Vaart in de Veenkoloniën! - Vaarverbinding Erica Ter Apel

(1. titelblad, buitenkant folder:)
Vaart in de Veenkoloniën!
De nieuwe vaarroute tussen Erica en Ter Apel verbindt vaarwater in Groningen,
Drenthe, Friesland, Overijssel en Duitsland.
(2, achter-buitenkant folder:)
Waarom een nieuwe vaarroute?
De vaarverbinding tussen Erica in de gemeente Emmen (Drenthe)
en Ter Apel in de gemeente Vlagtwedde (Groningen) is een
ontbrekende schakel in de Noord-Nederlandse vaarcircuits.
Door de aanleg van deze relatief korte vaarverbinding, ontstaan er
veel nieuwe verbindingen tussen het Groningse en het Drentse en
het Friese vaarwater.
Vanaf Ter Apel kunnen toervaarders ook naar Duitsland. Het
Rütenbrock Kanal voert naar Haren en via de Eems verder naar
het Noord-Duitse vaarwater. Dit is de enige binnenwaterverbinding
met Duitsland ten noorden van Arnhem.
De vaarverbinding wordt hersteld op initiatief van de provincie
Drenthe, de gemeente Emmen en de Agenda van de
Veenkoloniën en wordt mede mogelijk gemaakt door Ministerie
van LNV, Stichting Recreatietoervaart Nederland, provincie
Groningen, Waterschappen Hunze en Aa’s en Velt en Vecht, en
de gemeenten Vlagtwedde, Hoogezand Sappemeer, Veendam,
Aa en Hunze, Stadskanaal, Menterwolde, Pekela en Borger
Odoorn.

(Middengedeelte folder:)
Vaarroute vol vermaak
Boten tot 3.75 meter hoog kunnen in de toekomst een toervaart maken vanaf de Verlengde
Hoogeveense vaart naar Ter Apel, en vanaf daar verder Groningen of Duitsland in. Men vaart door de
historische brede kanalen van de oorspronkelijke veenkoloniale dorpslinten. Hierover voerden de
turfschippers vroeger het veen af. Monumentale bruggen en sluizen herinneren nog aan die rijke
geschiedenis.
De vaarroute voert langs afwisselende landschappen zoals weidse, authentieke linten, langs
toeristische attracties als het Veenpark, langs een mogelijke zeilplas in het Oranjedal, langs
verschillende dorpen in het historische veenland en de route komt in de buurt van het centrum van
Emmen met het Dierenpark, winkels en andere stedelijke voorzieningen. Vanaf het kanaal is het ook
mooi fietsen en wandelen in de bossen of natuurgebieden in de buurt. Langs het water is vissen en
zwemmen aantrekkelijk. Op een aantal plaatsen zijn bestaande attracties en
overnachtingsmogelijkheden.
Waterkruispunt Ter Apel
Op het water is straks
genoeg te kiezen: Ter
Apel wordt een
kruispunt van
vaarverbindingen met
Groningen (over het
Ter-Apel-Kanaal), ten tweede met Westerwolde (via het Ruiten-Aa
kanaal), ten derde met Duitsland via het Haren-Rütenbrock-Kanal en als
laatste ook met vaarwater in Zuid-Drenthe, Overijssel en Friesland.
Aan dit waterkruispunt ligt een jachthaven met meer dan 100 ligplaatsen,
die opgewaardeerd wordt. In de toekomst wil de nieuwe havenmeester
rondvaarten en vaarlessen organiseren.
Ter Apel is vooral bekend vanwege het Klooster
Ter Apel, gesticht door de kruisheren in 1465, het
enige overgebleven Middeleeuwse
plattelandsklooster van Noordwest-Europa. Het
klooster staat op de top 100 monumentenlijst van
UNESCO.
Duitse Hanzesteden aan de Ems
Vanuit Ter Apel leidt het Haren-Rütenbrock-Kanal naar een interessant vaargebied in Noord-
Duitsland, dat zich uitstrekt van de Ems tot het noordelijke
kleigebied tegen de Wadden aan. Dit is een groene, waterrijke
omgeving met interessante steden, natuurparken en
bezienswaardigheden.
Haren staat bekend staat als ‘kapiteinsstad’ door het rijke
zeevaartverleden waarover het Harense scheepvaartmuseum
ook informeert. Tevens is onlangs flink geïnvesteerd in de
watersportfaciliteiten in Haren.
Lingen Haren Meppen
Via Haren voert de Ems zuidwaarts naar Meppen, met een indrukwekkende oude binnenstad, waar
drie waterwegen bij elkaar komen. Tevens is hier een veenmuseum (‘Emsland-Moormuseum’). Nog
verder zuidelijk ligt de oude vestingstad Lingen.

Veenkoloniale historie in Emmer-Compascuum
Toervaarders komen door het hart van Emmer-Compascuum en proeven zo de hedendaagse sfeer
van een Veenkoloniaal lintdorp. Er zijn winkels, horeca waar watersporters kunnen verpozen en een
mini-camping. In de toekomst kunnen meer toeristische initiatieven ontstaan met aanlegplaatsen,
allerlei voorzieningen of een terras.
Wandelend of op de fiets kunnen de vaargasten vanaf hier ook goed uitstapjes maken, naar
bijvoorbeeld het geluidssportcentrum Pottendijk (karten en crossen). Ook is het eeuwenoude dorp
Roswinkel een bezoek waard, met de beroemde theaterboerderij en andere creatieve activiteiten. De
‘Pompoenerie’ in Nieuw-Weerdinge geeft excursies en workshops.
Beekherstel De Runde
De Runde was een beek die oorspronkelijk het water
vanaf het hoogveengebied Bargerveen afvoerde naar het
noorden. De Runde voert langs het Veenpark en mondt uit
in de Ruiten Aa bij Ter Apel. De beekloop en het beekdal
van de Runde worden hersteld om het water- en
ecologisch systeem weer gezond te maken. Het
beekwater kan zelfs schoon water aanvoeren voor de
visvijver en openluchtzwembad in Emmer-Compascuum.
Het beekherstel draagt ook bij aan landschappelijke en
toeristische versterking. Langs de Runde worden fiets-, en
wandel- en ruiterroutes aangelegd die het bestaande
toeristisch-recreatief netwerk verder verdichten. En kano’s
en kleine bootjes kunnen dan op de Runde varen.
Kanorondje
Als de Runde bevaarbaar is, wordt het mogelijk een rondje te kanoën of te
roeien via de Runde, het Oosterdiep en het Veenpark. Dit zal dan het
eerste kanocircuit in Drenthe zijn.
Particuliere plannen spelen hierop in. In de zomer van 2007 opent een
minicamping haar terrein op ‘Landgoed Rolfers’. Dit zal tevens als een
‘extreme’ sportcentrum fungeren. Het is in eerste instantie bedoeld als
trainingscentrum voor elitetroepen en andere sportieve groepen maar ook minder extreem gebruik is
wellicht mogelijk. De ondernemer wil activiteiten als moutainbiken, duiken, klimmen, hardlopen door
het veen, nachtelijke survivals en dergelijke organiseren.
Het Oosterdiep is een lang en recht kanaal tussen Emmer
Compascuum en Barger Compascuum met authentieke elementen:
Viertorenbrug, sluisjes met status van cultuurhistorisch erfgoed.
Halverwege zou een aanlegsteiger een koppeling kunnen vormen met

outestructuren over land, bijvoorbeeld een fietspad dat aansluit op de Runde, Scholtenszathe en
Berkenrode.
Veengeschiedenis in het Veenpark
Het Veenpark is een (openlucht)museum over de verveningstijd en
laat het verleden zien met levensechte plaggenhutten, werkplaatsen
en huizen van notabelen. Deze indrukwekkende historie van pioniers
is voor de toerist nauwelijks herkenbaar: daarom vertelt het Veenpark
de verhalen.
De trekpleister wordt binnenkort
flink gemoderniseerd: het
museale deel krijgt een
opknapbeurt, er komt een speels
belevingspad door het veen en er
zijn plannen voor vakantiebungalows.
De terrassen,en
speeltuinen zijn vrij toegankelijk
voor voorbijgangers op de fiets, te
voet of met de auto.
De vaarroute voert straks dwars
door het park, en op twee plekken in het Veenpark worden aanlegplaatsen gecreëerd. Misschien
kunnen hier straks ook historische schepen aanleggen. Prille ideeën voor een werfje zoals de
Bataviawerf met leerwerkplaatsen kunnen het concept aanvullen.
Het Veenpark is een uitstekende overstapplek voor recreatievaarders om te
voet of op de fiets het veengebied verder te verkennen. Omgekeerd kunnen
bezoekers van het Veenpark (fietsers, wandelaars en dagrecreanten met de
auto) ook een bootje huren, een rondvaart maken of genieten van de
voorbijkomende boten vanuit de speeltuin en horeca. Het Veenpark is een
knoop- en informatiepunt voor water- en landrecreatie .
Struinen in hoogveenreservaat Berkenrode
Het Veenpark organiseert samen met Staatsbosbeheer educatieve tochten
door het hoogveenreservaat Berkenrode. Liefhebbers van natuur en
buitenlucht kunnen hier hun hart ophalen. De vaarroute voert dwars door
Berkenrode heen. Het mes snijdt aan twee kanten: het is een
aantrekkelijke omgeving voor de watersporter en het nieuwe water(peil)
gaat verdroging en inklinking van het veen tegen.
Comfort op landgoed Scholtenszathe
Tegen de flank van de Hondsrug bouwt het nieuwe landgoed
Scholtenszathe een sfeer van oude glorie op. Een nazaat van de
bekende familie van de historische industrieel Scholten heeft al
veel bosgebieden ontwikkeld op voormalig landbouwgrond. Er
zijn plannen in ontwikkeling voor vakantie- en permanente
woningen, een hotel, golfbaan, sauna en
andere recreatieve
voorzieningen.
Vaargasten
zouden
vanaf het Scholtenskanaal noordwaarts het
landgoed kunnen bereiken, waar aanlegplaatsen
met horecagelegenheid en terras voorstelbaar
zijn. Zo zou Scholtenszathe de mogelijkheden
voor wandelen, fietsen en ontspanning binnenshuis
aan eigen gasten en watersporters kunnen aanbieden.
Oostersebos
Op de Hondsrug ligt het Oostersebos. De bossen van Landgoed Scholtenszathe liggen hiertegen aan
in het lager gelegen beekdal van de Runde. Zo ontstaat een recreatiegebied met forse omvang,
waardoor een complete wandel-, fiets- of ruitertochten mogelijk zijn.

Het Oostersebos is ooit aangeplant op hoogveen, waarvan de hoogte (van 3 meter) pas goed opvalt
op de randen van afgravingen. Het bos heeft daardoor veel reliëf en grote natuur- en
cultuurhistorische waarden. Tussen de bospercelen liggen open delen met heide en vennetjes.
Toeristische Overstap Plek naar het zuiden
Het Scholtenskanaal loopt in het zuiden dood op de N37 (straks snelweg A37). Vanaf een beschutte
aanlegplek in deze zuidhoek kunnen de vaargasten over land uitzwermen naar Klazienaveen,
Zwartemeer en verder. Op de fiets is het vanaf hier ook niet ver naar het Bargerveen, een bijzonder
hoogveengebied dat zich uitstrekt tot over de Duitse grens. Het heeft een grote natuurwaarde
vanwege de omvang en unieke habitat. Er leven bijzondere planten- en dierensoorten.
Het Veenloopcentrum in Weiteveen organiseert excursies onder leiding van een gids.
Varen over de hoge Hondsrug heen
De vaarroute voert ten zuiden van het Oostersebos langs en buigt daarna
weer noordwaarts. In dit gedeelte moet het kanaal enkele hoogtemeters
overbruggen met sluizen. Rond een sluis is altijd van alles te doen, te zien en
te eten en daarom zal naar verwachting rond de sluizen later meer toeristische
aanbod ontstaan.
In Nieuw Dordrecht, heeft Jans Brands een museum met voorwerpen uit de
Drentse geschiedenis. Op de minicamping hier kan men overnachten.
Optie onderhoudsservice in Oranjedorp of Bargermeer
De vaarroute passeert het bedrijventerrein Bargermeer. Hoe dit er uit
zal gaan zien, staat nog niet vast. Het kanaal kan door een dubbele
groenstrook voeren, of er kan zich watergebonden bedrijvigheid
ontwikkelen. Een werf met reparatiemogelijkheden, een zeilmakerij
en motoronderhoud kan erg nuttig zijn voor watersporters. Een optie
is om aan één waterkant een groene strook aan te leggen (met riet)
die kan fungeren als waterzuivering voor aanvoer van schoon water bijvoorbeeld richting het
Oostersebos. Zo zouden pieken in de waterafvoer (bijvoorbeeld vanaf de stad) opgevangen en
gezuiverd kunnen worden, waardoor een knelpunt (afvoer piekbelasting water) verandert in een kans
(tegengaan verdroging).
Stedelijke voorzieningen in Emmen
Voorbij Bargermeer komt de toervaarder op het Oranjekanaal, die Emmen in
voert.
De nabijheid van het centrum van de stad Emmen biedt de vaarroute de
nodige afwisseling. Het Dierenpark is de belangrijkste attractie (met jaarlijks
ruim 1,5 miljoen bezoekers). Ook de stedelijke voorzieningen zoals winkels,
horeca, uitgaansmogelijkheden en evenementen bieden een aantrekkelijk
aanbod voor toervaarders.
De beste plek voor een haven bij Emmen is nog niet bepaald. De
Bladderswijk loopt nu dood op het bedrijventerrein Bargermeer, waar flinke
opwaardering nodig is voor toeristisch gebruik. Een andere mogelijkheid ligt
verder weg, bij de bocht in het Oranjekanaal. Als de sluis wordt opgeknapt,
ontstaat daar achter een geschikte ruimte voor een jachthaven met voorzieningen. Op dit knooppunt
van land en water zouden voorzieningen passen zoals een supermarkt, watersporthelling met
trailerhelling, enzovoort.

Vanaf de haven ´bij Emmen´ zal een pendeldienst of fietsroute langs Zuidbarge ontwikkeld moeten
worden voor een goede verbinding met het centrum van Emmen. Over het Oranjekanaal zou een
kanoroute ook toeristen naar het centrum kunnen brengen tot aan de es. Over de es is het dan nog
een korte, aantrekkelijke wandeling via de nieuwe locatie van het Dierenpark naar het centrum.
Idee voor zeilplas Oranjedal
In de natuurlijke laagte van het Oranjedal zou een zeil- en recreatieplas van flink formaat kunnen
ontstaan. Er zijn plannen om in het Oranjedal een waterbekken te maken die pieken in de waterafvoer
kan opvangen. De gemeente overweegt om er een permanente plas van te maken, die geschikt is
voor zeilen, surfen, varen en zwemmen. In een apart deel zou bijvoorbeeld ruimte gereserveerd
kunnen worden voor speedboten, waterskiërs en kitesurfers. Langs de
oevers kunnen dagrecreatie, horeca en verblijfsrecreatie zich verder
ontwikkelen.
Via een sluis kunnen de toervaarders van de vaarroute op het meer
komen. Een plas met open water biedt een goede afwisseling met de
vaarcircuits van kanalen. Hier kunnen toervaarders en andere
recreanten langer verpozen, terwijl de vaarcircuits meer uitnodigen om
steeds verder te trekken.
Verbinding zeilplas en zwemplas
In het nabijgelegen Parc Sandur vormt de zwemplas Rietplas het natte
hart. Parc Sandur is tegelijk een woonwijk en recreatiepark. Er is een
luxe, overdekt zwembad, een overdekt speelparadijs, een klimwand,
sportcentrum met o.a tennis, fitness en poolbiljart, een restaurant, een
supermarkt, kano- en fietsverhuur en een golfbaan met 9 holes en
plannen voor uitbreiding. Tevens zijn er voorzieningen om te midgetgolfen,
paintballen, handboogschieten en vissen.
Over land, en mogelijk ook via het water, kan dit recreatieve aanbod van
Parc Sandur gekoppeld worden aan de voorzieningen van de zeilplas
Oranjedal als die aangelegd wordt. Technisch moet nog worden
onderzocht of een waterverbinding mogelijk is.
Aansluiting op bestaand vaarwater
De vaarroute sluit ten zuiden van Oranjedorp aan op het bestaande
vaarwater van het Oranjekanaal. Vanaf hier kan men varen naar
Emmen en onder de A37 door. De Verlengde Hoogeveense Vaart
loopt oostwaarts tot in het centrum van Klazienaveen en westwaarts
naar Erica en verder naar Hoogeveen, Meppel, de Overijsselse
plassen, het Friese Meren gebied en tenslotte het IJsselmeer. Vanaf
Zandpol kunnen boten over het Stieltjeskanaal ook naar de
vestingstad Coevorden varen, en vandaar verder naar Twente. In de
toekomst kunnen toervaarders ook een rondje varen in de Duitse
grensstreek. Er zijn voorzichtige plannen voor het herstel van het Almelo-Nordhorn-kanaal .Hierdoor
zouden boten terug kunnen varen via de Eems naar Haren en verder naar Ter Apel.

Streekcentrum Klazienaveen
De Verlengde Hoogeveense Vaart loopt in het centrum van Klazienaveen
dood op het gedempte deel van de vaart. Hier worden momenteel
aanlegplaatsen gerealiseerd, dicht bij de winkels en horeca. Op de demping
is een nieuw winkelcentrum gebouwd met de toepasselijke naam “t Schip”.
Waterdriesprong
De Verlengde Hoogeveense Vaart leidt westwaarts naar Erica en
Nieuw Amsterdam/Veenoord. Op de driesprong met het
Stieltjeskanaal zou Nieuw Amsterdam graag een jachthaven
aanleggen. Hier bevindt zich het Van Gogh-huis en er is een
treinverbinding naar Emmen. Er zijn plannen voor landgoed
Hospers om 160 hectare grond. te ontwikkelen met bos. Landgoed
Erica biedt kampeerplaats voor zo’n 60 families op een
boerderijlandschap.
Langs het historische Dommerskanaal
Vanuit Zandpol voert het Dommerskanaal richting Weiteveen. Dit water is
niet bevaarbaar, maar enkele vaste bruggen kunnen later misschien
opgehoogd of beweegbaar gemaakt worden. Het Dommerskanaal voert
langs Griendtsveen, een oude turfstrooiselfabriek met een
smalspoormuseum. Ook hier wordt informatie aangeboden over het
veengebied en haar (internationale) geschiedenis. De fabriek is omgevormd
tot vergaderlocatie met oude allure. Tevens zijn er in Griendtsveen
vergevorderde, ambitieuze uitbreidingsplannen voor een ‘Wildlife Resort’. De bedoeling is om de
grondwaterstand in het veengebied te verhogen, waardoor een ‘wild’ gebied ontstaat waarin ‘wilde’
Noord-Europese dieren (bijvoorbeeld elanden) rondlopen. Toeristen kunnen meerdere dagen in
vakantiebungalows verblijven temidden dit ‘wild’park.
In Weiteveen is een Veenloopcentrum van waaruit wandelingen door de
toegankelijke delen van het hoogveenreservaat Bargerveen georganiseerd
worden. Dit kan een goed startpunt zijn voor een grensoverschrijdende
(fiets)tocht met het thema veengeschiedenis: in Twist, net over de Duitse
grens, wordt nog dagelijks veen af gegraven voor commerciële doeleinden.

(laatste pagina rechts onderaan:)
Wanneer is de nieuwe vaarroute klaar?
Het weer bevaarbaar maken van de kanalen start in het noorden: vanaf het Achtste Verlaat bij Ter
Apel tot Barger Compascuum.
Het Veenparkkanaal wordt momenteel al verlengd en aangepast zodat het hoogveenrestant
Berkenrode minder uitdroogt. Dit natuurproject ligt in het verlengde van het beekherstel van de Runde.
Eind 2007 zal dit Veenparkkanaal ook aangesloten zijn op de recreatieve vaarroute bij Barger-
Compascuum en het Scholtenskanaal, die tot Klazienaveen loopt (rond 2009 klaar).
Vanaf het Oostersebos wordt vervolgens een stuk nieuw kanaal gegraven tot het bestaande
Oranjekanaal in Oranjedorp. Wanneer dit klaar is, hangt onder andere af van nog te volgen
procedures.
Alle betrokken partners gaan de komende vijf tot maximaal tien jaar hard werken om de
vaarverbinding te realiseren. Als alles meezit is de gehele vaarroute tussen Erica en Ter Apel
bevaarbaar in 2012. We houden de vaart erin!