NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 12 - Curriculum

UNTE: 300 

TYD: 3 ure 

NASIONALE 

SENIOR SERTIFIKAAT 

GRAAD 12 

EKONOMIE 

VOORBEREIDENDE EKSAMEN 2008 

MEMORANDUM 2008 

Hierdie memorandum bestaan uit 24 bladsye. 

Kopiereg voorbehou Blaai om asseblief

Ekonomie 2 

DoE/Voorbereidende Eksamen 2008 

NSS – Memorandum 

AFDELING A (VERPLIGTEND) 

VRAAG 1 LU1 – LU4 

1.1 Verskeie opsies word verskaf as antwoorde op die volgende vrae. Skryf 

slegs die letter (A – C) van die korrekte antwoord langs die betrokke 

vraagnommer (1.1.1 – 1.1.12) in die antwoordeboek neer. 

1.1.1 B . 

1.1.2 B 

1.1.3 C 

1.1.4 A 

1.1.5 A 

1.1.6 A 

1.1.7 B 

1.1.8 B 

1.1.9 C 

1.1.10 A 

1.1.11 C 

1.1.12 C (12 x 2) (24) 

Kopiereg voorbehou Blaai asseblief om

Ekonomie 3 



1.2 Kies die korrekte woord uit die gegewe lys en voltooi die stellings wat volg. 

Skryf slegs die korrekte woord langs die betrokke vraagnommer (1.2.1 - 1.2.5) 

in die antwoordeboek neer. 

1.2.1 finansiële rekening 

1.2.2 vermenigvuldiger-effek 

1.2.3 normale wins 

1.2.4 nywerheidsbeleid 

1.2.5 dravermoë (5 x 2) (10) 

1.3 Kies ‘n omskrywing uit KOLOM B wat pas by ‘n item in KOLOM A. Skryf 

slegs die letter (A - I) langs die betrokke vraagnommer (1.3.1 - 1.3.8) in die 

antwoordeboek neer. 

1.3.1 C 

1.3.2 G 

1.3.3 D 

1.3.4 A 

1.3.5 H 

1.3.6 F 

1.3.7 B 

1.3.8 E (8 x 2) (16) 


Ekonomie 4 



AFDELING B 

Beantwoord enige DRIE vrae uit hierdie afdeling in jou ANTWOORDEBOEK. 

VRAAG 2 

2.1 Kies die korrekte alternatief tussen hakies: 

2.1.1 oop 

2.1.2 periodiek 

2.1.3 Laffer 

2.1.4 nasionalisering (4 X 2) (8) 

2.2 Noem DRIE soorte wisselkoersstelsels: 

• vryswewende 

• beheerde swewende 

• vaste wisselkoers (3 X 2) 

2.3 Bestudeer die tekenstorie en grafiek en beantwoord die vrae wat volg: 

2.3.1 Die betalingsbalans is ‘n rekeningkundige rekord van ‘n land se 

transaksies met die res van die wêreld gedurende ‘n gegewe 

periode 

2.3.2 Afwaartse neiging (3) 

2.3.3 Binnelandse verbruik neem toe op spesifiek nie-duursame en 

semi-duursame goedere, wat druk plaas op produksie, wat 

binnelandse tekorte veroorsaak – daarom styg invoere DVD’s / 

selfone word ingevoer wat mag lei tot ‘n toename in invoere en ‘n 

afname in uitvoere wat die tekort tussen 2002en 2006 veroorsaak 

het OF invoere van nywerheids-masjinerie benodig in die 

produksie van drank, pizzas en selfone sal lei tot betaling vir 

invoere wat ontvangste vir uitvoere oorskrei 

(Enige ander relevante feit sal aanvaar word) 

2.3.4 Invoere oorskrei uitvoere (3) 

2.3.5 Toename in rentekoers / repokoers (3) 

2.3.6 Buitelandse direkte investering sal daal agv die invoere van finale 

goedere en dienste uit die buiteland 

Wisselkoers (die rand) sal verswak (ingevoerde inflasie) 

Enige ander relevante feit sal aanvaar word 

Kopiereg voorbehou Blaai asseblief om 

(6) 

(3) 

(4) 

(4)

Ekonomie 5 



2.4 Evalueer die belangrikheid van die publieke sektor: (evalueer beteken om ‘n 

oordeel te fel / beoordeel) 

1. Gemeenskapsgoedere 

• Goedere soos verdediging en straatbeligting – onverdeelbaarheid, 

omdat nie-betalers nie uitgesluit word nie – kan nie ‘n prys op grond 

van gebruik vra nie – nie verskaf deur privaatsektor leerder se 

opinie 

2. Kollektiewe goedere 

• Bv. parke, strande, strate en paaie – moontlik om nie-betalers uit te 

sluit deur heffing van fooie of tolgelde leerder se opinie 

3. Meriete / nie-meriete goedere 

Dienste soos onderwys, gesondheid en biblioteke voorsien deur owerheid, 

agv ondervoorsiening deur markkragte leerder se opinie 


(16) 

[50]

Ekonomie 6 



VRAAG 3 


3.1.1 horisontaal 

3.1.2 ooraanbod 

3.1.3 duopolie 

3.1.4 kleiner (4 x 2) (8) 

3.2 Noem enige DRIE kenmerke van oligopolieë. 

• Tipe produk mag homogeen of verskillend wees 

• Toetrede is vry vir nuwe produsente, maar nie maklik nie 

• Aansienlike beheer oor pryse 

(Enige ander relevante feit sal aanvaar word) (3 x 2) 

3.3.1 Bestudeer die tabel en voltooi A – F: 

Q FC VC TC AVC ATC MC 

0 10 0 10 – – A = 0 

1 10 4 14 4 B=14 4 

2 10 6 16 C=3 8 2 

3 10 10 D = 

20 

3,3 6,7 4 

4 E = 

10 

16 26 4 6.5 6 

5 10 26 36 5,2 7,2 10 

6 10 F = 50 6,7 8,3 14 

40 

7 10 58 68 8,3 9,7 18 

8 10 80 90 10 11,3 22 

 

 

bly konstant aftrekking bytel 

verdeling bytel aftrekking 


(6)

Ekonomie 7 



3.3.2 

Koste MC-kurve 

24 

22 

20 

18 

16 e 

14 

12 ATC-kurve 

10 

8 

6 

4 

2 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 

Hoeveelheid 

MK = MI 

Punte toekenning vir grafieke: 

• Byskrifte van grafieke x 2 punte 

• Nommering van as x 1 punt 

• Nommering van as x 1 punt 

• Korrekte vorm van grafieke x 2 punte 

• Korrekte aanwysing van mark prys x 2 punte 

• TOTAAL = 8 PUNTE 

3.3.3 Waar grenskoste = gemiddelde totale koste (3) 

3.3.4 Aanvanklik ‘n skerp afname en dan weer ‘n skerp toename / 

v-vorm 

3.4 Verduidelik die gebruike van koste-voordeel ontleding: 

GEBRUIKE: 

Gebruik in die publieke sektor wanneer grootskaalse publieke investeringsprojekte 

geëvalueer word bv. nuwe hoofweë, spoorlyne 

4 aangeleenthede: 

• Alle moontlike koste en voordele moet geïdentifiseer en bereken word 

bv. Eskom elektrisiteitvoorsiening is onderbreek – wie sal die koste 

dra? 

• Raming van koste en voordele (markpryse) bv. Gautrein projek is 

so groot dit lei tot verwringing van markpryse 

• Rentekoers vir verdiskontering – koste en voordele op verskillende 

tydstippe ter sprake bv. die repokoers of bankuitleenkoers, waar 

SA nog nie lae rentekoersvlakke bereik nie, kan repokoers nog relatief 

hoog wees 

• Inkomsteherverdeling konsentreer op ekonomiese doeltreffendheidsvoordele 

van projek – as voordele koste oorskrei, word projek 

aanvaar (8 X 2) 


(3) 

(16) 

[50]

Ekonomie 8 



VRAAG 4 

4.1 Kies die ontbrekende alternatief tussen hakies: 

4.1.1 groeikoers 

4.1.2 ruimtelike ontwikkelingsinisiatiewe 

4.1.3 uitvoerbevordering 

4.1.4 demografiese (4 x 2) (8) 

4.2 Noem enige DRIE argumente ten gunste van vryhandel: 

• Vryhandel is oorredend 

• Lei tot groter wêreldproduksie / ekonomiese groei, winste, besparing 

en belegging 

• Laat spesialisasie toe 

• Lei tot wedersydse voordele by internasionale handel / ontwikkelende 

lande maak misbruik van buitelandse kundigheid / innovasie 

• Doeltreffende verdeling van hulpbronne / verbeter kompetisie en 

hulpbrontoedeling / keuse 

• Optimale gebruik van skenkings 

• Handelsbeperkings mag lei tot weerwraak 

• Algemene mening dat oop ekonomie beter vaar / toenemende 

doeltreffendheid / skaal-ekonomieë 

• Beskerming lei to koste in gemeenskap, ondoeltreffendheid en verlies 

in welvaart 

• Genereer buitelandse valuta (3 x 2) 

4.3 Bestudeer die grafieke en beantwoord die vrae wat volg: 

4.3.1 Ekonomiese aanwysers word gebruik om die werksverrigting van 

die ekonomie aan te dui – toon rigting waarin ekonomie beweeg 

 

4.3.2 BBP is totale waarde van alle finale goedere en dienste 

geproduseer binne landsgrense in 1 jaar een van mees 

belangrike maatstawwe van ekonomiese prestasie – meet 

toename in omvang van ekonomie, teen konstante pryse 

verwys na geografiese gebied – markpryse word gebruik 

(Enige 2 X 2) (4) 

4.3.3 Ongelykheid in verdeling van inkome (3) 


(6) 

(3)

Ekonomie 9 



4.3.4 Ongelykheid in verdeling van inkome het gestyg hoe nader aan 

1 hoe meer ongelyk die verdeling van inkome, hoe nader aan 0, 

hoe meer gelyk die verdeling van inkome 

4.3.5 • Minder nywerheidsontwikkeling 

• Optrede van vakbonde 

• Enige ander relevante feit (3) 

4.3.6 Rentekoerse word uitgesluit (3) 

4.4 Vergelyk en evalueer kleinsake-ontwikkeling en swart ekonomiese 

bemagtiging as deel van Suid-Afrika se ontwikkelingsbeleid in terme van 

internasionale maatstawwe. (om te vergelyk beteken om dinge te ondersoek 

om te sien hoe hulle ooreenstem of verskil). 

SA se nywerheidsontwikkelingsbeleide is min of meer in ooreenstemming met 

SA toestande en stem ooreen met internasionale beste praktyk 

KLEINSAKE-ONTWIKKELING: 

1. Aangetref in ontwikkelde- en ontwikkelende lande 

2. Motief is werkverskaffing aan struktureel-werkloses 

3. Department van Handel en Nywerheid se program-inisiatiewe skep 

geleentheid en ondersteun KMMOs omdat hulle fokus op oorhoofse 

dienste en sektorale inisiatiewe 

4. Fokus op aansporings vir klein besighede, verbeterde toegang tot 

finansies en advies, en bevordering van enterpreneurskap onder jeug 

en vroue 

SWART EKONOMIESE BEMAGTIGING: 

1. VN en Wêreldbank beklemtoon belangrikheid van bemagtiging van 

inheemse mense 

2. Internasionale reg erken rol van wetgewing om inheemse mense te 

bemagtig 

3. Verskeie wette soos Employment Equity Act dwing bemagtiging en 

transformasie in SA af 

(Enige ander relevante feit sal aanvaar word.) (2 X 8) (16) 

[50] 


(4)

Ekonomie 10 



VRAAG 5 


5.1.1 deflasie 

5.1.2 direkte 

5.1.3 produksie 

5.1.4 voordele (4 x 2) (8) 

5.2 Noem enige DRIE ekonomiese effekte van toerisme: 

• Direkte buitelandse besteding deur toeriste 

• Werkverskaffing / indiensneming 

• Entrepreneuriese geleenthede en informele sektor 

• Buitelandse valuta skepper 

• BBP 

• Armoede verligting 

• Eksternaliteite 

• Omgewing 

• Infrastruktuur (Enige 3 X 2) 

5.3 Bestudeer die uittreksel en beantwoord die vrae wat volg: 

5.3.1 Betrek mense wat beweeg uit hul oorspronklike woonplek na ‘n 

bestemming waar hulle gebruik maak van fasiliteite en deelneem 

aan aktiwiteite (3) 

5.3.2 “Sleutel staatsbeheerde ondernemings …” (3) 

5.3.3 • 37 % daling in produksie van koring, rys en mielie-opbrengs 

 

• afname in 30 % van grootste riviere wat die rykste 

landboustreke in China van water voorsien 

• een meterhoë styging in seevlak – helfte van bevolking 

dakloos en 60 % ekonomiese uitset verlore 

(Enige 1 X 3) 

5.3.4 • plaas meer sisteme in plek om hernubare energie te verskaf 

 

• verminder energie-intensiteit (6) 

5.3.5 • geboorte-beperking strategie 

• help met energievoorsiening 

• los probleem van aardverwarming op 

Enige ander relevante feit sal aanvaar word (3) 


(6) 

(3)

Ekonomie 11 



5.3.6 • Klimaatstoestande verander – droogte, geen water 

• Beperkte produksie van landbouprodukte 

• Beperkte ruimte vir toeriste 

• Beperkte aanbod van energie (Enige 1 X 2) (2) 

5.4 Analiseer omgewingsvolhoubaarheid in terme van besoedeling, beskerming, 

bewaring en eksternaliteite. (om te analiseer beteken om op te breek in dele 

om sodoende die probleem beter te verstaan) 

BESOEDELING: 

• Mense plaas regstreeks of onregstreeks afvalstowwe in die omgewing 

 

• Definisie: wanneer uitvloei van afval weens menslike bedrywighede 

die natuur se vermoë oorskry om dit te verwerk 

• Tegnologie en beheer: nuwe tegnologie lei tot skoner omgewing 

• Marginale besluite: keuse is tussen verskillende grade van 

besoedeling grensbeginsel word toegepas nl. om bepaalde vlak van 

besoedeling te aanvaar 

• Eiebelang: rede waarom markekonomie misluk om besoedeling te 

beperk – eksterne koste kan nie afgedwing word nie 

• Beleidsprobleme: moeilik om beleid toe te pas a.g.v. ontasbare 

voordele waarvoor geen prys bestaan nie 

BESKERMING: 

• Menslike aktiwiteite beïnvloed omgewing, wat besoedeling veroorsaak 

en omgewing oorbenut 

• Aspekte: geleentheidskoste, eksternaliteite is teenwoordig en 

eiebelang het korttermyn leeftyd 

• Beskerm bron: beperk benutting om bron in stand te hou sodat 

gestabiliseerde bron behou kan word 

• Behoud van hernubare bron: gevaar van oorbenutting wat groter is as 

aanwas van bronne – bron kan nie weer herstel nie 

BEWARING: 

• Hou iets in stand – bronne wat nie-hernubaar is maar ook 

onvervangbaar soos ‘n moerasgebied 

• Private eiendom: sal nie slaag as private onderneming nie bv. boer 

gebruik riviermond eko-sisteem vir boerdery aangeleenthede 

• Geen kompromie: geleentheid om gebied in vakansie-oord te omskep 

mag lei tot ernstig benadeelde plant- en dierelewe 

• Owerheidsbeleid: staat moet intree – koop of onteien, subsidieer, 

beheer 

EKSTERNALITEITE: 

• Ekstra koste en voordele nie by marktransaksies ingesluit nie, kan 

positief of negatief wees 

• Negatiewe eksternaliteite: lug en waterbesoedeling word oorvoorsien 

in mark 

• Positiewe eksternaliteite: besighede verwag om sekere bedrag te 

spandeer op toerusting wat besoedeling verminder – skoner lug kan 

ander bevoordeel (4 X 4) 


(16) 

[50]

Ekonomie 12 



VRAAG 6 


6.1.1 inspuitings 

6.1.2 eksogeen 

6.1.3 ‘n begroting 

6.1.4 appresiasie (8) 

6.2 Noem enige DRIE kenmerke van monopolistiese mededinging 

• Groot aantal produsente aktief in mark 

• Aard van produk is gedifferensieerd 

• Vrye marktoetrede 

• Besighede het min beheer oor prys van produk 

• Onvoldoende inligting oor beide kopers en verkopers 

(Enige ander relevante feit sal aanvaar word) (Enige 3 x 2) 

6.3 Bestudeer die diagram en beantwoord die vrae wat volg: 

6.3.1 A = R8 000 

B = R10 000 

C = R2 000 

D = R1 000 

E = R7 000 

F = R2 500 

G = R4 500 (1 X 7) (7) 

6.3.2 • As inkomstebelasting daal, sal die vermenigvuldiger styg 

• Verbruikbare inkomste sal styg – verbruiksbesteding sal 

styg (2 X 2) 

6.3.3 • Reële vloeie: goedere en dienste word verkoop in 

produktemark of produksiefaktore in faktormark bv. 

arbeid 

• Geldvloei: inkomste en besteding bv. huur 

6.3.4 C = private verbruiksbesteding 

I = investering 

G = owerheidsverbruiksbesteding 

X = uitvoere 

M = invoere (5) 


(6) 

(4) 

(4)

Ekonomie 13 



6.4 Verduidelik eksternaliteite en publieke goedere as redes vir markmislukking. 

EKSTERNALITEITE – private koste en voordele (3de partye) nie 

onderhewig aan werking van prysmeganisme nie – prys word nie 

toegeken nie 

• Beweeg nie deur mark nie en behaal nie prys nie 

• Verskil tussen sosiale koste en voordele en private voordele. 

• Bestaan in produksie en verbruik egter gebaseer op private koste 

en voordele en is vername oorsaak van markmislukking. 

PUBLIEKE GOEDERE: 

• Is nie-mededingend en nie-uitsluitend 

• Gemeenskapsgoedere waarvoor nie voorsien word deur 

prysmeganisme nie / kollektief of sosiaal 

• Markte kan nie in behoefte voorsien nie bv. verdediging en 

straatbeligting 

• Owerheid maak voorsiening 

(Enige ander relevante feit sal aanvaar word) (2 X 8) 


(16) 

[50] 

TOTAAL AFDELING B: 150

Ekonomie 14 


NSS 

AFDELING C 

Beantwoord enige TWEE vrae uit hierdie afdeling in jou ANTWOORDEBOEK. 

I. Opstelantwoorde moet ‘n inleiding, inhoud en slot insluit. Vir die inhoud en 

slot sal 5 punte toegeken word. Daarbenewens sal 5 punte toegeken word 

vir interpretasie van die onderwerp en taalgebruik. ‘n Maksimum van 40 

punte sal toegeken word vir die inhoud. 

II. Ander lang antwoord-vrae: Vir die struktuur sal 5 punte toegeken word. 

Daarbenewens sal 5 punte toegeken word vir interpretasie van die 

onderwerp en taalgebruik. ‘n Maksimum van 40 punte sal toegeken word vir 

die inhoud. 

III. Langantwoord-vrae, waar ‘n brief vereis word, sal as volg bepunt word: 

• 5 punte toegeken vir die formaat van die brief en wel as volg: 

3 punte vir die aanhef en 2 punte vir die slot; 

• 5 punte sal toegeken word vir die interpretasie van die onderwerp en 

taalgebruik; 

• ‘n maksimum van 40 punte sal toegeken word vir die inhoud. 

VRAAG 7 

“Dit is ekonome se werk om gebeurtenisse soos hulle plaasvind te ontleed, te 

verduidelik en hul toekomstige gedrag te voorspel of vooruit te skat.” - Mike Levin 

Bespreek hoe sakesiklusaanwysers gebruik word in vooruitskatting van sakesiklusse. 

Maak gebruik van ‘n diagram om ‘n tipiese sakesiklus te verduidelik. Voltooi jou 

bespreking met ‘n nota aan die plaaslike besigheidskamer, waarin jy aandui waar – 

volgens jou – ons ekonomie hom tans bevind in die siklus. 

• Belangrik vir die wat graag wil weet of ekonomiese toestande verbeter of 

versleg 

• Waar die ekonomie hom in die besigheidsiklus bevind en in watter rigting dit 

beweeg 

• Dis belangrik dat ons sekere kritiese veranderlikes of aanwysers identifiseer 

wat moontlik sekere bewegings voorspel in die totale ekonomiese aktiwiteit 

1. DRIE GROEPE SAKESIKLUSAANWYSERS: 

1.1 Leidende aanwysers 

1.2 Samevallende aanwysers 

1.3 Sloerende aanwysers 

1.1 Leidende aanwysers 

• Lei die siklus in sy ekonomiese groei vir ‘n vaste periode 

• Sikliese gedrag het ‘n vaste verhouding met besigheidsiklus 

• Word gebruik om draaipunte te voorspel, aangesien hulle ook gelei word wat uit 

uiteindelik lei tot die sakesiklus 

• Bereik ‘n piek voor die piek in totale ekonomiese aktiwiteite bereik word 

• Bereik ‘n trog voordat die totale ekonomiese aktiwiteite ‘n trog bereik 

• Gaan die waarskuwing vir verandering in totale ekonomiese aktiwiteite vooraf 

(maks 10) 


[50]

Ekonomie 15 



1.2 Sloerende aanwysers 

• Volg die samevallende aanwysers 

• Dien as versterking vir die optrede van samevallende aanwysers 

• Indien dit nie die op- of afswaai bevestig nie, gee dit tekens dat die op- of 

afswaai verswak en binnekort eindig 

• Verander rigting nadat die spesifieke draaipunte in die sakesiklus bereik is 

• Bevestig veranderinge wat eerstens voorspel is deur die leidende aanwysers en 

toe deur die samevallende aanwysers 

• Voorsien ‘n vooraf-waarskuwing vir ‘n draaipunt in die sakesiklus 

• Weerspieël eerstens wanbalanse wat intensiteit (toename) of subsidies 

(afname) in die ekonomie aantoon 

• Beïnvloed die bewegings in samevalling van die leidende aanwysers wat ‘n 

oorsig bied van die besigheidsiklus wat die volgende siklus skep (maks 10) 

1.3 Samevallende aanwysers 

• Bruto waarde toegevoeg teen konstante pryse, uitgesluit landbou, bosbou en 

visserye 

• Waarde van groothandel, kleinhandel en nuwe voertuigverkope teen konstante 

pryse 

• Gebruikmaking van produksiekapasiteit in vervaardiging 

• Totale formele nie-landbou indiensname 

• Nywerheidsproduksie indeks (maks 10) 

2. DIAGRAM 

Ekonomiese aktiwiteite Piek Tendens 

Resessie 

Voorspoed 

Afswaai Herstel 

Trog 

0 Jare/tyd 

PUNTE TOEGEKEN VIR GRAFIEK: 

• Korrekte benoeming van 

asse X 2 punte 

• Korrekte grafiek X 2 punte 

• Benoeming van grafiek X 6 

punte 

• MAKSIMUM = 10 PUNTE 

3. NOTA AAN BESIGHEIDSKAMER 

• Baie sterk moontlikheid dat ons ‘n reses betree (volgens sekere ekonome) 

a.g.v.: hoë rentekoerse, hoë petrolpryse, kragonderbrekings wat produksieaktiwiteite 

negatief beïnvloed oor die hele land heen – mag lei tot besnoeiing 

van koste bv. aflê van werkers OF 

• Suid-Afrika sal in opswaaifase bly alhoewel ons sterk negatiewe elemente 

ervaar soos kragonderbrekings, is ons ekonomie sterk genoeg om ‘n reses af te 

weer in die ekonomie 

• Die nota is ‘n ope-antwoord – wat die oogpunt van die leerder ookal is, moet dit 

gemerk word in daardie konteks. (maks 10) 


Ekonomie 16 



Gebruik die volgende rubriek tesame met bogenoemde om die bespreking te 

assesseer. 

PUNTE INTERPRETASIE VAN ONDERWERP 

Die kandidaat toon ‘n mate van begrip rakende die onderwerp maar 

1 

mis belangrike aspekte van die onderwerp. 

Die kandidaat het die onderwerp korrek geїntrepreteer maar het 

2 

nagelaat om relevante feite aan die onderwerp te koppel. 

Die kandidaat het die onderwerp korrek geїnterpreteer en genoeg 

3 

relevante feite aan die onderwerp gekoppel. 

PUNTE TAALGEBRUIK 

Taalgebruik is aanvaarbaar, met ‘n mate van foutiewe woordeskat en 

1 

punktuasie. 

2 Taalgebruik is goed. Antwoord lees maklik en is goed gepunktueerd. 

PUNTE AANBIEDING VAN FEITE (KOGNITIEWE INHOUD) 

Demonstreer beperkte vermoë om die inhoud in die regte konteks te 

1 

gebruik; redelike skryfstyl. 

Demonstreer ‘n redelike vermoë om die inhoud in die korrekte konteks 

2 

te gebruik; goeie skryfstyl. 

Demonstreer die vermoё om inhoud sinvol in die korrekte konteks 

3 

weer te gee; baie goeie skryfstyl. 

Demonstreer die vermoë om die inhoud volledig weer te gee in die 

4 

vereiste konteks; puik skryfstyl. 

Demonsteer uitstaande vermoë om die inhoud in die korrekte konteks 

5 

weer te gee; uitstaande skryfstyl. 

(10) 


Ekonomie 17 



VRAAG 8 

Dit is die doelwit van besighede wat sake doen in ‘n vrye markstelsel om hul winste te 

maksimeer. Die industrie word gekenmerk deur ‘n vryheid van toe- en uittrede. 

Skryf ‘n opstel waarin jy volledig aan die hand van ‘n diagram verduidelik hoe 

langtermynewewig vir die nywerheid onder toestande van volmaakte mededinging 

bereik sal word. 

INLEIDING 

Die industrie is die som van alle individuele besighede betrokke in ‘n spesifieke 

industrie 

Die LGK-kurwe dui die laagste koste per eenheid aan waarteen enige bepaalde 

opbrengs, soos op die horisontale as aangedui word, op die lang termyn geproduseer 

kan word. 

Industrie bestaan uit alle individuele besighede wat produksie lewer in ‘n spesifieke 

mark bv. koringmark (maks 3 punte) 

INHOUD 

• Op langtermyn is alle produksiefaktore veranderlik – besighede kan 

produksiekapasiteit ten volle aanpas 

• Besighede sal nie ekonomiese wins of verlies oor die langtermyn saak/lei nie 

 

• Nuwe besighede kom mark binne en ander maak aanpassings – ewewig waar 

alle besighede bloot normale winste maak 

• Industrie as geheel kan uitbrei of krimp, omdat nuwe besighede kan toetree tot 

die mark of bestaande besighede steeds kan bestaan 

• Grafiek illustreer die manier waarop besighede wat ‘n ekonomiese wins maak, 

hul ewewigsposisie oor die langtermyn aanpas onder toestande van volmaakte 

kompetisie 

• EKONOMIESE WINS: veronderstel korttermynaanleg van besigheid word deur 

KGK1 voorgestel As markprys P1 is, maak besigheid ekonomiese wins van 

P1E1FP2 met korttermynaanleg deur KGK1 voorgestel Teen prys P1 sal 

besigheid op korttermyn wins maksimeer by punt E1 waar beginsel vir 

winsmaksimering MI = MK geld – hoeveelheid q1 sal geproduseer word 

• GROTER AANLEG, LAER EENHEIDSKOSTE: indien goeie 

kostevooruitskatting gedoen word, besef ondernemer dat by uitbreiding op 

langtermyn teen laer eenheidskoste kan produseer soos dalende gedeelte van 

LGK-kurwe toon Moontlikheid van groter wins sal lei tot bou van groter 

aanleg Besigheid sal nie geïntresseerd wees in produksie teen hoër vlakke 

as ES of LGK omdat dit hoër kostevlakke verteenwoordig - interne 

skaalnadele (disekonomieë van skaal) veroorsaak LGK om te styg tot regs van 

punt E2 

• NUWE TOETREDERS, GROTER AANBOD: Ekonomiese wins trek nuwe 

besighede na die industrie omdat hoeveelheid aangebied op mark toeneem 

a.g.v. uitbreiding van bestaande besighede aanbodkurwe skuif na regs (S 

na S1) – prys daal totdat dit prysvlak P bereik Prys P is op dieselfde vlak as 

die minimumpunt in LGK waar totale inkomste OP X Oq2 gelyk is aan totale 

koste Oq2 X q2E2 = normale wins langtermynewewig 


[50]

Ekonomie 18 



• AANVANKLIKE VERLIESE: aanpassing van besighede wat aanvanklik 

ekonomiese wins maak is bespreek. As besigheid egter verliese ly (markprys is 

benede minimumpunt van langtermyn gemiddelde kostekurwe) werk proses 

andersom eindelik vorm LGK-kurwe raakpunt met vraagkurwe en sal 

besighede in nywerheid oor, normale wins maak 

• Gevolgtrekking uit ontleding sê dat prys van produk op langtermyn onder 

volmaakte mededinging te staan sal kom op vlak wat ooreenstem met laagste 

punt van LGK-kurwe Punt E verteenwoordig ewewig oor langtermyn 

geen aansporing om nywerheid te verlaat nie as markprys vasgestel is 

onder volmaakte mededinging teen vlak waar elke besigheid in ewewig is, bty 

minimum punt van LGK-kurwe, sal industrie ook in langtermynewewig wees 

• EWEWIG: as langtermynewewig bereik word, voorsien geen verandering in 

tegnologie of produksiefaktore nie, omdat daar geen verdere toetrede of uittrede 

van enige besighede sal plaasvind nie 

NYWERHEID DIE FIRMA 

Prys gemiddeld V A LMK 

koste en LGK SMC1 

marginale A1 SAC1 

koste 

E1 

P1 P1 SMC2 

P2 

P P 

SMC2 

A 

A1 V 

0 Q1 Q2 Hoeveelheid q1 q2 

SAMEVATTING 

Enige toepaslike sin – 2 punte maksimum. 

TOEKENNING VAN PUNTE VIR GRAFIEKE: 

• Benoeming van asse X 2 per grafiek 

• Nommering van asse X 2 per grafiek 

• Korrekte uitleg van grafieke X 2 per grafiek 

• Benoeming van grafieke X 2 per grafiek 

• MAKSIMUM = 8 PUNTE PER GRAFIEK 



1 



2 



3 



Ekonomie 19 




Ekonomie 20 





1 

punktuasie. 


VRAAG 9 

Sedert 1994 het Suid-Afrika aansienlike vordering getoon wat betref bilaterale 

ooreenkomste met hul grootste handelsvennote. Dit het hoofsaaklik die vorm van ‘n 

vryehandelsgebied-protokol aangeneem. 

Skryf ‘n brief aan die Minister van Handel en Nywerheid, waar jy die argumente ten 

gunste van beskerming bespreek. Evalueer SADU, SAOG en AU as vernaamste 

protokolle in terme hiervan. 

Rig jou brief aan die volgende adres: P/sak X101, Kaapstad, 8000. 

Datum 

Minister van Handel en Nywerheid 

P/sak X101 

KAAPSTAD 8000 

Meneer 

ARGUMENTE TEN GUNSTE VAN BESKERMING 

Adres van afsender 

Aangesien beskerming die toepassing van ‘n handelsbeleid is waar u as deel van die 

owerheid invoere van sekere goedere en dienste ontmoedig met die doel om plaaslike 

nywerhede te beskerm teen ongelyke kompetisie van oorsee, wil ek graag beklemtoon 

wat die vernaamste argumente ten gunste van beskerming is: 

1. NYWERHEIDSONTWIKKELING 

• Sekere lande is geskik vir ontwikkeling van sekere soorte nywerhede 

• Indien daar vryhandel toegepas word, sal hierdie nywerhede nie in staat wees 

om te kompeteer met ou, gevestigde nywerheidslande nie, aangesien die eerste 

paar jaar die moeilikste is 

• Gevestigde lande gebruik onregmatige metodes van pryssny en storting – 

daarom sal ons nywerhede beskerming benodig 

• Deurdat hierdie nywerhede beskerm word, sal kompetisie voorkom word wat die 

groei van plaaslike nywerhede sal keer 

• U moet besef hoe moeilik dit is om beskerming wet te neem, omdat beskerming 

wat toegepas word vir ‘n sekere tyd, beskou word as permanent 


(5) 

[50]

Ekonomie 21 



2. STABIELE LOONVLAKKE EN Hoë LEWENSTANDAARD 

• Ons mag dink dat die lewenstandaard ondermyn word met goedkoper goedere 

wat ingevoer word van lande af waar laer lone geld 

• Dis egter nie korrek nie, aangesien hoër lone die gevolg van hoer 

produksiekoste is – as werkers meer produktief is, sal die eenheidfskoste van 

produksie relatief laag wees 

• Beskerming kan lae plaaslike loonvlakke voorkom 

3. VERMINDER WERKLOOSHEID EN VERSKAF MEER WERK 

• Buitelandse mededinging mag lei tot plaaslike nywerhede wat nie in staat is om 

‘n wins te maak nie – produksie mag gestaak word 

• Indien beskerm, mag dit lei tot laer werkloosheid – slegs van toepassing indien 

produksie vir plaaslike mark plaasvind 

• Werkloosheidsprobleem kan nie opgelos word deur beskerming nie 

4. EKONOMIES SELFONDERHOUDEND 

• In oorlogstyd/wrywing tussen lande/verskuiwing in vraag/afhanklikheid van 

ander land/lande afgesny – moet selfonderhoudend wees 

• Beskerming moet toegeken word aan sleutelnywerhede 

5. GEVAAR VAN STORTING 

• Somtyds verkoop goedere4 in buiteland teen laerr pryse as gevra tuis 

• Beskerming voorkom dat buitelandse nywerhede hul surpluses en buite-seisoen 

goedere teen lae pryse plaaslik verkoop, wat plaaslike nywerhede benadeel 

• Rede vir storting is om nuwe market te verower en finansieel swakker 

nywerhede uit mededinging te dryf 

6. INWONERS VAN LAND NIE IN STAAT OM GELD OORSEE TE SPANEER NIE 

• Geld bly en sirkuleer in land 

• Beskerming voorkom dat buitelandse nywerhede hul surpluses en buite-seisoen 

goedere teen lae pryse plaaslik verkoop, wat plaaslike nywerhede benadeel 

• Rede vir storting is om nuwe market te verower en finansieel swakker 

nywerhede uit mededinging te dryf 

7. GROTER EKONOMIESE STABILITEIT 

• Voorkom dat land oorspesialiseer – wat ‘n probleem van vryhandel is 

• Beskerming is tot voordeel van sekondêre nywerhede en bevorder ekonomiese 

welvaart 

8. NATUURLIKE HULPBRONNE NIE UITGEPUT 

• Vryhandel put hulpbronne uit – wêreld deel in hulpbronne 

• Beskerming van plaaslike nywerhede teen oorsese mededinging, wat oorlewing 

van nywerhede verseker – vereis beplanning, bewaring en gebruik van 

natuurlike hulpbronne 

9. STABILISEER WISSELKOERSE EN BETALINGSBALANS OORWEGINGS 

• Handelaars koop op goedkoopste en verkoop op duurste market 

• Voer primêre produkte uit en voer vervaardigde goedere in 

• Betalingsbalans onewewigtigheid en probleme met wisselkoerse 


Ekonomie 22 



Dit is uidelik dat Suid-Afrika ‘n doelbewuste beleid van vryer internasionale handle 

toepas met die verwydering van handelsbeperkings – ‘n beweging na vryhandel en 

ontwikkeling: 

• SUIDER-AFRIKAANSE ONTWIKKELINGSGEMEENSKAP (SAOG) – 

implementering van SAOG protocol op handle – word toegepas sedert 2000 

SA lid van SAOG sedert 1992 het huidiglik die status van VHG SAOG 

Protokol, omtrent 97% van invoere vanaf SAOG kwalifiseer vir tariefvrye 

toegang tot SA in 2005 handel behoort ten volle geliberaliseerd te wees 

teen 2010 

• SUIDER-AFRIKAANSE DOEANE-UNIE (SADU) toegepas sedert 2004 

huidige lede is Botswana, Lesotho, Namibië, SA en Swaziland lede 

onderhandel gesamentlik as VHG met res van wêreld huidige 

onderhandelingsagenda sluit gesprekke met Verenigde Nasies van Amerika en 

Europese Vryhandelsbond in 

• AFRIKA-UNIE doel om kontinent in ekonomiese- en monetêre unie te 

omskep aanvaar New Partnership for Africa’s Development (NEPAD) as 

ontwikkelingstrategie voorsien streeksamewerking en integrasie eerste 

fase om 5 streeks VHGs te ontwikkel – SAOG is een van hulle 

Al hierdie ontwikkelings vind nie plaas in isolasie nie, maar vorm deel van SA se 

internasionale nywerheidstrategie teenoor ekonomiese verhoudings met ontwikkelde 

en ontwikkelende handelsvennote in die Noorde en in die Suide. 

Die uwe, 

_____________________________ (jou handtekening) 

JOU NAAM 

Gebruik die volgende rubriek tesame met bogenoemde om die bespreking te 

assesseer. 



1 



2 



3 




1 

punktuasie. 


(5) 


Ekonomie 23 



VRAAG 10 

Die Amerikaanse komediant, Art Buchwald, het inflasie eenkeer as volg beskryf: “In 

1887 was daar’ n kroeg en restauranteienaar in San Francisco genaamd George 

Inflasie. Op ‘n dag ontvang hy geen skeepsvrag uit die Ooste nie. Aangesien die 

vraag so groot was, besluit George Inflasie om 15 sent per glas, in plaas van 10 sent, 

te vra. Hy gebruik ook nou kleiner glase. Hierdie optrede van George het nie verhoed 

dat sy klante steeds sy produkte koop nie – hy verhoog dus die prys tot 20 sent, en 

later 25 sent. Die ander kroeë in San Francisco volg sy voorbeeld en verhoog hul 

pryse dienooreenkomstig. Hul klante het begin kla, maar al wat hulle gesê het, was: 

‘ Blameer Inflasie’.” - Mc Ewan, A & Weisskopf 

Skryf ‘n opstel oor inflasie, waarin die beleide wat aangewend word om dit te beveg, 

bespreek word. Sluit jou opstel af met die belangrikste maatreëls wat gebruik word 

deur die Reserwebank om inflasie te beveg en gee jou mening of dit werk of verander 

moet word. 

INLEIDING 

‘n Volgehoue en aansienlike toename in die algemene prysvlak en ‘n gelyktydige 

afname in die koopkrag van geld (maks 3 punte) 

INHOUD 

Fiskale maatreëls: Minister van Finansies dmv belasting- en bestedingsbeleid om 

inflasie te beheer. 

• Indien oorskot vraag in ekonomie, wat inflasie stimuleer, kan fiskale 

owerhede vraag verminder deur direkte belastingheffing bv. persoonlike 

inkomstebelasting 

• Indirekte belasting bv. BTW of aksynsregte kan gehef word 

• ‘n Leningsheffing kan ingestel word of vermeerder word 

• Staat kan terugsny op besteding deur uitstel, vermindering, kansellasie van 

owerheidsprojekte bv. damme, paaie, skole 

• Finansiering van begrotingstekort moet op nie-inflasionêre wyse geskied 

bv. lenings van nie-banksektor 

• Instel van kostes op ingevoerde goedere om inflasie te beheer bv. op 

luukse goedere 

• ‘n Alternatiewe benadering om inflasie te verminder is ingestel in VSA bekend 

as aanbodkant-ekonomie 

• Dit kan gedoen word deur belastingvermindering op persoonlike inkome om 

mense aan te moedig om harder te werk 

• Belastingafslag op Maatskappye om investering en kapitaalgroei aan te moedig 

 

• Vermindering van belasting op rente en dividende om groter besparings aan te 

moedig 

• Verminder owerheidsbesteding (maks 14 punte) 


[50]

Ekonomie 24 



Monetêre maatreëls: vermindering of aanpassing van hoeveelheid geld in sirkulasie 

in ekonomie 

• Volgehoue fyn balans tussen goedere en dienste (reële sektor) en die monetêre 

sektor (geldaanbod, krediet) 

• Inflasie veroorsaak deur surplusvraag kan verminder word deur monetêre 

owerhede se vermindering van geldaanbod 

• Bankkoerse die sentrale bank moet besluite neem oor die posisie van 

rentekoerse 

• Buitensporige krediet beperk toekenning van krediet aan banke 

• Morele oorreding banke moet versigtig wees met toekenning van krediet 

• Vermindering van wisselkoersbeheer (maks 14 punte) 

Ander maatreëls: Hang af van mengsel van beleide in gegewe situasie 

• Toename in produktiwiteit positiewe langtermyn maatreël om inflasie te 

verminder 

• Prysbeheer direkte metode om inflasie te beveg bv. vasgestelde pryse 

• Loonbeleid - gebruik om inflasiespiraal van toenemende lone te breek 

• Strenger toestande vir verbruikerskrediet inlywing van behoefte na deposito in 

krediettransaksies 

• Moedig persoonlike besparing aan wanbalans tussen vraag en aanbod 

veroorsaak deur inflasie word reggestel, want groter besparings impliseer dat 

aanbod uitbrei terwyl vraag daal 

• Invoerbeheer laat meer invoere toe om plaaslike pryse te verswak 

• Swewende wisselkoers pryse word outomaties aangepas by internasionale 

toestande 

• Indeksering inflasie kan nie geklop word nie – skadelike effek moet net 

verminder word 

• Inflasieteikens sentrale owerheid en sentrale bank bepaal teiken vir 

inflasiekoers en pas beleidsmaatreëls toe in poging om teiken te bereik 

(maks 14 punte) 

Rentekoerse: mees belangrike instrument gebruik deur SARB beïnvloed deur 

repokoers huidiglik a.g.v. buitensporige privaatverbruiksbesteding in die land 

(maks 6) 

Samevatting 

Enige aanvaarbare sin kan as korrek aanvaar word (maks 2) 


Ekonomie 25 



Gebruik die volgende rubriek tesame met die bogenoemde om die leerder se antwoord te 

assesseer. 


Die kandidaat toon ‘n mate van begrip rakende die onderwerp maar mis 

1 

belangrike aspekte van die onderwerp. 

Die kandidaat het die onderwerp korrek geїntrepreteer maar het nagelaat om 

2 

relevante feite aan die onderwerp te koppel. 

Die kandidaat het die onderwerp korrek geїnterpreteer en genoeg relevante feite 

3 

aan die onderwerp gekoppel. 



1 

punktuasie. 


Kopiereg voorbehou 

(5) 

TOTAAL AFDELING C: 100 

GROOTTOTAAL: 300

NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 12 - Curriculum

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?