PÄri puspasaulei, lai kļūtu par metÄlistu
PÄri puspasaulei, lai kļūtu par metÄlistu
PÄri puspasaulei, lai kļūtu par metÄlistu
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 43<br />
Ja es tev jautâðu, kas tas ir: lieliska, stilîga un vien<strong>lai</strong>kus cauri gadu desmitiem ârkârtîgi<br />
mainîga mûzika, tu teiksi — tâdu ir daudz. Ja es jautâðu tâlâk: milzîgas darbaspçjas,<br />
apbrînojama virtuozitâte un vulkâniska enerìija, tâpçc iegûta pelnîta pasaules slava un<br />
reizç — pilnîga neslava, turklât ienaids pat vistuvâko fanu lokâ, tu atbildçsi — tâdu ir<br />
jau mazâk. Bet, ja es teikðu: Baha un Bçthovena cienîga polifonija kombinâcijâ ar ìeniâli<br />
izdevuðos liriku, kas pçta psihes procesus, un videoklipiem, kas filmçti tâdâs vietâs kâ,<br />
piemçram, federâ<strong>lai</strong>s cietums vai piepilsçtas izgâztuve, tu smaidîsi: tie var bût tikai viòi!<br />
No mçìinâjumiem nojaukðanai nolemtâ graustâ lîdz izpârdotâm tûrçm desmit<br />
tûkstoðu stadionos — un pçc tam tîðuprât atpakaï piepelçjuðos pagrabos un netîrâs<br />
garâþâs, pa ceïam piedzîvojot paðu biedra pârvçrðanos niknâkajâ konkurentâ, grupas<br />
smadzeòu centra bojâeju autokatastrofâ, miljonus pârdotu ierakstu bez neviena videoklipa<br />
iedabûðanas MTV, tikt galâ ar neiztrûkstoðajâm dzerðanâm un pat savstarpçjiem<br />
kautiòiem, <strong>lai</strong> atkal celtos no pelniem — to visu ir spçjusi tikai Metallica.<br />
Pâri <strong>puspasaulei</strong>, <strong>lai</strong> kïûtu <strong>par</strong> metâlistu<br />
Kâ jau ikviena pasaulslavena grupa, arî Metallica radâs pavisam nejauði. 1981. gada<br />
28. oktobrî ìitârists un dziedâtâjs Dþeimss Hetfîlds (James Hetfield) sabiedrojâs ar dâòu<br />
raþojuma bungmaðînu, vârdâ Larss Ulrihs (Lars Ulrich). Kâ vçsta leìenda, abi bija ielikuði<br />
sludinâjumus vienâ un tai paðâ þurnâla The Recycler numurâ: viens meklçja<br />
ìitâristu, otrs — bundzinieku. No pirmâs satikðanâs nekas gan nebija iznâcis, un<br />
grupa izveidojâs tikai pçc vairâkiem mçneðiem.
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 44<br />
44<br />
Mûzika vidusskolâm<br />
Dânis Larss bija dzimis Gentoftes pilsçtelç 1963. gada otrajos Ziemassvçtkos.<br />
Deviòu gadu vecumâ pirmoreiz redzçjis îstu rokzvaigþòu (Deep Purple) ðovu, viòð<br />
nolçma novçrsties no tenisa brînumbçrna karjeras, ko plânoja vecâki, un pârkvalificçties<br />
<strong>par</strong> bundzinieku. Vecâki nepretojâs, jo Torbens Ulrihs, pats bûdams profesionâls<br />
tenisists, amatu apvienoðanas kârtîbâ bija arî dþezmenis. Viòð Kopenhâgenâ<br />
turçja dþeza klubiòu, kurâ mazais Larss bija pavadîjis krietnu daïu bçrnîbas, un<br />
brînîjâs, kâ dçla intereses pârsvieduðâs uz NWOBHM — britu smagâ metâla jauno<br />
vilni. Varbût Torbenu bûtu nomierinâjis fakts, ka bez viòa tajâ <strong>lai</strong>kâ vçl vismaz desmit<br />
miljoni tçvu lauzîja galvas, cenðoties saprast, kâpçc viòu bçrni pçkðòi sâkuði klausîties<br />
smago roku, neòemot galvâ ne dzimstoðo “jauno vilni” un disko, ne ârtroku, pat ne<br />
pankus, kuri ður tur lçnâm jau pacçla grebenes.<br />
Kad Larsam bija padsmit gadi, ìimene pârcçlâs dzîvot uz Losandþelosu, un Larsu<br />
tas iepriecinâja, jo tur, protams, bija aktîvâka muzikâlâ dzîve nekâ nelielajâ Dânijâ. Larss<br />
<strong>par</strong>alçli mâcîbâm piestrâdâja benzîntankâ un <strong>par</strong> avîþu izplatîtâju, uzprasîjâs vecmâmiòai,<br />
<strong>lai</strong> uzdâvina Ludwig bungas (<strong>lai</strong> bûtu tâdas paðas kâ Îenam Peisam), vçlâk pârgâja<br />
uz TAMA, spçlçja ður un tur, kamçr beidzot iepazinâs ar vienaudzi Dþeimsu Hetfîldu.<br />
Dþeimsa bçrnîbâ savukârt ne viss gâja tik gludi. Viòa vecâki bija kâdas reliìiskas<br />
sektas, sauktas <strong>par</strong> “kristîgo zinâtni”, fanâtiíi. “Kristîgâ zinâtne” izpauþas tâdçjâdi, ka tâs<br />
sekotâji noliedz jebkâdu medicînu un zinâtnieku sasniegumus vispâr, aicinot savus<br />
sekotâjus “pakïauties Dieva varai un, ja gadâs nepatikðanas, uzskatît tâs <strong>par</strong> Dieva sûtîtâm<br />
un lûgt Dieva þçlastîbu”. Hetfîldu ìimenes ikdiena bija pârsâtinâta daþâdiem<br />
reliìiskiem motîviem, kas pamazâm radîja bçrnos dumpîguma garu, bet îsts lûzums<br />
notika, kad misis Hetfîlda saslima ar vçzi. Viòa nomira, savas sektas fanâtisko priekðrakstu<br />
dçï pat nemçìinâjusi ârstçties, un Dþeimsam tas bija liktenîgais trieciens, kas<br />
radîja pretrunîgas un neviennozîmîgas attiecîbas ar reliìiju.<br />
Klavieres, bungas, ìitâra, balss, atkal ìitâra — ko tikai visu Dþeimss nebija paspçjis<br />
izmçìinât, mâcoties un spçlçjot trîs daþâdâs grupâs, bet vienâ un tajâ paðâ kolektîvâ<br />
(ðî dîvainîba izskaidrojama tâdçjâdi, ka grupas saucâs Obsession, Phantom Lord<br />
un Leather Charm, bet tajâs spçlçja pârsvarâ vieni un tie paði dalîbnieki). Hetfîlds trençjâs,<br />
mçìinot atdarinât Scorpions tobrîdçjâ soloìitârista Mihaela Ðenkera <strong>par</strong>tijas, bet<br />
vien<strong>lai</strong>kus izkopa savu seviðíi enerìisko ritma ìitâras spçles prasmi.
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 45<br />
Metallica 45<br />
Kur es ðito jau esmu dzirdçjis...<br />
Larss Ulrihs spçj nobungot paðu velnu.<br />
(Corbis/Scanpix foto)<br />
Pçc pârcelðanâs uz Brî pilsçtu Dþeimss satika bundzinieku Dþimu Maliganu, un viòi<br />
sarunâja stundu pârtraukumâ uzspçlçt kâdâ pagrabiòâ, kurâ pulcçjâs un mçìinâja<br />
daþâdi iesâcçji. Kad viòi ieblieza pâris rifus tâdâ smagumâ, ar kâdu paði bija apmierinâti,<br />
citi mûziíi atzinâs, ka esot nobijuðies, izdzirdçdami tik niknu troksni.<br />
Kad Dþeimsa drauga un biedra Rona Makgovneja vecâki nopirka jaunu mâju un<br />
izlçma pârdot zemes gabalu, uz kura atradâs Makgovneju ìimenes mâja, vecajâ, nojaukðanai<br />
<strong>par</strong>edzçtajâ mâjâ savu a<strong>par</strong>atûru ievâca tikko skolu pabeiguðie Rons un Dþeimss.<br />
Nu viòi varçja netraucçti sûkt aliòus, trakot un spçlçt stundâm ilgi. Kad beidzot pienâca<br />
<strong>lai</strong>ks attîrît topoðo bûvlaukumu, jaunie muzikanti gandrîz jau bija noârdîjuði mâju paði...<br />
Larss skolas brîvdienu <strong>lai</strong>kâ ieguva iespçju doties ceïojumâ uz Apvienoto Karalisti.<br />
Ceïojums izrâdîjâs gana izglîtojoðs: Larss paguva klâtienç pavçrot NWOBHM ziedu —
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 46<br />
46<br />
Mûzika vidusskolâm<br />
Diamond Head. Larss pat mçìinâja pieblçdîties un bija ar mieru kïût <strong>par</strong> tehniíi vai<br />
a<strong>par</strong>atûras staipîtâju, kaut <strong>par</strong> dzeramo pienesçju, <strong>lai</strong> tikai iekïûtu tajâ komandâ, kas<br />
saistîta ar Diamond Head koncerttûrçm. Tâ viòð piemunsturçjâs saviem elkiem uz<br />
veseliem trim mçneðiem.<br />
Atgriezies Larss uzzinâja <strong>par</strong> negaidîtu iespçju: Braiens Sleigels, kurð veidoja jaunu<br />
roka leiblu Metal Blade, aicinâja ierakstît dziesmu <strong>par</strong>edzçtajam pirmajam izdevumam<br />
— izlasei Metal Massacre. Bet ko darît, ja arvien nav pastâvîgas grupas Larss atkal<br />
zvanîja Dþeimsam, izstâstîja <strong>par</strong> Sleigela doto iespçju, un tâdam kairinâtâjam ìitârists<br />
nespçja pretoties. Tâ Hetfîlds apvienojâs ar Ulrihu, un pasaules vçsturç ðis sîkums ir<br />
atstâjis tikpat nozîmîgas pçdas kâ Ðillera tuvinâðanâs Gçtem, Marksa draudzîba ar<br />
Engelsu un Platona tusiòi ar Sokratu & Co. Viòi nekavçjoties sâka mçìinât kopâ ar basistu<br />
Makgovneju, un nâkamajâ mçìinâjumâ aizsâkâs vçstures rata grieziens, kurð divus<br />
jaunos censoòus desmit garu gadu <strong>lai</strong>kâ uznesa paðâs slavas virsotnçs.<br />
1982. gada sâkumâ viòi ierakstîja pirmo dziesmu — Hit The Lights, kas bija domâta<br />
Sleigela izlasei un faktiski nâca mantojumâ vçl no Leather Charm <strong>lai</strong>kiem. Lai varçtu<br />
veikt ierakstu, nâcâs sarunât palîgâ ìitâristu Loidu Grântu, jo paðiem vçl joprojâm nebija<br />
pastâvîga soloìitârista, turklât Dþeimss iespçlçja arî basu.<br />
Vienkârðais, ietilpîgais un lakoniskais nosaukums Metallica patiesîbâ ir Sanfrancisko<br />
hârdroka un NWOBHM popularizçtâja Rona Kvintanas izgudrojums. Kvintana tâ<br />
bija izdomâjis nosaukt jaunu þurnâlu, veltîtu smagajai mûzikai, un jautâja Larsam<br />
Ulriham, vai viòam kâ iesâcçjam mûziíim tâds ðíistu pietiekami interesants. Larss uzreiz<br />
saprata, ka tieði tâdu nosaukumu viòi ir meklçjuði grupai, un steigðus privatizçja vârdu<br />
Metallica, iesakot Kvintanam citu variantu.<br />
Larss atkal sludinâja vietçjâs avîzçs, ka vajadzîgs soloìitârists. Atsaucâs kâds Deivids<br />
Masteins (David Mustaine) no grupas Panic un ieradâs uz skaòas pârbaudi Makgovneja<br />
vecâku garâþâ. Neko daudz nesacîdams, viòð izkrâva savas mantiòas, uzstâdîja<br />
pastiprinâtâju, noskaòoja ìitâru un sâka zibenîgi vît tâdas noðu meþìînes, ka Dþeimss<br />
un Larss bez vârda runas aicinâja Masteinu pievienoties kâ ceturto.
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 47<br />
Metallica 47<br />
Dziedâtâjs pret paða gribu<br />
Astoòdesmito gadu sâkumâ, kâ jau katras desmitgades iesâkumâ, Rietumkrasts locîjâs<br />
jaunu stilu un virzienu radîðanas mokâs. Pirmais ieraksts, ko varçtu dçvçt <strong>par</strong> thrash<br />
metâlu, bija 1981. gada beigâs Metal Church ierakstîtais demo Red Skies. (Ðajâ grupâ<br />
kâdu <strong>lai</strong>ciòu pirms tam bija spçlçjis arî Ulrihs, tikai drîz vien izlidojis.) Bet paðas pirmâs<br />
albumâ tiraþçtâs thrash metâla dziesmas gods, kâ izpçtîjuði roka vçsturnieki, pienâkoties<br />
Overkill (arî tagad aktîva un nozîmîga Òujorkas grupa, kopumâ ierakstîjusi<br />
divreiz vairâk studijas albumu nekâ Metallica), kuras gabals Unleash The Beast Within<br />
esot pavçris jaunus apvârðòus arî pârçjiem.<br />
Metallica kâri tvarstîja jaunâs vçsmas un spçlçja tâ, kâ tajos <strong>lai</strong>kos nemaz tik daudzi<br />
nedarîja — âtri, asi un enerìiski, bet ne tik melodiski kâ pârçjie metâlisti. Daïçji<br />
vainîgas tur bija Hetfîlda balss dotîbas, ko tikai ar neþçlîgu piespieðanos varçja dçvçt <strong>par</strong><br />
cieðamâm. Patiesîbâ Hetfîlds dziedâja vienkârði nebaudâmi, vismaz salîdzinot ar pârçjiem<br />
to <strong>lai</strong>ku metâlistiem, un arî visus turpmâkos gadus Metallica radikâli atðíîrusies no<br />
tâdiem daþâdus novirzienus pârstâvoðiem kolçìiem kâ Van Halen, Motörhead, Mötley<br />
Crüe, Kreator un citiem (nemaz jau nerunâjot <strong>par</strong> Guns’N’Roses) tieði ar to, ka Metallica<br />
sastâvâ nekad nav bijis kârtîga dziedâtâja. Hetfîlds pats to vienmçr ir lieliski apzinâjies,<br />
turklât viòð nekad nav gribçjis bût galvenais vokâlists — viòð daudzas reizes centies<br />
pierunât pârçjos, <strong>lai</strong> taèu piekrît pieòemt îstu frontmenu, kâ variantu iesakot, piemçram,<br />
Dþonu Buðu no Armoured Saints. Biedri nebija ar mieru, uzskatot, ka Dþeimsa vienkârðâ,<br />
tembrâli stipri trûcîgâ balss pçc bûtîbas atbilst Metallica mûzikai, kas vienmçr<br />
rakstîta ar vçlçðanos sasniegt iespçjami augstâku lîmeni un idejisku dziïumu, nevis pârsteigt<br />
klausîtâjus ar dziedâtâja balsi vai ðokçt ar virtuozu instrumentâlo izpildîjumu.<br />
Pirmo îsto koncertu Metallica nospçlçja Radio City Anaheimâ. Viòi izpildîja deviòas<br />
dziesmas — visu, ko tobrîd prata, un to vidû bija tikai trîs paðu rakstîtie gabali. Masteins<br />
jau pirmajâ dziesmâ pârrâva stîgu, un kâ vçlâk izrâdîjâs, tâ tieðâm bija slikta zîme.<br />
Drîz vien Hetfîlds, Ulrihs un Makgovnejs jau sâka noþçlot, ka tikuði pie tâda kolçìa<br />
kâ Masteins. Deiva <strong>par</strong>astâ kondîcija bija manâms reibums, un viòð, ja vçl nebija<br />
paspçjis piedzerties, katrâ ziòâ patlaban to darîja. Dzçrumâ viòð gan spçlçja tikpat<br />
fenomenâli, taèu kâ cilvçks kïuva pilnîgi nelietojams un necieðams. Fanu vidû populârs
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 48<br />
48<br />
Mûzika vidusskolâm<br />
ir nostâsts, ka Deivs reibumâ esot nodûris Dþeimsa suni, taèu grupas jaunîbas gadu<br />
draugi zina teikt, ka tas esot pârspîlçts — viòð nabaga suni esot “tikai” mçìinâjis sakropïot<br />
ar kâdu asu priekðmetu. Reiz viòð izgâza pâr Ronu vienu no savâm dzirâm<br />
(vçsture klusç, vai tas noticis ar nodomu jebðu netîðâm), un, kad Rons pagriezâs, <strong>lai</strong><br />
ieslçgtu savu basa pastiprinâtâju, grâdîgais ðíidrums ietecçja pastiprinâtâja korpusâ<br />
un saskârâs ar vadiem, izraisîdams îssavienojumu, un Rons cieta no strâvas trieciena.<br />
Makgovnejs paziòoja, ka viòð kaut kâda þûpas ìitârista dçï neieðot riskçt ar dzîvîbu<br />
un veselîbu, un pameta grupu uz visiem <strong>lai</strong>kiem.<br />
Lai iegûtu vietâ kâdu tikpat labu meistaru, Hetfîldam ar Ulrihu nâcâs palauzît galvu.<br />
Galu galâ viòiem izdevâs rekrutçt Klifu Bârtonu — basistu, uz kura rokâm un galvu cerçja<br />
visas trîssimt vçrâ òemamâs grupas, kuras tobrîd darbojâs Rietumkrasta pagrîdç.<br />
Bârtons, sajutis ne<strong>par</strong>astâs izaugsmes iespçjas kopâ ar Metallica, izvirzîja ultimâtu:<br />
labi, es izstâjos no lîdzðinçjâs grupas Trauma, bet es netaisos dzîvot L.A., tâpçc jums<br />
jâpârceïas uz S.F.! Divreiz Metallica tur jau bija spçlçjusi, un bija izrâdîjies, ka Sanfrancisko<br />
tauta koncertos ir daudz draudzîgâka un atvçrtâka, salîdzinot ar Losandþelosu —<br />
dienvidos pusaudþi gâja uz koncertiem pârsvarâ nevis tâdçï, <strong>lai</strong> klausîtos mûziku, bet<br />
gan <strong>lai</strong> <strong>par</strong>çgotos un tiktu ievçroti tâdu paðu mazgadîgo jampampiòu sabiedrîbâ, jo<br />
apmeklçt pagrîdnieku koncertus — tas taèu ir cool, kurð katrs to vis nedara!<br />
Klifords L. Bârtons (Clifford Lee Burton) bija muzikâli ïoti labi izglîtots — ieguvis<br />
koledþas izglîtîbu klasiskajâ mûzikâ — un vçl ðodien, divdesmit gadus pçc traìiskâs<br />
nâves, tiek uzskatîts <strong>par</strong> vienu no visu <strong>lai</strong>ku izcilâkajiem basìitâristiem, kâ arî <strong>par</strong> ârkârtîgi<br />
oriìinâlu komponistu. Tieði viòð galvenokârt rakstîja pamatus tâm dziesmâm, kuras<br />
vçlâk izrâdîjâs mainîjuðas visu smago mûziku, it seviðíi tas sakâms <strong>par</strong> kompozîciju<br />
garajâm, masîvajâm instrumentâlajâm daïâm.<br />
Divu gadu <strong>lai</strong>kâ Metallica palçnâm iekaroja reputâciju Rietumkrasta metâlistu un<br />
pagrîdnieku aprindâs, pateicoties milzîgajai atdevei koncertos un demoierakstam No<br />
Life ‘Till Leather, kas peldçja pagrîdnieku kanâlos, ejot no rokas rokâ, ikreiz tiekot pârkopçts.<br />
1983. gadâ viòus jau aicinâja tûrç uz Òujorku, kur <strong>par</strong> viòiem bija uzzinâjuði<br />
Dþonatans un Mârða Zazulas, vietçjie smagâs mûzikas menedþeri un popularizçtâji.<br />
Viena pârkopçtâ demo kasete bija ieklîdusi viòu veikalâ Metal Heaven, un Zazulas<br />
redzçja, uz ko Metallica ir spçjîgi.
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 49<br />
Metallica 49<br />
Metallica puiði bija jauni un trûcîgi — viòiem pat nebija piemçrotas maðînas, ar<br />
kuru varçtu aizvest sûrâ darbâ savâktâs a<strong>par</strong>atûras kaudzes lîdz Austrumkrastam,<br />
nebija pat tik naudas, <strong>lai</strong> noîrçtu kaut vai lçto U-Haul furgoniòu. Galu galâ viòu rîcîba<br />
bija tieði tâda pati kâ viòu mûzika — âtra, asa un netîra. Vajadzîgo furgonu viòi gluþi<br />
vienkârði nozaga.<br />
Aizkratîjuðies ðíçrsâm pâri visam kontinentam zagtâ maðînâ un satikuði Zazulas,<br />
Metallica íçrâs pie darba. Pçc daþiem koncertiem Dþons un Mârða jau piedâvâja izdot<br />
debijas albumu jaunajâ ierakstu kompânijâ Megaforce Records, ko tikko bija paguvuði<br />
nodibinât.<br />
Ðie prieki gâja secen Masteinam, kurð nu jau vairs ne tikai vienkârði dzçra, bet arî<br />
lietoja daþâdas narkotikas. Deiva prioritâtes bija: 1) dzerðana, 2) mûzika; kamçr biedri<br />
uzskatîja, ka svarîgas ir ðâdas lietas: 1) mûzika, 2) iedzerðana. Vairs nelîdzçja ne pierunâðana,<br />
ne draudi. Masteins kâdu rîtu, pamodies ar drausmîgâm galvassâpçm un<br />
nelâgu dûðu, ar grûtîbâm fokusçja skatienu un ieraudzîja Dþeimsu, Larsu un Klifu, kuri<br />
klusçdami stâvçja ap Deiva guïvietu un sniedza biïeti mâjupceïam.<br />
Tâ izrâdîjâs autobusa biïete, tâpçc Masteins èetras dienas kratîjâs no Òujorkas pâri<br />
visai Amerikai smacîgos “greihaundos” un ðî procesa <strong>lai</strong>kâ bija uzkrâjis tâdu sportisko<br />
niknumu, ka, atgriezies Kalifornijâ, nekavçjoties kopâ ar Deividu Elefsonu saformçja<br />
Megadeth un sarakstîja blâíi lielisku dziesmu. Tâ Metallica puiði pçkðòi izrâdîjâs ieguvuði<br />
niknâkos konkurentus uz turpmâkajiem diviem gadu desmitiem, jo abas grupas,<br />
vismaz sâkumâ, spçlçja ïoti lîdzîgi, <strong>par</strong>alçli viena otrai attîstîja eksperimentâlu pieeju<br />
vienos un tajos paðos virzienos un tâdçjâdi cînîjâs <strong>par</strong> kopçjas auditorijas interesi. Lieki<br />
piebilst, ka no ðîs konkurences galvenie ieguvçji esam izrâdîjuðies mçs, klausîtâji...<br />
Trîs gulðòâjoði subjekti<br />
Bûdami otrâ kontinenta pusç, Metallica dalîbnieki bija palikuði trijatâ. Pat ja viòi ar<br />
Zazulu pâra palîdzîbu pçkðòi spçtu atrast kâdu pietiekami kvalificçtu soloìitâristu, aizstâjçjs<br />
nespçtu lîdz ieplânotajiem koncertiem apgût Masteina sarakstîtâs aranþçjumu<br />
<strong>par</strong>tijas.
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 50<br />
50<br />
Mûzika vidusskolâm<br />
Ar uguni pret uguni.<br />
Kçrks Hammets pçc dziesmas atslâbinâjies, taèu tûlît uzkurinâsies atkal.<br />
(Corbis/Scanpix foto)<br />
Tâ kâdu dienu Exodus ìitârists un dziesmu autors Kçrks Hammets (Kirk Hammett)<br />
saòçma zvanu no Òujorkas. Bija otrais aprîlis, un zvanîtâjs jautâja: “Nu, tad tu varçtu<br />
atbraukt pie mums, <strong>lai</strong> samçìinâtu ar Metallica at<strong>lai</strong>stâ Masteina vietâ” Hammets<br />
kïuva pelçks un sâka stostîties, kamçr balss otrâ vada galâ turpinâja: “Bet mçs jau tev<br />
vakar zvanîjâm, un tu atbildçji: “Protams, kâ tad!” Ko tad tu, pârdomâji, vai” Hammets<br />
skaidroja: “Es tâ teicu, jo domâju, ka tas ir kâds pirmâ aprîïa joks!”<br />
Ìitârists, sakasîjis naudu biïetei, ielidoja Òujorkâ vçlâ pçcpusdienâ, ieradâs pie<br />
Metallica dalîbniekiem un ieraudzîja “trîs subjektus, kas vçl tikai modâs un slçjâs augðâ”.
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 51<br />
Metallica 51<br />
Kaut gan bija ieplânota Hammeta noklausîðanâs, pârçjie trîs Kçrku pieòçma nekavçjoties,<br />
un tâ viòð kïuva <strong>par</strong> Metallica soloìitâristu, pat nesaòçmis nekâdu formâlu<br />
uzaicinâjumu.<br />
Hammets varçja pâròemt Masteina pienâkumus, jo jau iepriekð Exodus bija spçlçjuði<br />
kopîgos koncertos un pagrîdnieku festivâlos ar Metallica, tâpçc viòð labi pazina<br />
gan jaunos biedrus, gan viòu mûziku. Kçrks bija — un joprojâm ir — pilnîgs pretstats<br />
bïaustîgajiem, kauslîgajiem rupekïiem Hetfîldam un Ulriham. Vienmçr ar jocîgu smaidiòu<br />
vismaz vienâ lûpu kaktiòâ, Hammets gatavs pârvçrst humorâ jebkuras nesaskaòas.<br />
Tîòa gados, <strong>lai</strong> varçtu sakrât naudu a<strong>par</strong>atûrai, viòð bija strâdâjis Burger King<br />
çstûzî, tâpçc bija ielâgojis, ka arî ìitârmûzikâ panâkumus var nest tikai intensîvs darbs<br />
un nepârtraukta mâcîðanâs. Piemçram, pçc pirmâs lielâs tûres Hammets devâs mâcîties<br />
pie Dþo Satriani, kurð jau to<strong>lai</strong>k bija ìitârspçles korifejs visos iespçjamajos stilos.<br />
Hetfîlds, Ulrihs un Bârtons mîïuprât pievienojâs Hammeta receptei, kas derçja gan<br />
burgeru, gan mûzikas cepðanai, un drîz tapa debijas albums Kill ‘Em All. Ðodien ðis<br />
sacerçjums izklausâs tieði tâpat, kâ lie<strong>lai</strong>s vairums astoòdesmito gadu metâlistu sacerçjumu<br />
un neizraisîtu lielu interesi, ja vien tas nebûtu Metallica debijas albums. Taèu,<br />
<strong>lai</strong> <strong>par</strong>eizi novçrtçtu Kill ‘Em All, jâatceras, ka ðis albums nevis sekojis þanra nostâdnçm,<br />
bet gan radîjis pamatus, sniedzot turpmâko ceïvedi daudzâm lieliskâm grupâm.<br />
Vienîgais, kas ar albumu patiesi nav kârtîbâ, ir stipri vien padumjais nosaukums. Tas<br />
nav paðu autoru radîts — viòi gribçja savu pirmo nosaukt Metal Up Your Ass!, taèu<br />
izplatîtâju tîkli atteicâs òemt pretî albumu ar ðâdu nosaukumu. Tâpçc albums ieguva<br />
vârdu Kill ‘Em All — pçc Amerikas puritânisma standartiem, ðâds nosaukums esot<br />
nekaitîgâks...<br />
Dîvains kuriozs gadîjies ar dziesmu The Four Horsemen — to pilnîbâ sarakstîjis<br />
Masteins, taèu, tâ kâ tobrîd viòð vçl skaitîjâs Metallica dalîbnieks, dziesma sâkotnçji<br />
iekïauta ðîs grupas, nevis Megadeth repertuârâ. Otra îpatnîba saistâs ar Bârtona sologabalu<br />
(Anesthesia)-Pulling Teeth. Astoòdesmito gadu sâkumâ ðis instrumentâ<strong>lai</strong>s<br />
ðedevrs, kurâ, sekojot îstenam psiholoìiskâ reâlisma garam, precîzi atainotas cilvçka<br />
izjûtas, esot pie zobârsta, likâs neiederîgs ne tikai thrash metâla þanrâ, bet ðíita stâvam<br />
ârpus jebkâdiem kanoniem. Ðodien, noklausoties albumu vçlreiz, rodas pârliecîba,<br />
ka <strong>lai</strong>ka pârbaudi vislabâk izturçjis tieði ðis gabals — tas ir ârkârtîgi novatorisks
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 52<br />
52<br />
Mûzika vidusskolâm<br />
ne tikai sareþìîtîbas dçï (to iemâcîties <strong>par</strong> savu goda lietu uzskata vai ikkatrs roka<br />
basists), bet arî ne<strong>par</strong>astâs tematikas un psiholoìiskâs precizitâtes dçï.<br />
Vçsture klusç, cik lielu (<strong>par</strong>eizâk sakot, mazu) summu èetrinieks ieguva no Megaforce<br />
leibla, bet ðo naudu viòi, paðiem <strong>par</strong> brînumu, paguva nevis tâpat vien notçrçt,<br />
bet nopirkt ðo to lietderîgu. Hammets, Hetfîlds un Bârtons papildinâja a<strong>par</strong>atûru, bet<br />
Ulrihs pirka trenaþierus. “Visu savu honorâru, ko es ieguvu <strong>par</strong> Kill ‘Em All, es ieguldîju<br />
treniòzâles izveidoðanai savas mâjas pagrabâ. Nu mums bija iespçjas audzçt fizisko<br />
formu, jo ar tâdu dzîvesveidu un darbu kâ mums bez tâ vienkârði nav iespçjams. Kad<br />
esam tûrç, sniedzam lîdz pat 40 koncertiem mçnesî, reizçm turklât bez nevienas atpûtas<br />
dienas. Tâpçc pa visiem èetriem tûres <strong>lai</strong>kâ zaudçjam trîsdesmit lîdz piecdesmit<br />
kilogramus dzîvsvara, kas pçc tam jâatgûst treniòzâlç, nevis dzerot alu un rijot picas,”<br />
Ulrihs neslçpj savu panâkumu atslçgu. Hetfîlds jau paðâ sâkumâ bija uzstâdîjis granîtâ<br />
cirstu pavçli, ka Metallica sastâvâ nevienam nekad nedrîkst bût nekâdu attiecîbu ar<br />
narkotikâm, un bçdîgais Masteina piemçrs tikai apstiprinâja Dþeimsa nostâjas <strong>par</strong>eizîbu.<br />
Toties dzçra viòi ar uzviju, Kçrks uzðvîkâja uz sava instrumenta uzrakstu More<br />
Beer!, un visi labprât pozçja fotogrâfiem ar lçtâ aliòa bundþâm rokâs. Ar <strong>lai</strong>ku tâpçc<br />
mûzikas prese grupu pârkrustîja <strong>par</strong> “Alcoholica”.<br />
Pirmajos desmit grupas panâkumu gados Dþeimss centâs piesavinâties dçmonisku<br />
kontroli pâr mûziku. Tas viòam arî izdevâs, pateicoties tam, ka Larss viòu vienmçr<br />
atbalstîja, un tâ Dþeimss rakstîja visus tekstus (kuri no vienkârða teksta pamazâm jau<br />
pârvçrtâs <strong>par</strong> dzeju), vokâlâs <strong>par</strong>tijas, lielâko daïu ìitâru rifu un solo. Kçrks nepretojâs,<br />
jo <strong>par</strong>asti Dþeimsa lçmumi bija <strong>par</strong>eizi. Tajâ paðâ <strong>lai</strong>kâ ârçji nemanâmu, bet jo<br />
spçcîgu ietekmi uz kvalitâti atstâja Bârtona klâtbûtne. Bûdams erudîtâks nekâ pârçjie,<br />
viòð spieda arî biedrus klausîties iepriekðçjo gadsimtu komponistu polifoniskos ðedevrus,<br />
un tâ soli pa solim Metallica daiïradç ienâca tâda muzikâlâ bagâtîba, kâdu reti<br />
kurð vispâr spçja novçrtçt. Ne Slayer, ne Anthrax, ne Saxon, pat ne Megadeth un vispâr<br />
neviena cita no ðajâ stâstâ minçtajâm grupâm, kas to<strong>lai</strong>k jau eksistçja, nespçja tuvoties<br />
Metallica (lasi: Bârtona) lîmenim.<br />
Jau ar otro albumu Ride The Lightning kïuva redzamas tâs atðíirîbas, kas padarîja<br />
Metallica <strong>par</strong> novatoriem un pionieriem. Dziesmas kïuva garâkas, lçnâkas un sareþìîtâkas.<br />
No ðî albuma <strong>lai</strong>ka gaitâ vislielâko ievçrîbu izpelnîjusies kompozîcija Fade To Black,
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 53<br />
Metallica 53<br />
kuras autors, protams, galvenokârt ir Bârtons. Fanu vidû ir daudzas versijas, “<strong>par</strong> ko îsti<br />
tas gabals ir” — vieni saka, tajâ attçlots cilvçks, kurð apcer paðnâvîbu, citi sprieþ, ka tâs<br />
esot mirstoða bezdievja domas un tamlîdzîgi. Patiesîbâ bija tâ: kâds nozaga daïu<br />
Metallica aprîkojuma, un kompozîcija radusies, èetriniekam sçrojot <strong>par</strong> zuduðo mantîbu.<br />
Taèu faniem taisnîba tâdâ ziòâ, ka Fade To Black vçsts tieðâm ir daudz plaðâka —<br />
tâ stâsta <strong>par</strong> izjûtâm, kâdas rodas, samierinoties ar jebkuru smagu zaudçjumu.<br />
Ride The Lightning arî pirmoreiz izmantota revolucionârâ sastâdîjuma kârtîba,<br />
kuru ðodien izmanto visdaþâdâkajâs jomâs — gan klasiskajâ mûzikâ, gan dzejoïu<br />
krâjumu un popmûzikas izlaðu sastâdîðanâ, gan reklâmas nozarç, gan politiíu runâs<br />
un visur citur. Albums sâkas ar âtru, enerìisku un asu dziesmu, kam seko titulgabals<br />
(kura vârdâ nosaukts viss albums), treðâ dziesma iezîmç atslâbumu, ceturtâ — kâpumu,<br />
tad nâk pârmaiòus pa labai un, sacîsim, ne tik labai dziesmai, bet beigâs jânovieto<br />
vismaz viena dziesma, kura ir apskauþami asa, nikna un kur ðîm kvalitâtçm <strong>par</strong><br />
labu bieþi vien ziedots pat teksta poçtiskais lîmenis. Ja vien tas, protams, nav kâds<br />
instrumentâ<strong>lai</strong>s ðedevrs.<br />
Metallica jau tika aicinâti spçlçt Monsters Of Rock festivâlâ Donningtonâ, Apvienotajâ<br />
Karalistç, kur viòus iespieda starp divâm plâtîgo pozçtâju grupâm — Ratt un Bon<br />
Jovi. Dþeimss paziòoja septiòdesmit tûkstoðiem: “Ja jûs gribat redzçt korsetes un acu<br />
çnas, dzirdçt vârdus “Oh, baby!” katrâ iz*** dziesmâ, ðî nav no tâm iz*** grupâm!”<br />
Jaunu pagrieziena punktu vçsturç iezîmçja Metallica treðais albums Master Of<br />
Puppets, kas, tâpat kâ iepriekðçjais, ierakstîts Kopenhâgenâ ar producentu Flemingu<br />
Rasmusenu. Ðajâ albumâ pavisam ir tikai astoòas kompozîcijas (toties vidçji tâ ap<br />
astoòâm minûtçm katra), un no tâm kâ ïoti, ïoti labas tiek novçrtçtas divas dziesmas.<br />
Pârçjâs ir ìeniâlas.<br />
Leïïu valdnieks un viòa atriebîba<br />
Viens no dziïâkajiem un konceptuâlâkajiem albumiem visâ rokmûzikas vçsturç vçsta<br />
<strong>par</strong> apokaliptiskâm nâkotnes ainâm, trakomâjas sadzîvi utt., vienvârdsakot, to tumðo<br />
pusi, kas slçpjas ikvienâ no mums — personificçjot to kâ Leïïu Valdnieku. It kâ metâlam
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 54<br />
54<br />
Mûzika vidusskolâm<br />
raksturîga tematika, bet, ja vien atceramies, ka ðîs astoòas dziesmas patiesîbâ vçsta<br />
<strong>par</strong> bezapziòâ virstoðajiem procesiem, tad jâatzîst, ka tikai retajam piemît tâda mâkslinieciska<br />
drosme, kas ïauj nostâties aci pret aci ar tâm urdoðajâm klusuma straumçm,<br />
kas skalojas mûsu personîbu dzîlçs. Hetfîldam tas izdevies tik pamatîgi kâ îstam psihoanalîtiíim,<br />
bet Ulrihs, Hammets un it seviðíi Bârtons sarakstîjuði tâdu mûziku, kurai<br />
lîdzîgas nepazina ne metâlisti, ne astoòdesmito gadu ievçrojamie multiinstrumentâlisti,<br />
pat ne ârtroka diþvîri. Simboliski, ka albuma emocionâ<strong>lai</strong>s un idejiskais atminçjums<br />
slçpjas instrumentâlajâ gabalâ Orion — <strong>par</strong> ðo skaòdarbu bûtu lepns jebkurð<br />
mûsdienu “jaunâ garîguma” komponists, bet vidusmçra rokerim tâ ir neaizsniedzama<br />
sniegota virsotne.<br />
Astoòdesmito gadu vidû smagais roks bija pilnîgi marginâla subkultûra. Tas vispâr<br />
neiekïuva plaðâkas sabiedrîbas uzmanîbas lokâ, un, ja kâdam smagajam rokerim izdevâs<br />
kïût slavenam, tad tas <strong>par</strong>asti nemaz nebija îsts metâlists, bet gan tâds, ko mûsdienâs<br />
dçvçtu <strong>par</strong> “ðokrokeri” — piemçram, vecie zçni Ozijs Osborns un Eliss Kûpers,<br />
kas plâtîjâs ar runâm <strong>par</strong> velna pielûgðanu un dçmoniskiem rituâliem, uz skatuves<br />
koda nost dzîviem sikspâròiem vai câlîðiem galvas un ar tamlîdzîgâm izrîcîbâm cçla<br />
personîgos reitingus (<strong>lai</strong> pçc tam dotos mâjâs pie sievâm un bçrniem). Pat lielâkâ<br />
daïa cilvçku, kas interesçjâs <strong>par</strong> mûziku, to<strong>lai</strong>k domâja, ka pagrîdnieku koncertos ir<br />
pilns ar ieroèiem un narkotikâm, ka metâlu sacer un klausâs baltie rasisti, kas pârvietojas<br />
ar skaïiem motocikliem, valkâ tikai âdas apakðveïu, bet savas personîgas âdas<br />
noklâjuði recidîvistu cienîgiem tetovçjumiem utt. Ìitârmûzikas cienîtâjiem ðíita, ka<br />
vienîgâ normâliem cilvçkiem derîgâ alternatîva ir smagais blûzroks — Aerosmith, Bon<br />
Jovi, Van Halen, Mötley Crüe un lîdzîgas grupas, vai vecais, labais hârdroks: Nazareth,<br />
Judas Priest un citi.<br />
Metallica neiederçjâs nevienâ no ðiem stereotipiem. Viòi nekad neko nav tçlojuði,<br />
nav pat centuðies izlikties stilîgi, viòi vienmçr ir bijuði vienkârði vîri no ielas, kurus jûs<br />
varbût nemaz nepazîtu, ja satiktu ârpus koncertarçnas, jo domâtu, ka viòi tirgojas ar<br />
lietotâm automaðînâm vai, piemçram, strâdâ uz dzelceïa. Savukârt no metâlistu vairuma<br />
viòi atðíîrâs ar strukturâli sareþìîtâm, polifonâm dziesmâm, kas izslîpçtas lîdz<br />
perfekcijai, milzîgâm darbaspçjâm, kâ arî ar kâri pçc jaunâm zinâðanâm un pieredzes.<br />
Taèu tas vçl nenozîmçja, ka jau to<strong>lai</strong>k puiðeïi bûtu ar krâsas baloniòiem pûtuði grupas
Rokisti_Dienai.qxd 18.03.2010 13:42 Page 55<br />
Metallica 55<br />
simboliku uz sienâm un þogiem. Nç, to<strong>lai</strong>k Metallica bija pazîstama tikai savas subkultûras<br />
aprindâs, neraugoties uz ne<strong>par</strong>asti talantîgo mûziku — astoòdesmitie pilnîgi<br />
noteikti vçl nebija tas <strong>lai</strong>ks, kad mûziíus vçrtçja tikai pçc viòu mûzikas. (Nepârprotami,<br />
tâdi <strong>lai</strong>ki nav pienâkuði arî ðodien.)<br />
Lîdz ar treðo albumu Metallica noslçdza lîgumu ar Elektra (albums ar pûlçm aizsniedza<br />
Amerikas topa trîsdesmitnieku, toties noturçjâs simtnieka ietvaros gandrîz pusotru<br />
gadu). Master Of Puppets iz<strong>lai</strong>ðanai sekoja apjomîga turneja ar Oziju, kas izrâdîjâs<br />
ïoti svçtîga atpazîstamîbas vairoðanai. Divus mçneðus Dþeimss tûrç piedalîjâs tikai pa<br />
pusei — viòð reiz skeitodams salauza roku, tâpçc ðajâ <strong>lai</strong>kâ ritma ìitâru rçcinâja Dþons<br />
Marðals, Metal Church dalîbnieks un ìitâru tehniíis Metallica komandâ. Beidzot<br />
1986. gada 27. septembrî Dþeimss atkal bija ierindâ visâ pilnîbâ, un izrâdîjâs, ka ðis<br />
koncerts bija pçdçjais tai Metallica, kâdu to visi pazina. Notika nelabojamais.<br />
Nâkamajâ naktî pârbraucienâ no Stokholmas uz Gçteborgu Zviedrijas vidienç pie<br />
Jungbî viens no tûres autobusiem trâpîja uz ledus, kas kalnainajâ apvidû îsi pirms rîtausmas<br />
bija uzsalis uz ðosejas, noskrçja no ceïa un apmetâs otrâdi. Tajâ atradâs Bârtons,<br />
kurð sçdçjis uz a<strong>par</strong>atûras lâdçm un, autobusam gâþoties uz sâniem, izkritis caur izbiruðu<br />
logu, bet autobuss nogâzies viòam pâri. Drîz ieraduðies glâbçji un mçìinâjuði<br />
izgriezt mûziíi no lûþòu kaudzes, bet ar to bijis <strong>par</strong> maz: basists joprojâm gulçja<br />
iesprostots. Tad zviedri piekabinâja busa vraku pie ceïamkrâna un mçìinâja pacelt<br />
gaisâ. Trose ar skaïu blîkðíi pârtrûka, un desmit tonnas lûþòu þvarkstçdamas uzgâzâs<br />
Bârtonam tieði virsû.<br />
... Tâs dienas vakarâ visi piedzçrâs. Ne<strong>lai</strong>mîgo ðoferi zviedru policija tûlît pçc ievainojumu<br />
apkopðanas slimnîcâ arestçja, vçlâk, protams, pa<strong>lai</strong>da vaïâ, taèu todien atraðanâs<br />
aiz restçm ðoferim aiztaupîja pamatîgu kâvienu, kâdu Dþeimss draudçja uzrîkot.<br />
Nâkamajâ naktî Hetfîlds ar neko neredzoðu skatienu stundâm ilgi skrçja pa tumðajâm<br />
Zviedrijas mazpilsçtas ielâm, skaïi kliegdams: “Cliff! Cliff! Where are ya” Tas, kas bija<br />
palicis pâri no Bârtona íermeòa, tika kremçts, un ceremonijas <strong>lai</strong>kâ skançja nevis<br />
<strong>par</strong>astâ sçru mûzika, bet Orion. “Klifs bija pat vairâk nekâ draugs, ja vien vispâr iespçjams<br />
tâ sacît. Mçs jutâmies tâ, it kâ bûtu pazaudçjuði dvçseli,” vçlâk teica Larss.
Change language