Canadese dans in Vlaanderen - acc'enten ... - CC Sint-Niklaas

dans TEKST: SARAH VANKERSSCHAEVER
De lokroep van het
Noorden
Canadese dans in Vlaanderen
Van een invasie spreken zou net iets te veel eer zijn, maar de komende
maanden zijn er op de Vlaamse podia best wat hedendaagse choreografen
uit Canada te zien. Zoals Danièle Desnoyers en Virginie Brunelle: is de ene
choreografie naakt in al haar kwetsbaarheid, dan is de andere dat tot op het
pornografische af.
Laten we dit verhaal over ‘hedendaagse dans in Canada’
beginnen met een anekdote van eigen bodem. De
choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui danste tijdens het Festival
d’Avignon in 2008 in Frankrijk zijn bejubelde voorstelling
Sutra. Een prachtige choreografie gebaseerd op de vraag in
welke mate lichaam en geest met elkaar verbonden zijn bij
gevechtskunsten zoals kungfu.
Cherkaoui werd daarna in Avignon door de internationale
danswereld op handen gedragen als een ‘typisch product
van de Vlaamse golf ’. Namelijk als een kind dat zijn weg te
danken had aan het pad dat hedendaagse choreografen zoals
Anne Teresa De Keersmaeker en Meg Stuart in Vlaanderen
geëffend hadden in de jaren tachtig. Kortom: de stempel
made in Flanders was tijdens Sutra volgens sommigen
duidelijk zichtbaar op het podium.
Best grappig, toch als je weet dat Sutra gemaakt werd
in China met lokale Shaolin-monniken, met een Brits
productieteam en met een Poolse componist. En dat Sidi
Larbi Cherkaoui zelf zijn Vlaams-Marokkaanse roots nooit
onder stoelen of banken heeft gestoken. “Ik ben er zeker
van dat het een heel andere voorstelling zou zijn geworden,
had ik ze met Vlaamse paters gemaakt”, was Cherkaoui’s
vriendelijk-ironische commentaar.
330 keer België
De anekdote illustreert onder meer hoeveel we van stempels
houden. En van hokjes. Zelfs als die helemaal niet blijken te
kloppen. Zodra we iets zien of leren kennen, willen we het
kunnen plaatsen. Maar kunnen we een persoon wel zomaar
labelen? En een kunstwerk? Of een dansvoorstelling? En
waar staat een ‘Vlaamse choreografie’ dan voor? En een
Vlaming?
Ook Virginie Brunelle en Danièle Desnoyers, de twee
Canadese choreografes die de komende maanden
in verschillende Vlaamse cultuurcentra te gast zijn,
beschouwen we al snel als de vertegenwoordigers van de
Canadese hedendaagse dans. Maar zoals Guy Cools schreef
in het boekje Dans in Québec is een hedendaagse dansscene
meer dan de som van de individuele danstalenten die op een
bepaalde plek wonen en werken.
Zo is Vlaamse hedendaagse dans meer dan de som van Sidi
Larbi Cherkaoui, Anne Teresa De Keersmaeker en Wim
Vandekeybus. En is Canadese hedendaagse dans meer dan
de som van Virginie Brunelle, Danièle Desnoyers, Dave
St. Pierre en Édouard Lock. Het is telkens het klimaat van
een gemeenschap - publiek, media, onderwijs en overheid
- dat het belang van hedendaagse kunstvormen erkent en
ondersteunt. Het is met andere woorden de optelsom van
een heersende mentaliteit, de sociaal-economische realiteit
en in het geval van Canada van zo’n 34 miljoen inwoners en
een gebied dat ongeveer 330 keer zo groot is als België.
Het is dus moeilijk antwoorden op de vraag wat nu precies
de eigenheid is van Canadese hedendaagse dans. Wat we
wel zeker weten, is dat de Canadese Danièle Desnoyers en
Virginie Brunelle twee boeiende choreografes zijn met een
uitgesproken visie op welke kunst zij vandaag willen brengen.
En dat ze tussen die andere grote namen van de Canadese
dans hun plek opgeëist hebben. Dat is geen sinecure. Denk
maar aan Dave St. Pierre, het ‘enfant terrible van de Canadese
dans’ met provocerende naaktvoorstellingen als Un peu de
tendresse bordel de merde! Édouard Lock met zijn compagnie
La La La Human Steps en schitterende choreografieën als
Amelia en Amjad waarin zijn dansers ontzagwekkende
krachttoeren uithalen en lichamelijke grenzen overschrijden.
José Navas en zijn Compagnie Flak waren al meermaals
te gast in Vlaanderen met voorstellingen als S en Diptych:
sobere, intieme choreografieën op muziek van Satie en Bach.
En dan vergeten we nog stil te staan bij Marie Chouinard,
Daniel Léveillé, Benoît Lachambre (die onder meer met Meg
Stuart samenwerkte) en Louise Lecavalier (lang sterdanseres
van Édouard Lock).
Een portret van twee eigenzinnige
choreografes uit Canada.
Pure dans in Dévorer le ciel
Het woord ‘kwetsbaarheid’ klinkt net iets breekbaarder
uit de mond van een choreograaf of een danser. Meer dan
© Tobie Marier Robitaille
wie ook zijn zij zich namelijk bewust van elke spier en
porie. Zij zijn het die met de grootste zorg de lichamen
van de dansers boetseren tot die de ‘juiste’ taal spreken
op een podium, of zich behoedzaam laten boetseren.
De openingsscène van de dansvoorstelling Dévorer le
ciel van Danièle Desnoyers is doordrongen van diezelfde
kwetsbaarheid. Het podium is gevuld met de beelden van
een apocalyptische hemel. Donkere wolken pakken zich
traag samen tot een mist waar een vrouw op haar eentje
tegenaan probeert te klauteren. Ze krijgt geen grip op wat
haar bedreigt en lijkt kleiner te worden met elk tevergeefs
reiken, dat steeds meer weg heeft van klauwen.
Met een titel als Dévorer le ciel kun je als danser niet anders
dan reiken naar de hemel. De dansvoorstelling duurt een
klein uur en daarin wil Danièle Desnoyers “de ruimte
verslinden en de hemel zijn kracht laten uitstorten over
diegenen die eronder bewegen”. De hemel als een gewelf
waaronder de willekeur van de wereld broedt, als een
geïdealiseerd eindpunt in onze zoektocht naar het absolute,
naar zin en naar schoonheid.
Desnoyers verslindt de ruimte met een bewegingstaal
waarin zowel haar hedendaagse als klassieke vorming
duidelijk zichtbaar zijn. Nu eens uitdagend ritmisch,
speels, vrij en verleidelijk, dan weer donker en jachtig.
De benen nu eens hoog in de lucht, het lichaam dan weer
gehurkt en dicht bij de grond. De voorstelling is dan ook
Desnoyers ten voeten uit: sober, poëtisch, maar wel met
bruuske tempowisselingen.
Virginie Brunelle
behoort tot een
nieuwe generatie
Canadese
choreografen.
Liefde, lust,
seksualiteit en
lichamelijkheid zijn
voor haar geen
taboe op de scène.
Danièle Desnoyers (°1960) werd geboren in Montréal en
volgde vanaf haar zesde balletlessen. Later kwam daar
moderne dans bij. Ze studeerde af aan het dansdepartement
van de Universiteit van Québec, waar ze de Canadese
choreograaf Jean-Pierre Perreault ontmoette die haar verdere
carrière zou beïnvloeden. Perreault was een totaalkunstenaar:
hij was niet alleen choreograaf maar bepaalde ook de decors,
de kostuums en de verlichting van zijn voorstellingen. Ook
in Dévorer le ciel zie je dat Desnoyers zowel de kostuums als
het set design bepaalde.
Desnoyers richtte haar compagnie Le carré des lombes op
in 1989. Ze maakte sindsdien tientallen choreografieën:
tussen 1986 en 1992 creëerde ze bijvoorbeeld een serie van
negen ‘choreografische gedichten’ waarbij ze zich telkens
grondig documenteerde over thema’s zoals ‘verlaten helden’,
de literatuur van Margaret Atwood en de kunst van Frida
Kahlo. Sinds 2003 werkt Desnoyers steeds vaker met klank-
en beeldend kunstenaars zoals Nancy Tobin, Jean-François
Laporte en Manon de Pauw. Met Dévorer le ciel, een
choreografie voor zes dansers, keert ze voor het eerst sinds
lang terug naar de pure dans.
Seks op scène in Foutrement
Wie op het internet een fragment uit het afstudeerproject
van Virginie Brunelle wil bekijken, Les cuisses à l’ écart du
coeur, moet bewijzen dat hij of zij ouder is dan achttien
jaar. Naakte lichamen, obscene houdingen en een ruwe
bewegingstaal: Brunelle mocht dan in 2007 als kersverse
en jonge choreografe afstuderen, preuts was en is ze tot
op vandaag bepaald niet. In Les cuisses à l’ écart du coeur
10 accenten december 2012 accenten december 2012 11

dans
onderzocht ze de complexiteit van seksuele en liefdesrelaties.
Soms grappig en ontroerend, vaak rauw maar altijd complex.
Ook de voorstelling Foutrement (letterlijk vertaald:
verneukt) die binnenkort bij ons te zien is, gaat over fysieke
aantrekkingskracht, verlangen, lust en ontrouw. Op de scène
staan drie dansers: twee vrouwen en een man. Ze worden
verliefd, gekwetst en bedrogen. Ze liegen tot ze geloven in
de liefde en twijfelen totdat hun verlangens een obsessie
worden. Brunelle laat de drie halfnaakt en op pointes
dansen, waardoor ze een erg fysieke en somtijds rauwe
bewegingstaal creëert op muziek van onder meer Puccini en
Patrick Watson. “De dans als zware maar tegelijk vederlichte
vechtmachine”, zo wordt Foutrement omschreven.
Virginie Brunelle behoort tot een nieuwe generatie Canadese
choreografen. Liefde, lust, seksualiteit en lichamelijkheid
zijn voor haar geen taboe op de scène. Haar werk wordt dan
ook vaak vergeleken met dat van haar Canadese collega’s
Dave St. Pierre en Daniel Léveillé.
Brunelle richtte haar compagnie drie jaar geleden op in
Montréal. Ze volgde haar dansopleiding aan dezelfde
universiteit als Desnoyers. Foutrement is nog maar haar
tweede creatie maar ze toert internationaal, van België tot
Groot-Brittannië en Italië.
12 accenten december 2012
Brunelle hoopt vooral dat de gedachten van het publiek niet
blijven haperen bij een blote borst of een obsceen gebaar op
de scène. “Ongeacht de nationaliteit, of je nu Brit of Deen
bent, er blijft die eeuwige strijd tussen dat wat we voelen
en het pornografische beeld dat we van een lichaam of een
relatie hebben. Het is een gevecht tussen ‘het zelf ’ en ‘het
valse zelf ’. De oplossing ligt voor mij in het onafhankelijker
worden: leren om opnieuw alleen te zijn. En je goed te
voelen. Durven zeggen: “Dit is waar ik ben. Dit is zoals het
is. Ik aanvaard dit”.”
Danièle Desnoyers/ Le carré des lombes - Dévorer le ciel
zaterdag 23 maart 2013 - 20u
Sint-Niklaas, Stadsschouwburg
info en tickets: 03 766 39 39 en www.ccsint-niklaas.be
Virginie Brunelle - Foutrement
zondag 3 februari 2013 - 20u
Beveren, CC Ter Vesten
info en tickets: 03 750 10 00 en www.beveren.be/tervesten
vrijdag 8 februari 2013 - 20u15
Lokeren, Cultureel centrum
info en tickets: 09 340 50 56 en www.lokeren.be/cultuur
© Luc Senécal