Dr. ir. Adrie Dumay, MBA: 'Kennis zet aan tot actie' - TNO

12
Foto: Witho Worms
‘Het ziekenhuis van de toekomst is een computer met jouw elektronische patiëntdossier
en alle voor jou relevante, medische informatie over interventies. Al deze
informatie moeten we op een goede, menselijke manier kunnen aanbieden op het
moment en de plaats waar je wilt zijn: thuis, onderweg, in een kliniek of in een
zorghotel.’
Tekst: Dik Binnendijk
Dr. ir. Adrie Dumay, MBA:
‘Kennis zet aan tot actie’
Op de boekenkast staat de fantafant, een
veelkleurig beeldje gemaakt door dochter
Naomi en haar moeder Jolanda. Het is het
meest dierbare voorwerp van Adrie Dumay in
zijn werkkamer in het TNO-pand aan de
Wassenaarseweg in Leiden. De fantafant
heeft vóór een vogelkop en achter een
olifantenkop, vier kalkoenpoten en midden
op het lijf een pauwenstaart. Hoewel je het
niet direct aan hem ziet, kun je bijna de
termen ‘niet passend in een sjabloon,
veelzijdig en kleurrijk’ ook op Dumay zelf
plakken. Hij is in het dagelijks leven
programmamanager Zorginnovatie en
sectormanager Technologie in de zorg bij
TNO Kwaliteit van Leven. Hij kan met zes uur
slaap af en houdt niet van televisie kijken. Zo
blijft er ’s avonds en ’s morgens thuis tijd
over voor het lezen en schrijven van
wetenschappelijke artikelen.
Je bezoekt ook vaak buiten werktijden
de bibliotheek van de TU Delft.
‘Ik snuffel graag rond – en niet alleen op
internet – en ruik dan de boeken- en
tijdschriftenlucht. Ik vind het belangrijk om
toeval een kans te geven. Mijn oog kan
vallen op iets waar ik nog helemaal niet aan
gedacht heb. Waar techniek, wetenschap en
mensen bij elkaar komen, voel ik me het
lekkerst.’
Waar komt jouw belangstelling voor de
gezondheidszorg vandaan?
‘Mijn vader heeft de basis gelegd voor mijn
liefde voor technologie in de zorg. Hij is
opgeklommen tot hoofd Technische en
Instrumentele Dienst van het Sint Hippolytusziekenhuis
in Delft, nu het Reinier de
Graaf Gasthuis. Pa en ma waren trots op
ambachtelijk werk en prezen dat ook aan bij
hun zes kinderen. Daarom ben ik op de LTS
begonnen. Ik heb deze opleiding afgemaakt,
maar de MTS en HTS niet, want mijn
cijferlijst stimuleerde een snelle doorstroming.
In 1981 ben ik elektrotechniek gaan
studeren aan de Technische Universiteit in
Delft. Na mijn propedeuse heb ik me gespecialiseerd
in de informatietheorie. Ik heb mijn
afstudeeronderzoek uitgevoerd op het Thoraxcentrum
van het Erasmus Medisch Centrum in
Rotterdam, dat gespecialiseerd is in interventiecardiologie.
Ik heb de mogelijkheid onderzocht
om via röntgenopnames de doorbloeding van de
hartspier vast te stellen van patiënten met een
vernauwing in de kransslagaders. Bij een
standaard röntgenopname zie je alleen een
schaduw van je lichaam; als je die schaduw
ruimtelijk uit elkaar kunt trekken, dan kun je de
doorbloeding van de hartspier zien. Het is me
gelukt die doorbloeding via een nieuwe rekenmethode
zichtbaar te maken. Na mijn afstuderen
wist ik voldoende subsidies te verwerven voor
vervolgonderzoek met een team in het Erasmus
Medisch Centrum en later ook in het Leids
Universitair Medisch Centrum. Ik heb over de
resultaten gepubliceerd en op basis van die
artikelen heb ik in de avonduren aan mijn
proefschrift zitten werken. In 1992 ben ik in Delft
gepromoveerd.’
In januari 1993 ben je bij TNO in Den Haag
begonnen.
‘Daar zat een afdeling die supercomputers
maakte en programmeerde voor Defensie.
Tijdens mijn sollicitatiegesprek heb ik aangegeven
dat die supercomputers ook belangrijk
worden voor de gezondheidszorg. Ik kreeg de
vrije hand om het toenmalige TNO Fysisch en
Elektronisch Laboratorium op de gezondheidskaart
te zetten. Zo ben ik met een team bezig
geweest met het ontwikkelen van een prototype
voor een digitale röntgencamera. Ik ben daarmee
langs enkele bedrijven gegaan. Er was veel
belangstelling, maar de bedrijven ontwikkelden
zo’n camera liever zelf, zo bleek.’
En... ze hebben jouw ideeën gejat?
‘Zeg maar: ze hebben er dankbaar gebruik van
gemaakt, of: mijn ideeën hebben een maatschappelijk
nut gediend. Digitale röntgenangiografie
– dus het maken van röntgenfoto’s van
bloedvaten – is inmiddels standaard geworden.
Parallel aan de ontwikkeling van die digitale
röntgencamera ben ik me ook met een team
gaan bezig houden met wat uiteindelijk het
Virtuality Lab van TNO in Den Haag is geworden.
Ik heb daarvoor een businessplan geschreven op
basis van de simulatie- en visualisatietechnologieën,
die toen voor Defensie werden ontwikkeld.
Toepassingsgebieden waren: gezondheidszorg,
ruimtevaart en ruimtelijke ordening. Voor
visualisatietechnologieën maakt het weinig uit of
je een planeetoppervlakte beschrijft, een virtuele
patiënt creëert of een plattegrond van een
woonwijk. In 1995 is een vleugel bij TNO in Den
Haag verbouwd tot dat Virtuality Lab. Die hele
business opzetten en industriële partners er bij
zoeken vond ik erg leuk. Zo is het me gelukt om
de Europese ruimtevaartorganisatie ESA-ESTEC
in Noordwijk te interesseren. We hebben
gedemonstreerd dat we vanuit Den Haag een
moonrover konden besturen op een stuk
nagebouwd maanlandschap bij de Franse
ruimtevaartorganisatie CNES in Toulouse. We
hebben ook strategische besluitvormingsprocessen
ondersteund met simulatie en visualisatie.
Bijvoorbeeld om effecten op leefbaarheid van de
vijfde baan op Schiphol inzichtelijk te maken. Op
basis van verschillende scenario’s kun je
gesprekken voeren met Schiphol, omliggende
gemeenten en de milieubeweging. En natuurlijk
hebben we gekeken naar de mogelijkheden op
het gebied van chirurgie.’ (zie ook kader ‘Favoriet
Project’)
Toch stapte je in 2001 over naar TNO
Leiden. Waarom?
‘De privatisering van het Virtuality Lab was niet
gelukt. Ik ben in Leiden hoofd geworden van de
afdeling Medische Informatica. We hebben
allerlei projecten gedaan rond de medische
informatievoorziening, interactieve webapplicaties,
normen en standaarden, regelgeving en niet
te vergeten het elektronisch patiëntendossier –
het EPD – en de kwaliteitsborging daar omheen.
Informatisering in de zorg is een weerbarstig
vraagstuk. Het vraagt om kennis van het
veranderende zorgverleningsproces, organisatie,
informatiekunde en medische informatica. En dat
voor verschillende ziektebeelden. Vanaf 2006 is
TNO magazine september 2007
Kwaliteit van Leven

Kwaliteit van Leven september 2007 TNO magazine
13

14
‘BIJ ALLES STAAT PATIëNT MET
ZIJN MEDISCHE INFORMATIE
CENTRAAL’
ook het advieswerk voor kwaliteit en veiligheid
van medische technologie aan de afdeling
toegevoegd. Goed gebruik en beheer van
medische technologie en informatietechnologie
is en blijft noodzakelijk. De incidenten spreken
voor zich. Naast onderzoek staan advieswerk en
implementatieondersteuning centraal.’
Wat is de belangrijkste uitdaging op jouw
vakgebied?
‘Nieuwe medische wetenschap en technologie
toepasbaar maken voor mensen. En dat tegen
de achtergrond van de maatschappelijke
vraagstukken: de vraag naar professionele zorg
verkleinen door de patiënten meer zelfredzaam
te maken, ongewenste effecten in de zorgverlening
vermijden en ten slotte het effect vergroten
van het professioneel zorgaanbod. Het gaat om
systeeminnovatie, dus om de integratie van
oplossingen op het gebied van technologie,
organisatie, beleid én wet- en regelgeving. Ik
denk dat het ziekenhuis van de toekomst een
computer is. In die computer zit jouw EPD,
mogelijk jouw genenkaart en allerlei informatie
over eventuele interventies specifiek voor jou. Als
we dat op een goede, menselijke manier kunnen
combineren, kunnen we al die informatie
aanbieden op de plaats en het moment dat je
zelf wilt: thuis, onderweg, in een kliniek of in het
PersONaLia FavOrieT PrOjecT
WERKZAAM ALS:
Programmamanager Zorginnovatie; sectormanager
Technologie in de zorg, TNO Kwaliteit van
Leven, Leiden
GEBOREN OP:
2 augustus 1961 in Delft
OPGEGROEID IN:
Delft
EINDExAMEN:
1978: LTS, elektrotechniek, Delft; MTS en HTS
niet afgemaakt
STUDIE:
1981-1986: elektrotechniek, Technische
Universiteit Delft (informatietheorie)
1996: MBA (cum laude), Teesside Business
School (UK)
PROMOTIEONDERZOEK:
1992: Technische Universiteit Delft; onderwerp:
‘Beeldreconstructie uit tweevlaks
angiografische projecties’
TNO magazine september 2007
zorghotel. Ik verwacht dat er in woonwijken veel
meer nieuwe vormen van woonzorg-huishoudens
zullen ontstaan. En dat er – net als woonboulevards
– mogelijk ook meer zorgboulevards zullen
komen, waar gespecialiseerde privéklinieken
zitten voor oogoperaties, heupoperaties en
andere planbare zorg. Voor hulp bij ongelukken
en niet-planbare zorg zou er in ons land een
netwerk van chirurgische centra moeten komen,
die niet per se een onderdeel hoeven te zijn van
een ziekenhuis. Bij alles staat de patiënt met zijn
medische informatie centraal.’
Wat is je belangrijkste punt van zorg?
‘De continuïteit van de financiering. De uitdagingen
in de gezondheidzorg zijn echt heel stevig; er
zijn nog zoveel vragen. Hoe kan een patiënt of
persoon met een beperking – ook een verstandelijke
– verantwoord ondersteund worden in de
thuissituatie? Of: de implementatie van nieuwe
zorgverleningsdiensten en ondersteunende
technologie. Die implementatie heeft vaak ook
met gedrag en gedragsverandering te maken bij
zorgconsument én zorgverlener. Heeft een
innovatie wel een slaagkans?’
Wat zou je nog graag willen bereiken?
‘Mijn droom is om ook echt programmadirectie
te voeren: de grote lijnen neerzetten en daar de
VROEGERE WERKZAAMHEDEN:
1987-1988: onderzoeker Technische Universiteit
Delft
1988-1990: teamleider Erasmus Medisch
Centrum Rotterdam
1991-1992: teamleider Leids Universitair
Medisch Centrum
BIJ TNO IN DIENST:
1993-2001: TNO Fysisch en Elektronisch
Laboratorium, Den Haag
2001-heden: TNO Preventie en Gezondheid/TNO
Kwaliteit van Leven, Leiden
BURGERLIJKE STAAT:
In 1988 gehuwd met Jolanda Dumay-Vriens
(leerkracht basisonderwijs)
KINDEREN:
Tim (13), Naomi (9)
HOBBy’S:
Engelse literatuur en bestuursfuncties.
adrie.dumay@tno.nl
financiële middelen voor hebben. Ja, echt
inhoudelijk aan het stuur te staan. En dat
combineren met een bijzonder hoogleraarschap.
Ik zeg wel eens: kennis zet aan tot actie. Ik ben
iemand die graag een breed overzicht heeft op
wetenschap en technologie in de zorg, maar ook
snel de diepte in kan gaan en weer terug kan
schakelen.’
Als je dit beroep niet had gehad wat zou je
dan gedaan hebben?
‘Ik heb een oudoom gehad die hoogleraar
theologie en filosofie was in Leuven. Op een
gegeven moment heeft hij alles opgegeven en is
de missie ingegaan. In mijn kindertijd heeft hij
me ooit gezegd: ook jij bent een missionaris.
Mogelijk daardoor heb ik vóór de aanvang van
mijn studie ooit gedacht: ik wordt zendeling. Ik
trouw, mijn vrouw begint een school en ik een zet
een werkplaats of fabriek op om mensen verder
te helpen.’
Dat heb je nu toch ook bereikt? Jouw
vrouw is juf en jij hebt een TNO-missiepost!
‘Hé, ja... alleen... het grote verschil is: wij zitten
in de rijke, westerse wereld en mijn droom was
toen toch iets in de ontwikkelingslanden.'
De opzet en het leiden van het Virtuality Lab bij
TNO in Den Haag is het favoriete project van
Adrie Dumay. Via simulaties en visualisaties kun
je je bijvoorbeeld bekwamen in bepaalde handelingen,
zoals een robotarm of een moonrover op
afstand besturen. Zo kan ook een chirurg met
een robotarm leren opereren. Dumay: ‘Het is
ons gelukt om vanuit Den Haag met robotapparatuur
in Amerika het velletje van een overrijpe
druif af te schillen, zonder dat deze lekte. De
kosten om echte operaties over dit soort
afstanden te verrichten zijn uitermate hoog en
maatschappelijk niet verantwoord. Toch kan
deze soort robotica nuttig zijn, bijvoorbeeld als
een oudere chirurg niet zo goed meer kan zien
of zijn hand minder stabiel wordt; met die
robottechnologie kun je hem dan ondersteunen.
Dat is zowel van belang voor de patiënt als voor
de chirurg.’
Kwaliteit van Leven