Het Verlies vormen in textiel - Beeldende therapie

Het Verlies
vormen in textiel
Textiele werkvormen voor kinderen, volwassenen en ouderen
bij verliesverwerking
Samantha Christoffels
Nicky Schippers
Dorien Witteman

Inleiding
Wij, Samantha, Nicky en Dorien, hebben elk onze scriptie geschreven over
textiel en verliesverwerking. Naar aanleiding van deze scripties is dit werkvormenboek
ontstaan. Wij hebben met zijn drieën onderzoek gedaan naar
wat de meerwaarde is van het inzetten van textiele werkvormen binnen beeldende
therapie bij cliënten met verliesverwerking. Ons onderzoek heeft ons
inspiratie gegeven voor het maken van dit werkvormenboek. Ons doel is om
in textiel nieuw leven te blazen.
Vanuit onze eigen ervaring, wat wij gezien hebben in de praktijk en wat blijkt
uit de conclusie van ons onderzoek, is dat textiel toch zeker een grote meerwaarde
heeft binnen de beeldende therapie. Naar onze mening zou het veel
vaker ingezet kunnen worden dan dat nu gebeurd.
Wij hebben in onze scriptie ons gericht op drie verschillende doelgroepen
binnen verliesverwerking. Samantha heeft de doelgroep ouderen met een
CVA (Cerebrovasculair Accident, ook wel een beroerte of herseninfarct/hersenbloeding
genoemd) onderzocht. Nicky heeft de doelgroep volwassenen
met het verlies van een dierbare onderzocht en Dorien heeft kinderen
met het verlies van een ouder onderzocht.
Bij alle drie de doelgroepen is een andere manier van werken geïndiceerd. In
dit boek wordt hier een hoofdstuk aan gewijd.
De opdrachten worden algemeen beschreven. Bij sommige opdrachten staan
aandachtspunten omschreven en wat eventuele variaties op de opdracht zijn.
Met dit werkvormenboek hopen wij je te inspireren om textiel wat meer binnen
de therapie in te gaan zetten of om er misschien zelf mee te gaan werken.
2

Inhoudsopgave
Aandachtspunten doelgroepen .................................................................................. 4
Ouderen........................................................................................................................... 4
Volwassenen .................................................................................................................. 5
Kinderen .......................................................................................................................... 6
Technieken ....................................................................................................................... 7
Vilten ................................................................................................................................ 7
Vilten in de wasmachine ............................................................................................. 8
Foto’s op zijde ............................................................................................................... 9
Naaien (naaimachine of met de hand), breien, haken .......................................... 9
Waterglas ........................................................................................................................ 9
Opdrachten ..................................................................................................................... 11
Sieraad ........................................................................................................................... 11
Kleed .............................................................................................................................. 12
Fotolijst ......................................................................................................................... 13
Bewaarplek ................................................................................................................... 14
Tas .................................................................................................................................. 15
Knuffel ........................................................................................................................... 16
Kussentje ...................................................................................................................... 17
Afscheidsbrief ............................................................................................................. 18
Zakdoek/ sjaal ............................................................................................................. 19
Hangdecoratie .............................................................................................................. 20
Hoes ............................................................................................................................... 21
Huistrui ......................................................................................................................... 23
Bal ................................................................................................................................... 24
Veilige plek ................................................................................................................... 25
Nawoord .......................................................................................................................... 26
Referentielijst ................................................................................................................ 27
3

Aandachtspunten doelgroepen
Ouderen
Door Samantha Christoffels
Ik heb gekozen voor de doelgroep ouderen met een CVA. Door het krijgen
van een CVA kan men verschillende verliezen meemaken. Hierbij kan je denken
aan het verlies van gezondheid, werk, hobby’s, sociale contacten, woonsituatie,
relatie/gezin, eigen identiteit, zingeving, toekomstperspectief en een
doel in het leven.
Een CVA kan een blijvende beschadiging in de hersenen veroorzaken. Door
deze beschadigingen kan men zowel lichamelijk als geestelijk problemen
krijgen. Het is van belang om hier rekening mee te houden bij de therapie. Zo
is het bijvoorbeeld als iemand aan zijn linkerzijde verlamd is, belangrijk om
het materiaal rechts neer te zetten of als iemand huilbuien/lachbuien heeft,
te weten dat dit niet altijd een manier is van het uiten van zijn of haar gevoel.
Ik heb in de praktijk ook gewerkt met cliënten met een CVA en verliesverwerking.
Ik heb de beeldende therapie altijd individueel aangeboden. Dit omdat
de verliezen verschillend kunnen zijn, het persoonlijk is, het voor sommige
moeilijk is om zich te concentreren als er meer mensen zijn, het werktempo
erg verschillend kan zijn en ikzelf er voor de cliënt ben. Ook hebben
sommige cliënten een lichamelijke handicap waardoor zij hulp nodig hebben
bij het uitvoeren van handelingen. Dit is gemakkelijker als het individueel
aangeboden wordt. Let er hierbij wel op dat je niet het werk van de cliënt
overneemt, het is het verlies van de cliënt die hij of zij vormgeeft.
Voor het werken met cliënten met een CVA is het belangrijk dat je een rustige
en geduldige houding hebt. Door een CVA kan men trager zijn, dus de tijd
bieden, eventueel een opdracht in meerdere sessie opdelen en uitlaten praten/laten
zoeken naar woorden, is belangrijk. Houdt ook rekening met rolstoelen,
rollators, wandelstokken etc., opdat er genoeg ruimte is om te werken.
Het is ook belangrijk om rekening te houden met de fase waarin de cliënt
zich bevindt in het verwerkingsproces. Bekijk per cliënt en per sessie waar de
cliënt zit in zijn of haar verwerkingsproces zit, zodat hierdoor een passende
opdracht aangeboden wordt.
4

Volwassenen
Door Nicky Schippers
Bij de doelgroep volwassenen heb ik gekozen voor het thema rouwverwerking,
het verlies van een dierbare. Onder het begrip dierbare kun je denken
aan het verlies van een kind, partner, vader, moeder, vriend, vriendin, collega,
broer, zus of andere familieleden.
Alle oefeningen kunnen bij deze doelgroep individueel of in groepsverband
gedaan worden. Dit ligt onder andere aan de gemoedstoestand waarin de cliënt
verkeert. Is er behoefte aan individuele aandacht en hulp? Of ligt de behoefte
vanuit de cliënt meer bij het samendoen en verwerken? Dit is als therapeut
zijnde belangrijk om af te stemmen met je cliënt.
Ook zullen sommige opdrachten nog te vroeg zijn om te doen met de cliënt
in tegenstelling tot andere opdrachten. Communiceer duidelijk met je cliënt
zodat je weet waar hij of zij op dat moment in zijn of haar verwerkingsproces
zit. Zo weet je welke opdrachten passend zijn voor dat moment en welke
in een later stadium beter zullen werken.
Het doel van de oefeningen ligt hoofdzakelijk bij het letterlijk en figuurlijk
plaatsen van het verlies. Daarvoor is een zekere ik-sterkte nodig. Dit benoem
ik specifiek omdat, wanneer een cliënt heel weinig eigenwaarde heeft, na het
overlijden van een dierbare het belangrijk is eerst weer een zekere basis te
vormen voor deze persoon zelf en vanuit daar kan gewerkt worden aan de
verwerking van het verlies.
5

Kinderen
Door Dorien Witteman
Mijn scriptie is geschreven voor kinderen die een ouder verloren hebben.
Kinderen kunnen op verschillende manieren een ouder verliezen bijvoorbeeld
door ziekte, ongeval of zelfdoding. Bij kinderen is het belangrijk rekening te
houden met de cognitieve en fysieke vaardigheden/mogelijkheden van het
kind welke verschillen per leeftijd. Kinderen (zeker onder de 12 jaar) zijn nog
‘springerig’. Hiermee bedoel ik dat het verlies niet steeds op de voorgrond
staat. Het ene moment is het kind nog volop bezig met het verlies van degene
die er niet is en het volgende moment is het kind weer aan het spelen. Ook
hierbij kan je als therapeut rekening houden door het kind ‘speelruimte’ toe
te laten tijdens de therapie. Oudere kinderen vinden het soms juist fijn dat
ze een heel uur de tijd hebben om bezig te zijn met het verlies. Een ouder
verliezen is een ingrijpende verandering voor een kind omdat het is aangewezen
op de ouder. Oudere kinderen die in de puberteit zitten en afstand
nemen van hun ouder kunnen soms nog kampen met schuldgevoelens (bijvoorbeeld
omdat ze de ouder hebben uitgescholden).
De verliezen zoals hier boven genoemd, zijn verschillend. Het kan een verschil
maken of het kind was ‘voorbereid’ op de dood van de ouder of niet.
Dat kan zorgen dat als het kind in therapie komt, zich deze nog in een andere
rouwfase bevindt. In elk boek dat ik las werd het belang van eerlijk zijn
tegenover het kind als heel belangrijk ervaren. Kinderen die niet de eerlijke
grondslag van het overlijden van hun ouder kennen, worstelen daar nog lang
mee omdat ze meestal aanvoelen dat het niet klopt. Het is dus heel belangrijk
als therapeut dat je eerlijk bent tegenover het kind, ook als deze misschien
vragen stelt die vreemd kunnen overkomen (bijvoorbeeld wie brengt
mijn papa nu eten?).
De opdrachten in dit werkboek zijn algemeen beschreven, waar nodig zal de
therapeut het kleine kind moeten helpen (bijvoorbeeld bij naaien). Bij oudere
kinderen volstaat het vaak al als je iets voordoet omdat ze graag zelf dingen
willen doen. Verder wil ik nog aanhalen dat bij hele kleine kinderen het belangrijk
is om op te letten dat ze niets in hun mond steken of inslikken. Ook
bij het gebruik van waterglas moet je extra voorzichtig zijn. Het vilten geeft
altijd een resultaat, misschien niet zo sterk als wat het kind zou willen/kan.
In dat geval kan er nog altijd gebruik gemaakt worden van de wasmachine
methode.
6

Technieken
Vilten
Materialen
- Bak met lauw water
- Groene zeep/ olijfzeep
- Lontwol
- Bubbeltjesplastic
- Wastafel
- Grote vlakke tafel
- Azijn
Werkwijze
1. Neem een grote bak met lauw water en vermeng dit water met groene
zeep/ olijfzeep.
2. Leg op een vlakke tafel bubbeltjesplastic neer, met de bubbeltjes omhoog.
3. Leg op de helft van het bubbeltjesplastic losse plukken van de lontwol
dakpansgewijs neer. De lontwol moet je met de hand uit elkaar trekken
en zeker niet knippen want dan beschadig je de vezels die moeten
hechten. Je kunt één kleur gebruiken of verschillende kleuren door elkaar.
Hoe meer losse plukken je op elkaar neerlegt hoe dikker je uiteindelijke
viltlap zal zijn. Hoe dunner je het legt des te meer kans op
gaten in je lap.
4. Na het leggen verspreid je met je handen/ sproeier het water met het
zeep gelijkmatig over de lossen plukken. De plukken moeten zodanig
nat zijn dat alle plukken doordrongen zijn van water maar niet dat de
plukken gaan ‘drijven’.
5. Wanneer de losse plukken nat genoeg zijn begin je met beide handen
in ronddraaiende bewegingen naar binnen toe te maken. Hierdoor
hechten de vezels van de losse plukken aan elkaar.
6. Als je het idee hebt dat het voldoende gehecht is voor de eerste keer,
vouw je het vrije gedeelte van de bubbeltjesplastic op het vilt. Het vilt
ligt nu dus tussen twee lagen plastic. Vervolgens rol je deze lap op zodat
er een rol ontstaat (deze techniek heet wrappen). Deze rol, rol je
een paar keer goed over de tafel met beide handen. Tijdens het rollen
druk je het water met zeep tussen de lap uit en laat dit in de bak vallen.
7. Rol de wrap weer uit en draai vervolgens de vilten lap voorzichtig om,
kijk uit want de lap kan nog kwetsbaar zijn. Gebruik daarom twee
handen of doe het samen met een ander.
8. Herhaal stap 4 tot en met 7 tot jouw viltlap het gewenste resultaat
heeft, denk hierbij aan dikte, grootte en/of vorm.
9. Als het vilten van de lap klaar is spoel je hem goed uit met water onder
de kraan. Een scheutje azijn kan goed helpen om alle zeepresten eruit
te krijgen.
10. Laat de viltlap goed drogen, liggend op een vlakke ondergrond.
7

Aandachtspunten
- De ruimte waarin je werkt kan nat worden, hou hier rekening mee.
- Vilt krimpt altijd, het resultaat wordt altijd kleiner dan hetgeen wat je
aan losse plukken neerlegt.
Vilten in de wasmachine
Materialen
- Lontwol
- Grote katoenen lap (bijvoorbeeld een oud laken)
- Touw
- Wasmachine
- Wasmiddel (zowel vloeibaar als poedervorm)
Werkwijze
1. Leg een katoenen lap neer op een vlakke ondergrond
2. Leg daarop lossen plukken lontwol in de vorm, kleur en formaat zoals
jij het wilt. Zorg dat je aan de randjes iets ruimte overlaat voor de volgende
stap.
3. Vouw de overgelaten ruimte naar binnen toe op de losse plukken en rol
vervolgens de lap helemaal op. Let erbij op dat het laken de buitenkant
is, dus dat de plukken in het laken opgerold zijn en er geen losse plukken
naar buiten komen.
4. Wikkel het touw om de rol heen. Doe dit niet al te strak maar wel strak
genoeg zodat het laken niet losschiet. Maak het touw goed vast.
5. Doe de lap in de wasmachine, vul de rest van de trommel op met was
wat ook op 60 graden gewassen mag worden. Doe het wasmiddel erbij
en zet de machine aan op een wasprogramma voor 60 graden.
6. Na het programma haal je de rol uit de machine en vouw je hem voorzichtig
open, waarschijnlijk moet je even flink trekken omdat de vezels
vast kunnen zitten aan het katoen. Leg de lap te drogen neer op een
vlakke ondergrond.
Aandachtspunten
- Je kan eventueel andere materialen bij de losse plukken leggen die ook
een open structuur hebben, zoals breigaren/ bollen wol, zijde, kant,
organza, voile etc. Experimenteer hiermee, er kan meer dan je denkt.
8

Foto’s op zijde
Materialen
- Transferpapier
- Digitale foto’s
- Printer
- Chiffonzijde
- Strijkbout
Werkwijze
1. Kies een digitale foto uit en print deze uit op transferpapier (zie gebruiksaanwijzing
op verpakking transferpapier).
2. Laat de foto goed drogen
3. Neem een stuk chiffonzijde en leg de foto in de gewenste positie erop.
4. Strijk over de foto heen (kijk hiervoor ook weer op de gebruiksaanwijzing
voor temperatuur en hoe de foto neer te leggen).
5. Haal het papier er voorzichtig af en de foto zit op het zijde.
6. Als je deze foto nog wilt verwerken op vilt: zie hiervoor techniek vilten
in de wasmachine. Leg daarbij de zijde met foto, met de afbeelding
naar boven, op de lossen plukken (stap 2) en vervolg daarna de rest
van de stappen.
Naaien (naaimachine of met de hand), breien, haken
Wij gaan ervan uit dat deze technieken bij de meeste mensen bekend zij.
Daarom zullen we hier ook niet verder op ingaan.
Waterglas
Materiaal
- Lontwol
- Plastic
- Waterglas
Werkwijze
1. Maak een vilten lap met de hand of wasmachine. Naast een vilten lap
kan er ook gekozen worden om losse plukken neer te leggen dus geen
lap.
2. Leg plastic neer op een vlakke ondergrond en daarop een vilten lap of
losse plukken lontwol.
3. Doe het waterglas op de losse plukken of viltlap. Afhankelijk van hoe
hard het materiaal gemaakt wilt worden, wordt de hoeveelheid waterglas
bepaald. Hoe minder waterglas hoe wolliger het materiaal blijft.
4. Laat het goed drogen op een vlakke ondergrond
9

Aandachtspunten
- Je kunt ook de losse plukken door het waterglas heen halen zodat deze
helemaal doordrenkt zijn en dan neerleggen in de vorm zoals je het
wilt.
- Je kunt ook in/ om een vorm heen de losse plukken wol leggen en verharden
met waterglas. Let hierbij wel op dat je de vorm eerst bedekt
met plastic anders blijft het eraan vastplakken.
- Om het drogen sneller te laten verlopen kun je het werkstuk föhnen.
- Pas op: je kunt je snijden aan het opgedroogde werkstuk, het kan
scherp zijn.
10

Opdrachten
Sieraad
Doel
- Door middel van het sieraad delen van het verlies met mensen om je
heen.
- Een herinnering maken voor het verlies
Materiaal
- Vilt
- Andere stoffen
- Versiering zoals kralen, veren, lovertjes, textielverf etc.
- Sluitingen afhankelijk van het sieraad
- Naald en draad
- Schaar
Uitleg
Met verschillende materialen wordt er een sieraad gemaakt die bij de cliënt
en bij zijn of haar verlies past.
Er zijn verschillende soorten sieraden die gemaakt kunnen worden, zoals
armband, ketting, ring, broche, oorbellen, haaraccessoire. Overleg met de cliënt
wat hij of zij wil.
Variatie
Vilten om een lichaamsdeel
Doel: - Het verwerken van het verlies van een lichaamsfunctie.
Als variatie kan er om een lichaamsdeel heen gevilt worden. Hierbij kan gedacht
worden aan bijvoorbeeld een linkarm die verlamd is. Er kan naast het
vilten gebruik worden gemaakt van verschillende materialen. Voor de vilttechniek
kan je kijken in dit boek bij het hoofdstuk technieken.
11

Kleed
Doel
- Een plek geven aan het verlies
- Het letterlijk en figuurlijk draagbaarder maken van het verlies
Materiaal
- Stoffen (kunnen bijvoorbeeld ook kledingstukken zijn die in relatie
staan tot het verlies)
- Vilt
- Naald en draad/ naaimachine
- Schaar
- Versieringen
- Foto’s
Uitleg
Met verschillende materialen wordt er een kleed gemaakt die bij de cliënt en
bij zijn of haar verlies past.
Overleg met de cliënt hoe en wat hij of zij wil maken.
Variaties
Er zijn heel veel verschillende soorten kleden die je kunt maken. Denk bijvoorbeeld
aan een wandkleed, een sierkleed, een herinneringskleed, een
speelgoedkleed, een rouwkleed, een plaid etc.
12

Fotolijst
Doel
- Speciaal aandacht geven aan het verlies.
- Het verlies een plek in jouw leefruimte geven
Materiaal
- Vilt
- Stoffen (zoals kant, katoen, jute, zijde, wol etc.)
- Naald en draad
- Schaar
- Lijm
- Textielverf
- Versieringen (kralen, stenen, knopen etc.)
Uitleg
Met vilt en andere materialen wordt een lijst gemaakt op het formaat van de
betreffende foto. Deze lijst krijgt invulling door de cliënt zelf. Wat wil hij of
zij op de lijst weergeven? Wat vindt de cliënt passend bij de foto van zijn of
haar verlies?
13

Bewaarplek
Doel
- Een centraal punt maken waar alle herinneringen aan het verlies in
worden bewaard
- Het verlies een plek geven
Materiaal
- Vilt
- Stoffen
- Hout
- Karton
- Waterglas
- Versieringen
- Schaar
- Lijm
- Naald en draad
- Materiaal voor in de bewaarplek
Uitleg
Er wordt op eigen wijze aandacht gegeven aan wat je wilt bewaren op één
plek wat je doet herinneren aan jouw verlies. Hierbij kun je denken aan foto’s,
kleding, speelgoed, lievelingsspullen van.., brieven etc.
14

Tas
Doel
- Een draagbaar object maken waarop en waarin je je verlies kan verwerken.
- Het verlies een plek geven
- Het verlies delen met anderen door het bij je te dragen
Materiaal
- Vilt en andere stoffen
- Mogelijk een patroon voor een tas
- Schaar
- Naald en draad/ naaimachine
- Rist
- Versieringen
- Textielverf
- Materiaal die met jouw verlies te maken hebben
Uitleg
Van de bovenstaande materialen maakt de cliënt een tas. In deze tas en op
deze tas kan de cliënt alles stoppen en plaatsen wat hij of zij wil en wat in
relatie staat tot het verlies dat deze cliënt heeft geleden. Door de tas bij zich
te dragen, draagt de cliënt zijn of haar verlies uit en is er mogelijkheid tot
het delen van het verlies met anderen.
Variatie
- Als de cliënt zelf niet in staat is om een tas te maken door bijvoorbeeld
een lichamelijk handicap, kan er ook gebruik worden gemaakt van een
bestaande tas.
15

Knuffel
Doel
- Troost bieden
- Geborgenheid en veiligheid bieden
Materiaal
- Stoffen
- Vilt
- Schaar
- Lijm
- Naaibenodigdheden, eventueel naaimachine,
- Versiersels (bijvoorbeeld ogen, touw, knopen, afbeeldingen etc.)
Uitleg
Met verschillende materialen wordt een knuffel gemaakt die bij de cliënt en
bij zijn of haar verlies past. De cliënt kan zelf de vorm, keur en grootte bepalen.
Variaties
Een variatie hierop is troostkleding. Hierbij kiest de cliënt een bovenkledingstuk
uit van de overledene, vult dit met zacht materiaal (bijvoorbeeld wol),
tot het de vorm van de overledene aanneemt. Het idee is dat de cliënt de
overledene dan nog kan knuffelen.
16

Kussentje
Doel
- Dierbare plek voor het verlies maken
- Ondersteunen
- Herinnering
Materiaal
- Vilt en andere stoffen
- Vulmateriaal voor het kussen
- Naald en draad/ naaimachine
- Schaar
- Versiering
- Foto’s op zijde
- Foto’s
- Overige materialen
Uitleg
Met de bovenstaande materialen maakt de cliënt een kussen die voor de
cliënt een ondersteunende en veilige functie kan hebben. De cliënt bekleedt
en vormt het kussen naar hoe hij of zij zijn verlies een plek wil geven.
Variaties
- Letterlijke ondersteuning maken voor bijvoorbeeld een verlamd lichaamsdeel
- Veiligheid en vertrouwdheid creëren bijvoorbeeld om op het kussen
kleding of foto’s of spullen van een overleden dierbare te verwerken
17

Afscheidsbrief
Doel
- Het verlies een plek geven door middel van hierover te schrijven
Materiaal
- Papier
- Schrijfmateriaal
- Transferpapier
- Printer
- Vilt en andere stoffen
- Versiering
- Naald en draad/ naaimachine
- Schaar
- Lijm
Uitleg
De cliënt schrijft een brief over zijn of haar verlies op stof. In deze brief probeert
de cliënt een soort afscheid te nemen van het verlies. Dus als de cliënt
bijvoorbeeld een dierbare is verloren probeert hij of zij weer te geven in de
brief wat dit verlies met hem of haar doet en alles wat je nog tegen die persoon
zou willen zeggen/delen. Ook kan het bijvoorbeeld zijn dat als een
cliënt bepaalde lichaamsfuncties/-delen heeft verloren hij of zij hier een brief
over schrijft en probeert afscheid te nemen van de verloren lichaamsfunctie/deel.
Deze brief kan vervolgens opgeborgen worden in een bewaarplek (zie
opdracht bewaarplek) of deze brief kan verbrand worden of verwerkt worden
in een doek.
Variaties
- Mocht de cliënt moeite hebben met taalkundige kwesties kan er ook
voor gekozen worden een afscheidstekening te maken
18

Zakdoek/ sjaal
Doel
- Een draagbaar object maken die je bij je kunt dragen.
- Het verlies delen met anderen door het bij je te dragen
Materiaal
- Vilt en andere stoffen
- Schaar
- Naald en draad/ naaimachine
- Versieringen
- Textielverf/Zijdeverf
- Materiaal die met jouw verlies te maken hebben
Uitleg
Met de bovenstaande materialen kan de cliënt een zakdoek/sjaal maken. Dit
kan door middel van verschillende technieken, zie hoofdstuk technieken. De
cliënt kan dit zelf invullen zoals hij/zij dit wilt.
19

Hangdecoratie
Doel
- Een plek geven aan het verlies
- Het verlies een plek in jouw leefruimte geven
- Een symbool geven aan jouw verlies
Materiaal
- Vilt en andere stoffen
- Touw
- Naald en draad/ naaimachine
- Schaar
- Lijm
- Versieringen
- Hout
- Karton
- Steen
Uitleg
Door middel van bovenstaande materialen maakt de cliënt een hanger, welke
hij of zij op kan hangen in huis of bijvoorbeeld in de auto. Deze hanger staat
symbool voor het verlies die de cliënt heeft geleden.
20

Hoes
Doel
- Aankleden van een herinneringsboek/-map/-dagboek
Materiaal
- Vilt
- Stoffen (ook mogelijk zijn stoffen van in relatie tot verlies)
- Touw
- Versieringen
Uitleg
De cliënt neemt de map of het boek mee, zodat de afmetingen duidelijk zijn.
Het is aan de cliënt om te kiezen wat voor soort hoes die wil (of het helemaal
open moet kunnen, of als het werkt als omslag, etc.). Als dit eenmaal duidelijk
is kan de cliënt een keuze maken tussen stof of vilt (of een combinatie)
als basis. Hiervan maakt hij of zij de hoes. Daarop kunnen nog met vilt figuren,
landschappen of versieringen gezet worden.
Variaties
- Het is mogelijk om ook zelf vilt te maken (zie onder kopje techniek). In
dit geval is het handig het minimaal dubbel zo groot te maken als het
originele boek/map. Dit omdat het vilt dan zeker om het origineel past.
De vorm kan dan uitgeknipt worden.
- De versieringen kunnen ook geplakt worden als het naaien (te) moeilijk
is.
21

Prikbord
Doel
- Dagelijks even kunnen stilstaan bij het verlies
- Overledene een plek geven in het dagelijks leven
Materiaal
- Vilt
- Stoffen (ook mogelijk zijn stoffen van in relatie tot verlies)
- Schaar
- Lijm
- Naaibenodigdheden, eventueel naaimachine
- Versieringen
Uitleg
De cliënt bepaalt de grootte van het prikbord, kleur en vorm. Er kan vilt als
basis gebruikt worden (zelfgemaakt of gekocht vilt). Of meerdere lagen stoffen
over elkaar (zodat er een dikke basis is). Hierop kunnen versieringen
aangebracht worden.
Variaties
- Als er zelf vilt gemaakt wordt kan daarop ook een foto van het verlies
verwerkt worden (zie kopje technieken).
- Als basis kan ook een houten schilderslijst gebruikt worden en dan
daarop een laag stof.
- Indien de cliënt geen punaises wilt gebruiken voor het prikbord kan er
ook gekozen worden om linten over het bord heen te trekken en zodat
er tussen die linten dingen kunnen blijven hangen.
22

Huistrui
Doel
- Troost bieden
- Geborgenheid en veiligheid bieden
Materiaal
- Stoffen die in verband staan met het verlies
- Naaimachine of naaibenodigdheden
- Versieringen
- Borduurgaren
Uitleg
De cliënt kiest een of meerdere kledingstukken (het makkelijkste is als het
een bovenkledingstuk is). Als de cliënt voor een kledingstuk kiest dan wordt
dat de basis. Daarop kunnen stukken van andere (kleding)stoffen gebruikt
worden of kunnen er versieringen aangebracht worden, of kan er worden geborduurd.
Als de cliënt meerdere kledingstukken kiest kan dat nog steeds als
een basis gebruikt worden of worden er meerdere tot een nieuw gemaakt.
Variaties
- Een bestaand bovenkledingstuk van bijvoorbeeld de overledene, kan
ook gebruikt worden door de maat aan te passen (bijvoorbeeld voor
kinderen).
- Foto op de huistrui afdrukken.
23

Bal
Doel
- Het uiten van gevoelens
Materiaal
- Lontwol
- Water
- Groene zeep/ olijfzeep
- Bak met lauwwarm water
- Scherp mes
Uitleg
De bedoeling van deze opdracht is om een bal te maken van vilt, waarbij de
binnenkant van de bal centraal staat voor wat de cliënt innerlijk voelt en de
buitenkant staat voor wat de cliënt laat zien aan gevoelens.
De cliënt kiest kleuren uit die passen bij het gevoel en kiest ook het formaat
uit.
De techniek komt redelijk overeen met de vilttechniek die al eerder in dit
boek beschreven is. Het verschil is dat er geen lap gemaakt wordt en er hoeft
niet gewrapt te worden.
Het is de bedoeling om eerst een kleur (of meerdere kleuren) lontwol te kiezen
die voor de binnenkant staat. Maak dit plukje lontwol nat met de zeepoplossing
en draai er een balletje van. Als het balletje al een beetje stevig aanvoelt,
kan het uitgeknepen worden, eventueel nog wat lontwol toevoegen en
weer opnieuw natmaken en weer rollen. Dit wordt steeds herhaald, totdat
ook zo de buitenste kleur verwerkt is in de bal. Als de bal klaar is, wordt deze
ook uitgespoeld met water en eventueel een beetje azijn.
Laat het balletje drogen. Als het balletje droog is, kan de bal opgesneden
worden. Het ligt aan de cliënt hoe ver hij of zij het open wilt snijden.
24

Veilige plek
Doel
- Een veilige plek maken voor jezelf
Materiaal
- Stoffen (kunnen bijvoorbeeld ook kledingstukken zijn die in relatie
staan tot het verlies)
- Vilt
- Naald en draad/ naaimachine
- Schaar
- Versieringen
- Foto’s
Uitleg
Het is de bedoeling om een veilige plek te maken voor jezelf, waarbij je je
dus veilig voelt tijdens het verwerken/een plek geven van het verlies. Er kan
met verschillende materialen zo’n plek gemaakt worden die bij de cliënt en
bij zijn of haar verlies past.
Overleg met de cliënt hoe en wat hij of zij wilt maken.
25

Nawoord
Wij hopen je met dit werkvormenboek ideeën en inspiratie te hebben gegeven.
De beschreven opdrachten kunnen gebruikt worden zoals in het boek te
lezen is, maar je kan er ook een eigen interpretatie aan geven.
De opdrachten staan niet in een vaste volgorde. Kijk per sessie wat de behoefte
is van de cliënt en zoek daarbij, eventueel samen met de cliënt, een
opdracht uit die op dat moment geschikt is.
Als ons enthousiasme over textiel ook jou aangestoken heeft, willen wij jou
een bijzondere zoektocht toewensen met veel inspiratie.
Warme groeten,
Samantha, Nicky en Dorien
26

Referentielijst
Afbeelding op omslag
Ibrounen. Viltkunst. Opgevraagd 20 mei 2011.
www.lbrounen.wordpress.com/2010/02/04/hello-world
Literatuur over textiel en technieken
Els-Dubelaar, R. van (2005). Dutch felt. Franeker: Zijder Book.
Wolf, I. van der (2007). Beeld in zicht I. Breda: Olflo.
Wolf, I. van der (2009). Beeld in zicht II. Breda: Olflo.
Websites over textiel en technieken
www.bodyflower.nl
www.kunstwolf.nl
www.tientalenten.nl
www.meervilt.nl
www.stoffen.net
www.kleiendraad.net
27