PÄri puspasaulei, lai kļūtu par metÄlistu
PÄri puspasaulei, lai kļūtu par metÄlistu
PÄri puspasaulei, lai kļūtu par metÄlistu
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 43<br />
Ja es tev jautâðu, kas tas ir: lieliska, stilîga un vien<strong>lai</strong>kus cauri gadu desmitiem ârkârtîgi<br />
mainîga mûzika, tu teiksi — tâdu ir daudz. Ja es jautâðu tâlâk: milzîgas darbaspçjas,<br />
apbrînojama virtuozitâte un vulkâniska enerìija, tâpçc iegûta pelnîta pasaules slava un<br />
reizç — pilnîga neslava, turklât ienaids pat vistuvâko fanu lokâ, tu atbildçsi — tâdu ir<br />
jau mazâk. Bet, ja es teikðu: Baha un Bçthovena cienîga polifonija kombinâcijâ ar ìeniâli<br />
izdevuðos liriku, kas pçta psihes procesus, un videoklipiem, kas filmçti tâdâs vietâs kâ,<br />
piemçram, federâ<strong>lai</strong>s cietums vai piepilsçtas izgâztuve, tu smaidîsi: tie var bût tikai viòi!<br />
No mçìinâjumiem nojaukðanai nolemtâ graustâ lîdz izpârdotâm tûrçm desmit<br />
tûkstoðu stadionos — un pçc tam tîðuprât atpakaï piepelçjuðos pagrabos un netîrâs<br />
garâþâs, pa ceïam piedzîvojot paðu biedra pârvçrðanos niknâkajâ konkurentâ, grupas<br />
smadzeòu centra bojâeju autokatastrofâ, miljonus pârdotu ierakstu bez neviena videoklipa<br />
iedabûðanas MTV, tikt galâ ar neiztrûkstoðajâm dzerðanâm un pat savstarpçjiem<br />
kautiòiem, <strong>lai</strong> atkal celtos no pelniem — to visu ir spçjusi tikai Metallica.<br />
Pâri <strong>puspasaulei</strong>, <strong>lai</strong> kïûtu <strong>par</strong> metâlistu<br />
Kâ jau ikviena pasaulslavena grupa, arî Metallica radâs pavisam nejauði. 1981. gada<br />
28. oktobrî ìitârists un dziedâtâjs Dþeimss Hetfîlds (James Hetfield) sabiedrojâs ar dâòu<br />
raþojuma bungmaðînu, vârdâ Larss Ulrihs (Lars Ulrich). Kâ vçsta leìenda, abi bija ielikuði<br />
sludinâjumus vienâ un tai paðâ þurnâla The Recycler numurâ: viens meklçja<br />
ìitâristu, otrs — bundzinieku. No pirmâs satikðanâs nekas gan nebija iznâcis, un<br />
grupa izveidojâs tikai pçc vairâkiem mçneðiem.
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 44<br />
44<br />
Mûzika vidusskolâm<br />
Dânis Larss bija dzimis Gentoftes pilsçtelç 1963. gada otrajos Ziemassvçtkos.<br />
Deviòu gadu vecumâ pirmoreiz redzçjis îstu rokzvaigþòu (Deep Purple) ðovu, viòð<br />
nolçma novçrsties no tenisa brînumbçrna karjeras, ko plânoja vecâki, un pârkvalificçties<br />
<strong>par</strong> bundzinieku. Vecâki nepretojâs, jo Torbens Ulrihs, pats bûdams profesionâls<br />
tenisists, amatu apvienoðanas kârtîbâ bija arî dþezmenis. Viòð Kopenhâgenâ<br />
turçja dþeza klubiòu, kurâ mazais Larss bija pavadîjis krietnu daïu bçrnîbas, un<br />
brînîjâs, kâ dçla intereses pârsvieduðâs uz NWOBHM — britu smagâ metâla jauno<br />
vilni. Varbût Torbenu bûtu nomierinâjis fakts, ka bez viòa tajâ <strong>lai</strong>kâ vçl vismaz desmit<br />
miljoni tçvu lauzîja galvas, cenðoties saprast, kâpçc viòu bçrni pçkðòi sâkuði klausîties<br />
smago roku, neòemot galvâ ne dzimstoðo “jauno vilni” un disko, ne ârtroku, pat ne<br />
pankus, kuri ður tur lçnâm jau pacçla grebenes.<br />
Kad Larsam bija padsmit gadi, ìimene pârcçlâs dzîvot uz Losandþelosu, un Larsu<br />
tas iepriecinâja, jo tur, protams, bija aktîvâka muzikâlâ dzîve nekâ nelielajâ Dânijâ. Larss<br />
<strong>par</strong>alçli mâcîbâm piestrâdâja benzîntankâ un <strong>par</strong> avîþu izplatîtâju, uzprasîjâs vecmâmiòai,<br />
<strong>lai</strong> uzdâvina Ludwig bungas (<strong>lai</strong> bûtu tâdas paðas kâ Îenam Peisam), vçlâk pârgâja<br />
uz TAMA, spçlçja ður un tur, kamçr beidzot iepazinâs ar vienaudzi Dþeimsu Hetfîldu.<br />
Dþeimsa bçrnîbâ savukârt ne viss gâja tik gludi. Viòa vecâki bija kâdas reliìiskas<br />
sektas, sauktas <strong>par</strong> “kristîgo zinâtni”, fanâtiíi. “Kristîgâ zinâtne” izpauþas tâdçjâdi, ka tâs<br />
sekotâji noliedz jebkâdu medicînu un zinâtnieku sasniegumus vispâr, aicinot savus<br />
sekotâjus “pakïauties Dieva varai un, ja gadâs nepatikðanas, uzskatît tâs <strong>par</strong> Dieva sûtîtâm<br />
un lûgt Dieva þçlastîbu”. Hetfîldu ìimenes ikdiena bija pârsâtinâta daþâdiem<br />
reliìiskiem motîviem, kas pamazâm radîja bçrnos dumpîguma garu, bet îsts lûzums<br />
notika, kad misis Hetfîlda saslima ar vçzi. Viòa nomira, savas sektas fanâtisko priekðrakstu<br />
dçï pat nemçìinâjusi ârstçties, un Dþeimsam tas bija liktenîgais trieciens, kas<br />
radîja pretrunîgas un neviennozîmîgas attiecîbas ar reliìiju.<br />
Klavieres, bungas, ìitâra, balss, atkal ìitâra — ko tikai visu Dþeimss nebija paspçjis<br />
izmçìinât, mâcoties un spçlçjot trîs daþâdâs grupâs, bet vienâ un tajâ paðâ kolektîvâ<br />
(ðî dîvainîba izskaidrojama tâdçjâdi, ka grupas saucâs Obsession, Phantom Lord<br />
un Leather Charm, bet tajâs spçlçja pârsvarâ vieni un tie paði dalîbnieki). Hetfîlds trençjâs,<br />
mçìinot atdarinât Scorpions tobrîdçjâ soloìitârista Mihaela Ðenkera <strong>par</strong>tijas, bet<br />
vien<strong>lai</strong>kus izkopa savu seviðíi enerìisko ritma ìitâras spçles prasmi.
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 45<br />
Metallica 45<br />
Kur es ðito jau esmu dzirdçjis...<br />
Larss Ulrihs spçj nobungot paðu velnu.<br />
(Corbis/Scanpix foto)<br />
Pçc pârcelðanâs uz Brî pilsçtu Dþeimss satika bundzinieku Dþimu Maliganu, un viòi<br />
sarunâja stundu pârtraukumâ uzspçlçt kâdâ pagrabiòâ, kurâ pulcçjâs un mçìinâja<br />
daþâdi iesâcçji. Kad viòi ieblieza pâris rifus tâdâ smagumâ, ar kâdu paði bija apmierinâti,<br />
citi mûziíi atzinâs, ka esot nobijuðies, izdzirdçdami tik niknu troksni.<br />
Kad Dþeimsa drauga un biedra Rona Makgovneja vecâki nopirka jaunu mâju un<br />
izlçma pârdot zemes gabalu, uz kura atradâs Makgovneju ìimenes mâja, vecajâ, nojaukðanai<br />
<strong>par</strong>edzçtajâ mâjâ savu a<strong>par</strong>atûru ievâca tikko skolu pabeiguðie Rons un Dþeimss.<br />
Nu viòi varçja netraucçti sûkt aliòus, trakot un spçlçt stundâm ilgi. Kad beidzot pienâca<br />
<strong>lai</strong>ks attîrît topoðo bûvlaukumu, jaunie muzikanti gandrîz jau bija noârdîjuði mâju paði...<br />
Larss skolas brîvdienu <strong>lai</strong>kâ ieguva iespçju doties ceïojumâ uz Apvienoto Karalisti.<br />
Ceïojums izrâdîjâs gana izglîtojoðs: Larss paguva klâtienç pavçrot NWOBHM ziedu —
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 46<br />
46<br />
Mûzika vidusskolâm<br />
Diamond Head. Larss pat mçìinâja pieblçdîties un bija ar mieru kïût <strong>par</strong> tehniíi vai<br />
a<strong>par</strong>atûras staipîtâju, kaut <strong>par</strong> dzeramo pienesçju, <strong>lai</strong> tikai iekïûtu tajâ komandâ, kas<br />
saistîta ar Diamond Head koncerttûrçm. Tâ viòð piemunsturçjâs saviem elkiem uz<br />
veseliem trim mçneðiem.<br />
Atgriezies Larss uzzinâja <strong>par</strong> negaidîtu iespçju: Braiens Sleigels, kurð veidoja jaunu<br />
roka leiblu Metal Blade, aicinâja ierakstît dziesmu <strong>par</strong>edzçtajam pirmajam izdevumam<br />
— izlasei Metal Massacre. Bet ko darît, ja arvien nav pastâvîgas grupas Larss atkal<br />
zvanîja Dþeimsam, izstâstîja <strong>par</strong> Sleigela doto iespçju, un tâdam kairinâtâjam ìitârists<br />
nespçja pretoties. Tâ Hetfîlds apvienojâs ar Ulrihu, un pasaules vçsturç ðis sîkums ir<br />
atstâjis tikpat nozîmîgas pçdas kâ Ðillera tuvinâðanâs Gçtem, Marksa draudzîba ar<br />
Engelsu un Platona tusiòi ar Sokratu & Co. Viòi nekavçjoties sâka mçìinât kopâ ar basistu<br />
Makgovneju, un nâkamajâ mçìinâjumâ aizsâkâs vçstures rata grieziens, kurð divus<br />
jaunos censoòus desmit garu gadu <strong>lai</strong>kâ uznesa paðâs slavas virsotnçs.<br />
1982. gada sâkumâ viòi ierakstîja pirmo dziesmu — Hit The Lights, kas bija domâta<br />
Sleigela izlasei un faktiski nâca mantojumâ vçl no Leather Charm <strong>lai</strong>kiem. Lai varçtu<br />
veikt ierakstu, nâcâs sarunât palîgâ ìitâristu Loidu Grântu, jo paðiem vçl joprojâm nebija<br />
pastâvîga soloìitârista, turklât Dþeimss iespçlçja arî basu.<br />
Vienkârðais, ietilpîgais un lakoniskais nosaukums Metallica patiesîbâ ir Sanfrancisko<br />
hârdroka un NWOBHM popularizçtâja Rona Kvintanas izgudrojums. Kvintana tâ<br />
bija izdomâjis nosaukt jaunu þurnâlu, veltîtu smagajai mûzikai, un jautâja Larsam<br />
Ulriham, vai viòam kâ iesâcçjam mûziíim tâds ðíistu pietiekami interesants. Larss uzreiz<br />
saprata, ka tieði tâdu nosaukumu viòi ir meklçjuði grupai, un steigðus privatizçja vârdu<br />
Metallica, iesakot Kvintanam citu variantu.<br />
Larss atkal sludinâja vietçjâs avîzçs, ka vajadzîgs soloìitârists. Atsaucâs kâds Deivids<br />
Masteins (David Mustaine) no grupas Panic un ieradâs uz skaòas pârbaudi Makgovneja<br />
vecâku garâþâ. Neko daudz nesacîdams, viòð izkrâva savas mantiòas, uzstâdîja<br />
pastiprinâtâju, noskaòoja ìitâru un sâka zibenîgi vît tâdas noðu meþìînes, ka Dþeimss<br />
un Larss bez vârda runas aicinâja Masteinu pievienoties kâ ceturto.
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 47<br />
Metallica 47<br />
Dziedâtâjs pret paða gribu<br />
Astoòdesmito gadu sâkumâ, kâ jau katras desmitgades iesâkumâ, Rietumkrasts locîjâs<br />
jaunu stilu un virzienu radîðanas mokâs. Pirmais ieraksts, ko varçtu dçvçt <strong>par</strong> thrash<br />
metâlu, bija 1981. gada beigâs Metal Church ierakstîtais demo Red Skies. (Ðajâ grupâ<br />
kâdu <strong>lai</strong>ciòu pirms tam bija spçlçjis arî Ulrihs, tikai drîz vien izlidojis.) Bet paðas pirmâs<br />
albumâ tiraþçtâs thrash metâla dziesmas gods, kâ izpçtîjuði roka vçsturnieki, pienâkoties<br />
Overkill (arî tagad aktîva un nozîmîga Òujorkas grupa, kopumâ ierakstîjusi<br />
divreiz vairâk studijas albumu nekâ Metallica), kuras gabals Unleash The Beast Within<br />
esot pavçris jaunus apvârðòus arî pârçjiem.<br />
Metallica kâri tvarstîja jaunâs vçsmas un spçlçja tâ, kâ tajos <strong>lai</strong>kos nemaz tik daudzi<br />
nedarîja — âtri, asi un enerìiski, bet ne tik melodiski kâ pârçjie metâlisti. Daïçji<br />
vainîgas tur bija Hetfîlda balss dotîbas, ko tikai ar neþçlîgu piespieðanos varçja dçvçt <strong>par</strong><br />
cieðamâm. Patiesîbâ Hetfîlds dziedâja vienkârði nebaudâmi, vismaz salîdzinot ar pârçjiem<br />
to <strong>lai</strong>ku metâlistiem, un arî visus turpmâkos gadus Metallica radikâli atðíîrusies no<br />
tâdiem daþâdus novirzienus pârstâvoðiem kolçìiem kâ Van Halen, Motörhead, Mötley<br />
Crüe, Kreator un citiem (nemaz jau nerunâjot <strong>par</strong> Guns’N’Roses) tieði ar to, ka Metallica<br />
sastâvâ nekad nav bijis kârtîga dziedâtâja. Hetfîlds pats to vienmçr ir lieliski apzinâjies,<br />
turklât viòð nekad nav gribçjis bût galvenais vokâlists — viòð daudzas reizes centies<br />
pierunât pârçjos, <strong>lai</strong> taèu piekrît pieòemt îstu frontmenu, kâ variantu iesakot, piemçram,<br />
Dþonu Buðu no Armoured Saints. Biedri nebija ar mieru, uzskatot, ka Dþeimsa vienkârðâ,<br />
tembrâli stipri trûcîgâ balss pçc bûtîbas atbilst Metallica mûzikai, kas vienmçr<br />
rakstîta ar vçlçðanos sasniegt iespçjami augstâku lîmeni un idejisku dziïumu, nevis pârsteigt<br />
klausîtâjus ar dziedâtâja balsi vai ðokçt ar virtuozu instrumentâlo izpildîjumu.<br />
Pirmo îsto koncertu Metallica nospçlçja Radio City Anaheimâ. Viòi izpildîja deviòas<br />
dziesmas — visu, ko tobrîd prata, un to vidû bija tikai trîs paðu rakstîtie gabali. Masteins<br />
jau pirmajâ dziesmâ pârrâva stîgu, un kâ vçlâk izrâdîjâs, tâ tieðâm bija slikta zîme.<br />
Drîz vien Hetfîlds, Ulrihs un Makgovnejs jau sâka noþçlot, ka tikuði pie tâda kolçìa<br />
kâ Masteins. Deiva <strong>par</strong>astâ kondîcija bija manâms reibums, un viòð, ja vçl nebija<br />
paspçjis piedzerties, katrâ ziòâ patlaban to darîja. Dzçrumâ viòð gan spçlçja tikpat<br />
fenomenâli, taèu kâ cilvçks kïuva pilnîgi nelietojams un necieðams. Fanu vidû populârs
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 48<br />
48<br />
Mûzika vidusskolâm<br />
ir nostâsts, ka Deivs reibumâ esot nodûris Dþeimsa suni, taèu grupas jaunîbas gadu<br />
draugi zina teikt, ka tas esot pârspîlçts — viòð nabaga suni esot “tikai” mçìinâjis sakropïot<br />
ar kâdu asu priekðmetu. Reiz viòð izgâza pâr Ronu vienu no savâm dzirâm<br />
(vçsture klusç, vai tas noticis ar nodomu jebðu netîðâm), un, kad Rons pagriezâs, <strong>lai</strong><br />
ieslçgtu savu basa pastiprinâtâju, grâdîgais ðíidrums ietecçja pastiprinâtâja korpusâ<br />
un saskârâs ar vadiem, izraisîdams îssavienojumu, un Rons cieta no strâvas trieciena.<br />
Makgovnejs paziòoja, ka viòð kaut kâda þûpas ìitârista dçï neieðot riskçt ar dzîvîbu<br />
un veselîbu, un pameta grupu uz visiem <strong>lai</strong>kiem.<br />
Lai iegûtu vietâ kâdu tikpat labu meistaru, Hetfîldam ar Ulrihu nâcâs palauzît galvu.<br />
Galu galâ viòiem izdevâs rekrutçt Klifu Bârtonu — basistu, uz kura rokâm un galvu cerçja<br />
visas trîssimt vçrâ òemamâs grupas, kuras tobrîd darbojâs Rietumkrasta pagrîdç.<br />
Bârtons, sajutis ne<strong>par</strong>astâs izaugsmes iespçjas kopâ ar Metallica, izvirzîja ultimâtu:<br />
labi, es izstâjos no lîdzðinçjâs grupas Trauma, bet es netaisos dzîvot L.A., tâpçc jums<br />
jâpârceïas uz S.F.! Divreiz Metallica tur jau bija spçlçjusi, un bija izrâdîjies, ka Sanfrancisko<br />
tauta koncertos ir daudz draudzîgâka un atvçrtâka, salîdzinot ar Losandþelosu —<br />
dienvidos pusaudþi gâja uz koncertiem pârsvarâ nevis tâdçï, <strong>lai</strong> klausîtos mûziku, bet<br />
gan <strong>lai</strong> <strong>par</strong>çgotos un tiktu ievçroti tâdu paðu mazgadîgo jampampiòu sabiedrîbâ, jo<br />
apmeklçt pagrîdnieku koncertus — tas taèu ir cool, kurð katrs to vis nedara!<br />
Klifords L. Bârtons (Clifford Lee Burton) bija muzikâli ïoti labi izglîtots — ieguvis<br />
koledþas izglîtîbu klasiskajâ mûzikâ — un vçl ðodien, divdesmit gadus pçc traìiskâs<br />
nâves, tiek uzskatîts <strong>par</strong> vienu no visu <strong>lai</strong>ku izcilâkajiem basìitâristiem, kâ arî <strong>par</strong> ârkârtîgi<br />
oriìinâlu komponistu. Tieði viòð galvenokârt rakstîja pamatus tâm dziesmâm, kuras<br />
vçlâk izrâdîjâs mainîjuðas visu smago mûziku, it seviðíi tas sakâms <strong>par</strong> kompozîciju<br />
garajâm, masîvajâm instrumentâlajâm daïâm.<br />
Divu gadu <strong>lai</strong>kâ Metallica palçnâm iekaroja reputâciju Rietumkrasta metâlistu un<br />
pagrîdnieku aprindâs, pateicoties milzîgajai atdevei koncertos un demoierakstam No<br />
Life ‘Till Leather, kas peldçja pagrîdnieku kanâlos, ejot no rokas rokâ, ikreiz tiekot pârkopçts.<br />
1983. gadâ viòus jau aicinâja tûrç uz Òujorku, kur <strong>par</strong> viòiem bija uzzinâjuði<br />
Dþonatans un Mârða Zazulas, vietçjie smagâs mûzikas menedþeri un popularizçtâji.<br />
Viena pârkopçtâ demo kasete bija ieklîdusi viòu veikalâ Metal Heaven, un Zazulas<br />
redzçja, uz ko Metallica ir spçjîgi.
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 49<br />
Metallica 49<br />
Metallica puiði bija jauni un trûcîgi — viòiem pat nebija piemçrotas maðînas, ar<br />
kuru varçtu aizvest sûrâ darbâ savâktâs a<strong>par</strong>atûras kaudzes lîdz Austrumkrastam,<br />
nebija pat tik naudas, <strong>lai</strong> noîrçtu kaut vai lçto U-Haul furgoniòu. Galu galâ viòu rîcîba<br />
bija tieði tâda pati kâ viòu mûzika — âtra, asa un netîra. Vajadzîgo furgonu viòi gluþi<br />
vienkârði nozaga.<br />
Aizkratîjuðies ðíçrsâm pâri visam kontinentam zagtâ maðînâ un satikuði Zazulas,<br />
Metallica íçrâs pie darba. Pçc daþiem koncertiem Dþons un Mârða jau piedâvâja izdot<br />
debijas albumu jaunajâ ierakstu kompânijâ Megaforce Records, ko tikko bija paguvuði<br />
nodibinât.<br />
Ðie prieki gâja secen Masteinam, kurð nu jau vairs ne tikai vienkârði dzçra, bet arî<br />
lietoja daþâdas narkotikas. Deiva prioritâtes bija: 1) dzerðana, 2) mûzika; kamçr biedri<br />
uzskatîja, ka svarîgas ir ðâdas lietas: 1) mûzika, 2) iedzerðana. Vairs nelîdzçja ne pierunâðana,<br />
ne draudi. Masteins kâdu rîtu, pamodies ar drausmîgâm galvassâpçm un<br />
nelâgu dûðu, ar grûtîbâm fokusçja skatienu un ieraudzîja Dþeimsu, Larsu un Klifu, kuri<br />
klusçdami stâvçja ap Deiva guïvietu un sniedza biïeti mâjupceïam.<br />
Tâ izrâdîjâs autobusa biïete, tâpçc Masteins èetras dienas kratîjâs no Òujorkas pâri<br />
visai Amerikai smacîgos “greihaundos” un ðî procesa <strong>lai</strong>kâ bija uzkrâjis tâdu sportisko<br />
niknumu, ka, atgriezies Kalifornijâ, nekavçjoties kopâ ar Deividu Elefsonu saformçja<br />
Megadeth un sarakstîja blâíi lielisku dziesmu. Tâ Metallica puiði pçkðòi izrâdîjâs ieguvuði<br />
niknâkos konkurentus uz turpmâkajiem diviem gadu desmitiem, jo abas grupas,<br />
vismaz sâkumâ, spçlçja ïoti lîdzîgi, <strong>par</strong>alçli viena otrai attîstîja eksperimentâlu pieeju<br />
vienos un tajos paðos virzienos un tâdçjâdi cînîjâs <strong>par</strong> kopçjas auditorijas interesi. Lieki<br />
piebilst, ka no ðîs konkurences galvenie ieguvçji esam izrâdîjuðies mçs, klausîtâji...<br />
Trîs gulðòâjoði subjekti<br />
Bûdami otrâ kontinenta pusç, Metallica dalîbnieki bija palikuði trijatâ. Pat ja viòi ar<br />
Zazulu pâra palîdzîbu pçkðòi spçtu atrast kâdu pietiekami kvalificçtu soloìitâristu, aizstâjçjs<br />
nespçtu lîdz ieplânotajiem koncertiem apgût Masteina sarakstîtâs aranþçjumu<br />
<strong>par</strong>tijas.
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 50<br />
50<br />
Mûzika vidusskolâm<br />
Ar uguni pret uguni.<br />
Kçrks Hammets pçc dziesmas atslâbinâjies, taèu tûlît uzkurinâsies atkal.<br />
(Corbis/Scanpix foto)<br />
Tâ kâdu dienu Exodus ìitârists un dziesmu autors Kçrks Hammets (Kirk Hammett)<br />
saòçma zvanu no Òujorkas. Bija otrais aprîlis, un zvanîtâjs jautâja: “Nu, tad tu varçtu<br />
atbraukt pie mums, <strong>lai</strong> samçìinâtu ar Metallica at<strong>lai</strong>stâ Masteina vietâ” Hammets<br />
kïuva pelçks un sâka stostîties, kamçr balss otrâ vada galâ turpinâja: “Bet mçs jau tev<br />
vakar zvanîjâm, un tu atbildçji: “Protams, kâ tad!” Ko tad tu, pârdomâji, vai” Hammets<br />
skaidroja: “Es tâ teicu, jo domâju, ka tas ir kâds pirmâ aprîïa joks!”<br />
Ìitârists, sakasîjis naudu biïetei, ielidoja Òujorkâ vçlâ pçcpusdienâ, ieradâs pie<br />
Metallica dalîbniekiem un ieraudzîja “trîs subjektus, kas vçl tikai modâs un slçjâs augðâ”.
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 51<br />
Metallica 51<br />
Kaut gan bija ieplânota Hammeta noklausîðanâs, pârçjie trîs Kçrku pieòçma nekavçjoties,<br />
un tâ viòð kïuva <strong>par</strong> Metallica soloìitâristu, pat nesaòçmis nekâdu formâlu<br />
uzaicinâjumu.<br />
Hammets varçja pâròemt Masteina pienâkumus, jo jau iepriekð Exodus bija spçlçjuði<br />
kopîgos koncertos un pagrîdnieku festivâlos ar Metallica, tâpçc viòð labi pazina<br />
gan jaunos biedrus, gan viòu mûziku. Kçrks bija — un joprojâm ir — pilnîgs pretstats<br />
bïaustîgajiem, kauslîgajiem rupekïiem Hetfîldam un Ulriham. Vienmçr ar jocîgu smaidiòu<br />
vismaz vienâ lûpu kaktiòâ, Hammets gatavs pârvçrst humorâ jebkuras nesaskaòas.<br />
Tîòa gados, <strong>lai</strong> varçtu sakrât naudu a<strong>par</strong>atûrai, viòð bija strâdâjis Burger King<br />
çstûzî, tâpçc bija ielâgojis, ka arî ìitârmûzikâ panâkumus var nest tikai intensîvs darbs<br />
un nepârtraukta mâcîðanâs. Piemçram, pçc pirmâs lielâs tûres Hammets devâs mâcîties<br />
pie Dþo Satriani, kurð jau to<strong>lai</strong>k bija ìitârspçles korifejs visos iespçjamajos stilos.<br />
Hetfîlds, Ulrihs un Bârtons mîïuprât pievienojâs Hammeta receptei, kas derçja gan<br />
burgeru, gan mûzikas cepðanai, un drîz tapa debijas albums Kill ‘Em All. Ðodien ðis<br />
sacerçjums izklausâs tieði tâpat, kâ lie<strong>lai</strong>s vairums astoòdesmito gadu metâlistu sacerçjumu<br />
un neizraisîtu lielu interesi, ja vien tas nebûtu Metallica debijas albums. Taèu,<br />
<strong>lai</strong> <strong>par</strong>eizi novçrtçtu Kill ‘Em All, jâatceras, ka ðis albums nevis sekojis þanra nostâdnçm,<br />
bet gan radîjis pamatus, sniedzot turpmâko ceïvedi daudzâm lieliskâm grupâm.<br />
Vienîgais, kas ar albumu patiesi nav kârtîbâ, ir stipri vien padumjais nosaukums. Tas<br />
nav paðu autoru radîts — viòi gribçja savu pirmo nosaukt Metal Up Your Ass!, taèu<br />
izplatîtâju tîkli atteicâs òemt pretî albumu ar ðâdu nosaukumu. Tâpçc albums ieguva<br />
vârdu Kill ‘Em All — pçc Amerikas puritânisma standartiem, ðâds nosaukums esot<br />
nekaitîgâks...<br />
Dîvains kuriozs gadîjies ar dziesmu The Four Horsemen — to pilnîbâ sarakstîjis<br />
Masteins, taèu, tâ kâ tobrîd viòð vçl skaitîjâs Metallica dalîbnieks, dziesma sâkotnçji<br />
iekïauta ðîs grupas, nevis Megadeth repertuârâ. Otra îpatnîba saistâs ar Bârtona sologabalu<br />
(Anesthesia)-Pulling Teeth. Astoòdesmito gadu sâkumâ ðis instrumentâ<strong>lai</strong>s<br />
ðedevrs, kurâ, sekojot îstenam psiholoìiskâ reâlisma garam, precîzi atainotas cilvçka<br />
izjûtas, esot pie zobârsta, likâs neiederîgs ne tikai thrash metâla þanrâ, bet ðíita stâvam<br />
ârpus jebkâdiem kanoniem. Ðodien, noklausoties albumu vçlreiz, rodas pârliecîba,<br />
ka <strong>lai</strong>ka pârbaudi vislabâk izturçjis tieði ðis gabals — tas ir ârkârtîgi novatorisks
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 52<br />
52<br />
Mûzika vidusskolâm<br />
ne tikai sareþìîtîbas dçï (to iemâcîties <strong>par</strong> savu goda lietu uzskata vai ikkatrs roka<br />
basists), bet arî ne<strong>par</strong>astâs tematikas un psiholoìiskâs precizitâtes dçï.<br />
Vçsture klusç, cik lielu (<strong>par</strong>eizâk sakot, mazu) summu èetrinieks ieguva no Megaforce<br />
leibla, bet ðo naudu viòi, paðiem <strong>par</strong> brînumu, paguva nevis tâpat vien notçrçt,<br />
bet nopirkt ðo to lietderîgu. Hammets, Hetfîlds un Bârtons papildinâja a<strong>par</strong>atûru, bet<br />
Ulrihs pirka trenaþierus. “Visu savu honorâru, ko es ieguvu <strong>par</strong> Kill ‘Em All, es ieguldîju<br />
treniòzâles izveidoðanai savas mâjas pagrabâ. Nu mums bija iespçjas audzçt fizisko<br />
formu, jo ar tâdu dzîvesveidu un darbu kâ mums bez tâ vienkârði nav iespçjams. Kad<br />
esam tûrç, sniedzam lîdz pat 40 koncertiem mçnesî, reizçm turklât bez nevienas atpûtas<br />
dienas. Tâpçc pa visiem èetriem tûres <strong>lai</strong>kâ zaudçjam trîsdesmit lîdz piecdesmit<br />
kilogramus dzîvsvara, kas pçc tam jâatgûst treniòzâlç, nevis dzerot alu un rijot picas,”<br />
Ulrihs neslçpj savu panâkumu atslçgu. Hetfîlds jau paðâ sâkumâ bija uzstâdîjis granîtâ<br />
cirstu pavçli, ka Metallica sastâvâ nevienam nekad nedrîkst bût nekâdu attiecîbu ar<br />
narkotikâm, un bçdîgais Masteina piemçrs tikai apstiprinâja Dþeimsa nostâjas <strong>par</strong>eizîbu.<br />
Toties dzçra viòi ar uzviju, Kçrks uzðvîkâja uz sava instrumenta uzrakstu More<br />
Beer!, un visi labprât pozçja fotogrâfiem ar lçtâ aliòa bundþâm rokâs. Ar <strong>lai</strong>ku tâpçc<br />
mûzikas prese grupu pârkrustîja <strong>par</strong> “Alcoholica”.<br />
Pirmajos desmit grupas panâkumu gados Dþeimss centâs piesavinâties dçmonisku<br />
kontroli pâr mûziku. Tas viòam arî izdevâs, pateicoties tam, ka Larss viòu vienmçr<br />
atbalstîja, un tâ Dþeimss rakstîja visus tekstus (kuri no vienkârða teksta pamazâm jau<br />
pârvçrtâs <strong>par</strong> dzeju), vokâlâs <strong>par</strong>tijas, lielâko daïu ìitâru rifu un solo. Kçrks nepretojâs,<br />
jo <strong>par</strong>asti Dþeimsa lçmumi bija <strong>par</strong>eizi. Tajâ paðâ <strong>lai</strong>kâ ârçji nemanâmu, bet jo<br />
spçcîgu ietekmi uz kvalitâti atstâja Bârtona klâtbûtne. Bûdams erudîtâks nekâ pârçjie,<br />
viòð spieda arî biedrus klausîties iepriekðçjo gadsimtu komponistu polifoniskos ðedevrus,<br />
un tâ soli pa solim Metallica daiïradç ienâca tâda muzikâlâ bagâtîba, kâdu reti<br />
kurð vispâr spçja novçrtçt. Ne Slayer, ne Anthrax, ne Saxon, pat ne Megadeth un vispâr<br />
neviena cita no ðajâ stâstâ minçtajâm grupâm, kas to<strong>lai</strong>k jau eksistçja, nespçja tuvoties<br />
Metallica (lasi: Bârtona) lîmenim.<br />
Jau ar otro albumu Ride The Lightning kïuva redzamas tâs atðíirîbas, kas padarîja<br />
Metallica <strong>par</strong> novatoriem un pionieriem. Dziesmas kïuva garâkas, lçnâkas un sareþìîtâkas.<br />
No ðî albuma <strong>lai</strong>ka gaitâ vislielâko ievçrîbu izpelnîjusies kompozîcija Fade To Black,
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 53<br />
Metallica 53<br />
kuras autors, protams, galvenokârt ir Bârtons. Fanu vidû ir daudzas versijas, “<strong>par</strong> ko îsti<br />
tas gabals ir” — vieni saka, tajâ attçlots cilvçks, kurð apcer paðnâvîbu, citi sprieþ, ka tâs<br />
esot mirstoða bezdievja domas un tamlîdzîgi. Patiesîbâ bija tâ: kâds nozaga daïu<br />
Metallica aprîkojuma, un kompozîcija radusies, èetriniekam sçrojot <strong>par</strong> zuduðo mantîbu.<br />
Taèu faniem taisnîba tâdâ ziòâ, ka Fade To Black vçsts tieðâm ir daudz plaðâka —<br />
tâ stâsta <strong>par</strong> izjûtâm, kâdas rodas, samierinoties ar jebkuru smagu zaudçjumu.<br />
Ride The Lightning arî pirmoreiz izmantota revolucionârâ sastâdîjuma kârtîba,<br />
kuru ðodien izmanto visdaþâdâkajâs jomâs — gan klasiskajâ mûzikâ, gan dzejoïu<br />
krâjumu un popmûzikas izlaðu sastâdîðanâ, gan reklâmas nozarç, gan politiíu runâs<br />
un visur citur. Albums sâkas ar âtru, enerìisku un asu dziesmu, kam seko titulgabals<br />
(kura vârdâ nosaukts viss albums), treðâ dziesma iezîmç atslâbumu, ceturtâ — kâpumu,<br />
tad nâk pârmaiòus pa labai un, sacîsim, ne tik labai dziesmai, bet beigâs jânovieto<br />
vismaz viena dziesma, kura ir apskauþami asa, nikna un kur ðîm kvalitâtçm <strong>par</strong><br />
labu bieþi vien ziedots pat teksta poçtiskais lîmenis. Ja vien tas, protams, nav kâds<br />
instrumentâ<strong>lai</strong>s ðedevrs.<br />
Metallica jau tika aicinâti spçlçt Monsters Of Rock festivâlâ Donningtonâ, Apvienotajâ<br />
Karalistç, kur viòus iespieda starp divâm plâtîgo pozçtâju grupâm — Ratt un Bon<br />
Jovi. Dþeimss paziòoja septiòdesmit tûkstoðiem: “Ja jûs gribat redzçt korsetes un acu<br />
çnas, dzirdçt vârdus “Oh, baby!” katrâ iz*** dziesmâ, ðî nav no tâm iz*** grupâm!”<br />
Jaunu pagrieziena punktu vçsturç iezîmçja Metallica treðais albums Master Of<br />
Puppets, kas, tâpat kâ iepriekðçjais, ierakstîts Kopenhâgenâ ar producentu Flemingu<br />
Rasmusenu. Ðajâ albumâ pavisam ir tikai astoòas kompozîcijas (toties vidçji tâ ap<br />
astoòâm minûtçm katra), un no tâm kâ ïoti, ïoti labas tiek novçrtçtas divas dziesmas.<br />
Pârçjâs ir ìeniâlas.<br />
Leïïu valdnieks un viòa atriebîba<br />
Viens no dziïâkajiem un konceptuâlâkajiem albumiem visâ rokmûzikas vçsturç vçsta<br />
<strong>par</strong> apokaliptiskâm nâkotnes ainâm, trakomâjas sadzîvi utt., vienvârdsakot, to tumðo<br />
pusi, kas slçpjas ikvienâ no mums — personificçjot to kâ Leïïu Valdnieku. It kâ metâlam
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 54<br />
54<br />
Mûzika vidusskolâm<br />
raksturîga tematika, bet, ja vien atceramies, ka ðîs astoòas dziesmas patiesîbâ vçsta<br />
<strong>par</strong> bezapziòâ virstoðajiem procesiem, tad jâatzîst, ka tikai retajam piemît tâda mâkslinieciska<br />
drosme, kas ïauj nostâties aci pret aci ar tâm urdoðajâm klusuma straumçm,<br />
kas skalojas mûsu personîbu dzîlçs. Hetfîldam tas izdevies tik pamatîgi kâ îstam psihoanalîtiíim,<br />
bet Ulrihs, Hammets un it seviðíi Bârtons sarakstîjuði tâdu mûziku, kurai<br />
lîdzîgas nepazina ne metâlisti, ne astoòdesmito gadu ievçrojamie multiinstrumentâlisti,<br />
pat ne ârtroka diþvîri. Simboliski, ka albuma emocionâ<strong>lai</strong>s un idejiskais atminçjums<br />
slçpjas instrumentâlajâ gabalâ Orion — <strong>par</strong> ðo skaòdarbu bûtu lepns jebkurð<br />
mûsdienu “jaunâ garîguma” komponists, bet vidusmçra rokerim tâ ir neaizsniedzama<br />
sniegota virsotne.<br />
Astoòdesmito gadu vidû smagais roks bija pilnîgi marginâla subkultûra. Tas vispâr<br />
neiekïuva plaðâkas sabiedrîbas uzmanîbas lokâ, un, ja kâdam smagajam rokerim izdevâs<br />
kïût slavenam, tad tas <strong>par</strong>asti nemaz nebija îsts metâlists, bet gan tâds, ko mûsdienâs<br />
dçvçtu <strong>par</strong> “ðokrokeri” — piemçram, vecie zçni Ozijs Osborns un Eliss Kûpers,<br />
kas plâtîjâs ar runâm <strong>par</strong> velna pielûgðanu un dçmoniskiem rituâliem, uz skatuves<br />
koda nost dzîviem sikspâròiem vai câlîðiem galvas un ar tamlîdzîgâm izrîcîbâm cçla<br />
personîgos reitingus (<strong>lai</strong> pçc tam dotos mâjâs pie sievâm un bçrniem). Pat lielâkâ<br />
daïa cilvçku, kas interesçjâs <strong>par</strong> mûziku, to<strong>lai</strong>k domâja, ka pagrîdnieku koncertos ir<br />
pilns ar ieroèiem un narkotikâm, ka metâlu sacer un klausâs baltie rasisti, kas pârvietojas<br />
ar skaïiem motocikliem, valkâ tikai âdas apakðveïu, bet savas personîgas âdas<br />
noklâjuði recidîvistu cienîgiem tetovçjumiem utt. Ìitârmûzikas cienîtâjiem ðíita, ka<br />
vienîgâ normâliem cilvçkiem derîgâ alternatîva ir smagais blûzroks — Aerosmith, Bon<br />
Jovi, Van Halen, Mötley Crüe un lîdzîgas grupas, vai vecais, labais hârdroks: Nazareth,<br />
Judas Priest un citi.<br />
Metallica neiederçjâs nevienâ no ðiem stereotipiem. Viòi nekad neko nav tçlojuði,<br />
nav pat centuðies izlikties stilîgi, viòi vienmçr ir bijuði vienkârði vîri no ielas, kurus jûs<br />
varbût nemaz nepazîtu, ja satiktu ârpus koncertarçnas, jo domâtu, ka viòi tirgojas ar<br />
lietotâm automaðînâm vai, piemçram, strâdâ uz dzelceïa. Savukârt no metâlistu vairuma<br />
viòi atðíîrâs ar strukturâli sareþìîtâm, polifonâm dziesmâm, kas izslîpçtas lîdz<br />
perfekcijai, milzîgâm darbaspçjâm, kâ arî ar kâri pçc jaunâm zinâðanâm un pieredzes.<br />
Taèu tas vçl nenozîmçja, ka jau to<strong>lai</strong>k puiðeïi bûtu ar krâsas baloniòiem pûtuði grupas
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 55<br />
Metallica 55<br />
simboliku uz sienâm un þogiem. Nç, to<strong>lai</strong>k Metallica bija pazîstama tikai savas subkultûras<br />
aprindâs, neraugoties uz ne<strong>par</strong>asti talantîgo mûziku — astoòdesmitie pilnîgi<br />
noteikti vçl nebija tas <strong>lai</strong>ks, kad mûziíus vçrtçja tikai pçc viòu mûzikas. (Nepârprotami,<br />
tâdi <strong>lai</strong>ki nav pienâkuði arî ðodien.)<br />
Lîdz ar treðo albumu Metallica noslçdza lîgumu ar Elektra (albums ar pûlçm aizsniedza<br />
Amerikas topa trîsdesmitnieku, toties noturçjâs simtnieka ietvaros gandrîz pusotru<br />
gadu). Master Of Puppets iz<strong>lai</strong>ðanai sekoja apjomîga turneja ar Oziju, kas izrâdîjâs<br />
ïoti svçtîga atpazîstamîbas vairoðanai. Divus mçneðus Dþeimss tûrç piedalîjâs tikai pa<br />
pusei — viòð reiz skeitodams salauza roku, tâpçc ðajâ <strong>lai</strong>kâ ritma ìitâru rçcinâja Dþons<br />
Marðals, Metal Church dalîbnieks un ìitâru tehniíis Metallica komandâ. Beidzot<br />
1986. gada 27. septembrî Dþeimss atkal bija ierindâ visâ pilnîbâ, un izrâdîjâs, ka ðis<br />
koncerts bija pçdçjais tai Metallica, kâdu to visi pazina. Notika nelabojamais.<br />
Nâkamajâ naktî pârbraucienâ no Stokholmas uz Gçteborgu Zviedrijas vidienç pie<br />
Jungbî viens no tûres autobusiem trâpîja uz ledus, kas kalnainajâ apvidû îsi pirms rîtausmas<br />
bija uzsalis uz ðosejas, noskrçja no ceïa un apmetâs otrâdi. Tajâ atradâs Bârtons,<br />
kurð sçdçjis uz a<strong>par</strong>atûras lâdçm un, autobusam gâþoties uz sâniem, izkritis caur izbiruðu<br />
logu, bet autobuss nogâzies viòam pâri. Drîz ieraduðies glâbçji un mçìinâjuði<br />
izgriezt mûziíi no lûþòu kaudzes, bet ar to bijis <strong>par</strong> maz: basists joprojâm gulçja<br />
iesprostots. Tad zviedri piekabinâja busa vraku pie ceïamkrâna un mçìinâja pacelt<br />
gaisâ. Trose ar skaïu blîkðíi pârtrûka, un desmit tonnas lûþòu þvarkstçdamas uzgâzâs<br />
Bârtonam tieði virsû.<br />
... Tâs dienas vakarâ visi piedzçrâs. Ne<strong>lai</strong>mîgo ðoferi zviedru policija tûlît pçc ievainojumu<br />
apkopðanas slimnîcâ arestçja, vçlâk, protams, pa<strong>lai</strong>da vaïâ, taèu todien atraðanâs<br />
aiz restçm ðoferim aiztaupîja pamatîgu kâvienu, kâdu Dþeimss draudçja uzrîkot.<br />
Nâkamajâ naktî Hetfîlds ar neko neredzoðu skatienu stundâm ilgi skrçja pa tumðajâm<br />
Zviedrijas mazpilsçtas ielâm, skaïi kliegdams: “Cliff! Cliff! Where are ya” Tas, kas bija<br />
palicis pâri no Bârtona íermeòa, tika kremçts, un ceremonijas <strong>lai</strong>kâ skançja nevis<br />
<strong>par</strong>astâ sçru mûzika, bet Orion. “Klifs bija pat vairâk nekâ draugs, ja vien vispâr iespçjams<br />
tâ sacît. Mçs jutâmies tâ, it kâ bûtu pazaudçjuði dvçseli,” vçlâk teica Larss.
Change language