“De Kramp op kamp” - District Ten Ryen

“De Kramp op kamp”
1

Inhoudsopgave
1. Inhoudsopgave
2. Voorwoord
3. De verbandkoffer
4. Verbanden en kompressen
i. Snelverbanden
ii. Watten
iii. Kompressen
iv. Elastische hydrofiele windels
v. Cambric windels
vi. Driehoeksverband of mitella
vii. Pleisters
viii. Vingerverband
ix. Reddingsdeken
5. Reiniging en ontsmetting
i. Ontsmettende zeep, washandje en handdoek
ii. Ontsmetting
iii. Ontsmettingsmiddelen
6. Ziektebeelden
i. Medicatie
7. Zalven, sprays en druppels
8. Wonden
i. Brandwonden
1. 1 ste graad
2. 2 de graad
3. 3 de graad
4. Verzorging brandwonden
ii. Oogwonden
1. Netvliesloslating
2. Beschadiging van het hoornvlies
3. Blauw ook
4. Vuiltje in het oog
iii. Snijwonden
iv. Schaafwonden
v. Steekwonden
vi. Bijtwonden
vii. Tekenbeten
viii. Blaren
ix. Kneuzing
x. Verstuiking
xi. Spier -en pees letsels
9. Verbanden
10. Materialen
11. extra
12. contact
13. bijlage CPR
14. bijlage CO
15. Noodnummers
16. Nota’s
2

Voorwoord
Elk jaar gebeuren er duizenden ongelukken, waarvan vele mensen,
voorbijgangers, vrienden, familieleden, met de handen in het haar zitten,
omdat men niet goed weet, hoe we op een gepaste manier een slachtoffer
moeten benaderen.
Ook bij jeugdbewegingen is een initiatie een zekere troef op weekends en
kampen. Een ongelukje, een val, een schaafwondje, … is snel gebeurd !
Wil je eerste hulp goed kunnen toepassen, dan heb je materiaal nodig.
Ongevallen gebeuren overal en op alle ogenblikken. De juiste ontsmettings –en
verband middelen bij de hand hebben, kan van zeer groot nut zijn ! De inhoud
van een verbandkoffer wordt samengesteld op basis van het doeleinde.
Voor een verbandkoffer neem je best een metalen of een plastieken doos of
koffer, omdat deze tegen vocht, regen en een stootje kan. Breng als opvallende
signalisatie een rood kruis aan op de koffer of doos, ter herkenning.
De vormingscursus “de kramp op kamp”, een initiatief van district Ten
Ryen, vertelt je wat meer over de inhoud van de verbandkist, alle soorten
verbanden, pleisters, de toenadering bij allerlei wonden, teken, enz… m.a.w.
allemaal nuttige tips die je zeker kan gebruiken op en rondom de scouts of
thuis!
Veel plezier
3

Verbanden en kompressen
Snelverbanden
De verbandkoffer
Een snelverband is een steriel gaas
met een vochtopnemend kussentje en
twee gelijke zwachtels zonder een
stukje kleefpleister op het einde. Daar
moet je zelf voor zorgen. Of je knoopt de
uiteinden na het aanleggen aan elkaar
vast.
Gebruiken bij grotere wonden waar meer bloed uit
stroomt. Gebruik het als eerste dekverband als je
verwacht dat er nog meer verband aangelegd gaat
worden.
Dit verband kun je niet op handen, voeten, gewrichten en het hoofd gebruiken.
Door de beweging zal het namelijk al snel niet meer goed sluiten. Verder kun je
het overal gebruiken en vooral op armen en benen.
Snelverbanden heb je in verschillende afmetingen, vb : 7x10 cm, 12x14 cm, …
maar wordt stilaan uit de verbankoffers genomen, vermits een kompres en
kleefpleister even goed lukt.
Watten
Er bestaan verschillende soorten watten :
1. Witte watten nemen veel vocht op. Daarvoor leggen we ze op steriel gaas om
bijvoorbeeld zo veel mogelijk bloed op te vangen;
2. Vette watten nemen geen vocht op. We gebruiken ze voor drukverbanden;
3. Synthetische watten zijn veerkrachtig én nemen vocht op.
Een combinatie dus van witte en vette watten.
Watten zijn perfect te gebruiken voor bloedstolling, na eerst een steriel niet
klevend kompres op de wonde te hebben gelegd. Als je watten direct op de
wonden legt, gaan deze beginnen kleven, en maak je de wonde steeds terug
open.
Het ideale is om geen watten te gebruiken bij bloedstolling, maar wel steriele
kompressen, deze kleven niet en je kan deze gemakkelijk over elkaar leggen als
de bloeding niet direct stopt.
4

Kompressen
Een kompres is een kiemvrij gemaakt gaas. Het komt steriel (dat is kiemvrij) uit
de verpakking. De zijde die op de wond komt, raak je niet aan om te zorgen dat
er geen extra ziektekiemen bij de wond komen.
Elastische hydrofiele zwachtels
Je mag dit gaas op allerlei wonden gebruiken. Je kunt
het ook gebruiken om de wond en de omgeving ervan
schoon te maken. Steriel gaas is ook hydrofiel, dat wil
zeggen: vochtopnemend. Het is in verschillende maten
verkrijgbaar. de meest gebruikte maten zijn 5 x 5 cm,
10 x 10 cm en het zogenoemde zestientje (16 stuks uit
1 m20)
Deze is gemaakt van los geweven, elastisch
materiaal. Hij kan tot 2,5 maal worden uitgerekt.
Hij sluit goed aan, plooit niet en ook de kans op
verschuiven is zeer klein. Hij is verkrijgbaar in
verschillende breedten, namelijk 4, 6, 8, 10 en 12
cm.
Er zijn ook niet-elastische hydrofiele zwachtels.
Deze zijn gemaakt van los geweven materiaal.
Door het losse weefsel is het materiaal niet sterk.
Het plooit en verschuift gemakkelijk, en mist de
voordelen van de elastische hydrofiele zwachtel.
Hydrofiel = vochtopnemend
Cambric zwachtels
Cambric zwachtel is gemaakt van stevig, niet rekbaar materiaal. Net als de
hydrofiele zwachtel plooit en verschuift deze gemakkelijk. Het is dan ook
minder geschikt voor een wonddrukverband of een drukverband. De meest
gebruikte breedten zijn 6, 8 en 10 cm.
5

Driehoeksverbanden of mitella
Een mitella is een driekantige doek voor
de arm, die om de hals wordt gedragen
en waarin bij letsel de onderarm kan
worden gedragen.
Is er een wond aan hand of arm, leg die dan in een mitella.
6

Pleisters
Pleisters worden vaak op kleine wondjes gekleefd. Een stukje
kleefpleister met in het midden een gaasje dat er al aan vast zit.
Soms met allerlei leuke afbeeldingen voor de kleintjes om ze te
troosten.
gebruik ze bij kleine verwondingen die niet hard bloeden.
Vingerverband en applicator
Je kan een vinger op verschillende manier verzorgen. Je kan dit doen met
behulp van een kleine elastische hydrofiele zwachtel of een buisvormig
vingerverband.
Zwachtel :
Buisvormig vingerverband :
7

Reddingsdeken
Een reddingsdeken van hoogwaardige folie voorkomt onderkoeling en/of
shock bij het slachtoffer. Hoewel een reddingsdeken eigenlijk geen echte deken
is - meer een soort folie - kan die slachtoffers wel een
stuk langer warm houden en zodoende
mensenlevens redden. Ook bruikbaar als u het een
keer erg koud hebt, maar eenmaal uitgevouwen krijg
je hem amper nog terug in de oorspronkelijke
verpakking. Een reddingsdeken weegt hooguit 100
gram en neemt vrijwel geen ruimte in.
Bescherming tegen koude:
• zilveren kant naar binnen. De aluminium laag kaatst ca. 80 % van de
lichaamstemperatuur terug waardoor onderkoeling en bevriezing
worden voorkomen.
Bescherming tegen hitte:
• zilveren kant naar buiten. Zonnestralen worden teruggekaatst en
houden het lichaam koel (of de auto, tent, … )
8

Reiniging en ontsmetting
Ontsmettende zeep, handdoek en washandje
Wat zeker ook niet mag ontbreken in onze EHBO koffer, zijn ontsmettende
zeep ( vb. isobetadine zeep ) , een handdoek en een washandje. Vooraleer je
een wonde gaat verzorgen, moet deze eerst goed gereinigd worden, en
vervolgens worden ontsmet. Bij het uitwassen let je erop dat je van het midden
naar buiten toe wrijft en niet omgekeerd. Zichtbare vuiltjes kunnen met een
pincet verwijderd worden.
Ontsmetting
Bij elke wonde bestaat gevaar voor infectie. Onze omgeving is bezaaid met
micro-organismen ( microben, virussen, … ) Het grootste deel hiervan is
onschadelijk voor de mens, omdat de huid ondoordringbaar is voor deze microorganismen.
Bij beschadiging van deze bescherming kunnen de microorganismen
het lichaam binnendringen ( = besmetting ) Ze vermenigvuldigen
zich( = infectie ) en de reactie van ons lichaam door deze infectie, wordt
ontsteking genoemd. Om dit gevaar te minimaliseren, moet je trachten om :
• Je handen grondig te wassen voor de wondverzorging
• Correct gebruik maken van steriel materiaal en ontsmettingsmiddelen.
Hieronder vind je een lijstje van de courante ontsmettingsmiddelen, en hun
eigenschappen.
HAC ( hospital
antiseptic
concentration
• Reinigt en ontsmet
• Kleurt niet
• Oplosbaar in water of alcohol
• Prikkelt niet in waterige oplossing
Hibitane • Ontsmet goed
• Waterige en alcoholische oplossing
• Prikkelt niet in waterige oplossing
• Allergische reacties mogelijk
Iso – betadine • Ontsmet zeer goed
• Niet te sterk prikkelend
• Kleurt slechts zeer lichtjes en kortdurend
• Allergische reacties matig mogelijk
• Moet niet worden verdunt
Neo - Sabenyl • Reinigt en ontsmet
• Kleurt niet
• Oplosbaar in water
• Prikkelt niet
Zuurstofwater • Uitstekend geschikt om schaafwonden en
steekwonden te reinigen en te ontsmetten
• Bruist bij contact met de wonde, en is pijnlijk.
9

• Zuurstofwater kan je maar 3 maanden bijhouden,
omdat de zuurstof geleidelijk verdwijnt.
Belangrijk !!
ether • Ontsmet niet
• Ontvet de huid en lost de kleefstof van de
kleefpleister op
• Contact met wonde, slijmvliezen en ogen
vermijden
mercurochroom • Slechts zeer lichte ontsmetting
• Legt een filmpje op de huid
• Kleurt sterk rood
ontsmettingsalcohol • Bruikbaar om voorwerpen en gave huid te
ontsmetten
• Als oplosmiddel voor sommige
ontsmettingsstoffen
• Contact met wonde, slijmvliezen en ogen
vermijden
Zoals je kan afleiden bestaan er een hele hoop goede reinigings -en
ontsmettingsproducten. Ideaal is om een product bij te hebben dat reinigt en
ontsmet !
Als je voorzien bent van genoeg water, reinig je eerst de wonde met water en
zeep, en vervolgens ontsmet je met één van de producten.
Reinigen wonde ontsmetten wonde
Nota : iso – betadine is ook verkrijgbaar in zalftube. Het voordeel hiervan is dat
je de gewenste hoeveelheid kan gebruiken, zonder verlies te maken. Met iso –
betadine flacons heb je veel verlies van een kostbaar product.
Hygiëne
Hygiëne is steeds heel belangrijk bij een goede verzorging, gebruik daarom net
en proper materiaal, ook als het niet – steriel verband is.
10

Medicatie
Ziektebeelden
Medicatie is tevens ook onmisbaar in onze verbandkoffer. Let wel op het
gebruik van medicatie. Beperk de inhoud en het gebruik van geneesmiddelen.
Lees de bijsluiter aandachtig alvorens de medicatie toe te dienen. Zorg voor
aangepaste medicatie, of halveer medicatie voor kinderen. zie bijsluiter
Hieronder vindt je een lijst van de meest gebruikte indicaties, en hun werking.
Ziektebeeld Indicatie extra
Hoofdpijn • Aspro + aspro voor kinderen
• Dafalgan 500 mg paracetamol
• Pijn en koortswerende medicatie
Krampen – diarree • Imoduim, loperamide, ORS 1
Koorts • Aspro, brufen,panadol,dafalgan
• Algemene geneesmiddelen met
paracetamol.
Keelpijn • Orofar, Aspro, brufen, nurofen, …
• Algemene geneesmiddelen met
paracetamol. Ideaal is orofar !
Misselijkheid en braken • motilium, primperan,…
Maagklachten • Motilium, domperidon, maalox, …
• Geneesmiddelen met
domperidon
• rennie
Tandpijn • Aspro, brufen,panadol,dafalgan
• Algemene geneesmiddelen met
paracetamol.
Hoest • Bisolvon, Streptuss
• Geneesmiddelen met
broomhexine
Deze geneesmiddelen zijn te verkrijgen zonder voorschrift van uw huisarts.
Sommige producten kunnen zwaarder verkregen worden, met vb. orofar –
lidocaïne, dafalgan van 1 gr. Paracetamol, medicatie met codeïne, …
1
ORS : ORS is de Engels afkorting voor ‘oral rehydration solution', ofwel ‘een drinkbare vloeistof om de
vochtbalans in het lichaam te herstellen'.
ORS is verkrijgbaar onder de merknamen Care Plus ORS, Dioralyte orange, Orisel en nog veel andere
merken. Het is zonder recept te verkrijgen als zakjes poeder, die je in water moet oplossen.
2 Kamille werkt licht ontstekingremmend en ontsmettend en heeft een licht ontspannend effect op maag
en darmen en een beschermend effect op het maagslijmvlies. Kamille is verwerkt in veel verschillende
producten, zoals theezakjes, lippenbalsem, keeltabletten, crème, zalf, oplossing, mondspray en zeep.
11
kamille 2

Zalven, sprays en druppels
Ziektebeeld Indicatie Extra
Beten, insectenbeten • Cremocort
• Euceta
• Cortisone zalf
Jeuk, pijn • lidocaïnecrème,
lidocaïnelevomenthogel,
Nestosyl crème
Zon - hitte
(bescherming)
• cremocort
• Zonnecrême –of
olie, hoge factor
• Aftersun,
flamazine
Spier –en gewrichtspijn • Geneesmiddelen
met paracetamol (
vb. dafalgan,
aspro, … )
• Reflex - spray 3
• Fastum gel
• decontractil
oogwonden • Dexamethason
oogdruppels
• Geneesmiddelen
met
Dexamethason
12
Middel met een licht
gehalte aan cortisone
Plaats van de spierpijn
goed warm houden
Geneesmiddelen tegen
oogwonden hebben
meestal een korte
houdbaarheid.
3 Goed voor spier –en gewrichtspijn. Het gerucht gaat de ronde dat reflex – spray toch minder gebruiksmatig is,
omdat de kans bestaat op een daling van de bloeddruk en cyanose ( blauwverkleuring van lippen en
vingernagels. Toch is deze kans is uitermate klein

Brandwonden
Wonden
Iedere dag gebeurt het. Vele honderden verbrandingen, uit, thuis en
onderweg. Jaarlijks oplopend tot ruim 2,5 miljoen!
Bij tienduizenden van die ongevallen lopen mensen min of meer ernstige
verbrandingen op. Vaker dan we denken (in ruim 80 % van de gevallen)
gebeurt dat thuis door een 'ongelukje'.
Elke verbranding beschadigt de huid. Wat veel mensen niet weten is dat de
huid een orgaan is, qua oppervlakte het grootste dat de mens bezit, met o.a. de
volgende, belangrijke functies:
• de huid houdt het vocht in ons lichaam vast.
• zonder de huid zouden we uitdrogen
• de huid vormt een barrière tegen schadelijke stoffen en beschermt ons
tegen stof, vuil en ziekteverwerkers;
• de huid helpt ons bij het regelen van de lichaamstemperatuur;
• de huid zorgt voor de afvoer van afvalstoffen.
De meeste brandwonden ontstaan door hete vloeistoffen, vuur en
steekvlammen.
Daarnaast komen ook chemische en elektriciteitsverbrandingen voor. En wie
kent niet de door de zon verbrande, pijnlijke, rode huid?
• Hoe ernstig een verbranding is hangt af van de diepte en grootte.
• De diepte van de brandwond is afhankelijk van:
de duur van de warmte-inwerking;
• de temperatuur van de vloeistof, het voorwerp of de vlam
• de aard van de vloeistof, het voorwerp of de vlam (zo geeft heet water in
het algemeen een diepere verbranding dan hete olie. De aanraking van
heet metaal brengt meer schade toe dan contact met een hete kunststof).
Het vaststellen van de diepte en de grootte van de verbranding is van groot
belang voor een doeltreffende behandeling. Goed vaststellen is een zaak van
vakmensen. Raadpleeg bij de geringste twijfel zo spoedig mogelijk een arts.
13

Eerstegraads brandwonde
Bij een eerstegraads verbranding is de huid nog
wel intact, maar rood en pijnlijk. Een
zonverbranding is in het algemeen dan ook een
eerstegraads verbranding.
Tweedegraads brandwonde
Bij een tweedegraads brandwond ontstaan
blaren en is de huid rood en pijnlijk.
Derdegraads brandwonde
Een derdegraads brandwond wordt gekenmerkt
door een (ernstige) aangetaste huid die niet
alleen bruin of geel, maar soms ook wit of zwart
kan zijn. En al is een derdegraads brandwond
altijd (zeer) ernstig, toch voelt het slachtoffer
nauwelijks pijn.
Dit komt doordat zelfs de zenuwuiteinden in de
huid verbrand zijn.
DE GROOTE VAN DE BRANDWOND
De grootte van de brandwond wordt uitgedrukt in een percentage van het
totale lichaamsoppervlak.
Als bijvoorbeeld 10 % of meer van het lichaam verbrand is, spreken we van een
'uitgebreide verbranding'. De oppervlakte van de handpalm bedraagt ongeveer
1 % van het totale lichaamsoppervlak. Neem (in gedachten) het handoppervlak
van het slachtoffer. Het aantal keren dat die handpalm op de brandwond past,
geeft aan hoeveel procent van het lichaam verbrand is.
14

Verzorging van brandwonden
Koel elke brandwonde, hoe onschuldig ze ook lijkt, onmiddellijk af onder koud
stromend water gedurende minstens 15 minuten. Als er geen kraan in de buurt
is gebruik dan stilstaand water dat u over de wonde giet. Na het koelen met
water hebben eerstegraads wonden (rode huid) geen bijzondere verzorging
nodig. Kleine brandwonden van de tweede graad (blaren) moeten steriel
worden afgedekt, en eventueel verzorgd worden met flamigel, of flamazine.
Roep bij brandwonden met een grotere oppervlakte, op gevoelige plaatsen of
van de derde graad gespecialiseerde hulp in.
Oogwonden
Voorbeelden van oogletsels zijn een blauw oog, netvliesloslating en
hoornvliesbeschadiging.
Ook langdurig contact van de ogen met ultraviolet licht kan leiden tot
oogletsels: zonneblindheid of sneeuwblindheid.
Een vuiltje in het oog is geen oogletsel maar kan wel hinderlijk zijn.
Wonden in of rond het oog zijn steeds ernstig. Indien de wonde rond het oog
bloedt, stelp de bloeding door voorzichtig met steriel materiaal op de wonde te
duwen.
Breng een niet-drukkend, steriel oogverband aan om:
- de ogen af te schermen van het licht
- oogbewegingen te vermijden.
Netvliesloslating :
Na een harde klap op het oog heeft het slachtoffer pijn en
gezichtsveldvermindering (alsof er een gordijn hangt voor één oog).
Vervoer het slachtoffer niet zelf en vraag een arts ter plaatse.
Beschadiging van het hoornvlies :
Het slachtoffer heeft het gevoel dat er een vuiltje in het oog zit.
Na onderzoek wordt er niets aangetroffen op het oog. Er kan dan sprake zijn
van een beschadiging van het hoornvlies. De beschadiging kan ontstaan door
b.v. vingernagels of takjes.
Het slachtoffer heeft meestal veel traanafscheiding, last van fel licht en pijn.
behandel met oogdruppels.
Steeds een oogarts raadplegen.
15

Blauw oog :
Door een vuistslag, een stoot met de elleboog of een
contact met een kleine, harde bal of stick op de oogkas,
kan deze beschadigd worden.
Als dit beperkt blijft tot een bloeding in het ooglid en
rondom het oog, spreekt men van een ‘blauw oog’.
Het ooglid is gezwollen en kan bijna niet geopend
worden.
Leg een koud kompres op het oog, niet drukken.
Vuil in het oog
Dit vuiltje is soms een klein insect of rondvliegend vreemd voorwerp (b.v. stof,
zand...). Meestal ligt het voorwerp oppervlakkig onder het bovenste ooglid of
op het hoornvlies. Het oog is pijnlijk, branderig en traant.
Zorg dat het slachtoffer niet in het oog wrijft.
Het vuiltje verwijderen met een steriel kompres of met een tip van een zuivere
zakdoek, die met fysiologisch serum of zuiver water werd bevochtigd.
Dek het oog af met een beschermend verband. Verwijs door naar een arts
indien het verwijderen niet lukt of bij blijvende irritatie of tranen van het oog.
Verschillende technieken voor het verwijderen van een vuiltje uit het oog zijn
mogelijk:
1. Door te drukken op het traanzakje gaat het oog tranen en kan het
vuiltje weggespoeld worden.
2. Als het deeltje zich onder het bovenste ooglid bevindt, kan dit
omhoog gehouden worden. Daarvoor grijpt men de rand van het
ooglid vast tussen duim en wijsvinger en trekt het naar voor en
boven.
3. Als het deeltje zich in het onderste ooglid bevindt, dan kan men dit
ooglid naar beneden trekken
16

Snijwonden
De huid kan op heel wat verschillende manieren beschadigd worden.
Afhankelijk van de oorzaak, zal ook de wonde er anders uitzien, en zal ze
andere kenmerken vertonen.
• Bij een snijwonde reinig je eerst de omgeving van
de wonde met water en neutrale zeep van binnen
naar buiten. Doe dit met een zuiver washandje of
een steriel kompres.
• Spoel nadien de zeepresten weg met zuiver water.
• Ontsmet de wonde, en laat de wonde drogen.
Nooit blazen om infecties te vermijden.
• Dek de wonde steriel af met een pleister of een
steriel kompres en kleefpleister.
Schaafwonden
Bij een schaafwonde zijn de bovenste huidlagen afgeschaafd.
Je merkt puntvormige bloedingen doordat vele bloedvaatjes
zijn gekwetst. Doorgaans doet een
schaafwonde redelijk veel pijn, doordat de
zenuwuiteinde eveneens beschadigd zijn.
De verzorging van de schaafwonde is dezelfde
als de snijwonde.
Steekwonde
Een steekwonde kan je ondermeer oplopen door in een
nagel te trappen, door een steek met een scherp
voorwerp, door een val op een puntig voorwerp enz.
Het resultaat is steeds een wonde met een kleine ingang,
maar met een relatief inwendige beschadiging. Een
steekwonde bloedt doorgaans minder fel dan een
snijwonde.
De verzorging is dezelfde als de snij –en schaafwonde.
17

Bijtwonden
Bijtwonden zijn heel verschillend in grootte, diepte,
hoeveelheid bloedverlies en pijn waarmee ze gepaard
gaan. Dit alles hangt ondermeer af van het dier dat de
bijtwonde veroorzaakte, van de intensiteit van de beet,
van de plaats waar werd gebeten…
Bijna elke bijtwonde ziet er onschuldiger uit dan ze in
werkelijkheid is. Een bijtwonde ziet er vaak “proper” uit.
Toch vormt elke bijtwonde een ernstige broedhaard van
ziektekiemen.
Dezelfde verzorging als de voorgaande, met als enige
verschil dat bij grotere bijtwonden een arts vereist is, ter
verzorging en ter controle van besmetting van dierenvirussen.
Tekenbeten
Teken zijn kleine spinachtige beestjes die vooral in bomen en struiken zitten. Ze
variëren in grootte van een halve tot enkele millimeters. Ze worden zelden
groter dan een centimeter. Teken zijn parasieten. Ze leven van bloed dat ze
opzuigen bij mensen en dieren.
Sommige teken zijn besmet met een bacterie, die via een beet kan worden
overgebracht op mensen. Op deze manier kan men de ziekte van Lyme (Lyme's
disease) oplopen. Gemiddeld 14% van de teken is besmet met Lyme
De belangrijkste risicofactor op besmetting is de tijd die de teek op de huid
doorbrengt. De teek neemt er de tijd voor om zich vol bloed te zuigen. Hoe
langer dat duurt, hoe groter de kans dat u besmet raakt. Teken moet je dus zo
snel mogelijk verwijderen. Teken gaan graag op plaatsen zitten waar de huid
zacht, vochtig en warm is. u kunt ze aantreffen achter de oren in de haren,
tussen huidplooien, tussen tenen en vingers, in de knieholte, onder de elastiek
van ondergoed of kousen, maar ook op andere plaatsen.
18

Behandeling
• Soms laten teken uit zichzelf los als u een hete douche of een heet bad
neemt, maar dit werkt lang niet altijd.
• Wat u in ieder geval nóóit moet doen: de teek verdoven met alcohol,
ether of andere middelen. Daardoor zou de teek kunnen braken en zijn
ziektekiemen alsnog aan u overdragen. Ook niet veilig is de teek tussen
duim en wijsvinger vast te pakken en omhoog te trekken. Zo kunt u de
teek platdrukken, met ook weer tot gevolg dat de bacteriën in uw
lichaam komen.
Veel beter is om een speciale tekentang te gebruiken
Tip : Ook kan je proberen om kleine kringetjes te draaien rond de huid waar de
teek zit. De teek denkt dat hij op een bewegende spier zit, en dus bestaat de
kans dat hij lost.
Belangrijk : als de teek verwijderd is, moet je de komende dagen de wonde
blijven viseren. Als je kringen rond de bijtwonde ziet, is tussenkomst van een
arts noodzakelijk. ziekte van Lyme.
19

Blaren
Voetblaren zijn huidblaasjes waaronder zich vocht heeft opgehoopt. Ze lijken
wel wat op kussentjes. Meestal komen ze voor op de hielen of onder de voet.
Normaal gesproken kunnen voetblaren niet veel kwaad en kun je ze zelf
behandelen.
• Was uw voeten. Neem een schone naald of een blarenprikker en prik in
de zijkant van de blaar. Prik daarbij zoveel mogelijk in de looprichting,
dan loopt u het achtergebleven of navolgende vocht er vanzelf uit.
Eventueel kunt u de naald vooraf verhitten (in de blauwe vlam, anders
krijgt u roet). Zorg dat u alleen de bovenhuid doorprikt en niet de
onderliggende huid, anders gaat de blaar bloeden.
Druk het vocht met een schone zakdoek of steriel gaasje door het gaatje
uit de blaar. Eventueel kunt u nog jodium of betadine (prikt minder dan
jodium) aanbrengen ter ontsmetting. Plak de blaar dakpansgewijs af met
(liefst brede) leukoplast of sporttape. Geen gewone pleisters gebruiken!
Met deze laag zorgt u voor een tweede huid en gaat de blaar niet kapot.
• De Rode Kruis-methode: prik de blaar door met naald en (katoenen!)
draad. Mocht er nieuw vocht in lopen, dan wordt dat direct via het
draadje afgevoerd. Eventueel kunt u het draadje vooraf joderen. Daarna
afplakken.
• In plaats van doorprikken kunt u de blaar gewoon met rust laten en
afplakken. Bijvoorbeeld met Compeed, ovale pleisters die u over de blaar
heen plakt. Eenmaal goed aangebracht kunt u er nog dagen of zelfs meer
dan een week mee doorlopen, totdat de blaar is verdwenen en er nieuwe
huid onder zit.
20

Verstuikingen, kneuzingen, spier- en peesscheuren
Verstuikingen, kneuzingen, spier- en peesscheuren zijn letsels aan onderhuidse
weefsels. Daarbij worden spieren, pezen, bloedvaten, zenuwen,
gewrichtskapsels en/of –banden beschadigd, terwijl de huid zelf in tact blijft.
kneuzing
Een kneuzing is een beschadiging
van het onderhuids weefsel door
een slag of stoot (bijvoorbeeld van
een hamer op de duim). De klachten
bestaan meestal uit een zwelling,
pijn en een bloeduitstorting. De
bloeduitstorting is zichtbaar als een
'blauwe plek' en ontstaat door een
beschadiging van de onderhuidse
fijne bloedvaatjes. De termen
kneuzing en verstuiking worden ten
onrechte nogal eens door elkaar
gebruikt.
Behandeling :
• Koelen met ijs, of bij gebrek aan ijs, koud water. ( met ijs geen
rechtstreeks contact op de huid. Veroorzaakt vrieswonden !)
• Geef steun met een elastische hydrofiele zwachtel
Verstuiking
Een verstuiking, ook wel 'verrekking'
of 'verzwikking' genoemd, is een
verschuiving van de botten in een
gewricht, waardoor de er omheen
liggende kapsels worden uitgerekt of
gescheurd. Dit ontstaat meestal als
gevolg van een verkeerde beweging.
Vaak bij knieën en enkels.
21

Spier –en peesletstels
Een spierverrekking is een spierkwetsuur waarbij de spiervezels uitgerekt
worden. Deze kan ontstaan wanneer de bewegingsmogelijkheden van de spier
overschreden worden. Er is hierbij geen scheur in deze spiervezels ontstaan.
Een spierscheur is een gehele of gedeeltelijke onderbreking van de spiervezels.
Het gaat gepaard met een plotse, vlijmscherpe pijn. Een spierscheur ontstaat bij
een plotse bruuske beweging of door overbelasting.
Een peesscheur is een hele of gedeeltelijke onderbreking van de structuur
waarmee de spier aan de botten gehecht is.
Behandeling :
• Koelen met ijs, of bij gebrek aan ijs, koud water. ( met ijs geen
rechtstreeks contact op de huid. Veroorzaakt vrieswonden !)
• Geef steun met een elastische hydrofiele zwachtel
Enkele ( steun ) verbanden :
22

Materialen
Enkele handige werkinstrumenten die zeker van pas komen bij een ongelukje
of een zieke…
• Verbandschaar
• Pincet
• Tekenpincet
• Veiligheidsspelden
• Vasthechtingshaakjes ( zwachtels )
• Kleefpleister
• Thermometer
• Plastieken drinkbekertjes
• Handschoentjes
Extra
• Medische fiches van alle leden en leiding !!!!
• Lijst met handige telefoonnummers ( kampvisum )
Contact
Verschueren Steve
Hulpdiensten Haven Antwerpen S.I.W.H.A.
Vuurkruisenlaan 31
2170 Merksem
0479/22.89.22
steve.verschueren1@telenet.be
23

Inleiding
Bijlage : CPR
Reanimatie of cardiopulmonale resuscitatie (CPR) betekent: weer tot leven
wekken. Reanimatie is nodig bij een hartstilstand. Dat wil zeggen als de patiënt
niet meer ademt en het hart is opgehouden met kloppen. Enkele seconden na
een hartstilstand verliest de patiënt het bewustzijn en reageert niet meer op
prikkels. Dat komt doordat er geen bloed meer naar de hersenen gepompt
wordt.
Reanimatie is een methode om een hart dat is gestopt, weer aan het kloppen te
brengen. Zodat de bloedstroom weer op gang komt. Tegelijkertijd dient een
hulpverlener kunstmatig zuurstof toe aan de longen, zodat er zuurstofrijk bloed
door de aderen blijft stromen.
Het ABC van de reanimatie is een afkorting uit het Engels: Airway (luchtweg),
Breathing (ademhaling) en Circulation (bloedsomloop).
A: luchtwegen vrij
Eerst moeten de luchtwegen vrij zijn van eventuele obstakels - zoals braaksel,
speelgoed (bij kinderen) of voedsel - zodat frisse, zuurstofrijke lucht de longen
kan bereiken. Soms kan de tong zelf de luchtwegen blokkeren.
Als er iets in de keel zit, moet de hulpverlener dit verwijderen. Dit kan door de
patiënt op de zij te leggen of door het obstakel er met de vingers uit te halen.
B: ademhaling
De hulpverlener moet zorgen dat er lucht in en uit de longen stroomt.
C: bloedsomloop
Ten slotte moet het bloed door de aderen gepompt worden, zodat de hersenen
voldoende zuurstof krijgen.
Reanimatie is een combinatie van beademing en hartmassage.
• Eerst moet worden vastgesteld of de patiënt daadwerkelijk een
hartstilstand heeft en niet op prikkels reageert. Een omstander kan
misschien nuttige informatie geven, waaruit blijkt of de patiënt een
hartinfarct heeft gehad bijvoorbeeld.
• Leg de patiënt op de rug op een stevige ondergrond en maak alle
kleding los. Roep hem/haar bij de naam en schud voorzichtig aan de
schouder.
• Probeer ondertussen hulp te krijgen. Bel 112. Kijk en luister of er
tekenen zijn van ademhaling, zoals het op en neer gaan · van de
borstkas of het opensperren van de neusgaten. U kunt ook voelen of er
lucht uit de neus of mond komt. Als er geen tekenen zijn van
ademhaling, circuleert het bloed ook niet en heeft de patiënt reanimatie
nodig.
24

• Kijk en luister of er tekenen zijn van ademhaling, zoals het op en neer
gaan van de borstkas of het opensperren van de neusgaten. U kunt ook
voelen of er lucht uit de neus of mond komt. Als er geen tekenen zijn van
ademhaling, circuleert het bloed ook niet en heeft de patiënt reanimatie
nodig.
• Maak de luchtweg van de patiënt vrij, trek het hoofd voorzichtig schuin
achterover (met de kin omhoog) en knijp de neus dicht.
• Adem in, leg dan uw open mond op die van de patiënt en let erop dat
deze ook bij de mondhoeken goed aansluit.
• Blaas krachtig (maar niet te) in de mond. Als het goed is, gaat de borst
op en neer. Voelt u een sterke weerstand, dan zijn de luchtwegen
waarschijnlijk verstopt en moeten eerst worden vrijgemaakt.
• De bloedsomloop moet weer op gang worden gebracht door de
samentrekkingen van het hart kunstmatig op te wekken. Glijd met uw
vinger langs het borstbeen van de patiënt omlaag tot waar het eindigt;
leg één vlakke hand een vingerbreedte boven dit punt en de andere
handpalm daar bovenop, met de vingers van beide handen
ineengestrengeld. Uw armen moeten gestrekt, en loodrecht boven het
borstbeen van de patiënt zijn.
• Buig u over de patiënt en duw vanuit uw schouders omlaag. Streef
ernaar het borstbeen zo'n 4 centimeter in te drukken.
• Probeer uw ellebogen en polsen niet te veel te spannen, want dan raakt
u sneller uitgeput. Op elke vijftien keer duwen moet u twee keer adem
inblazen. Probeer ten minste één keer per seconde te duwen; honderd
keer per minuut is het allerbeste. Tellen kan daarbij misschien helpen.
Als je alleen bent: 15x duwen en dan 2x beademen. Als je met 2
personen bent: 5x duwen, dan 1x beademen.
• Zo'n hartmassage is heel vermoeiend. Het is dan ook essentieel dat u een
gemakkelijke houding aanneemt en er iemand is die u kan aflossen.
De patiënt heeft dringend medische hulp nodig. Momenteel is het advies om bij
volwassenen direct nadat bewusteloosheid is vastgesteld, een ambulance te
laten komen, nog voordat u begint te reanimeren. Bij kinderen moet u, als u
alleen bent, eerst één minuut reanimeren alvorens hulp in te roepen.
25

Bijlage C0
VOORKOMING CO-VERGIFTIGING
Elk jaar sterven in België ongeveer 100 mensen door CO-vergiftiging en worden
er meer dan 2000 in het ziekenhuis opgenomen na zulke koolstofmonoxidevergiftiging..
De meesten daarvan zijn jonger dan 30 jaar!
Deze ongevallen worden meestal veroorzaakt door warmwatertoestellen. Het is
dus niet verwonderlijk dat de helft van de vergiftigingen in de badkamer
gebeurt.
Tussen november en april stelt men het meeste ongevallen vast. Wees vooral
voorzichtig tijdens zachte en warme lente- en herfstdagen: de plotse
verbetering van de temperaturen verstoort immers de trek van de
schoorstenen!
WAT IS KOOLSTOFMONOXIDE (CO) ?
Wanneer een brandstof brandt komt er CO vrij. Dit is een kleurloos en reukloos
gas. Wanneer er voldoende zuurstof is wordt het CO omgezet in CO2
(koolzuurgas). Dit koolzuurgas is niet giftig. Wanneer er onvoldoende zuurstof
aanwezig is stijgt de hoeveelheid vrijgekomen CO tot een gevaarlijk peil. In
geval van aardgas wordt de vlam dan geel in plaats van blauw.
Een teveel aan condensatiedampen is eveneens een alarmsignaal. In dit geval
werkt de afvoer van de verbrande gassen niet goed (terugdringing).
HOE WORDT CO-VERGIFTIGINGVEROORZAAKT?
CO is een kleurloos en reukloos gas dat reeds bij lage concentraties giftig is en
zelfs dodelijk kan zijn. De oorzaak van een CO-vergiftiging is een tekort aan
zuurstof in de lucht door:
o te weinig luchtverversing;
o warmwatertoestellen en boilers op gas in een niet geventileerde
badkamer;
o kolenkachels in over-geïsoleerde kamers met weinig
luchtverversing;
o kolenkachels die "gesmoord" worden (dichttrekken van de schuif)
o "overgedimensioneerde" kachels (kachels met té groot vermogen
in verhouding tot de te verwarmen ruimte)
o kachels die aangesloten zijn op een slecht trekkende schouw;
o plotse verhoging van de buitentemperatuur;
o mobiele verwarmingstoestellen als gas- en petroleumkachels die
niet aangesloten zijn op een schouw, in beperkte ruimtes zonder
lucht verversing;
o uitlaatgassen van voertuigen in een gesloten garage;
26

ONVOLDOENDE VENTILATIE: HOE ZIE JE DAT?
Geel-oranje vlam van de gaskachel, boiler of geiser;
Een goede verbranding met voldoende zuurstof geeft een blauwe vlam;
Condensatie op muren en vensters;
HOE CO-VERGIFTIGING VOORKOMEN
Koop een kachel met een vermogen, aangepast aan de te verwarmen ruimte.
Zorg voor voldoende ventilatie van de kamers, dicht niet alle kieren en reten af.
Zorg voor een goed-geventileerde badkamer.
Plaats gekeurde verwarmingstoestellen volgens de voorschriften.
Laat de schouw jaarlijks vegen en controleer ze op dichtheid.
LAAT DE SCHOUW JAARLIJKS VEGEN EN CONTROLEER ZE OP DICHTHEID.
Laat de schouw jaarlijks vegen, bij het begin van elk stookseizoen.
Stofzuigen is vaak niet genoeg. Een schouw moet geveegd worden volgens de
regels der kunst. Roetaanslag in de schoorsteen verhoogt het risico op
schoorsteenbrand en vormt tevens een belasting voor het milieu. Het risico op
CO-vergiftiging wordt verhoogd!!
Het is trouwens bij Koninklijk Besluit van 6 januari 1978 verplicht de
stookinstallatie die gevoed wordt door kolen, hout, stookolie of mazout
eenmaal per jaar te laten reinigen door een schoorsteenveger, een
reinigingsdienst of een bevoegd technicus. Vraag gerust naar het
erkenningsbewijs van de technicus vooraleer hij aan de installatie begint te
werken.
SYMPTOMEN VAN CO-VERGIFTIGING
Concentratiemoeilijkheden, hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid,
braakneigingen.
Wanneer een slachtoffer in dit stadium niet snel gered wordt kan hij/zij het
bewustzijn verliezen en in een diepe coma terechtkomen. Bij een zeer hoge COconcentratie
treedt dit coma snel in, nog voor het slachtoffer de tijd heeft om te
beseffen dat er iets mis is.
WAT TE DOEN BIJ CO-VERGIFTIGING
Deuren en vensters onmiddellijk openen en de ruimte ventileren.
Slachtoffer uit de kamer halen.
Is het slachtoffer bij bewustzijn moet een dokter bijgeroepen worden.
Heeft het slachtoffer het bewustzijn verloren moet hij/zij in de
veiligheidshouding gelegd worden en moet onmiddellijk de 100 verwittigd
worden met de melding: CO-vergiftiging, slachtoffer buiten bewustzijn
27

Noodnummers :
Medische Spoeddienst 100
Brandweer 100
Rijkswacht - Politie 101
Belgische Rode Kruis 105
Brandwondencentrum 02/268.62.00
Antigifcentrum 070/245.245
28

Nota”s
29