Programmaboekje - Cantate Domino Zoeterwoude

Die Schöpfung
Joseph Haydn
Najaarsconcert 2012
Sopraan: Annemarie Zijsling
Tenor: Jelle Leistra
Bariton: Jeroen Manders
M.m.v: Rijnlands Symfonie Orkest
O.l.v.: Una Cintina

Welkom
Namens het bestuur en de leden van Cantate Domino heet ik
U allen van harte welkom bij ons najaarsconcert 2012.
Op het programma staat het oratoriumwerk van Joseph
Haydn, Die Schöpfung, zo’n 200 jaar geleden gecomponeerd.
Het behoort tot de mooiste muziekwerken ooit en is tevens
muziek die op “ons lijf geschreven is”.
Het hele koor is zeer enthousiast en u, na 9 november, vast
ook!
Na afloop is er gelegenheid om na te praten en iets te drinken
in Ons Huis.
Wij wensen u een mooie, muzikale avond.
Namens het bestuur,
Aad J.Baatenburg de Jong
Voorzitter.
3

Programma
Die Schöpfung
Deel 1: De schepping van het licht, de aarde, de hemellichamen,
het water, het weer en de planten.
Pauze
Deel 2: De jubel over de schepping van de dieren in de
zee, in de lucht, op het land en tenslotte de mens.
Deel 3: De aandacht verschuift hier naar de Hof van
Eden. Het verhaal van Adam en Eva.
Het koor zingt de monumentale koorwerken telkens als
viering van de voltooiing van een scheppingsdag. Tenslotte
culmineert dit in het indrukwekkende slotkoor:
Singt dem Herren alle Stimmen! Des Herren Ruhm, er
bleibt in Ewigkeit. Amen.
Uitvoeringen van dit majestueuze werk stellen nogal
wat eisen, zowel muzikaal als organisatorisch. Elke tijd
kent daarbij zijn eigen problemen. Zo maakte in 1931
de kerkvoogdij bezwaar tegen een orkest in de kerk.
Door heel subtiel naar Psalm 150 te verwijzen verkreeg
het koorbestuur uiteindelijk toch toestemming.
4

Franz Joseph Haydn (1732-1809): Die Schöpfung, oratorium
voor solostemmen, koor en orkest.
Haydn componeerde het werk tussen oktober 1796 en april
1798. Het beschrijft en illustreert het scheppingsverhaal volgens
Genesis en is daarnaast ook gebaseerd op de Psalmen
en John Miltons gedicht Paradise Lost.
Tijdens zijn reizen naar Engeland in 1791 en 1794 werd
Haydn vooral geïnspireerd door Händels oratorium Israel in
Egypte. Op de laatste reis kreeg hij een libretto in handen
dat door Händel nooit was gebruikt. Baron Gottfried van
Swieten vertaalde het in het Duits. Als "Die Schöpfung" volgde
op 19 maart 1799 de eerste publieke uitvoering in het
Burgtheater in Wenen met 120 instrumentalisten en 60 zangers.
Het was onmiddellijk een groot succes.
Het schrijven van dit werk was voor Haydn een diep gevoelde
daad van geloof. "Ik was nimmer zo devoot als tijdens het
werken aan De Schepping. Elke dag viel ik op mijn knieën en
bad God om mij de kracht te geven het werk te voltooien".
Aan elk voltooid deel van de compositie voegde hij de woorden
"Loof de Heer" toe.
Geen van Haydns vele composities nam zo veel tijd in beslag
als Die Schöpfung. Hij werkte er zo intensief aan dat hij totaal
uitgeput raakte en instortte nadat hij de premiëre had
gedirigeerd.
Een belangrijke rol is weggelegd voor de vocale solisten: de
drie aartsengelen die over de zes scheppingsdagen vertellen
en deze becommentariëren: Gabriël (sopraan), Uriël (tenor)
en Rafael (bariton).
Het orkest speelt lange perioden solistisch als sfeerschildering,
bijvoorbeeld bij het verschijnen van de zon, bij de
komst van diverse diersoorten en bovenal in de ouverture
waarin de chaos wordt uitgebeeld die aan de schepping vooraf
gaat.
5

1. Einleitung
(Die Vorstellung des Chaos)
2. Rezitativ
RAPHAEL
Im Anfange schuf Gott Himmel und
Erde; und die Erde war ohne Form und
leer; und Finsternis war auf der Fläche
der Tiefe.
CHOR
Und der Geist Gottes schwebte auf der
Fläche der Wasser.
Und Gott sprach: Es werde Licht, und
es ward Licht.
URIEL
Und Gott sah das Licht, dass es gut
war; und Gott schied das Licht von der
Finsternis.
3. Arie mit Chor
URIEL
Nun schwanden vor dem heiligen Strahle
des schwarzen Dunkels gräuliche
Schatten; der erste Tag entstand.
Verwirrung weicht, und Ordnung keimt
empor. Erstarrt entflieht der Hölle
Geisterschar in des Abgrunds Tiefen
hinab zur ewigen Nacht.
CHOR
Verzweiflung, Wut und Schrecken
begleiten ihren Sturz.
Und eine neue Welt entspringt auf Gottes
Wort.
4. Rezitativ
RAPHAEL
Und Gott machte das Firmament, und
teilte die Wasser, die unter dem Firmament
waren, von den Gewässern,
die ober dem Firmament waren, und es
ward so.
Eerste deel
1. Inleiding
(De chaos)
2. Recitatief
RAPHAEL
In het begin schiep God de hemel en de
aarde. De aarde was woest en leeg en
duisternis lag over de diepte.
6
KOOR
En Gods geest zweefde over het water.
God zei: ‘Er zij licht’ en er was licht.
URIEL
En God zag dat het licht goed was;
en God scheidde het licht van de duisternis.
3. Aria met koor
URIEL
Daar vluchtten voor de heilige stralen
de gruwelijke schaduwen van de zwarte
duisternis; de eerste dag brak aan.
De chaos wijkt en er ontstaat orde. Ontzet
vlucht de massa helse geesten omlaag
in de afgrond naar de eeuwigdurende
nacht.
KOOR
Vol wanhoop, woede en vrees
gaan zij ten onder.
En een nieuwe wereld ontstaat op Gods
woord.
4. Recitatief
RAPHAEL
En God maakte het uitspansel en
scheidde het water onder het uitspansel
van het water erboven.
Zo gebeurde het.

Da tobten brausend heftige Stürme.
Wie Spreu von dem Winde, so flogen
die Wolken. Die Luft durchschnitten
feurige Blitze, und schrecklich rollten
die Donner umher.
Der Flut entstieg auf sein Geheiss der
allerquickende Regen, der allverheerende
Schauer, der leichte, flockige
Schnee.
5. Solo mit Chor
GABRIEL
Mit Staunen sieht das Wunderwerk der
Himmelsbürger frohe Schar, und laut
ertönt aus ihren Kehlen des Schöpfers
Lob, das Lob des zweiten Tags.
CHOR
und laut ertönt aus ihren Kehlen des
Schöpfers Lob, das Lob des zweiten
Tags.
6. Rezitativ
RAPHAEL
Und Gott sprach: Es sammle sich das
Wasser unter dem Himmel zusammen
an einem Platz, und es erscheine das
trockene Land; und es ward so.
Und Gott nannte das trockene Land:
Erde, und die Sammlung der Wasser
nannte er Meer, und Gott sah, dass es
gut war.
7. Arie
RAPHAEL
Rollend in schäumende Wellen
bewegt sich ungestüm das Meer.
Hügel und Felsen erscheinen,
der Berge Gipfel steigt empor.
Die Fläche, weit gedehnt, durchläuft
der breite Strom in mancher Krümme.
Leise rauschend gleitet fort
im stillen Tal der helle Bach.
7
Daar raasden bruisend hevige stormen.
Als kaf voor de wind vlogen de
wolken. Bliksemschichten doorkliefden
de lucht en vreeswekkende donderslagen
weerklonken.
Op Zijn bevel steeg uit de vloed de
verkwikkende regen, de alles verwoestende
buien, de lichte vlokken
sneeuw.
5. Solo en Koor
GABRIEL
Met bewondering aanschouwt de blijde
schare hemelburgers het wonder
en luid klinkt uit alle kelen
lof voor de Schepper; lof voor de
tweede dag.
KOOR
en luid klinkt uit alle kelen lof voor de
Schepper, lof voor de tweede dag.
6. Recitatief
RAPHAEL
En God zei: Laat het water onder de
hemel naar één plaats stromen zodat
het droge zichtbaar wordt.
En zo gebeurde het.
Het droge noemde God land en het
samengevloeide water noemde Hij
zee; en God zag dat het goed was.
7. Aria
RAPHAEL
Schuimende golven rollen
Onstuimig over de zee.
Heuvels en rotsen verschijnen,
de bergtoppen verheffen zich.
De brede bochtige stroom doorklieft
de uitgestrekte vlakte.
Zacht ruisend glijdt door
het stille dal de heldere beek.

8. Rezitativ
GABRIEL
Und Gott sprach: Es bringe die Erde
Gras hervor, Kräuter, die Samen geben,
und Obstbäume, die Früchte bringen
ihrer Art gemäss, die ihren Samen in
sich selbst haben auf der Erde, und es
ward so.
9. Arie
GABRIEL
Nun beut die Flur das frische Grün dem
Auge zur Ergötzung dar;
den anmutsvollen Blick erhöht der Blumen
sanfter Schmuck.
Hier duften Kräuter Balsam aus; hier
sprosst den Wunden Heil.
Die Zweige krümmt der goldenen Früchte
Last; hier wölbt der Hain zum kühlen
Schirme sich; den steilen Berg bekrönt
ein dichter Wald.
10. Rezitativ
URIEL
Und die himmlischen Heerscharen
verkündigten den dritten Tag, Gott
preisend und sprechend:
11. Chor
Stimmt an die Saiten, ergreift die Leier,
lasst euren Lobgesang erschallen!
Frohlocket dem Herrn, dem mächtigen
Gott! Denn er hat Himmel und Erde
bekleidet in herrlicher Pracht.
12. Rezitativ
URIEL
Und Gott sprach: Es sei’n Lichter an der
Feste des Himmels, um den Tag von der
Nacht zu scheiden, und Licht auf der
Erde zu geben, und es sei’n diese für
Zeichen und für Zeiten und für Tage
und für Jahre. Er machte die Sterne
gleichfalls.
8
8. Recitatief
GABRIEL
En God zei: Laat het land zich tooien
met gras, zaadvormend gewas en
vruchtbomen die ieder naar zijn soort
hun vruchten dragen, met zaad erin.
Zo gebeurde het.
9. Aria
GABRIEL
Het veld met jeugdig groen getooid,
verschijnt nu voor 't bewonderend oog;
en de betoverende aanblik wordt door
de bloemenpracht verhoogd.
Kruiden geuren als balsem; hier vinden
wonden genezing.
De last van gouden vruchten kromt de
tak; hier vormt het woud een koeltebrengend
dak en dicht geboomte versiert
de steile berg.
10. Recitatief
URIEL
En de hemelse legerscharen
kondigden de derde dag aan; zij prezen
God en zeiden:
11. Koor
Stemt nu de snaren, bespeelt de lieren,
laat een lofzang weerklinken!
Bejubelt de Heer, de machtige God.
Want Hij heeft hemel en aarde met
heerlijkheid bekleed.
12. Recitatief
URIEL
En God zei: Laten er lichten zijn aan
het hemelgewelf, om de dag te scheiden
van de nacht en om de aarde te
verlichten; en laten zij als tekens dienen
voor zowel de seizoenen
als voor de dagen en de jaren.
En Hij maakte ook de sterren.

13. Rezitativ
URIEL
In vollem Glanze steiget jetzt die Sonne
strahlend auf; ein wonnevoller Bräutigam,
ein Riese, stolz und froh,
zu rennen seine Bahn.
Mit leisem Gang und sanftem Schimmer
schleicht der Mond die stille Nacht hindurch.
Den ausgedehnten Himmelsraum
ziert, ohne Zahl, der hellen Sterne Gold.
Und die Söhne Gottes verkündigten den
vierten Tag mit himmlischem Gesang,
seine Macht ausrufend, also:
14. Chor mit Soli
CHOR
Die Himmel erzählen die Ehre Gottes
und seiner Hände Werk zeigt an das Firmament.
GABRIEL, URIEL, RAPHAEL
Dem kommenden Tage sagt es der Tag;
Die Nacht, die verschwand, der folgenden
Nacht.
CHOR
Die Himmel erzählen die Ehre Gottes
und seiner Hände Werk zeigt an das Firmament
GABRIEL, URIEL, RAPHAEL
In alle Welt ergeht das Wort,
jedem Ohre klingend, keiner Zunge
fremd.
CHOR
Die Himmel erzählen die Ehre Gottes
und seiner Hände Werk zeigt an das Firmament
Pauze
9
13. Recitatief
URIEL
In volle luister gaat de zon nu op:
een vreugdevolle bruidegom, een trotse,
opgewekte reus, om zijn wedstrijd
te lopen.
Met zachte tred en teder schemerlicht
schuift de maan door de stille nacht.
De talloze gouden sterren versieren het
heldere hemelgewelf.
En de zonen Gods verkondigen de vierde
dag met hemels gezang,
zijn macht als volgt verheerlijkend:
14. Koor met soli
KOOR
De hemel ontvouwt de glorie van God;
het uitspansel roemt het werk van Zijn
handen.
GABRIEL, URIEL, RAPHAEL
De dag zegt het voort aan de dag die
komt; de nacht vertelt het aan de volgende
nacht.
KOOR
De hemel ontvouwt de glorie van God;
het uitspansel roemt het werk van Zijn
handen
GABRIEL, URIEL, RAPHAEL
Heel de wereld verkondigt het woord,
het weerklinkt in ieders oor en in alle
talen:
KOOR
De hemel ontvouwt de glorie van God;
het uitspansel roemt het werk van Zijn
handen

15. Rezitativ
GABRIEL
Und Gott sprach: Es bringe das Wasser in
der Fülle hervor webende Geschöpfe,
die Leben haben, und Vögel, die über
der Erde fliegen mögen in dem offenen
Firmament des Himmels.
16. Arie
GABRIEL
Auf starkem Fittige schwinget sich der
Adler stolz, und teilet die Luft im
schnellesten Fluge zur Sonne hin.
Den Morgen grüt der Lerche frohes Lied,
und Liebe girrt das zarte Taubenpaar.
Aus jedem Busch und Hain erschallt
der Nachtigallen süsse Kehle.
Noch drücke Gram nicht ihre Brust,
noch war zur Klage nicht gestimmt
ihr reizender Gesang.
17. Rezitativ
RAPHAEL
Und Gott schuf grosse Walfische,
und ein jedes lebende Geschöpf, das sich
beweget, und Gott segnete sie, sprechend:
Seid fruchtbar alle, mehret euch!
Bewohner der Luft, vermehret euch,
und singt auf jedem Aste!
Mehret euch, ihr Flutenbewohner,
und füllet jede Tiefe!
Seid fruchtbar, wachset, mehret euch!
Erfeuet euch in eurem Gott!
18. Rezitativ
RAPHAEL
Und die Engel rührten ihr’ unsterblichen
Harfen, und sangen die Wunder des
fünften Tags.
Tweede deel
10
15. Recitatief
GABRIEL
En God zei: Laat al het water wemelen
van levende wezens, en laat boven
het land vogels vliegen langs het
hemelgewelf.
16. Aria
GABRIEL
Op sterke vleugels vliegt de trotse
adelaar omhoog en doorsnijdt de
lucht
in snelle vlucht naar de zon.
Het vrolijke lied van de leeuwerik
begroet de morgen en liefdevol koert
het vriendelijke duivenpaar.
Uit alle bosjes en heggen klinkt het
lieflijk gezang van de nachtegalen.
Toorn beklemde nog niet hun borst,
en hun prachtige gezang werd nog
niet door jammerklachten ontstemd.
17. Recitatief
RAPHAEL
En God schiep grote walvissen
en alle krioelende levende wezens
waar het water van wemelt
en God zegende ze en sprak:
Wees vruchtbaar, en word talrijk!
Bewoners van de lucht, word talrijk
en zing op elke tak!
Word talrijk, waterbewoners,
en bevolk de diepe zee.
Wees vruchtbaar, groei, vermenigvuldig
u! Verheugt u in uw God!
18. Recitatief
RAPHAEL
En de engelen bespeelden de hemelse
harpen en bezongen de wonderen
van de vijfde dag.

19. Terzett
GABRIEL
In holder Anmut stehn, mit jungem Grün
geschmückt, die wogigten Hügel da.
Aus ihren Adern quillt, in fliessendem
Kristall, der kühlende Bach hervor.
URIEL
In frohen Kreisen schwebt, sich wiegend
in der Luft, der munteren Vögel Schar.
Den bunten Federglanz Erhöht im Wechselflug
das goldene Sonnenlicht.
RAPHAEL
Das helle Nass durchblitzt der Fisch, und
wendet sich in stetem Gewühl umher.
Vom tiefsten Meeresgrund wälzet sich
Leviathan auf schaumender Well’ empor.
GABRIEL, URIEL, RAPHAEL
Wie viel sind deiner Werk’, o Gott!
Wer fasset ihre Zahl?
20. Terzett und Chor
Der Herr ist gross in seiner Macht,
und ewig bleibt sein Ruhm.
21. Rezitativ
RAPHAEL
Und Gott sprach: Es bringe die Erde
hervor lebende Geschöpfe nach ihrer Art;
Vieh und kriechendes Gewürm, und Tiere
der Erde nach ihren Gattungen.
22. Rezitativ
RAPHAEL
Gleich öffnet sich der Erde Schoss, und sie
gebiert auf Gottes Wort, Geschöpfe jeder
Art, in vollem Wuchs und ohne Zahl.
Vor Freude brüllend steht der Löwe da.
Hier schiesst der gelenkige Tiger empor.
Das zack’ge Haupt erhebt der schnelle
Hirsch. Mit fliegender Mähne springt und
wieh’rt voll Mut und Kraft das edle Ross.
Auf grünen Matten weidet schon das Rind,
in Herden abgeteilt. Die Triften deckt, als
wie gesät, das wollenreiche, sanfte Schaf.
Wie Staub verbreitet sich in Schwarm und
Wirbel das Heer der insekten. In langen
Zügen kriecht am Boden das Gewürm.
11
19. Terzet
GABRIEL
In volle weelde staan, getooid met jeugdig
groen, de golvende heuvels.
En uit hun aderen borrelen de koele beekjes
als vloeiend kristal.
URIEL
In tal van groepen zweeft, drijvend in de
lucht, de vrolijke schare vogels.
Het gouden zonlicht verhoogt in haar vlucht
de bonte verenpracht.
RAPHAEL
Ziet in de heldere stroom een tal van vissen,
dat bedrijvig door elkaar krioelt.
Van uit de diepste zee verheft zich Leviathan
op schuimende golven.
GABRIEL, URIEL, RAPHAEL
Hoe talrijk zijn Uw werken, o God!
Wie kan hun aantal bevatten?
20. Terzet en koor
De macht van de Heer is groot
en zijn roem duurt eeuwig voort.
21. Recitatief
RAPHAEL
En God zei: Laat het land allerlei levende
wezens voortbrengen;
vee en kruipende dieren
en wilde beesten van allerlei soort.
22. Recitatief
RAPHAEL
De aarde opent zich terstond en uit haar
schoot komt, naar Gods Woord, 't gehele
dierenrijk, in volle groei en overvloed.
Van vreugde brullend staat daar de fiere
leeuw. De lenige tijger schiet uit het woud.
Het vlugge hert verheft het trots gewei.
Met vliegende manen springt en hinnikt vol
moed en kracht het edele ros.
Op groene weiden graast nu reeds het vee
in kudden bij elkaar. De velden zijn bedekt
met tal van schapen, rijk aan zachte wol.
Als stof verspreidt zich in grote zwermen
een leger insecten. In lange rijen kruipen
wormen op de grond.

23. Arie
RAPHAEL
Nun scheint in vollem Glanze der Himmel;
nun prangt in ihrem Schmucke die Erde.
Die Luft erfüllt das leichte Gefieder. Die
Wasser schwellt der Fische Gewimmel.
Den Boden drückt der Tiere Last.
Doch war noch alles nicht vollbracht:
Dem Ganzen fehlte das Geschöpf,
das Gottes Werke dankbar seh’n,
des Herren Güte preisen soll.
24. Rezitativ
URIEL
Und Gott schuf den Menschen nach seinem
Ebenbilde, nach dem Ebenbilde Gottes
schuf er ihn. Mann und Weib erschuf
er sie. Den Atem des Lebens hauchte er in
sein Angesicht, und der Mensch wurde zur
lebendigen Seele.
25. Arie
URIEL
Mit Würd’ und Hoheit angetan, mit Schönheit,
Stärk’ und Mut begabt, gen Himmel
aufgerichtet, steht der Mensch,
ein Mann und König der Natur.
Die breit gewölbt’ erhab’ne Stirn,
verkündt der Weisheit tiefen Sinn, und aus
dem hellen Blicke strahlt der Geist,
des Schöpfers Hauch und Ebenbild.
An seinen Busen schmieget sich, für ihn,
aus ihm geformt, die Gattin hold und anmutsvoll.
In froher Unschuld lächelt sie, des Frühlings
reizend Bild, ihm Liebe, Glück und
Wonne zu.
26. Rezitativ
RAPHAEL
Und Gott sah jedes Ding, was er gemacht
hatte; und es war sehr gut; und der himmlische
Chor feierte das Ende des sechsten
Tages mit lautem Gesang.
27. Chor
Vollendet ist das grosse Werk,
der Schöpfer sieht’ s und freuet sich.
Auch unsre Freud’ erschalle laut,
des Herren Lob sei unser Lied!
12
23. Aria
RAPHAEL
Nu schittert in volle luister de hemel,
nu prijkt in al haar pracht de aarde.
De lucht is vol van vrolijk gefladder,
het water leeft van gewemel van vissen;
de grond van dieren, zonder tal.
Toch was het werk nog niet volbracht.
Aan het geheel ontbrak het schepsel,
Dat Gods wonderen dankbaar zag,
des Heren grootheid prijzen kan.
24. Recitatief
URIEL
En God schiep de mens naar Zijn evenbeeld,
naar het evenbeeld van God
schiep Hij hem, mannelijk en vrouwelijk
schiep Hij de mens; de levensadem blies
Hij hem in het aangezicht, en de mens
werd tot een levende ziel.
25. Aria
URIEL
Met waardigheid en hoofsheid bekleed,
met schoonheid, kracht en moed begiftigd,
rechtop, staat daar de mens,
man en koning der natuur.
Het breed gewelfde voorhoofd verraadt
zijn verstand, vol diepzinnige wijsheid
en uit zijn heldere blik straalt de geest,
adem en evenbeeld van zijn Schepper.
Aan zijn borst vlijt zich, voor hem, uit
hem gevormd, de vrouw, teer en bekoorlijk.
In blijde onschuld glimlacht zij, vol liefde,
geluk en vreugde, als een betoverend
lentebeeld.
26. Recitatief
RAPHAEL
En God bekeek alles wat Hij gemaakt
had en Hij zag dat het heel goed was;
en het hemelse koor vierde het einde
van de zesde dag met jubelend gezang.
27. Koor
Voltooid is nu het grote werk,
met vreugde ziet de Schepper 't aan.
Ook onze vreugd weerklinkt
en 's Heren lof bezingen wij!

28. Terzett
GABRIEL, URIEL
Zu dir, O Herr, blickt alles auf;
um Speise fleht dich alles an.
Du öffnet deine Hand,
gesättigt werden sie.
RAPHAEL
Du wendest ab dein Angesicht,
da bebet alles und erstarrt.
Du nimmst den Odem weg;
in Staub zerfallen sie.
GABRIEL, URIEL, RAPHAEL
Den Odem hauchst du wieder aus,
und neues Leben sprosst hervor.
Verjüngt ist die Gestalt
der Erd’ an Reiz und Kraft.
29. Chor
Vollendet ist das grosse Werk,
des Herren Lob sei unser Lied!
Alles lobe seinen Namen,
denn er allein ist hoch erhaben!
Alleluja, Alleluja.
30. Rezitativ
URIEL
Aus Rosenwolken bricht, geweckt durch
süssen Klang, der Morgen jung und
schön. Vom himmlischen Gewölbe
strömt reine Harmonie zur Erde hinab.
Seht das beglückte Paar, wie Hand in
Hand es geht! Aus ihren Blicken strahlt
des heissen Danks Gefühl. Bald singt in
lautem Ton ihr Mund des Schöpfers
Lob. Lasst unsre Stimmen dann sich
mengen in ihr Lied!
Derde deel
13
28. Terzet
GABRIEL, URIEL
Allen verwachten van U, o Heer,
dat U hen voedsel schenkt;
En opent zich uw hand
dan worden zij verzadigd.
RAPHAEL
Als U uw gelaat verbergt
dan vergaan zij van schrik.
Ontneemt U hun de adem,
dan keren zij tot stof weer.
GABRIEL, URIEL, RAPHAEL
Maar geeft U uw adem,
dan worden zij herschapen.
U geeft de aarde
een nieuwe gedaante.
29. Koor
Voltooid is nu het grote werk;
laat ons lied de Heer prijzen.
Laat alles zijn naam loven,
want Hij alleen is de Verhevene.
Halleluja, halleluja!
30. Recitatief
URIEL
Door rozenwolken breekt, gewekt door
zoete klank, de morgen aan, jong en
schoon. Uit hemelse gewelven
stroomt reine harmonie de aarde toe.
Ziet het gelukkig paar, hoe het hand in
hand gaat. Uit hun ogen straalt het
warme dankgevoel. Straks zingt op luide
toon hun mond de lof van hun
Schepper. Laten onze stemmen dan
zich vermengen met hun lied.

31. Duett und Chor
ADAM, EVA
Von deiner Güt’, o Herr und Gott, ist
Erd’ und Himmel voll. Die Welt so gross,
so wunderbar, ist deiner Hände Werk.
CHOR
Gesegnet sei des Herren Macht,
sein Lob erschall’ in Ewigkeit.
ADAM
Der Sterne hellster, o wie schön verkündest
du den Tag! Wie schmückst du ihn,
o Sonne du, des Weltalls Seel’ und Aug’!
CHOR
Macht kund auf eurer weiten Bahn,
des Herren Macht und seinen Ruhm!
EVA
Und du, der Nächte Zierd’ und Trost,
und all das strahlend’ Heer, verbreitet
überall sein Lob in eurem Chorgesang!
ADAM
Ihr Elemente, deren Kraft stets neue
Formen zeugt, ihr Dünst’ und Nebel, die
der Wind versammelt und vertreibt.
ADAM, EVA UND CHOR
Lobsinget alle Gott, dem Herr!
Gross wie sein Nam’ ist seine Macht.
EVA
Sanft rauschend lobt, o Quellen, ihn!
Den Wipfel neigt, ihr Bäum’! Ihr Pflanzen,
duftet, Blumen haucht ihm euren
Wohlgeruch!
ADAM
Ihr, deren Pfad die Höh’ n erklimmt,
und ihr, die niedrig kriecht,
ihr, deren Flug die Luft durchschneid’ t,
und ihr, im tiefen Nass.
ADAM, EVA UND CHOR
Ihr Tiere, preiset alle Gott!
Ihn lobe, was nur Odem hat!
14
31. Duet en koor
ADAM, EVA
Vol zijn hemel en aarde van uw goedheid,
Heer God; deze enorme, wonderbaarlijke
wereld is het werk van uw handen.
KOOR
Gezegend zij de macht van de Heer!
Laat zijn lof in eeuwigheid weerklinken!
ADAM
Helderste van de sterren, hoe prachtig
kondigt u de dag aan! Hoe prijken jullie
daar, o zon, ziel en oog van het heelal!
KOOR
Verkondig overal Gods glorieuze macht
wanneer je aan de hemel staat!
EVA
En jij, sieraad en troost in de nacht
en het gehele leger van sterren,
verkondigt overal zijn lof in je koorgezang!
ADAM
Elementen, die steeds nieuwe vormen
tot leven wekt, damp en nevel, die de
wind verzamelt en verdrijft.
ADAM, EVA EN KOOR
Komt, juicht nu allen, God ter eer,
zijn macht is zo groot als zijn naam.
EVA
Zacht ruisend prijst, o bronnen, Hem,
en bomen neigt uw top! Planten, kruiden,
bloemen, brengt Hem jullie zoetste
geur!
ADAM
Jullie, die op hoge paden klimmen,
en jullie, die kruipt op aarde,
jullie, die zo fier de lucht doorklieft,
en jullie, die stromen klieft;
ADAM, EVA EN KOOR
Dieren, prijst nu alle God;
looft Hem, al wat adem heeft.

ADAM, EVA
Ihr dunklen Hain’, ihr Berg’ und Tall’,
ihr Zeugen unseres Danks,
Ertönen sollt ihr früh und spät,
von unserm Lobgesang.
CHOR
Heil dir o Gott, o Schöpfer, Heil!
Aus deinem Wort entstand die Welt;
dich beten Erd’ und Himmel an,
wir preisen dich in Ewigkeit!
32. Rezitativ
ADAM
Nun ist die erste Pflicht erfüllt,
dem Schöpfer haben wir gedankt.
Nun folge mir, Gefährtin meines Lebens!
Ich leite dich, und jeder Schritt
weckt neue Freud’ in unsrer Brust,
zeigt Wunder überall.
Erkennen sollst du dann,
welch unaussprechlich Glück
der Herr uns zugedacht.
Ihn preisen immerdar,
ihm weihen Herz und Sinn.
Komm, folge mir, ich leite dich!
EVA
O du, für den ich ward!
Mein Schirm, mein Schild, mein All!
Dein Will’ ist mir Gesetz.
So hat’ s der Herr bestimmt,
und dir gehorchen bringt
mir Freude, Glück und Ruhm.
33. Duett
ADAM
Holde Gattin! Dir zur Seite
fliessen sanft die Stunden hin.
Jeder Augenblick ist Wonne,
keine Sorge trübet sie.
EVA
Teurer Gatte! Dir zur Seite
schwimmt in Freuden mir das Herz.
Dir gewidmet ist mein Leben,
deine Liebe sei mein Lohn.
15
ADAM, EVA
Donker woud, berg en dal,
getuigt van onze dank.
Weerklinken zullen jullie vroeg of laat
van onze liederen, God ter eer.
KOOR
Wees gegroet, o God, o Schepper, wees
gegroet! De hemel ontstond op uw bevel.
Hemel en aarde aanbidden U,
wij prijzen U in eeuwigheid.
32. Recitatief
ADAM
Nu is onze eerste plicht vervuld;
de Schepper brachten we onze dank.
Kom, volg mij nu, mijn levensgezellin,
ik leid je thans, en iedere stap
wekt nieuwe vreugd in ons gemoed,
brengt nieuwe wonderen aan.
Begrijpen zul je dan,
welk overgroot geluk
aan ons werd toegedacht;
God prijzen wij altijd,
Hem wijden wij ons hart.
Kom, volg mij! Ik zal je leiden.
EVA
O jij, voor wie ik werd geschapen!
Mijn steun, mijn schild, mijn al.
Jouw wil is voor mij wet.
Dat heeft de Heer bepaald.
En jou te volgen geeft mij
vreugde en geluk.
33. Duet
ADAM
Mooie vrouw, aan jouw zijde
vliegen zacht de uren heen.
Ieder ogenblik is zaligheid,
geen zorgen kwellen ons.
EVA
Liefste man, aan jouw zijde
zwelt van vreugde mij het hart.
Aan jou is mijn leven gewijd;
laat jouw liefde mijn beloning zijn.

ADAM
Der tauende Morgen,
o wie ermuntert er!
EVA
Die Kühle des Abends,
o wie erquicket sie!
ADAM
Wie labend ist der runden Früchte Saft!
EVA
Wie reizend ist der Blumen süsser Duft!
ADAM, EVA
Doch ohne dich, was wären mir….
ADAM
Der Morgentau,
EVA
Der Abendhauch,
ADAM
Der Früchte Saft,
EVA
Der Blumenduft.
ADAM, EVA
Mit dir erhöht sich jede Freude,
mit dir geniesse ich doppelt sie;
mit dir ist Seligkeit das Leben,
dir sei es ganz geweiht!
34. Rezitativ
URIEL
O glücklich Paar,
und glücklich immerfort,
wenn falscher Wahn euch nicht verführt,
noch mehr zu wünschen, als ihr habt,
und mehr zu wissen, als ihr sollt.
35. Schlusschor und Soli
Singt dem Herren alle Stimmen!
Dankt ihm alle seine Werke!
Lasst zu Ehren seines Namens
Lob im Wettgesang erschallen.
Des Herren Ruhm,
er bleibt in Ewigkeit. Amen, amen.
16
ADAM
De dauwende morgen,
hoe verheugt hij ons!
EVA
De koelte van de avond,
o hoe verkwikt zij ons!
ADAM
Hoe laaft het sap van de vruchten
EVA
Wat heerlijk is de zoete bloemengeur!
ADAM, EVA
Maar wat zou, zonder jou, voor mij zijn ..
ADAM
De morgendauw..
EVA
De avondwind..
ADAM
Het vruchtensap..
EVA
De bloemengeur..
ADAM, EVA
Met jou wordt elke vreugde groter
Met jou verdubbelt het genot,
met jou is zaligheid het leven.
Laat het geheel jou toegewijd zijn.
34. Recitatief
URIEL
Gelukkig paar,
moge uw geluk steeds bloeien!
Laat geen valse waan u verleiden
om meer te wensen dan u hebt
en meer te weten dan u is toegestaan.
35. Slotkoor met Soli
Looft de Heer, alle schepselen!
Dankt Hem voor al Zijn werken!
Laat tot eer van Zijn naam
overal de lofzangen weerklinken!
De glorie van God
blijft eeuwig bestaan! Amen!, amen!

Una Cintina, dirigente
Una Cintina is in Letland geboren, in een muzikale familie. Zij studeerde
piano bij de muziekschool van E. Darzins, waarna zij aan de
Riga Dom kooropleiding verder ging met koorzang en kerkmuziek.
Zij behaalde haar bachelors aan de Letse Muziek Academie als dirigent
(onder leiding van Sigvards Klava) en ook als organist (bij
prof. Talivaldis Deksnis).
Na het behalen van haar Master diploma aan dezelfde Letse Muziek
Academie volgde zij post-academisch onderwijs aan het Sweelinck
Conservatorium in Amsterdam bij Jacques van Oortmerssen orgel),
Jos Vermunt (dirigeren) en Menno van Delft (harpsichord/
klavichord). Zij nam deel aan internationale master classes met
Ton Koopman, Ludger Lohmann, Hans Fagius, Joel Speerstra, Olivier
Latry en vele anderen.
Sinds 1996 is Una werkzaam als organist en dirigent. Momenteel is
zij dirigent van verschillende koren, onder ander van ´Cantate Domino´
in Zoeterwoude en ´Cantamus´ in Hoofddorp. Vanaf 2010 is
zij de organist van de Maranatha Kerk in Amsterdam.
Zij treedt regelmatig op in de grote Europese concerthallen en kerken,
zowel als organist en dirigent, bijvoorbeeld in de Riga Dom
Kathedraal, De Laurenskerk in Alkmaar, De Laurenskerk in Rotterdam,
en bij het Orgelpark te Amsterdam, een internationaal concertpodium.
Ook maakt zij deel uit van kamerorkesten en is soliste
in koren, orkesten en kamerensembles, zoals het Amstel saxofoonkwartet,
het strijkorkest Lundi Bleu, het LMA Symfonisch orkest,
en bij violiste Indulis Cintins en vele anderen.
Haar repertoire bestrijkt een wijd palet van vroege barok tot muziek
van de 21ste eeuw. Zij promoot koor en orgelmuziek uit Letland,
waar haar roots liggen. Deze maken dat zij een reputatie
heeft opgebouwd als begaafd vertolker van deze muziek, waarin de
Duits-Romantische stijl overheerst.
Zij is echter speciaal geïnteresseerd in de muziek van de 20ste en
21ste eeuw waarmee zij vaak als eerste optreedt op internationale
festivals en concoursen in Europa: Het Gaudeamus Festival in Amsterdam,
Het Nieuwe Muziek Festival in Utrecht, De Hinsz Competitie
in Kampen 2011 (Waar zij de eerste prijs won met werk van
Maximilian Schnaus).
Projecten die zij uitvoert zijn onder andere “Faust” van Petr. Eben
met marionettentheater (2010) en Nieuwe Muziek concerten, in
het voorjaar van 2011 bij het Orgelpark, Amsterdam (Stukken van
K. Moors, G. Bracci, M.A. Espejo, K. de Vries).
17

Jelle Leistra, tenor
Jelle Leistra (1983) studeerde Klassiek Zang aan het Rotterdams
Conservatorium bij Frans Huijts en Roberta Alexander.
Sinds zijn afstuderen in 2008 wordt hij gecoacht door
Frans Fiselier.
Als dirigent studeerde hij aan de hogeschool IDE bij Joop
Schets, en volgde lessen bij Wiecher Mandemaker.
Jelle volgde lessen en masterclasses van Evelyn Tubb, Carolyn
Watkinson, Roberta Alexander en Frans Huijts. Hij werkte
samen met dirigenten als Jan Stulen, Chris Pouw, Wolfgang
Lange en Wil Broos.
Jelle vertolkte verschillende operarollen, waaronder Don Ottavio
in Mozart’s Don Giovanni, Monostatos in Mozart’s Zauberflöte
(regie Marc Pantus), Billy in het Mahagonny Songspiel
(Weill/Brecht) o.l.v. Henk Guittart, Aeneas en First Sailor
in Purcell’s Dido and Aeneas en der Fremde in de operette
Gasparone van Millöcker. Voorts stond hij in 2007 met de
mini-opera De stoere Conciërge van Maurice van Loon op
het vernieuwende Yo! Opera Festival, en trad hij in 2008
met een productie van theatergroep Accu op voor prinses
Maxima. In 2009 volgden een zomerstage bij Muziektheater
Transparant (Solitude) onder regie van Wouter van Looy.
Met zijn eigen operaproductie “Brand in de opera” stond hij
in 2010 op het Oerol Festival en het Limburg Festival.
Jelle is ook actief als concertzanger, onder andere als tenorsolist
in de Matthäus- en Johannes Passion, Hohe Messe en
Weihnachts-Oratorium van J.S. Bach, de Crucifixion van J.
Stainer, de Petite Messe Solennelle van G. Rossini en verschillende
Bach-cantates.
Jelle is naast zijn solocarrière een veelgevraagd koorzanger.
Hij is vast lid van Capella Frisiae o.l.v. Gijs Leenaars, en verleent
regelmatig zijn medewerking aan professionele ensembles
als Studium Chorale o.l.v. Hans Leenders, het Bachkoor
Holland en het kamerkoor van stichting Ars Musica o.l.v. Patrick
van der Linden. Voorts heeft hij een groeiende lespraktijk
in Rotterdam, en is hij dirigent van de koren Vocaal ensemble
Animato uit Capelle a/d IJssel, Intermezzo uit Nieuwerkerk
a/d IJssel en Operakoor Maasstad uit Rotterdam.
18

Annemarie Zijsling-Haster, sopraan
Annemarie, geboren in Hilversum en opgegroeid in Friesland, is
haar muzikale loopbaan begonnen toen ze op haar zesde jaar pianoles
kreeg. Op haar twaalfde verjaardag erfde ze een prachtige
viool en ging ze naast piano ook viool studeren en 4 jaar speelde ze
mee in het Fries Jeugd Orkest.
Na het behalen van haar diploma Pedagogische Academie ging ze
in 1977 zang, viool en piano studeren aan de Muziekacademie in
Leeuwarden en gaf ze vele concerten.
In 2000 is zij zanglessen gaan nemen, eerst bij Lennaert de Miranda,
in 2005 bij de Vocal Art School van mc. Cray, daarna bij de Bulgaarse
zangeres Dobrinka Yankova.
Haar optredens:
Optredens bij Cantate Domino in Zoeterwoude.
De rol van Christel in der Vogelhandler en de rol van Annina in
Eine Nacht in Venedig bij het operettegezelschap in Rotterdam.
Verscheidene solistische optredens bij het Zuid-Hollands Operakoor
in Den Haag o.a. in de Carmina Burana en de rol van Adina in
L’eliser d’amour en vele kerstconcerten.
Vanaf 2004 optredens met operavereniging E-Motion, waarvoor
zij ook toneelstukken samenstelde omlijst met o.a operamuziek.
In 2005 heeft ze meegedaan met Una Voce Particolare en in datzelfde
jaar opgetreden in de spiegelzaal van het concertgebouw
Amsterdam samen met Tatiana Kiourou, live op de radio.
In 2006 optredens met de jazzband “Cool Live.
In 2008 als solist in de Mattheus Passion en was zij medeoprichtster
van open podium Casa della Musica
Sinds 2008 maakt zij deel uit van het trio” Felice”, samen met
Lieke Coenraads en Tatiana Kiourou om samen te genieten en om
verrukkelijke muziek te maken voor velen.
Momenteel geeft zij zanglesen en is ze dirigente van een musicalkoor.
19

Jeroen Manders, bariton
Jeroen Manders studeerde aan de TU in Delft en trad in die tijd al
in heel Nederland op als zanger van verschillende soorten licht
repertoire.
In Delft ontstaat eind jaren ‘80 “duo Heer Halewijn”, waarmee hij
vooroorlogs Nederlands repertoire brengt en onstaat “Hoog&Laag”
een komische act met Jeroen als zingende acrobaat.
Sinds 2006 treedt hij op met “the Sentimentalists”met engels-
en nederlandstalige swingliedjes uit de jaren ‘30-’50.
Aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag studeerde hij
klassieke zang, kreeg zanglessen van Meinard Kraak en
Maria Acda.
Na zijn afstuderen in 1997 volgde hij nog “masterclasses” bij
Bernard Kruysen, Wilma Driessen, Frans Huijts en Roberta
Alexander.
Hij soleerde in vele producties en projecten, zowel als zanger als
verteller.
Hij werkte herhaaldelijk samen met het Ricciotti Ensemble (o.a.
Het AVRO-kinder-Prinsengrachtconcert 1998), met “Het Wereld-
Orkest”, het Brabants Orkest en met de postpunk-band “De Klift”
Verder zingt hij af en toe liedrecitals (Mahler, Poulenc, Schubert,
Schumann, Wolff)
Hij is free-lance koorlid bij de Nederlandse Opera.
Regelmatig werkt hij als acteur en/of als presentator.
Naast dit alles heeft hij als helft van het duo “Hoog&Laag”
diverse prijzen gewonnen en trad hij veel op in binnen– en buiten-
land met verschillende acts (o.a. Juste Pour Rire Festival in
Montreal en The Fringe Festival in New York)
Hij componeert op bescheiden schaal, maakt kostuums, schrijft,
vertaalt en bewerkt teksten, organiseert en programmeert con-
certen etc.
20

Rijnlands Symfonie Orkest
Het Rijnlands Symfonie Orkest is een amateur symfonie orkest dat
in 2002 is ontstaan uit een fusie tussen het Stedelijk Symfonie Orkest
uit Zoetermeer en de Rijnlandse Orkest Vereniging uit Alphen
aan den Rijn.
Met ingang van het cursusjaar 2010/2011 is het orkest onderdeel
van het Centrum voor Kunst en Cultuur (CKC) te Zoetermeer. De
Rijnlandse Orkest Vereniging is in 1952 opgericht door de Alphense
violist Bouw Lemkes. Statutair is de vereniging gevestigd in Alphen
aan den Rijn.
Op dit moment staat het orkest tijdelijk onder leiding van beroepsdirigent
Michel Havenith. Tevens heeft het orkest een beroepsviolist
als concertmeester: Yvonne Baggerman.
Samenstelling van het orkest
Het Rijnlands Symfonie Orkest bestaat uit circa 45 leden. Het zijn
allen gevorderde amateurs die hun instrument goed beheersen. Het
orkest biedt plaats aan volwassenen die het plezierig vinden om
tweemaal per jaar een goed concert te geven.
Behalve de concertmeester en de groepsaanvoerders hebben de
strijkers geen vaste plaats in het orkest. Bij ieder nieuw programma
(tweemaal per jaar) wisselt men van lessenaar zodat ieder op
zijn beurt de eerste of tweede partij speelt. De blazers verdelen de
eerste en tweede partij onderling.
De leden van het orkest komen uit Zoetermeer, Waddinxveen, Boskoop,
Alphen aan den Rijn, Leiden, Den Haag en zelfs uit Amersfoort.
Repertoire
Jaarlijks geeft het orkest twee eigen concerten, één in het voorjaar
en één in het najaar. Daarnaast wordt er samengewerkt met jonge
(solo) instrumentalisten binnen en buiten het CKC. Het orkest legt
zich toe op een zo breed mogelijk repertoire. Componisten van
1750 tot heden staan op het programma.
Het Rijnlands Symfonie Orkest verleent tevens regelmatig medewerking
aan de begeleiding van koren uit de wijde omgeving.
21

Orkestleden:
Eerste viool
Yvonne Baggerman (concertmeester)
Christine Visser
Mieke van Schaardenburgh
Leo van Romunde
Dick Gramsma
Maria Schuurmans
Tweede viool
Joke Hofstra
Mariëtte Keijser
Ivonne Coppens
Nelle Root
Elisabeth Hermann
Altviool
Hanneke Botzen
Jeannette v/d Schuit
Hans van Leeuwen
Dick de Boer
Cello
Marijke Meijer
Alma Hensen
Conny vd Boom
Ellen Lisa van Woerden
Marjolein Dijkstra
Willeke Verschoor
Jelle v/d Schuit
Daniël Trommel
Contrabas
Gerard Reijrink
Jaap Zegwaard
Fluit
Marjanne Roeleveld
Luis Bautiste
22

Hobo
Christine Lucardie
Mar Lucardie
Klarinet
Peter Corbey
Gert-Jan Koldenhof
Fagot
Peter Katgert
Robert Vogel
Hoorn
Michel van der Mark
Bart Schotsman
Trompet
Erik Geskus
Wim Wiarda
Trombone
Arjan Aaftink
Joram van Ketel
Pauken
Tonia Tull
Clavecimbel
Leonardo Valiante
Waar kunt u ons vinden?
Het Rijnlands Symfonie Orkest repeteert iedere dinsdagavond van
20.00 uur tot 22.30 uur in het CKC (Centrum voor Kunst en Cultuur),
Leidsewallen 80 te Zoetermeer.
Voor nadere informatie kunt u terecht bij de secretaris van het orkest:
W.Verschoor, e-mail: secretaris@rijnsymfo.nl
Website: www.rijnsymfo.nl
23

Koorleden:
Sopranen: Alten:
Annie Berg Anna Driessen
Annelies van Comvoirt Ans Kamphuis
Astrid v.d. Zalm Ans van Schaarenburg
Annemarie Zijsling Ada Paardekoper
Ankie de Jonge-Westerhof Corrie Loos
Clari Franke Els Paardekoper
Els Jasperse Gre van Vegten
Gre van Kampen Ineke Droog
Hannie Onink Ineke Meijer
Ineke Coenders Jel Minnee
Annet Hulsbos Lena Hassefrass
Ria Straathof Liesbeth Hobbel
Trudy van Leeuwen Mirjam Vollebregt
Corrie Swart Leuntje v.d. Berg
Riet Heemskerk vd Hulst Lenie v. Mossel
Tineke Passchier Ria Tacx
Tineke Cupido
Tenoren: Truus Hassefrass
Harry Lichtendonk Toos van Niekerk
Kees Grin
Leen van de Berg
Martien v. Kampen
Wim Coenders Bassen:
Sjaak v.d. Salm Aad Hauser
Aad Baatenburg de Jong
Projectleden: Bob Hartlooper
Henk Cambier Jan Meijer
Koos Noordermeer Wim Kalkers
Piet Jasperse Wim Zanbergen
Peter Popma Paul Olierook
24

Meezingen ?
Bent u enthousiast geworden en heeft u zin om met ons mee
te zingen?. Graag!
Wij repeteren elke maandagavond van 20.15—22.15 uur in
“Ons Huis” in Zoeterwoude Dorp.
Contactgegevens:
Voorzitter: Aad Baatenburg–de Jong
Keerweer 25
071-5802493
Secretariaat: Hannie Onink
Veldzichtstraat 20
071-802135
Ons 95-jarig jubileum vieren wij volgend jaar.
Ons concert zal plaatsvinden op:
vrijdag 8 november 2013
Het programma zal in het teken staan van:
“Loof de Heer” met werken van:
Händel, Bach, Purcell, Mendelssohn, Pärt, Rutter en
Bernstein.
Meer nieuws kunt u vinden op onze website:
www.Cantatedominozoeterwoude.nl
25