nov 2007 gr 11 chemie vraestel afr

PUNTE: 150 

TYD: 3 uur 

NASIONALE 

SENIOR SERTIFIKAAT 

GRAAD 11 

FISIESE WETENSKAPPE/V2 

(CHEMIE) 

NOVEMBER 2007 

Hierdie vraestel bestaan uit 17 bladsye, 'n 1 bladsy-antwoordblad, 'n periodieke tabel 

en 'n datablad. 

Kopiereg voorbehou Blaai om asseblief

Fisiese Wetenskappe/V2 (Chemie) 2 

NSS 

DoE/November 2007 

INSTRUKSIES EN INLIGTING 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

10. 

Skryf jou naam en/of eksamennommer (en sentrumnommer waar van 

toepassing) in die toepaslike spasie op die ANTWOORDEBOEK en ANT- 

WOORDBLAD voorsien. 

Beantwoord AL die vrae vanaf VRAAG 1 tot VRAAG 14. 

Beantwoord slegs EEN vraag van VRAAG 15, VRAAG 16 of VRAAG 17. 

Beantwoord AFDELING A op die aangehegte ANTWOORDBLAD. 

Beantwoord AFDELING B in die ANTWOORDEBOEK voorsien. 

Nie-programmeerbare sakrekenaars mag gebruik word. 

Toepaslike wiskundige instrumente mag gebruik word. 

Nommer die antwoorde korrek volgens die nommeringstelsel wat in hierdie 

vraestel gebruik is. 

'n Datablad en 'n periodieke tabel is vir jou gebruik aangeheg. 

Gee kort motiverings, besprekings, ensovoorts waar verlang. 



NSS 


AFDELING A 

Beantwoord hierdie afdeling op die aangehegte ANTWOORDBLAD. 

VRAAG 1: EENWOORD-ITEMS 

Gee EEN woord/term vir elk van die volgende beskrywings. Skryf slegs die korrekte 

woord/term langs die vraagnommer (1.1 – 1.5) op die aangehegte antwoordblad neer. 

1.1 Die maatstaaf van die vermoë van 'n atoom in 'n molekuul om bindingselektrone 

aan te trek (1) 

1.2 Byvoeging van waterstof oor 'n dubbelbinding (1) 

1.3 Die SI-eenheid vir die produk van druk en volume vir 'n ingeslote massa gas (1) 

1.4 Kombinasies van simbole van elemente wat 'n verbinding identifiseer (1) 

1.5 Atmosferiese gasse wat infrarooistraling absorbeer en weer uitstraal (1) 

[5] 

VRAAG 2: PASITEMS 

Kies 'n item uit KOLOM B om by 'n beskrywing in KOLOM A te pas. Skryf slegs die 

letter (A – I) langs die vraagnommer (2.1 – 2.5) op die aangehegte antwoordblad neer. 

2.1 

2.2 

2.3 

2.4 

2.5 

'n Polêre molekuul 

Endotermiese reaksie 

KOLOM A KOLOM B 

Veroorsaak dat gasse vervloei 

Die eenvoudigste verhouding waarin atome 

in 'n verbinding kan verbind 

Die verwydering van waterstof en 

halogeenatome vanaf alkane om alkene te 

vorm 

Kopiereg voorbehou Blaai om asseblief 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

H 

I 

kondensasie van 

waterdamp 

CO2 

HCℓ 

vermenging van water en 

ammoniumnitraat 

intermolekulêre kragte 

dehidrohalogenasie 

empiriese formule 

substitusiereaksie 

formulemassa 

[5]


NSS 


VRAAG 3: WAAR/ONWAAR-ITEMS 

Dui aan of die volgende stellings WAAR of ONWAAR is. Skryf slegs 'waar' of 'onwaar' 

langs die vraagnommer (3.1 – 3.5) op die antwoordblad neer. Indien die stelling 

ONWAAR is, skryf die korrekte stelling neer. 

3.1 Chemiese binding veroorsaak 'n toename in stabiliteit van die verbinding. (2) 

3.2 'n Addisiereaksie ontstaan wanneer 'n halogeen tot 'n alkaan toegevoeg word. (2) 

3.3 Ware gasse wyk af van ideale gasgedrag by hoë temperatuur en lae druk. (2) 

3.4 Polimere word uit herhalende eenhede wat monomere genoem word, saamgestel. 

(2) 

3.5 In 'n endotermiese reaksie: ∆ H< 

0. (2) 

[10] 

VRAAG 4: MEERVOUDIGEKEUSE-VRAE 

Vier moontlike opsies word as antwoorde vir die volgende vrae verskaf. Elke vraag het 

slegs EEN korrekte antwoord. Kies die korrekte antwoord en maak 'n kruisie (X) oor 

die toepaslike letter (A – D) langs die ooreenstemmende vraagnommer (4.1 – 4.5) op 

die antwoordblad. 

4.1 Die chemiese binding met die hoogste bindingsenergie: 

A 

B 

C 

D 

C – F 

C – O 

C – N 

C – C (3) 

4.2 Die volgende reaksie toon die ontbinding van osoon tot suurstof: 

2O3(g) → 3O2(g) 

Watter EEN van die veranderinge hieronder is WAAR soos die reaksie 

verloop? 

A 

B 

C 

D 

Die aantal mol neem toe, maar die aantal molekule neem af. 

Die totale aantal molekule en mol neem af. 

Die aantal mol neem af, maar die aantal molekule neem toe. 

Die totale aantal molekule en mol neem toe. (3) 



NSS 


4.3 'n Sekere massa gas beslaan 'n volume (V) in 'n geslote houer. As die druk 

verdubbel word terwyl die temperatuur gehalveer word, sal die volume van 

die gas na die volgende verander: 

A 

B 

C 

D 

1 

4 

1 

2 

V 

V 

V 

4V (3) 

4.4 Die volgende lys met stappe verwys na 'n eksperimentele plan vir die toets 

van die relatiewe sterkte van verskillende sure. Die stappe is NIE in die 

korrekte volgorde nie. 

elektrodes 

1. Maak die beker half vol met die oplossing van een van die sure. 

2. Stel die stroombaan op, soos in die diagram hieronder aangedui. 

3. Maak seker dat die elektrodes skoon en droog is voordat dit in die suurop- 

lossing geplaas word. 

4. Herhaal vir oplossings van al die gegewe sure. 

5. Maak seker dat die bekers skoon en droog is. 

6. Plaas die elektrodes in die beker, sluit die skakelaar en neem die helder- 

heid van die gloeilamp waar. 

Watter alternatief is die beste volgorde vir die toets van die relatiewe sterkte 

van die verskillende sure? 

A 

B 

C 

D 

beker 

5, 2, 3, 1, 6, 4 

1, 2, 3, 5, 6, 4 

5, 2, 1, 3, 6, 4 

 

skakelaar 

2, 1, 3, 5, 6, 4 (3) 


selle 

gloeilamp


NSS 


4.5 Beskou die volgende chemiese vergelykings: 

(I) Fe(s) → Fe 2+ (aq) + 2e - 

(II) 4H + (aq) + O2(g) + 4e - → 2H2O(ℓ) 

Watter EEN van die volgende pare stellings is korrek? 

Reaksie I Reaksie II 

A Fe is geoksideer H + is gereduseer 

B Fe is gereduseer O2 is geoksideer 

C Fe is geoksideer O2 is gereduseer 

D Fe is gereduseer H + is geoksideer 


(3) 

[15] 

TOTAAL AFDELING A: 35


NSS 


AFDELING B 

INSTRUKSIES 

1. 

2. 

3. 

4. 

VRAAG 5 

Beantwoord hierdie afdeling in die ANTWOORDEBOEK. 

Formules en vervangings moet in ALLE berekeninge getoon word. 

Rond jou antwoorde tot TWEE desimale plekke af. 


Lees die volgende koerantberig voordat die vrae beantwoord word: 

Die stille doder! 

'n Gesin is in 'n hospitaal opgeneem met simptome van hoofpyn, 

kouekoors, naarheid en duiseligheid. Na vele toetse is hulle 

gediagnoseer met koolstofmonoksiedvergiftiging. Hulle het na 

behandeling met hiperbariese suurstof, naamlik suurstof by hoër 

druk, herstel, maar sommige ly nog steeds aan chroniese 

hoofpyne en geheueprobleme. 

Hierdie voorval stuur 'n waarskuwing aan almal uit. Goeie 

ventilasie is uiters belangrik wanneer gasverwarmers gebruik 

word of wanneer vure binnenshuis gemaak word. Verstopte 

skoorstene kan ook verhoed dat die gas vrygelaat word. Die 

luiering van 'n motor in 'n motorhuis is net so gevaarlik. Selfs 

rook kan vlakke van koolstofmonoksied in die bloed veroorsaak. 

Koolstofmonoksied is die produk van die onvolledige verbranding van 

fossielbrandstowwe. Blootstelling aan klein hoeveelhede koolstofmonoksied verminder 

grootliks die vermoë van die bloed om suurstof te vervoer. Dit is 'n reuklose en 

kleurlose gas. Wanneer dit gewaar word, is dit meestal te laat. Koolstofmonoksied 

vergiftig die liggaam deur 250 keer sterker as suurstof met hemoglobien te verbind. 

Koolstofmonoksied vorm 'n datiefkovalente binding met die Fe 2+ -ioon in hemoglobien. 

Die vorming van hierdie binding verhinder die vervoer van suurstof na die 

liggaamweefsel. Met slegs 0,1 % koolstofmonoksied in die long, word meer as die 

helfte van die bindingsmoontlikhede van hemoglobien met koolstofmonoksied beset en 

die slagoffer kan binne 'n uur sterf. 

[Vertaal uit: Health Express, 20 Junie 2006] 

5.1 Noem TWEE fisiese eienskappe van koolstofmonoksied wat dit 'n 'stille doder' 

maak. (2) 

5.2 Noem EEN chemiese eienskap van koolstofmonoksied wat dit giftig vir die 

mens maak. (1) 



NSS 


5.3 Verduidelik die betekenis van die volgende woorde in die koerantberig: 

5.3.1 

5 3.2 

Onvolledige verbranding 

Fossielbrandstowwe 

5.4 Maak 'n skets van 'n Lewisstruktuur vir die koolstofmonoksiedmolekuul. (2) 

5.5 Verwys na die Lewisstruktuur van die koolstofmonoksiedmolekuul en 

verduidelik waarom dit 'n datiefkovalente binding met die Fe 2+ -ioon kan vorm. 

5.6 Tree die Fe 2+ -ioon as 'n Lewis-suur of Lewis-basis op tydens die vorming van 

die binding in VRAAG 5.5? Gee 'n rede vir jou antwoord. 

5.7 Baie mense in Suid-Afrika is van steenkool as energiebron in hul huise afhanklik. 

Watter veiligheidsadvies kan jy aan mense wat steenkool as 'n 

energiebron in hul huise gebruik, verskaf? Gee 'n rede vir jou antwoord. 

VRAAG 6 

Gasborrels word deur 'n duiker se asemhalingsapparaat diep onder die oppervlak van 

die see vrygestel. Een so 'n borrel het 'n volume van 3,5 cm 3 by 'n druk van 

250 kPa. Dit styg vanaf 'n diepte van 25 m waar die temperatuur 5 o C is na die 

oppervlak waar die temperatuur 25 o C en die druk 101,3 kPa is. 

6.1 Wat sal met die volume van die borrel gebeur soos dit na die oppervlak styg? (1) 


(1) 

(1) 

(2) 

(3) 

(2) 

[14] 

6.2 Verduidelik jou antwoord in VRAAG 6.1 hierbo, in terme van die kinetiese 

molekulêre teorie. (3) 

6.3 Bereken die volume van die borrel by die oppervlak van die see. (6) 

[10] 

VRAAG 7 

7.1 Die verbinding NaHCO3 is algemeen bekend as koeksoda. 'n Resep benodig 

1,6 g koeksoda, gemeng met ander bestanddele, om 'n koek te bak. 

7.1.1 Bereken die aantal mol NaHCO3 wat gebruik is om die koek te bak. (3) 

7.1.2 Hoeveel suurstofatome is daar in die 1,6 g koeksoda? (4) 

7.1.3 Sommige mense glo dat 'n varsgebakte, warm koek lekkerder is as 

'n koek wat toegelaat is om af te koel. Waarom is dit beter om die 

koek toe te laat om af te koel? 

(2)


NSS 


Tydens die bakproses reageer koeksoda met 'n suur om koolstofdioksied en 

water te vorm, soos in die onderstaande reaksievergelyking aangetoon: 

− 

HCO (aq) + H 3 

+ (aq) → CO2(g) + H2O(ℓ) 

7.1.4 Identifiseer die reaktant wat as die Brönsted-Lowry-basis in hierdie 

reaksie optree. Gee 'n rede vir jou antwoord. 

7.1.5 Gebruik die bogenoemde vergelyking om te verduidelik waarom 

die koek tydens die bakproses rys. 

7.2 'n Sekere teensuurtablet bevat 22,0 g koeksoda (NaHCO3). Dit word gebruik 

om die oormaat soutsuur in die maag te neutraliseer. Die gebalanseerde 

vergelyking vir die reaksie is: 

VRAAG 8 

NaHCO3 + HCℓ → NaCℓ + H2O + CO2 

Die soutsuur in die maag het 'n konsentrasie van 1,0 mol·dm -3 . 

Bereken die volume soutsuur wat deur die teensuurtablet geneutraliseer kan 

word. 

'n Klas het die energieveranderinge wat plaasvind tydens twee chemiese reaksies, A 

en B, waar alle reaktanse aanvanklik by dieselfde temperatuur was, ondersoek. Die 

onderstaande tabel toon die prosedures gevolg, sowel as die waarnemings wat tydens 

elke reaksie gemaak is. 

Reaksie 

A 

B 

Oplossing in 

polistireenkoppie 

25 cm 3 van 'n 2 mol·dm -3 

natriumhidroksiedoplossing 


natriumhidroksied- 

oplossing 

Stof bygevoeg Waarnemings 


soutsuuroplossing 


soutsuuroplossing 

Kleurlose oplossing 

Temperatuur styg 


(2) 

(2) 

(6) 

[19] 

Kleurlose oplossing 

'n Styging in temperatuur, 

maar kleiner as dié in 

reaksie A 

8.1 Formuleer 'n moontlike ondersoekende vraag vir die ondersoek. (2)


NSS 


8.2 Beskou reaksies A en B. Noem 'n moontlike hipotese wat in die twee 

reaksies getoets is. 

8.3 Is reaksies A en B eksotermies of endotermies? Gee 'n rede vir jou 

antwoord. 

8.4 Beskou die waarnemings wat in reaksies A en B gemaak is. Is die 

vergelyking in temperatuurstyging in A en B 'n regverdige toets? Gee 'n rede 

vir jou antwoord. 

8.5 Buiten die apparaat hierbo getoon, noem nog 'n apparaatstuk wat nodig is om 

die waarnemings te maak. 

8.6 Watter gevolgtrekking kan uit hierdie ondersoek afgelei word? (2) 

[13] 

VRAAG 9 

Waterstofperoksied (H2O2) is 'n nuttige huishoudelike verbinding. 'n 3%-oplossing van 

H2O2 word in apteke verkoop en kan as 'n ontsmettingsmiddel gebruik word. In 'n 

meer gekonsentreerde vorm kan dit gebruik word om tekstielstof, papierpulp en 

menslike hare te bleik. 

Wanneer dit op 'n wond in die vel gegiet word om dit te reinig, ontbind die oplossing 

heftig met opbruising. Die vergelyking vir die reaksie is: 

(I) 2H2O2(ℓ) → 2H2O(ℓ) + O2(g) ∆H = -196 kJ 

Waterstofperoksied is ook onstabiel. Dit ontbind maklik wanneer dit aan die atmosfeer 

blootgestel word, of vinnig in water, om water en suurstof te lewer. Die oë, keel, 

lugpype en vel kan geïrriteer word as dit aan waterstofperoksied blootgestel word. 

9.1 Wat veroorsaak die opbruising, soos hierbo beskryf? (2) 

9.2 Skryf die vraagnommers 9.2.1 tot 9.2.3 in die antwoordeboek neer en 

langsaan die oksidasiegetal van die suurstofatoom in elk van die volgende 

verbindings: 

VERBINDING H2O2 H2O O2 

Oksidasiegetal 

9.2.1 

9.2.2 

9.2.3 

9.3 Gebruik jou antwoorde op VRAAG 9.2.1, VRAAG 9.2.2 en VRAAG 9.2.3 om 

te bepaal of H2O2 as reduseer-middel of as oksideermiddel, of as beide, 

optree soos die reaksie (I) hierbo verloop. Gee 'n rede vir jou antwoord. 

9.4 Sommige mense beweer dat die week van 'n tandeborsel in 'n 3%waterstofperoksiedoplossing 

in 'n oop houer vir 'n tydperk kieme kan 

doodmaak. Sal hierdie waterstofperoksiedoplossing 'n effektiewe ontsmettingsmiddel 

wees as dit vir 'n verlengde periode gelaat word? 

(3) 

[11] 


(2) 

(2) 

(3) 

(2) 

(3) 

(3)

Fisiese Wetenskappe/V2 (Chemie) 11 

NSS 


VRAAG 10 

Lees die onderstaande teks en beantwoord die daaropvolgende vrae: 

sê die plofkewer. 

Die plofkewer weer sy vyande met 'n chemiese sproei af. Die kewer het twee kliere. 

Een klier bevat 'n waterige oplossing van hidrokinoon en waterstofperoksied. Die 

ander klier bevat 'n mengsel van ensieme. Wanneer hy bedreig word, druk die 

plofkewer vloeistof uit die eerste klier in die ander kamer in. In die teenwoordigheid 

van die ensieme vind 'n reaksie plaas: 

(I) C6H4 (OH)2(aq) + H2O2(aq)→ C6H4O2(aq) + 2H2O(ℓ) 

hidrokinoon kinoon 

Die mengsel word uiters warm en word op die aanvaller gespuit! Afgesien van die 

termiese effek dien kinoon ook as 'n afweermiddel vir ander insekte en diere. 

10.1 Beskou die stappe hieronder: 

(II) C6H4(OH)2(aq) → C6H4O2(aq) + H2(g) ∆H = 177 kJ 

1 (II) H2O2(aq) → H2O(ℓ) + O2(g) ∆H = -94,6 kJ 

2 

1 (IV) H2(g) + O2(g) → H2O(ℓ) ∆H = -286 kJ 

2 

Vergelyking (I) is verkry deur vergelykings (II), (III) en (IV) op te tel. Toon 

deur middel van 'n berekening dat die mengsel wat deur die kewer uitgespuit 

word, uiters warm is. (3) 

10.2 Skets 'n potensiële-energiegrafiek vir die reaksie in vergelyking (I). (2) 

10.3 Hoekom moet mense versigtig wees om met plofkewers te speel? (2) 

[7] 



NSS 


VRAAG 11 

Lees die onderstaande teks en beantwoord die daaropvolgende vrae: 

Suid-Afrika se nasionale blom – die 'roadside daisy' 

Dun plastieksakke het nasionaal 'n seer oog geword en die gebruik daarvan is sedert 

2003 verbied. Hulle wapper aan drade, hang aan bosse en dryf op riviere. In 'n land 

met 'n tekort aan vullisopgaarterreine en 'n gebrek aan opvoeding oor die gevolge van 

rommelstrooi, gooi mense dikwels hul rommel in die straat. 

Die regering het alle dun winkelsakke, wat die land bemors, met 'n dikker, herbruikbare 

weergawe vervang. Die doel daarvan is om verbruikers aan te moedig om die beter 

kwaliteit sakke te hergebruik en te herwin om sodoende rommel te verminder. 

Die dun plastieksakke word hoofsaaklik van poliëtileen, 'n kristallyne stof, gemaak. 

Eteen is die monomeer wat gebruik word om die polimeer, poliëtileen genoem, te 

vervaardig. 

11.1 Maak 'n skets van die struktuurformule van eteen. (2) 

11.2 Twee eteenmolekule reageer om 'n dimeer te vorm. Watter tipe reaksie is dit: 

substitusie; addisie; eliminasie? 

11.3 Noem DRIE redes waarom die regering besluit het om die gebruik van dun 

plastieksakke te verbied. 

VRAAG 12 

Omtrent 15% van die wêreld se titaanreserwes word in Suid-Afrika gevind. Die titaan 

is 'n sterk, liggewig, roesbestande metaal. Dit word gebruik in die konstruksie van 

vuurpyle, vliegtuie en stralerenjins. Die titaan word berei deur die reaksie van 

gesmelte magnesium met titaan(IV)chloried by temperature van ongeveer 1 000 o C. 

Die reaksie word voorgestel deur die vergelyking hieronder: 

TiCℓ4(g) + 2Mg(ℓ) → Ti(s) + 2MgCℓ2(ℓ) 

In 'n sekere nywerheidsaanleg het 3 540 kg titaanchloried met 1 130 kg magnesium 

gereageer om 894,24 kg titaan te produseer. 

12.1 Toon aan deur berekeninge dat TiCℓ4 die beperkende reagens was. (6) 

12.2 Indien slegs 820 kg titaan in hierdie proses geproduseer is, bereken die 

persentasie opbrengs van titaan. 


(2) 

(3) 

[7] 

(2) 

[8]


NSS 


VRAAG 13 

Suid-Afrika voer ru-olie in. Ru-olie kan in meer bruikbare fraksies van koolwaterstowwe 

geskei word deur die kolom in die onderstaande diagram te gebruik: 

H 

Ru-olie 

400 °C 

13.1 Noem die skeidingstegniek in die diagram geïllustreer. (1) 

13.2 Skryf die fisiese eienskap waarvan hierdie skeidingstegniek afhanklik is, neer. (1) 

13.3 Skryf SLEGS die letter (A – H), soos in die diagram aangedui, wat met elk 

van die onderstaande beskrywings ooreenstem, neer. 

13.3.1 Die fraksie met die grootste molekule (1) 

13.3.2 Die fraksie wat propaangas sal bevat (1) 

13.3.3 Die fraksie wat vloeistowwe met die laagste kookpunt voorstel (1) 

13.4 Fraksie F bevat nafta wat nie op sy eie waardevol is nie, maar wat in meer 

waardevolle molekule deur middel van hitte of 'n katalisator, omgeskakel 

word. 

13.4.1 Benoem hierdie proses. (1) 

13.4.2 Een van die moontlike reaksies tydens die proses in 

VRAAG 13.4.1 genoem, is hieronder geïllustreer: 

eteen oktaan 

+ 

Skryf die struktuurformule vir oktaan neer. (2) 

[8] 


G 

F 

E 

D 

C 

B 

A


NSS 


VRAAG 14 

Osoon is een van daardie dinge waarmee ons nie kan saamlewe en waarsonder ons 

ook nie kan lewe nie, maar as dit in die regte plek is, is dit ons tot groot diens. Daar is 

natuurlik min osoon op grondvlak en baie daarvan in die boonste atmosfeer. Die 

osoonlaag beskerm die aarde teen skerp ultraviolet strale. Die gebruik van CFK's deur 

die mens het tot die vernietiging van die osoonlaag gelei. 

14.1 Waar in die atmosfeer word die osoonlaag gevind? (2) 

14.2 Waarvoor staan die afkorting CFK? (2) 

14.3 Waarvoor is CFK's gebruik? (2) 

14.4 Noem TWEE eienskappe van CFK's wat vir die beskadiging van die osoonlaag 

verantwoordelik is. 


(2) 

[8]


NSS 



VRAAG 15 

Groter wins, meer gifstowwe 

Sedert die laaste drie dekades maak goudmyners 

gebruik van sianidering om goud uit die erts te 

herwin. Meer as 99% goud kan op hierdie wyse 

herwin word. Dit laat myners toe om 

goudvlokkies, te klein vir die menslike oog om te 

sien, te verkry. Goud kan ook herwin word uit die 

afval van ou bewerkinge wat soms soveel as een 

derde van die goud agtergelaat het. 

Visvang 

verbode! 

Mynstortingsterrein 

Die oorblywende sianied kan hergebruik word, 

maar word meer dikwels in 'n poel agter 'n dam 

gestoor of selfs direk in die plaaslike rivier gestort. 'n Teelepelvol van twee persentsianiedoplossing 

kan 'n volwassene doodmaak. 

Mynmaatskappye dring aan dat sianied ontbind as dit aan sonlig en suurstof 

blootgestel is, wat dit dan onskadelik maak. Hulle dui ook aan dat wetenskaplike 

studies toon dat visse wat sianied insluk, nie sal 'bioversamel' nie. Dit beteken dat dit 

nie 'n probleem inhou vir enigeen wat die vis eet nie. In die praktyk sal die 

sianiedoplossing wat in die grond insypel, nie ontbind nie as gevolg van die 

afwesigheid van sonlig. As die sianiedoplossing baie suur is, kan dit in sianiedgas 

omsit, wat baie giftig vir vis is. Aan die ander kant, as die oplossing alkalies is, ontbind 

die sianied nie. 

Daar is geen gevalle van menslike sterfgevalle as gevolg van sianiedstorting aangemeld 

nie. As jy nie lyke sien nie, is alles in orde. 

15.1 Wat is sianidering? (2) 

15.2 Watter tipe chemiese reaksie vind tydens hierdie proses plaas: neerslag; 

suurbasis; redoks? (1) 

15.3 Is die pH van die oplossing ná sianidering groter as, kleiner as of gelyk aan 

7? (1) 

15.4 Hoe word soliede goud uit hierdie oplossing herwin? (2) 

15.5 Verwys na sianidering en bespreek die betekenis van die opskrif van die 

uittreksel: Groter wins, meer gifstowwe. 


(4) 

[10]


NSS 



VRAAG 16 

Die ontdekking van yster 3 000 jaar gelede het 'n groot verskil aan die lewens van 

mense gemaak. Vir die eerste keer kon beter en sterker gereedskap gemaak word. 

Dit is steeds die metaal wat die algemeenste in die moderne wêreld gebruik word. 

Verskeie oonde wat uit die vroeë Ystertydperk dateer, kan nog steeds in ons land 

gesien word. Yster is gesmelt in klei-oonde waarin die erts gesuiwer is deur van 

houtskool en blaasbalke of natuurlike ventilasie gebruik te maak om die temperatuur 

hoog genoeg te kry om die erts te smelt. Die grondmetaal is in gietblokke met 

verskillende vorms gegiet en dan in bruikbare voorwerpe deur 'n metaalsmid gemaak. 

Vandag maak ons nog steeds van 'n soortgelyke metode gebruik om yster uit die erts 

te verwyder. Hematiet, die hooferts in yster, bevat yster(III)oksied. Ystererts, kooks en 

kalksteen word saam in 'n hoogoond gemeng. Laasgenoemde is 'n staaltoring omtrent 

30 m hoog wat met hittebestande magnesiumoksiedbakstene uitgevoer is. 

Afvalgasse 

Ystertydperkoond 

Ystererts, kooks 

en kalksteen 

Stroom 

warm lug 

Die chemiese vergelyking vir die ontginning van yster uit die erts is: 

Fe2O3 + 3CO → 2Fe + 3CO2 

1500 °C 

Moderne oond 

Gesmelte 

yster 

16.1 Skryf TWEE chemiese vergelykings neer wat tot die vorming van 

koolstofmonoksied in die hoogoond sal lei. (4) 

16.2 Watter rol speel koolstofmonoksied in 'n hoogoond? (1) 

16.3 Baie hoë temperature word benodig om die ystererts te smelt. Hoe word dit 

in 'n hoogoond verkry in vergelyking met 'n oond wat tydens die Ystertydperk 

gebruik is? (2) 

16.4 Watter rol speel kalksteen in 'n hoogoond? (1) 

16.5 Benoem die gas wat tydens die ontginning van yster vrygestel word, soos 

hierbo beskryf, en noem ook die invloed van hierdie gas op die omgewing. 


(2) 

[10]


NSS 



VRAAG 17 

Boere het dit die eerste gewaar ... 

Iets raaiselagtigs het die vrugte gebrand, graan 

laat krimp en verskrompel en alles wat gegroei 

het, beskadig. Hulle het dit die eerste keer in 

1961 gewaar. Wat met die beeste gebeur het 

was onmiskenbaar fluorose: geswelde gewrigte, 

tande wat uitval, pyn totdat die beeste gaan lê 

en vrek. Die oorsaak: fluoorvergiftiging uit die 

lug. 

Vandag gebruik die fosfaatnywerheid nat gaswassers. Dit is besoedelingskontroleapparaat 

wat fluoriedgasse, byvoorbeeld waterstoffluoried opvang en dus hul vrystelling 

in die atmosfeer verhoed. Die oorsaak van die probleem is die feit dat 

rotsfosfaat hoë konsentrasies van fluoried bevat. Fluoorapatiet, Ca10(PO4)6F2, is altyd 

teenwoordig in rotsfosfaat. Wanneer dit in wateroplosbare fosfate via die toevoeging 

van swawelsuur verwerk word, is waterstoffluoried een van die produkte. 

Nog 'n afvalproduk tydens die prosessering van rotsfosfaat is sigbaar by Phalaborwa in 

Mpumalanga. Gipshope hou aan om in die dorp te verrys. As hierdie stapels slegs 

gips was, sou dit waarskynlik nie bestaan het nie omdat gips geredelik vir 'n 

verskeidenheid doeleindes, byvoorbeeld boumateriaal, verkoop kan word. Wat nie 

geredelik verkoop kan word nie, is radioaktiewe gips wat omtrent die enigste tipe gips 

is wat die fosfaatnywerheid kan aanbied. Nog 'n gevaar is die uitloging van fosfate wat 

nie uit die afvalstowwe verwyder is nie, in grondwater en riviere. 

17.1 Noem TWEE wateroplosbare kunsmisstowwe wat uit rotsfosfaat vervaardig 

kan word. 

17.2 Gee die chemiese formule vir gips. (1) 

17.3 Wanneer rotsfosfaat met 'n suur anders as swawelsuur behandel word, word 

gips nie gevorm nie. Gee die formule van hierdie suur. 

17.4 Buiten die noodsaaklikheid van fosfate in die gebruik van kunsmisproduksie, 

kan fosfate ook as dierevoer gebruik word. Gee 'n rede waarom fosfate wat 

as dierevoer gebruik word, absoluut suiwer moet wees. 

17.5 Wat is die grootste besoedelingsprobleem wat die fosfaatbedryf in Suid-Afrika 

tans ondervind? Gee 'n rede vir jou antwoord, asook 'n moontlike oplossing 

vir hierdie probleem. 

17.6 Watter invloed sal die uitloging van fosfate in grondwater en riviere op die 

omgewing hê? 

Kopiereg voorbehou 

TOTAAL AFDELING B: 

GROOTTOTAAL: 

(2) 

(1) 

(1) 

(3) 

(2) 

[10] 

115 

150

Fisiese Wetenskappe/V2 (Chemie) DoE/November 2007 

NSS 


GEGEWENS VIR FISIESE WETENSKAPPE GRAAD 11 

VRAESTEL 2 (CHEMIE) 

DATA FOR PHYSICAL SCIENCES GRADE 11 

PAPER 2 (CHEMISTRY) 

TABEL 1: FISIESE KONSTANTES/TABLE 1: PHYSICAL CONSTANTS 

NAAM/NAME 

Avogadro-konstante 

SIMBOOL/SYMBOL WAARDE/VALUE 

Avogadro's constant 

NA 

6,02 x 10 23 mol -1 

Molêre gaskonstante 

Molar gas constant 

R 8,31 J·K -1 ·mol -1 

Standaarddruk 

Standard pressure 

Molêre gasvolume by STD 

Molar gas volume at STP 

Standaardtemperatuur 

Standard temperature 

θ 

p 1,013 x 10 5 Pa 

Vm 

θ 

T 

TABEL 2: FORMULES/TABLE 2: FORMULAE 

p V 

p 

V 

1 1 2 2 = pV = nRT 

T1 

T2 

m 

n = 

M 

m 

c = 

MV 

c = 

n 

V 

n a = 

nb 

c 

c 

a 

b 

V 

V 

a 

b 

22,4 dm 3 ·mol -1 

273 K


NSS 


DIE PERIODIEKE TABEL VAN ELEMENTE/ 

THE PERIODIC TABLE OF ELEMENTS 

1 

(I) 

2 

(II) 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

13 

(III) 

14 

(IV) 

15 

(V) 

16 

(VI) 

17 

(VII) 

18 

(VIII) 

2,1 

1 

H 

1 

2 

He 

4 

1,0 

3 

Li 

7 

1,5 

4 

Be 

9 

2,0 

5 

B 


2,5 

6 

C 

12 

3,0 

7 

N 

14 

3,5 

8 

O 

16 

4,0 

9 

F 

19 

10 

Ne 

20 

0,9 


Na 

23 

1,2 

12 

Mg 

24 

1,5 

13 

Aℓ 

27 

1,8 

14 

Si 

28 

2,1 

15 

P 

31 

2,5 

16 

S 

32 

3,0 

17 

Cℓ 

35,5 

18 

Ar 

40 

0,8 

19 

K 

39 

1,0 

20 

Ca 

40 

1,3 

21 

Sc 

45 

1,5 

22 

Ti 

48 

1,6 

23 

V 

51 

1,6 

24 

Cr 

52 

1,5 

25 

Mn 

55 

1,8 

26 

Fe 

56 

1,8 

27 

Co 

59 

1,8 

28 

Ni 

59 

1,9 

29 

Cu 

63,5 

1,6 

30 

Zn 

65 

1,6 

31 

Ga 

70 

1,8 

32 

Ge 

73 

2,0 

33 

As 

75 

2,4 

34 

Se 

79 

2,8 

35 

Br 

80 

36 

Kr 

84 

0,8 

37 

Rb 

86 

1,0 

38 

Sr 

88 

1,2 

39 

Y 

89 

1,4 

40 

Zr 

91 

41 

Nb 

92 

1,8 

42 

Mo 

96 

1,9 

43 

Tc 

2,2 

44 

Ru 

101 

2,2 

45 

Rh 

103 

2,2 

46 

Pd 

106 

1,9 

47 

Ag 

108 

1,7 

48 

Cd 


1,7 

49 

In 


1,8 

50 

Sn 


1,9 

51 

Sb 

122 

2,1 

52 

Te 

128 

2,5 

53 

I 

127 

54 

Xe 

131 

0,7 

55 

Cs 

133 

0,9 

56 

Ba 

137 

57 

La 

139 

1,6 

72 

Hf 

179 

73 

Ta 

181 

74 

W 

184 

75 

Re 

186 

76 

Os 

190 

77 

Ir 

192 

78 

Pt 

195 

79 

Au 

197 

80 

Hg 

201 

1,8 

81 

Tℓ 

204 

1,8 

82 

Pb 

207 

1,9 

83 

Bi 

209 

2,0 

84 

Po 

2,5 

85 

At 

86 

Rn 

0,7 

87 

Fr 

0,9 

88 

Ra 

226 

89 

Ac 

58 

Ce 

140 

59 

Pr 

141 

60 

Nd 

144 

61 

Pm 

62 

Sm 

150 

63 

Eu 

152 

64 

Gd 

157 

65 

Tb 

159 

66 

Dy 

163 

67 

Ho 

165 

68 

Er 

167 

69 

Tm 

169 

70 

Yb 

173 

71 

Lu 

175 

90 

Th 

232 

91 

Pa 

92 

U 

238 

93 

Np 

94 

Pu 

95 

Am 

96 

Cm 

97 

Bk 

98 

Cf 

99 

Es 

100 

Fm 

101 

Md 

102 

No 

103 

Lr 

Atomic number 

Atoomgetal 

29 

Cu 

63,5 

1,9 

Symbol 

Simbool 

Electronegativity 

Elektronegatiwiteit 

Approximate relative atomic mass 

Benaderde relatiewe atoommassa 

SLEUTEL/KEY


NSS 

NAAM/NAME: 

ANTWOORDBLAD/ANSWER SHEET 

VRAAG 1/QUESTION 1 VRAAG 2/QUESTION 2 

1.1 

1.2 

1.3 

1.4 

1.5 

VRAAG 3/QUESTION 3 

3.1 

3.2 

3.3 

3.4 

3.5 

VRAAG 4/QUESTION 4 

4.1 A B C D 

4.2 A B C D 

4.3 A B C D 

4.4 A B C D 

4.5 A B C D 


(1) 

(1) 

(1) 

(1) 

2.1 

2.2 

2.3 

2.4 

(1) 

(1) 

(1) 

(1) 

(1) 2.5 

(1) 

[5] [5] 

(2) 

(2) 

(2) 

(2) 

(2) 

[10] 

(5 x 3) [15] 

TOTAAL AFDELING A/TOTAL SECTION: 35

nov 2007 gr 11 chemie vraestel afr

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?