3DB 193 - Nederlandse Vereniging Voor Stereofotografie

193 

Jaargang 2012 

3D-Bulletin 

Nederlandse Vereniging voor Stereofotografie

04 Redactioneel 

04 3D-Bulletin 193. 

Gert-Jan Wolkers 

06 Verenigingsnieuws 

06 Mededelingen Bibliotheek. 

Sophieke Nijhuis-Bouma 

06 Verslagen verenigingsdagen. 

Roland de Raeve 

08 In Memoriam - Co van Ekeren. 


12 Verenigingsdagen 

12 Routebeschrijving ‘t Visnet. 

Ledenmutaties. 

N.V.v.S. e-groep. 

Jan Broeders 

13 Programma Verenigingsdag 166 en 

Verenigingsdag 167. 

Jaap van Loon 

14 Driedimensionaal 

14 Test “NEX’t 3D camera” en meer. 


22 To converge or not to converge... 

Job van de Groep 

66 Content 

INHOUDSOPGAVE 

28 Projecteren in 3D in de huiskamer is 

weer haalbaar. 

Robert vd Brink 

34 Wat zegt Martin Scorsese over 3D 

film? 

Bram Klooswijk 

38 Stereofotografie voor beginners (2). 

Johan Steketee 

54 Compositie in stereo (6). 

Ingo Ton 

64 Eerste indrukken Lumix 3D1 camera. 


64 Verslag 3DNL.Net bijeenkomst. 

Gerard de Boer 

66 Vraag & Aanbod 

67 Wegwijzer 

Foto voorpagina: Damir Vrancic, president 

van de ISU, in IJsland. Inzet: logo 

van het ISU congres 2013. 


Foto achterzijde: Co van Ekeren 

Peter Schnehagen 

3 

3D-Bulletin nummer 193 - jaargang 2012

4 

3D-Bulletin nummer 193 - jaargang 2012 

Redactioneel 

3D-Bulletin 193 

Op zondag 29 januari heb ik na lang wikken 

en wegen de knoop doorgehakt en het 

bestuur laten weten dat ik eind van dit jaar 

stop als voorzitter en ook als bulletinmaker. 

Na elf jaar wordt het tijd dat ik mij ietwat 

meer ga richten op mijn werk (waar momenteel 

drastische reorganisaties worden 

doorgevoerd) en gezondheid. Bij deze dus 

de oproep oproep om u u aan te melden 

via de bij dit bulletin 

bijgevoegde enquête 

(of telefonisch c.q. 

per email) om het 

verenigingswerk 

door te kunnen laten 

gaan! 

In dit bulletin staan staan we 

nog een keer stil bij het 

plotselinge overlijden overlijden van onze 

stereovriend Co van Ekeren. Ik was een 

test aan het schrijven over de laatste camera 

die Co voor mij heeft gemaakt. Deze 

test is in aangepaste vorm toch in het blad 

opgenomen. Mocht u onder de indruk van 

de kwaliteit zijn, helaas, Co zal voor u zo’n 

camera niet meer kunnen maken. Wat zullen 

we hem enorm (gaan) missen!!! 

Ik wil bij deze de schrijvers die mij van materiaal 

hebben voorzien hartelijk danken. 

Het is een zeer lezenswaardige editie geworden. 

Een stevige kluif. Veel leesplezier 

dus! 

Naast het lijvige epistel van Johan Steketee, 

de artikelen van Robert v/d Brink, 

Bram Klooswijk, Job van de 

Groep en Ingo Ton treft 

u ook een test aan 

van de nieuwe Panasonic 

Lumix 3D1 

camera. Een heel 

kleine 3D camera 

die je altijd bij je 

kunt hebben. En ondanks 

de 3 cm basis 

kun je er, met enig creatief 

denken, heel fraaie resultaten 

mee behalen. Nu nog prijzig, maar dat kan 

in de komende maanden veranderen. 

Ik zie u op onze Open Dag van eind september 

te Huizen. Op 19 mei ben ik “helaas” in 

de USA. Natuurlijk aan het 3D fotograferen! 


GEZOCHT: Redacteur 3D-Bulletin en Voorzitter! 

De vereniging is op zoek naar een nieuwe redacteur voor het 3D-Bulletin 

en een voorzitter die vanaf de ALV in januari 2013 aan de slag kunnen 

gaan om onze N.V.v.S. actief en inspirerend te houden. Aanmelding 

kan via onze secretaris Dennis Boersma. Voor het opmaken van het 

3D-Bulletin strekt het tot aanbeveling wanneer iemand ervaring heeft 

met het werken in het programma “Adobe Indesign” (en daar eventueel 

ook de beschikking over heeft).De contact gegevens van de secretaris 

staan op pagina 2 van dit bulletin.

“Een ongelukje in Leiden” door Kees Kloosterboer. 

5 


6 


Verenigingsnieuws 

Mededelingen bibliotheek N.V.v.S. 

Opruiming dubbele exemplaren 

Tijdens de verenigingsdagen melden leden 

zich soms bij de bibliotheekkast met overtollige 

boeken over stereofotografie. Als 

blijkt dat deze boeken al in de bibliotheek 

van de NVvS aanwezig zijn, mag ik er vaak 

een passende bestelling voor zien te vinden 

en zijn de eventuele opbrengsten voor de 

NVvS-bibliotheek. Bij de prijsstelling heb ik 

advies gevraagd aan Wim van Keulen, die 

ook op dit gebied veel kennis in huis heeft. 

Zo zijn op dit moment de volgende boeken 

in de aanbieding: 

Het boek van Herbert C. McKay met de titel 

Three-dimensional Photography – Principles 

of Stereoscopy. Deze uitgebreide 

handleiding voor stereofotografie uit 1953 

telt 333 pag. Dit boek wordt nu aangeboden 

voor de prijs van € 5,00. Een standaardwerk 

van SirDavid Brewster met de 

titel Stereoscope, its History, Theory and 

Construction, waarin de geschiedenis van 

de ontwikkeling van de stereoscoop zoals 

Brewster die zag aan de orde komen. Oorspronkelijk 

uitgegeven in 1856, later heruitgegeven 

in 1971 met een omvang van 

235 pag. 

Dit boek wordt nu aangeboden voor de 

prijs van € 5,00. En last but not least: een 

zo goed als nieuw exemplaar van Jac. G. 

Ferwerda’s The world of 3-D: A practical 

guide to stereo photography. 1990 (3e 

druk). Dit was destijds het Engelstalige 

standaardwerk voor de stereoamateur met 

daarin in 300 pag. alles over (analoge) stereofotografie. 

Dit boek wordt nu aangeboden 

voor de prijs van € 10,00. 

Voor belangstellenden geldt: “Wie het eerst 

komt, die het eerst maalt”. Reacties zullen 

op volgorde van binnenkomst worden afgehandeld. 

Sophieke Nijhuis-Bouma 

Bibliothecaris 

Verslagen verenigingsdagen 

Verslag van de verenigingsdag van 

28 januari 2012 

Na de Algemene Jaarvergadering, bezocht 

door ongeveer 40 leden, was er ’s middags 

heel wat belangstelling voor de projecties. 

Er werd aangevangen met een heel ontroerende 

serie van Jaap van Loon “In Memoriam 

Jan-Kees Glijnis”, met beelden van 

Jan-Kees in het projectieteam en van de 

crematieplechtigheid in Schagen. 

Bij de “Dia’s van Leden” konden we genieten 

van prachtige opnamen door een nieuw 

lid Arjan Vanderbeek. We kunnen nog heel 

wat moois verwachten van hem. Voor Job 

van de Groep zijn bijdragen verwijs ik naar 

het artikel van zijn hand in dit Bulletin. 

Gert-Jan Wolkers vertoonde “Creepy Forest” 

, een bos bestaande uit bomen met 

grillige takkenstructuren. Hij liet ook een 

mooie video zien “Wet & Wild in Iceland” 

met spectaculaire watervallen, die jammer 

genoeg onderbroken werd. 

Eric Doorn heeft heel wat werk gestopt in 

zijn “4 Seizoenen”, waarbij telkens hetzelfde 

landschap in de 4 seizoenen vertoond werd. 

Janny de Heij beperkte zich tot 1 seizoen 

in “Winter”. Zij vertoonde ook “Bodrun” (in

Turkije) met een grappig plaatje met Nederlandse 

tekst op de markt. Jan Knoop 

uitte zijn liefde voor Utrecht in “Ik mis je 

Utrecht” en voor H.I.Ambacht in “Herfst 

in Hendrik Ido Ambacht”. Ad van Rossum 

liet zijn opnamen zien van “Egmond en 

Schoorl”. Jaap van Loon zorgde voor verbinding 

met de ruimte in “Nieuwjaars Boodschap 

uit het I.S.S.”, waarin “onze” André 

Kuipers ons stereofotografen een fantastisch 

2011 wenste. Wel iets heel speciaals. 

Ook vertoonde hij de foto+video shows 

“Impressies Furiade 2011” en “Terugblik op 

het congres in Egmond”. De video rukt op 

in onze vereniging en wordt steeds beter. 

De sluiting was precies om 15u30, zoals gepland 

volgens de nieuwe tijden. 

Verslag van de verenigingsdag van 

31 maart 2012 

Opnieuw heeft de vereniging een groot verlies 

geleden, nu in de persoon van Co van 

Ekeren. Na een toespraak van onze voorzitter 

en iets persoonlijks van mijzelf werd 

een aangrijpende serie “In memoriam” 

door Jaap van Loon vertoond. Ook Job van 

de Groep verwees naar de wereldwijde connecties 

van Co in de stereowereld met zijn 

serie “Connected”. 

Jan Menzinga liet een serie met een moeilijke 

naam “Fraeylemaborg” en een goed 

gedocumenteerde bijdrage “Op zoek naar 

paddestoelen” zien. Van Herman Damen 

zagen we een korte documentaire “Van 

bol tot bloem”. Een video over wintersport 

“Emmetten 2012” van Ernest van Loon 

toonde aan dat de videotechniek steeds 

beter wordt in onze vereniging. Gerard de 

Boer liet een filmpje zien over de historische 

Verivisioncamera die in het bezit gekomen 

is van het Filmmuseum Amsterdam. 

Een merkwaardige onderwatervideo “Dahab. 

The Islands” gefilmd met gekoppelde 

mobieltjes in een doorzichtige zak (in de 

handel voor een gewone camera) werd gepresenteerd 

door Jeffry Sipma. Een filmpje 

van Jaap van Loon “Saints marching in the 

church” besloot het eerste blok. 

Het tweede blok begon met dia’s van leden 

waarin een bijdrage van Robert van den 

Brink opviel: een rolmaat die steeds meer 

in de zaal schoof. Ik heb begrepen dat het 

een experiment was met behulp van Pictures 

to Exe. Stefan Giehl liet zijn liefde 

voor zijn geboortestreek, waar hij nu weer 

woont, blijken met opnamen van de natuur 

in “Gruesse aus den neuen alten Heimat”. 

Ad van Rossum toonde plaatjes van schaatsers 

in “Op ’t ijs”. Ikzelf liet “kleur” zien, 

het derde deel van mijn trilogie over dat 

onderwerp. Janny de Heij liet ons verlangen 

naar de zon met “Forever” in Turkije 

en “Fort van Kos” in Griekenland. “Rijndam” 

van Eric Doorn toonde ons dan de luxe van 

een cruiseschip. Op de Duitse televisie is 

er een 3D-documentaire van Jens Monath 

“Making of Huberbuam” vertoond en Jaap 

van Loon toonde ons uit de volledige versie 

spectaculaire bergbeklimmerbeelden. 

In het derde blok zagen we een prachtige 

video, waarvan we al een gedeelte gezien 

hadden op de vorige verenigingsdag , “Wet 

wild in Iceland” door Gert-Jan Wolkers. “Zierikzee 

bij nacht” door Robert van den Brink 

werd onderbroken. We hopen die alsnog 

volledig op de volgende verenigingsdag te 

zien, want het zag er heel fraai uit. Katsuhiko 

Inoue toonde bredebasis- opnamen van 

Osaka in “Miniature Cities”. Samen met 

hyperstereobeelden en time-lapses had hij 

telkens door middel van tilt-shift processing 

de blik steeds naar het aandachtspunt getrokken. 

De beelden waren deels Life-Shots 

met twee gekoppelde Lumix GH1 camera’s 

en Google Earth C.G.I.beelden. Martin Luijendijk, 

een beroepsfotograaf, vertoonde 

een eerste verzameling mooi gemaakte opnamen 

in “Martins Show”. 

De dag werd afgesloten met twee vroeger 

vertoonde series die betrekking hadden op 

Co: “Berlijn oktober 2011” door Co zelf en 

“Co the Builder” door Jaap van Loon. 

Roland de Raeve 

7 


8 


In Memoriam 

CO VAN EKEREN 

12 februari 1947 - 7 maart 2012 

Toespraak gehouden tijdens de afscheidsbijeenkomst in het crematorium 

te Nieuwegein op maandag 12 maart 2012 door Gert-Jan Wolkers: 

Op 7 maart is na een zeer kort ziekbed van ons heen gegaan onze stereovriend Co van 

Ekeren. De man die alles leek te kunnen maken! De creatieve geest die zo veel mooie dingen 

voor ons uit dacht is niet meer, de handen die dat alles met grote vaardigheid in elkaar 

knutselden zijn definitief tot rust gekomen. Wat een schok! 

Co was op 12 februari net 65 geworden en wilde het iets rustiger aan gaan doen. Toch 

was hij weer stilletjes aan een nieuw camera project begonnen. Vorig jaar wilde het niet 

met een Sony NEX camera lukken, maar hij gaf niet op. In januari lukte het hem het opvolgende 

model te koppelen. Dat liet hij mij met trots weten. Hij schreef: “Gert-Jan, Ik 

heb met succes de Sony NEX-5N gekoppeld…., als het frame klaar is dan stuur ik je foto’s. 

Dus als je belangstelling hebt ? Je bent de eerste die dit nieuws hoort. Groet.............Co.

Zo was Co, hij gaf niet op. Zocht altijd naar mogelijkheden en kwam door zijn grote 

ervaring altijd met praktische oplossingen. Op deze wijze werd hij een onvervangbare 

steunpilaar van onze vereniging en maakte hij honderden mensen over de hele wereld 

gelukkig met mooie stereo camera’s en kijkers. En wat was Co een enorme stille steun 

op de achtergrond bij het voorbereiden van de techniek voor ons zéér succesvol verlopen 

wereldcongres in Egmond van afgelopen augustus. Een congres waar Co met volle teugen 

van genoten heeft. De interesse voor zijn mooie stereo camera’s en de ontmoeting met 

vrienden van over de hele wereld. Ja, want die had hij. Van Nieuw-Zeeland tot IJsland, van 

Amerika tot Iran. De schok van zijn overlijden is de hele wereld over gegaan. 

Co, we hebben de kans niet meer gehad om je erelid van onze vereniging te maken. Daar 

is te laat aan gedacht. Misschien wel omdat je altijd te bescheiden op de achtergrond bleef. 

Voor mij was je hèt voorbeeld van de geslaagde autodidact, de man die zichzelf alles had 

aangeleerd. Van een eenvoudig begin was je geworden tot de vraagbaak van professoren. 

9 


10 Co, toen het nieuws op 6 maart bekend werd dat je kort daarvoor (op vrijdag 2 maart) met 

hevige pijnklachten in het ziekenhuis was opgenomen volgde op dezelfde dag al het verschrikkelijk 

trieste bericht dat het om alvleesklier kanker ging en dat de artsen jouw laatste 

weken “zo aangenaam mogelijk” zouden proberen te maken. In de ochtend van 7 maart 

heb je ons verlaten. Zo snel is het gegaan. Ik was van plan om je op die ochtend te bezoeken. 

Het kon niet meer. Het laatste lid van onze vereniging dat jou heeft bezocht is Job van 

de Groep. Je vroeg aan hem het nieuws naar buiten te brengen. Naar jouw “3D vrienden”. 


Nadat het droeve bericht op de diverse mailgroepen was geplaatst kwamen er van over 

de hele wereld reacties van ontzetting binnen. Maar het waren ook reacties waarin fijne 

herinneringen aan jou werden opgehaald. Ze kwamen uit Nederland, België, Duitsland, 

Zwitserland, Engeland, Noorwegen, Slovenië, Rusland, Oostenrijk, Australië, Nieuw-Zeeland, 

Amerika, Canada, Japan, Iran, en ga zo maar door! Je was niet alleen bekend als 

een leverancier van diverse stereo producten maar ook als een vriendelijk, bescheiden en 

behulpzaam persoon. Eigenlijk heb ik nooit iemand iets negatiefs over je horen zeggen. En 

velen hebben dat in de emails bevestigd. 

Co, natuurlijk denken wij vandaag aan de familie van je die dit verschrikkelijke verlies 

te dragen heeft. En dan vooral aan jouw moeder die haar zoon zo onverwacht door deze 

sluipmoordende ziekte heeft moeten verliezen. Ze zei gisteren tegen mij; “het is zo snel 

gegaan…”. Velen zijn bij jou en je moeder op bezoek geweest en hebben onder het genot 

van een bakje Senseo koffie voor het eerst hun stereocamera in de handen genomen. Jouw 

moeder zat daar dan rustig op de achtergrond bij. Meestal te handwerken of te puzzelen. 

Ook altijd bezig. Recent is haar gezondheid wat minder geworden en je had de zorg nu over 

genomen. Wij leven intens met haar en de verdere familie mee! 

Co, in januari - te vroeg in IJsselstein gearriveerd zijnde - wachtte ik geduldig in de auto 

af tot ik het licht van de keuken uit zag gaan en wist dat je klaar was met afwassen. Een 

nieuwe bezigheid nu de zorg voor jouw moeder intensiever werd. Ik kwam mijn nieuwe 

camera ophalen. Het zou de laatste (19e) stereo camera zijn die je voor mij gemaakt 

hebt. Een tweede versie kwam er door de vertraagde levering van de camera’s niet meer 

van. Je stuurde mij nog een email; “gaat het nog door?”. Je was zo enthousiast over deze 

technische doorbraak! 

Co, je was eind januari, toe ik je voor het laatst zag, opgewekt maar het viel mij op dat 

je er wat “geel” uit zag. Blijkbaar was dat een voorteken. Helaas heb je dit onverwachte 

gevecht moeten aangaan. Het was zo kort en hevig. En zeer ongelijk. Zo onverdiend. Je 

mooiste jaren lagen nog voor je. Je had je verheugd op je persionering. Nou ja, joùw versie 

daarvan. Je handen konden niet rusten. 

Co, je was een man van weinig woorden. Een integere luisteraar. Je wist alles, maar liet 

niet veel los. Ik herinner mij echter de keer dat je vertelde dat een lid van onze vereniging 

zo’n mooie Cobox bij je had gekocht, daar zelf een laatje in had gezaagd om zijn stereobril 

in op te kunnen bergen en toen bij jou aan kwam omdat het apparaat niet meer goed functioneerde 

omdat het vol houtsplinters zat. Je genoot zichtbaar van de verbijstering op mijn 

gezicht. En nu heb je ons allen verbijsterd met jouw plotselinge heengaan. We kunnen het 

nog steeds niet geloven en bevatten! 

Co, je leek alles te kunnen. Maar er was één ding dat je ècht niet kon en dat was achterwaarts 

inparkeren. Ik heb je verrichtingen in Kleve – toen je mij, hoe kan het ook anders, 

belangeloos kwam helpen met een stereoprojectie – met grote verbazing gadegeslagen.

En je vond het niet leuk dat ik zag dat je – ondanks dat hulpsysteem in jouw auto voor het 

inparkeren – toch zeker twee keer een paaltje of iets soortgelijks hebt geraakt. Je werkte 

dat natuurlijk zelf weer bij. 

Co, ik zal je enorm gaan missen en met mij vele anderen. Voor jouw familie en onze vereniging 

is dit verlies een mokerslag. Wat zullen onze stereodagen in Huizen anders gaan 

worden zonder jou achter je vertrouwde tafel met stereocamera’s en andere mooie spullen! 

En wat zullen jouw vrienden van de regio West, waar je jaren actief lid van bent geweest, 

je enorm gaan missen! En ook in het buitenland zul je met jouw tafel gemist gaan 

worden. Ik denk aan de DGS en ISU congressen. Binnen de ISU zijn stemmen opgegaan 

om vanaf het congres in Ljubljana volgend jaar aan jouw naam een prijs te verbinden voor 

“product-vernieuwing”. 

Ik zou nu kunnen afsluiten met “rust zacht”. Maar indien het leven eindig is dan lijkt mij 

dit onlogisch. Het wordt echter nog vreemder wanneer dit niet het definitieve einde is. Co, 

indien er een andere dimensie is die op ons wacht dan ben ik er van overtuigd dat je daar 

al druk bezig bent de boel te verbeteren! Die door een creatieve geest gedreven handen 

die niet kunnen rusten! 

Co, wat zullen we je missen! We zijn je dankbaar voor alles wat je voor onze vereniging 

en ons als persoon gedaan hebt en je zult nog lang voortleven in onze harten en in onze 

handen die jouw mooie stereo camera’s en kijkers omvatten. Iemand schreef: “...en niet 

het afscheid nemen doet zo’n pijn, maar het afgesneden zijn!” Daar zullen jouw 

wereldwijde stereovrienden zich nog lang bewust van zijn! 

11 


12 


Hoe komt u in ‘t Visnet te Huizen? 

Met de auto vanuit Amsterdam of Amersfoort over de A-1. Afslag Huizen nemen. Na het 

passeren van de gemeentegrens bij het tweede stoplicht naar rechts. Na 100 meter 

links afslaan. Alvorens de De Ruyterstraat in te gaan kunt u uw auto al parkeren. Met 

het openbaar vervoer: Vanaf station Naarden/Bussum bus 107 nemen (gaat ongeveer 

elk kwartier). Uitstappen halte Karel Doormanlaan. Of de regioliner bus 100. Uitstappen 

halte Prins Bernhardplein te Huizen. 

Het adres van zaal “Het Visnet”: De Ruyterstraat 7, 1271 SR Huizen. 

Telefoon: 035-5253777 

Ledenmutaties 

Nieuwe leden: 

Marco Buschman te Amsterdam 

Nieuwe adressen: 

A.G.A. Hazelaar te Zwolle 

M. Spruyt te Wassenaar 

JAN M. BROEDERS 

LEDENADMINISTRATEUR 

N.V.V.S. 

Overleden: 

Ere leden: 

Henk Reijnders 

Hugo de Wijs 

Klaas Zuidersma 

Jaap van Loon 


G.J.G. Wilmink te Zandvoort 

R. Rohlfs te Dordrecht 

G.J. Kommeren te Eindhoven 

J. van Ekeren te IJsselstein 

Word lid van de N.V.v.S. e-groep ! 

Sedert juni 2009 bestaat de “nvvs e-groep”. De 

e-groep heeft als doel informatie sneller naar de leden 

te krijgen en ook de onderlinge communicatie tussen 

de leden te bevorderen. Zo wordt het mogelijk om tussen 

het verschijnen van de 3D-Bulletins door zaken als 

interessante 3D activiteiten bekend te stellen. Word 

dus snel lid! Hoe is dat mogelijk? 

1. Ga naar www.yahoogroups.com 

2. In de zoekbox “nvvs” intypen. 

3. Klik op het blauwe veld aan de rechterzijde waarop 

staat “Join this Group!”. 

4. Volg de verdere aanwijzingen. 

Voor de duidelijkheid: Alleen N.V.v.S. LEDEN kunnen 

lid worden van de e-groep.

Verenigingsdagen 

Programma 166e/167e verenigingsdag 

Zaterdag 19 mei 

11.00 uur: Opening door de vice-voorzitter. 

11.15 uur: DIGITAAL BLOK 1 

12.00 uur: Lunchpauze. 


14.15 uur: Theepauze. 


15.30 uur: Sluiting door de vice-voorzitter. 

Zaterdag 29 september - OPEN DAG!!! 

10.30 uur: Opening door de voorzitter. 

10.45 uur: DIGITAAL BLOK 1. 





15.45 uur: Sluiting door de voorzitter. 

De projectieblokken duren ieder 30 minuten. 

Tussen de projectieblokken is het buffet open. 

De zaal met de handelsmarkt is de gehele dag open. 

N.V.v.S. - verenigingsdata 2012 

Zaterdag 19 mei 2012, Zaterdag 29 september 2012 (OPEN DAG!), 

Zaterdag 24 november 2012. 

JAAP VAN LOON 

13 


14 


Driedimensionaal 

Test “NEX’t 3D camera” en meer! 

Vorig jaar kwam Sony met de NEX3 en 

NEX5 camera’s op de markt. Zeer compact, 

maar van een grote APS-C sensor met 14 

megapixels voorzien. Dat beloofde veel 

goeds. Co van Ekeren was al begonnen met 

het open maken van de camera’s om ze te 

gaan koppelen. In blind vertrouwen dat het 

weer zou gaan lukken bestelde ik dus meteen 

ook een set. Helaas! Door de complexe 

opbouw van de camera bleek het onmogelijk 

om ze te gaan koppelen. Een hele teleurstelling. 

Begin dit jaar verraste Co mij 

met de mededeling dat hij de hoop nog 

niet had opgegeven en het nieuwe model 

NEX5N met succes had weten te koppelen. 

Het jaar wachten werd beloond met een nu 

van 16 megapixels voorziene camera die 

ook nog eens op diverse standen voor HD 

filmen kan worden ingesteld (zelfs tot 1080 

50p!). 

Omdat het voor mij belangrijk was om ook 

goed te kunnen filmen heb ik mijn camera 

niet in upside-down configuratie laten 

bouwen (basis 68mm) maar als side-byside 

(basis ongeveer 11cm). De grotere 

basis in combinatie met een 18-200mm 

(27-300mm equivalent) lenspaar was voor 

mijn interessegebied (architectuur en landschappen) 

geen nadeel. Eerder een voordeel. 

Belangrijkste reden was dat ik geen 

probleem wilde krijgen met de zogenaamde 

“rolling shutter”. Dit houdt in dat de CMOS 

sensor van boven naar beneden wordt 

uitgelezen. CCD sensoren hebben dit probleem 

niet. Bij de eerste CMOS sensoren 

had je er echt last van. Een snel langs komende 

tram kreeg daardoor een schuine 

voorkant, het zogenaamde “jelly-effect”. 

De nieuwe sensoren lezen echter sneller uit 

en naar verwachting komen er al dit jaar 

modellen uit waarbij het uitlezen zodanig 

verloopt dat het probleem zal zijn opgelost. 

Het moge duidelijk zijn dat dit effect in 3D, 

zeker in upside-down configuratie, tot problemen 

kan leiden. De “sluiters” werken tegen 

elkaar in hetgeen in asynchroniteit kan 

uitmonden. Dat probleem heb ik met mijn 

PEN E-P1 camera ondervonden in Antarctica. 

Vooral bij bewegend water. Ik dacht 

eerst dat het door de kou kwam maar later 

bleek dat de “rolling shutter” problematiek 

er debet aan was. 

Daar ik mijn “NEX’t 3D camera” ook voor 

video wilde gaan gebruiken was het belangrijk 

om naast het voornoemde mogelijke 

probleem ook rekening te houden 

met het volgende. Het is noodzakelijk om 

de “Image Stabilisation” (bewegings onscherpte 

correctie) uit te schakelen. Bij het 

bewerken van video geschoten met twee 

Sony video camera’s viel het Damir Vrancic 

en mij op dat er iets vreemds gaande 

was. Gedurende een video clip constateerden 

wij dat er een fluctuerend hoogteverschil 

te zien was. Dit werd veroorzaakt door 

de verschillende bewegingscorrectie binnen 

de beide camera’s. Het probleem kon 

in de Sony Movie Vegas HD11 Suite worden 

gecorrigeerd door in het verloop van 

de clip wisselende hoogteverschil correcties 

aan te brengen waardoor het voor het oog 

onzichtbaar werd. De NEX5N camera heeft 

heel veel nuttige en leuke mogelijkheden. 

In dit artikel wil ik mij richten op de modes 

voor belichtingscorrectie en foto effecten. 

HDR versus DRO. 

De NEX5N heeft twee modes voor belichtingscorrectie. 

Beiden hebben een “auto” 

stand en de mogelijkheid om handmatig 

instellingen in te voeren. Hier een kleine 

opmerking: Er is veel geschreven over de 

gebruiksvriendelijkheid van de NEX menustructuur. 

Ik heb er weinig last mee gehad. 

Het is zoals met alles, je moet er even aan

HDR met de NEX’t 3D camera (uit de hand) 

15 


16 


wennen. Daarnaast is mijn ervaring dat je 

in ons soort fotografie niet telkens aan de 

instellingen hoeft te morrelen. 

HDR staat voor “High Dynamic Range”. Er 

was al software beschikbaar om dit soort 

beeldbewerking te doen maar de NEX kan 

het helemaal zelfstandig. Bij HDR maak je 

een reeks foto’s (in de NEX 3 stuks) en de 

bedoeling is om door deze over elkaar heen 

te “plakken” meer detail te brengen in zowel 

de lichte als de donkere partijen. Ideaal 

voor situaties met hoog contrast zoals 

bijvoorbeeld een straatje in een plaats in 

de Provence waar de ene kant hel verlicht 

wordt door de felle zon en de andere nog 

in de schaduw ligt. Natuurlijk is het handiger 

om te wachten op bewolking maar 

misschien blijft het dan slechts bij die ene 

foto voor uw hele vakantie! HDR is dan DE 

oplossing! Zoals reeds geschreven, er is 

een auto stand. Er zijn echter ook handmatig 

instellingen te doen. Dat kan in stappen 

van +/- 1 tot 6 EV. Kleine opmerking: 

Bij het maken van HDR in uw PC kunt u 

ook gebruik maken van de mogelijkheid tot 

“auto bracketing”. Ook dan worden er drie 

opnamen gemaakt. Nadeel is echter dat dit 

maar tot +/- 0,7 EV kan hetgeen veel te 

beperkt is voor ons doel. 

Met de NEX op HDR stand heeft u een soort 

machinegeweer in handen. Er worden razendsnel 

3 opnamen achter elkaar geschoten. 

In principe kan dit dus uit de hand 

gebeuren. Bedenk echter dat snel bewegende 

objecten kunnen leiden tot mindere 

resultaten (dan is DRO de optie, daarover 

later meer). Ook is de “schietduur” langer 

wanneer de lichtomstandigheden minder 

worden en de belichtingstijden langer hetgeen 

ook tot problemen kan leiden zoals 

onscherpte en dubbele randen rond bewegende 

objecten. In dit geval is het gebruik 

van een statief aan te bevelen maar denk 

er dan aan dat op een statief de bewegingscompensatie 

(IS) altijd moet worden uitgeschakeld! 

Met de HDR stand op +/- 6 EV worden 

naast de gewone opname nog een opname 

met 6 belichtingsstops lager en één met 

6 belichtingsstops hoger gemaakt. Hieruit 

ontstaat het HDR plaatje. De camera slaat 

zowel het gewone beeld (0 EV) als het HDR 

plaatje op. In veel gevallen zal +/- 6 EV 

te extreem zijn (of onmogelijk). Het is een 

kwestie van experimenteren. Maar, er zijn 

spectaculaire opnamen te maken. Kent u 

het probleem van een goede belichting in 

een donker kerkinterieur met mooie glasin-lood 

ramen? Nou, de NEX dus NIET! 

DRO staat voor “Dynamic Range Optimalisation”. 

Naast de automatische stand is het 

hier mogelijk om handmatig instellingen 

te doen. En wel in 5 stappen. DRO maakt 

slechts één plaatje maar doet iets minder 

extreem dan HDR hetzelfde, namelijk donkere 

partijen oplichten en lichte partijen 

van meer detail voorzien. Met slechts één 

opname te maken zijn de eerder genoemde 

problemen van HDR zoals het kunnen 

optreden van bijvoorbeeld dubbele randen 

uitgesloten. Het uiteindelijk resultaat is 

echter gematigder. 

Foto effecten. 

De NEX heeft diverse leuke foto effecten. 

Niet allemaal even nuttig, maar vaak wel 

grappig. Ik heb er diversen van getest. Zie 

pagina 19. 

3D video. 

De eerste resultaten zagen er prima uit. Video 

van hoge kwaliteit en veelal zeer synchroon. 

Ik hoop op een verenigingsdag de 

resultaten te laten zien. 

3D time Lapse. 

Bij 3D time Lapse gaat het om het maken 

van een grote reeks beelden waaruit 

later een film wordt gemaakt. Je ziet dan 

gebeurtenissen veel sneller verlopen dan 

oorspronkelijk het geval was. Te denken 

valt aan langs snellende wolken, invallende 

duisternis, etc. Alhoewel ik voor de 

time lapse geen gebruik heb gemaakt van 

de NEX5N wil ik dit hier wel bespreken om-

HDR met de NEX’t 3D camera (uit de hand) 

17 


18 


dat het mogelijk is de beide NEX5N toestellen 

via infrarood met een speciale timer 

gelijktijdig aan te sturen. Je moet ze dan 

wel even loskoppelen van elkaar (hetgeen 

bij de side-by-side opstelling geen groot 

probleem geeft). Aangezien we er Full HD 

film van willen maken (1920x1080) is het 

noodzakelijk de NEX niet op een beeldverhouding 

van 3:2 te zetten (waarbij gebruik 

wordt gemaakt van de hele sensor) maar 

op die van 16:9 zodat er bij het inramen 

geen beeldverlies optreedt c.q. bijsnijden 

nodig is. Het moge duidelijk zijn dat er ook 

een statief (of in het geval van hyper statieven) 

gebruikt moet worden. Tenslotte 

verdient het aanbeveling om de scherpstelling 

te deactiveren teneinde de batterijen 

te sparen en sneller te kunnen time lapsen. 

Iedere keer scherpstellen kost energie en 

tijd. Om tijd te winnen (door snellere verwerking) 

en geheugenruimte te sparen is 

het ook handig om de resolutie lager in te 

stellen. We gaan toch terugschalen naar 

Full HD en daarvoor is de instelbare resolutie 

van 2448x1376 pixels bij een beetje 

goed uitrichten van de beide camera’s 

meer dan voldoende. 

Om te kunnen time lapsen heb ik voor 78 

dollar een op de NEX afgestelde timer besteld 

bij byMac Inventions (tempus.bymac.org). 

Ze versturen ook vanuit Portugal 

hetgeen problemen met het betalen van 

excessieve invoerrechten voorkomt. Deze 

timer heeft drie instelschalen, namelijk 0 – 

10 seconden, 10 – 60 seconden en 1 – 30 

minuten. Wanneer camera’s (IR sensor aan 

voorkant) en timer in lijn zijn dan moet het 

mogelijk zijn meerdere camera’s gelijktijdig 

aan te sturen. In dit geval dus twee. Ik heb 

gebruik gemaakt van twee NEX5 bodies en 

handmatig instelbare 17mm (26mm equivalent) 

Tokina objectieven (met Pentax 

vatting). De autofocus van de camera was 

uitgeschakeld. De instelling “MF (manual 

focus)assist” maakt het handmatig instellen 

eenvoudiger door een uitvergroting van 

het beeld op het scherm te laten zien. Gezien 

het brandpunt en het onderwerp was 

scherpstellen op oneindig voor mij de optimale 

oplossing. 

Cha-cha. 

Toen het Co helaas niet was gelukt om de 

NEX5 te koppelen ben ik niet bij de pakken 

neer gaan zitten en heb ik toch stereo-opnamen 

gemaakt. En wel m.b.v. de ons bekende 

cha-cha techniek. Dat ging bijvoorbeeld 

in de Sagrada Familia te Barcelona heel erg 

goed. Alle voordelen van deze compacte 

camera (hoge ISO van goede kwaliteit, de 

belichtingsmodes) werden weer ingezet. En 

met het selecteren van een juiste stramienlijn 

was e.e.a. ook goed uit te lijnen. Er zijn 

heel veel situaties waarbij een enkele NEX 

voor het maken van indrukwekkende 3D 

plaatjes kan worden gebruikt. 

Toelichting door Co: 


“Toen medio 2010 Sony de NEX camera’s 

uitbracht werd deze camera door diverse 

mensen gezien als dè ideale camera om 

een stereoset van te maken. En inderdaad 

een systeemcamera met een APS sensor 

van 23,4 x 15,6mm met de lens helemaal 

aan de zijkant zodat de stereobasis (68mm) 

klein kan blijven, is aantrekkelijk. Dus heb 

ik snel twee NEX-3 camera’s besteld. Maar 

na lang experimenteren was ik niet in staat 

om een goed werkende stereoset samen te 

stellen. Ook het open maken van de NEX- 

5 loste niets op. De camera bleek zoals te 

verwachten in grote lijnen hetzelfde gebouwd 

te zijn als de NEX-3. 

Sony heeft echter afgelopen september 

twee nieuwe modellen van de NEX geïntroduceerd; 

de NEX-5N en de NEX-7. Alhoewel 

het uiterlijk niet veel is veranderd is er 

inwendig wel veel gewijzigd. Na op internet 

wat informatie te hebben gevonden en 

het service manual te hebben bestudeerd 

besloot ik toch weer een poging te wagen 

en wist met succes de NEX-5N te koppelen. 

Het is niet te begrijpen van Sony dat ze het 

zelfde model nummer hebben gehandhaafd 

want de specifcaties zijn op diverse punten 

verbeterd.”

Foto-effecten met de NEX’t 3D camera 

19 


20 


“Cha-cha” met NEX5 in Sagrada Familia

NEX’t 3D camera 

21 


22 


“To converge or not to converge, 

that’s no question!” 

Een oud probleem in een nieuw 

jasje? 

Vrijwel iedere aankomende stereofotograaf 

en belangstellende in 3D-fotografie veronderstelt 

intuïtief dat bij het maken van een 

3D-foto de lensassen van de beide camera’s 

(voor het linker en rechter beeld) enigszins 

naar elkaar moeten neigen, dus dat de assen 

moeten convergeren. Ofwel dat de camera 

(-lens) voor de tweede foto een klein 

beetje om de verticale as zou moeten worden 

gedraaid. De daarvoor aangevoerde reden 

is dat onze ogen immers ook convergeren, 

in het bijzonder als wij naar een object 

dichtbij kijken. 

Toch zijn er sterke argumenten, die het 

convergeren, op een paar uitzonderingen 

na, sterk afraden. Ik ga in dit artikel dan 

ook geenszins een pleidooi houden om wèl 

te convergeren, maar was uitsluitend benieuwd 

hoe ‘erg’ het eigenlijk is, als het wèl 

wordt gedaan (in welke mate is het storend 

als met enige convergentie gemaakte 

3D-plaatjes in het groot worden geprojecteerd), 

of de huidige software eventuele 

convergeerfouten corrigeert en in welke 

situaties convergentie toelaatbaar (wenselijk?) 

is. 

Uit een onderzoek van de Fuji Finepix W1 

is gebleken dat de onderlinge hoek van de 

lenzen niet nul is (ze staan dan exact in 

elkaars verlengde), maar 2,2 graden. Ze 

convergeren dus. Zie 3D Bulletin 187. Dat 

is op z’n minst curieus te noemen in een 

moderne 3D-camera, de vele discussies die 

vroeger rond dit vraagstuk zijn gevoerd ten 

spijt. Dat debat ga ik zeker niet overdoen, 

want ik hoef niet overtuigd te worden. 

Maar eerst nog even het inmiddels uitgekauwde 

‘hoe en waarom’ (speciaal voor de 

‘beginner’). In het “diatijdperk” kon een- 

voudig begrijpelijk worden gemaakt dat 

voor gewone opnamen convergentie in 

het algemeen een probleem zal geven. De 

vertekening van – met name - de achtergrond, 

die ontstaat bij convergeren van de 

camera’s in plaats van het parallel houden 

van de lensassen, is op de (dia)film niet 

meer te corrigeren. Die trapeziumvormige 

achtergronden zijn bij het ouderwetse inramen 

onmogelijk nog “op elkaar” te krijgen. 

De illustratie uit het aan dit onderwerp gewijde 

hoofdstuk uit de “3D-bijbel” (“The 

World of 3D”) van Jacobus G. Ferwerda 

spreekt voor zich. Zie illustratie 1. 

Die zogenaamde ‘keystone’ vervorming zal 

zich in principe dus ook voordoen bij digitale 

opnamen, maar de inraam software 

Cosima blijkt in staat te zijn om die verschillen 

te corrigeren, mits ze niet té groot 

zijn. Uit een projectie- en kijktest tijdens de 

verenigingsdag op 26 november j.l. in Huizen 

bleek inderdaad dat mijn in het groot 

geprojecteerde testplaatjes niet de reacties 

opleverden die ik had verwacht (‘hoofdpijn’ 

enz.). Deze 3D-foto’s had ik met SPM ‘automatisch’ 

ingeraamd. Zie illustraties 2 en 

3. Het kan dus wel, maar of dat nu realistischer 

3D-beelden oplevert? Want dat zou 

dán mijn drijfveer zijn! 

De perspectiefproblemen van de achtergrond 

kunnen bij convergentie natuurlijk 

voorkomen worden door het ‘decor’ geheel 

egaal te maken, dus min of meer ‘onzichtbaar’, 

waardoor het helemaal niets meer 

uitmaakt van welke kant en onder welke 

hoek die achtergrond op de foto’s komt. 

Deze ‘truc’ wordt bijvoorbeeld gebruikt bij 

het op de computer ontwerpen van 3D-objecten, 

waarbij het tweede beeld eenvoudig 

wordt verkregen door het object op het oor-

Figuur1. 

Figuur 2. 

Figuur 3. 

23 


24 


Figuur 4. 

spronkelijke plaatje een paar graden om de 

verticale as te roteren. Deze draaiing komt 

overeen met convergentie. Zie illustratie 4. 

Het gaat dan wel om overzichtelijke objecten 

die dichtbij zijn. Zie bijvoorbeeld de 

met Google SketchUp getekende fantasiefiguur 

in 3DB 187 of denk aan de Wiskundige 

Objecten van Jaap Zonneveld. 

Er is echter nog een ander probleem dat 

zich bij convergentie voordoet. Omdat de 

beide camera’s exact op één punt van het 

belangrijkste object (dichtbij) worden gericht 

en worden scherpgesteld, ziet men 

van dat object in totaal méér dan wanneer 

het linker en rechter beeld door parallelle 

verschuiving zijn verkregen. Ook bij dat bepaalde 

object treedt enige vertekening op, 

zij het heel weinig. 

Afgezien van de vervorming van de achtergrond 

(die door de inraamsoftware 

gecorrigeerd kan worden) wordt de vertepuntdisparatie, 

de afstand tussen overeenkomstige 

punten in de achtergrond veel 

groter, als gevolg van de bij het inramen 

meestal noodzakelijke verschuiving van de 

voorgrond, en is dus bij grootbeeldprojectie 

mogelijk onaanvaardbaar. Ook wordt de 

totale breedte van het 3D-plaatje daardoor 

kleiner en bij het eventuele ‘risizen’ worden 

de onderwerpen mogelijk iets uitgerekt. 

Het is een misvatting te denken dat het 

‘diepte zien’ met een camera hetzelfde is 

als het kijken met onze twee ogen. Eenvoudig 

is na te gaan dat ons zichtveld op 

zich vrij groot is (‘groothoek’), maar dat het 

feitelijke blikveld (het uiteinde van de ‘kijkkegel’), 

dat wordt bepaald door de objecten 

waar wij op dat moment naar kijken, eigenlijk 

maar heel klein is. In een heel klein gebied 

is alles scherp, maar daarbuiten niet, 

hoewel wij objecten en bewegingen in het 

totale zichtveld wel degelijk opmerken. Bij 

het accommoderen en convergeren hebben 

onze ogen door die natuurlijke onscherpte 

dus weinig ‘last’ van een eventuele vertekening 

van de achtergrond. 

Het bovenstaande geeft dan ook meteen 

het grote verschil aan tussen het kijken met 

de ogen en het ‘kijken’ met camera lenzen. 

Het blikveld van de camera, waarin alles 

scherp is, komt in veel gevallen overeen 

met het totale ‘beeldveld’, tenzij je bewust 

hebt gediafragmeerd (grotere lensopening 

kiezen teneinde onscherpte te forceren). 

Zie nogmaals illustraties 2 en 3. 

Die achtergrond problemen, die niet vóórkomen 

bij het normale zien, kunnen voorkómen 

worden door i.h.a. met de camera’s 

niet te convergeren, maar gewoon parallel 

te verschuiven, op de genoemde speciale 

toepassingen na. 

Job van de Groep 

Met dank aan Johan Steketee, Jaap van 

Loon, Co van Ekeren en Gert-Jan Wolkers 

voor hun commentaren.

“Jordanië” door Job van de Groep 

25 


26 


27 


28 


“Projecteren in 3D in de huiskamer is weer 

haalbaar” 

In het analoge tijdperk had bijna iedereen 

in onze vereniging 2 diaprojectoren om de 

3D-beelden in de huiskamer te projecteren. 

Sinds het digitale tijdperk is aangebroken 

is dat anders geworden. De beamers waren 

voor de meeste verenigingsleden onbetaalbaar 

en ze hadden een veel te lage resolutie 

voor huiskamergebruik. Maar inmiddels 

begint dat toch wat anders te worden. De 

prijzen zijn gedaald en de resolutie is omhoog 

gegaan. En daardoor begint langzamerhand 

toch de wens weer te kriebelen: 

zelf projecteren. 

Begin dit jaar heb ik de stap gewaagd en 

heb ik zelf 2 beamers gekocht. Om deze 

aan de praat te krijgen kwam ik best wel 

heel wat problemen tegen die opgelost 

moesten worden. Omdat er waarschijnlijk 

wel meer leden zijn die ook ooit zelf weer 

willen projecteren wil ik in dit artikel laten 

zien waar je allemaal tegenaan kunt lopen. 

In eerdere 3D-bulletins zijn al wat artikelen 

verschenen waarin is uitgelegd aan welke 

voorwaarden beamers voor huiskamergebruik 

zouden moeten voldoen. Allereerst 

moet het een DLP projector zijn. Verder 

zou de horizontale resolutie ongeveer 2250 

pixels moeten zijn, als we uitgaan van een 

zilverscherm van 1,8m breed en een kijkafstand 

van 3m. Dit om te voorkomen dat 

je de afzonderlijke pixels nog kunt zien. Op 

dit moment is er een groot aanbod van HD 

Fig. 1: Opstelling van beide Acer projectoren.

eamers, met een horizontale resolutie van 

1920 pixels. Hiermee wordt de ideale resolutie 

voor huiskamergebruik dus erg dicht 

benaderd. Met deze eisen in het achterhoofd 

bekeek ik een aantal vergelijkende 

tests waarin ook beeldkwaliteit, helderheid 

en contrast vergeleken werden. Een mooie 

vergelijkende lijst van eind 2011 kun je vinden 

op: “www.chip.de/bestenlisten/ 

Bestenliste-Heimkino-Beamer--index/ 

extended/id/679/”. 

Uiteindelijk koos ik voor de Acer H7531D, 

met een resolutie van 1920x1080, met een 

lichtsterkte van 2000 ANSI (maar gemeten 

967) en een contrast van 1038:1. Ook zit 

er een optische zoom op van 1,2x wat handig 

is bij het uitlijnen van het linker en het 

rechter beeld. En dat voor 800,00 euro per 

stuk. Dus voor 2 beamers was ik nog minder 

kwijt dan voor een Cobox. Hoewel die 

vergelijking niet helemaal eerlijk is, want 

je hebt natuurlijk ook nog een zilverscherm 

en polarisatiefilters nodig, maar die had ik 

nog uit het analoge tijdperk. 

Bij wat nader onderzoek op internet bekeek 

ik de specificaties wat uitgebreider. 

Daarbij viel het op dat er ergens vermeld 

stond: “3D – no”. Blijkbaar is de projector 

helemaal niet geschikt voor 3D projectie! 

Hier liet ik me echter niet door in verwarring 

brengen, want hier wordt alleen mee 

bedoeld dat de (enkele) projector niet 

geschikt is om 3D mee te bekijken met 

een shutterbril. In mijn geval wilde ik 3D 

projecteren met polarisatiefilters dus kon 

ik deze mededeling negeren. Overigens 

worden ook de beamers die wel met een 

shutterbril te gebruiken zijn steeds goedko- 

Fig. 2: HDMI - VGA - DVI poorten. 

per. Bij de afweging voor welk systeem je 

kiest is het belangrijk om te bedenken voor 

hoeveel mensen je wilt projecteren. Als je 

voor meer dan 10 personen wilt projecteren 

dan is een dubbele beamer uiteindelijk 

toch goedkoper: 10 x shutterbril 80,00 = 

800,00. 

Uiteindelijk was het zover: ik kocht de 2 

Acer projectoren (figuur 1). Nu kwam het 

volgende probleem om de hoek kijken: het 

aansluiten op de computer. Op de site van 

onze vereniging staat hoe dit moet gebeuren. 

Als de beamers aan de computer gekoppeld 

zijn moet de computer ingesteld 

worden op de “Spanmode” waarbij de beide 

schermen aan elkaar gekoppeld worden 

en door de computer gezien worden als 1 

groot bureaublad van 3840x1080. Maar er 

staat ook bij dat dit alleen mogelijk is in 

Windows XP en niet in Vista. En ik had van 

tevoren al op internet gelezen dat dit bij 

Windows 7 ook een probleem is. 

Toch probeerde ik het even met Windows 7, 

maar hier is inderdaad alleen “dual screen” 

beschikbaar, waarbij je alleen maar kunt 

schakelen tussen de 2 projectoren. Je kunt 

ze dus niet aan elkaar koppelen. Op zich 

kan StereoPhotoMaker hier wel mee overweg 

en was het dus wel mogelijk om 3D te 

kijken (View/Full Screen/Dual Full Screen) 

maar met PicturesToExe is dit helaas niet 

mogelijk op deze manier. 

Daarna probeerde ik het met een oude 

computer waar XP op stond. Hiermee was 

het inderdaad zo geregeld en kon ik 3D kijken 

met PicturesToExe. Maar deze computer 

was erg oud en dus ook niet zo snel. Het 

29 


30 


bleek dat zelfs het overvloeien tussen de 

afbeeldingen nog schokkerig was, dus dit 

gaf toch geen bevredigend resultaat. 

Het volgende idee was om een Dual Boot 

systeem te maken op de nieuwere computer, 

waarbij het bij het opstarten mogelijk 

is om te kiezen tussen XP of Windows 7. 

Dit was een heel karwei. Want in de nieuwe 

computers van tegenwoordig zitten harde 

schijven die nog niet bestonden ten tijde 

van Windows XP. Dus de drivers daarvoor 

staan niet op de installatie CD. Het was dus 

eerst nodig om een nieuwe installatie CD te 

maken waar d.m.v. “Slipstreamen” de Sata 

drivers voor de nieuwere harde schijven er 

bij op stonden. Na het installeren moet dan 

het opstartmenu gemaakt worden met “EasyBCD”. 

Uiteindelijk had ik XP aan de praat. 

Maar toen was er iets geks aan de hand. 

Als ik de 2 projectors aansloot kon ik alleen 

maar de “clone mode” kiezen waarbij 

op beide projectoren hetzelfde te zien is. 

Maar als ik 2 monitors aansloot, was de 

“Spanmode” wel beschikbaar. En ook als ik 

1 projector aansloot en 1 monitor was de 

”Spanmode” aanwezig. Een erg vreemde 

situatie, temeer omdat dit met de oude XP 

computer, met dezelfde projectoren wel gewoon 

kon. 

Vervolgens ging ik weer aan het zoeken op 

internet. Toen kwam ik erachter dat er inmiddels 

toch een techniek is om in Windows 

7 de “spanmode” weer mogelijk te maken. 

Hiervoor moest ik de grafische kaart van 

de computer vervangen door een grafische 

kaart van AMD die “Eyefinity” ondersteunt. 

Deze grafische kaarten ondersteunen niet 

alleen 2 schermen, maar hiermee kun je 

in theorie zelfs wel 6 schermen aan elkaar 

koppelen tot 1 groot bureaublad. En omdat 

deze techniek al sinds 2009 bestaat is 

het ook helemaal niet duur meer. Er zijn al 

kaarten van 80,00 euro waar het op zit. 

Ook nVidea heeft inmiddels een techniek 

gelanceerd waarmee dit mogelijk is. Alleen 

noemen ze het daar “Surround”. Helaas zit 

dit bij die fabrikant alleen op de veel duurdere 

grafische kaarten. Of je moet meer- 

dere goedkopere kaarten aan elkaar koppelen 

via SLI wat helaas ook niet door alle 

moederborden ondersteund wordt. Dus dat 

is allemaal veel omslachtiger. Voordeel bij 

nVidea is wel dat ze daar veel uitgebreidere 

ondersteuning hebben voor stereoscopisch 

projecteren met 3D-Vision. 

Ik besloot om een grafische kaart te kopen 

van AMD met “eyefinity”. Op zich is het 

goed om bij de aankoop van een grafische 

kaart even te letten op de aansluitingen 

aan de achterzijde. Op de meeste grafische 

kaarten zitten tegenwoordig 3 aansluitingen: 

HDMI, VGA, DVI (zie figuur 2, v.l.n.r.). 

De beste kwaliteit krijg je door digitale kabels 

te gebruiken. Een VGA kabel is analoog, 

DVI en HDMI aansluitingen zijn beiden 

digitaal. Sterker nog, eigenlijk gaat er 

over deze kabels hetzelfde signaal voor het 

beeld. Het enige verschil is dat er bij HDMI 

ook geluid meegestuurd kan worden. Daarom 

is het ook heel goed mogelijk om een 

verloopkabel te kopen van DVI naar HDMI. 

In de kabel treedt dan geen verslechtering 

op van het signaal door het omzetten, want 

het is eigenlijk hetzelfde signaal. Je hebt 

dus minimaal 2 digitale aansluitingen nodig 

en dat mag 1x DVI en 1x HDMI zijn zoals in 

figuur 2. Je hebt dan 1 verloopkabel nodig 

van HDMI-DVI en 1 normale HDMI kabel. 

De projectoren hebben meestal geen DVI 

aansluiting, vandaar dat je aan die kant 

HDMI nodig hebt. 

Nu moest ik nog kiezen welk type grafische 

kaart ik zou kopen. Ik besloot om niet het 

allergoedkoopste model te nemen, maar 

een iets snellere kaart te nemen: De Sapphire 

Radeon HD 6850 voor 130,00 euro. 

Dit omdat PicturesToExe voor een groot 

deel gebruik maakt van de rekenkracht van 

de grafische processor. Dus bij een snellere 

grafische kaart loopt PicturesToExe ook 

soepeler. Achteraf bleek dit ook wel een 

goede keus te zijn want het zoomen zoals 

ik in ‘n vorige artikel beschreef gaat hiermee 

heerlijk soepel. Als je veel 3D spellen 

speelt op de computer dan is het nodig een 

nog snellere kaart aan te schaffen, maar 

voor het normale werk en PicturesToExe

is dit een prima keuze. Na het installeren 

van de kaart zoals beschreven in de bijgeleverde 

handleiding was het tijd geworden 

om de beamers aan te sluiten. Ik startte de 

computer op. Het koppelen van de beamers 

was nu kinderlijk eenvoudig. Allereerst klik 

je met de rechtermuisknop op het bureaublad. 

Dan kies je “Catalyst Control Center”. 

Dan klik je op “AMD Eyefinity voor meerdere 

beeldschermen” en dan op “Eyefinity 

beeldschermgroep maken”. Nu zien we het 

scherm zoals in figuur 3. In eerste instantie 

wil de computer de beelden boven elkaar 

koppelen, maar dat is niet onze bedoeling, 

Klik daarom op “2 beeldschermen 1x2” en 

wijzig dit in “2 beeldschermen 2x1”. Klik 

dan rechtsonder op “Doorgaan” en.... het 

werkt! Het bureaublad is nu keurig uitgerekt 

over de 2 beamers. 

Het is inderdaad zo simpel, hoewel er bij 

mij toch nog wat mis ging. Ik had namelijk 

1 HDMI kabel van 5m en een DVI-HDMI 

kabel van 3m. Het bleek dat de beamer die 

aangesloten was met de lange kabel soms 

even een signaal kreeg en daarna gelijk 

weer wegviel. Nu had ik op internet al gelezen 

dat de maximale kabellengte bij veel 

apparaten zo rond de 5m zit. Nu was het 

bij de oude XP machine en 

bij de oorspronkelijke grafische 

kaart steeds goed gegaan 

met de kabel van 5m. 

Blijkbaar heeft deze grafische 

kaart een net iets zwakker 

uitgangssignaal. Daarom 

verving ik de kabel door een 

exemplaar van 3m, en inderdaad 

was het probleem nu 

opgelost. 

Eindelijk kon ik nu in 3D 

projecteren op de nieuwe 

computer! Nu volgde er nog 

een periode van fine-tunen. 

De projectoren geven het 

scherpste beeld als er geprojecteerd 

wordt met de 

native resolutie. In dit geval 

Fig. 3: Eyefinity instellen. 

1920x1080. Daarbij is het de 

bedoeling dat de computer 

ook zijn signaal doorgeeft in de resolutie 

van 1920x1080 pixels en dat iedere pixel 

1:1 op dezelfde pixel van de projector terecht 

komt. Hierbij liggen echter allerlei instellingen 

dwars die dat verstoren. 

Allereerst is er de ”keystone correctie”. De 

bedoeling hiervan is dat de zijkanten van het 

beeld rechtgezet worden met het scherm. 

Dit wordt echter meestal niet optisch gedaan, 

maar digitaal door gewoon het beeld 

trapeziumvormig te verschalen. Op die manier 

komt dus nooit iedere pixel uit de computer 

op dezelfde pixel van de beamer. Het 

beste is dus om de beamer gewoon recht 

voor het scherm te zetten, dan heb je ook 

geen schuine lijnen en kun je de keystone 

correctie uitschakelen. Hiervoor druk je op 

de knop “menu” bovenop de Acer. Dan ga 

je naar het submenu “beeld”. Het menu ziet 

er dan ongeveer uit zoals weergegeven in 

figuur 4. Achter “Automatische Keystone” 

staat nu “auto”. Deze zetten we nu op “uit”. 

Ook de waarde eronder bij “Handmatige 

Keystone” moet op 0 staan. De manier hoe 

dit uitgeschakeld wordt verschilt natuurlijk 

wel bij andere beamers. 

De tweede verstoring van de scherpte is 

31 


32 


“overscan”. Dit probleem ontstaat omdat 

de beamer door de computer gezien wordt 

als een TV. En de meeste TV’s vergroten het 

beeld een paar procent om er voor te zorgen 

dat de randen van het beeld niet zichbaar 

zijn. Dit stamt nog uit het 

analoge tijdperk waarbij de 

randen van het beeld soms 

wat rafelig waren. Ondermeer 

doordat daar het Teletext 

signaal verstopt zat. 

Tegenwoordig is dat vergroten 

helemaal niet meer nodig, 

maar omdat dit altijd zo 

geweest is gebeurt het nog 

steeds. De computer “weet” 

dus dat bij TV’s het beeld 

vergroot wordt en denkt 

dus: Ik moet het beeld iets 

verkleinen, anders vallen de 

randen van het scherm af. 

Maar dat is dus iets dat we 

helemaal niet willen. 

Om dit uit te schakelen klikken 

we weer met de rechter 

muisknop op het bureaublad. 

Klik dan op “Catalyst 

Control Center”. Klik nu op 

Fig. 4: Menu beamer. 

“Mijn digitale beeldschermen” 

en vervolgens op 

“Opties schermgrootte”. Nu 

ziet het scherm eruit zoals 

in figuur 5. Je ziet dat 

het schuifje iets naar links 

staat. Dit betekent dat het 

beeld verkleind is. Schuif 

het schuifje nu helemaal 

naar 0%. En klik vervolgens 

op “Toepassen”. Je 

ziet nu dat het geprojecteerde 

beeld van 1 beamer 

inderdaad groter geworden 

is. Herhaal dit nu voor de 

andere beamer. Daarvoor 

moeten we eerst bovenaan 

op de naam van de beamers 

klikken, in dit geval 

“Acer H7531D”. Nu ziet het 

scherm eruit zoals in figuur 

6. Laat je muiscursor 

nu even zweven boven het grote blauwe 

scherm in het midden, hier komen nu 2 

vakjes met monitors tevoorschijn. Je moet 

nu op de monitor klikken die je nog niet gewijzigd 

hebt. Normaal gesproken is dat de 

Fig. 5: Overscan.

echtse. Dan krijg je weer 

een schuifbalkje te zien zoals 

in figuur 5. Schuif ook 

deze naar 0% en klik weer 

op “toepassen”. 

Ik had verwacht dat we er 

hiermee zouden zijn. Maar 

na een poosje merkte ik 

toch dat met name de kleine 

lettertjes erg slecht te lezen 

waren vanaf een meter 

of 3. De scherpte viel toch 

nog iets tegen. Na wat verder 

zoeken kwam ik erachter 

dat ook in de projectoren 

nog een instelling zit voor 

overscan. Deze staat standaard 

op “auto”. Dit is te 

zien onderaan op figuur 4 bij 

“HDMI scaninfo”. De andere 

mogelijkheden voor “HDMI 

Scaninfo” waren “overscan” 

of “underscan”. Het bleek 

dat ik de beamer in moest 

stellen op “underscan” om de overscan uit 

te schakelen. Over logica gesproken! Bij 

andere beamers kan deze benaming overigens 

weer heel anders zijn, bijvoorbeeld 

“No scaling”, “Just scan”, “Scan” of “1:1 

Pixel Perfect”. Raadpleeg dus je handleiding. 

Waarschijnlijk is overscan wel bij 

vrijwel alle beamers uit te schakelen. En 

als je een beamer hebt met het “HD ready 

1080p” logo erop dan is het zelfs verplicht 

dat die optie erop zit. 

Eindelijk was ik nu op het punt aangekomen 

dat alles draaide zoals ik graag wilde. 

De beamers aangestuurd op de Windows 7 

computer en dat met een optimale scherpte. 

Zelf projecteren in de huiskamer is nu 

dus weer bereikbaar geworden. Let er wel 

op dat dit verhaal een momentopname is. 

Wat de beste beamer is en wat de beste 

grafische kaart is kan over een jaar heel 

anders zijn. Bekijk dus ook zelf een aantal 

actuele vergelijkende reviews wanneer je 

ook deze stap gaat maken. 

Fig. 7: Monitor selecteren. 

Conclusies: 

1. DLP beamers met HD resolutie worden 

langzamerhand betaalbaar. 

2. Als je een nieuwe computer of grafische 

kaart koopt zorg dan dan er “Eyefinity” of 

“Surround” op zit. 

3. Zorg dat er 2 digitale uitgangen op de 

computer zitten: HDMI en/of DVI. 

4. Gebruik kabels die korter zijn dan 5 meter. 

5. Zet de keystone correctie uit voor de optimale 

scherpte. 

6. Zet ook de overscan uit, zowel in de 

computer als in de beamer voor de optimale 

scherpte. 

Robert vd Brink 

33 


34 


De recente 3D-film ‘Hugo’ van Martin Scorsese 

won 5 Oscars, na liefst 11 Oscar nominaties 

te hebben gekregen. De meeste van 

alle genomineerde films. Weliswaar gingen 

de belangrijkste Oscars naar ‘the Artist’, 

een stomme film die in de jaren dertig van 

de vorige eeuw speelt, maar ‘Hugo’, die ook 

in begin vorige eeuw speelt, kreeg de Oscar 

voor de beste cinematografie en voor de 

beste ‘visual effects’. En omdat er geen Oscar 

voor 3D bestaat moet dat gezien worden 

als prijzen voor de 3D in de film, en ook 

voor Robert Richardson en Demetri Portelli, 

de ‘stereographer’ van Scorsese. Martin 

Scorsese wordt beschouwd als één van de 

belangrijkste en invloedrijkste Amerikaanse 

filmmakers van alle tijden. Hij heeft films 

in bijna alle denkbare genres gemaakt en 

nu dus ook een film in 3D. 

De nieuwe populariteit van 3D-films betekende 

bijscholing voor zelfs de beste 2D-filmers, 

want een mooi 2D-beeld is niet altijd 

mooi in 3D. Dit is voor de leden van onze 

vereniging geen nieuws, maar de 3D-filmers 

moesten zich snel inwerken in de vele 

eigenaardigheden van het stereoscopisch 

afbeelden. Wat betekent scherpteverloop in 

de diepte, hoe scènes in de diepte op te 

bouwen, wat is het schijnvenster, welk effect 

heeft een grote of juist een kleine basis 

en hoe om te gaan met convergentie van 

de objectiefassen. Nu was daar al heel wat 

over geschreven tijdens en na de 3D-film- 

rage in de jaren 50 van de vorige eeuw toen 

er heel veel slechte stereofilms zijn geproduceerd 

(zowel artistiek als 3D-technisch 

slecht) en maar een handjevol goede. Maar 

nu alles digitaal gaat is experimenteren 

met 3D eenvoudiger en zijn stereoscopische 

effecten veel sneller te beoordelen 

zodat fulltime professionele cameralieden 

ook de kans hebben zich snel in te werken. 

En dat is aan ‘Hugo’ te zien. Scorsese keek 

met zijn team ook naar de twee beste 3Dfilms 

uit de jaren vijftig: ‘The House of Wax’ 

en Hitchcocks ‘Dial M for Murder’. 

In verzamelingen stereofoto’s van honderd 

en meer jaren geleden is al snel te zien dat 

er een aantal goede stereofotografen was, 

maar in een serie toeristische stereokaarten 

uit die tijd zijn er altijd nogal wat die 

(ook) in stereo oninteressant zijn, bijvoorbeeld 

grote lege pleinen zonder voorgrond. 

Maar de ‘Hugo’-filmers tonen dat zij begrijpen 

wat stereo boeiend maakt. Er zijn 

bijvoorbeeld vele fraaie doorkijkjes en in 

de diepte zich uitstrekkende scènes, heel 

weinig scènes zonder stereo-effect en veel 

actiescènes in de diepte. Om te helpen met 

de uitdagingen van filmen in 3D werd ‘stereographer’ 

Demetri Portelli aangetrokken. 

Tijdens de opnamen kon hij op een stereomonitor 

kijken en met een afstandsbediening 

de twee camera’s aanpassen. Portelli 

zegt “3D verbetert het kijken. Het creëert 

een fysieke wereld dichter bij de werkelijk-

heid dan ooit tevoren, het intensiveert het 

betrekken van het publiek bij het verhaal.” 

De film is gebaseerd op het boek ‘The Invention 

of Hugo Cabret’ van Brian Selznick, 

onlangs ook in het Nederlands verschenen 

als ‘De Uitvinding Van Hugo Cabret’. Dit 

boek bestaat voor de helft uit tekeningen 

die op een film-storyboard lijken. Het verhaal 

is uitgebreid op internet te vinden. 

In het kort, Hugo is een wees die in 1931 

woont in de muren, kruipruimtes en onderhoudsbuizen 

van een treinstation in Parijs. 

Hij probeert een automaton te repareren. 

Dat is een forse mechanische pop die een 

pen in zijn hand houdt waarmee hij zal 

schrijven wanneer het mechaniek weer 

werkt. Voor de reparatie steelt Hugo radertjes 

uit een speelgoedwinkel op het station. 

De eigenaar van de winkel blijkt later de 

maker van de automaton te zijn en een pionier 

van de speelfilm, nl. George Méliès. 

In tegenstelling tot Hugo en de andere personen 

in de film ‘Hugo’ is George Méliès een 

historische persoon. Hij is dan ook het echte 

onderwerp van Scorsese’s film. George 

Méliès (1861-1938) zag in 1895 de eerste 

publieke filmvoorstelling van de gebroeders 

Lumière. Hij was er uitgenodigd door Antoine 

Lumière (de vader van de broers). 

Le_voyage_dans_la_lune, (originele tekening). 

Méliès stortte zich voluit op het nieuwe medium. 

Hoewel de Lumières bekender zijn, 

is George Méliès misschien belangrijker 

geweest in de vroege filmgeschiedenis. Hij 

nam in 1896 zijn eerste film met trucages 

op, nu ‘special effects’ genoemd, waarbij 

zijn ervaring als goochelaar en illusionist 

(bijvoorbeeld met het doorgezaagde meisje) 

hem hielp. In 1897 bouwde hij in Parijs 

de eerste filmstudio. 

De Lumières maakten vooral documentaires, 

maar Méliès vertelde verhalen in zijn 

films. In uitvoerige flashbacks toont Scorsese 

hoe Méliès zijn films produceerde met 

fragmenten van de behouden films en met 

nieuw nagebouwde decors die nu in 3D gefilmd 

zijn. Ook zijn enkele fragmenten uit 

oude films van 2D naar 3D geconverteerd 

waarbij het lastig bleek de originele ‘korrel’ 

in 3D weer te geven. Simpel copiëren naar 

het tweede beeld kan niet want dan ontstaat 

een korrelig plat vlak ergens verticaal 

in de scène. Maar er moet wel links-recht 

correlatie van de korrels zijn om retinale 

rivaliteit te voorkomen. Het is uiteindelijk 

gelukt. 

Een beroemde Méliès-film is “Le Voyage 

dans la Lune” (de reis naar de maan) uit 

1902 met een duur van circa 15 minuten. 

De film was vooral gebaseerd 

op het verhaal van 

Jules Verne. Er zijn verschillende 

versies van de 

film op YouTube te vinden, 

al ontbreekt bij de meesten 

de slotscène met de 

huldiging van de maanreizigers. 

Méliès’ films werden 

vaak, beeldje voor 

beeldje, met de hand ingekleurd, 

zoals dat toen 

ook vaak met stereokaarten 

gebeurde. Onlangs 

is een ingekleurde versie 

van de maanfilm teruggevonden 

en gerestaureerd. 

De maan uit Méliès’ decor 

is door Scorsese’s team 

in 3D gereconstrueerd en 

35 


36 


een deel van de film wordt in ‘Hugo’ opnieuw 

getoond. Maar nu in 3D! 

Méliès’ films waren ook in de Verenigde 

Staten een groot succes en van verschillende 

films zijn gepirateerde versies bekend. 

Zelfs zijn er versies waarin Méliès’ merknaam 

was vervangen door die van de Edison-company! 

Daarom opende Méliès zelf 

een distributiekantoor in New York. En om 

de productie te versnellen werden de scènes 

in Parijs met twee filmcamera’s naast 

elkaar gefilmd. In ‘Hugo’ zijn er inderdaad 

ook enkele scènes waarin we zien dat er 

met twee camera’s gefilmd wordt, maar 

over het doel ervan zegt Scorsese’s film 

niets. Twee camera’s, dus een stereofilm? 

Dat was een uitdaging die recent door enkele 

filmhistorici is verwezenlijkt. Van twee 

Méliès-films uit 1903 werd zowel een “Franse” 

als een “Amerikaanse” copie gevonden 

en dezen zijn vorig jaar in Parijs met groot 

succes in stereo vertoond. 

In ‘Hugo’ zijn nog verschillende andere 

opmerkenswaardige gebeurtenissen. Zo is 

er een scène waarin zeer spectaculair het 

Hugo en de stationschef bij de klok. 

treinongeval op het Gare Montparnasse 

uit 1895 in 3D wordt getoond. Doordat de 

remmen weigerden reed de trein door de 

stootblokken, het perron en de wand van 

het station. De voorkant van de locomotief 

kwam een verdieping lager neer op de 

Place de Rennes waarvan een bekende foto 

bestaat. De machinist en de stoker overleefden 

door op tijd van de locomotief af te 

springen. Scorsese kon de treinscène in zijn 

film opnemen door hem te laten spelen in 

een nachtmerrie van Hugo. In veel films komen 

zogenaamde “goofs” voor waar details 

niet kloppen. En ik dacht er één te zien kort 

voor de treinscène. Hugo ziet de sleutel van 

de automaton liggen tussen de rails in het 

grind, hij springt van het perron om hem te 

pakken, maar dan ligt de sleutel ineens op 

een dwarsligger (…). Hugo wordt door de 

aanstormende locomotief overreden, maar 

het is immers een nachtmerrie. De Internet 

Movie Database keurde de “goof” daarom 

ook af, in een droom kan alles... 

Een aardig detail is ook dat de bozige stationschef 

in de film fraai wordt gespeeld door 

de Britse komiek Sacha Baron Cohen, meer

ekend als ‘Borat’ (Cultural Learnings of 

America for Make Benefit Glorious Nation 

of Kazakhstan). Van de gelukkig spaarzame 

“door-het-schijnraam effecten” is de beste 

die van een 3D-close-up van het boze gezicht 

van de stationschef. Scorsese is overigens 

niet zuinig met 3D-kunstgrepen. Hij 

riep vaak tijdens de opnamen: ‘niet zuinig 

zijn met de paté!’, wat betekende dat de 

stereo-effecten sterker moesten zijn. 

Hugo is Scorcese’s eerste film in 3D en als 

het aan hem ligt maakt hij al zijn volgende 

films in dat formaat. Tijdens een persconferentie 

vertelde hij dat 3D hem als kind 

al fascineerde. Hij herinnert zich de vorige 

3D-revolutie van begin jaren vijftig. 

Die mislukte door slechte 3D-techniek en 

tweederangs horrorfilms. Toch gelooft hij 

dat 3D ditmaal wel doorzet, zoals andere 

dingen die film meer op de echte wereld 

laten lijken: geluid en kleur. 

Volgens Sir Ben Kingsley, die de rol van 

Hugo met Méliès (Ben Kingsley). 

George Méliès speelde, is 3D bij Scorsese 

vooral effectief in de close-up. “Het is bij 

Marty niet alleen een visueel spektakel, 

maar een middel om het verhaal te vertellen. 

Voor acteurs werkt 3D als een röntgenfoto. 

Als kijker zie je, of voel je, nog 

veel sterker wat er in een acteur omgaat. 

3D vereist precies en ingetogen acteren. Ik 

hoop en verwacht dat mensen door Hugo 

gaan beseffen dat het geen gimmick is.” 

Is Martin Scorsese niet bang dat hij, zoals 

Hitchcock in 1954 met Dial M. for Murder, 

de perfecte 3D-film maakt op een tijdstip 

dat het formaat al weer uit de mode raakt? 

De filmmaker huivert, lacht dan. “Tsja, raak 

ik helemaal opgewonden van 3D en is de 

rest van de wereld erop uitgekeken. Net 

mijn mazzel! Maar de teerling is geworpen. 

Hier is mijn film.” 

Abram Klooswijk 

[Interviewfragmenten deels uit de NRC] 

37 


38 


Stereofotografie voor beginners! (2) 

1.9 Beeldcontrole met Easy Adjustment 

Hoewel we alle waarden op de juiste manier 

hebben ingevuld, kan het toch nog 

voorkomen dat het stereoplaatje dat we 

gemaakt hebben niet goed te projecteren 

is met de beamers. Om dat te voorkomen 

voeren we een controle uit met Easy Adjustment, 

een krachtig gereedschap van 

SPM waarmee heel veel beeldcorrecties 

ook handmatig kunnen worden uitgevoerd, 

zoals hoogteverschillen en rotaties opheffen, 

grootteverschillen en zelfs ook kleurverschillen 

tussen de beelden aanpassen. 

Het gereedschap wordt geopend door op 

de knop Easy Adjustment te drukken (4e 

knop van rechts in de rij symbooltjes) of 

gewoon K aan te slaan. Figuur 23 laat het 

menu zien waarin al een paar waarden zijn 

gewijzigd: Flashing en Show Grid. We beginnen 

met Show Grid in te stellen op 30, 

wat inhoudt dat het linker- of rechterbeeld 

wordt verdeeld in roosterhokjes met een 

breedte van 1/30 van de beeldbreedte. Op 

die manier kunnen we eenvoudig controleren 

of de vertepunten in het linker en rechterbeeld 

niet te ver uit elkaar liggen. De 

verste punten in ons beeld zijn ongetwijfeld 

de bomen en door afwisselend op de knop 

Left(Red) en Right(Cyan) te drukken zien 

we dat deze vertepunten ruimschoots binnen 

de roosterbreedte vallen, wat door de 

(door mij) aangebrachte gele streepjes nog 

duidelijker wordt. 

Waarom mogen die vertepunten niet meer 

dan 1/30e van de beeldbreedte verschillen? 

Stel dat het vertepuntsverschil 1/20e 

van de beeldbreedte zou zijn. Als linker en 

rechterbeeld op een scherm worden geprojecteerd 

met een breedte van 4,3 m dan 

zouden deze vertepunten bijna 220 mm 

uit elkaar liggen en de kijkers, vooral op 

de eerste rij, zouden heel sterk moeten divergeren 

(scheel kijken naar buiten) omdat 

onze oogpupillen slechts ongeveer 65 mm 

uit elkaar liggen (Zie ook Fig. 18). Bij kijken 

in de verte (oneindig) staan onze blikrichtingen 

evenwijdig en dus op een afstand 

van 65 mm. Eigenlijk zouden bij projectie 

de vertepunten dus ook op een afstand van 

niet meer dan 65 mm moeten liggen. Het 

blijkt echter dat de meeste mensen wel een 

beetje (ongeveer 1 graad) kunnen divergeren, 

vandaar het compromis van 1/30e. 

Een heel belangrijk punt om te controleren 

is de voorgrond. Wanneer de meest vooraan 

liggende objecten (grassprietjes in 

figuur 23) niet verspringen als we afwisselend 

de Left(Red) en Right(Cyan) knop 

indrukken, betekent dit dat deze op precies 

hetzelfde punt op het projectiescherm vallen 

en de kijkers ervaren dit dus als punten 

die qua diepte in het vlak van het projectiescherm 

liggen (zie ook figuur 18). Dat 

verspringen kunnen we ook eenvoudig laten 

doen door SPM als we de knop Flashing 

indrukken. Maar verander dan de default 

waarde 20 wel eerst in minstens 40 omdat 

het verspringen anders veel te snel gaat. 

Als bij dat Flashen het blauwe beeld van 

de grassprietjes steeds iets rechts van de 

rode te zien zijn, betekent dit dat ze bij 

projectie iets achter het projectiescherm te 

zien zijn, wat een zeer natuurlijke indruk 

geeft. Mocht echter blijken dat de “blauwe 

sprietjes” steeds naar links springen, dan 

komen ze stereoscopisch gezien vóór het 

schijnraam en dat is onacceptabel omdat 

we onder natuurlijke omstandigheden bij 

het kijken door een raam nooit meemaken 

dat het grasveld doorloopt tot binnen de 

kamer. Voor de kop van een koe (maar dan 

ook alleen de kop) of de loop van een kanon 

(maar alleen de loop) is dit geen bezwaar 

en veroorzaakt in de zaal nogal eens een 

“Aaah”, mits men het niet overdrijft. 

Hoe kunnen we nu de voorgrondfout van 

de grassprietjes herstellen? Dat gaat heel 

eenvoudig door tijdens het Flashen op het 

(door mij) geel omcirkelde zwarte pijltje te

drukken dat in figuur 23 bovenin te zien is. 

Doe dat net zolang totdat de “blauwe grassprietjes” 

weer keurig naar rechts springen. 

Controleer daarna wel of de vertepunten 

nog wel aan de voorwaarde voldoen, want 

die gaan met deze manoevre ook verder uit 

elkaar en zo zouden we van de “drup in de 

regen” kunnen belanden en in dat geval is 

er maar één oplossing: weggooien die dia, 

tenzij we vanuit het origineel nog een andere 

uitsnede kunnen maken waarbij een 

heel stuk voorgrond wordt weggecropped 

en dan de procedure opnieuw uitvoeren. 

Hoe we bij het maken van een stereofoto al 

fouten kunnen voorkomen vormt een apart 

verhaal, dat in de Appendix is opgenomen 

onder de veelzeggende titel:” Voorkomen is 

beter dan genezen”. 

2.0 Resize 

Tot nu toe hebben we aan de afmetingen 

van de beelden in pixels niets veranderd, 

behalve dat door het maken van de uitsnede 

het aantal pixels wel is verminderd. 

Zoals reeds eerder ter sprake kwam, moeten 

de stereoparen voor projectie met de 

beamers een resolutie van 3840x1200 hebben 

en in figuur 22 (blauwe balk bovenin) 

is te zien dat ze veel groter zijn, namelijk 

3762x2350. Ook figuur 25 geeft bij Original 

Image Size die afwijkende resolutie aan. 

Om ze aan te passen gaan we als volgt te 

Fig. 24. 

Fig. 25. 

39 

Fig. 23. 


40 


werk. Kies in de rij symbooltjes het Maltheser 

kruis, Resize, (figuur 24), zet een 

vinkje bij “Keep Aspect-Ratio with border” 

(figuur 25) en vul daarna de waarden 1920 

en 1200 in.). Mocht namelijk de verhouding 

niet exact 16:10 zijn, dan plaatst SPM 

ter weerszijden van het linker en het rechterbeeld 

een (zwart) balkje (border), zodat 

het stereoplaatje als geheel toch een 

breedte van 3840 pixels krijgt na drukken 

op OK. Vergeet ook niet een vinkje te zetten 

bij Resample. 

Waarom leggen we zo de nadruk op het 

woord daarna? De reden is dat het bij projectie 

nogal eens voor komt dat het linker 

en rechter beeld niet precies op elkaar passen 

en bij controle blijkt dan dat men eerst 

1920 en 1200 heeft ingevuld en daarna 

pas Keep Aspect-ratio with border. Achteraf 

blijkt dan dat intussen de waarden voor X 

en Y weer gewijzigd zijn en men verzuimd 

heeft om dat te herstellen. 

De vraag wordt nog wel eens gesteld waarom 

men niet de waarde 3840 moet invullen 

voor X. De reden is dat we nog steeds te 

maken hebben met twee deelbeelden die 

beide aangepast moeten worden aan de 

Fig. 26. 

juiste resolutie en pas daarna mogen worden 

samengesteld tot een stereopaar. Maar 

we hadden toch al een stereopaar, want 

onder punt 1 in hoofdstuk 1.8 stond “Open 

Stereo Image”.? Dat is juist maar SPM 

splitst zo’n paar weer in twee deelbeelden 

om op beiden de bewerkingen te kunnen 

toepassen, wat in figuur 19 duidelijk te zien 

is. Rest ons nog om de qua resolutie aangepaste 

beelden op te slaan via File: “Save 

Stereo Image” (figuur 26). 

Aanbevolen wordt om dit te doen in een 

aparte map “Stereoparen van Kees 1920” 

zodat de originele stereoparen in de map 

“Stereoparen van Kees” bewaard blijven en 

later weer opnieuw gebruikt kunnen worden 

om bijvoorbeeld voor andere beamers 

of een Cobox geschikt te maken. Het menu 

in figuur 26 biedt meteen de mogelijkheid 

om te controleren of het stereoplaatje de 

correcte resolutie heeft (3840x1200) en of 

de beide deelbeelden keurig tegen elkaar 

“aangeplakt” staan zonder tussenruimte. 

Bij Image Quality: moet 99 staan voor een 

hoge kwaliteit van de opslag. Als dat niet zo 

is, kan men met de schuifregelaar eronder 

dit alsnog aanpassen. 

Een voorbeeld van een plaatje waarbij 

men wel gebruik moet maken van borders 

is in figuur 27 te zien, waar de compositie 

van het beeld met verhouding 4:3 het 

niet toelaat om er een 1920x1200 plaatje 

van te maken. Door gebruik te maken van 

de borders wordt het beeld keurig ingebed 

in een 1920x1200 kader, wat weer keurig 

zichtbaar is als men Save Stereo Image oproept. 

SPM heeft nog veel mogelijkheden 

die we hier onbesproken laten, maar waarmee 

men naar hartelust kan experimenteren. 

Enkelen ervan willen we wel nader 

toelichten omdat ze, ook door beginners, 

vaak gebruikt worden. Dat zijn het verscherpen 

van het beeld (Sharpen) , tekst 

toevoegen (Add text) en Auto Color Adjustment. 

“Sharpen” vindt men onder Edit en 

20 is hierbij een veel gebruikte waarde. Als 

men wil verscherpen dan moet dit altijd als 

laatste bewerking plaats vinden voor het 

opslaan. Om na een bijzondere bewerking

terug te keren naar de originele toestand 

drukt men gewoon op Z. 

2.1 Tekst toevoegen 

Een mogelijkheid die heel veel gebruikt 

wordt is tekst toevoegen: Kies onder Edit 

”Add text” en dan krijgt men een menu te 

zien als in figuur 28. Door naast Text color 

op de Select knop te drukken kan de 

gewenste kleur van de tekst gekozen wor- 

den en bij FONT de grootte en vorm van de 

tekst. Nadat bij Input Text de tekst is ingevoerd 

kan eventueel bij Use shadow een 

vinkje gezet en bij Shadow color de kleur 

zwart gekozen worden om een zwarte schaduw 

naast de tekst te creëren. De breedte 

van de schaduw kan ingesteld worden bij X 

en Y. Als die beide waarden gelijk zijn komt 

de schaduw onder een hoek van 45 graden 

naast de tekst. De plaats van de tekst kan 

heel eenvoudig gekozen worden door de 

41 

Fig. 27. 


Fig. 28.

42 


tekst met de muisaanwijzer vast te pakken 

en met ingedrukte muisknop te verslepen. 

Nadat men op OK gedrukt heeft kan het 

resultaat worden bekeken en meteen geconstateerd 

worden dat de tekst niet alleen 

in het linker maar ook in het rechterbeeld 

is geplaatst. Dat scheelt een hoop gedoe 

met op de exacte hoogte brengen van de 

tekst en vooral op de juiste horizontale afstand 

van de rand van het beeld. Indien in 

het hokje naast Depth een nul wordt gezet, 

komt de tekst in het rechterbeeld op precies 

dezelfde afstand van de rand als in het 

linkerbeeld en dat betekent dat bij projectie 

de tekst in het vlak van het projectiescherm 

gezien wordt. Het wordt meestal als prettiger 

ervaren als de tekst iets achter het 

projectiescherm valt en dat realiseren we 

door bij Depth niet een nul maar -2 of -3 in 

te vullen. Een positieve waarde leidt tot een 

tekst die voor het projectiescherm hangt. 

Men kan dat zelf eenvoudig waarnemen 

met de al eerder genoemde (spiegel)kijker 

van figuur 17 of in de anagliefen stand. Is 

men niet tevreden? Geen nood: met een 

druk op de Z knop wordt het resultaat weggeveegd 

en kan men een nieuwe poging 

wagen. 

2.2 Eenvoudige Beeldbewerking 

Het komt nog wel eens voor dat er een 

Fig. 29. 

klein helderheids- en/of kleurverschil bestaat 

tussen het linker en rechter beeld. 

Dat kan heel snel worden hersteld door op 

het op één na laatste knopje te drukken in 

de rij van symbooltjes (zie figuren 22 en 

27). Dat heet Auto Color Adjustment en is 

ook bereikbaar onder Adjust. In dat laatste 

geval ziet men ook dat bij het aanpassen 

van kleur of helderheid het linker plaatje als 

referentie wordt gebruikt (figuur 29). Wil 

men juist het linkerbeeld aanpassen, dan 

kan men hier het rechterbeeld als referentie 

kiezen. 

Meer mogelijkheden biedt Color Adjustment 

(figuur 30) dat eveneens bereikbaar 

is onder Adjust en daarmee kan de kleur 

(Hue), de kleurverzadiging (Saturation) en 

de Helderheid (Lightness) desgewenst worden 

aangepast. Een waarschuwing is echter 

op zijn plaats want het blijkt maar al 

te vaak dat dit soort aanpassingen niet bepaald 

tot een mooier beeld leiden. Het is alleen 

geschikt voor gebruikers met ervaring 

op het gebied van kleurbeheer. Wel algemeen 

goed bruikbaar is Gamma waarmee 

de gemiddelde dichtheid (zwarting) kan 

worden veranderd, zodat bij voorbeeld zeer 

donkere delen van het beeld, waarin nauwelijks 

nog details te onderscheiden zijn, 

enigszins opgelicht kunnen worden, zonder 

dat daarbij de lichte partijen (wolkenluch- 

ten) ook lichter gemaakt 

worden. Dat laatste treedt 

namelijk op als de helderheid 

(Lightness) wordt opgevoerd. 

2.3 Een show samenstellen 

Nu alle stereoparen gecontroleerd 

zijn op de juiste resolutie 

(3840x1200) (3840x1200) is het 

zeer verstandig verstandig om enkele 

plaatjes vooraf eens in Huizenzen 

bij het onderdeel Dia’s 

van van Leden te laten beoordelen 

door de Stereodokter 

van Keulen. Als daarbij 

geen problemen optreden

Fig. 30. 

let niets ons meer om er een show mee 

samen te stellen, die met de beamers vertoond 

kan worden. Een veel gebruikt programma 

hiervoor is PicturesTo Exe, dat inmiddels 

aan versie 7.0 toe is en waarvan 

een probeerversie gratis is te downloaden 

via www.wnsoft.com. Een sleutel om het 

programma echt te kunnen gebruiken krijgt 

men toegestuurd na betaling van $ 75. Een 

Fig. 31. 

andere mogelijkheid biedt 

het gratis programma 

Wings Platinum Basic 4, 

dat gedownload kan worden 

via www.hdav.nl/ 

wings-platinum/downloaden 

en Installatie 

Wings Platinum 4 te kiezen 

waar ook een duidelijke instructie 

staat om vooraf de 

juiste versie van DirectX te 

installeren, die noodzakelijk 

is voor de goede werking 

van Wings. 

Wings Platinum Basic 

Als het programma geinstalleerd 

is en geopend wordt komt de 

keuzevraag: Automatic creation of a digital 

slide show of Creation of a new AV project. 

We kiezen voor het eerste en dan komt 

het volgende scherm tevoorschijn waarin 

we kiezen voor All pictures in a folder en 

daarbij gaan we op zoek naar Stereoparen 

van Kees 1920. We drukken daarna op OK. 

Dan worden de stereoparen ingeladen en 

kunnen we indien gewenst de standtijd van 

de dia’s iets verlengen door bij Display time 

43 


44 

Fig. 32. 


Fig. 33. 

5 in te vullen. De overvloeitijd (Fade time) 

laten we staan op 0,50 sec en drukken op 

Voltooien, waarmee het scherm ontstaat 

volgens figuur 32. De stereobeelden staan 

nu in de dia observatiebox maar ze zijn ook 

al keurig met de ingestelde overvloeitijd in 

het beeldspoor geplaatst. Mocht je toch niet 

tevreden zijn over de volgorde dan kun je 

bij voorbeeld Kees 06 uit de diabox met de 

muis vastpakken en slepen naar Kees 02 in 

het beeldspoor en daarna Kees 02 uit de di- 

abox slepen naar de oorspronkelijke plaats 

van Kees 06 in het beeldspoor. Het scherm, 

aangeduid met Screen 1, heeft duidelijk 

nog niet de juiste beeldverhouding en om 

dat te veranderen dubbelklikken we in dat 

scherm en kiezen dan Screen properties 

waarbij figuur 33 zichtbaar wordt. 

Onder Aspect ratio zoeken we (met het 

zwarte driehoekje) naar User defined en 

vullen daar de juiste pixelafmetingen van

het stereobeeld in: 3840 x 1200 evenals 

bij Output size en Picture display data. De 

reden dat we onder Preview voor de Max. 

picture size 50 % invullen is gelegen in het 

feit dat we bij het bewerken van het Wings 

project soms snel van het ene beeld naar 

het andere willen schuiven en als die beelden 

de volle resolutie hebben, gaat dat tergend 

langzaam. In figuur 34 is het resultaat 

te zien nadat we op OK gedrukt hebben en 

figuur 35 laat zien wat er gebeurt als we 

in het audiospoor dubbelklikken en Insert 

Sample hebben gekozen: we kunnen nu op 

zoek naar een geschikte achtergrondmuziek, 

hier “Telemannkwartet01”. Op openen 

drukken heeft als resultaat dat de muziek 

in het audiospoor staat, maar na afspelen 

(gewoon op de spatiebalk drukken) bleek 

dat er nog een aankondigingstekst aan 

vooraf ging, wat duidelijk te zien is in figuur 

36. Om die te verwijderen gaan we met de 

muisaanwijzer precies op het begin van de 

45 

Fig. 34. 


Fig. 35.

46 

Fig. 36. 


muziek staan. De muisaanwijzer verandert 

dan van een pijl in een soort kruis en met 

ingedrukte muisknop kan men dan het begin 

verschuiven tot het gewenste punt, zoals 

in figuur 37. 

Opmerking: Als de show gestart 

is door op de spatiebalk 

te drukken (wat in veel 

programma’s gebruikelijk is) 

en men daarna weer op de 

spatiebalk drukt, wordt de 

show gepauzeerd en niet 

gestopt, zoals te zien is aan 

de muisaanwijzer die een 

vierkantje aan de pijl heeft 

hangen. Dat is lastig omdat 

verdere bewerkingen dan 

niet meer uit te voeren zijn. 

Door op de muis te klikken 

is dat op te heffen. Men kan 

dit probleem voorkomen 

door de show te starten en 

te stoppen met de bekende 

knoppen, die in figuur 

37 naast de tijdaanduiding 

0:10.750 te zien zijn: een 

pijltje voor het starten en 

een vierkantje om te stoppen.Het 

muziekfragment is 

veel langer dan de beeldpre- 

sentatie, zoals we zien in figuur 36, waar 

de muziek nog doorloopt rechts naast het 

schermpje. Om dat aante passen zetten we 

met de muis de wijzer precies op het punt 

waar het laatste beeld eindigt en na rechts- 

Fig. 37.

klikken kiezen we in het 

ontstane menu Cut Right 

Part (figuur 38) waardoor 

de muziek nu eindigt op 

het moment dat het laatste 

beeld verdwenen is zoals in 

figuur 39. 

Bij het afspelen horen we 

dat de muziek abrupt eindigt 

en dat is natuurlijk 

niet de bedoeling. Dat veranderen 

we door in de gele 

lijn bovenin het audiospoor 

met de muis een punt te 

kiezen ruim voor het einde 

van de muziek en daarop 

dubbel te klikken. Dan ontstaat een knooppunt 

(figuur 39) en met de muis pakken 

we daarna het (rode) eind-knooppunt vast 

en slepen dat verticaal naar beneden. Bij 

het afspelen horen we nu een mooie fadeout. 

Mocht de muziek te hard klinken, dan 

kun je via Properties (figuur 38) met een 

schuifregelaar het niveau aanpassen tot 

bv -3 dB. Wanneer na alle aanpassingen 

de show naar tevredenheid verloopt, wat 

in Full screen prachtig bekeken kan worden 

door op F5 te drukken (en na afloop 

op Esc), gaan we er een uitvoerversie (Exe 

als afkorting van Executable) van maken, 

die op elke andere computer en dus ook in 

Huizen is af te spelen. Daarvoor kiezen we 

onder Output “Exe presentation”, 

waarbij het scherm 

van figuur 40 te voorschijn 

komt. 

Bij Reference size vullen 

we weer de totale breedte 

van de beelden in: 3840 

en we zetten een vinkje bij 

Compress pictures. Door 

de waarde 20 in te vullen 

wordt de grootte van het 

Exe bestand aanzienlijk 

kleiner terwijl de kwaliteit 

van de vertoonde beelden 

er nauwelijks onder lijdt. 

Het gebeurt nog al te vaak 

dat het projectieteam gi- 

Fig. 38. 

gantische Exe bestanden aangereikt krijgt 

omdat men geen compressie heeft toegepast 

in de waan dat de beelden dan veel 

mooier zouden zijn. Het Exe bestand moet 

natuurlijk ergens worden opgeslagen, in 

ons geval gebeurt dat in de map Digitale 

shows onder de naam “Kees Show”. Na 

drukken op Start wordt de Exe gemaakt. 

Opmerking: Als het Exe bestand wordt toegestuurd 

aan vrienden of bekenden, wordt 

men vaak verrast door de mededeling dat 

de show niet af te spelen is. De reden is dan 

meestal dat het een oudere computer betreft, 

die nog niet is voorzien van de juiste 

DirectX versie, waarover in het begin van 

Fig. 39. 

47 


48 


dit hoofdstuk reeds werd gesproken (www. 

hdav.nl/wings-platinum/download en Installatie 

Wings Platinum 4 kiezen). 

PicturesToExe 

Fig. 41. 

Fig. 40. 

Nadat PicturesToExe Deluxe 

is gedownload van 

www.wnsoft.com en geopend, 

komt er een volgend 

schermpje te voorschijn 

waarin gevraagd 

wordt om het project een 

naam te geven (figuur 41). 

We kiezen voor “Kees” en 

omdat de juiste beeldverhouding 

(3840:1200 of 

32:10 ) er niet bijstaat, 

laten we de voorgestelde 

4:3 maar staan. We zullen 

dat later wel recht zetten. 

Via de knop voor de C-schijf (door mij geel 

omcirkeld in figuur 42) gaan we op zoek 

naar de map Stereoparen van Kees 1920, 

selecteren alle beelden en slepen ze naar 

de tijdlijn onder in figuur 42. In figuur 43 

is het resultaat daarvan zichtbaar als een 

tijdschaal met genummerde blokjes, die 

de dia’s aanduiden met daarboven een 

grijs balkje met een lengte van 1,5 sec als 

overvloeitijd. Als de tijdlijn indeling niet 

is geactiveerd, worden de beelden als miniatuur 

afgebeeld, maar het is handiger 

om dan de tijdlijn indeling te kiezen via 

Fig. 42.

Fig. 44. 

Fig. 43. 

Weergave (kan ook via F6). Alleen wanneer 

we niet tevreden zijn over de volgorde van 

de dia’s kunnen we met F6 overstappen op 

de miniatuur weergave en zo’n miniatuur 

met ingedrukte muisknop gewoon verslepen 

naar de gewenste plaats. 

We gaan nu het project aanpassen aan 

onze wensen door Projectopties te kiezen 

onderin figuur 42. In het eerste tabblad van 

Projectopties (Primair) in figuur 43 kunnen 

we de standtijd van de dia’s aangeven en 

hier hebben we gekozen voor 5 sec. Om 

voor alle dia’s diezelfde standtijd toe te 

passen, drukken we op Alle dia’s aanpassen. 

Ook hier is er nog geen mogelijkheid 

om de juiste beeldverhouding toe te kennen, 

dus laten we 4:3 maar gewoon staan. 

Wel zorgen we ervoor dat na de laatste dia 

de show gestopt wordt. In de tijdlijn zien 

49 


50 


we dat de dia’s een standtijd van 5 sec 

hebben gekregen. Dat gebeurt overigens 

pas na op OK gedrukt te hebben en in dat 

geval openen we Projectopties opnieuw en 

kiezen het tabblad Audio, waarin we een 

achtergrondmuziekje kunnen plaatsen door 

op Toevoegen te drukken (figuur 44). Het 

geluidsspoor kunnen we zichtbaar maken 

door op de knop te drukken met het “kriebeltje” 

naast Aanpassen. 

Dan constateren we dat het muziekje te 

lang is want het einde van de laatste dia ligt 

op 30 sec. Geen nood: Na drukken op Aanpassen 

komt het volgende scherm tevoorschijn, 

waarin we de juiste tijdsduur van 

de muziek kunnen instellen (0 – 30 sec). 

Tevens hebben we voor het in- en uitfaden 

een waarde van 3 sec ingevoerd en het resultaat 

is in de bijbehorende geluidscurve 

te zien. Wil je het resultaat ook hoorbaar 

maken, druk dan op het zwarte pijltje naast 

het aangevinkte blokje met de tekst Enveloppegenerator 

actief. Het schuifje rechtsboven 

in het Geluidscurve schermpje dient 

om de tijdschaal te vergroten voor het 

nauwkeurig bewerken van het geluid. In 

principe biedt dat de mogelijkheid om ook 

nog commentaar toe te voegen afkomstig 

van een tweede geluidsspoor, maar dat is 

een zeer omslachtige methode die buiten 

het kader van dit artikel valt. Een gevorderde 

gebruiker kan daarvoor terecht in het 

3D-Bulletin190: pagina’s 35-37. 

Het volgende tabblad Dia/Scherm (figuur 

46) biedt eindelijk de mogelijkheid om 

de juiste resolutie in te stellen voor het 

weergeven van de beelden: 3840 x 1200. 

Desgewenst kan men de beelden ook nog 

enigszins verscherpen door bij de misleidende 

term Onscherpmasker de waarde 

70 in te vullen of te kiezen voor Statisch 

beeld wat dezelfde waarde oplevert. Vast 

diaformaat moet absoluut niet worden aangevinkt 

omdat dit bij het vertonen van de 

show op schermen met een formaat afwijkend 

van 1920x1200 tot problemen leidt. 

Als men nu nog eens gaat kijken op het primaire 

tabblad, dan zal men zien dat nu bij 

de beeldverhouding het woord Aanpassen 

is verschenen ten teken dat we de resolutie 

hebben aangepast aan een vorm die niet 

in het rijtje voorkomt. Het laatste tabblad 

waarin we wijzigingen moeten aanbrengen 

is weergegeven in figuur 47 en biedt 

de mogelijkheid om allerlei merkwaardige 

overgangen te creëren, die vrijwel alle op 

één na voor stereoprojectie minder geschikt 

zijn. Dat neemt niet weg dat men er 

naar hartelust eens mee kan experimenteren. 

Als er in het scherm al allerlei vinkjes 

staan, halen we die eerst weg door op het 

symbooltje te drukken met de twee kleine, 

lege vierkantjes rechtsboven in beeld 

en daarna zetten we een vinkje bij Overvloeien. 

Uiteraard moet Overgangseffecten 

actief ook aangevinkt zijn anders komen 

er helemaal geen vloeiende overgangen 

en krijgen we harde overgangen. Voor de 

Overgangstijd (Overvloeitijd) is 1,0 sec gekozen. 

Dan komt het spannende moment 

om te kijken of de show gaat verlopen zoals 

men dat gewenst had. Dat kan door het 

dure woord Evalueren (zie figuur 43 of 44) 

aan te klikken. In de vroegere versie stond 

Fig. 45.

er gewoon: Voorbeeld. Wanneer het een 

erg lange show betreft dan kan men ook 

gebruik maken van het symbooltje rechts 

naast Evalueren en dan start de show vanaf 

de wijzer in de tijdlijn. Als alles naar wens 

is, drukt men op Publiceren waardoor er een 

Exe bestand wordt gemaakt waarvan de 

grootte helemaal onderin figuur 44 wordt 

aangegeven: 29,6 Mb. Dat kan worden opgeslagen 

op een geheugenstekkertje en/of 

verzonden worden via www.wetransfer.com 

naar het projectieteam. De onderste regel 

in figuur 44 bevat nog meer informatie: de 

bestandsgrootte van het beeld dat op dat 

moment zichtbaar is op het scherm, hier 

3,61 Mb en plaats waar het is opgeslagen. 

Veel succes gewenst en het projectieteam 

hoopt uw resultaten binnenkort te mogen 

projecteren. 


Met dank aan Jaap van Loon, die de figuren 

1,6, 18 en 48 tekende. 

Opmerkingen: 

Fig. 46. 

1. Het ligt in de bedoeling om eventueel de 

beide afleveringen van dit artikel te bun- 

delen en in een speciale editie van het 3D- 

Bulletin uit te geven. Het is daarom des te 

belangrijker om eventuele open/of aanmerkingen 

door te geven aan de auteur(j. 

steketee@telfort.nl). 

2. Wie zich wat verder wil verdiepen in de 

mogelijkheden van PicturesToExe wordt 

verwezen naar: “Schuivende beelden in 

PtE” in 3D-Bulletin 184: pagina’s 20-25, 

“Geluid bewerken in PtE” in 3D-Bulletin 

190: pagina’s 35-37. 

3. Het hoe en waarom van Perspectivische 

Vertekening bij stereo-opnamen wordt uit 

de doeken gedaan in 3D-Bulletin 185: pagina’s 

12-15. 

Appendix: “Voorkomen is beter 

dan genezen”. 

In hoofdstuk 1.9 werd gewag gemaakt van 

beelden die aangepast moeten worden als 

de vertepunten te ver uit elkaar liggen en 

soms nog moeten worden bijgesneden omdat 

anders de voorgrond misère oplevert. 

Als je bij de opname ervoor zorgt dat het 

Nabijpunt op voldoende afstand ligt, bespaar 

je jezelf een hoop werk. In dat ver- 

Fig. 47. 

51 


52 


Fig. 48. 

band hoort men nog vaak de vuistregel 

noemen : “Zorg dat het nabijpunt (de voorgrond) 

op 30xS ligt “, waarbij S de basis 

is (De afstand tussen de middens van de 

lenzen). Deze vuistregel stamt nog uit het 

analoge tijdperk waarbij veel kleinbeeld 

stereocamera’s waren voorzien van 35 mm 

lenzen. Digitale camera’s zijn echter meestal 

voorzien van zoomlenzen en daarvoor 

moet deze vuistregel aangepast worden. 

In figuur 48 is verondersteld dat het vertepunt 

in oneindig ligt en dat het nabijpunt 

N door de rechtercamera in de optische as 

van de lens wordt afgebeeld, maar door de 

linker camera over een afstand d, de deviatie, 

verschoven. Uit de gelijkvormigheid van 

driehoeken kan men dan gemakkelijk inzien 

dat d=fS/v, waarin f de brandpuntsafstand 

van de lens is en v de voorwerpsafstand 

tot het nabijpunt. S is de basis. Voor 

de deviatie koos men vroeger al 1,2 mm en 

daaruit volgt dat voor f = 35 mm, v~30xS 

en dat is inderdaad de bekende vuistregel, 

die we al eerder tegenkwamen. Wanneer 

echter de brandpuntsafstand 70 mm bedraagt 

(zoom 2x) dan wordt v~60xS en 

bij 10 x zoom loopt dit al aardig op tot 300 

xS . Voor een normale basis van 65 mm is 

dit al bijna 19 m maar brede-basis fanaten 

die, ter verkrijging van meer diepte in de 

achtergrond, soms wel een basis van 50 cm 

gebruiken, moeten in zo’n geval rekening 

houden met een nabijpunt dat op 145 m 

afstand ligt en als je dan toch de verleiding 

niet kunt weerstaan om 

dat leuke hekje of doorkijkje 

in de voorgrond mee 

in beeld op te nemen, dan 

heb je een groot probleem. 

Met behulp van de eenvoudige 

regel v~zx30xS 

kan men deze problemen 

voorkomen, waarin z de 

zoomfactor voorstelt ten 

opzichte van f = 35 mm, 

dus voor 70 mm is z=2 

etc. Veel digitale camera’s 

hebben een veel kleinere 

beeldsensor dan kleinbeeld 

(36x24mm). Soms is deze 

wel 6x kleiner. Een 15 mm lens werkt dan 

als een 90 mm lens bij kleinbeeld bij het 

beoordelen van het beeld. Men spreekt 

dan van “90 mm kleinbeeld equivalent”. In 

onze vuistregel moet men deze equivalente 

waarde dan ook hanteren. Dus V=zx30xS 

waarin z de zoomfactor is t.o.v. het kleinbeeld 

equivalent met het vertepunt in oneindig 

(1). 

Samenvattend: 

1. Zorg reeds bij de opname met het vertepunt 

in oneindig voor voldoende afstand tot 

het nabijpunt volgens formule (1). 

2. Controleer in SPM of de vertepunten niet 

verder uit elkaar liggen dan 1/30 van de 

beeldbreedte. 

3.Controleer in SPM (Flashing) of alle blauwe 

beeldpunten “naar rechts springen”. 

4.Zo niet: snij een deel van de voorgrond 

weg tot dat wel het geval is. 

5. Resize tot 1920 x 1200 en voor portretformaat: 

kies Keep Aspect-ratio with border. 

Op deze wijze moet het mogelijk 

zijn om een prachtige serie samen 

te stellen om in Huizen te vertonen!!!

“IJsbeeldenfestival Zwolle” door A.G.A. Hazelaar 

53 


54 


Tele-stereo. 

Compositie in stereo (6 - slot) 

De stereopraktijk met lange brandpuntsafstanden 

kent omgekeerde effecten in vergelijking 

met groothoek, zoals genoemd 

in ons vorige artikel. Zowel in mono als 

in stereo zijn de voornaamste kenmerken 

perspectivische verkorting, schijnbare 

vervlakking van objecten en opeenhoping 

van details. Door de verkorting lijken achter 

elkaar geplaatste objecten van gelijke 

grootte niet of nauwelijks in perspectief te 

staan; er kan dan sprake zijn van een visuele 

illusie (negatieve grootteconstantie) 

waardoor van twee gelijksoortige objecten 

–bijv. personen- de achterste groter lijkt. 

In geval van stereo leiden deze fenomenen 

tot vermindering van dieptewerking, zoals 

te zien is in bijgaande illustraties. Getoond 

zijn variaties van een identiek onderwerp in 

twee reeksen: opnamen vanaf veranderlijke 

standpunten en vanuit een vast standpunt. 

De afbeeldingen 1 t/m 4, zijn opnamen 

van een geparkeerde Panda, met zoomin- 

stellingen van (equiv.) 25, 45 en 150 mm, 

dus a.e.v. groothoek, normaal en (matige) 

tele, gemaakt met een Lumix DMC-FX500 

Van Ekeren stereoset (afb.4 komt verderop 

aan de orde). De resp. opnamestandpunten 

werden zodanig gekozen dat de auto 

ongeveer even groot in beeld blijft. maar 

van vorm lijkt te veranderen, tegen een 

naderbij komende achtergrond. Verkorting 

van objectafstand als kenmerk van tele is 

met name te zien in de afbeeldingen 5 t/m 

7, uit een serie met brandpuntsafstanden 

van 17 tot 300 mm (hier afgebeeld 28, 135 

en 300 mm). Ze zijn gemaakt vanaf een 

vast standpunt met gebruik van een statief. 

Deze van oorsprong analoge stereo’s kwamen 

tot stand door toepassing van losse 

objectieven op een Twinolta stereocamera 

(aan elkaar gebouwde, gekoppelde Minolta 

reflexen). Plaats delict: de Voorstraat in 

Klaaswaal, jaren geleden. Duidelijk zichtbaar 

is vooral het toenemende verlies aan 

1. 

2.

3. 

4. 

diepteperspectief bij meer tele, waardoor 

de straat steeds korter lijkt. 

Hoe het werkt. 

Van belang om te weten is dat ,vertekening’ 

zoals te zien in beide getoonde series 

geen eigenschap is van de telelens, maar 

bepaald wordt door enerzijds het standpunt, 

i.c. de objectafstand van de fotograaf 

en anderzijds de afstand van de kijker tot 

plaat of projectiescherm. Op vertekening of 

vervlakking van objecten heeft gebruik van 

tele of inzoomen geen invloed. Een telelens 

is in feite een beeldvergroter.Vergelijk 

een uitvergroot detail uit een ‘normale’ opname 

van gemiddelde brandpuntsafstand 

met een tele-opname van hetzelfde detail 

als object, en je ziet (afb. 8) alleen verschil 

in resolutie. Het artikel van J.Steketee 

in 3D-B nr.185 geeft hierover meer informatie. 

Schijnbare vormverandering is derhalve 

een relatief begrip en kan in geval 

van projectie gecorrigeerd worden door als 

toeschouwer de afstand tot het scherm en 

daarmee de kijkhoek in overeenkomst te 

brengen met de beeldhoek waarmee het 

geprojecteerde beeld tot stand kwam. Niet 

alleen bij tele- foto’s ontstaat vervorming. 

Op een groothoekopname als plaat ziet men 

hellende objecten weer rechtop door de 

foto dichtbij de ogen te houden. Stereoscopisch 

diepteverlies bij tele treedt op doordat 

het nabijpunt naar achteren verschuift 

en daarmee ook de noodzaak om de voorgrond 

binnen het schijnvenster te houden. 

Ook de ruimte van het middengebied wordt 

ingekort, wat een negatieve invloed heeft 

op mogelijkheden voor compositie. Bijkomende 

effecten van lange brandpunten Het 

werken met tele-instelling of –objectieven 

vraagt van de stereofotograaf speciale aanpassing 

bij het streven naar bevredigende 

compositie. Eerste voorwaarde is extra attentie 

voor technische aspecten, zoals het 

rekening houden met geringere scherptediepte 

en het voorkomen van trillingsonscherpte, 

beiden verhoogde risico’s bij tele. 

Inhoudelijk van belang zijn de volgende effecten: 

1. Versterking van het zg. luchtperspectief, 

bij gelegenheid (bijv. een heïige 

atmosfeer) zichtbaar als contrastverlies van 

verre objecten. Bedenk dat men daarente- 

55 


56 


gen bij korter brandpunt juist van luchtperspectief 

kan profiteren van het verschil in 

contrast tussen voor- en achtergrond. 2. 

Afhankelijk van de weersomstandigheden 

kan op grote afstand onscherpte ontstaan 

als gevolg van atmosferische trilling van 

warme lucht. 3. Minder bewegingsvrijheid 

voor de fotograaf bij bepaling van het juiste 

standpunt; een ‘stap opzij’ heeft minder 

kans op verbetering van bijv. vlakverdeling 

dan bij een korter brandpunt. 4. Over het 

algemeen moeilijker keuze van een passende 

voorgrond, die wegens de grotere 

afstand bij tele minder ‘voor de hand’ ligt 

en minder manipuleerbaar is dan bij standaard 

brandpunt. 

5. 

6. 

7. 

8.

9. 

10. 

Naast deze negatieve aspecten van telestereo 

zijn er ook pluspunten zoals creatieve 

mogelijkheden. Het is mogelijk om bij 

tele de verre ruimte positief te benutten om 

meer perspectivische diepte te verkrijgen. 

Enkele voorbeelden: 1. Probeer de ruimte 

achter een beoogd object -bijv. een of ander 

geïsoleerd gebouw- in beeld te krijgen, 

liefst reikend tot de horizon, zo mogelijk 

vanaf een hoger standpunt. 2. Het benutten 

van ritmiek bij series identieke objecten 

die elkaar overlappen, zoals boomgroepen 

in landschappen (coulissenwerking). Andere 

geschikte onderwerpen: rijen ornamenten 

van bouwwerken, een zuilengalerij of 

een file auto’s op de snelweg. Door de perspectivische 

verkorting zijn dan grootteverschillen 

tussen elkaar opvolgende objecten 

klein, wat een vervreemdend effect geeft. 

3. Met matige tele (80 - 135 mm) kan een 

fraai stereo-effect ontstaan door (met inachtneming 

van het nabijpunt) een prominente 

voorgrond op beeldbreedte, bijv. een 

afgebrokkelde muur- te plaatsen tegenover 

een hoofdobject op de achtergrond, bijv. 

een kasteel of kathedraal. 

Een grotere basis: verbetering van de 

resultaten? 

Vergroting van de lensbasis (niet van toepassing 

bij camera’s als een Twinolta) kan 

een beperkte remedie zijn tegen diepteverlies 

bij sterke tele. Er ontstaat wel iets 

meer diepte tussen verre objecten. Bij de 

Panda-illustraties is opn. 4 qua brandpunt 

en standpunt identiek met opn. 3, maar gemaakt 

met verbreedde basis. De afbeeldingen 

9 en 10 komen uit een serie gewijd aan 

de aankomst en plaatsing van de Erasmusbrug. 

Door gebrek aan een voorgrond is de 

diepte in de groothoekopname minimaal, 

en zien we in de (matige) tele-opname ook 

geen overweldigend stereo-effect. Basisverbreding 

zou wellicht voor enige verbetering 

hebben gezorgd, echter de vervlakking 

(het kijkdooseffect volgens Steketee) 

ongemoeid hebben gelaten. Van een goede 

compositie is pas sprake wanneer er evenwicht 

in een foto is, bij stereo vooral ook 

in de diepte. Ondanks beperkingen kan ook 

het gebruik van extreme lenzen voor creatieve 

stereoliefhebbers een boeiende uitdaging 

zijn. Bedoeling van deze aflevering 

en voorafgaande artikelen was daarbij een 

steuntje te geven. 

Ingo Ton 

57 


58 


Eerste indrukken Panasonic Lumix 3D1 

Na maanden van vertraging als gevolg van 

de overstromingen in Thailand van eind 

2011 begint de nieuwe Panasonic Lumix 

3D1 stereocamera beschikbaar te komen 

voor de consumenten. De camera heeft een 

soortgelijke constructie als de Fujifilm W3 

maar er zijn verschillen. De meest belangrijke 

verschillen zijn wat mij betreft: 

1. De 3D1 heeft meer groothoek dan de 

W3. In de 3D fotomode 30mm tegenover 

35mm. Handig voor opnamen in huis. Afhankelijk 

van 2D/3D en foto/video veranderen 

de brandpunten. De opnamen zagen 

er redelijk scherp uit en mijn indruk is dat 

er t.o.v. de W3 minder beeldruis is bij donkere 

situaties. Natuurlijk is de 3D1 ook een 

camera met kleine sensoren en dit is dus 

betrekkelijk. In 2D is er een speciale “multi-process 

noise reduction”. Maar helaas is 

die niet in 3D aanwezig (net als zoveel speciale 

modes). Meer groothoek was voor mij 

een heel nuttige toevoeging. 

2. De basis van de 3D1 is meer dan gehalveerd 

t.o.v. de W3. Ook handig voor opnamen 

in huis of van familieleden e.d. De 

3D1 is een camera die wat mij betreft een 

toevoeging is op de W3, géén vervanger. 

Je hebt nu een geschikte camera voor het 

“nabij gebied”. 

3. De 3D1 heeft voor stereo veel vaste automatische 

instellingen terwijl de W3 een 

handmatige mode heeft. Je kunt twee instelmogelijkheden 

naar het “touch screen” 

slepen. Ik heb dat gedaan voor de flits 

mode en belichtingscorrectie. Heel handig. 

Je hoeft nu niet telkens door het menu systeem 

heen. De 3D1 heeft in 2D zeer veel 

meer mogelijkheden dan in 3D. Waarom 

dat is? Misschien kan de processor het niet 

aan, misschien is het een domme keuze. 

We kunnen alleen maar hopen dat in een 

toekomstige “firmware update” meer mogelijkheden 

zullen worden vrijgegeven voor 

het 3D gebruik. Op dit moment geeft de

“Panasonic Lumix 3D1 test opnamen” 

59 


60 


3D1 de indruk een duur 2D cameraatje te 

zijn met als extra een 3D mogelijkheid. 

4. De 3D1 heeft ook een groot 3,5 inch 

scherm maar het is géén lenticulair scherm 

zoals bij de W3. Panasonic gaat er blijkbaar 

vanuit dat u de beelden alleen maar 

op hun 3D TV’s zult willen bekijken. . De 

3D1 beschikt over bijna geen knoppen en je 

moet alles – voor zover mogelijk – instellen 

met de vingers op het “touch screen”. Door 

het ontbreken van een lenticulair scherm 

kun je dus niet goed zien wat je doet. Het 

komt aan op ervaring en de regels volgen. 

Wanneer je te dicht bij komt vertoont het 

scherm een rood “verboden voor 3D” symbool. 

Je kunt echter toch nog afdrukken. 

Goed voor nieuwelingen en degenen die 

weten waar ze mee bezig zijn. 

5. In 3D mode heeft de 3D1 alleen de 

beeldverhoudingen 16:9 en 4:3 (maar dus 

niet 3:2 dat ongeveer gelijk is aan de beeldverhouding 

van onze beamers in Huizen). 

Het is echter toch mogelijk om in 3D ook 

grotere plaatjes te schieten en wel in alle 

vier de beeldformaten (dus ook in 3:2 en 

zelfs 1:1). Om dit te doen moet je in 2D de 

“tele+wijd” mode kiezen. Afhankelijk van 

wat je wilt zet je beide beelden dan in wijd 

of tele. Je krijgt dan twee losse jpegs (i.p.v. 

een mpo in de 3D mode). Die moeten nog 

worden ingeraamd in Cosima of SPM. 

6. De 3D1 is een 12 megapixel camera in 

2D maar, afhankelijk van de gekozen beeldverhouding, 

8 of 6 megapixel in 3D mode. 

De W3 is een 10 megapixel 

camera. In de 3D 

mode krijg je keurig uitgelijnde 

plaatjes. Vandaar 

het beeldverlies 

(12 mp naar 8/6 mp). 

Daarnaast zijn ze altijd 

in het juiste GELIJKE 

formaat. Bij de W3 kon 

je de camera ook zelf 

laten croppen maar dat 

leverde plaatjes op met 

verschillende (breedte) 

formaten. 

Ik vond/vind de 3D1 een fijne camera om 

mee te werken. Nog wat prijzig, maar dat 

zal in de loop van 2012 wel verbeteren. En 

door het zeer geringe formaat is de camera 

altijd mee te nemen. 

Naast de 3D foto mode beschikt de camera 

ook over een 3D “full” HD video mode waarin 

het videopaar samengeperst (“squeezed”) 

wordt opgeslagen in 1920x1080 pixel 

formaat. Dat moet nadien met software 

weer worden uitgerekt naar 3840x1080. 

De videobeelden zagen er redelijk uit. Ietwat 

minder doortekend in de lichte partijen 

maar ik denk dat dit door nabewerking nog 

te verbeteren valt. De videobeelden worden 

op 19 mei op de verenigingsdag gedemonstreerd. 

Wat mij uitermate heeft verbaasd was het 

miniscule flitsertje dat een “wolf in schaapskleren” 

bleek te zijn. Het leek af en toe wel 

of er een bliksemflits door de kamer schoot! 

Ondanks dat waren ook nabij-opnamen 

keurig belicht en niet flets. 

En nu maar hopen dat er een software update 

komt waardoor er meer mogelijkheden 

in 3D worden vrijgegeven. Misschien 

zal de 3D2 wel voorzien zijn van een lenticulair 

scherm. 

Gert-Jan Wolkers

61 


62 


“Op zoek naar Constantinopel”

Test opnamen Panasonic Lumix 3D1 camera 

63 


64 


Verslag 3DNL.NET-Update 1 december. 

Voor 3DNL.NET was het logisch om kort na 

het uitkomen van de film NOVA ZEMBLA een 

bijeenkomst te organiseren om iedereen te 

informeren over de laatste ontwikkelingen 

op 3D gebied in Nederland. De eerste bijdrage 

was van Bolke Burnaby Lautier (United) 

over de Borsato 3D productie. Deze 

werd op groot scherm getoond. Het publiek 

had moeite met de frequente beeldwisselingen 

tussen totalen en close-ups. Op zich 

waren de 3D beelden goed, maar door de 

projectie op dit grote bioscoopscherm was 

het onplezierig om naar deze montage te 

kijken. Voor een scherm geldt: “hoe breder, 

hoe dieper de 3D”. De kijker moest zich in 

zijn hersenen razendsnel verplaatsen tussen 

de 3D voorstelling van de zaal, was dan 

weer vlak bij de zanger, dan weer op een 

balkon met volledig overzicht en terug. Bij 

het bekijken op een TV scherm treedt dit 

effect veel minder op en de film was voor 

TV gemaakt. De les was: “weet tevoren 

voor welk scherm je een 3D film maakt” en 

een dergelijk concert kan goed in 3D worden 

weergegeven op de TV. Het filmen van 

een dergelijk evenement in 3D vraagt een 

zorgvuldige voorbereiding: cameralocaties 

kiezen, bijbehorende camera’s vinden, 

bekabeling en gegevens verwerking zijn 

belangrijke onderwerpen. En de volledige 

medewerking van de acteur(s) is nodig.3D 

zonder brillen (autostereoscopie) komt 

eraan vertelde Maarten Tobias (Dimenco), 

maar de apparatuur moet nog goedkoper 

worden. Er zijn schermen met 4000 pixels 

horizontal (4K) voor nodig. De kijker ziet 

slechts een deel van die pixels, omdat er 

kleine lenzen voor zijn geplaatst. Grofweg 

ziet één oog de helft en het andere oog de 

andere helft van de pixels. Als die schermen 

er komen zijn ze zeker de eerste tijd 

nog duur. Wellicht is er omstreeks 2014 een 

marktdoorbraak. Tree-ON toonde een 3D 

commercial voor de musical Wicked. Deze 

commercial was speciaal in 3D gemaakt om 

de bezoekers van de 3D film Harry Potter 

naar de musical te lokken. Hij was geheel 

gemaakt van materiaal dat van 2D naar 

3D was geconverteerd. De montage was 

zo snel dat je niet de tijd kreeg om dit te 

zien. Je kreeg een goede 3D impressie. 

Arent Weevers liet ons een korte 3D film 

zien van een bijzonder kunstproject. Een 

danseres was voornamelijk van bovenaf 

en in slow motion (1000 beelden/sec) in 

3D opgenomen. Een fantastisch mooi voorbeeld 

van optimaal gebruik van 3D. Als je 

één oog sloot – dus 2D ging kijken – kon je 

niet goed opmaken wat je zag. De diepteinformatie 

was essentieel. Dan pas zag je 

de danseres ten voeten uit. 

En toen: de film NOVA ZEMBLA. Er zijn 

al genoeg recensies geschreven over dit 

staaltje van 3D filmkunst, er hoeft er geen 

aan toegevoegd te worden. De film ademt 

het rustige gebruik van de 3D camera en 

neemt de toeschouwer mee het avontuur 

in. Na afloop een terecht applaus voor deze 

film van Reinout Oerlemans en zijn bedrijf 

Eyeworks. In de discussie vertelde hij, Yke 

Erkens (More2Cam) en Jurriën Steenkamp 

(Tree-ON) iets over de ondervonden problemen, 

met (al dan niet echte) ijsberen, 

locaties en camera’s. Dus een uitdagende 

mix van problemen, die oplosbaar bleken 

te zijn. Als de gelegenheid zich voor doet, 

maakt hij weer een film in 3D. In deze film 

is gekozen voor het gebruik van de verlegging 

van de scherptediepte tijdens een 

groot aantal shots, vooral close-ups met 

twee personen. Dit is een techniek, die veel 

in 2D films wordt gebruikt om de aandacht 

te vestigen op één van de twee personen. 

Deze cameratechniek wordt afgeraden voor 

3D films: men laat het aan de toeschouwer 

om te bepalen waarnaar hij kijkt in de 3D 

ruimte, die hij gepresenteerd krijgt voor en 

achter het scherm. Vooral als de voorgrond 

onscherp is, geeft dat een onnatuurlijk gevoel. 

De tijd zal het leren of deze 2D cameratechniek 

ook in 3D veel gebruikt gaat 

worden. NOVA ZEMBLA is de eerste 3D film 

waar het op ruime schaal is toegepast. 

Gerard de Boer

“Dordogne” door Geert de Vriese 

65 


66 


Content 

Bij deze de standaard oproep om mij fraaie stereoparen toe te mailen. Nu we een hogere 

drukkwaliteit hebben wordt u verzocht om op een minimale breedte van 700 pixels per 

beeldhelft plaatjes aan te leveren. Groter is echter beter zodat er nog wat kan worden 

aangepast indien nodig. Ook graag de linker en rechter beelden “onverbonden” laten. 

Indien u toch een verbonden paar wilt sturen dan gaarne een 

minimale breedte van 1400 pixels, maar liever groter! 

Mail uw resultaten naar: 

g.j.wolkers@googlemail.com 

Of u kunt uw dia’s op een verenigingsdag te Huizen inleveren bij Erwin 

Dammers (zie hiernaast) die ze dan voor het 3D-Bulletin zal scannen. 

De daarop volgende stereodag kunt u ze weer bij hem ophalen. U 

kunt Erwin vinden bij het projectieteam. 

Vraag & Aanbod 

TE KOOP: 

Te koop aangeboden een Fujifilm Finepix Real 3D W1 stereocamera. 

Is een zeer goed onderhouden camera. Gaat wegens omstandigheden weg (ik 

zie het 3D effect niet meer). Tegen elk aannemelijk bod. 

Eddie Hesse, Rijksweg 109, 9731 AH Groningen. Telefoon: 06-13085995. 

TE KOOP: 

Aangeboden wordt de View-Master camera (in de originele verpakking), een 

paraattas van View-Master, een filmcutter met daarbij 20 lege schijfjes, een 

View-Master viewer op batterij of lichtnet en natuurlijk de handleiding. Prijs 

nader overeen te komen. 

Gerrit van Rhijn, 

Zouavenlaan 31, 

4731 EM Oudenbosch. 

Telefoon: 06-24431008. 

Email: gvanrhijn@imagedesign.nl.

COPYRIGHT © NEDERLANDSE VERENIGING VOOR STEREOFOTOGRAFIE, REG.NR. V 40407102 

K.V.K. TE ’S-GRAVENHAGE, ISSN 1382-0974

3DB 193 - Nederlandse Vereniging Voor Stereofotografie

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?