DIE NUWE PIONIER Jaargang 79, No 6 Volume ... - Pioneer Printers

DIE NUWE PIONIER
Jaargang 79, No 6
Volume 74, Nr 6
Datum 17/06/2011 Date
Uitgewers: Pionierskool ― Instituut vir Blindes
Publishers: Pioneer School ― Institute for the Blind
Gedruk en versprei deur die Pionierdrukkery, Posbus 994,
WORCESTER, 6849
Printed and distributed by the Pioneer Printers, P.O. Box 994,
WORCESTER,
6849
REDAKSIE
Redakteur: MARIé―LOUISE DU PREEZ
Rig asseblief alle korrespondensie aan:
Please direct all correspondence to:
―――――――――――――――――――――――――――――
――――――――――――――――――――――――――――
Die Redakteur The Editor
Die Nuwe Pionier Die Nuwe Pionier
Posbus 994 P.O. Box 994
WORCESTER WORCESTER
6849 6849
ccccccccccccccccccccccccccccccccccccc
Tel.: (023) 342 6313
Faks/Fax: (023) 342 0335

E―Pos/E―Mail: marielouise@pioneerprinters.org.za

INHOUD / CONTENTS
1. Nuusbrief ― Mei 2011
2. Waar is al die sagte woorde heen?
3. Dozi terug by die begin en gelukkig
4. Sterk “ja” vir Belhar
5. Nie eens Pretoria se sportlui meer veilig
6. My tweede kans ...
7. . In VSA wyk gehore al meer uit na vermaak tuis
8. Vriendskapgids
9. Leer Koninklike troukunsies
10. Kopi watsegoed? Wat sê jy maak daai gedierte?
11. As spieël ‘n vyand word
12. Coca―Cola vier 125 jaar
13. Stress
14. Caring for your dog’s ears
Bylae: Resepte
Gatta patat, dis goed vir jou
Worsie―pasta
Mexikaanse picadillo
Mike en die Inbrekers
Mike kom by die huis en sien hulle het sy huis leeg gesteel. Hy
skakel die polisie, maar tipies neem dit maar lank voor hulle kom.
Hy begin net goed opgewerk raak toe die voordeurklokkie lui. Toe
hy die deur oopmaak staan die polisieman daar met met
Ray―bans en sy polisiehond aan ‘n leisel.
Nee magtig” sê Mike. “Eers steel hulle my huis leeg en nou stuur
hulle vir my ‘n blinde polisieman!”
‘n Universiteitstudent moes ‘n kortverhaal met so min woorde
moontlik skryf en dit moes elemente van godsdiens, seks en ‘n
speurverhaal bevat.
Die wenner se inskrywing het gelu: “Liewe hemel, ek is swanger.
Ek wonder wie die pa is.”

Nuusbrief ― Mei 2011
Instituut vir Blindes
GEDAGTE VIR DIE MAAND
When things get tough, always remember ... faith doesn’t get you
around trouble, it gets you through it!
UIT DIE KANTOOR
Ons het onlangs besoek ontvang van die Departement van Arbeid
se Oudit- span en Anemie se afdeling moes bontstaan om aan al
die versoeke te voldoen. Baie dankie aan al ons mense wat haar
taak vergemaklik het met hulle positiewe bydraes. Hier dink ek
veral aan die lede van die Diensgelykheidskomitee wat hulle
uitstekend van hulle taak gekwyt het asook die lede van die BGV
komitee wat met groot trots van hulle werk vertel het. Ook aan
elkeen wat individueel met die amptenare gepraat het en so die
Instituut se beeld bevorder het, sê ons opreg dankie. Dit was
duidelik uit die reaksie van die span dat hulle baie beindruk was
met die uitstekende werk wat deur ons MHB afdeling in besonder
en die Instituut in die algemeen gedoen word. Teen die middel
van Junie kry ons weer besoek van die Dept Maatskaplike
Dienste se Assesseringspan en ons weet dat hulle ook dieselfde
positiewe belewenis gaan hê as wat hulle met hulle vorige besoek
ervaar het. Dankie dat ons op elkeen van julle kan staatmaak!!
Freddie Botha
LIEF EN LEED
― Ons moes met hartseer afskeid neem van Maryke Louw. Ons
innige simpatie aan Theresa, al die familie en vriende wat
agterbly. Ons dink so baie aan julle!!
― Baie geluk aan Linda McCloed en haar gesin met die FAMSA
toekenning wat hulle as gesin in die Worcester Standard ontvang
het ― Ons is trots op julle!!

HUIS BREVIS
― Me C J Saaiman is Saterdag, 21 Mei oorlede. Sterkte aan haar
familie en vriende, ons dink baie aan julle in hierdie tyd.
― Me Mongie het ouma geword van ‘n pragtige kleindogter. Baie
geluk!! Ons glo sy sal vir julle baie vreugde bring.
― Vrydag, 20 Mei het mnr Ritter die inwoners vermaak met sang.
Almal het dit terdeë geniet.
NYWERHEDE EN BEMARKING
Kan jul glo! Dis alweer tyd vir ‘n nuwe nuusbrief!! Die jaar spoed
darem nou te vinnig voort!? Voordat ons ons kan kry, is dit alweer
tyd vir kersklokkies en Kersversierings!!...en is ons nog ‘n jaar
ouer! Maar nou ja, tyd het nie “brieke” nie, dus moet ons maar
daarby berus en die tyd wat ons het, goed en na die beste van
ons vermoeëns, gebruik. Tyd is ver te kosbaar om sommer net so
te sit en mors.
Ek het onlangs die volgende stukkie waarheid gehoor wat ek
graag met jul almal wil deel, en dit is: “What you do today is
important because you give a day of your life for it.” Is dit nie
só baie waar nie? Wat het ek of jy vandag gedoen om in hierdie
dag ‘n verskil te maak; meer produktief te wees; meer positief te
wees teenoor andere en teenoor my werk hier by die Instituut?
Om te kan werk is seker een van die grootste gawes en voorregte
wat ons as mense kan geniet.
Ongelukkig besef ‘n mens dit nie altyd nie en eers wanneer ons in
so ‘n situasie beland waar jy geen werk het of kan kry nie, besef
ons hoe groot hierdie gawe werklik is. Ek probeer deesdae om my
dae meer positief en produktief te leef en ‘n goeie en vriendelike
woordjie vir my naaste te hê. Dis nie altyd maklik nie maar ek is
seker: “practice makes perfect” soos dit maar is met alles in die
lewe.
Ek is baie bly om die mooi en positiewe gesindheid onder ons
werkers op al ons Nywerheidsafdelings te bespeur. Dis hierdie
bereidwilligheid om sekere ekstra of addisionele takies te verrig,
al staan dit nie so aangeteken in my “job description” nie, wat ek

egin sien onder ons mense. Baie dankie daarvoor. Glo my, dit
sal positiewe vrugte afwerp, nie net vir die Instituut in sy geheel
nie, maar ook vir jou wat bereid is om hierdie ekstra myl te loop.
‘n Groot handeklap aan jul almal, hier van my kant in bemarking
af, aangesien dit my taak t.o.v. bemarking na buite baie
vergemaklik.
Ter afsluiting wil ek net noem dat ons Bedlampies en Nagligte so
te sê klaar is en dit lyk baie mooi!! Kyk uit so vanaf die tweede
week in Junie dan behoort dit gereed te wees om na ons twee
Winkels te gaan om “anner” base te vind!!
Sterkte met ieder en ‘n elk se take of takies hier by die Instituut,
en onthou, geen werk is meer belangrik as ‘n ander een nie.
Almal is ewe nodig anders sou ons nie iemand aangestel het om
die takie te verrig nie!! Kom ons pak ons dagtaak en verpligtinge
weer met nuwe ywer en entoesiasme aan vir hierdie tweede
gedeelte van die jaar, want voor ons onse “oge” kan uitvee, is dit
weer tyd vir “Kersklokkies en Kersversierings.” ― André M.
Combrinck (Bemarking)
DVO
GHOLFDAG 13 Mei
Vrydag die 13de is bekend om nie altyd ‘n lekker gevoel by almal
te laat nie maar het DVO net die teenoorgeselde bewys van die
“ongelukkige” vrydag. Op Vrydag die 13de Mei het ons ‘n baie
suksesvolle gholfdag aangebied in samewerking met die
Pionierskool en Pionierdrukkery. Die weer was perfek en met
getroue en geesdriftige gholfspelers van regoor die Wes-kaap kon
ons nie vir better vra nie. Dankie aan elke personeellid wat op een
of ander manier betrokke was met voorbereidings of wat self op
die dag werksaam was. Ons was vanjaar ekstra trots om die
“handouts” (klein geskenkies wat ons aan elke gholfspeler uitdeel)
in pragtige rugsakkies te oorhandig. Wat hierdie rugsakkies so
spesiaal gemaak het is dat dit deur ons eie mense gemaak is.
Dankie aan Stephne en Elfrieda wat die leiding geneem het en ‘n
bekwame span saamgestel het om vir ons die 200 sakkies met

ons embleem op betyds af te lewer! Dankie vir jul spontane
gewilligheid en geesdrif waarmee jul die sakkies vervaardig het.
Ons is ook trots op ons “blinde gholfspan” wat ge-“putt” het op die
gholfbaan ten tye van die gholftoernooi. Manne jul het bewys dat
niks onmoontlik is ― waar daar ‘n wil is is daar ‘n weg.
Besoekers en toere
Mev Anlo van Heerden ontvang tans chemoterapie en ons vra dat
elkeen aan haar sal dink in jul gebede. Ons ontvang egter nog
steeds besoekers, veral by die Inligtingsentrum en Blindiana
Museum. Dankie aan Stephne en Irene wat ingestaan het om die
14 ALO studente (Afdeling Loopbaanontwikkeling) te ontvang. Die
meeste van hierdie studente is van ander dele van die land en het
laat in hul lewens hul sig verloor. Die besoek aan ons was vir elk
van hul baie insiggewend en spesiaal. Dankie ook aan Irene en
Izanne wat op Vrydag-middag die 20ste Mei sowat 30
entoesiastiese landsdiensleerders van Laerskool Worcester-Oos
ontvang het en ‘n baie leersame toer vir hul gebied het.
Dankie ook aan suster Marinda Norval van Dienste wat by twee
geleenthede ‘n groep van 10 tweedejaar verplegingstudente
ontvang het. Sy het die groepe op ‘n daglange toer deur al die
dienste en afdelings van die Instituut geneem. Vir elkeen van
hierdie studente was dit ‘n spesiale ervaring.
Die meeste van ons inwoners en werknemers het reeds die
geleentheid gehad om die Inligtingsentrum te besoek. Indien daar
egter nog mense of groepe is wat die toere gemis het, kontak asb
vir Stephne, Sharon of Irene.
NEDERLANDSE BESOEK
Ons het wonderlike bande opgebou met ‘n organisasie vir Blindes
in Rotterdam (Nederland). Een van die direkteure van die
organisasie het ook die Instituut einde Maart 2011 besoek vir ‘n
toer. René De Vries en sy vrou Sandra was so beïndruk met die
Instituut vir Blindes en sy projekte dat hy vir Irene de Bod genooi
het om namens die Instituut vir Blindes sy afskeidsfunksie op 9
Junie in Rotterdam by te woon. Al haar onkostes tov die

vliegkaartjie en verblyf word deur hul betaal. Tydens die funksie
gaan René ook ‘n skenking aan die Instituut vir Blindes
oorhandig. Dankie Irene dat jy die lange pad gaan aandurf om die
Instituut vir Blindes te verteenwoordig. Baie sterkte Irene ― ons
weet jy sal deur jou warmte en spontaniteit sommer baie harte
steel in Nederland en ‘n groot ambassadeur vir ons wees.
WORCESTER BRAILLE CHESS CLUB― May 2011
© Floris Brown & Raymond Aukett
Good News. David Geyer & Heinrich Richter has been chosen to
take part in the Commonwealth and SA Championships in
Johannesburg at the end of June 2011. They participated in the
TOP 8 recently in Johannesburg, and ended 4th and 7th.
In our Club Championships Frederick Liebenberg ended 1st
Raymond Aukett 2nd and David Geyer 3rd.
Please prepare for the Lynden Bouah Trophy on the 16th July
2011. This is a individual event for the top Braille Chess player in
the Western Cape.
CHESS HINTS:
Move each piece only once in the opening ― do not waste time
moving the same piece multiple times, leaving other pieces
undeveloped.
Castle early, usually on the kingside.
Avoid prolonged symmetry in the opening. Imbalances in the
position are necessary to create winning chances.
Do not lose material without adequate compensation in the
opening.
Occasionally, play gambits ― sacrifices of material (usually a
pawn or two) to gain a lead in development, control the center,
seize the initiative, and open lines for attack ― for fun, and to
sharpen your tactics.
Play both king- and queen-pawn openings, and play gambits
occasionally.

HANNES DUMINY sê baie dankie vir die insiggewende toer
deur die fossielroete ― almal het dit baie geniet. Baie dankie
ook aan DVO vir die geskenkpakkies wat ons almal ontvang
het ― julle is dierbaar!
Dis winter
© Fransisca van der Linde
In die donker ure
van die nag
slaan die reën in vlae
teen my kamervenster vas.
Ek wonder waar
in die koue wêreld
daarbuite, is jy.
Soos gister het jy
uit my lewe gestap
‘n nuwe dag,
‘n nuwe wêreld in.
In my hart
het dit koud geword
‘n seisoen van winter
het aangebreek
‘n sneeukombers van verlange
het my hart omvou.
Al wat ek het
is ‘n foto van jou
om die skerpste ys te veil
wat my hart wil deurboor.

As jy net kon terugdraai
sou die winter
kon plek maak vir lente
die nuwe geur,
nuwe kleurvolle lewe
en ‘n nuwe wêreld se ruimte
sou op ons twee wag.
Waar is al die sagte woorde heen?
Johan van Zyl
Die Burger, 11 Mei 2011
Ek hoor by voorbaat die teenvraag: “Hoeveel onse is in jóú
pond?”, maar gaan nogtans vra: Hoekom is ons deesdae so
beneuk, so absoluut kortgebaker en kleinserig, so iesegrimmig en
alewig op soek na skoor? Laat ek, so skuldig en skaam soos kan
kom, aan die hand van vyf lukrake voorbeelde verduidelik:
• Ek staan saam met tien ander kopers in ‘n ry in die supermark
se bakkery-afdeling. ‘n Blonde juffer kom heel laaste aangeslof,
maar toe die toonbank-assistent omdraai, vra sy eerste die
blonde peervorm hoe sy haar van hulp kan wees.
Ek sê kalm en vriendelik: “Ekskuus tog, maar al hierdie ander
mense was voor haar hier, jy gaan hulle sekerlik eerste help?”
Juffrou Bokstert kyk my aan soos iets wat uit ‘n rioolgat ontsnap
het, begin terstond met haar selfoon vroetel. Sy sorg dat ek die
skerm duidelik kan sien waar sy op Facebook iets in dier voege
skryf: Party mense kan darem so flippen onbeskof wees, soos
hierdie vetgat WIT man links van my! Ek bewe van woede, maar
wag totdat ek haar later in een van die gange raakloop en sis:
“Jou dom teef, dis jy wat nie maniere het nie!”
• ‘n Facebook-vriend skryf: “Ek is verstom oor hoe aggressief
mense teenoor die parkeerwagte in Kaapstad is ― die wagte wat
amptelik deur die stad aangestel is. Ek het gesien hoe ‘n man ‘n

ouerige parkeerwag deur die gesig klap, in sy kar spring en
wegjaag. Ons samelewing is siek, aggressief en psigoties.”
• Ek woon in die “middestad” van ‘n Swartlandse gehug en moet
gereeld vragmotorbestuurders vra om asseblief nie ‘n kwartier
lank buite ons huis te luier nie. Die hemel alleen weet hoekom
hulle altyd antwoord hulle “kan nie en mag nie” die enjin afskakel
nie.
Dieselfde gebeur verlede week, voor sewe die oggend. Die twee
menere steur hulle nie aan my nie, en half deur die slaap dog
siedend blaf ek daardie f-woord wat eindig met “of”. Die deur
swaai oop en ‘n bonkige bleskopman storm op my af en skreeu
met sy vinger in my gesig: “Lyk ek vir jou soos ‘n h―t of ‘n k―r
dat jy so met my kan praat? Ek slaan vir jou binne-in jou m―r in!”
• Op die internet en in koerante sien ek derduisende Amerikaners
wat jubel oor die dood van Osama bin Laden, maar hulle skreeu
soos mense wat briesend is, eerder as verlig.
Ek voer ‘n onderhoud met die skrywer Sussie Kotze, waarin sy
vertel hoe sy elke Weskus-vloekwoord ken ― iets wat sy beslis
nie by haar ouers geleer het nie. “Dis wat ontmagtigde mense
doen,” sê sy. “As jy nie gebeure of emosies onder woorde kan
bring nie, dan gryp jy na die donners en die bliksems en die God
in die hemel om jouself uit te druk.”
Wat is met ons verkeerd? Waarom is die wêreld so verstop van
heethoofdigheid en frustrasie? Wat het geword van die sagte
woorde waarmee jy die toorn afkeer? Waarom lyk dit of kamilletee
en psigiaters nie meer help nie?
Waar koop ‘n mens ‘n setpil teen die grimmigheid?
Dozi terug by die begin en gelukkig
Anna-Retha Bouwer
Die Burger, 20 Mei 2011
Soos sy nuutste album se titel aandui, is Dozi terug waar hy begin
het met sy samewerking met die liedjieskrywer Stef Kruger.

As die sanger Dozi sê sy beker loop oor glo jy hom, want waar hy
voor sy kaggel in sy plaashuis buite Hartbeespoort op sy kitaar sit
en tokkel, lyk hy soos ‘n vis in water.
Die kaggel brand lustig. “Gooi nog hout op,” nooi hy. “Dis lieflike
hout wat ek gekry het.”
Om Dozi lê ‘n paar kitare. ‘n Paar, en elkeen vertel ‘n storie. En
dan is daar die kat, Elvis, wat skaars ‘n ooglid verroer as Dozi
hom onseremonieel nader trek vir ‘n foto.
“Ek begin party dae in die oggend kitaar speel en hou dan eers
vroeg die volgende oggend op. Dan voel dit of daar geen tyd
verbygegaan het nie. En dan bly Elvis net hier langs my.
“Ek gebruik elke oomblik om kitaar te speel. Geen wonder die
girls hou nie by my nie!” skerts hy.
Toe Dozi in 1999 met Op aanvraag gedebuteer het, was dit die
kombinasie met die liedjieskrywer Stef Kruger wat mense
aangegryp het.
Dozi het al 59 liedjies van Kruger opgeneem, waarvan baie soos
Tussen jou en my, Ma se song en Grassade in die wind groot
treffers geword het.
Sy debuutalbum het dubbel-platinum-status gekry met meer as
100 000 eenhede wat verkoop is.
Hoewel Dozi daarna weer van Kruger se liedjies opgeneem het,
het die twee later nie meer so nou saamgewerk nie.
“Dit was niks leliks nie,” verduidelik Dozi. “Stef het Oudtshoorn toe
getrek en ek was met ander goed besig.”
Dozi het in hierdie tyd onder meer die musiek van die rockgroep
Creedence Clearwater Revival opgeneem en ook saam met die
sangeres Nianell gesing en twee albums saam met haar
opgeneem.
Maar toe hy en Kruger onlangs weer gepraat het, het albei besef
die tyd is reg om weer kragte saam te snoer.
Dozi se nuutste album is gepas getitel Terug by die begin en
benewens die liedjies Die oom song van Jak de Priester en die
Zoeloe-liedjie Wasi fela, wat hy self geskryf het, is al 14 ander
liedjies Kruger se werk.

“Mense praat baie oor Koos du Plessis. Ja, hy was natuurlik ‘n
goeie liedjieskrywer, maar ons het iemand net so goed soos hy
wat nog leef en dit is Stef Kruger.
“Hy is wat my betref die mees onderskatte liedjieskrywer in die
land.”
‘n Goeie liedjie, glo Dozi, moet ‘n storie vertel.
Party van die stories is maar hartseer, soos die snit Weggooikind.
“Ons het dit opgeneem met ‘n vrolike ritme, anders is dit net te
hartseer,” verduidelik die sanger.
Mense sing tog so graag oor die liefde, maar dit het vir
liedjieskrywers ‘n te maklike uitweg geword. “Daar is baie ander
goed om oor te sing as die liefde. Die liefde is tog so overrated,”
sug hy.
Van liefde gepraat, Dozi sê sy eerste liefde bly steeds om op te
tree, maar wanneer hy nie optredes het nie is hy doodgelukkig op
die plaas.
‘n Mens kan dit verstaan, want buite én binne is dit pure
rustigheid, met perde wat wei en drie klein hondjies wat gretig
nader hardloop. Weggooikinders, kan ‘n mens sê, want hul
foksterriërma het haar eenvoudig hier op die plaas aangemeld en
besluit om te bly.
Dozi het planne om sy rustige hawe binnekort met ander te deel.
Hy wil sommer gou ‘n kuierplek hier begin waar gesinne
Sondagmiddae kan kom afpak om na goeie musiek te luister deur
kunstenaars wat hy self wil nooi.
“Ek wil toilette daar bou en die mense kan daar parkeer,” kry sy
droom met vingertekeninge in die lug vorm.
En dan is daar nog groot drome van ‘n bluesplekkie met ‘n
ondergrondse wynkelder, want blues bly baie na aan die hart.
Dozi groet met drie baldadige babahonde in die arms ― gelukkig
so terug by die begin.
Sterk “ja” vir Belhar
Neels Jackson
Die Burger, 11 Mei 2011

Die NG Kerk se sinode van Wes- en Suid-Kaapland het gister
geskiedenis gemaak toe hy die Belydenis van Belhar met ‘n
meerderheid van sowat 80% aanvaar het.
Die sinode het ook ‘n versoek aan die algemene sinode gerig om
op sy vergadering in Oktober die kerkordelike proses aan die
gang te sit sodat Belhar ‘n belydenisskrif van die NG Kerk kan
word.
Met dié besluit het Wes- en Suid-Kaapland ― die grootste en
oudste streeksinode van die NG Kerk ― die eerste NG-sinode
geword wat sy amptelike steun aan Belhar as belydenisskrif
toesê.
Leiers van die Verenigende Gereformeerde Kerk (VGK) het dit as
‘n rigtinggewende stap vir die hele NG Kerk verwelkom.
Die besluit is geneem na ‘n lang debat waarin daar niks te sien
was van die aggressie wat kerklike gesprekke oor Belhar dikwels
in die verlede gekenmerk het nie.
Voor die debat het sinodegangers in groepies om ronde tafels die
geleentheid gehad om oor Bybeltekste te praat wat hulle meen in
die debat ter sake was. Daardeur wou die sinode by ‘n besluit
uitkom wat nie deur mense se emosies gemotiveer is nie. Hulle
wou ‘n besluit neem waarin hulle aan God gehoorsaam is.
Ds. Nelis van Rensburg, assessor van die sinode, het in sy
motivering van die moderamen se voorstel gesê Belhar verwoord
die waarheid van die evangelie duidelik. Dis ‘n universele protes
teen magsmisbruik en verskeurdheid wat oor alle grense strek.
Van Rensburg het Belhar bestempel as ‘n lens wat al die Bybelse
insigte oor versoening, eenheid en geregtigheid in fokus trek. Die
kerk het dié belydenis nodig in ‘n land waar rassisme hoogty vier.
Hy wil kan sê die kerk het ‘n belydenis dat alle mense voor God
gelyk is en dat daar aan almal reg moet geskied.
Die moderamen is daarvan oortuig die kerk moet nou in Suid-
Afrika oor dié kwessies met ‘n belydenisskrif, getuig. Dis die
sterkste manier waarop ‘n gereformeerde kerk hom kan uitdruk.

Van Rensburg het gesê die sinode word nie gevra om Belhar te
ondersteun om die VGK gelukkig te maak nie, maar omdat hulle
gehoorsaam aan God wil wees.
Een van die kenmerke van die debat was dat verskeie
ondersteuners van Belhar nie met argumente gekom het om hul
opponente te oortuig nie, maar met getuienisse van wat Belhar vir
hulle beteken.
Sinodegangers het met geslote stembriefies gestem. Daar was
544 stemme vir die aanvaarding van Belhar, 124 daarteen en vier
bedorwe stembriefies.
Die sinode het daarna weer na ‘n voorlesing van Psalm 23
geluister en toe op elke tafel ‘n kers aangesteek as teken van
God se teenwoordigheid.
Dr. Braam Hanekom, moderator, het teenoor die minderheid wat
teen Belhar gestem het, beklemtoon dat eenheid in die sinode
belangriker as die meningsverskil is.
Voordat Belhar ‘n belydenisskrif van die NG Kerk kan word, sal
die algemene sinode, elkeen van die nege ander streeksinodes
en twee derdes van alle kerkrade in die NG Kerk dit elkeen met ‘n
meerderheid van twee derdes moet goedkeur.
Dié belydenis kom ‘n lang pad
Goudini. ― Die Belydenis van Belhar is vanjaar ‘n kwarteeu
gelede deur die destydse NG Sendingkerk (NGSK) as
belydenisskrif aanvaar.
‘n Belydenisskrif is ‘n dokument waarin ‘n gereformeerde kerk sy
grondliggende geloofsoortuigings formuleer. Tradisioneel aanvaar
die gereformeerde kerke hier drie sulke belydenisskrifte: die
Nederlandse Geloofsbelydenis, die Heidelbergse Kategismus en
die Dordtse Leerreëls.
Die Belydenis van Belhar behandel drie groot temas: versoening
tussen mense, die eenheid van gelowiges en geregtigheid
teenoor ander mense. Deur dit as belydenisskrif te aanvaar, wou
die NGSK sê versoening, eenheid en geregtigheid is wesenlike

elemente van die evangelie van Jesus en moet deur Christene
uitgeleef word.
Die belydenis het ontstaan in die konteks van apartheid toe die
NGSK wou sê waarom dié beleid en ander soortgelyke vorms van
onderdrukking vir Christene onaanvaarbaar is.
Sedertdien het kerke in Europa en Noord-Amerika Belhar ook
aanvaar.
Die NGK het jare gelede al gesê die inhoud van Belhar is
skriftuurlik korrek. Tot gister wou geen NG sinode dit egter as
belydenisskrif aanvaar nie.
Vir die Verenigende Gereformeerde Kerk, waarin die NGSK
opgegaan het, het dit die vraag laat ontstaan of die NGK werklik
afgesien het van apartheid. Daarom verwag hulle van die NGK
om Belhar te aanvaar voordat kerkvereniging kan plaasvind. ―
Neels Jackson
Kerkleiers reageer
Talle kerklui van die NG Kerk en die Verenigende Gereformeerde
Kerk het gister hul opgewondenheid uitgespreek nadat die NG
Kerk van Wes- en Suid-Kaapland die Belydenis van Belhar
aanvaar het.
PROF. PIET STRAUSS moderator van die algemene sinode van
die NG Kerk, het gesê daar is klaarblyklik steun vir Belhar binne
die NG Kerk. ‘n Peiling drie jaar gelede het egter ook getoon daar
is by ander mense groot weerstand teen Belhar. Die kerk sal met
albei dié sentimente rekening moet hou.
Strauss het gesê die moderamen bring ‘n voorstel na die
algemene sinode wat vir albei kante voorsiening maak.
DS. LUCAS PLAATJIE moderator van die VGK se Kaapse
sinode, het gesê met dié besluit dui die sinode die koers vir die
hele NG Kerk aan.
Hy meen die sinode het nou getoon hy is ernstig oor Belhar en
oor eenheid
DR. ALLAN BOESAK, destydse moderator van die NG
Sendingkerk toe dié kerk Belhar aanvaar het, het gesê die sinode

se besluit is “vreeslik verblydende nuus”. Hy was onlangs in die
VSA, waar dié belydenis nou “hartlik aanvaar word” deur
Presbiteriaanse kerke.
Boesak wou egter weet wat die volgende stap is.
Hy hoop die Wes- en Suid-Kaapse NG Kerk is nou ook bereid tot
aktiewe en werklike eenheid op plaaslike vlak, as voorbeeld vir
die res van die NG Kerk. Dis die eintlike toetssteen vir die besluit.
Nie eens Pretoria se sportlui meer veilig
Willem Kempen
Die Burger, 11 Mei 2011
Hier is net die ding vir private speurders of enigeen wat met ‘n
Pretoriase sportman getroud is: ‘n USB-stokkie waarmee jy
uitgewiste data op ‘n Apple iPhone maklik kan terugkry.
Soortgelyke tegnologie is al lank beskikbaar en is byvoorbeeld die
rede waarom foto’s van ‘n sekere oudpresident se besoek aan ‘n
hospitaal se harteenheid destyds die koerant gehaal het, ten
spyte daarvan dat sy lyfwagte “doodseker” was hulle het alles op
die fotograaf se geheueskyfie uitgevee.
Die Britse vervaardiger Paraben se iRecovery Stick
(www.paraben-sticks.com) maak sulke tegnologie nou alledaags
beskikbaar vir net meer as R2 000. Jy prop dit net by jou rekenaar
in, verbind die rekenaar aan die foon en die iRecovery Stick sal
outomaties alle uitgewiste items begin herwin. Dit sluit in
kontaknommers of liedjies wat jy per ongeluk uitgevee het,
oproepgeskiedenis, teksboodskappe en ― die prettigste van alles
― kaartbesonderhede van plekke wat jy besoek het. ‘n
Weergawe vir Android-fone is ook beskikbaar.
As bogenoemde jou dit laat oorweeg om jou speelding teen die
muur stukkend te gooi: Jammer, maar ook dít gaan dalk nie meer
lank moontlik wees nie. Navorsers in Kanada het verlede week ‘n
slimfoon ten toon gestel wat van elektroniese papier gemaak is.
Die PaperPhone is in geheel gemaak van ‘n plastiekagtige
“papier”. Die foon word beheer deur dié materiaal te buig, daarop

te skryf of daaraan te raak. Die velle e-papier is slegs enkele
millimeter dik en benut dieselfde e-Ink-tegnologie wat in Amazon
se Kindleleser gebruik word.
Die PaperPhone is eintlik net ‘n eksperiment om te sien hoe
gebruikers die e-papier ervaar, want die uitvinders voorsien dat
volledige rekenaars eersdaags van dié materiaal gemaak sal
word.
Rekenaars wat lig is, min plek opneem, maklik op mekaar
gestapel kan word en nie kan breek of skraap nie ― en wat finaal
die einde van papier en drukkers kan beteken.
Nog voorpunt-tegnologie wat ons eersdaags gaan tref, is
Nintendo se The Legend of Zelda: Ocarina of Time 3D. Te
oordeel na die aanswellende golf hiperbool wat dit by
skakelbeamptes wêreldwyd laat opstu het, gaan dié speletjie
baie, baie goed wees. Soos dié een: “The Legend of Zelda:
Ocarina of Time 3D is ‘n meesterlike herskepping van een van die
baken-uitreikings in videospeletjie-geskiedenis.”
Baken of nie, weet dit: Dit gaan ‘n nuwe hoogtepunt in
driedimensionele speletjies wees. Dis spesifiek vir Nintendo se
3DS-konsole gemaak en dis van 17 Junie hier beskikbaar.
My tweede kans ...
deur Marguerite van Wyk
Sarie gesond Winter 2011
Net ‘n bietjie meer as die helfte van mense wat weens ‘n breinslagaarbreuk
beroerte kry, oorleef dit. Twee vroue wat heel
anderkant uitgekom het, vertel van die verskrikking
Sy was die beeldskone gladiator op TV met die witblonde
maanhaar en sterk, atletiese liggaam.
Maar Christy Skoglund, die voormalige Sweedse model wat in SA
as Sahara bekend was, het op net 33 gesterf ― weens
breinbloeding na ‘n slagaarbreuk (aneurisme).
‘n Verblindende hoofpyn terwyl sy in die gimnasium was, was die
enigste teken dat iets skort. Twee dae daarna was sy dood.

Sharon Stone, aktrise, en Neil Young, rocksanger, was
gelukkiger.
‘n Slagaarbreuk is ‘n bultende, swak plek in die wand van ‘n
bloedvat in die brein. Daar is gewoonlik geen simptome nie. In
uitsonderlike gevalle skeur dit en veroorsaak ‘n beroerte. (Sien
ook die statistieke.) Dit kan weens ‘n aangebore defek wees, of
ander toestande soos hoë bloeddruk of arteriosklerose (die opbou
van vetterige neerslae in jou bloedvate). Of, minder algemeen, ‘n
kopbesering of infeksie. Dit kan ook geneties wees, aldus die
mediese webblad webmd.com.
Nicole de Wet, voormalige Kaapse onderwyser, en Liezl Squier,
senior werwingskonsultant van Johannesburg, vertel hoe dit voel
om met jou eie sterflikheid gekonfronteer te word. En dat jy nooit
daarna met dieselfde oë na die lewe kan kyk nie.
‘Dit het gevoel asof ‘n byl my skedel oopkloof’
40, senior werwingskonsultant van Johannesburg
“As ek vrugte koop, adem ek die geur in. Of ry in die strate en
verlustig my aan die bome se kleure.
Ek waardeer die lewe meer, lewe in die nóú en laat my nie meer
deur klein dingetjies omkrap nie.
Want ek vier ‘n tweede kans op die lewe.
Net 15% van mense oorleef ‘n brein-slagaarbreuk sonder enige
blywende skade. Ek is een van hulle.
Op 10 Februarie verlede jaar, elfuur die aand, het die aartjie in my
brein oopgebars.
Dit was twee weke voor my 39ste verjaardag.
Ek was baie fiks en het gesond geëet, Pilates-oefening en Niadanse
gedoen en gereeld op ‘n trapmeul gestap. Ek het nog nooit
gerook nie en my gewig is konstant. Toe gebeur dit.
By ‘n werkpartytjie in Sandton het dit skielik gevoel asof ‘n byl my
skedel oopkloof. Ek het inmekaargesak. Toe ek na ‘n paar minute
bykom, was my kop ongelooflik seer en ek kon nie lekker praat
nie. My bene was lam. Ek was nie paniekerig nie, maar het
geweet iets is fout. N/a sowat ‘n uur en ‘n half was my spraak

egter weer reg en die gevoel terug in my bene. Ek het almal
oortuig ek kon self huis toe bestuur, sowat ‘n halfuur se ry
daarvandaan. Hoe ek by die huis gekom het, weet ek tot vandag
toe nie.
Maar dis hoe ver ek gekom het. Ek het voor die huis in die motor
inmekaargesak en my lewensmaat, Sandy McDonald, het my
daar gekry. Ek wou net slaap, my nek was stokstyf en ek het
begin braak. Die volgende oggend het hy my dokter toe geneem.
Die arts het vermoed ek het breinvliesontsteking en my in ‘n
kliniek laat opneem. Eers na verskeie toetse is vasgestel daar is
bloed in my rugmurgvog, wat op breinbloeding gedui het.
Op 13 Februarie is ‘n ‘veertjie’ (coil) met behulp van ‘n kateter
vanaf my lies al met my bloedvate langs tot by die slagaarbreuk
‘geryg’. ‘n Stent word dan in die aneurisme geplaas. Op dié
manier word dit gespalk en verstewig, wat die risiko van lekkasie
verminder. Dis dan nie nodig om jou skedel chirugies oop te maak
vir toegang tot die bloeiende slagaar nie. Ek was ses uur lank
onder narkose.
Ek het in die waakeenheid wakker geword met ‘n dreineringsbuis
in elke lies en ek was aan allerlei monitors gekoppel.
Die eerste week het ek onbeskryflik erge hoofpyn gehad. ‘n
Morfien-drup het baie gehelp, maar my vreeslik laat droom en
hallusineer. Ek was hulpeloos en afhanklik van die
verpleegpersoneel om my te was, aan te trek en te voer. Dit was
swaar. Na tien dae is ek oorgeplaas na ‘n gewone saal.
Ek was angsbevange dat my brein skade gekry het en ek nie
meer dinge soos vroeër sou kon doen nie.
Tydens my herstel het ek ‘n ligte epileptiese aanval en ‘n reeks
klein beroertes gehad ― ‘n teken van ‘n brein in trauma. Die miniberoertes
het my tydelik aan my linkerkant verlam. Dit het
geleidelik met daaglikse terapie reggekom. Drie weke later is ek
ontslaan.
Daarna kon ek twee maande lank nie lees nie ― ek het net wit
kolle op papier gesien. Ek was ook klanksensitief en het my dae

omgeslaap. Eers ses maande na die slagaarbreuk is ek terug
werk toe. Ek het gesukkel om dinge te onthou en maklik gehuil.
Ek het vir sielkundige terapie vir post-traumatiese stres gegaan ―
ek wou praat oor die fisieke en emosionele veranderinge
waardeur my lyf is. Só moes ek vir ses maande na die
slagaarbreuk voorkomende medikasie vir epilepsie drink wat my
hare laat uitval het. En my kop kry nog seer as ek nies of my neus
blaas.
Maar ek is andersins heeltemal gesond, is nie meer depressief
nie en oefen weer. (As die aneurisme behoorlik behandel is, kan
jy daarna oefen soveel as wat jy wil.)
Ek het ‘n ‘moet-doen’-lysie opgestel: begin skilder, het by
Toastmasters aangesluit, lag baie en maak tyd vir geliefdes en
vriende.
Die gebeure het my geestelik laat verdiep. Ek het eers gevra:
‘Hoekom is ék ‘n tweede kans deur God gegun?’ Tot iemand gesê
het: ‘Maar hoekom nié jy nie?’”
‘Dit het gevoel asof my kop vasgevat word in ‘n ysterklou wat al
harder en harder druk!’
47, voorheen Engels-onderwyser en nou vrywillige werker by
baba-skuilings in Kaapstad
“Ek wou nog altyd ‘n pleegma wees ― en nou versorg ek die ses
maande oue Michael. Dis ook my droom om ‘n skuiling te hê vir
babas wat deur hul ma verwerp is.
‘n Brein-slagaarbreuk het my lewe in dié nuwe, sinvolle rigting
gestuur.
Op 4 Januarie verlede jaar, omstreeks seweuur die aand, was ek
by my suster, Caroline de Wet, se huis. Dit het skielik gevoel asof
my kop vasgevat word in ‘n ysterklou wat al harder en harder
druk!
My broer, Ben, het gesien iets is fout en my dadelik hospitaal toe
geneem. Toe ons daar aankom, het ek van pyn geskreeu. Ek is
met ‘n ‘ernstige migraine’ gediagnoseer en huis toe gestuur met
pille.

Twee dae lank het ek net geslaap, niks geëet of selfs toilet toe
gegaan nie. Toe ek nie beter word nie, het my suster my na ‘n
ander hospitaal geneem.
Toetse het gewys daar is bloed in my rugmurgvog ― ‘n teken van
‘n bloeiende aneurisme. Jy moet binne drie dae na ‘n aneurisme
geopereer word. Daarna kan ‘n operasie jou kanse op beroerte
vergroot en moet daar tien dae gewag word.
Die operasie sou op 16 Januarie deur ‘n neurochirurg gedoen
word. Intussen het ek morfien gekry om die pyn te verlig. Dit het
my beter laat voel. Ek kon selfs grappe maak.
‘n Deel van jou skedel word chirurgies verwyder (kraniotomie). ‘n
Klampie (clipping) word dan om die basis van die beskadigde
slagaar geplaas en isoleer dit van die normale bloedstroom. Die
skedeldoppie word daarna weer teruggesit. Ek was vyf uur lank
onder narkose.
Toe begin die hel. Ek is ‘n baie private mens en om afhanklik van
ander mense te wees was stresvol. Ek kon nie morfien vir die pyn
gebruik nie. Bloeding op die brein en morfien het dikwels
dieselfde newe-effekte, bv. verwarring en deurmekaar spraak.
Hulle sou dus nie die twee kon onderskei nie. Ek kon ander
pynmedikasie drink, maar dis minder sterk.
Die eerste nag het ek die ure getel tot die oggend wanneer die
dokter sou inkom en nog kon voorskryf.
Ek was tranerig en emosioneel. Jy reageer na ‘n breinoperasie
glo dikwels dieselfde as vroue met nageboortelike depressie.
Na twee dae in die waakeenheid en dertien dae in ‘n gewone saal
is ek ontslaan.
Ek was baie angstig en ‘n bietjie neuroties. Ek het my bewapen
met telefoonnommers en siekefondsbesonderhede, sou ek skielik
hulp nodig hê.
My suster het aangebied dat ek by haar kom aansterk, maar sy
werk heeldag. By my eie huis sou ek dag én nag alleen wees,
maar ek wóú onafhanklik wees. Ek het half pateties en baie
weerloos gevoel. My suster en broer het saans vir my kos gebring
en my vriende het my baie ondersteun. Ek kon ses weke lank nie

estuur nie, maar ek wou ook nie juis veel doen nie. Ek het net
gerus.
Ek het pille teen angs gedrink, want ek het dikwels uit die bloute
paniek-aanvalle gekry. En antidepressante. Ek het ook vir
sielkundige terapie gegaan. Soms voel die hele gebeurtenis ‘n
bietjie onwerklik. Dis oorweldigend om te besef jy kon dood
gewees het.
My dieet was nog altyd gesond en my gewig konstant. Hoewel ek
vroeër nie geoefen nie, doen ek nou joga. Dit irriteer my dat ek
soms my gedagtevloei ‘verloor’. Ek het ook aanvanklik baie
gesukkel om te konsentreer, wat dit moeilik gemaak het om te
lees. En ek hóú van lees. Ek was ‘n Engels-onderwyser en
gesteld op goeie taalgebruik. Om soms te worstel om die regte
woord raak te vat, is baie frustrerend. Maar dit gaan elke dag
beter.
Ek hou vas daaraan dat dit soveel erger kon gewees het!”
Soek onmiddellik hulp as jy sommige of al dié simptome het.
• Migraine-agtige hoofpyn, die ergste in jou lewe
• Naarheid en vomering
• Stywe nek
• Skielike wasige of dubbele visie
• Skielike pyn bokant/agter jou oog
• Skielike probleme om te loop of duiseligheid
• Skielike swakheid of dooie gevoel van ledemate
• Sensitiwiteit vir lig
• ‘n Slap ooglid
Bron: The Brain Aneurysm Foundation
Die statistieke
35 jaar
Brein-slagaarbreuke kom meestal by mense tussen veertig en
sewentig voor. Dis egter nie ongewoon na 35 nie.

55%
Net 55% persent van slagoffers oorleef. En 30% van hulle is dan
in die een of ander mate gestrem.
56%
Net een in 10 000 mense kry een. Sowat 56% is vroue teenoor
44% mans.
Bron: The New England Journal of Medicine (NEJM)
om te weet
WATTER SIELKUNDIGE PROBLEME KAN JY DAARNA HÊ?
Dr. Jaco van der Walt, ‘n kliniese sielkundige van Pretoria,
antwoord.
Daar is ‘n verband tussen die sielkundige en neurologiese
simptome van ‘n slagaarbreuk.
Neurologiese simptome op kort termyn (tot sowat ses maand na
die aneurisme) is onder meer:
• Konsentrasie-probleme, swak uithouvermoë, geheueprobleme,
aantasting van visie, gehoor, reuk- en smaaksintuig.
Sielkundige simptome op kort termyn is onder meer:
• Skok, verwarring, vrees, onsekerheid, ontkenning, moegheid,
depressie, verminderde dryfkrag.
Neurologiese simptome op lang termyn (6 maande tot twee jaar)
is onder meer:
• Balans- en koördinasie-probleme, onverdraagsaamheid vir
sensoriese stimuli (bv. harde klank of lig), spraak- en
taalprobleme, leer moeiliker, oordeel en insig aangetas, rigiede
denke, sukkel om abstrak te dink.
Hoe minder die neurologiese skade op lang termyn, hoe minder
jou kans op sielkundige probleme. Want dit hou verband met
aanpassingsprobleme wat jy weens die neurologiese skade kan
hê.
Laasgenoemde kan onder meer blywende kognitiewe probleme,
sosiale, werk- en kommunikasieprobleme, gemoedsteuringe,
gedragsprobleme en persoonlikheidsveranderinge insluit.
‘n Neuro-sielkundige evaluasie na ‘n aneurisme is raadsaam.

Watter metode?
‘n Studie wat die twee metodes (veertjie soos Liezl vs. klampie
soos Nicole) vergelyk het, wys met ‘n veertjie is jou kans 7%
kleiner om na die operasie dood of afhanklik te wees. Net as dit
weens die aneurisme se vorm faal, word ‘n kraniotomie gedoen
en ‘n klampie om die beskadigde slagaar gesit.
Sowat 80% van pasiënte word met ‘n veertjie behandel.
Die veertjie-behandeling is nie pynlik nie: ‘n Naald word bloot in
die slagaar bo in jou been gesit en tot by die slagaarbreuk
“geryg”.
Daarteenoor is die ander metode wel seer, want daar word deur
vel en spiere gesny.
By sommige mense wat ‘n breinskandering weens ‘n ander rede
(hoofpyn, besering) kry, word ‘n aneurisme toevallig opgespoor
(voor dit begin bloei). Geen behandeling is nodig nie as die risiko
dat dit gaan skeur laag en die aneurisme self klein (minder as 7
mm) is. Baie mense loop rond met ‘n klein aneurisme wat
waarskynlik nooit probleme gaan veroorsaak nie.
Word dit groter, is daar soms waarskuwingstekens, aldus The
Brain Aneurysm Foundation (www.bafound.org). Dit sluit in
vergrote pupille, ‘n slap ooglid, pyn bokant of agter jou oog,
aanvalle van duiseligheid, spraakprobleme en tydelike visuele
versteurings.
Gaan dadelik dokter toe.
Bron: Prof. Allen Taylor, neurochirurg aan die Universiteit
van Kaapstad
In VSA wyk gehore al meer uit na vermaak tuis
Melvyn Minnaar
Die Burger, 8 April 2011
Onlangse navorsingsverslae van die VSA se amptelike,
oorhoofse kunsorganisasie, die National Endowment for the Arts

(NEA), wys toenemend ‘n afname in die getal mense wat kuns-
en kultuurgeleenthede bywoon.
Minder mense gaan na opera-, ballet-, musiek- en ander konserte
(behalwe musiekspele). Heelwat minder besoek museums en
kunsgalerye.
In sy verslag met die innemende titel “Age and Arts Participation:
A case Against Demographic Destiny”, skryf die navorser Mark J.
Stern dat die groepie mense wat binne die sosiale konteks by
kultuurbedryf, aktief as deelnemers en toeskouers betrokke is,
toenemend krimp.
Hy wys byvoorbeeld daarop dat in die VSA die bywoning van
klassiekemusiekkonserte sedert 1982 met 29% gedaal het, die
ergste afname die laaste paar jaar.
Die implikasie van ‘n kwynende gehoor is uiteraard rampspoedig
vir die bedryf. (Minder kaartjies verkoop beteken minder inkomste
― maar een van die gevolge.)
Redes vir die afname in aktiewe betrokkenheid van die publiek by
die kunstenaar en kultuurwerker se bedrywe is legio.
Stern wys onder meer daarop dat die avontuurlike geslag
sogenaamde babyboomers nou aftree-ouderdom bereik en
minder aktief raak.
Maar dis veral die toename van elektroniese kitskommunikasiemiddels
wat duidelik ‘n rol speel. Dit is opvallend
dat diegene wat enigsins nog in sodanige bedryf belang stel, dit
eerder deur ‘n ander medium ― soos televisie of die internet ―
tuis bekyk en luister.
(In welke mate die eietydse kunskyker “tweedehands” waarneem,
sien ‘n mens byvoorbeeld aan hoe besoekers by vooraanstaande
kunsmuseums letterlik die skilderye teen die muur deur hul
digitale kameras bekyk en afneem. Humoristies, miskien, en tipies
toeristies, maar wel simptomaties van ‘n “afwesige” manier van
ervaring. Tweedehands, as’t ware ― in lewende lywe, afwesig.)
Hierdie neiging wat direkte, persoonlike en fisieke kontak met die
kunswerk of uitvoering toenemend afskaal, kan die ganse
dinamiek van kuns verander. (In ‘n ander NEA-verslag is bevind

dat tot 75% mense wat glo dat hulle “kultureel betrokke” is, dié
betrokkenheid by kuns en kultuur “deur die elektroniese media”
beoefen.)
‘n Paradoks is natuurlik dat daar steeds ‘n egte skildery aan ‘n
museum se muur moet hang voordat jy ‘n virtuele toer van agter
jou lessenaar op die rekenaarskerm deur daardie einste museum
se uitstalruimte onderneem. Iewers moet iemand nog maak ― en
betaal.
Die Suid-Afrikaanse situasie is uiteraard anders, onder meer
omdat ons nog nie die digtheid en gemak van daardie
elektroniese media tot ons beskikking het nie. Daarbenewens is
die spektrum van ons kultuurbedryf wyd, en parallel met ons breë,
gemengde bevolking en tradisies van persoonlike
teenwoordigheid by die kultuurrituele. Ons toeskouers en gehore
het veel te kies en te keur om te sien en by te woon.
Nietemin, sou dit interessant wees of daar nog elke keer dieselfde
groot groep “kultuurvalke” optrek na een van Iziko se
tentoonstelling-openings al dan nie.
• Die NEA-verslag is beskikbaar by http://www.nea.gov/
research/2008-SPPA-Age.pdf
Vriendskapgids
Riëtt Grobler
Die Burger, 16 Mei 2011
Tjommas, pelle of maatjies ― noem hulle wat jy wil, maar sonder
hulle kan die meeste van ons nie klaarkom nie.
JIP het ‘n bietjie onder tieners navorsing gedoen en die volgende
dinge geïdentifiseer wat vriendskappe laat werk:
Selfvertroue
“Vriende het ‘n reuse-impak op tieners. Daarom is dit belangrik
om te weet wie jy is wanneer jy vriendskappe sluit,” sê Kimberley
Kirberger in Chicken Soup for the Teenage Soul ― On
Friendship.

Die skoolberader van die Sacred Heart College in Johannesburg,
Marie Grobler, stem saam.
“Selfbeeld speel ‘n groot rol in die tipe vriende wat jy kies. Hoe
beter jy jouself ken, hoe meer sal jy weet watter tipe vriende jy
moet kies en wat jou waardes is,” sê sy.
Aanvaarding
‘n Regte vriend hou altyd van jou, al is jy party dae ‘n monster en
al eet jy marshmallows op roosterbrood.
“Dis vir tieners belangrik om te voel hulle hoort iewers,” sê Roan
van Rooyen, ‘n gr. 12-leerder.
Maar moenie verander om in te pas nie; behou jou individualiteit,
sê Grobler.
Semoni Cancellier, ‘n gr. 11-leerder, meen: “As jou vriende jou
probeer verander of ‘verbeter’, gaan dit nie werk nie. Hulle moet
hou van jou soos jy is.”
‘n Gr. 11-leerder, Christel Vermeulen, glo dat almal iewers wil
hoort, tot die geselskap wil bydra en wil voel mense heg waarde
aan hul vriendskap.
Vertroue
Jy weet jy het ‘n goeie vriend beet as jy iets persoonliks vir haar
vertel en jy weet jy hoef nie “moet vir niemand sê nie” by te voeg
nie.
“As vriende agteraf gaan skinder en die vertroue tussen julle eers
gebreek is, kry ‘n mens dit nie terug nie,” waarsku Semoni.
Aldu Duminy (gr. 11) sê jy kan in ‘n vriendskap net jou “ware jy”
wees as jy jou vriende kan vertrou. “Soos vriendskappe ontwikkel,
vind julle dieper vertroue. Deel jul probleme, maar onthou, jou
vriend(in) is nie jou sielkundige nie,” sê hy.
Anneleen van Dyke (gr. 10) waarsku: “Vertrou jou vriende soos jy
die mensdom vertrou. Party vertrou jy meer as ander, en party
vertrou jy net met sekere goed, anders gaan jy hard val.”
Eerlikheid
Eerlikheid was bo-aan die JIP―lesers se lysie
vriendskapswaardes toe ons hulle op Facebook daaroor uitgevra
het.

“As my hare lyk asof ‘n voël daarin nesgemaak het, wil ek beslis
hê my vriendinne moet my sê,” vertel Semoni.
Aldu sê hy dink die manier waarop en die gesindheid waarin jou
vriende eerlik met jou is, is belangrik. “Reik eers diplomaties uit;
en as dit nie die gewenste reaksie het nie, pak die probleem direk
aan.”
Wees ook eerlik as dit by groepsdruk kom ― dis dalk so oud soos
die berge, maar jy hoef dit nie te aanvaar nie.
“Jy mag en móét vir jouself opstaan as jou vriende bo-oor jou loop
of katterig met jou is,” sê Grobler. Wees ook eerlik as julle baklei,
sonder om beskuldigings te laat rondvlieg, voeg sy by. “Eerder as
om vir jou vriend te sê ‘jy het dit en dat verkeerd gedoen’, kan jy
sê: “Ek het só gevoel toe dit gebeur het.’”
Christel waarsku vriende moet mekaar nie afskiet of laat simpel
voel nie.
Ondersteuning
‘n Vriend is iemand wat die lafste ding op die vreemdste tyd sal
sê, net om te keer dat jy huil, en iemand wat in baie swaar tye vir
jou daar is.
Volgens Roan moet vriende altyd in mekaar se belang optree.
Christel sê: “Ek verwag van my vriende om vir my te sê ek maak
droog, want dit wys hulle gee om. Hulle kan my dalk nog keer
voordat ek ‘n fout maak. Ek verwag nié van hulle om vir my te sê
‘ruk jouself reg’ nie, want hul ‘reg’ is nie noodwendig my ‘reg’ nie.”
Saamwees
“Ek en my vriende is omtrent die hele dag saam. Ons oefen
saam, kuier saam, bespreek hoe swaar en onregverdig die lewe
is en hou mekaar net uit die kwaad,” sê Roan. “Die Beatles
verduidelik vriendskap goed in die liedjie ‘Get By with a Little Help
from My Friends’.”
Vriendskappe kan jongmense teen hartseer en depressie
beskerm, wys navorsing wat verlede jaar onder Amerikaanse
tieners en amper-tieners gedoen is. Navorsers van die
Universiteit van Vermont het vasgestel vriendskap gee jou meer
uithouvermoë en beskerm jou teen isolasie.

“Een vriend kan jou teen afsondering en slegte sosiale ervarings
beskerm,” sê dr. William M. Bukowski, een van die navorsers.
Verskeidenheid
“Deesdae is jy in ‘n kliek, en saam met jou is dié kliek is jou BFF,”
sê Aldu. “Op dié manier word ‘n gebalanseerde vriendekring
verseker.”
Grobler meen verskillende vriende kan verskillende rolle in jou
lewe speel, en dit maak die lewe interessant. “Jy kan grappies
maak saam met party van hulle en met ander oor diep dinge
praat. Dalk kan jy met die een ou lekker oor flieks gesels, maar jy
stem nie saam met sy drinkgewoonte nie. Julle hoef nie saam uit
te gaan nie, maar kuier pouses saam.”
Christel voel dit is spesiaal om ‘n beste vriend(in) te hê met wie jy
oor dieper dinge kan gesels. Sy sê jy moet versigtig wees om nie
van almal “beste maats” te wil maak nie.
Die klein dinge
Jy hoef nie groot gebare te maak om ‘n vriend te wys jy gee om
nie, is Kirberger sê raad. Dit beteken baie om na skool te bel en
te sê jy was bekommerd as jou vriendin afwesig was en om ‘n
blommetjie vir haar skool toe te bring as sy ‘n af week het.
“Toe ek en my kêrel uitgemaak het, was my vriendinne byna
dadelik by ons huis met DVD’s, popcorn en sjokolade,” sê
Semoni.
Leer Koninklike troukunsies
Pam Block
Die Burger, 1 Junie 2011
Terwyl ek op ‘n groot skerm by die Kaapstadse trouefees na die
koninklike troue gekyk het, het ‘n huweliksbevestiger gesê hoe bly
hy is dat prins William en Catherine soveel aandag aan hul
huwelikseremonie gegee het.
Hy het gesê hy is dikwels hartseer omdat paartjies die meeste
van hul tyd aan die beplanning van die onthaal afstaan en weinig
aandag aan die belangrike seremonie skenk.

Paartjies het in die algemeen natuurlik nie die begroting om van
hul troue ‘n koninklike geleentheid te maak nie, maar die
koninklike troue het tog sekere riglyne gebied wat paartjies kan
volg.
Hier is tien wenke wat van die dag uitgesonder kan word:
1 Die paartjie het hoflikheid teenoor hul gaste betoon deur betyds
by die abdy op te daag.
Een van my (en vele ander se) troetelgriewe is om op die bruid te
wag. Met 2,5 miljard mense wat na haar troue gekyk het, het ons
almal geweet dié is een bruid wat ons beslis nie gaan laat wag
nie.
2 Alle lof aan die paartjie vir hul omgewingsvriendelike
gesindheid.
Hulle het nie blomme gekies wat van die buiteland ingevoer moes
word nie, maar blomme verkry van kwekers in Brittanje en van
koninklike landgoedere.
Die kerkpaadjie is versier met ‘n laning bome waarvan sommige
tot sowat 8 m hoog is. Na die troue is die bome na die prins van
Wallis se Highgrove-landgoed geneem en daar geplant. Hoekom
doen julle nie dieselfde vir jul troue nie? Besoek
www.weddingtree.co.za.
3 Baie aandag is aan die blomme in Catherine se handruiker
geskenk.
Al die blomme was seisoenaal en kon in ‘n Engelse tuin gepluk
gewees het.
Die betekenis van die blomme is ook in ag geneem. Die
handruiker het dallelie (dit dui op die terugkeer van geluk),
baardangelier (statigheid), hiasint (ononderbroke liefde), klimop
(getrouheid en die huwelik) en mirt (die simbool van die huwelik
en liefde) bevat.
4 Die paartjie het hul eie tradisies begin.
Die klimop-en-dallelie-kranse wat die blommemeisies op hul
koppe gedra het, is glo geïnspireer deur die bruid se ma se eie
kopstuk met haar troue in 1981.

5 Die keuse van die musiek vir die geleentheid is goed deurdink.
Die paartjie wou hê dat die prins se oorlede ma, Diana, prinses
van Wallis, op hierdie spesiale dag onthou moes word. Die eerste
gesang by die seremonie was een wat by haar begrafnis gesing
is.
6 Familielede is by die seremonie betrek.
Catherine se broer, James Middleton, is gevra om ‘n voorlesing te
doen. Aangesien hy disleksies is, het hy die hele voorlesing glo
gememoriseer. Om familielede te vra om ‘n voorlesing by die
troue te doen is ‘n goeie manier om hulle by die geleentheid te
betrek.
7 Hulle het gekies om nie hul eie huweliksbeloftes te skryf nie.
In die plek daarvan het die paartjie die ou, bekende belofte afgelê
wat sy oorsprong met koning Henry VIII se troue in die sestiende
eeu het: “To have and to hold from this day forward, for better or
worse, for richer, for poorer, in sickness and in health, to love and
to cherish, til death us do part.”
Hierdie kragtige woorde het die toets van tyd deurstaan en die
belangrikheid beklemtoon van die ooreenkoms wat hulle sou
betree. Dit is ook woorde wat hulle nie verleë sal laat wanneer
hulle oor tien jaar weer daarna kyk nie.
8 Kate se hoofstrooimeisie, haar suster, Pippa, het haar
uitstekend van haar taak gekwyt.
Die rol van die hoofstrooimeisie is om op haar troudag na die
bruid om te sien en Pippa het geen voet verkeerd gesit nie.
Dit was reg dat sy agter haar suster gestap het en nie voor die
bruid, soos so baie strooimeisies vandag maak nie. Deur agter
Catherine te loop kon sy haar sleep regtrek en verseker dat die
trourok gemaklik vloei. Ek het daarvan gehou dat sy nie ‘n
handruiker gedra het nie en die twee blommemeisies se hande
vasgehou het terwyl sy hulle begelei het. Met haar hande vry kon
sy met gemak die sleep regtrek, kopstukke nagaan en so meer.
9 Hulle het die abdy korrek verlaat.
Ek het al vele trouvideo’s gesien waar dit nie die geval is nie. Die
korrekte volgorde, na die paartjie, is die hoofstrooimeisie en -

strooijonker, strooimeisies en strooijonkers, gevolg deur die bruid
se ma langs die bruidegom se pa, die bruidegom se ma (of
stiefmoeder, soos in William se geval) langs die bruid se pa,
grootouers en dan gaste.
10 Die troufoto’s is tydloos.
Ek is seker daar is heelwat spontane foto’s van hierdie troue
geneem, maar die amptelike foto’s is iets waarna hulle nie in die
jare wat voorlê in afgryse sal kyk nie.
Kopi watsegoed? Wat sê jy maak daai gedierte?
Sonia de Waal Cabano
Die Burger, 9 April 2011
Teen R80 per koppie, is ‘n nuwe koffiewinkel in Kaapstad se
pièce de résistance die sjiekste kosfoefie in die Moederstad. Dis
g’n wonder dis so duur nie ― die bone moet hul pad immers deur
‘n dier se derms vind voordat jy dit sluk.
Tafelberg se dassies sal hulle wat verbeel. Daar’s ‘n nuwe diertjie
wat tans in die Moederstad se mediakollig baai ― ‘n kat wat lyk
soos ‘n rot met serious attitude, heel speels Paradoxurus
hermaphrodites heet en boonop ‘n ... erm, laat ons maar sê,
beduidende “stuiwer” bydra tot die duurste koppie boeretroos op
aarde.
Te danke aan Kaapstad se kosnuussnuffelaars op Twitter en
blogs het tyding van die Bo-Kaapse koffiewinkel Haas Coffee
Collective en hul kopi luwak bykans oornag soos ‘n veldbrand op
die Internet versprei.
“Kopi watsegoed?” proes jy in jou styrofoam-bekertjie. “Kopi”
beteken koffie in Indonesies, en “luwak” is die Asiese palm civet
wat heel lekkerbekkig smul aan die rypste, soetste rooi
koffiebone, dit verteer en goedgunstelik heel uitskei vir verdere
verwerking om uiteindelik in jou ontwerperskoppie te beland.
Meer omgewingsvriendelik kry jy skaars. En skaars is dié bone,
hoor. Die diertjies leef wild, en die bone word met die hand
opgetel.

Die luwak se maagsappe verteer die bitter omhulsel van die bone,
waarna dit met die hand gewas en in die son gedroog word in
Sumatra, Java en die Indonesiese skiereiland. Daarna word dit
versprei na voorkeur-handelaars wêreldwyd.
Te danke aan Hanno en Rénsché Schwartz, meesterroosters van
Strictly Coffee, kan jy dit nou self in Roosstraat loop proe. Teen
R80 ‘n koppie, of R2 960 per kilogram, klaar gerooster en reg vir
die maal.
Visioene van ‘n Kenny Kunune-agtige bedryf het onwillekeurig in
my verbeelding opgedoem ten aanhore hiervan. Hoe dekadent
kan ‘n mens immers wees om met ‘n rein gewete by honger
straatkinders verby te ry tot binne-in die hart van ‘n behoudende
Moslemgemeenskap om R80 vir ‘n paar mondjiesvol bitter, swart
vloeistof te betaal?
Wie sou agter so ‘n inisiatief staan en waarom juis nou, in die
nadraai van ‘n knellende resessie? Sal dit die laaste koppie wees
wat die revolusie ― waaraan jonge Julius ons gedurig herinner ―
sal laat opvlam?
My opdrag, geagte leser, is om ‘n koppie van hierdie
revolusionêre koffie te gaan geniet, en dan daaroor te skryf. Vir ‘n
vlietende oomblik wonder ek of Tony Ehrenreich, Cosatu se Wes-
Kaapse sekretaris en Kaapse burgemeesterskandidaat, geneë
sou wees om my te vergesel, maar ek bedink my voordat ek sy eposadres
opsoek.
Die mense agter die Haas Collective klink soos ‘n aangename en
joviale spulletjie, en die Bo-Kaap baai rustig in die vroeë-herfssonnetjie.
My smulpaapvrinne is ieder en elk besig om vingers in
dyke te prop elders. Laat ek hierdie bitter beker dan maar op my
eie beproef, seg ek, en dop my beursie om vir die nodige pitte.
Vooraf doen ek deeglik marknavorsing, en drink genoeg slegte én
goeie koffie dwarsdeur Kaapstad om melkskommel te kan maak
deur slegs na ‘n tweeliter-Pick n Pay-volroom in die verbygaan te
kyk.
Ek dink na oor dekadensie, perversie, transgressie, lus en
belustigheid, die tsoenami, die eindtye en die bekers en bekers

kitskoffie wat ek elke dag deur my nek jaag op soek na
kitsenergie. Gaan kopi luwak enigiets daaromtrent verander of
dalk selfs verbeter?
Bepaald nie. Ek het dit gedrink. Dit was lekker, maar lekker is net
‘n vinger lank. Die een se “vrugtig” is die ander een se frank. En
ek hou eerder van my koffie soos ek van die lewe hou: swart,
donker en bitter.
Want smaak verskil. En wanneer dit by smaak en voorkeure kom,
dans Pandora by die kamer in...
Daar het nie singende sufi’s ingewals om my te bekoor in Glynn
Venter en Francois Irvine se sexy winkeltjie in Roosstraat nie.
Daar het nie ‘n skreeuende massa met plakkate en bloedlus
verbygestorm nie.
Daar was bloggers en Tweeters, ja, en ander doodgewone mense
soos ek en jy, wat die rare ervaring van ‘n buurtkafee met ‘n twist
kom ondersoek en geniet het.
Daar is voëlskedels op die tafels te koop, en fluweelrusbanke op
die stoep. En ander, minder duur, maar steeds sublieme koffies
om aan te teug.
En bedrewe, gul gashere. Ek het twee besadigde, skerp, slim en
talentvolle mense ontmoet met veel te sê oor passie en hartstog,
kommersialiteit en die eenvoud van unieke genot wat haas als
reeds voorheen verteer en uitgespoeg is deur die bedorwe
moderne verbruiker.
“Weet jy,” vertel Glynn en Francois, “kopi luwak het sy oorsprong
in ‘n tyd toe eertydse koloniale plantasiewerkers verbied is om
enige van die koffiebone wat hulle as slawe moes oes, self te kan
geniet?
“Hulle het opgemerk dat die katjies die bone eet en heelhuids
uitskei. Boon vir boon is dit opgetel en gewas, gedroog in die son,
gerooster en gemaal om koffie van te kan maak.”
‘n Mens doen soms dinge in verset, ja. Omdat ‘n mens kan. En
omdat ‘n mens moet, seker.

As spieël ‘n vyand word
Emma Stander
Die Burger, 18 Mei 2011
‘My ma het altyd gesê alles met ‘te’ is verkeerd. Elke keer as jy
‘te’ voor ‘n woord kan sit, moet jy weet dit is ongesond vir jou,” sê
Heidi Strauss*.
* Skuilnaam
Maar “te” is presies die paadjie wat sy geloop het. Sy is intelligent
en beeldskoon. Sy dra ook ‘n geheim in haar rond: Sy het in gr. 9
‘n eetsteurnis, bulimie, ontwikkel, wat sy aan die einde van haar
gr. 10-jaar oorwin het.
“Die verwagtinge van mense om my, veral van kinders, is die
groot rede hoekom ek daarmee begin het,” sê Heidi. “My
vriendinne het altyd geïmpliseer ek moet so maer wees soos hulle
en het byvoorbeeld kommentaar gelewer as ek ‘n sjokolade wou
eet.
“Elke dag wat ek opgestaan het en in die spieël gekyk het, het ek
vet en lelik gevoel,” sê sy. “Ek het al hoe maerder begin word.
Sodra ek so honger geword het dat ek regtig nie meer die drang
na kos kon weerstaan nie, het ek alles waarna ek gesmag het,
gelyktydig begin eet.
“Daarna het ek só skuldig gevoel oor wat ek geëet het dat die
enigste oplossing vir my was om my vinger in my keel af te druk.”
Haar ouers het besef iets is verkeerd en sy het daagliks ‘n
sielkundige gaan spreek.
“Ek het 46 kg geweeg en het steeds ‘n drang gehad om nog
maerder te word. Ek het stadig gewig aangesit. Ek het vir die
sielkundige net gesê wat hy wou hoor sodat ek gesond kon klink
en voorkom. Die sielkundige het my gesond verklaar en ek het
opgehou om hom te besoek,” onthou sy.
Heidi het vier maande lank aangehou met dié gedrag, totdat sy
besef het sy kwyn weg.
Sy moes haarself oortuig dit is oukei om te eet en het geleidelik
die stryd teen bulimie gewen.

‘n Ongesonde verhouding met kos
Twee van die algemeenste eetsteurnisse wat ontwikkel as gevolg
van issues met hoe jy lyk, is anoreksie en bulimie. Vetsug word
ook as ‘n eetversteuring beskou.
Mense met eetversteurings het ‘n ongesonde verhouding met
kos, sê Pan Norton, ‘n kliniese sielkundige van Johannesburg.
Al twee gevalle is ekstreem: Iemand ooreet homself vir
emosionele vertroosting, of honger homself uit om só maer te
word dat hy sal wegkwyn.
“Liggaamsbeeld-issues begin met selfbeeld-issues. Die persoon
voel onseker oor hom- of haarself, en dit lei tot ‘n negatiewe
persepsie van sy of haar fisieke voorkoms,” sê Norton.
“Die media speel ook ‘n groot rol. Die idee van wat mooi is, word
omvergewerp deur tydskrifte en rietmaer modelle.”
Sy sê familielede beïnvloed mekaar ook intens en kan iemand
maklik laat glo sy is nie goed genoeg nie. Gesprekke met mense
na aan jou kan byvoorbeeld vir wanpersepsies sorg, soos
wanneer jou skraal, beeldskone ma by jou kla dat sy so vet en
lelik voel.
Sommige mense ontwikkel eetsteurnisse as ‘n manier om hul
familie se aandag en ondersteuning te kry.
“Meisies word soms anoreksies omdat hulle nie volwassenes wil
word nie en op dié manier die fisieke groeiproses vertraag,” voeg
Norton by.
“Normale liggaamsfunksies kom tot stilstand. Die meisie se borste
hou op groei en sy menstrueer nie. Dit is ‘n speletjie waarmee die
anoreksie-lyer probeer om ‘n kind te bly.”
Statistieke
• Ongeveer sewe miljoen meisies en vroue worstel met
eetversteurings wêreldwyd.
• Ongeveer een miljoen seuns en mans sukkel met
eetversteurings.
• Altesaam 80% van 10-jarige kinders is bang om vet te word.

• Die internasionale dieetbedryf is $40 biljoen (R27 miljard) werd.
• Bron: www.childrencomefirst.com
Hoe kan ek myself help?
Die eerste stap in die proses om weer gesond te word is om te
erken jy het ‘n probleem.
Sodra jy erken jy het emosionele probleme kan jy gehelp word.
Pam stel voor jy kry dadelik sielkundige hulp. In ernstige gevalle
is mediese ingryping ook nodig, omdat die liggaam so
uitgehonger is dat dit ‘n tekort aan noodsaaklike voedingstowwe
het.
Help vriende en kinders só
Indien jy ‘n goeie verhouding met jou kind het, is die beste manier
om aan die situasie aandag te gee om jou kind nie te konfronteer
nie, sê Norton. Sit en gesels met jou kind en wys hom of haar jy is
besorg. Moet nie dadelik gevolgtrekkings maak en jou kind
beskuldig dat hy of sy aan ‘n eetversteuring ly nie. Regstreekse
konfrontasie kan tot ontkenning lei.
Indien jy meen jy kan nie met jou kind hieroor praat nie, vra
iemand na aan hom of haar om jou te help.
‘n Vriend of vriendin kan dieselfde gesprek hê, of ‘n dokter kan
dalk die mediese gevare uitwys.
“Wees bewus dat eetversteurings nie net by meisies en vroue
voorkom nie, maar by seuns en mans ook. Dié siekte kan
lewensgevaarlik wees en moet met erns benader word,” sê
Norton.
Waar kan jy oral hulp kry?
• Nasionale Kinderwelsynhulplyn: 011 339 5741
• Geestelike versteuring-hulplyn: 011 262 6396 (08:00 tot 20:00
daagliks)
• Selfmoordhulplyn: 0800 567 567

• To Write Love on her Arms (help met enige emosionele en
sielkundige probleme): www.twloha.com
Coca-Cola vier 125 jaar
Die Burger, 25 Mei 2011
Op 8 Mei 1886 is ‘n wêreldikoon gebore wat vandag een van die
wêreld se herkenbaarste handelsname is.
Coca-Cola vier vanjaar dié maatskappy se 125ste verjaardag
deur in die gemeenskap te belê en geskenkpakke aan verbruikers
uit te deel.
Coca-Cola Suid-Afrika skenk in Mei altesame R1,25 miljoen aan
gemeenskapsinisiatiewe wat in pas is met hul Live for a
Difference-veldtogte: Waterbewaring, herwinning,
entrepreneurskap, MIV/vigs, voeding en welstand.
“Coca-Cola is deel van die Suid-Afrikaanse samelewing en deur
ons ekonomiese, sosiale en omgewingsbeleggings wil ons ‘n
positiewe verskil maak in Suid-Afrikaners se lewe,” sê Bill Egbe,
president van Coca-Cola Suid-Afrika.
Hier’s ‘n paar interessante feite oor Coca―Cola:
• Coca-Cola is in 1886 deur ‘n Amerikaanse apteker, John
Pemberton, in Atlanta geskep. Dit is aanvanklik slegs by
sodapompe (soda fountains) verkoop.
• Coke word vandag in meer as 200 lande geniet.
• Coca-Cola is in 1938 vir die eerste keer in Suid-Afrika verkoop
by ‘n sodapomp by die Waldorf Café in St. Georgestraat in
Kaapstad. Diet Coke is in 1983 in Suid-Afrika bekend gestel.
• Dors verbruikers wêreldwyd geniet 1,7 miljard keer per dag
Coca-Cola-produkte ― dit is ongeveer 19 400 koeldranke elke
sekonde.
• Coca-Cola is die eerste koeldrank wat in die ruimte gedrink is.
Op 12 Julie 1985 het ruimtevaarders aan boord van die

pendeltuig Challenger hul dors geles uit die Coca-Cola Space
Can.
Stress
E-mail
A lecturer, when explaining stress management to an audience,
raised a glass of water and asked, “How heavy is this glass of
water?”
The answers called out ranged from 20g to 500g.
The lecturer replied, “The absolute weight doesn’t matter. It
depends on how long you try to hold it. If I hold it for a minute,
that’s not a problem. If I hold it for an hour, I’ll have an ache in my
right arm. If I hold it for a day, you’ll have to call an ambulance. In
each case, it’s the same weight, but the longer I hold it, the
heavier it becomes.” He continued, “And that’s the way it is with
stress management.
If we carry our burdens all the time, sooner or later, as the burden
becomes increasingly heavy, we won’t be able to carry on.”
“As with the glass of water, you have to put it down for a while
and rest before holding it again. When we’re refreshed, we can
carry on with the burden.”
“So, before you return home tonight, put the burden of work down.
Don’t carry it home. You can pick it up tomorrow.”
“Whatever burdens you’re carrying now, let them down for a
moment if you can. So, my friend, put down anything that may be
a burden to you right now. Don’t pick it up again until after you’ve
rested a while.”
Here are some great ways of dealing with the burdens of life:
* Accept that some days you’re the pigeon, And some days you’re
the statue.
* Always keep your words soft and sweet, Just in case you have
to eat them.

* Drive carefully. It’s not only cars that can be ‘Recalled’ by their
maker.
* If you can’t be kind, at least have the decency to be vague.
* If you lend someone R20 and never see that person again, It
was probably worth it.
* It may be that your sole purpose in life is simply to be kind to
others.
* Never put both feet in your mouth at the same time, Because
then you won’t have a leg to stand on.
* Nobody cares if you can’t dance well. Just get up and dance.
* When everything’s coming your way, You’re in the wrong lane.
* Birthdays are good for you. The more you have, the longer
you’ve lived.
* You may be only one person in the world, But you may also be
the world to one person.
* Some mistakes are too much fun to only make once. Have an
awesome week and know that someone has thought about you
today
Caring for your dog’s ears
Health24
Proper ear care is an important aspect of your dog’s grooming
routine. When caring for your dog’s ears, you want to:
• Check for excess hair, dirt, wax, foreign objects, or redness in
the ear canal.
• Smell your dog’s ear ― if it smells bad, it is usually an indication
of a more serious problem.
• Mites like the dark, moist and inaccessible area of your dog’s
ear. Check for a dark waxy substance, it will almost look like dark
brown coffee grounds.
• Shaking his head more than usual/uncontrollably.

• Redness and swelling in the inside of the ear, the ear may also
feel warm.
• Excessive scratching of the ear and holding his head down to
the side of the irritated ear, or whimpering while scratching.
• Wax discharge and foul odour.
• Take your dog to the vet if he shows any of the above
symptoms.
What not to do
• Do not use soap and water to clean your dog’s ears, and don’t
poke or probe the internal ear canal, or surrounding tissues.
• Do not use ear buds or any other objects in the ear canal ―
only clean the part of the ear that you can see.
• Do not ignore an ear problem ― it never resolves on its own,
and may cause chronic damage to the ear canal and pain to your
dog.
Gatta patat, dis goed vir jou
Karla Janse van Vuuren
Die Burger, 11 Mei 2011
Dalk oplossing vir voedselprobleem
“Patats is ‘n uitstekende bron van energie en ook laag op die
glukemiese indeks (GI),” sê dr. Sunette Laurie, ‘n senior navorser
by die Landbounavorsingsraad (LNR) se Instituut vir Groente en
Sierplante.
“Wanvoeding, waaronder vitamien A-tekorte, en voedselsekerheid
is van nasionale belang in Suid-Afrika,” verduidelik Laurie. “Patats
het die potensiaal om albei prioriteite aan te spreek.
“Patats met oranje vleis is ryk aan beta-karoteen en word
internasionaal gebruik in pogings om vitamien A-tekorte aan te
vul.”
Laurie verduidelik patats, het net soos aartappels, ‘n lae proteïeninhoud.

“Dit is ‘n goeie bron van koolhidrate en dieetvesel en bevat ook
verskeie ander voedingstowwe. ‘n 100 g-porsie gekookte patat
verskaf noemenswaardige hoeveelhede vitamien C, wat saam
met beta-karoteen as ‘n antioksidant funksioneer. Dit help vrye
radikale beveg.
“Patats is ook ryk aan minerale soos kalium, fosfor, kalsium en
magnesium en klein hoeveelhede mikrovoedingstowwe soos sink
en yster.”
In Suid-Afrika
“Die gemiddelde markprys van patats het oor die afgelope paar
jaar toegeneem van R689 per ton tot R2 369 per ton,” sê dr.
Sunette Laurie. “Ek dink dit is omdat patats deesdae ‘modekos’
is.”
Die jaarlikse plaaslike produksie van patats het gestyg van 50 000
ton in 1998 tot 64 000 ton in 2009.
Patats word onder meer verwerk in bevore kos, babakos en
skyfies en dit word gedroog.
Patats is ‘n gewilde tradisonele gewas in subtropiese dele van
Suid-Afrika.
“Kleinboere plant graag patats omdat dit maklik groei en gehard
is,” sê Laurie.
Suid-Afrika is volgens Laurie ‘n klein produsent van patats in
vergelyking met die res van die wêreld. “Ons is selfvoorsienend
en ons voer ook uit. China is die grootste produsent en verbruik
ook jaarliks sowat 80 miljoen ton.”
Laurie voeg by die LNR is aktief betrokke by die ontwikkeling van
nuwe patatkultivars.
Het jy geweet?
• Patats kom oorspronklik van Sentraal-Amerika en word al
sedert prehistoriese tye deur die mens geëet.
• Die ontdekkingsreisiger Christopher Columbus het patats na
Europa geneem na sy eerste besoek aan die Nuwe Wêreld in
1492. In die 16de eeu het die Spaanse ontdekkingsreisigers
patats na die Filippyne geneem en hul Portugese eweknieë het

die inwoners van Afrika, Indië, Indonesië en Suid-Asië aan die
patat bekendgestel.
• China, Indonesië, Viëtnam, Japan, Indië en Uganda is die
grootste kommersiële verbouers van patats.
• Gedurende die Eerste Wêreldoorlog was daar ‘n tekort aan
koringmeel en patatmeel is by gebak gevoeg om die meel te rek.
• Daar is maatskappye in Taiwan wat al suksesvol ‘n soort
brandstof van patats gemaak het.
‘Jy kan dit kook, fyndruk, rooster, bak of braai; in nagereg sit’
Ryan Miller, hoofsjef by die Tsala Treetop Lodge in
Plettenbergbaai se Zinzi-restaurant, sê patats kan op soortgelyke
maniere as aartappels in die kombuis gebruik word.
“Patats word vinniger as aartappels gaar. Wees versigtig, want
die hoë suikerinhoud veroorsaak dat patats makliker by hoë
temperature brand.”
Miller sê hy is gaande oor patats se veelsydigheid.
“Jy kan dit kook, fyndruk, rooster, bak of braai en jy kan dit selfs in
heelwat nageregte gebruik.
“Daar is honderde verskillende soorte patats, elk met hul eie
voorkoms, tekstuur en geur.”
Patats wat pas geoes is, het nie ‘n soet smaak nie en die groente
word ‘n paar weke lank na die oestyd “verouder” om die suikers
kans te gee om te ontwikkel, sê Miller.
“Patats hou nie baie lank in jou groenterak te nie, so koop net wat
jy nodig het.
“Bêre by kamertemperatuur in ‘n goed geventileerde deel van jou
kombuis.”
Miller beveel aan dat jy patats bak of rooster om hul soet,
neutagtige geure te laat uitkom.
“Los die skil aan, want daar is baie geur in die skil en die patat sal
sy vorm beter behou.
“Patats is heerlik in kerries en word goed gekomplementeer deur
kaneel, neutmuskaat, klapper en esdoringstroop.”

Soetpatats
Genoeg vir 6
8 groot patats of 1½ kg gesnyde patats (gebruik borrie- of gewone
patats)
4 e botter
6 e bruinsuiker
15 ml fyn kaneel of twee heel kaneelstokkies
100 ml water
sout
• Voorverhit die oond tot 180 °C
• Plaas al die patats in 'n groot oondbak. Stip die botter oor die
patats en sprinkel die suiker oor.
• Geur met die kaneel en sout en gooi dan die water oor. Maak
toe met foelie en sit in ‘n warm oond vir sowat ‘n halfuur.
• Haal die foelie af en bak verder totdat die patats
gekaramelliseer en sag is.
Patat-ravioli
Genoeg vir 6
Vir die pasta:
450 g meel
‘n knippie sout
4 eiers
15-30 ml water
30 ml olyfolie
Vir die vulsel:
500 g patats, geskil en in skywe van 2 cm gesny
60 ml olyfolie
15 ml platblaar- (Italiaanse) pietersielie
30 ml parmesaan, gerasper (plus ekstra om te bedien)

125 g ricottakaas
‘n knypie neutmuskaat
2 knoffelhuisies, fyn gekap
Maak die pasta:
• Meng meel en sout in ‘n groot bak. Maak ‘n holte in die middel
waarin jy die eiers, water en olie gooi. Gebruik ‘n vurk en meng
die droë bestanddele versigtig met die nat bestanddele totdat dit
bymekaar begin kom. Voeg nog meel by as dit te nat is, of nog
water as dit te droog is.
• Plaas die deeg op ‘n meelbestrooide oppervlak en knie tot sag
en elasties. Draai die deeg in kleefplastiek toe en laat vir 20
minute rus. Die deeg kan tot twee dae in die yskas gebêre word.
Maak die vulsel:
• Voorverhit die oond tot 220 °C.
• Plaas die patats op ‘n bakplaat en drup olyfolie oor. Bak vir 30-
40 minute of tot sag.
• Plaas die gaar patats en die res van die bestanddele in ‘n bak
en druk fyn. Geur met sout en peper.
Maak die ravioli:
• Rol die pasta baie dun uit (gebruik ‘n pastamasjien indien
moontlik). Plaas die pastavelle op ‘n werkoppervlak wat liggies
met meel bestrooi is en sny sirkels van 6 cm in deursnit met ‘n
deegsnyer uit. Bedek die pastasirkels met ‘n klam vadoek om te
keer dat dit uitdroog.
• Plaas ‘n teelepel vulsel in die middel van ‘n sirkel. Bestryk die
kante van die sirkel met geklitste eier en plaas nog ‘n sirkel bo-op.
Druk die kante goed vas en maak seker daar is geen lugborrels
nie.
• Kook die ravioli’s in sarsies in ‘n groot kastrol soutwater tot net
sag. Dreineer en bedien met ‘n bottersous, parmesaan en vars
kruie.

Worsie-pasta
Die Burger, 11 Mei 2011
Genoeg vir 6.
Jy benodig:
45 ml olyfolie
1 ui, gekap
4 knoffelhuisies, fyngekap
1 wortel, gerasper
1 brandrissie, gekap
500 g wors van jou keuse, maalvleis verwyder
5 ml vinkelsaad
10 ml origanum
60 ml balsemiekasyn
400 g-blik kersietamaties
500 g penne-pasta
hand vol basiliekruid
30 g parmesaankaas, gerasper
Maak só:
• Verhit die olyfolie tot warm in ‘n middelslag-kastrol. Voeg die ui,
knoffel, wortel en brandrissie by. Braai tot dit begin verkleur,
sowat 3 min.
• Voeg worsmaalvleis, vinkel en origanum by. Braai tot amper
gaar, sowat 5 tot 8 min.
• Voeg balsemiekasyn en tamatie by. Verlaag hitte en laat stadig
prut vir 10 min. terwyl jy die pasta volgens die aanwysings op die
verpakking kook.
• Dreineer die pasta en voeg dit by die gaar maalvleissous. Meng
goed.
• Sit voor met basiliekruid en parmesaan.

Mexikaanse picadillo
Die Burger, 1 Junie 2011
Picadillo is afkomstig van die woord “picar”, wat “om fyn te maal”
beteken. Dié maalvleis met uie, tamaties en rosyntjies maak ‘n
heerlike vulsel vir taco’s of tortillas.
Genoeg vir 12.
Jy benodig:
Ongeveer 700 g maer maalvleis (beesvleis of ‘n mengsel van
bees- en varkvleis)
2 e olie
2 knoffelhuisies, fyngekap
1 medium-ui, fyngekap
1 blik gekapte tamaties
1 medium-aartappel, geskil en in 1 cm-blokkies gesny
½ koppie rosyntjies, in water geweek en gedreineer
sout en peper na smaak
Maak só:
• Verhit die olie in ‘n groot kastrol en voeg die vleis by. Braai
totdat dit begin verbruin.
• Voeg die knoffel en ui by en kook totdat die vleis gaar en die ui
sag is.
• Roer die tamaties by en kook oor mediumhitte vir ongeveer 4
minute. Roer aanhoudend.
• Voeg die aartappel en rosyntjies by (voeg ook ‘n bietjie water by
as die mengsel te droog lyk). Geur na smaak.
• Bring tot kookpunt, verlaag die hitte, bedek en laat prut stadig
oor lae hitte vir 15 minute totdat die aartappel gaar is. Roer nou
en dan en moet dit nie te droog laat kook nie.
• Sit warm of by kamertemperatuur voor.