Verslag in woord en beeld van KunstTour 2012 - Genius Loci - Door ...

Verslag in woord en beeld van KunstTour 2012 - Genius Loci -
Door: Jan Smeets / Smeetstekst.nl
Foto’s: Monique Wegdam, Jan Smeets, Wil Peerboom, Jos Bessems
Dit verslag werd geschreven naar aanleiding van de 13 e KunstTour
(25 t/m 28 mei 2012). Dit verslag is zoveel mogelijk waardevrij
geschreven; het betreft een impressie van de deelnemende
locaties en kunstenaars. De grote periferie van broedplekken,
ateliers en instellingen hebben een gemene deler: je komt er thuis
al voor er eerder te zijn geweest. Wellicht doordat deelnemers zich
bewust zijn van hun omgeving als artistieke factor.
Algemeen: De KunstTour (KT) is een jaarlijks meerdaagse
Euregionale kunstmanifestatie in Maastricht. De KT is een
culturele ontdekkingstocht langs plus minus 50 open deuren van
kunstinstellingen en opleidingen, ateliers, broedplaatsen, musea,
exposities op unieke plekken in de binnenstad en wijken
(Frankenstraat). Verder vindt tijdens de KT de uitreiking van een
publieksprijs, kunstdebat, ontbijt sessie, KT4Kidz, de
Openingsnacht en verrassende artistieke confrontaties in oud
industriële erfgoed panden plaats. Zo’n 200 professionele
kunstenaars uit de Euregio exposeren en performen tijdens de
kunsttourdagen in Maastricht. De 13 e KT, met de centrale plek en
expositie in The Royal Mosa en Royal Dependance in de
Timmerfabriek, werd bezocht door 9000 bezoekers. De helft van
het aantal bezoekers komt uit Maastricht en het Heuvelland (met
Geleen-Sittard en Parkstad Heerlen), 30% komt uit de Euregio
Hasselt-Genk, Aken en Luik en 20 % komt uit de rest van Limburg
en Nederland. De KT met haar programmering weet jongeren van
15 t/m 30 jaar (25%) toch al een aantal jaren te interesseren voor
actuele kunst en klank. De grootste groep blijft de bezoeker van
40 jaar en ouder, ook de iets kapitaalkrachtiger groep. Meer info
op www.kunsttour.com en het KTschrift/gids.
Opening The Royal Night: Gade geslagen door verbaasde blikken
van vele Mosa-werknemers, werd de toegangspoort tot de Royal
Mosa van boven tot onder beplakt met KunstTour posters. De
laatste bordjes werden opgehangen, de spotlights uitgericht en de
vloer en toiletten gepoetst. In de gloednieuwe, oude, locatie zou
het die vrijdagavond druk gaan worden. Ruim 400 bezoekers
bezochten de opening van de 13 e KunstTour. Met speeches, live
muziek, performances en -uiteraard- de ‘Genius Loci Expositie’
was deze KunstTour exemplarisch voor vernieuwende
samenwerking tussen bedrijfsleven en kunstevenement.
Namens het bestuur van Art2Connect beet Jos Bessems het spits
af. “Wat doet de geest van de plek met de mens en de geest van
de mens met een plek?” Kunst en cultuur zijn, aldus Bessems, de
ziel van de maatschappij. Een “richtingaanwijzer boven het

maaiveld, die wijst naar een duurzamere inrichting van de
samenleving”. Bessems benadrukte de hoofdlijnen van de
KunstTour: verbinden, laten zien en inspireren. Door zichtbaar te
zijn kunnen we de dialoog met elkaar aangaan. “Dit om elkaar
maar ook onszelf beter te begrijpen”.
Arthur Thomaes, CEO van de Mosa, nam na Bessems het woord.
Hij was content met deze nieuwe samenwerking. Hij vindt het
belangrijk om als Maastrichts bedrijf een bijdrage te leveren aan
de beeldende kunst in Maastricht. Hij sprak over de Genius Loci
van het gebouw: “Decennia lang was het hier 38 graden door de
ovens die continu aan waren. Totdat de productie werd stopgezet.
Toen koelde de gehele ruimte langzaam af tot 12 graden. Het
gebouw kraakte in zijn voegen. De Geest van de Plek liet van zich
horen.” Nu was de plek weer terug op temperatuur gekomen. De
wijze waarop de showroombadkamers en de vele kunstwerken in
elkaar over gingen, getuigde van de win-win situatie.
Dat benadrukte ook wethouder Costongs in zijn speech, ik
parafraseer: “Hoewel Maastricht op het gebied van beeldende
kunst alle lagen herbergt; de opleiding, de galeries, ateliers en een
markt, mist er nog iets. Het sociale vlak, het culturele en het
economische moeten elkaar vinden. Samenwerken vanuit de hele
Euregio is belangrijk om het huidige niveau te ontstijgen. En dat
gebeurt al ten dele. De KunstTour maakt de verbinding. We
mogen best trots op zijn op wat de stad qua beeldende kunst te
bieden heeft. En dat ook uitstralen.” Het belang voor Maastricht
Culturele Hoofdstad 2018 moge duidelijk zijn. Hub Smeets (VIA
2018), Nico Nelissen (Topos), Lex ter Braak (JvEyckAC), Mathieu
Bruls (architect), beleidsmedewerkers van de gemeente, directie
van de Mosa en de vele kunstenaars aanwezig, konden dit
beamen. Tot laat in de avond was er ruimte voor muziek (met een
CD release van Bellbird en laag-bij-de-grondse DJ’s), veel Gulpener
biologische bieren (in drie nieuwe verrassende smaken) en veel
nieuwe en oude ontmoetingen in de inspirerende omgeving.
Zaterdagochtend Special; het Debat Nico Nelissen: “Neem de
ruimte in je op. Laten we eerst heel stil zijn, en dan flink lawaai
maken! Hoe verandert dat de waarneming van deze plek. Van de
Genius Loci…?” Het hele verslag staat op www.kunsttour.com
Fliesenklang: ‘Sound of Tiles’ was een klankinstallatie /
performance uitgevoerd door een drietal klankkunstenaars (o.a
Marco Mlynek, Marc Alberto). Timmeren, strijken, vegen, vallen
en breken, dagenlang zaten de mannen met verschillende tegels
in een studio om alle Fliesenklange uit de Mosa eindproducten te
halen. Met deze gesampelde geluiden maakten ze de basis voor
de compositie. Het linker paneel met tegels stuurde de laptop aan
met daarin de eerder opgenomen klanken: van duister
resonerende bassen tot nagalmende diepe gongen. De andere

twee panelen werden door aanvoerder Marco Mlynek en zijn
sidekick met stokken bespeeld. De ritmische groove, een sterke
compositie en een prettige performance werd druk bezocht en
het hele weekend herhaald. Het zal nog lang na resoneren in de
Porseleinfabriek.
KunstTourRadio: Inmiddels niet meer weg te denken tijdens de
KunstTour. TimoArt en Hubert (van Maastricht FM) zijn de
geoliede tweetakmotor die via de ether en glasvezelkabel, drie
dagen lang verslag deden van de KunstTour. Vanuit het glazen
huis in de Mosa klonken gedichten, live muzikanten en veel
ontwapenende interviews met bezoekers en deelnemers. De
programma’s zijn terug te beluisteren via www.kunsttour.com
Indra Moonen: Met in haar rugzak een complete doka, want alles
is analoog, gaat Indra Moonen op pad. Verlaten stations,
stadsparken en moderne stadsgezichten legt zij vast met zeer
oude fototechnieken. Nog net geen daguerreotype, want dat is te
giftig en te bewerkelijk. Wel op glas, met doorzichtige platen, die
snel moeten worden afgedrukt want ‘tekenen met zonlicht’ vraagt
om efficiënt vakmanschap.
Indra vond haar medium na het zien van een filmpje op internet;
daarna heeft ze zelf alles uitgezocht. Haar versluierde, donkere en
korrelige beelden komen uit een verloren gewaande
fototechnieken en brengen de beschouwende blik op
anachronistische wijze tot rust en stilstand. Het ‘disposable crisis
project!’ komt ook uit haar koker; daarin stuurt ze 300
wegwerpcamera’s de hele wereld rond met het doel om
ervaringen van de economische crisis vast te leggen. Vanuit legio
gezichtspunten.
Monika Radhoff: Een zeecontainer kapseisde na een storm en
verloor een lading bad eendjes. Dit nieuwsfeit inspireerde Monika
Radhoff. Maar ze wil het probleem van plastic in de oceaan
subtiel, en niet vanuit de catastrofe, benaderen. Haar kleden van
plastic hebben een hoog aaibaarheidsgehalte. Daarnaast maakte
ze een tapijt van bad eendjes tussen de decor
badkameropstellingen in de Mosa. “De plek voelt goed aan, er is
veel licht en de atmosfeer van de hal is heel goed. Bovendien is er
tijdens de KunstTour geen concurrentie gevoel onderling.”
Rob van Acker: Het verhaal van de geredde tegelopdrukken
haalde vlak voor de KunstTour de krant: “bloem- en krulmotieven,
Maastrichtse stadsgezichten en wandspreuken werden door van
Acker uit de geveilde archiefkasten van de Sphinx gevist.”
Niemand toonde interesse in de dia’s, filmnegatieven en foto’s.
De Geest van de Plek vervat in industrieel erfgoed van Sphinx. In
de gigantische loods, waar van Acker zijn altelier heeft, kregen de
beelden alle ruimte. Samen met sterk designmeubilair, zoals de

tafel getimmerd van een oude gymzaalvloer, goed tot hun recht.
DWD Atelier Goudsmid: Als zelfstandige creatieve ondernemers,
combineren Alex en Geertje de Weerdt wonen en werken in de
Frankenstraat. Tot nu met veel plezier al is het in het begin nog
wat zoeken, want ze wonen er pas sinds maart. Eerst werkten ze
aan de Brusselsestraat, nu dus in de Frankenstraat die ze meer
ruimte biedt. Ze zijn tevreden over de locatie. “De ondernemers
pakken het onderling goed met elkaar op.” Naast persoonlijke
unieke sieraden maakt DWD ook brillen. De goudsmid werkt enkel
met fair trade goud en geeft daarnaast ook nog met veel plezier
workshops edelsmeden aan groepen. “Als je ziet wat er
uiteindelijk uit hun handen komt…”
De bezoeker 1: “Iedereen zit op zijn holistisch eilandje” Carolien
van Kimmenrade.
Dormans Duurzaam Design: Straatmeubilair met een goed
verhaal, een eigen geschiedenis. De gele degelijke banken die
tijdens de KunstTour in de Frankenstraat buitenstaan (voor een
schitterend geverfde gevel van de Verfraaiers) werden gemaakt
van oude relingen. Rondom de sloop van de A2 wordt inmiddels al
veel gebruikt voor herbestemming, zoals het oude beton dat tot
asfalt wordt. Maar deze gietijzeren relingen van balkons van de
gesloopte flats langs de A2 kregen helaas weinig voet aan de
grond. De verantwoordelijke wethouder wilde alleen de
gloednieuw ontworpen bankjes in de wijk, in plaats van deze met
een tweede leven. “Waarschijnlijk was nu eenmaal zo
gebudgetteerd. Zolang bureaucratie in hokjes blijft denken, blijft
het moeilijk om zeer logische en duurzame verbindingen als deze
te realiseren.”, aldus mevrouw Dormans zelf.
B32: Taxi Détour is dit jaar te vinden op de weg van Maastricht
naar Waterschei (en terug dus). Ofwel de route naar Manifesta 9:
de rondreizende kunstbiënnale die in de zomer van 2012
neergestreken is een het oude gigantische mijngebouw, hier vlak
om de hoek. Om grenzen te slechten kwam B32 met dit initiatief.
Het taxi kantoortje werd ontworpen en gebouwd door Jeroen van
Bergen (geënt op de universele afmetingen van een modulair
toilet). De werkplaats op wielen staat in de garage van de B32, die
sinds kort uitgebreid is. Diverse kunstenaars werden onder de vlag
Taxi Detour uitgedaagd hun eigentijdse vervoersmachines,
mobiele constructies en aan elkaar gehaakt- en gebreide
autokostuums al rollende tentoon te stellen. Zie ook ’t Brandweer.
Brouwerij de Ridder: Nieuw werk van Thomas Gobbele en Katrien
Hamers (dus geen Karin Kramer, onze excuses) werd
gepresenteerd in een prachtige Genius Loci van de
Ridderbrouwerij. In de rauwe, opengewerkte ruimte met witte

Mosa tegels aan de muren, vulden de twee kunstenaars elkaar
goed aan. Het werk van Hamers is verhalend. Op haar doeken
vullen dromerige figuren de grootste vlakken op. In zachte
troostende verfstreken worden hun vermeende gebreken naar de
oppervlakte gebracht. De doeken van Gobbels zijn fantastische
gedachte constructies met een knipoog naar Dali. Een
(tragi)komische perpetuum mobile zoals een vliegende schildermachine,
heeft voor zijn bestaan geen rechtvaardiging nodig. Ze
zijn een weerspiegeling van de alledaagse waanzin van onze
wereld. De machinerie achter de tijd, ‘deus ex machina’, dat is wat
Gobbele weet te vangen op het doek. Heerlijk om naar te kijken.
Zo ook de bewoners van de Ridder Brouwerij die aan de kade
langs de Maas genieten van een Jupiler. Of een ijsje van Oscar die
met zijn opgeknapte Vespa ijskar, en extra veel slagroom, munt
weet te slaan uit onze de alledaagse waanzin tijdens der
KunstTour.
Special; CV Landbouwbelang ontvangt Willem Vliegen Penning
Afgelopen Pinksterweekend, tijdens de KunstTour, ontving
Culturele Vrijplaats het Landbouwbelang een bijzonder blijk van
waardering uit de politiek: de Willem Vliegen Penning. In 2005
werd het gigantische pand nog ontruimd tijdens de KunstTour. Nu
wordt de ´kunstenaarsenclave´ geprezen om zijn sociaal-culturele
bijdrages aan Maastricht. ‘Tegen alle verdrukking in.’
Costongs roemde de “kosmopolitische inslag van de culturele
broedplek als broodnodige tegenhanger van het ‘bourgeois
Maastricht’”. Woordvoerder Kees Berkers van het
Landbouwbelang maakte van het momentum gebruik een lans te
breken voor twee jonge internationale broedplekken: de panden
Mandrill en de Ossenkop. Berkers: “Waarom wordt het nieuwe
vrijplaatsen toch zo moeilijk gemaakt? Recent viel de politie
binnen tijdens een avond vol theater en muziek.” Costongs, met
milde ironie: “Dat was onze bijdrage…”
“De stad heeft belangrijke plekken als deze nodig” vervolgde de
wethouder. “Deze penning gaat naar een persoon of initiatief, dat
zich innovatief en ‘tegen de verdrukking in’ inzet op cultureel en
sociaal gebied.” Tijdens zijn speech spijkerde de wethouder het
gemêleerde publiek enige politieke geschiedenis bij: “Willem
Vliegen is een van de ‘founding fathers’ van de sociaal democratie
in 1804. Hij wist wat verdrukking inhield. (…) Later speelde de
PvdA een belangrijke rol rondom thema’s als abortus en
emancipatie. Maar ook pleitte het voor de komst van Lumière en
Marres. Het feit dat het Landbouwbelang haar unieke positie
heeft moeten bevechten, maakt dat ze de PvdA prijs verdienen.”
En weerstand was er. Eerst werden de krakers van de oude
Graanoverslagplek uit 1918 kritisch bekeken, later gedoogd en
uiteindelijk omarmd door de politiek. Berkers: “Planning is niet
onze sterkste kant, wij kijken wat er moet gebeuren en dát doen

we. Er ligt nu een toekomstvisie, maar enthousiasme en energie
blijven de drijfveren van het Landbouwbelang dat dit jaar haar 10
jarig jubileum viert. Dit gebouw geeft ons de vrijheid, dit is geen
commercieel experiment. Hier wordt cultuur gemaakt met een
breed bereik: van Avant Garde tot Drum&Bass ”. En dat erkende
de PvdA met de uitreiking van de Willem Vliegen penning.
Toch leidt deze erkenning niet automatisch tot politieke
acceptatie van broedplekken elders in de stad. Op de hoek van de
Boschstraat liggen de Ossenkop en Mandrill. Zijtreden in de
voetsporen van het Landbouwbelang maar ondervinden veel
weerstand. Toch zijn deze initiatieven essentieel voor het
vestigingsklimaat in een stad op weg naar 2018. Berkers: “Veel
buitenlandse studenten en jongeren geven aan dat deze plekken
cruciaal zijn om in Maastricht te blijven”. Costongs gaf op zijn
beurt aan open te staan voor constructieve gesprekken. Toch zal
de nieuwe generatie haar plek moeten bevechten. “Gezonde
tegenstand” noemt Costongs dat.
Op weg naar de Culturele Hoofdstad 2018 waarin participatie
centraal staat, klinkt dat als een politieke paradox. Ondanks de eer
en acceptie van de prijs: liever tien vrije broedplekken in de lucht
dan één Willem Vliegen penning in de hand.
Opening Sphinx Park: Twee polen die elkaar op bijzondere wijze
aanvullen op een historische groene plek. Een plek vol beton en
chemicaliën in de grond, maar waar plantenbakken, houtsnippers
en veel potgrond een alternatieve humuslaag bieden. Een
alternatieve humuslaag, dat is eigenlijk meteen de kern van het
Landhuis dat, gevestigd aan het Landbouwbelang. Onder leiding
van Bart Dekker kreeg deze vrije radicalen carte blanche in het
nieuwe Sphinx Park. Dat leidde direct tot productiviteit.
Een zaaifeest met spijs en muziek (breed uitgemeten in de lokale
media) en blokken mergel die werden bewerkt door kunstenaars
en kunstenaressen.
Citygardening, permacultuur en entrepreneurship 2.0; voor
concepten en netwerken is daar de Marres en architectonische
evenknie NaiM/Bureau Europa. Die als Kunstmest met grote K
mede- verantwoordelijkheid dragen voor het Sphinx park. Tijdens
de officiële opening van het Park, zagen we vooral veel bekende
gezichten uit de lokale kunstwereld. En draaitafels, koude witte
wijn, diverse tapas en gratis verkoeling in het tuinhuis. Na het
sociale toeven ging men snel door naar de andere opening van
‘Couleur Radicaal’ in de Timmerfabriek.
Zie daar de context voor het groene experiment, met vallen en
opstaan, ten uitvoer worden gebracht. Wáár je je ook thuis voelt:
tussen de kleurrijke Landhuizers met Bionade en biologische
barbecue of tussen dames in zijden jurkjes en Admiraal Guus
Beumer. Hoe dan ook; het Sphinx park is een verademing. Een

unieke publieke plek voor concept én uitvoering. Waar iedereen,
van kunstmest tot humuslaag, in tijden van crisis met handen en
voeten in de modder mag staan.
Door het Jekerkwartier: Het mooiste stukje Maastricht tijdens de
KunstTour wordt met een grote Timmerfabriek, een drukke
Capucijnenstraat, Noord-Oost en een hoofdlocatie vol kunst, vaak
over het hoofd gezien. Maar er liggen wat pareltjes verscholen
rondom de Jeker: van de Jan van Eyck Academie tot Betty
Paanakker, van het Natuurhistorisch Museum tot Theo Hubens.
Het is een KunstTour-kwartier dat met ‘aandacht en traagheid
geconsumeerd dient te worden’.
Jan van Eyck: Zo een 40 bezoekers hadden inmiddels de Jan van
Eyck Academie weten te vinden nog voor 14.30 op de
Pinkstermaandag. Veelal op de fiets bezochten bezoekers de
mooie locaties aan de Jeker, zo ook de Post Academische
opleiding die met de komst van een nieuwe directeur Lex ter
Braak een meer toegankelijke koers wil inslaan. Het werk in de Jan
van Eyck Ac. bestond uit dat van drie talentvolle, jonge,
toegankelijke kunstenaars n.l. Rik Meijers, Jowan van Barneveld
en Keetje Mans. Die ook nog samen muziek maken. Zangeres van
de band ‘Velcro’ en kunstenaar Keetje Mans won vorig jaar nog de
Hermine van Bers prijs tijdens de KunstTour. Haar werk lijken
verlaten taferelen te zijn waarin taal en folklore verwijzen naar
iets dat zich afgespeeld lijkt te hebben. Jowan van Barneveld
schildert de contouren van de nacht, vormen van zwarter naar
zwartst. De figuren van Rik Meijers hebben zo hun eigen handicap.
En dat steken ze niet onder stoelen of banken. Verschillende
texturen verbinden zich als parasieten op de monumentale
opgezette personages alsware een tweede huid. ‘’Het ergste
moet nog komen’ zei Schopenhauer en dat straalt het werk van
alle uit. “Keep de Ghosts Away” was de toepasselijke titel voor de
overzichtelijke, kleine doch indrukwekkende expositie.
Betty Paanakker ‘Etch a Sketch’: Naast de bronzen hazen en
sprookjesfiguren die in ijl tempo evolueren in het kleinste atelier
van Maastricht, verschijnt er elk jaar weer een vernuftig konijn uit
de hoge hoed van ‘jongste deelnemer’ Sotiri. Dit jaar maakte hij
een gigantische etch & sketch (die analoge tekentablet uit de jaren
90, met twee knoppen en korrels die als je het op de kop hangt
alles uitwissen).
Aan de hand van schuim, een slang water en heel wat roterende
radars en andere hardware, konden de verbaasde bezoekers zelf
hun werk schetsen. De twee knoppen reageerden zeer nauw,
maar er moest telkens bijgesteld worden. Moeder Vera en oma
Paanakker renden op en af met afwasmiddel, schroevendraaiers
en wat dies meer zij. Toen een specifiek onderdeel het zondag

egaf was Sotiri uit zijn hum, het reserve-onderdeel moest uit
Amerika komen.
Wel gaf dat de rest, de rust om –met op de achtergrond
melancholische Griekse muziek- de beelden en sieraden aan een
geïnteresseerd publiek te tonen. En hier en daar te verkopen.
KunstTour bagagedrager: Er waren weer veel ateliers die van het
moment gebruik maakten om met de KunstTour mee te liften.
Tja… op die fiets. Tijdens een zonnig weekend met duizenden
kunstliefhebbers op de been is dat begrijpelijk, maar toch. Zo
waren er ook diverse side-events zoals de Tafelstraat die een
gezamenlijke KunstTour route organiseerde. We juichen het toe,
al die toeters en bellen, maar beter nog: Laat het ons weten!
Hondstraat 20A: Alweer voor de tweede maal doet het mooie
pand met dito tuin mee aan de KunstTour. Het publiek druppelde
van vroeg tot laat binnen en genoot van de gevarieerde
kunstwerken. Waaronder de bronzen beelden van vogeltjes van
Dorine Beusmans in de tuin en de poëtische observaties bij de
strand-tekeningen van Guus van Rooy. Verder waren er de
textiele vormen zoals schalen van Marga Janssens en de geestige
portretten, die overigens goed verkochten- van gastvrouw
Annemie Courtens. Een huiselijke, tot ‘tijdelijk’ kunstenaars
initiatief omgetoverde Genius Loci op de centrale Hondstraat. Een
ouderwets klein open deur atelier.
Natuurhistorisch Museum: Dit jaar stond in de verstilde tuin het
werk van Juul Sadée centraal, dat geheel draaide om de autodidact
kunstenaar Robert Garcet. Zijn bouwwerk, een fantastische
toren op de berg in Eben-Emael, grotendeels opgebouwd in
vuursteen en overladen met mystieke beelden, rozenkruisers
symboliek, alchemistische teksten en dito schilderingen. Net als
Garcets bouwwerk schikt de installatie zich naar de ruimte en de
natuur. Kortom naar de Genius Loci.
In de installatie ‘1:200, recontrer, penser, créer’, onder de bomen
langs de Jeker, kregen vuurstenen de hoofdrol. Verder was er een
lade met een boek vol documentatie en schaaltekeningen (1:200)
en een geluidslandschap van Eben-Emael. Want dat was de plek
waardoor Sadee zich, al jaren geleden, liet inspireren door
bovengenoemde kunstenaar.
Zijn architectuur heeft een manisch gehalte, maar de
vastberadenheid en volslagen unieke beleving van de toren en
beeldentuin, maakt een bezoek zeker de moeite waard. Ter ere
van de 100 jaar geleden geboren ‘outsider artist’ Garcet, maakte
Sadee een grote expositie in Gent en bij dezen dus een kleinere
vuurproeve tijdens de KunstTour.
Kunsthuis Theo Hubens: Het trappenhuis, de schouw tot en met
het kleine zoldertje hangt vol met kunst van lokaal en

internationaal excellent talent. Kunstverzamelaars Theo Hübens
en Lia Plaisier openen tijdens de KunstTour traditiegtrouw de
deuren van het pand aan de Cortenstraat 6a.
Een pand met een geestrijke geschiedenis dat ‘in het midden van
de vorige eeuw een rol speelde in de Maastrichtse wereld van de
beeldende kunst’. Henri Jonas en zoon Lou werkten er
bijvoorbeeld. Maar ook Maria Delago -bekend van de
ornamenten- werkte er en kon gebruik maken van de faciliteiten
van de Mosa fabriek.
De collectie die nu aan de muren prijkt, is met liefde verworven.
Lia Plaisier, van jongs af aan verzamelaar, is zelf ook beeldend
kunstenares en geeft muzieklessen. Bij de zwarte vleugel hangt
het indrukwekkende werk gebaseerd op de I-ching, dat zij
aankochten na hun huwelijk. Niet te koop dus.
Gesprekken met de nuchtere gastheer over de kunstwereld leiden
elk jaar weer tot onttovering. Maar toch: “Zolang mensen blijven
maar genieten van kunst, wordt er kunst gemaakt.” Dat is de
basis.
‘t Brandweer: Breien voor breinen, het project dat aandacht
vroeg voor alzheimer, leverde naast de kilometers lange sjaal en
veel breigraffiti, een complete trui op voor Taxi Détour op (zie
B32). Het Brandweer was naast een handvol open ateliers, de
perfecte stek om de route te herplannen, de keuken van SAM te
bewonderen en een tosti met kop koffie te nuttigen.
Huis met het Handje: Druk was het er. Dringen op de trap, fietsen
op een rij, Paul (begane grond) en Gonny (op de zolder) waren
continu vragen aan het beantwoorden. En dat terwijl er eigenlijk
helemaal niks te zien was in het Huis met het Handje. Nou ja,
behalve dan het Huis met Handje zelf. Want een kunstobject, een
voorbeeld van ge(s)laagde renovatie, dat is het zeker.
Aan de hand van verschillende A-4 tjes werden de bezoekers
gewezen op de draai-om-traptreden, de binnenstebuiten muur,
de doorkijkjes naar de muizen achter de keukenkastjes en
uitklapbare-ventilatieroosters (op de zolder naar model van een
2CV). Een voorbeeld van reversibele restauratie, zie debat, waren
de oude spanten die opgeslagen werden in de tussenruimte van
de vliering. Een Kunstwerk om in te wonen, te werken, te
schrijven en te scheppen. Dat Tieman de ‘Genius Loci’ gebruikte
als thematiek in zijn nieuwjaarswens 2012, stond geheel los van
de voornemens van de KunstTour. Zo blijkt dat goede ideeën vrij
rondzweven en door iedereen gebruikt mogen worden.
Dus heeft u grondstof nodig voor een inventieve, goedkope,
originele en reversibele verbouwing met respect voor de Genius
Loci? Bezoek het Huis met Handje. Want de praktische bezwaren
die er schijnen te liggen tussen droom en daad, zijn voor DIYambachtsman
Tieman enkel uitdagingen die hebben geleid tot

een huis vol geheimen.
B2B: ‘Delen, verbinden, ontmoeten’ dat is het motto van deze
gloednieuwe locatie aan het Bassin die succesvol inplugde tijdens
de KunstTour. Het strakke ontwerpbureau B2B is al ruim 18 jaar
bezig, bekende beeldproducten zijn de poedel van Lumiere’s
International European Film Festival en de helder vormgegeven
RIAG’s jaarverslagen.
Met het doel om juist dát Euregionale talent zichtbaar te maken,
dat overal ter wereld bekend is behalve in de Heimat, richtten ze
Open Space op. Met de open presentatie en de gemoedelijke
sfeer aan het Bassin gaf B2B tijdens het Pinksterweekend een
unieke bijdrage aan de KunstTour 2012.
En dan de kunst. Indrukwekkende, gelaagde foto’s van grootse
bouwprojecten in Hongkong (fotograaf Arjen Schmitz won daags
ervoor nog een Zilveren PANL Award voor het werk), bendeleden
in een tattoo shop door Anton Kusters (Hasselt) en aandoenlijke
portretten van de uitwassen der consumentisme door Maarten
Kuypers (Venlo). Zoals het besmuikte stel dat afgeladen staat met
de net gescoorde dozen Toffifees. Je tanden vallen uit je mond
tijdens het grimlachen.
Het zijn hedendaagse en verfrissende beelden van kunstenaars die
een balans weten te vinden tussen toegepast en autonoom
werken: “Cultuur is ondernemen. Het probleem bij de ander
leggen, zoals de Gemeente, helpt je niet verder. Hup, de
schouders eronder!”, aldus oprichter Bernard Bulang.
Napalmed: ‘De laatste anarchistische broedplaats’ beloofde gratis
bier, poëzie en urban art. Rauw en ongeschoren… het bleek een
geslaagd poëtisch feestje op de KunstTour zaterdag. Enkele
dichters uit Antwerpen brachten hun teksten later het weekend
nog live ten gehore via KunstTour radio. Naast de vele graffiti’s en
de live dj set in het verlaten geraamte van het kraakpand, stonden
verschillende klassieke en werkende tractors opgesteld. Klaar om
de maatschappij om te ploegen.
Timmerfabriek 1: De expositie Couleur Radicaal, in de Kantoorvilla
van de Timmerfabriek, is een parallel event van Manifesta 9
geïnitieerd door Marres en Schunck. Het werd geopend op de
KunstTour-zaterdag. De jonge, nieuwe artistieke leider van het
Kunstcentrum Signe, Floor van Dijk, spijkerde de bezoekers waar
nodig de Heerlense geschiedenis bij.
Al in het interbellum ondervond Heerlen een grote culturele bloei.
De industrie en de mijnen werden geopend en dat ging gepaard
met Avant Gardistische architectuur en kunst. Als verheffing van
de arbeidersklasse. De burgemeester van Grunsven (1896-1969)
maakte Heerlen van “een groot dorp tot een moderne stad”. Hij
gaf ruim baan aan een generatie kunstenaars en architecten. Het

glaspaleis van Fritz Peutz is het bekendste voorbeeld.
Een dwarsdoorsnede daarvan, en later uit de collectie van
Schunck, dat nu in het Glaspaleis zit, werd in een broeiende
Timmerfabriek (sommige doeken werden door de UV straling
afgedekt met zwarte lappen) bij elkaar gebracht. Van Dijk zorgde
dat de couleur radicaal, door curator Lene ter Haar, niet radicaal
verkleurde door de vele zonnestralen die door het glazen dak
vielen.
Pim Tabak: Een piano, gitaar en viool en een zestal portrettisten.
De ingrediënten voor de grootse, verkoelende, opslagloods van
Pim tabak. De lange gouden gedrapeerde doeken, de
schilderkunst aan de muur en aangrenzend het klassieke open
atelier transformeerden de schuur tot ‘de hemel op aarde’. Aldus
de titel van dit jaar. Vorig jaar nog werden bezoekers gevraagd
hun gedachten op te schrijven, deze werden tot een groot web
geregen. De geest van de plek werd dit jaar wederom interactief
verbeeld door het gratis portretteren van de bezoekers. Op de
klok, snel portretteren. Binnen vijf minuten was ondergetekende
zes verschillende stijlen, door onder meer Esther de Bont en haar
mede portrettisten, rijker. Uiteraard werd er daarbij ontspannen
gejammd in de fantastische akoestische galmbak van Pim Tabak.
Oak Loves Fools: Een bijzondere entree, een rode loper dwars
door het raam. Nevels, genoeglijk in het zonnetje naast zijn
transistorradio, had zijn atelier aan de uiterste rand van Belvedère
omgetoverd tot white cube. Met wild-west-klapdeurtjes.
Ledematen spelen de hoofdrol in zijn werk, handen in het
bijzonder. Deze staan -zonder al te persoonlijk te worden zoals bij
een portret het geval is- symbool voor het menselijke (falen). De
begrenzing van het kunnen verbeeldt hij met ladders, wijzende
handen en maskers. En een slang die in zijn oneindigheid in zijn
eigen staart knijpt.
“Vaak is het scheppende proces een proces van jaren, waarin
verzamelde materialen elkaar als magneten lijken te vinden.” Zie
daar de spiraalmatras die zich, eenmaal afgebrand en rood
geverfd, als een boom verheft achter één vragende en één
gevende hand. Voeten staan als een V op de sokkel, die ook
nieuw leven werd ingeblazen. Volgend jaar iets centraler? Ralf
Nevels in een eik van het Natuurhistorisch Museum?
Stichting Cultuurfront Europa: Vorig jaar nog 40, dit jaar gingen
50 couverts schoon op. Een succesformule. Dat vonden Sandor en
Diana, inmiddels ook al veteranen op kunst-, kraak-, keramiek- en
broedplek gebied, samen met Stichting Kompas Nederland. Met
toegankelijkheid en inclusiviteit hoog op de agenda,
organiseerden zij voor de tweede maal een extra toegankelijke en
laagdrempelige KunstTour. Voor gehandicapten, chronisch zieken

en ouderen. Zoals het eigenlijk altijd en overal zou moeten.
Na een uitgekiende selectie kunstsnuiven, waaronder
ontwerpbureau B2B (fotografie), Loods Pim Tabak (live
portrettekenen) en Marres (bio-tuin en Kunst), werd de
parkeerplaats voor het voormalige Vredestein kantoor
omgetoverd tot Hongaars restaurant. Om alles vlot te laten
verlopen werden zelfs een kersverse opa en oma achter de
coulissen ingezet. Op het menu: Langos (knoflookbrood met kaas),
een grote pan aardappel paprika & een pan goulash met
lamsvlees én verschillende soorten meloen. De gangen werden
verorberd onder het genot van wijn, zang en harmonica
(onnavolgbaar gespeeld door ‘Kunst van het Kijken’ Bernadette
Huibers).
Naast de Hongaarse keuken, kreeg het Cultuurfront Europa
invulling met de KunstTour expositie. Zo was er wederom het
kenmerkende en krachtige keramiek van Sandor en Diana zelf. Het
grote, monumentale werk in inkt en houtskool, door de eveneens
Hongaarse Gyula Sagi, was een blikvanger nu ook opgepikt galerie
Stevens. En kunstenaar Jan van Genk maakte speciaal voor de
gelegenheid een supplementje ‘Zon door de wolken’. Terwijl de
echte koperen ploert verdween achter het logo van de
Meubelboulevard, werd er op het houten podium getapdanst
door kleine Nathan en kunstenares Gisela Klasen (die, net als
enkele anderen, de hond in de pot vond). Tot slot mengde de
amper twee maanden oude Nara-Neami zich onder het bonte,
voldane gezelschap.
Krakks: De tweede, Republikeinse Dependance van Royal Mosa,
was ideeën broedplek KRAKKS waar de laatste stempel voor
Gulpener Puurzaam Publieksprijs kon worden opgehaald. De
muren en hoeken van de oude Hedah (die dit jaar helaas dicht
was op maandag) waren alle goed benut. Het werk van de
winnares, Kiki Bragard, van eerder genoemde prijs hing aan
voorste muren van de pijpenla. Tegenover het werk van
KunstTour jubilea Gisela Klassen. ‘Groen is de kleur die geduldig
maakt, rust en verkoeling brengt. De kleur van de natuur’. De weg
die haar vervoert en op de fiets, langs velden met windmolens in
vervoering brengt, werd fragmentarisch gefilmd en gelooped. De
ogen, de vensters van de ziel, hangen geplastificeerd als een
mobiel onder het dakraam.
Gisela is vuur-element, maar windt de wereld om haar vingers
met metaaldraad. Ondanks het vele menselijke tekort in de
wereld blijft ze immer goed geaard. Haar werk in de natuurlijke
ruimte, geeft ogen aan de flora. Opdat wij ons de woorden
herinneren van de Kleine Prins: “een mens kan alleen echt zien
met hart”.
Hof van Tilly: ‘Ik maak alleen maar graffiti die je ook weer

verwijderen kan.’ Het was een solo expositie die gedeeltelijk uit
de verf kwam. Graffiti kunstenaar en land-artist Matthes
Straetmans (Lazy65) kreeg carte blanche op de statige Hof van
Tilly, het binnenplein van de Faculteit van Cultuur- en
Maatschappijwetenschappen. Met bladeren en takken, verzameld
uit de hoge fronten (‘we zijn met vijf vuilniszakken drie keer op en
neer gelopen naar de kazematten’) gaf de Keulse kunstenaar de
centrale fontein een nieuwe omlijsting. De bewakingscamera’s
van de meest vrijgevochten faculteit inspireerde hem tot de titel:
‘Big Brother is watching you!’. Ondanks dat hij meer uit de locatie
had kunnen halen, gaven de vele interessante gesprekken én de
feestjes in KRAKKS hem in elk geval een geslaagd KunstTour
gevoel. Naast de ‘Nature Graffiti’ had Straetmans zijn eigen
museumwinkeltje op de kinderkopjes uitgestald. Een shirt met
een graffiti-totempaal werd voor 20,-- euro aangeschaft door
ondergetekende.
Intro in situ kwam dit jaar verrassend sterk en afwisselen uit de
hoek. Met geabstraheerde landschapschilderijen en pastel
tekeningen van Umberto die de kerk in het midden hielden. Met
twee klankproducties: Hubert Steins componeerde een tribute
aan Joe Jones uit de Fluxus-beweging die met zelf spelende
instrumenten werkte. De vier compositielagen hadden een
onderdompelende werking. De tweede was een fantastische
video van meesterpianist Franck Bovet die qua vrijheid en
techniek tijdens zijn performance het midden hield tussen Keith
Jaret en Glenn Gould.
De tekeningen van Hans Lemmen prijkte subtiel op de tweede
verdieping. “Dit werk wordt steeds beter”, aldus directeur van
Museum Het Domein, Peter Fransman. Komisch, vervreemdend
en met veel verwijzingen tussen mens en natuur biedt het werk
“troost voor de onttovering van de wereld”. Tot slot in de
sfeervolle ruimtes van de oude hoedenfabriek: Cornelis Paashuis.
Groot werk waarin quantum fysica, chaostheorie en toeval
centraal stond.
De Bezoeker #2: “We zijn een paar jaar geleden toevallig tegen de
KunstTour aangelopen toen we in Maastricht waren. Sindsdien
komen we er elk jaar speciaal voor terug. Eigenlijk hadden we er
meer dagen voor willen uittrekken want er is zoveel moois te zien.
Het boekje werkt goed, soms moet je even doorbladeren, maar
we kunnen alles vinden met de plattegrondjes. De KunstTour is
een bijzonder leuk en afwisselend evenement!”
Marres: De Genius Loci huisvest zich in de Marres achterin de
groententuin. In het tuinhuisje om precies te zijn, dat vroeger
gebruikt werd als ijshuis, als koelkast. In dit kleine paradijselijke
hof in de Maastrichtse binnenstad schiep Marres met verse

espresso, Franse kaasjes en koud water de perfecte
randvoorwaarden voor een goed gesprek én een ‘spiritueel
rustpunt’.
De gesprekken gingen over de rol van het Centrum in de stad. En
over de fantastische expositie “Lost for Faith/Retained for
Beauty”. Daarin doet Marc Mulders, begenadigd schilder, zijn visie
over kunstenaarschap en religie uit de doeken. Van het karkas van
dode hazen tot een lichte horizon, het monumentale pand van
Marres staat metafoor voor de reis van een immanente naar een
transcendente blik.
Gelovig of niet, vrijwel alle mensen zijn gecharmeerd door het
werk van Mulders. Het werk kan, zoals het Marres immers
betaamt, op verschillende lagen genoten worden. Met geverfd
glas en dik aangezette penseelstreken, probeert Mulders ‘Hof van
Eden weer te hervinden’.
Timmerfabriek Royal Dependance: Wat was er veel te zien dit
jaar. Geheel zonder curator werd de Timmerfabriek, het rauwe
gedeelte, behangen en aangekleed met kunst. Kunst die zich hier
eindelijk de ruimte kon permitteren. Kunstwerken die zich, zonder
elkaar te bijten, met spijkers voegde tussen de zilte oude
veldbrandstenen. Met overheadprojectors spookachtige graffiti
lanceerde op witgeverfde muren. Kunst die zich het koude beton
toe-eigende in de vorm van kentekenplaten, doka’s en sokkels.
Een koele ruimte, ingericht met dank aan Michael Schmitz. Niet de
A-locatie, dat was de Royal Mosa, maar ook zeker geen B. Een
klasse apart waarvan de vele filmpjes op youtube het beste
verslag van kunnen doen. Want een Royal Dependance ademde
een heel eigen karakter, een eigen Genius Loci.
Tot slot, terug in de Royal Mosa: Een zwaar afgepeigerde barman,
een terug op temperatuur gekomen Porseleinfabriek en vele
tafels met bezoekers die, op hun beurt, hun geest gevuld hadden
met beeldende kunst en klankkunst. De 13 e KunstTour eindigde
zoals het begon: met officiële speeches, live muziek en koud
Gulpener Ur-Weizen/Amper of Pilsener. De milde sing and song
liedjes van Kaat van Vlaanderen masseerde de laatste restjes kater
en overvloedige indrukken weg.
Nog éénmaal nam Costongs vakbekwaam de microfoon ter hand,
complimenteerde de organisatie en gaf zijn visie over
samenwerking. Over samen de schouders eronder en over de
stille potentie van de gezamenlijke Euregio. Hij trok het winnende
stembiljet uit de hoge hoed. Meer over de Gulpener Puurzaam
PublieksPrijs op www.kunsttour.com.