis 

legibus exhaustum a quibus sit, ipsi sciunt . 

YM' 

ORATIONUM. A. VII 31-40 . 25 1 

35. Asconins p. 65. 9 Statim : 

Antea vero quam multarum rerum iudicia sublata 

sint, et quia scitis, praetereo, et ne quern in iudiciu m 

oratio mea revocare videatur. 

5 Bello Italico, quod fait adulescentibus illis, qu i 

turn in re publica vigebant, cum multi Varia lege inique 

dam,narentur, quasi id bellum illis auctoribus con - 

flatum esset, crebraeque defectiones Italicorum nuntia - 

rentur, nanctus iustitii occasionem senatus decrevit, n e 

io iudicia, darn tumultus Italicus esset, exercerentur, quod 

decretum eo tempore in eontionibus populi saepe agita - 

turn erat. Supererat autem ex cis, qui iudicia 

metuerant, vigens turn maxima C. Curio, pater Cu- 

i s 

2 0 

rionis adulescentis eius, gasi bello civili Caesaris fui t 

partium. 

PAULO POST : 

36. Non Cn. Dola.bella C. Volcacium, honestissimu m 

virum, communi et cotidiano iure privasset , 

Duo fuerunt eo tempore en. Dolabellac, quoru m 

alterum C. Caesar accusavit, alto-um M. Seaurus . 

37. non denique homo illorum et vita et prudenti a 

longe dissimilis, sed tamen nimis in gratificando iure 

liber, L. Sisenua, bonorum Cn . Corneli possessionem 

ex editto suo P. Scipioni, adulescenti summa nobilitate , 

25 eximia virtute praedito, non dedisset . 

Hoc solum kis adnotandurn est, Taunt esse L. Sisennana, 

qui res Romanas scripsit . 

38. Arius . Mess . p. 220 Cicero pro Cornelio : cur 

nemo redeant, si tune gratiae concesserint . 

so 39. Mart. Cap. V 492 p. 468. 16 Halm. In Corneliana 

prima repugnare licit, ut divisores, quos honori s 

sui ministros esse voluerat, lege ambitus vellet affligere 

. 

40. Aston. p. 66. 9 Quare, cum hoc populus Ro- 

35 manus videret et cunt a tribunis plebis doceretur, nis i 

poena accessisset in divisores, extingui ambitum nullo 

modo posse, legem hanc Corneli flagitabat, illam ,

quae ex S. C. ferebatur, repudiabat, idque iure, u t 

docti sumus duorum consulum designatorum calamitate . 

Et cadent de re paulo post : 

41. Ut spectaculum illud [-duorum designatoru m 

consulum calamitatisi re et tempore salubre ac necessarium, 

genere et exemplo miserum ac funestum videremus 

. 

P. Sullam et P. Autronium significat, quorum 

altcrum L . Gotta, alterum L. Torquatus, qui, cum hate 

Cicero dicebat, coss. erant, ambilus damnarant et 

eorum locum creati erant. 

42. Prise . VIII 15. 82 p. 435. 20 H. Cicero pro Cornclio: 

circumitis rostris eicerentur lapidibus homines . 

43. .Boetius de defin . T. LXIV p. 006 B *one. 

Item pro Cornelio ma+estatis : Replicate, ipso sent ; 1 5 

legite, ut legebatis, nine i5itellegetis nulla tenuissima 

suspicione describi aut significari Cornelium . 

44. Aston. p. 66. 25 Quid ego nune tibi argumentis 

respondeam posse fieri, ut alius aliqui Cornelius 

sit, qui habeat Philerotem servum ; vulgare nomee 2 0 

esse Philerotis, Cornelios vero ita multos, ut iam etiam 

collegium constitutum sit ? 

Frequenter tum etiam coctus factiosorum homine m 

sine publica uuctoritate malo publico ficbant, propter 

quod postea collegia et S. C. et pluribus legibus sunt 2 5 

subla to praeter panca atque certa, quae utilitas civitatis 

desiderasset, qualia sent fubrorum lictorumgee. 

45. At enim extremi ac difl'icillimi temporis voce m 

illam, C. Corneli, consulem mitten , coi:gisti, qui rem p. 

salvam esse vellent, ut ad legem accipiendam adessent . 3o 

C. Piso, qui consul cadent anno filia, quo Cornelius 

tribunus plebis erat, cum legem (le ambitu ex S . 

C. graviorem, quart fuerat antca, ferret et propter 

multitudinem divisorem, qui per vim adversabantur, e 

foro eiectus esset, edixerat id, quod Cicero signifcat, i s 

et maiore manu stipatus ad legem perferendam descenderat. 

20 

ORATIONUM. A . VII 40-48 . 25 3 

46. Quintil. IX 2. 55 'Anootaí7riioc olio transeundi 

gratia : Cominius autem — tametsi ignoscite 

mihi iudices . In quo est ct illa, si tauten inter schemata 

numerari debet, cuna aliis chant pars cruusae videatur, 

digressio ; obit enim causa in laudes Cn . Pompei ; idqu e 

fieri etiam sine ànoa.tco r aEt potuit. — Quint. IV 3. 13 

Quo ex genere (egressionis) est — pro Cornelio popularis 

illa virtutum Cn . Pompei commemoratio, in quam ill e 

divinus orator velut nomine ipso ducis cursus dicendi 

i0 leneretur, abrupto, quern inehoaverat, sermone devertit. — 

(if : XI 3. 164, Iul. Victor. 17 p. 428. 13 Halm . 

47. Ascon. p. 67. 18 Plebem ex Manliana offension e 

vietano et domitam esse dicit: 

Aiunt vestros animos propter illius tribuni plebi s 

15 temeritatem posse adduci, ut omnino a clefensione illiu s 

potestatis abalienentur ; qui restituerunt eam potestatern, 

alterum nihil unum posse contra multos, alteru m 

longe abesse . 

Illanifestum pinto esse votis M. Crassum et en. 

Pompcium significari, e quibus Crassus index tune 

sedebat in Cornelium, Pompeius in Asia bellum Mithridaticunt 

gerebat. 

48. Tanta igitur in illis virtus fait, ut anno XV I 

post reges exactos propter nimiani dominationem po - 

25 tentium secederent, leges sacratas ipsi siti restituerunt , 

duos tribunos crearent, montem ilium trans Anienem , 

qui hodie mons sacer nominatur, in quo armati coin 

sederant, aeternae memoriae causa consecrarent . Itaque 

auspicato postero anno tr. pl. comitiis curiati s 

30 creati suet . 

Indecor magis librariorum hoc loco esse mendam , 

quoin ut Ciceronern parum proprio verbo usum ess e 

era/am . Illo enim tempore, de quo loquitur, quod 

fhhit post XVI annos, quam reges exacti stint, pleb s 

sibi legcs sacratas non `restituit' (nunquant enim tribunos 

plebis habuerat), sed tum primum ens constituit. 

Nitmcrum quidem anni post reges exactas, quo id foe-

turn est, diligenter posuit, isque fuit A . Verginio Tricosto 

L. Veturio Cicurino coss. Ceterum quidam non 

duo tr. pl., ut Cicero dicit, sed quinque tradunt creato s 

turn esse, singulos ex singulis classibus . Bunt tamen, 

qui eundem ilium duorum numerum, quern Cicero, 5 

ponant, inter quos Tuditanus et Pomponius Atticus , 

Livius quoque nosier. Idem hie et Tuditanus adiciun t 

tres praeterea ab illis duobus sibi collegas creatos esse. 

Nomina duorum, qui primi creati suet, haec traduniur 

: L. Sicinius L . f. Velutus, L . Albinius C'. f Pater- io 

culus . Reliqua pars huius loci, quae pertinet ad seemdam 

constitutionem tribunorum et decernvirorum finitum 

imperium, et breviter et aperte ab ipso dicitur. Nomina 

sola non adicit, quis ille ex decemviris fuerit, qu i 

contra libertateni vindieias (Merit, et quis ille pater, 1 5 

contra cuius filiam id deererit ; scilicet quod notissimur n 

est decemvirum ilium Appium Claudium fuisse, patre m 

autem virginis L. Vergininm. Unum hoc tantum modo 

explicandum, quo loco primum de seconda secessione 

plebis, dehinc concordia faeta sic dicit : 

49. Tuna interposita fide per tres legatos, amplis - 

simos viros, Romani armati reveramtur ; in Aventin o 

consederunt, inde armati in Capitolium venerunt, de - 

2 0 

cem tr. pl . per pontificem, quod ìuagistratus nnllu s 

erat, creaverunt . 

Legati tres, quorum nomina non ponit, hi fuerunt : 

Sp. Tarpeius, C. Iulius, P. Sulpicius, omnes consulares ; 

2 5 

pontifex max. fait M. Papirius . 

50. Etiam haec recentiora praetereo, Porciam, principium 

iustissimae libertatis, Cassiani, qua lege suffra- 3 0 

giorum vis potestasque convaluit, alteram Cassiam, 

quae populi iudicia firmavit. 

Quae sit ilia lex Cassia, qua `suffragiorum potestas 

convaluit ', manifesttum est ; nam ipse quoqu e 

paulo ante dixit legem Cassiuna lulisse, ut populus 3 5 

per tabeilana suffragium ferret . Altera Cassia lex, 

`quae populi iudicia firmavit', quae sit, potest quaeri . 

Est autem haec : L. Cassius L. f; Longinus, tribunus 

plebis, C. Mario C. Flavio coss. piures legcs ad minuendam 

nobilitatis potenhiana tulit, in quibus liane etiam , 

ut, quern populus damnasset cuive imperium abrogasset, 

5 in senatu ne esset. Tulerat autem earn maxinz e 

proper simultates cuna Q. Servilio, qui ante bienniu m 

consul fucrat, et cui populus, quia male adversus Cimbros 

rem gesscrat, abrogavit imperium . 

Licit de nobilibus : 

io 51 . Qui non modo cum Sulla, verum etiam ill o 

mortno semper hoe per se summis opibus retinendu m 

putaverunt, inimicissimi C. Cottae fuerunt, quod is 

consul paulum tribunis plebis non potestatis, sed dignitatis 

addidit. 

15 Hic Cotta, ut panto vos renainisci, legem tulit, ut 

tribunis plebis liceret postea alios magistratus capere , 

quod leg gi Sullae its erat ademptum. 

52. Quamdiu quidem hoc animo erga vo s 

plebs erit, quo se ostendit esse, cum legem Aure- 

20 ham, cum Rosciam non modo accepit, sed etiam efflagitavit 

. 

Aurelia lege communicata esse iudicia inter sena - 

tores et equestrem ordinem et tribunos aerarios . . . . 

qua L . Roscius Otleo biennio ante con firmavit, in theatro 

25 Ut equitibus Romanis XIIII ordines spectandi gratia 

darentur . 

53. Memoria teneo, cum primrun seiiatores cu m 

equitibus Romanis lege Plotia indica :rent, homine m 

dis ac nobilitati perinvisum, Cn . Pompeium, causam 

30 lege Varia de maiestate dixisse. 

1VI. Plautius Silvanus tribunus plebis Cn . Pornpei o 

Strabone L. Fordo Catone coss. secundo anno belli 

Italici, cum equester ardo in iudiciis dominaretur, 

legem tulit adiuvantibus nobilibus ; quae lex vim earn 

35 habuil, quam Cicero significat ; nani ex ea lege tribus 

singulae ex suo numero quinos denos suffragio crea - 

bunt, qui eo anno iudicarent. Ex eo factum est, ut

256 

FRAGMENTA 

senatores quoque in eo numero essent et quidam etiam 

ex ipsa plebe . 

54. Arus. Mess. p. 227 Cic. pro Cornelio I: satiu s 

hominem miserum atque innocentem eripi P . R., expelli 

patria, divelli a suis . 

55. Arils. p, 215 Cicero pro Cornelio I: sed ab urbe 

dierum iter afuerunt complurium . 

56. Arus. p. 218 Cicero pro Cornelio I : Quod enim 

mihi certamen est cum accusatore aut contentio ? 

57. Arus. p. 213 Idem pro Cornelio : Facite, ut fa- i o 

citis, qui ad causam adestis . 

58. Arus. p. 226 Cic. pro Cornelio I: Demi m e 

dius fidius de his ornamentis aliquantum malim . 

59. Prise. VII 17. 86 p. 361. 25 II. Cicero pr o 

emetic) I : quae intermissa conipluris ani,os . 1 5 

60. Prise. X 7. 40 p, 530. 19 et 9. 55 p. 544. 26 

Cicero pro Cornelio in I : Coeptum igitur per eos, qu i 

agi volebant, desitum est per hunc, qui decessit . 

61. Prise. VIII 15 . 82 p. 435. 23 Cicero pro Cornelio 

in I : Num alicui gratificabatur aut homini aut 2 0 

ordini? 

VIII. PRO CORNELIO II . 

1. Aquila Rom. 10 p. 25 . 11 halm . dcanó Prlct s , 

addubitatio. Hoc utimur, cum propter aliqua volumu s 

videri addubitare et quasi ab psis iudiribus consilium s s 

sapere, quo potissimum genere orationis vtamu.r, quale 

est — pro Cornelio : Pugnem aperte contra nobilissimorum 

hominum voluntates? studia, concilia cogitationesque 

eorum aperiam? et cetera, quac quasi dubitans 

an sibi facienda sint dixit, — Inds Mart. Cap. V a o 

523 p. 478. 9 Halm . 

2. Cie . or. 67. 225 Incisim et membratim tractat a 

oratio in veris causis plurinntim valet, maximeque ci s 

locis, cum aut arguas aut refellas, ut nostra in Corm - 

liana secunda : 0 callidos homilies! o rem excogitatam! 35 

r, 

ORATIONUM . A . VII 53—VIII 6 25 7 

o ingenia metuenda! Menzbratim adhuc, deinde caesim : 

Diximus, rursus membratim : Testes dare volumus . 

Extrema sequitur conprelrensio, sed ex duobus membris, 

qua non potest esse brevior : Quern, quaeso, nostrum 

fefellit ita vos esse facturos? — Quintil. IX 4. 123, 

Rufin. p. 579. 32 Halm . 

3. Ascon, p. 70. 24 Num in eo, qui sint h i 

testes, haesitatis? Ego vobis edam : Duo reliqui sun t 

de consularibus, inimici tribuniciae potestatis ; pauci 

~o praeterea adsentatores eorum atque adseculae subsequuntur 

. 

M. Lucullum et 11I' . Lepidum signifcat. Quinque 

enim consulares, ut iam diximus, in Corneliu m 

testintonium dixerunt, Q . Catulus, Q. Hortensius, Q . 

.Metellus Pius Pont . max., quos lice secunda oratione 

traded, et duo, qui nondum dixerant, quos nunc signifcat, 

Luculies et Lepidus . 

4. Grill. p. 598. 31 Scipio, tantus vir, qui productu s 

a tribuna plebis eos (Gracchos) dixit iure caesos videri, 

20 favore nobilitatis hoc fecit, quia et ipse ex optimatibu s 

erat, von sicut in Cornelianis Tullius : Hic mos iam 

apud illos antiquos et barbatos fuit, ut persequerentur 

populaces . 

5. Ascon. p. 71 . 11 Sed si familiariter ex Q . Ca- 

23 tufo, sapientissimo viro atque humanissimo, velim 

gnaerere : Utrius tandem tibi tribunatus minus probari 

potest, C. Corneli an, non dicarn P. Sulpici , 

non L. Saturnini, non Gai Gracchi, non Tiberi ; neminem, 

quern isti seditiosum existimant, nominabo ; se d 

30 avunculi tui, Q. Catule, clarissimi patriaeque amantissimi 

viri? quid mihi tandem responsurum putatis ? 

6. Quid? avunculus tuns, clarissimus vir, clarissim o 

patre, avo, maioribus, credo, silentio favente nobilitate, 

nullo intercessore comparato populo Romano 

35 dedit et potentissimorurn hominum collegiis eripui t 

cooptandorum sacerdotum potestatem ? 

Hoc egcre enarratione, quia hoc loco nomali non 

CIC . Iv. .3 . 17

ponit, quis fecerit, ei demerit videri potest, qui oblitus 

sit minus ante XX versus haec de eo ipso Cicerone m 

dixisse : Sed si familiariter — responsurum putatis ? 

SEQUITUR : 

7. Quid? idem Domitius M. Silanum, consularem 5 

hominem, quern ad modum tr . pl. vexavit ? 

1LI Silanus quinquennio ante consul fuerat, quam 

Domitius tr. pl. esset, acque ipse quoque adversus 

Cimbros rem male gesserat ; qua/1z ob causam Domi - 

tius eum apud populum accusabat. Criminabatur eum i o 

rem cum Cimbros iniussu populi gessisse, idque principium 

fuisse calamitaturn, quas eo bello popuins accepisset 

; ac de eo tabellam quoque dedit ; sed plenissim e 

Silanus absolutes est; Warn duac solac tribus eum, 

Sergia et Quirina, damnaverunt. i 5 

8. Haec est controversia eius modi, ut mihi probetur 

tr. pl . Cn. Domitius, Catulo M . Terpolius . 

Contemptissimum zzomen electum esse ex as, qui 

tr. pl . /i erant post infractam tribunieiam potestate m 

a Sulla, ante restitutarn a Cn. Pompeio apparet. Fuit 2 0 

autenm is tr. pl. ante XII annos D. Bruto et Man? . 

Lepido coss.; Cn. Domitius tribunus ftterat ante II 

de XL annos C. Mario II C. Firrtbria coss . 

9. Cic. or. 70. 232 Quantum sit apte dicere, experir i 

licet, si — compositi oratoris bene structam conlocationem 2 5 

dissolvas permutatione verborunz ; corrumpetur enim tata 

res, ut et haec nostra in Corneliana et deinceps omnia : 

Neque me clivitiae movent, quibus omnes Africano s 

et Laelios multi venalicii mercatoresque superarunt, 

— neque vestis aut caelatum aurum et argentum, quo 

3 0 

nostros veteres Marcellos Maximosque multi eunuch i 

e Syria Aegyptoque vicerunt, neque vero orna - 

menta ista villarum, quibus L. Paulum et L. Mum - 

qui rebus eis urbem Ttaliamque omnem refer - 

serunt, ab aliquo video perfacile Deliaco aut Syro 3 5 

potuisse superaci . — Quintil. IX 4. 14, Non. p. 188 . 

29, Prise. X 9. 49 p. 539. 5 . 

10. Artis. p . 251 Cie. pro Gomel . : Quid me apud 

equites Romanos offendisse dicebant ? 

11. Arus. p. 216 (Sc. pro Cornelio II : si vos huius 

fortunas paucorum odio adiudicaveritis. 

5 12 . Arts. p. 224 Cie. pro Cornelio II : ad miserrimum 

crudelissimumque dominatum dedi patiamini . 

13. Artis. p. 226 Cie. pro Cornelio II: quam diligentes 

libertatis vos oporteat esse . 

14. Serv . ad Very. Aen. XI 708 Cicero in Cormio 

lianis : ne fraudi sit ei, qui populum ad contentione m 

vocarit . 

15. Arms. p . .226 Cic. pro Cornelio II: qui cornmodis 

populi Romani lingua dumtaxat ac voluntat e 

consuluit . 

i5 16 . Prise. XVIII 2. 19 p. 216. 25, Arms. p. 209 

Cicero pro Cornelio lib. II: quis tam abundans copiis ? 

17. Arus. p . 227 Cic. pro Cornelio II : expellere t 

a dispensautibus . 

18. Valer . Prob. de non. T. IV p. 212. 8 Kell . 

20 Cicero oralione secunda pro Cornelio : Quare hominem 

inpugnare non desinunt nisi remotis ministratoribus . 

INCERTA . 

1. Severian . 19 p. 366. 2 Halm. Misericordiam 

movemus — cunt alicuius calamitates comsiemoramus , 

25 cum magnitudinem periculi ostendimus, situai pro Cornelio 

Cicero . 

2. Quintil. V 11. 25 (Cicero) ut hac corporis human i 

pro Cluentio, ita pro Cornelio equorum, pro Archia saxorum 

quoque usus est similitudine . 

30 IN. IN SENATU IN TOGA CANDIDA CONTRA 

C. ANTONIUM ET L. CATILINAM COMPETITORES . 

Asconius p. 73 K. et Sch. Haec oratio dicta est 

L. Caesare C. Figulo coss. post annum, quam pro Cor- 

17

nelio dixerat. Sex competitores in consulatus petition e 

Cicero habuit, duos patricios, P. Sulpicium Galbam, 

L. Sergium Catilinam, quattuor plebeios, ex quibus duo s 

mobiles, C. Antonium, M. Antoni oratoris (ilium, L. Gassium 

Longinum, duos, qui tantum non primi ex farnilii s 

sins magistratura adepti Brant, Q. Cornificium et C. Licinium 

Sacerdotem. Solus Cicero ex competitoribus equestr i 

erat loco natus acque in petitione patrenz amisit. Uter i 

cius competitores modeste se gessere, visique sent Q. Cornificius 

et Galba sobrii ac sancti viri, Sacerdos nulla i o 

improbitate notes, Cassius quarnvis stolidus turn magi' s 

quam improbus videretur, post paucos menses in coniuratione 

Catilinae esse eum apparuit ac cruentissimariu m 

sententiarum frisse auctorem. Vague hi quattuor prop e 

iacebant ; Catilina autern et Antonius, quamquam omnium n 

maxime infamis eorum vita esset, tames multum poterant. 

Coierant enim ambo, ut Ciceronem consulatu deice - 

rent, adiuteribus usi firmissimis M. Crasso et C. Caesare. 

Pape haec oratio contra solos Catilinam et Antoniu m 

est . Causa orationis huius modi in senatu habendae ace- 2 0 

roni fait, quod, cum in dies licentia ambitus augeretu r 

propter praecipuarn Catilinae et Antoni anulaciam, ccnsuerat 

senatus, ut lex ambitus grotta dram cum poem 

férretur; eique rei Q. 1Vlircius Orestinns tr . pl. intereessera tt . 

Turn Cicero graviter senatu intercessionem ferente stir- 2 5 

rexit atque in coitionem Catilinae et Antoni invectu s 

est ante dies comitiorum paucos. 

ENARRAT .1 U: 

1 . Dico, P. C., superiore notte cuiusdarn homini s 

nobilis et valde in hoc largitionis quaestu dotti et 3 0 

cogniti domum Catilinam et Antonium cum sequestribus 

suis convenisse . 

Ant C. Caesaris aut M. Grassi domum signifcat ; 

ei enim acerrimi ac potentissimi fuerunt Ciceronis 

refragatores, cum petiit consulaturn, quod eius in dies 3 5 

civilem crescere dignitatem animadvertebant; et hoc ipse 

ORATIONTM . A. IX ARG. -4. 26 1 

Cicero in expositione consiliorum suorum significat. Eius 

quoque coniurationis, quac Cotta cl Torquato coss. ante 

annum, quam haec dicerentur, facia est a Catilina et 

Pisone, ar,quit M. Crassuni auctorem fruisse . 

s 2. Quern enim ant arnicum potent habere is, qui 

tot rives trucidavit, aut clientem is, qui in sua civitate 

cum peregrino negavit se iudicio aequo certare posse ? 

Significat Catilinam, cum in Sullanis partibus fuisset, 

crudeliter fecisse. Nominatim etiam postea Cicero 

(licit, quos occiderit, Q. Caccilium, M. Yolumnium, L. 

Tanusium. M. etiam ilari Gratidiani, summe popularis 

hominis, qui ob id bis praetor fuit, caput abscisum 

per urbem sua manu Catilina tulerat; quod 

crimen saepius ei iota oratione obicit. Fuerat vero 

15 hic Gratidianus aria necessitudine Ciceroni coniunctus. 

Clientem autern negai habere posse C. Antonium; nam 

is multos in Achaia spoliaverat nactus de exercitu 

Sullano equitum turmas . Deinde Graeci, qui spoliati 

crani, eduxerunt Antonini in ius ad M. Lucullum 

praetorem, qui ius inter peregrinos dicebat. Egit pro 

Gra.ecis C. Caesar etiam burn adulescentulus, de quo 

paulo ante mcntionem fecimus. Et cum Lucellus id, 

quod Graeci postulabant, decrevisset, appellavit tribuno s 

Antonius iuravitque se id forum eturare, quod aequ o 

iure uti non posset. Hine Antonium Gellius et Lentulus 

censores sexennio ante, quam haec dicerentur, 

senatu moverunt causasque subscripscrunt, quod socios 

diripuerit, quod iudiciurn recusarit, quod propter aeris 

alieni magnitudinem praedia manciparit bonaque sua 

in potestate non habeat. 

3. Nec se iarn turn respexit, cum gravissimis vestri s 

decretis absens notatus est. 

Catilina ex praetura Africani provinciam obtinuit; 

quam cum graviter vexasset, legati Afri in senatu ia m 

turn absente illo questi sent, multaeque graves sententiae 

de eo in senatu dictae stunt . 

4. In iudiciis quanta vis esset, didicit, cum est

262 

FRAGMENTA 

absolutus, si aut illud iudicium aut ilia absolutio nominanda 

est. 

Ante annum, quam haec dicerentur, Catilina, cum 

redisset ex Africa, Torquato et Gotta toss . accusatu s 

est repetundarum a P. Clodio adulescente, qui postea 

inimicus Ciceronis fuit. Defensus est Catilina, ut 

Fenestetla tradii, a M. Cicerone. Quod ego ut addubitem, 

haec ipsa Ciceronis oratio facit, maxime quod 

is nullam mentionem rei habet, cum potuerit invidiam 

facere competitori tam turpiter adversus se cocunti, i o 

praesertim cum alterzcm competitorem suum Antonium 

in eadem hac oratione supra admoneat suo beneficio 

eum ex ultimo loco practurae candidatum ad tertiu m 

pervenisse : 

5. Nescis me praetorem primum esse factum, te 1 5 

concessione competitorum et conlatione centuriarum e t 

meo maxime beneficio ex postremo in tertium locum 

esse subiectum? 

Qui igitur Antonio suffragationem seam imputandam 

putat, is si defendisset Catilinam, eagnut eius a 

se protection nonne imputeret? Quod ila esse naanifestum 

est ex eo, quod statini dicit. Q. enim Mucius 

tr. pl. intercedebat, ne lex ambitus frrretur ; quod facere 

pro Catilina videbatur . }lune Mucium in hac oratione 

appellans Cicero sic alt : 

2 5 

6. Te tamer, Q. Muci, tam male de populo Romano 

existimare moleste fen), qui hesterna die me esse 

dignum consulatu negabas . Quid? p . R. minus diligenter 

sibi constitueret defensorem quam tu tibi ? 

Cum tecum furti L . Calenus ageret, me potissimum 3 0 

fortunarum tuarum patronum esse voluisti ; cuius t u 

praesidium in tua turpissima causa delegisti, hunt 

honestissimarum rerum defeusorem p. R. auctore t e 

repudiare potest? nisi forte hoc dictums es, quo tern - 

pore cum L. Caleno furti depectus sis, eo tempore in 3 5 

me tibi parum esse auxilii vidisse . 

Yerum ut egerit Muci causam Cicero, sicut Cati - 

2 0 

ORATIONUM, A. IX 4-i0 . 26 3 

linae egisse eum videri suit I enestella, cur, cunt quamvis 

male existimet de causa Muti, /amen ci exprobret 

patrocinium wont, non idem in Catilina faciat, si 

modo pro eo dixit? aut cur ipsum illud iudicium 

5 saepius in infamiam vocal? quod parcius videtur fuiss e 

factures, si in eo iudicio fuisset patronus . Atque ut 

alia omittam, hoc certe vix videtur dictums fuisse, si 

illo patrono Catilina repetundarum absolutes esset: 

7. Stupris se omnibus ac flagitiis contaminavit, 

io caede nefaria cruentavit, diripuit socios, leges, quae - 

stiones, iudicia violavit . 

et postea : 

8. Quid ego, ut violaveris provinciam, praedicem ? 

nam ut te illic gesseris, non audeo dicere, quonia m 

is absolutus es. Mentitos esse equites Romanos, falsas 

fuisse tabellas honestissimae civitatis existimo, mentitum 

Q. bletellum Pium, mentitam Africam ; vidiss e 

aliud nescio quid illos iudices, qui te imiocentem iudicarunt. 

0 miser, qui non sentias illo iudicio te non 

20 absolutism, verism ad aliquod severius iudicium a c 

mains supplicium reservatum ! 

Yerine ergo simile est haec eum Catilinae obicere , 

si illo defendente absolutes esset? Practerca movet 

me, quod, cuna slut commentarii Ciceronis eat-um etiam 

25 defensionum . . . . commentarium ant principium. Ita 

[quod] iudicio est absolutus Catili~ca, ut Clodius in- 

/antis fhcrit praevaricatus esse ; nam et reiectio iudicum 

ad arbitrium rei videbatur esse fatta . 

9. Populum vero, cum inspectante populo collum le - 

so suit hominis maxime popularis, quanti faceret, ostendit. 

Diximus et paulo ante manu Mari caput Catili - 

nam per urbem tulisse. 

10. Me qua ameutia inductus sit ut contemneret , 

constituere non possum . Utrum aequo animo laturum 

35 putavit? At in suo familiarissimo viderat me ne 

aliorum quidem iniurias mediocriter posse ferre . 

Manifestum est Gr T'errem significari,

264 

FRAGMENT A 

11. Alter pecore Omni vendito et saltibus prop e 

addictis pastores retina, ex quibus ait se, culo velit, 

subito fugitivorum bellum excitaturum . 

C. Antonium siguificat. 

12. Alter induxit eum, quem potuit, ut repent e 

gladiatores populo non debitos polliceretur ; eos ipse 

consularis candidatus perspexit et legit et emit ; praesente 

populo Romano factum est . 

Q. Gallium, quem postea roan ambitus defendit, 

significare videtur ; hie enim cum esset praeturae can- i o 

(Wallis, quod in aedilitate, quartz ante annum gesserat, 

bestias non habuerat, dedit gladiatores sub titul o 

patri se id dare . 

13. Quaui ob rem augete etiam moreedem, si vultis , 

Q . Muti, ut perseveret legem impedire, ut coepit se- 1 5 

natus eonsultuui ; sed ego ea loge eontentus sum, qu a 

duos consoles designatos uno tempore daunmri vidimus. 

Legem Calpurniam significat, quam C. Calpurniu s 

Paso ante triennium de ambito tulerat. Quod dici t 

autenz damnatos esse designatos consules, P. Sullam a o 

et P. Autronium, de quibus iam diximus, volt intellegi . 

Cognomen autem Q . Muoio tribuno, quem nominat, 

tizit Orestinus. 

14. Atque ut istum omittam in exercitu Sullan o 

praedonem, in introitu gladiatorem, in victoria qua- 2 5 

drigarium . 

De Antonio dici nta,nif estum est. Et dicit cum 

ìn exercitu Sullae praedonem' propter equitum turmas, 

quibus Acltaiam ab co vexatam esse significavimus 

; introitu gladiatorem' pertinet ad invidiam s o 

proscriptionis, quae turn facia est ; ìn victoria quadrigarium', 

quod, cum Sulla post victoriam Circenses 

fczceret ita, ut ponesti homines quadrigas agitarent, 

fiti.t inter eos C. Antonius . 

15. Te vero, Catilina, consulatum sperare aut cogi- 3 5 

tare non prodigium atque portentum est? A quibu s 

enim petis? a principibus civitatis? qui tibi cum L . 

ORATIONUM . A. IX 11-19 . 26 5 

Volcacio cos. in consilio fuissent, ne petendi quidem 

potestatem esse voluerunt ; 

Paulo ante diximus Catilinam, can de provincia 

Africa decedcrct petiturus consulatum, et legati Afri 

5 questi essent de eo in senatu, graviter vituperatu m 

esse. Professus deinde est Catilina petere se consola - 

turn. L. Volcacius Tullus consul consiliunt publicunz habud, 

an rationem Catitinae habere deberet, si peteret 

consulatum ; nani quacrebatur repetundarum . Catilina 

io ob cam causam destitit a petitione. 

16. a senatoribus? qui te auctoritate spoliatum 

ornamentis omnibus vinctum pagine Africanis oratoribus 

tradiderunt ; 

Dixinzus modo de hoc. Nam iudiciuzn quoque se - 

15 eutum est rcpetundarum, quo ipse per infàmiam liberatus 

est Catilina, sed ita, ut eum senatorum urna 

daannaret, equitum et tribunorum absolveret . 

17. ab equestri ordine? quem trucidasti ; 

Equester onto pro Cinnanis partibus contra Sullam 

steterat, multique pecunias abstulerant, ex quo sacculari i 

crant appellati, acque ob ems rei invidicun post Sullanant 

victoriam Brant interfceti . 

18. a plebe? cui spectaculum eius anodi tua elmdelitas 

praebuit, ut te nemo sine gcrnitu ac recorda - 

25 tione luctus aspicere possit . 

Eiiusdem illius Mari Gratidiani quod caput yestarit, 

obicit. 

Quo loco dicit Catilinam caput M. Mari gestasse .- 

19. Quod caput etiam tum plenum animae et spiri - 

so tus ad Sullam usque ab Ianiculo ad aedem Apollini s 

manibus ipse suis detulit . 

omnia suet manifesta. Ne tauten erretis, quod his 

tcmporibus aedes Apollinis in Palatio sit nobilissima, 

admonendi estis non bane a Cicerone signifrcari, ut- 

3s gote pant post mortem edam Ciceronis multis annis 

imp. Caesar, quem Hunt divunz Augustum dicimus , 

post Actiacant victoriam fecerit, sed illam demonstrari,

266 

FRAGI4IENT A 

quae est extra portam Carmentalem inter forum holi- - 

torium et circum Flaminium; ca enim sola turn de - 

mum Romae erat Apollinis aedes . 

Loquitur cunt Catilina: 

20. Quid tu potes in defensione tua dicere, quod 5 

illi non dixerint? At illi multa dixerunt, quae tib i 

dicere non licebit . 

et panno post : 

21. . .Denique ills negare potuerunt et negaverunt , 

tu tibi ne infitiandi quidem impudentiae locum reli- t o 

quisti . Quare praeclara dicentur iudicia tulisse, si, 

qui infitiantem Luscium condemnarunt, Catilinam absolverint 

confitentem . 

The, quern nominal, L . Luscius, notus centnrio 

Sullanus divesque ex victoria factus (nam amplius i s 

centies possederai), darrruatus erat non multo ante, 

quam Cicero dixit. Obiectae sent ei tres caedes proscriptorurrt. 

Circa cosdent dies L. quoque Bellienus 

damnatus est, quern Cicero ait avunculum esse Catilinae. 

Hic autem Lucretium Ofellarn consulatum con. 2 D 

tra voluntatem Sullae ad turbandum station civitatis 

petentem occiderat iu-ssu Sullae tune dietatoris . 

His ergo negat ignotum esse, cum et imperitos se ho - 

mines esse et, si quern edam inter ficissent, imperatori 

ac dictators paruisse diccrent ac negarent quoque, Cati- 2 5 

linam vero infitiari non posse. IL ius autem criminis 

periculum, quod obicit Cicero, paucos post menses Catilina 

subiit. Post efrecta enim comitia consularia e t 

Catilinae repulsam feed cani ream inter sicarios L . 

Lucceius paratus erudilusque, qui postea. consulatum s 0 

quoque petiit. 

22 . Harm tu habes dignitatern, qua fretus me contemnis 

et despicis, an cam, quam reliqua vita e s 

consecutus? cum ita vixisti, ut non esset locus tam 

sanctus, quo non adventus tuus, etiam cum culpa 3 5 

nulla subesset, crirnen afferret ; 

Fabia, virgo Vestalis, causam incesti dixerat, cura 

ORATIONUM . A. IX 19-26. 26 7 

ci Catilina obiceretur, eratque absolute . .Place Fabia 

quia soror erat Terentiae Ciceronis, idea sic dixit : 

ètiarn si culpa nulla subesset' . Ita et suis peperci t 

et nihilo levies inimico summi obprobrii turpitudine m 

5 obiecit. 

23. cum deprehendebare in adulteriis, cum deprehendebas 

adulteros ipse, cum ex eodem stupro tib i 

et uxorenl et filiani invenisti . 

Dicitur Catilinam adulterium commisisse cum ea , 

to Time ei postea socrus fuit, et ex eo natant stupro duxisse 

uxorem, cum filia eh's esset. Hoc Lucceius quoque 

Catilinae obicit in orationibus, quas in earn cripsit . 

Nomina harem mulierum non dam inveni . 

24. Quid ego, ut violaveris provinciam, praediceiu 

t5 cuncto populo Romano reclamante ac resistente? nam 

ut te illie gesseris, non audeo dicere, quoniam absolutus 

es . 

Dictum est iam saepius Catilinam ex praetur a 

African?, obtinuisse et accusante earn repetundarum P. 

20 Clodio absolutism esse. 

25. Praetereo nefarium ilium conatuiu tuum et 

piene acerbum et luctuosum rei publicae diem, cu m 

Cn . Pisone socio, ne quern alium nominern, caede m 

optimatum facere voluisti . 

(duos non nominet, intellegitis . Fuit mint opini o 

Catilinam et Cn. Pisonem, adulescentem perditum, coniurasse 

ad caedem senates faciendarn ante annum, quarr y 

haee dicta sunt, Gotta et Torquato coss., earnque caedem 

ideo wort esse factam, quod prius, quam parati essent, 

coniuratis signum dcdisset Catilina. Pisa autem, cum 

haee dicerentur, perier•ati in Hispaniam missus a senat u 

per honorem legationis, ut a suis ablegaretur; ibique, 

dam iniurias provincialibus facit, occisus erat, act 

quidam credebant, a Cn . Pompei clientibus Pompeii) 

non invito. 

26. An oblitus es te ex me, cum praeturatn peteremus, 

petisse, ut tibi primum locum concederem?

quod cum saepius ageres et impudentius a me eontenderes, 

meministi me tibi respondere impudenter te 

facere, qui id a me peteres, quod a te Boculus numquam 

impetrasset ? 

Diximus iam supra Su,llae ludis, quos hie propter s 

victoriam fecerit, quadrigas C. Antonium et alios guosdann 

nobiles honnines agitasse . Praeterca Antonius redemptas 

habebat ab aerario vectigales quadrigas, quam 

redemptionem senatori habere licetper legem. Fuitautena 

notissimus in circo quadrigarunz agitator Boculus. i o 

Dicit de malis civibus : 

27. Qui posteaquam illo, quo conati erant, Hispaniensi 

pugiunculo nervos incidere civium Itomanoru m 

non potuerunt, duas uno tempore conantur in re m 

publicam sicas destringere . yr, 

'I3ispaniensmu pugiunculum' en. Pisonem appell,at, 

quern in Hispania occisum esse dixi. Tuas sicas' Catilinarn 

et Antonium appellari manifestant est. 

28. Hunc vos scitote Licinium gladiatorem ia m 

immisisse lapillum Catilinae t iudic. quà Q . ue Cu- 2o 

rium hominem quaestorium . 

Curios hic notissimus flat aleator damnatuusqu e 

postea est. In hone est hcuelecasajllabus Calvi cicya,ns : 

Et tabs Curius pereruditus . 

Buie orationi Ciccronis et Catilina et Antonius 2 5 

conturncliose responderunt, quod solum poterant, invecti 

in novitatem cites. Fcruntur quoquuc orationes 

nomine illorum editae non ab ipsis scriptac, sed a b 

Cieeronis obtrectatoribus, quas nescio an satiuus sit ignorare. 

Cetcrum Cicero consul omnium consensu Maus 30 

cst ; Antonius pauculis centuriis Catilinam superavit , 

cum ci proper patris nomen paulo speciosior manus 

satffragata esset quam Catilinae . 

X. CUM A LUDIS CONTIONEM AVOCAVIT . 

1 . Arras. Mess. p. 245 Lind. Ludi deorum suet. Cic. 

cum a ludis contionem avocavit : Cerealia, Floralia ludosque 

Apollinares deorum immortalium esse, non nostros . 

5 (V. Cic . ad Att. II 1. 3 : `de Othone', Plin. nat. lust. 

VII 117, But. Cic. 13) 

XI. DE PROSCRIPTORUbí LIBERIS . 

Quint. XI 1. 85 1Vlollienda est in plerisque aliis 

colore asperitas orationis, ut Cicero de proscriptorum 

xo liberis fecit. Quid enim crudelius quam bon? hies honestis 

parentibus ac maioribus natos a re publica summoveri? 

Itagtee durum id esse summits ille traetandorum 

animorum artifex conftetur, sed ita legibus Sullae cohaerere 

station civitatis adfirmat, ut iis solutis stare ipsa 

ir, non possit. Adsecutus itaque est, ut aliquid eorum quoque 

causa videretur faeere, contra quos diceret. 

XII . CONTRA CONTIONEM Q . METELLI . 

1. Augustinus de rhetorica 19 p. 149. 11 Halm . 

Utemur etiam principiis in bonae opinionis eontroversiis, 

20 sed brevioribus et erectioribus paulo et confidenfibus e t 

plenis dignitatis, sine iactantia dumtaxat, ne res pariat 

invidiam, ut est illud aped M. Tullium contra contionem 

Metelli, in qua exultare videtur contra tr ibunum pl . : f ub i 

vis vel in ipsa consistere? sic enim agam, ut opinor : 

25 insequar fugientem, quoniam congredi non licet cum 

resistente . Quod numquam profecto tam magnifive dicer e 

in exordio statim orsus fuisset, nisi et ipsius actoris esse t 

honest(' persona et res, de qua locuturus erat, non improba. 

2. Prise. IX 9. 51 p. 487. 6 Hertz. Cicero in con - 

su tioneon Metelli : permulsa acque recreata est .

FRAGMENTA 

3. Prise . X 3. 18 p. 510. 10 Cicero contra Metellum : 

nisi eorum exitio non requieturam . 

4. Gellius XVIII 7. 5 -- contionem tri g significare, 

locum suggestumque, onde verba fierent, sicut M. Tullius 

in oratione, quae inscripta est contra contionem Q. Me- s 

MU: Estendi, inquit, in contionem; concursus est populi 

factus . 

5. Quint. IX 3. 40 Illa apud Ciceronem mira figu- 

rarum mixtura deprehenditur, in qua et primum verbu m 

Longo post intervallo redditum est ultimum et media primis 

et mediis ultima congruent : Vestrum iam hic facturn 

reprehenditur, patres conscripti, non meum, a c 

pulcherrimum quidem factum, verum, ut dixi, non 

meum, sed vestrum . (Cf. hid. II .21. 8 et iride repet. 

Aneed. Eekst. p. 15) i s 

6. Quint. IX 3. 43 Sensus quoque tot', quemadmodum 

coeperunt, desinunt : Venit ex Asia. Hoc ipsum quam 

novum! tribunus pl . venit ex Asia! In au-km town 

periodo t et verbum ultimum primum refertur, tertiu m 

iam sermone ; adiectum est enim : verumtamen venit . 2 0 

7. Quint. IX 3. 45 Aliquando, sicut in geminatione 

verborum diximus, initia quoque; et clausulac sententiarum 

aliis, sed non alio tendentious verbis inter se consonant, 

initia hoc modo : dediderim periculis omnibus , 

obtulerim insidiis, obiecerim invidiar, rursus clausulac 2 5 

ibidem statim : vos enim statuistis, vos sententiam dixistis, 

vos iudicastis . 

8. Quint. IX 3. 49 Mixta quoque et idem et diversum 

significantia (congeruntur), quod et ipsum d i, iA),ayrjv 

vocant : Quaero ab inimicis, sintne ham investigata, 3 0 

comporta, patefacta, sublata, deleta, extincta per me . 

9. Quint. IX 3. 50 Et hoc autem exemplum et superius 

aliam quoque efficient fguram, quae quia coniunctionibus 

caret, dissolutio vocatur. -- Utimur hac figura non 

in singulis modo verbis, sed sententiis etiam, ut Cicero 3 5 

licit contra contionem 1lletelli: Qui indicabantur, eos 

io 

ORATIONUM . A, XII 3—XIII Arg . 271 

vocari, custodiri, ad senatum adduci iussi, t senatum 

si interposui . Et totus hie locus talis est. 

10 . Iul. Victor. G. 2 p. 398. 10 Rolm . Ilaec inferior 

(definitio) oratoriis aetionibus dilatatur ct nuagis descri - 

5 ptionibus et eiusmodi definitionibus eaplieatur, quae ex 

pluribus speciebus rem notent, ut M. Tullius contra contionem 

Q. 1~letelli : qui animum hostilem habet, et cuius 

facia hostilia sunt et cetera . 

XIII . IN P . CLOAIUNI ET C . CURIONEM. 

io ARGUMENTUM SCIIOLIASTAE I3073IENSIS. 

Apud Graecos Ttuius modi genera orationum Éataevovvra 

xat r/,Éyovca nominantur continentia ferme laudes 

et vituperati.ones . Non enim rei postulantur a Tulli o 

vel C. Curio vet P. Clodius, sed, quoniam habuerant in 

senatu quondam iurgiosam decertationem, visum Ciceroni 

est hone orationem conscribere plenam sine dubio et asperitatis 

et fac.ctiarum, quibus Azores utriu.sque proscindit 

et de singulorum vitiis quann potest acerbissime loquitur . 

Sed eni m principium haeius o/fensae firtur a P. Clodi 

20 reatu dcscendisse; nam visus est in domo pontificis maximi 

C. Caesaris eiusdem,que praetoris incestum fecisse cum 

eius uxore Pompeia eo tempore, quo per Vestales virgines 

et matronas honestissimas in operto Ponca' Deae sacrifeeium 

viris omnibus inaccessum fiebat ; mule elapso Nolen 

25 Clodio magna invidia percrebuit et infamia caerimoniarum, 

ut senatus decernere cogeretur omni diligentia eon - 

sulum pervestigandum, si quod esset publicis religionibus 

illatuna ffayitium. Aceedebat huc etiam praeiudiciu m 

quoddam C. Caesaris ipsius pontificis, qui uxorem seam 

3o ilico rcpudiavit ; post quod reus de incesto foetus est P. 

Clodius accusante L. Lentulo, defendente C. Curione patre . 

Nam tres illis temparibus Curiones inlustri nomine extiterunt 

atque ita in libris ad/me feruntur : Curio avus,

qui Serviuon Fulvium incesti reum defendit, et naie C. 

Curio pater, qui P. Clodio adfuait, et tertius ille Curi o 

tribunicius, qui bello civili Pompeiano in Africa periit ; 

qui cum esset partium Caesaris, oppressus est ab Nadibus 

Iuhae regis. Sed Iaactenus de Curionibus dictum sit . :> 

Multum diuque habitis concertationibus ante iudicium 

P. Clodius a turbolenta moltitudine, ne causam diceret, 

non sine impetu seditionis adiutus est auctore huius conspirationis 

Q. Fufio Caleno tribuno pl., cuius mentionent 

creberrimram, Tullius in Philippicis orationibus tacit, ob- i o 

stante vero paene universo senate pro sanetimonia religionum 

advcrsus crimen incesti . Indices tamen ad extremism 

dati sunt. Et primo quidem. ab senate praesidiu m 

petiverunt, ut de Clodio, potentissimo /tontine, liberius 

iudicaretur; verism ita res eccidit, ut in eum multi prave 1 5 

testimoninun dicerent, quorum in numero 117 ipse Tullius 

interrogates ant ad se salutatum venisse ipsa die Clodium, 

qua se ille eontenderat Interamnac frisse milibus 

passuum ferme LXXXX ab urbe disiunetum, quo scilicet 

videri volebat incesti Ronne commaittendi facultatem non 20 

habuisse. Et post haec ab iudicibus XXV dam nalus 

est ; praevaluit tamen ad eius victoriam manor corum 

numerus, qui absolverunt ; nana XXX et una pro eo 

sententiae latae sunt . Iride igitur capilalis inimieus in 

M. Tullium coepit efferri et, cum. illo anno potestate 2 5 

quaestoria fungeretur, apud populum ereberrimis colui 

eontionibus lacessebat ; minas quin imino praetcndcns a d 

familiam se plebeiam transiturnm, ut tribunes' pl. fcret , 

denuntiabat. Quibus minacissimis illius vocibus velacmmnter 

et acerrimo spiritu hac oratione Cicero respondit 30 

t duorumn, tana ipsius quail? Orionis. 

1—4 . Statueram, P . C ., quoad reus esset P . Clodius, 

nihil de illo neque apud vos ueque alio ullo in 

loco dicere. Tametsi capitale mihi odium minis a c 

furiosis eontionibus indixerat, quod simul ab eo mihi 3s 

et rei publicae denuntiabatur, tamen neque dixi quicquam 

pro testimonio, nisi quod erat ita notoria acque 

ORATIONUIII. A . XIII Arg. -20 . 27 3 

testatum, ut non possem praeterire, et facile patiebar 

nihil me addere ad alterius periculum . 

5. Sin esset iudicatum non videri virum venisse, 

quom iste venisset . . . 

6. Ut illo e iudicio tamquam e naufragio nudus 

emersit. (Cf. Quint. VIII 3. 81) 

7. Quint. V 10. 91 sq, Infinita est rerum comparati o 

— ex faciliore in Clodium et Curionem : Ac vide, an 

facile fieri tu potueris, cum is factus non sit, cui t u 

io concessisti . 

8. Syriam sibi nos extra ordinem polliceri . 

9. creditoribus suis spero ostentare provinciae videretur 

. 

10. Augent magnum quendam cumulum aeris alieni . 

11. Ingemuit gravius timidior quidem creditor . 

12. Confirmat se comitiis consularibus Romae fu - 

turum . 

13. Tanto pries ad aerarium venit, ut ibi ne scrihani 

quidem quemquam offenderet. 

20 14. Quint. IX 2. 96 Tedium est genus (Ei wvElag), 

in quo sola melius dicendi petitur occasio; ideoque i d 

Cicero non putat esse positura in contentions. Tale 

est Mud, quo idem utitur in Clodium : Quibus iste, qui 

omnia sacrificia nosset, facile ah se deos placari posse 

25 arbitrabatur . 

15. Cum se ad plebem transire volle diceret, se d 

misere fretum transire cuperet. 

16. Hanc loquacem Siciliam non despexit . 

17. Accesserunt ita pauci, ut eum non ad contio - 

3o Henn, sed sponsum diceres advocasse . 

18. cuius satisdationes semper dicuntur induci . 

19. intellego quam in absentem esse dicenda . 

20. i rimum homo durus ac prisms invectus est in 

eos, qui mense Aprili apud Baias essent et aquis cali- 

35 dis utcrentur. Quid cum hoc homine nobis tam tristi a c 

severo? Non possunt hi mores ferre hunc tam austerum 

et tam vehementeur magistrum, per quern hominihu s 

CIC IV . 3 . 18

274 

FRAGMENT A 

maioribus natu ne in suis quidem praediis inpune turn , 

cum Romae nihil agitur, liceat esse valetudinique servire 

. Verum tamen ceteris . . . sit ignoscere, ei vero , 

qui praedium habeat in illo loco, nullo modo . Quid 

homini, inquit, Arpinati cum Baiis, agresti ac rustico ? 

(V. p. 276. 1) 

21. Quo loco ita fuit caecus, ut facile apparere t 

vidisse emu, quod fas non fuisset. Nee enim respexit 

ilium ipsum patronum libidinis suae non mod o 

apud Baias esse, verum eas ipsas aquas habere, quae I o 

t gustu tamen Arpinatis fuissent. Sed videte metuendam 

inimici et hostis bilem et licentiam! Is me dixit 

aedificare, ubi nihil habeo, ubi habeo, ibi fuisse. Quo 

modo enim non ntirer sapientem adversarium, qui i d 

obiciat, quod vel poneste confiteri vel manifesto red- 1 5 

arguere possis ? 

22. Nani rusticos ei nos videri minus est mirandum, 

qui manicatam tunicam et mitram et purpurea s 

fascias habere non possumus . Tu vero festivus, tu 

elegans, tu solus urbanus, quern decet muliebris orna- 20 

tus, quem incessus psaltriae, qui effeminare vulture , 

attenuare vocem, laevare corpus potes. O singulars 

prodigium atque monstrum! nonne te Indus templi, 

non urbis, non vitae, non lncis pullet? (V. lui . Rufinian. 

1 p. 38. 8 et Non. p. 465. 14) 

2 5 

23. Tu, qui indutus muliebri veste fueris, virilem 

vocem audes emittere, cuius inportunam libidinem e t 

stuprum cum seelere coniunctum ne subornandi quidem 

mora retardavit ? 

24. Tune, cum vincirentur pedes fasciis, cum calau- 3a 

tica capiti accommodaretur, curo vix manicatam tunicam 

in lacertos induceres, cum strophio accurate praecingerere, 

in tam longo spatio numquam te App i 

Claudi nepotem esse recordatus es? nonne, etiamsi 

omnem mentem libido averterat, tamen ex . . . (Non . 35 

p. 537 in. et 538. 11) 

25. Sed, credo, postquam speculum tibi adlatum 

ORATIONUM . A . XIII 20-33 . 275 

est, longe te a pulchris abesse sensisti . (Non. p. 339. 

23 et 434. 21) 

26. At sum, inquit, absolutus . Novo quidem hercl e 

more, cui uni absoluto lites aestimatae sunt . 

5 27. Quasi ego non contentus sim, quod mihi quinque 

et viginti indices crediderunt! XXXI tibi nihi l 

crediderunt, qui sequestres abs te locupletes acceperint . 

(V. p. 276. 8.) 

28. Divortium pontificia maximi. 

Jo 29. lntegritas tua te purgavit, mihi crede, pudor 

eripuit, vita ante acta servavit. 

30. quattuor tibi sententias solas ad perniciem defuisse. 

31. nam L. quidem Cotta . 

is 32 . ut posthac lege Aurelia index esse no.n possit . 

33 . Cie. ad Att . 116 . 8 sqq. Clodium praesente m 

fregi in senatu cune oratione perpetua plenissima gravitatis, 

turn altereatione. — Nam ut Idibus 11laiis in senatum 

eonvenimus, rogatus ego sententiam multa dixi de 

20 summa re publica, atque the locus inductus a me est 

divinitus, ne una plaga accepta patres conscripti coneiderent, 

ne deficerent; vulnus esse eius modi, quod mihi nec 

dissimulandum nec pertimescendum vidcretur, nc aut ignorando 

stultissimi aut metuendo ignavissimi indicaremur ; 

25 bis absoluturn esse Lentulum, bis Catilinam, hune tertium 

Tam esse a indicibus in rem publicam immissum : Erras, 

Clodi ; non te iudices urbi, sed carceri reservarunt 

neque te retinere in civitate, sed exsilio privare voluerunt. 

Quam ob rem, patres conscripti, erigite aniso 

MOs, retinere vestram dignitatem ; manet ilia in r e 

publica bonorum consensio ; dolor accessit bonis viris , 

virtus non est imminuta ; nihil est damni factum novi, 

sed, quod erat, inventum est ; in unitis hominis per - 

diti iudicio pluses similes reperti sunt . Sed quid ago ? 

paese orationem in epistulam inclusi . Redeo ad altercationem. 

Surgit pulehellus puer, obicit 7nihi me ad 

Baias fuisse. Falsum, sed tamen quid hoc? simil e 

1s*

est, inquam, quasi dicas in operto fuisse . Quid, inquit, 

homini Arpinati cum agtus calidis? Narra, inquam, 

patrono tuo, qui Arpinatis aquas concupivit ; 

nosti enim marinas . Quousque, inquit, hunt regem 

feremus? Regem appellas, inquam, cum Rex tui men- 5 

tionem nullam fecerit? (alle autem Regis hereditatez n 

she devorara9 . Domum, inquit, emisti. Putes, inquam , 

dicere : Indices emisti . Turanti, inquit, tibi non credi - 

derunt . LVTihi vero, inquam, XXV iudices crediderunt, 

XXVI, quoniam nummos ante acceperunt, tibi nihil i o 

crediderunt. Magnis clamoribus afflict-us conticuit et 

coneidit . 

XIV. INTERROGATILI DE AERE ALIENO MILONIS . 

AEG (WENT UM SCHOLIAST AE 13OBIENSIS . 

In euzxlcm annum consulatum petierunt T. Annius 1 5 

Milo et Q. Metcllus Scipio et Hypsaeus ; quo anno etiam 

P . Clodius Pincher, inimicus eius, in praeterae candidam 

venerat. Idem cum petitioni Milonis aclversaretar 

et comitia multo et vario ambitus genere turbaret, qu o 

magis Hgpsaeus et Scipio consoles designarentur, Milo °o 

autem repulsam ferret, per hos dies senates convocatus 

est ; apud quern P. Clodius invectionem- sibi non lantern 

contra Milonem, verum etiam contra ipsum 11L T lliacm 

contumeliosam simul acque asperam depoposcit, ut ambitum 

moveri ab eo diceret, quondam muftis erga rem 2 5 

inzblicam meritis praevaleret, vim moliri cilium per arznatos 

homines crineinaretur, ad extremum longe minus , 

quam haberet, aeris alieni esse profession ; ham sestertium 

sexagies in aere alieno se habere professus Mil o 

secaandu.m veterezn consuetudinem fuerat . Cum igitur ob- so 

nixe contenderei Clodius non oportere potere, qui magno 

acre alieno defaeneratus pracdae videretur habiturus esse 

rem publicam, contradixit eius insectationi M . Cicero , 

qui familiaritate praccipua Milonem diligebat ob id nza- 

xime meritum, quod restitutionezn suae dignitatis ab eodem 

tribuno plebis meminerat adattam ; quanto autem odio 

habuerit P. Clodiunz, iam compertum est ex orationibu s 

ittius plurimis, quibus eius vitam moresque dilacerai. Ex 

5 iurgio itaque, quod inter se moverant, oratio ista composita 

est, euius inscriptionis titulum, priusquam commentari 

adgrediar, explanandum puto non ab re existimans 

futurumn lectoribus, si orationis titulum non indotte per - 

spexerint ; quippe inscribitur INTERROSATIO DE AERE ALIENO 

io MILONls. Interrogationis autcm non una species erat, sed 

variae, ut cilia signif caret accusations denuntiationem, 

qualis ilia praescriptio est orationis eius, qua usurus 

fait, si eum P. Clodius legibus interrogasset . Legibu s 

enim sic interrogabatur inquirente accusatore, an omni a 

15 sceundum legum praescripta gesserit is, cui criznen intendebatur 

. Erat, alia praeterea interrogatio testii m, sicu t 

ipse ilL Tullius P. Yatinium testem interrogavit. Proprie 

namque interrogatio dicebatur, qua testes redarguebantu,r. 

Tertia haec est interrogandi species, ut Sinnio 

zo Capitoni videtur, pertinens ad officiuzn et consuetudine m 

senatoriam. Quando enim aliquis sententiam loco suo iam 

dixerat et alias postea interiogatus quaedam videbatu r 

ita locutus, ut refutari posse iustis.sime viderentur, postulabat 

ille, qui iam sententiam dixerat, ut silfi licerct in - 

25 terrogare, hoc est ilium redarguere, cuius sententia in 

muftis quasi mendax et calumniosa redarguì posset. Qumiam 

ergo dixerat Clodius et minus profcssum aeris alieni 

Milonem . . . . 

[ENARRATIO .] 

so 1 . Adversarii . 

_Vint ad aliud transit, an aliquid Milo per vini 

Tacere conetur. Et hoc similiter refutavit, ut omnis 

ista suspicio ct invidia in Clodium retorqueatur. Ita 

china aryumenta excurrent, quibus et Milonem purge t 

et adversarium pracgravet. 

2. Eiciundus est ex urbe civis auctor salutis , 

Copiosissima et vehemens exsecutio, zit supra dixi,

eum de vi constituens P. Clodium, cuius res gestae 

omnes nihil n.mpamn tranquillitatis habuisse videantur, 

sed statim coepeuit ab adulescentia furere. lam 

exilii sui mentionem quam subtiliter et consulte, non 

specialiter net nominatim, sed per have generalitatem 5 

intulit; quoniam erat aliquid cum sua laude dicturaas : 

Eiciendus est, in quit, ex urbe civis auctor et custo s 

salmis, otii dignitatis, fidei! Haec quoniam ipsi 

honorifica erant, quasi de aliquo loqueretur, induxit, 

ne pro insolenti et iactantissimo haberetur . 

3. includendus intra parietes . 

Videtur et Cn. Pompeio idem C1odi1s insidias para - 

visse. Itaque oratorie tandem subircit hoc inferendo : 

4. qui populi R. imperium non terrarum regioni - 

bus, sed caeli partibus terminavit . 

Hoc enim ita superiectum est, ut et Pompeio blandiretur 

et Clodium quasi hostem publicum denotaret, 

goti virum tarn necessarium rei p. ipsi erigere conalus 

sit. 

5. Nec vero tum timendum fuit, cuna cessinius . 2 0 

Bene elocutus est de exilio suo, quod main it discessionem 

votare quam poenam . 

6. Eosdem ad caedem civiiiui de Apennino ileduxisti . 

Quasi haec omnia in Catilinae socium dicerentur, 

ila mentionem attu .lit dpenuini, quem super ille cum 2 5 

exercitu obtinuerat . 

7. Lapidibus duo consulos ceciderunt. 

Cn. Dom ilium Calvinum et M. Valcrium Messalam 

. Nec aria fuit causa, cur senatus convocaretur, 

quam praecipua, quod P. Clodius inmissa seditio- 

sorum manic comitia turbaverat, guar, habebantur d e 

consulibus creandis, cum esset etici n Milo candidatus . 

8. Qui multis inspectantibus caput feriebas, femina 

plangebas . 

Gestum furiosi hominis . . . 3 5 

9. j ber animose confidens . 

In Clodium convertitur, ut huius modi obsequia 

1 0 

1 5 

3 0 

humilitatis plenissima in cunt verius et probabiliu s 

conferantur, qui abietta omasi dignitate ordinis sui 

Pompeium demissis precibus oraverit, ut ab co in gratiam 

reciperetur . 

5 10. Non pudet? Sed quid pudeat hominem no n 

modo sine pudore, verum omnino sine ore ? 

Multa cum acerbitate insurrexit et inpudentiam 

sive infamerai turpitudinem sive deformitatem voltu s 

volens exprobrare `non tantum sine rubore, veru m 

to etiam sine ore ' P. Clodium dixit. Nam traditur 

forma inliberali is fuisse. 

11. Sic enim homines egentes et turban= cupidi 

loquebantur : o virum t usuum ! 

Runiigerantium sermons rettolit, qui cum summum 

15 vigorem constantiae Clodio adscripsissent, quod audacius 

Pompeio repugnaret, post cundem humili satisfactione 

depositum contemtui ducerent. 

12. Male dicere autem? immo vero domo principem 

vi et meta continere . 

20 . . . . in sub eadem figurat . . . verbum retraxi t 

per quondam correctionem . Notissimum est autem P. 

Clodium insidiatum esse Pompeio. Id ipsum testifîcatur 

et in aliis quiclem retro habilis orationibus e t 

multo plenius ac manifestius pro Milone . 

25 13 . ut, quas haberet in vestibolo tabulas, re - 

figeret. 

Post ciectum Ciceronem velut criminum cius elogi a 

proscripserat Clodius et easdem tabulas in vestibol o 

domes suae fexerat, de quibus mcnc loqui videtur, easque 

contendit, quoniam falsae sint et calumniosac, pr o 

nihilo esse ducendas, net ullam siti ex its invidiarn 

pertimescendam, qui et in senatus consulto nihil men - 

titres sit et restitictionem meruerit . 

14. Etenim tria, ut opinor, haec in Milonis perso - 

35 nom questus es : de aere alieno, de vi, de ambitu ; 

duo praeteristi : nihil de religionibus violatis, nihil d e 

incestis stupris questus es .

280 

FRAGMENTA 

Facto supra . . . per eas species, quibus insectatus 

Hilonern Clodius f aerat, subdit orator etiam duo hae c 

posteriora, quae in ipsum procul dubio adversarium 

con . . . . li2rm nomina. 

15. Est enim, quocumque venit, et reorum crimen 5 

et iudicum . 

Quod pertinet ad reos, illud est: inutiliter loquens 

ad fort illis periculum damaaationis ; quod autena ref ertur 

ad indices, hic intellegere delimits magnam illis 

invidiare simul et infamiana comparari ab litigatoci- t o 

bus, si corrupti pecunia existimarentur, quoniam ho c 

falso iactaverit Clodius, prenum sententiarum iu.dicibus 

esse tribuendum, cum tamen cant/cut pccuniam ips e 

intercepturus acciperet . 

16. tuamque praeturam non tuo more differas . 1 5 

Hoc in of ar•ratione Milonianae defensionis pleniu s 

ostendit, Clodiion petitoreno fuisse praeturae . Cunagn e 

aninaadverteret comitia non sic procedere, ut Kal . Ianuariis 

possit finire praeturam, maluisse desistere a 

petitione. Hoc ergo Tullius arripuit, omnibus esse 2 0 

nairaculo, quod non differat etiam praesenti anno petitionem, 

quod iam semel fecerit. Solebant rodent anpediri 

coniitia per dissensionem magistratuum . 

17. Nec suffragia dabis, quibus ostentar . 

Comminatur et denuntiat se actionibus eius adver- 2 5 

sarium futurum nec in legationena cum Ponnpeio discessurum. 

Laturus autcm de suffragio libertinorum 

P. Clodius legem videbatur, ut et ipsi -j- cum in censum 

acqualiter pervenirent . 

18. nec vero i11am nefariam libertateni . s o 

Sufragii scilicet libertinorum, cuins legis menti o 

ft in oratione, quae habita est pro 11Iilone (12. 33). 

19. Quis non meminerit pueritiam team ? 

Interrogano asperitatis invidiaeque pienissima cum 

descriptione personae, qua mores eius illuminata quem 

non magis timeri oporteat quam despici tot vitiorum 

3 5 

ORATIONUM . A . XIV 1 ,1—21 . 28 1 

foeditatibus inquinatum. Cetera his explananda no n 

sunt, quae sans in praecedcntibus diximu .s . 

20. iterum a piratic redemptunr ; quo enini nomin e 

appellem eos, qui te pretio accepto liheraverunt ? 

Significat indices cos, qui accepta pecunia reum de 

incesto absolverant Ctodiur, ut et ipsi piratae . turae . 

21. Nisi vero liniamentis hominis nomen et figurio 

positum, non naturis putas . 

Defnit hominis proprietatem non liniamentis corro 

porum, sed animor um qualitatibus aestumandam . 

22. Tum habuisti quasdaan formidines, quae quasi 

cornua quaedam exeiderunt impleta . 

Quae P. Clodio ad ferae alicnius et beluae similitudinem 

adscripsit, etiam hoc in exilic posit corne a 

15 illi, quae habuisse quondam videbatur, none esse delapsa , 

ut nimirum sensors ilk sit, magis iana contentini Clodium 

quanti timeri . 

23. Non enim viderunt, quos ipsi exturbarant, eo s 

in civitatem .restitutos . 

20 C. Gracchi ct Saturnini exempla intulerat, quoru m 

alter in Aventino interfectus est, alter Capitolio deductus 

catini Glaucia praetore iugulatus. Post quorum 

necem restitutos in civitatem sign if/cat P . Popiliurn , 

qui Graccho cesserat, et Q . 1u1etcllum 1Niooidicum, qui 

25 tat violentiam L. Apulei subterf tigeret, exulaverat . Gloriatur 

ergo suo nomine, quod vivente inimico suo Clodio 

restitutus sit. 

24. qui armis cessissem vel tuis urbanis, vet, ut 

opinio tum erat, alienis . 

so Acerbitas est querellae . . . . Sed hic oratorie valde, 

ne quis existimaret quasi bonum virum indica turn a 

Pompeio cum, cum quo exercere desierit simultates, invigilavit 

Tullius, ut eum virum cantissimum diceret, 

qui nona magis de fide Clodi et innocentia, quae nulla 

35 sit, quam de sua providentia habeat securitatem vitae, 

cum eius insidiis decipi possit .

XV . DE REGE ALEXANDRINO . 

1. ut rapiat, ut latrocinetur . 

Vehementibus et invidiosis verbis utitur . Non enim 

dixit : ` ut exposcat hereditatem, ut sibi vindicet', sed, 

quo vel maxime pudor consterneretur audientiun : ùt 5 

rapiat', inquit, èt latrocinetur '; quae sine dubio non 

iuris verba, sed sceleris ab huius modi cupiditate deterreant. 

2. Si hercle in nostris rebus tam acres ad pecuniam, 

tam adtenti, tam avari soleremus esse . i o 

Dicere quidem generaliter videtur, eliamsi in privatis 

pecuniis avari horn tiles essent, in publicis tamen 

disceptationibus non oportere tantum. cupidilatem pecuniae 

profiteri; sed procul dubio nihil eliud agitt, quam 

ut M. Grassi mores ilenotet, de quo practer historian i s 

praeterque exitum mortis ems, in quam pracceps quo - 

dam modo ruit, cum ad diripiendas Parthiae urbes 

opulentissimas Euphratem transisset, etiam ipse Tullius 

auctor est libro tertio de offeiis (off . 11119. 75) . 

3. Sed tamen, quae sunt nostra iudicia, 2 0 

Temptaverat Crassus adseverare non semel de ha c 

Aegypti hereditate, sed frequentissime praeiudicatun, 

ac primo quidem illo tempore, quo pecunia repetita ess e 

ab Tyro et advecta Romani videbatur seposita ia m 

nuper ab Alexa rege. Oeevrrend-un est igitur, ut /lace 2 5 

refutentur, et in ipsa propositione insiguiter *turn, 

est, quod his verbis ingrcdi coepit . 

4. debent esse modestissima, quoniam quidem est ho c 

summi imperii, nosmet ipsos de nostris rebus iudicare , 

Nam zudt orator intelltyi pa gine impudenter sena- 3 0 

tun de causa sua indicare voluisse, cum sit naturale , 

ut nuns quisque non possit aequitatem tueri de lucr o 

suo potissinum cogitans, quod plerumque conatur etia m 

cum improbitate deposeere. 

5. qui ex hereditate tanta usum solum nomeI13 5 

agnoverimus . 

20 

2 5 

:1 0 

ORATIONUM . A . XV 283 

Cito rapuit pro se argumentuan, iudicasse quoda m 

modo . . . . ut bellum- !premium esse censeret, qui mentionem 

pecuniae fécerat . 

6. Sic est iusta causa belli, sicuti Crassus tom - 

s memoravit cum Iugurtha fuisse . 

Notissimum est iJTicipsa, rege Numidiae, mortu o 

trifariam inter Adherbalem et Hiempsalem et Iugurtham. 

regnum esse divisum ; quos tamen duos idem Iugurtha 

partim vi, partim vero insidiis interfecit. Haec 

10 illi fait causa praecipua bellum gerendi adversus populum 

R . Qui tamen post multos imperatores graviter 

adflictos ad extremism C. Viario imperatore superatus 

est. 

7. Non patiar han; exaudiri vocem huius imperii : 

15 Ego te, nisi das aliquid, hostem, si quid dederis, rege m 

et socium et amicum iudicabo . 

Ad tuendam rationem pudoris exsequitur non de - 

cere popzdum R . has potestates regias nundinari, ut 

obietta quadaan senatui facie turpitudinis id vel maxim e 

facienduni esse persi adeat, quod sit congruens honestati. 

8. cum ille rex sit interfectus, hunt puerum in 

Syria fuisse . 

Haec sumuntur de locis coniecturalibus, qui sunt 

primi videlicet in huius status divisione, a volunaate 

et facultate, i. e. únò f3ov1 obeso; xai i3vv4,scug. Nam 

quod pueritiae facit mentionem, voluntatis est non patuisse 

Ptolomaeurn capitalibus odiis dissidere, quern 

puerilis infrmitas ab huius modi obstinatione revocaret . 

Facultatis est autem, quod ait in Syria fuisse, ut absen s 

copiano non habuerit illius interfciendi, quern dicebatur 

in teremisse . 

9. Atque illud etiam constare video, regem ilium , 

cum reginam sororem suam caram acceptamque populo 

mambos suis trucidasset, interfectum esse impet u 

35 multitudinis . 

Congestis valde praeparationibus fides facit, ut hav e 

cacdem a populo magi's Alexandrino factam probaret, 

r

non Ptolonzaco iubente commissam. 14'otemus eni m 

gradatim fieri augmenta, quae pracgravent suspicione m 

ad populares impetus pertinentem . Nam coepi,t ad hun e 

modum : Àtque illud etiam constare video ' , ut de 

veritate non sit ambigendum, si constet capud omnes . 5 

Dein subdidit: `cum reginam sororem suam ', act atrocitas 

parricidii, et multo major in exitio reginae, 

omnibus Merit horrori. Post haec adiecit candem 

`caram . . . . 

10. Agatila Rom. 14 p. 26. 14 Halm . 'AvrEtGaycvrj, a o 

compensatio. Est autem hzcius modi, ubi aliquid difficile 

esse at contrarium con fitendacm est, sed contra inducitur 

non minus firma,arn ; qualia sunt hacc de rege Plailomac o 

apaul Ciceronern : Difficilis ratio belli gerendi, at plen a 

fidei, plena pietatis . (G7: Mart. Cap. Y 5,21 cx . p.1 5 

478. 22 Halm ) 

11. Fortunatian . II .22 p. 115. 1 Halm . Omnis partitio 

— aut nostra (est), quae noorlyov,uz'vr) ataíosats 

dicitur, aut adversarii, quae àvayxaía &at'osatg nominatur, 

ant communis, quae tCtxrrj potest dici, ut Cicero 25 

de rage Alexandrino. 

12. Fortunat. II 27 p. 117. 37 H. In h.a/pophori s 

quae cavenda sunt? Ne plenae et copiosae poauantiar. Quod 

tamerz aliquando facimus — , si discrcpans aligacid ostendamus, 

ut de rege Alexandrino. i s 

13. Strabo XVII 13 p. 798 Casaub. p. 1113. 12 

Mein . Tij; Aiyvnrov dÈ récg nooacídovy ty rtvt A,tíyco 

~ 

Kaxaòcsv tpPcé0t tj77aa5 xar Fvtavrvv r,à rr"15 Kdsoncíroas 

narot rrà lAvArpril nPorryt'osalJat 994ov raAàvrWV 

(t21~OG(Jr/ ótaxtAóCJv nFVr.a1406-6CJV . 9 0 

XVI. PRO P. VATINIO . 

1. Cie. ad fain. 19. 19. Cum ilium (Vatinium) 

defenderem, dixi me facere quiddam, quod in Eunuch o 

parasitus suaderet militi (Ter. Eun. HI 1. 50 -55) . 

ORATIONUM. A . XV 9-B . 1 . 285 

Sic petivi a iudieibus, ut, quoniam quidam nobiles homines 

et de me optime meriti nineis emarent inimicum 

meum meque inspectante sacre cuna in senato modo se - 

vere seducerent, modo familiaritcr atque lailare arnplexarentur, 

quoniamque illi haberent swum I'ublium, daren t 

mirai ipsi alzum Publium, in quo possem illorum animo s 

mediocriter lacessitus leviter repungere . 

2. Schol. Bob. in Vain. 6. 14 p. 317. 10 Hoc ipsum 

(`te Pythagorcunz soles diccre') plenissinze purgavit atque 

to defendit at non sine laude protulit in ea oratione, qua m 

pro ipso Vatinio scriberc adgressus est . 

3. Hieron. apol. adv . Rufizz . III 39 T. II p. 565 B sq. 

Vallars. Lege pro Vatinio oratiuneularn at alias, ubi 

sodaliciorum mencio fit . 

is 4. Plus quail?, semel a Calvo accusatum esse Vatiniu m 

constat, bis defensum a Cicerone onus, quod sciam, testa - 

tor Val. Max. IV 2. 4 : (Cicero) P. Vatinium dignitat i 

suae infestum drtobus publicis indiciis tutatus est . 

XVII. PRO NEGOTIATORIBUS ACHAEIS . 

20 Non. 225. 12 Syngraphas feminino genere M. Tullio 

auctore diciinus pro negotiatoribus Achaeis : Syngraphas , 

quas nostra voluntate conscripsimus. 

B. INCERTARUM ORATIONUM FRAGMENTA . 

1 . Rutil. Lup. I 3 p. 4. 27 Halm . lie ovoaaata . 

25 Hoc aut addenda aut dernenda aut matanda aut porrigenda 

aut contrahenda littera aut syllaba fieri consuevit . 

Id est humus modi : — Item : At huius sceleratissim i 

opera, qui fuit locus religiosissimus . . . . nimiru m 

quoniam traditam sibi publicorum custodiam sacrorum

286 

FRAGMENT A 

non honoris, sed oneris esse existimavit . — Charis. IV 4 

p. 282.1 Kell. Paronomasia est, cum dictio iteratur, mutata 

tauten aut littera ant syllaba, ut apud Ciceronem : Qui fuit 

lucus religiosissimus, nunc erit locus desertissimus et: 

Custodire sacrum non honoris, sell oneris esse existi- 5 

mabitur . Diomed. II p. 446. 16 Paronomasia fit, 

cum dietio iteratur, mutata tauten aut littera aut syllaba 

— apud Ciceronem : Qui fuit locus religiosissimus, is 

erit locus desertissimus et : Custodia sacrorum non 

honoris, sed oneris existimabitur. — Marius Plotius io 

Sacerdos I gramm. vol. VI p. 458. 18 Paronomasia est, 

cum iteratur dietio litteris vel syllabis d'mutatis —, syltabis, 

ut Cicero : Nam qui nunc est locus disertissimus , 

erit locus desertissimus . 

2. Quint. IX 2. 18 Verborum quoque vis ac pro- 15 

prietas confirmatur prae,sumptionc : Quamquam ilia non 

poena, sed prohibitio sceleris fuit . — Tudlium ' testen t 

nominal ICufinian . 14 p. 42. 30 . 

3. Quint . VI 3. 48 Pa gine et ipsum scurrile Ciceronis 

est in — Isauricum : Miror, quid sit, quod pater tuus, 2 0 

homo constantissimus, te nobis varium reliquit . — 

V. infra U-. h 6 . 

4. Quint. IX 3. 42 In isdem sententiis crebrioribu s 

mutata declinationibus iteralionc verborum (fit nAoxi) , 

ut — apud Ciceronem : Neque chill poterant iudicio 2 5 

et hi damnari, qui iudicabant . 

5, 6 . Quint. IX 2. 47 Quaedam genera /mitts figurati 

(oi o vstag) nullam corn tropis habent societatem, ut illa 

stating prima, quae ducitur a nettando, quam nonnull i 

àvrícppaGty volant : — Miao illam primam libidinis s o 

iniuriam et : Ne quidem testimonia recito, quae 

dicta suet de HS sescentis milibus , 

7—9 . Quint. IX 2. 59 sq. Sant et illa iucunda et 

ad commendationem cunt varietatc, tum etiam ipsa natura 

plurimum prosunt, quae simplicem quandaan et non prati- 3 5 

paratam ostendendo orationem minus nos suspectos indic i 

faciunt. Hine est —, cum quaerere nos, quid dicamus, 

ORATIONUM, B. 1-18 . 28 7 

fngimus : Quid reliquum est? et: Num quid omisi? — 

et : Aliud ex alio succurrit mihi . 

10. Quint. IX 4. 100 Ex cis, quae supra probavi, 

apparet molosson quoque clausulae convenire, clung ltabeat 

5 ex quocunque perle ante se brevem : 11]ud scimus, ubicunque 

sunt, esse pro nobis . 

11. Aquila Rom. 1 p. 23 . 8 H. TI0oacdP,9wGgg, 

praecedens correctio . Idaee figura, ubi aliquid necessarium 

dicta, sed insuave audientibus aut odiosum nobis 

io dicturi sumus, praentunil. Exemplum apud Ciceronem 

firequens : Quamquam sentio, quanta hoc cum offension e 

dicturus sim, dicendum est. 

12. Rufinianus 3 p. 39. 11 Halm . Xapievriop4 g 

sive 6xaiµua. Hac figura fit festiva dietio, cum amoeni - 

is tate mordax, ut apud Ciceronem : Infirmo corpore acqu e 

aegro, colore ut ipse iudicare p. u . 

13. Quint . VIII 6. 47 Habet usum talis allegoriae 

frequenter oratio, sed raro totius, plerumque apertis persnixta 

est. Tota aped Ciceronem talis est : Hoc miror , 

20 hoc queror, quemguam hominem ita pessum dare alte - 

rum vello, ut etiam navem perforet, in qua ipse naviget 

. 

14. Arusian. Mess . p. 225 Lind. Cie. Philipp XVI: 

Laterensis ne vestigium quidem deflexit . 

25 15. Aries. Mess. ib. Cie. Philipp. XVI: Non est ills 

dissensio disceptata bello . 

16. Isidor. Different. 507 T. V p. 64 Arerai . Cicero: 

0 te, scelerate, qui subactus et prostitutus es ! 

17. Aquila Rom. 22 p . 29. 29 H . H. cow - 

so posilum ex eontrariis. Haec figura constai ex eo, quod 

verba pugnantia inter se paria paribus opponuntur ; cuiu s 

modi brevissimum est illud Ciceronis : Domus tibi deerat ? 

at habebas ; pecunia superabat? at egebas . Aut si divas: 

In pace ad vexandos cives acerrimus, in bello ad ex- 

35 pugnandos hostes inertissimus . — V. or. 67. 223, Quintil. 

IX 2. 15, Mart. Cap. V 531 . 

18. Aquila Rom. 28 p. 31. 7 H, Mart . Cap. V 532

2 y 

FRAGMENTA 

p. 481. 8 IIa oxij, copulatio. ,Ea figura elocutionis, in 

qua idei verbu'1n aut nomen bis continuo positura diversa 

significat, ut est ilta~d: Sed tames ad ilium diem 

Memmius erat Memmius . 

19. Schemata dian . 15 p. 73. 11 H. `TnE awQEóts 5 

est Latine exceptio, quando aliquid a generali corn plexion e 

distinguimus, qualis est exceptio Ciceronis : Minus 

me commovit hominis summa auctoritas i s hoc un o 

genere dumtaxat ; nam in ceteris egregie commovit . 

20. Quint. IX 3. 21 Et de nobis loquimur tamquam i o 

de caliis : dicit Servius, negai Tullius . `Fortasse ex 

parte orationis p . Murena a Cicerone non edita, ef. orat. 

e. 27 extr.' Halm . 

21. Quint . VIII 3. 21 Vim rebus aliquando verborunt 

ipsa humilitas adfèrt . - - Et alibi (Cicero) : Caput 1 5 

opponis cum eo coruscans . 

22. Severianus 18 p. 365. 14 Halm. Moralis argumentatio 

de natura hominum vel morum consuetudin e 

ducitur, ut Cicero : Hic ego dubitem in eam disputationem 

ingredi, quae ducatur ex natura hominum at- 21 ) 

que omnium sensibus? 

23. lid. Victor 6. 1 ex . p. 397. 8 H. A modo in 

fine (argumentum ducitur), ut Marcus Tullius — e t 

idem : non esse -j- detractioncm circa patent, cum no n 

clam nee furtim profectus sit, sed palatii . 

24. Macrob. Sat. III 14. 12 Nani inani orationem 

quis est qui non legerit, in qua populum Itomanu m 

obiurgat, quod Roscio gestum agent(' tumultuarit ? 

25. Quint. V 13. 25 sq . Quod posai, rcfcrre, quo 

quidque accusator modo dixerit, lace peitinet, ut —, si 3 0 

(accusato)) acri et vehementi Merit usus oratione, eau - 

dent rei nostris verbis mitioribus proferamus, ut — 

si pro luxurioso dicendum sit : Obietta est paulo liheralior 

vita. 

2(3 . Donat. Ter. Ad . III 2. 1 Hyperbole cum paro- 

nomasia òmnes omnia' . Hine Cicero : Omnes in ho c 

indicio conferant omnia . 

2 5 

3 5 

ORATIONUM . B. 18-C . IV . 289 

27. Ulpian, in Dig . XIII 4 . 4 Latitare est non, ut 

Cicero definit, turpis occultatio sui . 

28. Ital. Victor 6. 4 p. 402. 20 H. Ab event)) in 

fine (argumenta ducuntur), ut 1 . Tullius Cicero : Si iudi - 

s caveritis sine dolo malo posse familiaiu congregari , 

hominem occidi, omnibus facinorosis eandem licentia m 

permiseritis . 

29. Quint. IX 2. 41 Haec guidon translatio tempo - 

rum, quae proprie p6roíOraoas dicitur, in 6tavv3rdJGE t 

~o verecundior apud priores fait ; praeponebant enim talia : 

`Credite vos intueri ' , ut Cicero: Haec, quae non vidisti s 

oculis, animis cernere potestis . 

30. lui . Severian, 13 p. 361. 24 H. A causa (argunienta 

sumuntui) : Satisne igitur cernitis, quibus ill e 

mercedibus, quibus emolumentis, quibus praemiis incitatus 

et cetera . 

31. Grill. comment. p. 599. 7 H. `Dispositio est — .' 

Uncle ipse: meque meum dicendi ordinem servare patiamini 

. 

in 32, 33 . Iul . Rufinian. 2 p. 39. 8 H. X.IEvaouds 

sive IrtnEpr6t i ais. — Apud Ciceronem : Quasi vero ego 

de facie tua, Catamite, dixeriml vel alias : Potuistine 

co,ntuuneliosius facere, si tibi hoc -j- Parmeno alloqu i 

ac non ipse Parmeno nuntiasset ? 

25 34 . Pompei comment. T. V p. 304. 7 Keil. Homoeoteleuton 

est, quotiens in verba exitus est mains soni. Puta 

habemus apud Ciceronem apertissime positura : Itaque in 

ilium non animadvertisti, sed hospitem reliquisti . 

C. TITULI ORATIONUM DEPERDITARUM. 

co T, IT. PRo AcILIO, capitis reo (ad fam . VII 30. 3) . 

III:. PRo C. ANTONIO, collega in consulatu (pro dom. 

16. 41, Dio Cass. XXX VIII 10. 4) . 

IV. PRO 11IULIERE ARRETINA (pro Caec . 33. 97). 

CIC. IV 3 . 19

V. PRO P. Asicio (pro Cad. 10. 24). 

VI. IN SENATU DE CONSULATU Suo u. c. 693 (or. 62. 

102, Att. 114. 4) . 

VII. PRO BESTIA, ambilus reo, a. d. HT Id. Edw. a . 

698 (Q. fr. II 3. 6, Phil. XZ 5. 11) . 5 

VIII. PRO CANINIO GALLO a . 6.99 (ad fan? . VII 1. 4) . 

IX. PRo M. Cis pio (pro Plane . 31. 75). 

X. PRo CRASSO in scnatu a. 700 (ad fam. 19 . 20 ex .) . 

XI, XII . Puo P . DOLABELLA, capitis reo, a 704 (ad 

fan?. . III 10. 5) . ) o 

XTTI. PRO DRUSO a. 700 (Att. IV 15. 9). 

XIV. CONTRA GABINIUM (Quintil . XI1 . 73, Dio Cass. 

XXXIX 62. 2, Treb . Poll„ trig. tgr. 22. 11) . 

XV. PRO MESSIO a. 700 (Alt. IV 15 . .9). 

XVI. PRO Q. Mucso, furti reo (frg. in tog. cand. G ) s 

p . 262. 30) . 

XVII. PRO C. Muni() (Terr . 153. 139) . 

XVITT . PRo SCIPIONE NASICA., ambitus reo, a . 694 

(Att. II 1. 9) . 

XIX. PRo C . ORciiivio (Q. Cic, pet. cons. 5. 19) . 20 

XX. DE PACE, xEQ ('gvv);Grt'aS in sonata habita tertio 

post Caesaris caedem die (Dio Cass. XLIV 22—34 

XXI. PRO C . PISONE (pro Fiacco 39. 98) . 

XXII. PRO PoPILLio LAENATE (Val. Max. V 3. 4) . 

XXIII, Cuss PROVINCIAM IN cONTIONE. IErosIIlT (Att. 25 

II 1. 2). 

XXIV . DE REATINORUM CAUSA contra Intcramnales a . 

700 (Att. IV 15 . 5) . 

XXV, XXVI . PRO M . SAUFEIO lege Pompeia et lego Plauti a 

de vi (Ascon. Nil. p. 48. 17 sqq. K. et Sch) . s o 

XXVII . PRO SCAMANDRo (Clucnt . 17. 49 sqq) . 

XXVIII, XXIX . PRO TnERmo a. 6.95 (Flave. 39. 98) . 

XXX. PRO TITINIA (Brut. 60. 217) . 

XXXI. LAUDATIO FUNE1IRIS filii Serravi Domestici (Q . 

fr. III 8.5) . 85 

D. EX COMMENTARIIS CAUSARUM. 

V. Moult. Brut. p. XCII, Spalding. Quintil. I V 

1. 69 p . 52, Ascon. p. 78. 5 K. et &h. : cum Sint commentarii 

earum etiam def'ensionum . . . . 

5 I. PRO SCAURO. Quint. IV 1. 69 Ac ne quis apostrophen 

miretur, idem Cicero pro Scauro ambitus reo, 

guati causa est in comznentariis (mani bis eundem defendit), 

prosopopoeia loquentis pro reo utitur. 

IT. PRO GABINIO . Quint. XI 1. 73 Dixit Cicero 

)o pro Gabinio et P. Vatinio, inimicissinzis antea sibi hominibus 

et in quos orationes etiam scripserat, verum -j- e t 

iusta sit faciendi : non se de ingenii fama, sed de fid e 

esse sollicitum. — Hierongn?. apol. adv. Rufìn. 11 T. 

II p. 459 A Vallars. Uncle et Tullius in commentariis 

15 causarum pro Gabinio : Ego, inquit, cum omnes amicitias 

tuendas semper putavi summa religione et fide , 

tum eas maxime, quae essent ex inimicitiis revocata e 

in gratiam, propterea quod integris amicitiis officiu m 

praetermissnm imprudentiae vel, nt gravies interpre - 

so temer, negligentiae excusatione defenditur, post reditum 

autem in gratiam si quid est commissuiu, id no n 

neglectum, sed violatum putatur nee imprudentiae , 

sed perfidiae assignari solet . 

III. PRO MILONE . Ascon. p. 36. 27 K. et Sch . 

25 Manet autem ilia quoque excepta cius oralio. — Schol . 

Bob . p . 276. 10 Bait. Extat ali??s practerea fiber aetoru m 

pro Milone, in quo omnia interrupta et inpolita et rodia, 

plena denique maximi terroris agnoscas. — Quintil. IV 

3 . 17 Uncle Ciceroni quoque in prooemio, cum dicere t 

so pro .{Lione, degredi fait necesse, ut ipsa oratiuncula, 

qua usus est, patet . 

IV. Diomed. I p . 368. 28 K Cicero causarum decimo 

tertio : re vendita iterum empta .

E . FRAGMENT A 

EPISTULARUM . 

I. AD M. TITINIUM. 

Sueton. de rhet . 2. L. Plotius Gallus. De hoc Cicer o 

in epistula ad M. Titinium sic referti Equidem memo- s 

ria teneo pueris nobis primum Latine docere coepiss e 

L. Plotium quendam. Ad quern cum fieret concursus , 

quod studiosissimus quisque apud eum exerceretur, 

dolebam mihi idem non het-re. Continebar autem 

doctissimorum hominum.n auctoritate, qui existimabant i o 

Graecis exercitationibus ali melius ingenia posse . 

IL AD CORNELIUM NEPOTEM LIB. II . 

1 . Macrob. Sat. II 1. 14 Cicero — in libro epistularum 

ad Cornelium Nepotem secondo sic ait : Itaque 

nostri, cum omnia, quae dixissemus, `dieta' essent, quae s o 

facete et breviter et acute locuti essen.ius, ea propri o 

nomine appellari `dicta' voluerunt . 

AD EUNDEM EX LLBItO INCERTO . 

2, 3. Priscianus VIII 4. 17 p . 383. 1 IT. Cicero 

ad Nepotem : Hoc restiterat etiam, ut a te fictìs ad- s o 

grederer donis ` adgrederer ' passive dixit, iv . d svV ai . 

In coda: Qui habet, ultro appetitur, qui est pauper, 

aspernatur, passive, É ovarvetrat . 

4 . Suetonius div. Iul. 55 Cicero — ad Corneliu m 

Nepotem de codem (Caesars) ita scripsit : Quid? orate- sr, 

rum quem buie antepones eerum, qui nihil aliud egerunt? 

quis sententiis aut acutior aut crebrior? quis 

verbis aut ornatior aut elegantior? 

5. Amrnianus Marcell . XXI 16. 13 Ut Tullius quoque 

docet crudelitatis increpans Caesarem in quartana ad 

Nepotem epistula: Neque cuim quicquam aliud est felicitas, 

inquit, nisi honestarurn rerum prosperitas, vel , 

5 ut alio modo definiam, felicitas est fortuna adiutri x 

consiliorum bonorum, quibus qui non utitur, felix esse 

nullo patto potest Ergo in perditis impiisque consiliis, 

quibus Caesar usus est, nulla potuit esse felicitas, 

feliciorque meo iudicio Camillus exulans qua m 

io temporibus isdem Manlius, etiamsi, id quod cupierat, 

regnare potuisset . 

6. Idem XXVI I. 2 Haec quidam veterum formidantes 

cognitiones actuuna variorum stilis uberioribu s 

explicatas non edidere superstites, ut in quadana ad Cor - 

m Helium Nepotem Epistola Tullius quoque testis reverendu s 

ad firmat. 

M . AD CAESAREM EPIST. LIB. I . 

1. Nonirrs p. 270. 15 et p. 319 sq. M. Tullius epistularum 

ad Caesarem lib . I : Tun, cum ea, quae e s 

zo ab senatu summo cum honore tuo consecutus . 

2. Non. p. 287. 25 M. Tullius in epistola ad.Caesarem 

lib. I: Balbum quanti faciam quamque ei me totum 

dicaverim, ex ipso scies . 

3. Non . p. 327. 5 M. Tullius epistularum ad Caesarem 

25 lib. I : Debes odisse improbitatem eius, quia imprudentissimum 

nomen delegerit. 

4. Non. p. 413. 2.9 M. Tullius epistularuna ad Caesarem 

lib. I : ut sciret tuenda rnaiore cura esse, quam 

parta sunt. 

ao 5 . Non. p. 305. 8 M. Tullius epistola ad Caesarem 

lib. I : Itaque vereor, ne ferociorem faciant tua tam 

praeclara iudicia de eo . 

6. Non. p . 369. 30 M. Tullius in epistulis ad Caesarem 

lib. I : quod sapientes homines ac boni putant.

AD EUNDEM EPIST . LIB . II . 

7. Non. p. 32. 16 `Monumenti' proprietatem a monendo 

M. Tullius exprimendam putavit ad Caesarem 

epistnla lib. II : Sed ego, quae monumenti ratio sit, 

nomine ipso admoneor : ad memoriale magis spettare 5 

debet posteritatis quam ad praesentis temporis gratiam . 

8. Non. p. 340. 15 'Locande significatio manifesta est , 

ut aut opens locandi aut fi g-culi. M. Tullius epistula a d 

Caesarem lib. II : vel quod locano ipsa pretiosa. 

AD EUNDEM EPIST . LIB . III . i o 

9. Non. p . 286. 12 M. Tullius ad Caesarem lib . III : 

T quae si videres non de exercitu retineudo tueri, sed 

eo tradito aut dimisso . 

10. Non . p . 436. 25 11E. Tullius — ad Caesarem lib . 

III : Amici non nulli a te contemni ne despici et pro 15 

nihilo haberi senatum volunt . 

AD EUNDEM EX LIBRO INCERTO . 

11. Nonius p . 270. 20 1VL Tullius ad Caesarem : 

Extrema vero nec quanta net qualia sint, verbis con - 

possum . 2 0 

12. Non. p. 336. 22 M. Tullius epistularum ad 

Caesarem : Iam amplitudinem gloriamque team magn o 

mihi ornamento esse et fore existimo, quod me levai cura . 

IV . FRAG yIENTUDí EPIST . CAESAItI S 

AD CICERONEIí , 

Claarisius I p. 126 . 9 K. Verrius Flaccus, inqui t 

Plinius, eorum nominuna, quire Ns finiuntur casu nomi - 

nativo, ablativus in E dirigendus est . Itaque Caesa r 

epistularaum ad Ciceronem : neque, inquit, pro cauto ac 

diligente se castris continuit . 30 

V. AD CAESAREM IUNIOREM EPIST . LIB. I . 

1. Nonius p. 238. 2 M. Tullius ad Caesarem iuniorem 

lib. I: et aut ad consoles aut ad te aut ad Brutum 

adissent, his fraudi ne esset, quod cum Antoni o 

s fuissent. 

2. Non. p. 239. 22 et 383. 7 M. Tullius ad Caesarem 

iuniorem lib. I : Roga ipsum, quem ad modu m 

ego eum Arimini aeceperim . 

3. Non. p. 252. 19 11L Tullius ad Caesarem inn io - 

io rem lib . I : sed cito paenituit domumque rediit, ceter i 

cunctabantur . 

4. Non. p. 255 sq. M. Tullius ad Caesarem iuniore m 

lib. I: Neminem tibi profecto hominem ex omnibu s 

aut anteposuissem umquam aut etiam comparassem . 

15 5. Non. p. 269. 2 1W. Tullius ad Caesarem iuniorem 

lib . I : in singulas tegulas impositis sescentis sescen - 

ties confici posse . — Cf: Dio Cass. XLVI 31. 3 . 

6. Non. p. 269. 17 M. Tullius ad Caesarem iuniorem 

lib . I . Bellum, ut opinio mea fert, consensu civi- 

2o Laths confectuni iam haberemus . 

7. Non. p. 283 sq. X. Tullius ad Caesarem iuniorem 

lib. I : Ne res duceretur, fecimus, ut Hercules 

Antianus in alium locum transferretur . 

8. Non. p. 298. 20 (p. 297. 7 Qucicli) M. Tullius 

25 ad Caesarem iuniorem lib. I : Ex ceteris autem generibus 

tune pecunia expedietur, cum legionibus victricibus 

erunt, quae spopondimus, persolvenda . 


lib . I : sed quod viderem nomine pacis bellum 

3o involutum fore . 

10. Non. p. 356. 13 M . Tullius ad Caesarem iuniorem 

lib . I : Erat opinio bona de Planco, bona de 

Lepido . 

11. 11ron. p. 371. 7 167: Tullius ad Caesarem iunio - 

35 rem lib. I: tu si meam fidem praestiteris, quod confido 

te esse facturum .

12. Non. p. 380 . 29 `Relatum' dicitur `perlatunz', dictum 

a M. Tullio ad Cacsarem iuniorem lib . I.• Se d 

haec videbimus, cum legati responsa retulerint . 

13. Non. p. 394. 7 M Tullius ad Cacsarem iuniorem 

lib . I : cum iter facerem t at hiquiiam Claternam 5 

tempestate spurcissima . 

14. Non. p. 419. 13 M. Tullius ad Cacsarem iuniorem 

lib. I: qui si nihil ad id beneficium adderes, qu o 

per te me una cum re publica in libertatem vindicavissem 

. 1 0 

15. Non. p. 436. 17 Ìgnoscere' et `concedere' quern ad 

modum inter se distent, aperit M. Tullius ad Caesare m 

iuniorenz lib . I : Quod mihi et Philippo vacationem das , 

bis gaudeo; nam et praeteritis ignoscis et concedi s 

futura . 1 5 

16. Non. p. 538. 24 N. Tullius ad Caesarem iuniorem 

lib . I: Pridie Nonas Februarias cum ad te littera s 

mane dedissem, descendi ad forum togatus, cum reliqui 

consulares sagati vellent descendere . 

AD EUNDEM EPIST . LIB . II . 20 

17. Nonius p. 33. 13 111 Tullius ad Caesarem iuniorem 

cpistularunz lib. II: sed ita locutus insulse est, ut 

mirum senatus convicium exceperit. 

18. Non. p. 33. 21 M. Tullius ad Caesarcnz iuniorenz 

II libro : in quo tua me provocavit oratio, mea 2 5 

consecuta est segnis . 


lib . II: cum constaret Caesarem Lupercis id vectigal 

dedisse . Qui autem poterat id constare ? 

20. Non. p. 288. 25 DT. Tullius ad Cacsarem ionio- 3 0 

rem lib . II: ad statuam nescio cuius Clodi, quam turn 

restitui iussisset Ancone, -{' cum hero deiectam esse 

ex senatus consulto . 

21. Non. p. 322. 12 1 . Tullius ad Caesarem iuniorem 

lib . II: insolens, arrogans, iactans . 35 

22. Non. p. 344. 21 M. Tullius ad Caesarem iunio- 

rem lib. II: quern perisse ita de re publica merente m 

consulern doleo . 

23. Non. p. 389. 27 M. Tullius ail Caesarem iuniorem 

lib . II: scriptum erat equestre proelium vald e 

5 secundum, in his autem potius adversuul . 

24. Non. p. 462. 10 `Locupletis' non magnarum opu m 

tantum modo, sed et ad quamlibet rem firmos et certo s 

M. Tullius dici vomit ad Caesarem iuniorenz lib . II: 

nihil ornnino certi nec locupletem ad hoc auctore m 

habebamus . 

25. Non. p. 539. 3 31. Tullius ad Caesarem iuniorem 

lib . II: Antonius demens ante lucem paludatus . 

AD EUNDEM EPIST . LIB . III . 

26. Non. p. 329. 26 M. Tullius ad Caesarem iunio- 

15 rem lib . III : Itaque in earn Pansa vehementer est 

invectus . 


lib . III : Ego autem antiquus sum, oriunclus Scythis, 

quibus antiquior laetitia est quam lucrum . 

20 Al) EUNDEM EX LIBRO INCERTO . 

28. Non. p. 356. 22 N . Tullius ad Caesarem ionio . 

rem : Posthac quod voles a me fieri, scribito ; viuca m 

opinionern tuam . 

29. Non. p. 362. 24 M. Tullius ad Caesarem iunio - 

25 rem: promissa tua memoria teneas . 

VI. AD C. PANSAM EPIST. LIB . I. 

1. Non. p. 509. 17 M. Tullius ad Pansam lib. I : 

De Antiocho fecisti humaniter, quem quidem ego semper 

dilexi meque ab eo diligi sensi . — Priscian . XV 

30 3. 13 p. 70. 13 Cicero — ad Pansam I: De Antioch o 

fecisti humaniter . 

2. Non. p. 126. 18 M. Tullius ad Pansam lib. I:

29S FRAGMENTA 

•r 

EPISTULARUM. E . VI 2— VIII 6 . 29 9 

quorum erupit ilia vox, de qua ego ex te primu m 

quiddam inaudieram . 

numero : Iuta et limum adgerebant . — Cf. Capri orthogr. 

p. 101. 16 Keil. 

AD EUNDEM EPIST. LIB. III . 

3. Non. p. 92. 21 Cicero — ad Pansam lib. III: 

nos Ventidianis rumoribus calficimur . 

Hoc lutum atque macellum Fvcxaiy exire memento , 

Memmius ista macella licet, Caesar Iuta dicat. 


4. Gramm . inc . de dub. nom. T. V p. 572. 17 K. 

Barones dicendum, sicut Cicero ad Pansam . 

VII. AD A. HIRTIUM EPIST. LIB. II . 

1. Nonius p. 204. 14 M. Tullius ad Iridium lib . II : i s 

Qua in re si mediocriter lapsus sum, defendes meu m 

tolerabile erratum . 

AD EUNDEM EPIST. LIB . V . 

2. Non. p. 37. 24 M Tullius — ad Hirtium lib . V: 

et quoniam, ut hoc tempus est, nihil habeo, patriae i s 

quod impertiam . 

AD EUNDEM EPIST . LIB . VII. 

3. Non. p. 437. 29 H. Tullius ad Hirtium lib. VII : 

Cum enim nobilitas nihil aliud sit quam cognita virtus, 

quis in eo, quern inveterascentem videat ad glo- o o 

riam, generis antiquitatem desideret ? 

AD EUNDEM EPIST. LIB. IX. 

4. Non. p. 450.2 M. Tullius — ad Hirtium lib . VIZZI : 

dicis, quasi istuc intereat . Nescio, nisi tamer erat mih i 

iucundum t severitus ne qui casum perimeret superioris . J5 


5. Non. p . 212. 14 `Lutum' genere neutro ; et apuud 

Ciceronem in epistulis ad Hirtium lectum est plurali 

5 VIII. AD M. BRUTUM EPIST. LIB. I. 

1 . Servius ad Very . Aera . Vlll 395 Cicero prim o 

libro ad Brutum : si Pompeius non ex alto peteret et 

multis verbis me iam hortaretur . 

AD EUNDEM EPIST. LIB . VII . 

io 2. Non. p. 296. 8 M. Tullius epistula ad Brutu m 

lib . VII : His contraria atque parata ut esse soleat, 

expertus sum . 

AD EUNDEM EPIST. LIB . VIII . 

3. Non. p. 527. 25 `Tel' pro 'etiam' est. M. Tulliu s 

15 epistula ad Bretuna lib. VIII: et quod te tantum amat , 

ut vel me audeat provocare . 

AD EUNDEM EX LIBRIS INCERTIS . 

4. Isidor. Different. 17 T. V p. 4 Areval. Inter 

àmare et `diligere' putat differre Cicero saepiusque sic 

20 enter, ut distinguat atque ` amare ponat pro ` ardenter 

amare', at `diligere' pro `levies amare', sicut in epistolic 

ad Brutum : Vale, inquit, et nos ama vel, si id nimi s 

est, dilige . 

5. Id. ib. Et nurses : Sic igitur facies, me aut ama - 

25 his aut, quo contentus sum, diliges . — Non. p. 421. 2 7 

Inter àmare' et `diligere' hoc interest, quod àmare' vim 

habet maiorem, ` di-liger e' autem est levies amare . Cicero ad 

Brillion : Sic igitur facies et me aut amabis aut, quo 

contentus sum, diliges . — Idem frgma . p. 264. 4 . 

30 6 . Quintil . III 8. 41 sq. Aliquando bonis geoque 

seadentur parum decora, dantur parum bonis consilia ,

in quibus ipsorum, qui consu,lunt, spectatur utilitas . Ne e 

me fcilli,t, quae statim cogitatio subire possit legentem : 

Hoc ergo praccipis et hoc fas putas? Poterat me liberare 

Cicero, qui ita scribit ad Brutum praepositis plurimis, 

quac honeste suaderi Caesari possint : Simne bonus 5 

vir, si haec suadeam? Minime ; suasoris enim fini s 

est utilitas eius, cui quisque suadet. At recta sunt . 

Quis negat? sed non est semper rectis in suadend o 

locus . 

7. Quintil. V10. 9 Àrgumentum ' quoque plura signi- io 

feat, Nam et fabulae ad actum scacnarum composita e 

àrgomenta' dicuntur, et orationum Ciceronis velut trema 

exponens Pedianus : Àrgumentum ', inquit, `tale est ' , et 

ipse Cicero ad Brutum ita scribit : Veritus fortasse, ne 

nos in Catonem nostrum transferremus illico aliquid, 1 5 

etsi argumentum simile non erat . 

8. Quintil . VIII 3. 6 Rette Cicero his ipsis ad Braatum 

verbis quadam in epistula scribit : Nam eloquentiam, 

quae admirationem non habet, nullam iudico . 

9. Quintil. VIII 3. 34 Et quae vetera aunt sunt, 20 

fuerunt ohm nova, et quaedam suet in usu perquam reeentia. 

— `Favorem' et ùrbanum' Cicero nova credit ; nam 

et in epistula ad Brutuin : Eum, inquit, amorem of eum , 

ut hoc verbo utar, favorern in consilium advocabo . 

10. Quintil . VIII 6. 20 lllaxime in orando valebit 2 5 

nuanerorum illa libertas ; nana et Livius scope sic licit : 

`Romanus proelio victor', cum Ronuanos vicisse significat , 

et contra Cicero ad Brutum : Populo, inquit, inposuimu s 

et oratores visi sumus, cum de se taeatum loqueretur . 

— lb. § 55 Oratores visi sumus et populo inposuimus . s o 

11. Quint. IX 3. 41 Hanc frequentiorem repetitione m 

n2oxa:iv recant, quae fit ex permixtis figuris, ut supra 

dixi, utque se habet epistula ad Brutum : Ego cum in 

gratiam redierim cum Ap . Claudio, et redierim pe r 

Cn. Pompeium, let] ego ergo cum redierim . 3 5 

12. Quint. IX 3. 58 Quae per detractionem fun i 

fìgurae, brevitatis novitatisque maxiaue gratiam pctunt ; 

EPISTULARUM . E . VIII 6—IX 2, 30 1 

quarum una est —, cum subtraction verbum aliquod sati s 

ex ceteris intellegitur, ut — Cicero ad Bruton : Serin o 

nullus scilicet nisi de te ; quid coin potius? Tu m 

Flavius : Cras, inquit, tabellarii, et ego ibidem has 

5 inter cenam exaravi . 

13. Quint. IX 4. 41 Videndum, ne syllabae verbi 

prioris ultimae et primae sequentis sint eaedcm ; quod 

ne quis praecipi miretur, Ciceroni in epistulis excidit : 

Res mihi invisae visae sent, Brute . 

io 14. Quint . II 20. 9 Quodsi ea in quoque animalium 

est virtus, qua praestat cetera vel pleraque, ut in leone 

impetus, in equo velocitas, hominem porro ratione acque 

oratione excellere ceteris certuni est, cur non tam in eloquentia 

quaan in ratione virtutem Oars esse credamus , 

recteque hoc apud Ciceronem dixerit Crassus : Èst eni m 

eloquentia una quaedam de summis virtutibus ' , et ipse 

Cicero a sua persona cum ad Brutum in epistulis, turn 

aliis etìam locis virtutem cam appellet ? 

15 . Fronto epist. ad Anton. imp. et invicena II 5 

p. 107 Nab. Tres libros (exccaptorum ex Ciceronis epistubs), 

duos ad Brutum, unum ad Axium, describi iubebis, 

si quid rei esse videbitur, et remittes ambi ; nam 

exernplares corano excerptorum sialtos feci. 

IY, AD M . FILIUM LIB. I . 

1 . Priscian. VIII 17. 96 p. 444. 24 H. Èxcello , 

excellis' et èxcelleo, excelles .' — Cicero in I epistatilarum 

ad (ilium : Quare effice et elabora, ut excelleas . — 

Idem fragan. X 6. 36 p. 527. 8 . 

AD EUNDEM LIB. It. 

so 2. Nonius p. 275. 17 131. Tullius ad f lium lib. II : 

cui ego, quibuscumque rebus potero, Iibentissiine commodabo 

.

v 


3. Diomedes I p. 375. 27 Keil. `Deleor, delitus' et 

`deletus'. Cicero ad filium : ceris deletis . 

4. Lactantius inst. III 14. 17 Quam confessus fueris 

philosophiae veritatem, docent ad filium- composita pixie- 5 

cepta, quibus moves philosophiae quidem praccepta 

noscenda, vivendum autem esse civiliter . 

5. Servius ad Verg. Aen . VIII 168 Cicero per epistulam 

culpat filium dicers male cum dixisse direx i 

litteras dugs', cum litterae, quotiens epistulam significant, 1 0 

numeri tantum pluralis sint. 

6. Quintil . 17. 34 Nihil ex grammatice nocuerit, 

nisi quad supervacuum est. An ideo minor est M. Tullius 

orator, quod idem artis huius (orthographiac) diligentissimus 

fait et in flio, ut epistulis apparel, rette loquendi i o 

asper quoque exactor ? 

7. Plutarch. Cic. 24 'E,tcaroilal na u -col; Kzxiwvo5 

— nPóg róv vîòv frxvAevo,civov svuptAoaotp 

tv Koaví(rnw . 

X. AD C. LICINIUM CALVUM LIB. I . 

1. Prise. IX 10. 54 p. 490. 8 H. A `deleo ' — 

'deletion', a ` delfino"delitum' nascitur. -- Cicero epislularum 

ad Cc-drum pruno: Tuli moleste, (plod littera e 

delitae mihi a te redditae sunt. (V. Kell . ad Dionud. 

p . 375. 27) 25 

EX LIBRO INCERTO . 

2. Cie . fain. XV 21. 4 Nunc ad cpistulam veno, cu i 

copiose et suaviter scriptae nihil est quod multa respondeam. 

Primum mina ego illas Calvo litteras misi non 

plus quam has, quas none, legis, exist/mans exituras ; 3 0 

aliter mini scribinzus, quod cos solos, quibus mittimus, 

aliter, quod multos lecturos putamzus. Deinde ingenium 

cius maioribus extuli laudibus, quam tu id vere potuisse 

fieri putas, primum quod ila iudieabaan : acute onovebatur ; 

genus quondam sequebatzur, in quo iudicio lapsus, quo 35 

EPISTULARUM. E. IX 3—X[ 6 . 303 

valebat, tamer adsequebatur, quod probaret; muitae erant 

et reconditae litterae, vis non erat; ad cam igitur adhor 

tabar. In excitando autem et in aezando plurimum valet , 

si laudes eum-, quern colt.ortere. 

3. Nonius p. 469. 10 Cicero ad Clairton: Praesenti t 

animus et augurai quodam modo, quae futura sit 

suavitas . 

XI. AD Q. AXIU .II (V. p. 301. 21) . 

1. lnt. Victor 27 p. 448. 1 Halm. In familiaribus 

w litteris primo brevitas obserranda ; ipsaruon quoque sententiarum 

ne dio circunr feratur, , quod Cato ail, àmbitio' , 

sed ita recidantur, ut n.umquazn verbi aliquid deesse videatzur. 

Union ` te ' scilicet, quod intellegentia suppleatur, 

in epistolis Tullianis ad Att/cum et Axium frequentissi- 

15 mum est . 

EX LIBRO I . 

2. Arusianus Messius p. 212 Lind. Adii ad ilium . 

Cicero ad Auu.xiunz lib . I : ad M. Bibulum adierunt . 

3. Idem p. 213 ,Aiuta hoc illus. Cicero ad Auxium I : 

tu nos aliquid adiutare potes. 

EX LIBRO II . 

4. Non. p. 509. 19 AL Tullius — ad Axizunz lib. II : 

Invitus litteras tuas scinderem ; ita sunt humaniter 

scriptae, 

EX LIBRO INCERTO . 

5. Sueton . div. lid. 9 De hac (coniauratione) significare 

videtaur et Cicero in quadam ad Axiunz epistula 

referens Caesarem in consulatu confirmasse regnum, de 

quo aedilis cogitarat. 

~ 6. Seneca de brev . vit . 5. 2 Quam flebiles voces exprinzit 

(Cicero) in quadam ad Axium epistula iam vieto patre 

Pompeii), adlzuc filio in Hispania frocks arma refovente : 

Quid a.gam, ingzcit, hic, quaeris. Moror in Tusculan o 

meo semiliber .

J 

XII . AD CATONEM . 

Non . p. 438 sq. `Plus'fsitua in plerisque quae maioris 

modi est, quam necessarium est ; atque ideo M. Tullius 

f mains discrevit epistula ad Catonem : net idcirco mihi 

deserendam esse dignitatem meam, quod earn multi 

inpugnarint, sed eo magis recolendam, quod plures 

desiderarint . 

XIII . AD CAERELLIAM . 

1. Quintil. VI 3. 112 Etiam illud (potest inter ridicula 

nunuerari), good Cicero Caerelliae scripsit reddens i o 

rationem, cur ilia C. Caesaris tempora tam patiente r 

toleraret : Haec aut animo Catonis terenda stint an t 

Ciceronis stomach() ; `stomachus' enint ille luribct aliquid 

ioco simile. 

2. Ausonius in centonis nuptialis epilogo . Memine- is> 

rint — eruditi — in praeceptis omnibus (Cicerones) ex - 

tare severitatem, in epistulis ad Caerelliam subesse petulantiam. 

XIV. AD HOSTILIUM . 

Chards. I p. 110. 1 Keil. `Requics ' aceusativo non 2 0 

fait 'requietem', sed `requiem ', quamvis Cicero dixerit 

requietem ad Hostiliuuni. (Cf. Char. I p. 142. 7. Cie . 

de fin . V 19. 54, leg. II 1. 2, II 12. 29) 

XV . AD CN . POMPEIUM . 

Cie. pro Sulla 24. 67 The tu epistulam meam saepe 2 5 

recitas, pant ego ad Cn. Pompcium de meis rebus gestis 

et de summa re publica misi, et ex ea erimen aliquod 

in P. Sullam paeris et, si furorem incredibilem biennio 

ante conceptum erupisse in meo consulatu scripsi, one hoc 

demonstrasse S ldlanu in ilia fìuzsse superiore coniuratione. 

— Schot . Bob. in Cie. or. pro Plaaucio (38. 85) 

p. 270 sq. Signifrcat epistzdam non medinerm ad instar 

voluminis scriptam, quam Ponupcio in Asiam de rebu s 

5 suis in consulatu gestis miserat Cicero aliquanto, ut videbatur, 

insolentius scriptam, ut Pompei stomachum non 

medi,ocriter eo7nmoveret, quod quadam superbiore iactantia 

omnibus se gloriosis ducibus anteponeret. — Obfuerunt 

autem re vera ; nam sic effcctum est, ut ci Pompeius 

to contra Clodianam vim non patrocinaretur . 

XVI . AD ATTICUM . 

Chards. I p. 146. 31 Keil . Vectigaliorum Cicero ad 

Atticum. (V. infra F X 4.) 

XVII . AD HERODElVI, Al) GORGIAM, AD PELOPEM. 

t5 Plut . Cie. 24 ext . 'Exc6ro2aè 7raEni rov Kcxt'ocavog seal 

2r (.>òg Ì19ui6ipv, sísQac óÈ xPóg rov vióv — FoPyíav 

~È rÓV Nrjro9a airGCClLóvoy' sig 7ldovCXg xa% xórovg xPo- 

ayscv ro lascPcíxcov ànsp,aiívsc T. jig - 6vvov6íag avrov . 

Kai, 6xsóóv avr7l vs ~rúv Èayvcxc5v µía xal òsvrÉpa 

20 xqó; lHiii.oxa róv BvSCévrcov iv r;p .yr1 rim ÉyPaxrar , 

ròv qv Foeyíav avrov xPoatpxóvrcoy Éxcxóxrovrog , 

si'7esp 'qv Taú2og xat àx6l.a6ro 3 , ?~lrsP t'rSóxec, ;rPóg SF ró v 

IlÉiíona ,ucxQo,loyov,uÉVOV tux? µsu~cµoc~OOVVrog 6Gxs p 

(cµsbjóavra rcµag rLVag avvcú xai Otpcpío'µara xao r.c Bv 

25 avricov ysvÉGí~ac . 

XVIII . EX EPISTULIS INCERTIS . 

1. Quintil. IX 3. 61 Ego ne illud quidem aposiopesin 

semper voto, in quo res quaecumque relinquitur intellegenda, 

ut j• ea quae in epistulis Cicero : Data Lu - 

cIe . IV. 3 20

fragmenta - Altervista

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?