Aantekening HET STERKE WERKWOORD - Deutsch-Digital

Stencil het werkwoord
blz
2 1 tegenwoordige tijd , gebiedende wijs en voltooid deelwoord
gewoon zwak en sterk werkwoord
2 tegenwoordige tijd , gebiedende wijs en voltooid deelwoord
werkwoord met stam op –d of –t
3 3 tegenwoordige tijd , gebiedende wijs en voltooid deelwoord
werkwoord met stam eindigend op –eln of –ern (handeln, filtern)
4 tegenwoordige tijd , gebiedende wijs en voltooid deelwoord
werkwoord met stam op sis-klank
4 5 tegenwoordige tijd , gebiedende wijs en voltooid deelwoord
sterk werkwoord met i.d. stam een a
6 tegenwoordige tijd , gebiedende wijs en voltooid deelwoord
sterk werkwoord met i.d. stam een e
5 7 tegenwoordige tijd , gebiedende wijs en voltooid deelwoord
tegenwoordige tijd halten / laden / gelten en geben / nehmen / treten
6 8 tegenwoordige tijd , gebiedende wijs en voltooid deelwoord
het wederkerend werkwoord
8 9 De onvoltooid verleden tijd van de sterke en de zwakke werkwoorden
9 10 De onregelmatige werkwoorden haben / sein / werden
11 11 De modale hulpwerkwoorden
12 12 De sterk-zwakke werkwoorden
13 13 de voltooide tijden
14 14 De aanvoegende wijs – Konjunktiv

HET WERKWOORD
De tegenwoordige tijd , gebiedende wijs en voltooid deelwoord
Werkwoorden zijn naar hun vorm te verdelen in sterke en zwakke werkwoorden. Bij zwakken
werkwoorden eindigt het voltooid deelwoord op –t ( in het Ndl. –d of –t ). Bij sterke werkwoorden
eindigt het voltooid deelwoord altijd op –en.
Om een werkwoord te kunnen vervoegen moet je altijd uitgaan van de stam.
Deze stam vind je door van de onbepaalde wijs –(e)n weg te laten.
De vervoeging in de tegenwoordige tijd en gebiedende wijs is als volgt:
1 gewoon werkwoord
o.t.t. spielen
ich spiel e
du st
er t
wir en
ihr t
sie en
Sie en
Gebiedende wijs ev (e) !
Mv t !
Beleefd en Sie!
Voltooid deelw. ge spiel t
2 werkwoord met stam op –d of –t
Wanneer de stam van een werkwoord eindigt op –d of –t en bovendien bij de werkwoorden atmen,
rechnen, regnen, zeichnen, öffnen, leugnen e.a. treedt de regel van de extra –e in werking: elke
uitgang moet dan met een –e beginnen. Dus
o.t.t. arbeiten - rechnen - bieten
arbeit e rechn e biet e
e st e st e st
e t e t e t
en en en
e t e t e t
en en en
en en en
Gebiedende wijs *arbeit e ! *rechn e ! *biet e !
arbeit e t ! rechn e t ! biet e t !
arbeit en Sie ! rechn en Sie ! biet en Sie !
Voltooid deelw. ge arbeit e t ge rechn e t geboten
* In de gebiedende wijs enkelvoud hebben deze werkwoorden altijd de uitgang –e
2

3 werkwoord met stam eindigend op –eln of –ern (handeln, filtern)
Als de stam van een werkwoord eindigt op –eln
- dan vervalt bij de ich-vorm de –e vóór de –l in de uitgang.
- Bij de wir-vorm , de sie-vorm en de Sie-vorm krijg je het hele werkwoord, dus alleen
uitgang –n .
Als de stam van een werkwoord eindigt op op –ern
- dan vervalt wordt de ich-vorm op de gewone manier gevormd.
- Bij de wir-vorm , de sie-vorm en de Sie-vorm krijg je het hele werkwoord, dus alleen
uitgang –n .
Let op: In de gebiedende wijs enkelvoud krijgen de werkwoorden met de stam eindigend op op –eln
of –ern in de uitgang altijd een –e .
o.t.t. handeln - ändern
handl e änder e
handel st st
handel t t
handel n n
handel t t
handel n n
handel n n
Gebiedende wijs handl e ! änder e !
handel t ! änder t !
handel n Sie ! änder n Sie !
Voltooid deelw. ge arbeit e t ge rechn e t
4 werkwoord met stam op sis-klank
Als de stam van een werkwoord eindigt op –s, -z, - ss, -ßof –x, dan vervalt in de du-vorm de –s van
de uitgang:
De onvoltooid tegenwoordige tijd van het zwakke werkwoord - Das Präsens
reisen heizen hassen
ich reis e heiz e hass e
du reis t heiz t hass t
er reis t heiz t hass t
en
t enz. enz
en
en
3

5 Sterk werkwoord met stamklinker -a
Wanneer het werkwoord sterk is en de stamklinker is een –a- , dan krijgen de du-vorm en de ervorm
in de ott Umlaut. Dit geldt bovendien voor de werkwoorden laufen en stoßen. Dus
o.t.t. fallen laufen stoßen
ich fall e lauf e stoß e
du fäll st läuf st stöß t
er fäll t läuf t stöß t
wir fall en lauf en stoß en
ihr fall t lauf t stoß t
sie fall en lauf en stoß en
Sie fall en lauf en stoß en
Geb. Wijs fall (e) lauf (e) stoß (e)
fall t lauf t stoß t
fall en Sie lauf en Sie stoß en Sie
volt. deelw. gefallen gelaufen gestoßen
6 Sterk werkwoord met stamklinker –e
Als een werkwoord sterk is en de stamklinker is een –e-, dan heeft zo’n werksoord inde du-vorm en
de er-vorm van de ott en in de gebiedende wijs enkelvoud de zgn. e/i-Wechsel, d.w.z. een korte –e-
zoals bijv. in sprechen verandert in een –i-, en een lange –e-, zoals bijv. in sehen, verandert in –ie-.
Voorbeelden:
Ott sehen sprechen
ich seh e sprech e
du sieh st sprich st
er sieh t sprich t
wir seh en sprech en
ihr seh t sprech t
sie seh en sprech en
Sie seh en sprech en
Geb. Wijs sieh - sprich -
seh t sprech t
seh en Sie sprech en Sie
volt. deelw. gesehen gesprochen
4

7 tegenwoordige tijd halten / laden / gelten en geben / nehmen / treten
Als de regel van de extra –e samenvalt met de Umlaut-regel of de e/i-Wechsel dan vervalt deze
extra-e-regel. Het gaat om vijf werkwoorden en hun samenstellingen: halten, raten, laden, gelten en
schelten. Deze werwoorden gaan als volgt:
halten(houden,stoppen) laden (laden) gelten Let op ► bij 3 e pers. ev bij deze
ich halt e lad e gelt e werkwoorden: als deze eindigt
du hält st läd st gilt st op –t-, dan krijg je in de 3e
er hält läd t gilt pers. ev géén uitgang!
wir halt en lad en gelt en .
ihr halt e t lad e t gelt e t Onthoud►
sie halt en lad en gelt en 1 ►verschijnt de UMLAUT, dan
Sie halt en lad en gelt en verdwijnt de extra-e die je bij
du en er/sie/es zou verwachten
halt e lad e gilt -
halt et lad et gelt et 2 ►verschijnt de e/i-Wechsel,
halt en Sie lad en Sie gelt en Sie verdwijnt de extra-e die je bij
du en er/sie/es zou verwachten
ge halt en ge lad en
Afwijkend van bovenstaande regels zijn ook de vormen van de werkwoorden geben, nehmen, treten
en hun samenstellingen, die de lange –e- wisselen in een korte –e-, dus:
geben nehmen treten
ich geb e nehm e tret e
du gib st nimm st tritt st
er gib t nimm t tritt
wir geb en nehm en tret en
ihr geb t nehm t tret et
sie geb en nehm en tret en
Sie geb en nehm en tret en
gib - nimm - tritt -
geb t nehm t tret et
geb en Sie nehm en Sie tret en Sie
ge geb en ge nomm en ge tret en
Opmerking 1
De volgende sterke ww met in de stam een e hebben geen e/i-Wechsel:
gehen (gaan) - du gehst - er geht - wir gehen
stehen (staan) - du stehst - er steht - wir stehen
scheren (scheren v.dier)- du scherst - er schert - wir scheren
heben (optillen) - du hebst - er hebt - wir heben
bewegen (bewegen) - du bewegst - er bewegt - wir bewegen
genesen ( genezen) - du genest - er genest - wir genesen
Opmerking 2
De uitgang –e- van de gebiedende wijs enkelvoud
moet staan bij werkwoorden, die onder de regel van de extra –e- vallen en de
werkwoorden waarvan de stam eindigt op – eln of –ern
5

moet wegblijven bij werkwoorden met e/i-Wechsel en bij de werkwoorden
kommen en lassen
is in alle andere gevallen facultatief
8 Het wederkerend werkwoord
Het wederkerend werkwoord staat altijd samen met een wederkerend voornaamwoord. Het
wederkerend voornaamwoord staat meestal in de 4 e naamval. (voorbeeld: sich freuen). Het
wederkerend voornaamwoord staat in de 3e naamval als er al een 4e naamval staat. (voorbeeld sich
die Hände waschen)
sich freuen sich die Hände waschen
ich freu e mich ich wasch e mir die Hände
du freu st dich du wäsch st dir die Hände
er freu t sich er wäsch t sich die Hände
ir freu en uns wir wasch en uns die Hände
ihr freu t euch ihr wasch t euch die Hände
sie freu en sich sie wasch en sich die Hände
Sie freu en sich Sie wasch en sich die Hände
freu(e) dich! Wasch(e) dir die Hände!
freut euch! Wascht euch die Hände!
freuen Sie sich Waschen Sie sich die Hände!
hat sich ge freu t hat sich die Hände ge wasch en
Afwijkend van het Nederlands zijn wederkerdend in de 4 e naamval
sich beeilen - zich haasten sich setzen - gaan zitten
sich erkälten - verkouden worden sich stellen - gaan staan
sich erkundigen nach – informeren naar sich umsehen - omkijken, omzien
sich legen - gaan liggen
Er is een groot aantal werkwoorden, die in het Duits wederkerend zijn en in het Nederlands niet!
Bij voorbeeld:
sich begnügen - tevreden zijn met Ich begnüge mich mit dieser Antwort
sich bewerben um - solliciteren naar Bewirbst du dich um diese Stelle?
sich entschließen - besluiten Er kann sich nicht entschließen!
sich ereignen - gebeuren Es hat sich gestern ereignet.
sich erholen - ontspannen, genezen Sie erholt sich immer am Wochenende.
sich nähern - naderen Wir nähern uns der Stadt.
sich sehnen nach - verlangen naar Sehnt ihr euch auch nach den Ferien?
sich unterhalten über - praten over Sie unterhalten sich über dieses Thema.
sich verabreden mit - afspreken met, een afspraak maken met
sich versammeln - bijeenkomen
Een wederkerend werkwoord met een vast lijdend voorwerp heeft als wederkerend voorwerp een
derde naamval
sich etwas ansehen - iets bekijken Ich sehe mir diese Sendung nicht an
sich etwas merken - iets onthouden Merke dir das!
sich etwas leisten - zich iets permitteren Das ist zu teuer, das kann ich mir nicht leisten.
6

Lijsten van wederkerende werkwoorden (deze hoef je niet te leren!)
echte reflexive Verben im Akkusativ
- sich auf den Weg machen
- sich auf|regen über + Akk
- sich aus|kennen
- sich aus|ruhen
- sich bedanken für + Akk
- sich beeilen + Finalsatz
- sich beschweren über + AKK
- sich bewerben um + Akk
- sich bücken
- sich entschließen + Infinitivsatz
- sich entschuldigen für + Akk
- sich erholen
- sich erkälten
- sich erkundigen nach + Akk
echte reflexive Verben im Dativ
- sich etwas denken
- sich Mühe geben + Infinitivsatz
- sich ... lassen
Unechte reflexive Verben.
Sie können sowohl reflexiv
- sich freuen auf / über + Akk
- sich fürchten vor + Dat
- sich interessieren für +Akk
- sich irren
- sich konzentrieren auf + Akk
- sich kümmern um + Akk
- sich schämen für + Akk
- sich sehnen nach + Dat
- sich um|sehen in + Dat
- sich verbeugen vor + Dat
- sich verirren
- sich weigern + Infinitiv
- sich wundern über + Akk
- sich Sorgen machen
- sich etwas merken
- sich vor|stellen + Infinitivsatz
als auch mit Akkusativ-Ergänzung benutzt werden, das Reflexivpronomen steht dann im Dativ)
- sich ab|trocknen
- sich an|strengen
- sich an|ziehen
- sich ändern
- sich ärgern über + Akk
- sich auf|regen
- sich bewegen
- sich duschen
- sich entschuldigen
- sich erinnern an + Akk
- sich fragen; ob...
- sich fürchten
- sich gewöhnen an + AKK
- sich kämmen
- sich nennen
- sich rasieren
- sich schminken
- sich setzen
- sich treffen
- sich um|drehen
- sich um|ziehen
- sich verletzen
- sich verteidigen
- sich vor|bereiten
- sich waschen
- sich wiegen
Echte und unechte reflexive Verben: das Reflexivpronomen bzw. die andere Person kann nur im
Dativ stehen: "Etwas" steht hier stellvertretend für eine Akkusativ-Ergänzung
sich etwas ab|gewöhnen
sich etwas an|gewöhnen
sich etwas an|sehen*
sich etwas an|ziehen
sich etwas borgen*
sich die Haare kämmen
sich etwas kaufen
sich etwas leihen*
sich etwas leisten (können)*
sich die Zähne putzen
sich etwas vorstellen*
sich die Hände waschen
*=echt reflexiv
7

9 De onvoltooid verleden tijd van de sterke en de zwakke werkwoorden
In de verleden tijd moet bij de vervoeging onderscheid gemaakt worden tussen zwakke en sterke
werkwoorden:
Het zwakke werkwoord krijgt in de verleden tijd altijd stam + te + uitgang, waarbij ook de regel van
de extra –e- weer van toepassing is. De vervoeging gaat als volgt:
ich kauf te - wart e te -
du kauf te st wart e te st
er kauf te - wart e te -
wir kauf te n wart e te n
ihr kauf te t wart e te t
sie kauf te n wart e te n
Sie kauf te n wart e te n
Het sterke werkwoord heeft in de verleden tijd een klinkerverandering (zie lijst van sterke en
onregelmatige werkwoorden). De uitgang voor de verleden tijd wordt rechtstreeks achter de ovtstam
geplaatst:
laufen - lief - gelaufen
ich lief -
du lief st
er lief -
wir lief en
ihr lief t
sie lief en
Sie lief en
Als de ovt-stam van een sterk werkwoord eindigt op –s, -z, -ss of ß, vervalt in de du-vorm de –s-
van de uitgang.
Als de ovt-stam van een sterk werkwoord eindigt op –d of –t, dan mag bij du en moet bij ihr een
extra –e- worden ingevoegd.
ich goss - ritt -
du goss e st ritt (e) st
er goss - ritt -
wir goss en ritt en
ihr goss t ritt e t
sie goss en ritt en
Sie goss en ritt en
8

10 Onregelmatige werkwoorden: HABEN, SEIN en WERDEN
HABEN SEIN WERDEN
o.t.t o.v.t. o.t.t o.v.t. o.t.t o.v.t.(werd) zou
ich habe hatte bin war werde wurde würde
du hast hatte st bist war st wirst wurde st würde st
er,sie,es hat hatte ist war wird wurde würde
wir haben hatte n sind war en werden wurde n würde n
ihr habt hatte t seid war t werdet wurde t würde t
sie haben hatte n sind war en werden wurde n würde n
Sie haben hatte n sind war en werden wurde n würde n
volt. Deelw gehabt gewesen geworden (worden)*
geb. wijs habe sei werde
habt seid werdet
haben Sie seien Sie werden Sie
werden in de betekenis van zullen heeft natuurlijk geen volt. Deelwoord
* Volt. deelw. geworden met een koppelwerkwoord - worden als hulpww. v.d. lijd.vorm
Het Nederlandse "geworden" wordt in het Duits altijd vertaald met "geworden"
Het voltooid deelwoord "worden" wordt gebruikt in de voltooide tijd van een werkwoordelijk
gezegde.
( er staat dan een voltooid deelwoord van een ander werkwoord bij ! En er is sprake van een
lijdende zin. - Je kunt dan altijd de vraag stellen: door wie? In het Ned. vervalt het volt. deelw.
"geworden" dan meestal
Er ist gestern ins Krankenhaus gebracht worden.
Das Haus ist im Krieg zerstört worden.
Het voltooid deelwoord "geworden" gebruik je bij een naamwoordelijk gezegde.
Hans ist plötzlich krank geworden.
Hoe vertaal je het werkwoord "WERDEN"
Zullen hulpwerkwoord voor de vorming van de toekomende tijd
Er wird kommen. Hij zal komen
Ich werde ihm schreiben. Ik zal hem schrijven
Worden koppelwerkwoord
Peter wird später Artzt. Peter wordt later arts.
Er ist Arzt geworden. Hij is arts geworden
Worden hulpwerkwoord van de lijdende vorm (altijd met ander volt.deelw)
Hier wird eine Brücke gebaut. Hier wordt een brug gebouwd
Hier ist eine Brücke gebaut worden Hier is een brug gebouwd (geworden)
Das Kind wurde im Stich gelassen. Het kind werd in de steek gelaten.
Nadere uitleg bij het voltooid deelwoord van “WERDEN”
Om een voltooide tijd te kunnen vormen hebben we een hulpwerkwoord nodig en een voltooid
deelwoord van een werkwoord nodig:
Voorbeeld : bouwen
ott ik bouw een huis vtt ik heb een huis gebouwd
ovt ik bouwde een huis vvt ik had een huis gebouwd
o. toek tijd ik zal een huis bouwen v. toek.tijd ik zal het huis gebouwd
hebben.
9

Het werkwoord werden heeft twee vormen voor voltooid deelwoord.
worden
geworden
Wanneer gebruiken we welk voltooid deelwoord?
Hiervoor is het belangrijk dat we het verschil tussen bedrijvende (actieve) en lijdende (passieve)
vorm kennen.
De bedrijvende zin bestaat uit onderwerp, pv, (lijdend, meewerkend, voorzetsel) voorwerp.
Bij de lijdende zin hebben we van het lijdend voorwerp van een bedrijvende zin een onderwerp
gemaakt. In het Nederlands gebruien we dan het hulpwerkwoord worden
Ik bouw een huis het huis wordt gebouwd.
lijdend voorwerp onderwerp hulpww. lijd. vorm
Bij een lijdende zin kun je altijd erbij denken: door iemand
In dit geval het huis is door mij gebouwd
Wie moeite heeft met het onderscheiden van lijdende en bedrijvende zin moet zich bij een zin dus
de vraag stellen: Kan ik vragen, door wie is het gedaan?
Is het antwoord op die vraag
nee, bedrijvende zin
ja lijdende zin
Wat gebeurt er als we een bedrijvende zin lijdend maken? voorbeeld
Bedrijvend lijdend
ott ik bouw een huis Het huis wordt gebouwd
vtt ik heb het huis gebouwd Het huis is (door mij) gebouwd (geworden).
Staat een werkwoord in de lijdende zin in een voltooide tijd, zou je in het Nederlands het voltooid
deelwoord geworden erachter mogen zetten. Het gaat immers om de voltooide tijd van dát
werkwoord! In het Nederlands valt het voltooid deelwoord “geworden” in de lijdende zin vreemd
genoeg nagenoeg altijd weg.
In het Duits blijft het voltooid deelwoord van worden in een lijdende zin die in een voltooide tijd
staat altijd gehandhaafd:
Het huis is gebouwd (geworden) Das Haus ist gebaut worden.
Dus wanneer krijg je het voltooid deelwoord “worden”, wanneer “geworden” ?
werden = koppelwerkwoord voltooid deelwoord = geworden
voorbeeld: Du wirst alt Du bist alt geworden
werden = hulpwerkwoord voor de lijdende vorm voltooid deelwoord = worden
voorbeeld: Die Patientin wird untersucht Die patientin ist untersucht worden.
(door wie? – bv door de arts)
in het Nederlands De patiente wordt onderzocht Zij is onderzocht (geworden)
werden = hulpwerkwoord voor de toekomende tijd heeft geen voltooid deelwoord
10

11 Onregelmatige werkwoorden: Modale hulpwerkwoorden en wissen
MODALE HULPWERKWOORDEN
DÜRFEN KÖNNEN MÖGEN MÜSSEN SOLLEN WOLLEN WISSEN
graag
mogen kunnen willen moeten moeten willen weten
lusten noodzaak bevel
onvoltooid tegenwoordige tijd (o.t.t.)
ich darf - kann - mag - muss - soll - will - weiß -
du darf st kann st mag st muss t soll st will st weiß t
er,sie,es darf - kann - mag - muss - soll - will - weiß -
wir dürf en könn en mög en müss en soll en woll en wiss en
ihr dürf t könn t mög t müss t soll t woll t wiss t
sie dürf en könn en mög en müss en soll en woll en wiss en
Sie dürf en könn en mög en müss en soll en woll en wiss en
gedurft gekonnt gemocht gemusst gesollt gewollt gewusst
Onvoltooid verleden tijd (o.v.t.)
ich durfte konnte mochte musste sollte wollte wusste
du durfte st konnte st mochte st musste st sollte st wollte st wusste st
er,sie,es durfte konnte mochte musste sollte wollte wusste
wir durfte konnte n mochte n musste n sollte n wollte n wusste n
ihr durfte t konnte t mochte t musste t sollte t wollte t wusste t
sie durfte n konnte n mochte n musste n sollte n wollte n wusste n
Sie durfte n konnte n mochte n musste n sollte n wollte n wusste n
Let op: in plaats van het voltooid deelwoord van deze werkwoorden wordt vaak het hele werkwoord
gebruikt. (Anders dan in het Nederlands staat het woord met klemtoon in het Duits vóór het woord zonder
klemtoon!)
Hoe hebben ze dat kunnen zeggen! => wie haben sie das sagen können!
We hebben dat moeten leren. => wir haben das lernen müssen.
dürfen mogen – in de betekenis van: “toestemming hebben, verlof hebben”
Der Verbrecher darf die Stadt nicht verlassen.
Let op Ned. “durven” = sich trauen, etwas wagen, den Mut haben
können - mogelijk zijn
Kannst du heute Abend kommen?
- kennen, als het betekent: “geleerd hebben, beheersen
“Kannst du Deutsch?”
mögen - leuk vinden
Peter mag Fußball .
- lusten, lekker vinden
Ich mag keinen Rosenkohl!
- mogen - in de betekenis van “aardig vinden”
Es war deutlich, dass er mich nicht mochte.
- Misschien zijn
Er mochte etwa zwanzig Jahre gewesen sein, als sein Vater starb.
Es mag sein, dass ich mich irre.
Let op de betekenis van ich möchte, du möchtest, er möchte
wir möchten, ihre möchtet, sie möchten, Sie möchten= Ik zou graag willen /ik wil graag.
11

Müssen - moeten - in de betekenis van: “het een absolute noodzaak en kan niet anders,
het is vanzelfsprekend, logisch, voorgeschreven”
Jeder Mensch muss sterben
Er war da, er muss etwas gehört haben!
- Moeten bij een dringend advies:
Das musst du nicht alles glauben = dat moet je niet allemaal geloven.
Du musst jetzt gehen = je móet nu gaan.
sollen - moeten - dit ‘moeten’ heeft altijd iets te maken met de wil van een ander. ‘Sollen’
gebruik je daarom bij een opdracht, een bevel of een advies dat een ander geeft.
Er hat gesagt, du sollst sofort kommen.
Du sollst jetzt den Mund halten!
- Met ‚sollen’ kun je ook naar de mening, het advies van de ander vragen:
Soll ich ihn anrufen?
Soll ich das Fenster schlieβen?
- ‚Sollen’ kun je ook gebruiken bij twijfel:
Ich weiß nicht, was ich tun soll.
Ich weiß nicht, ob ich hinfahren soll.
- ‚Sollen’ gebruik je ook als je in het Nederlands ‚men zegt, dat… ‘ gebruikt:
Das Buch soll sehr spannend sein. = men zegt dat het boek erg spannend is.
- ‚Sollen’ gebruik je ook als in de betekenis van “dienen te, het hoort zo”
Man soll immer höflich sein.
- ‘Sollen’ gebruik je ook als je in het Nederlands zegt ‘in het geval dat…, mocht het’
Sollte es regnen, dann fahren wir natürlich nicht weg.
- Tenslotte gebruik je ‚sollen’ als je het hebt over een afspraak of over een noodlot in de
verleden tijd,
Sie sollten sich vor dem Bahnhof treffen.
Wir sollten uns nie mehr wieder sehen.
wollen - willen:
Wenn du willst, kannst du auch kommen.
- ‚wollen’ na “ich” of na “wir” kann “zullen” betekenen – zonder een echte toekomst
uit te drukken.
Wir wollen jetzt mit dem Unterricht anfangen.
Wollen wir hier etwas trinken?
- ‚wollen’ kan “moeten” betekenen – in de betekenis “hij zegt het zelf, hij beweert,
dat…”
Er will es nicht getan haben = hij zegt, dat hij het niet gedaan heeft.
wissen weten Unsere Deutschlehrerin weiß, wie man das auf Deutsch sagt.
12 Onregelmatige werkwoorden: de sterk-zwakke werkwoorden
Deze werkwoorden hebben weliswaar een klinkerverandering, zij worden desondanks zwak vervoegd:
brennen - brannte – gebrannt
kennen - kannte – gekannt
nennen - nannte – genannt
rennen - rannte – gerannt
bringen - brachte – gebracht
denken - dachte – gedacht
senden - sandte - gesandt (= versturen per post) senden = versturen (= onregelmatig)
senden -sendete - gesendet = seinen, uitzenden (radio- tv-uitzendingen) ( regelmatig zwak)
wenden - wandte - gewandt (= zich wenden tot) Wenden= zich wenden tot (onregelmatig)
wenden -wendete - gewendet = regelmatig zwak : draaien dan is dit werkwoord
12

Geb. Wijs nenn e
nenn t
nenn en Sie
volt. deelword ge nann t
o.t.t. ovt
tegenwoordige tijd verleden tijd
nenne nennen
ich nenn e nannte -
du nenn st nannte st
er nenn t nannte -
wir nenn en nannte n
ihr nenn t nannte t
sie nenn en nannte n
Sie nenn en nannte n
13 Het hulpwerkwoord in de voltooide tijden
Een voltooide tijd vorm je altijd met het hulpwerkwoord “hebben” of “zijn”.
Ott ik koop vtt ik heb gekocht
Ott hij gaat vtt hij is gegaan
In de meeste gevallen gebruik je in het Duits hetzelfde hulpwerkwoord als in het Nederlands.
Een uitzondering vormen onderstaande werkwoorden: deze werkwoorden vormen hun voltooide
tijd in het Nederlands met “zijn”, in het Duits met “haben”.
fortfahren
gefallen
zunehmen heiraten
vergessen gefallen
verlieren
heiraten
abnehmen
nachlassen
anfangen aufhören
beginnen enden
en
Anst haben bang zijn ik ben bang = ich habe Angst
Geburtstag haben jarig zijn ik ben jarig = ich habe Geburtstag
voorbeelden
hij is begonnen er hat angefangen
de wind is toegenomen der Wind hat zugenommen
dat is me goed bevallen das hat mir gut gefallen
ben je me vergeten? Hast du mich vergessen?
13

14 De aanvoegende wijs Der Konjunktiv
In het Duits onderscheidt men de "Konjunktiv I" en de "Konjunktiv II"
Hoewel in het Duits ook de "Konjunktiv I" regelmatig gebruikt wordt, beperken wij ons tot de
"Konjunktiv II".
Vorming van de "Konjunktiv II"
De meeste vormen van de Konjunktiv worden omschreven met het werkwoord "werden" in de en
je plakt er de volgende uitgangen achter:
Heel werk ott stam
woord konjunktiv
werden wurde würde
ich würde -
du würde st
er,sie,es würde -
wir würde n
ihr würde t
sie würde n
Sie würde n
Van onderstaande werkwoorden moet je altijd de Konjunktiv gebruiken
werkwoord verl. tijd Konjunktiv
werden wurde würde
haben hatte hätte
sein war wäre
dürfen durfte dürfte
können konnte könnte
mögen mochte möchte
müssen musste müsste
sollen sollte sollte
wollen wollte wollte
wissen wusste wüsste
werden sein haben
ich Würde - Wäre - hätte -
du würde st wäre st hätte st
er,sie,es Würde - Wäre - Hätte -
wir Würde n wäre n hätte n
ihr würde t wäre t hätte t
sie würde n wäre n hätte n
Sie würde n wäre n hätte n
Nederl .: zou zou zijn zou hebben
14

dürfen können mögen müssen sollen wollen wissen
ich dürfte könnte möchte müsste sollte wollte wüsste
du dürfte st könnte st möchte st müsste st sollte st wollte st wüsste st
er,sie,es dürfte könnte möchte müsste sollte wollte wüsste
wir dürfte könnte n möchte n müsste n sollte n wollte n wüsste n
ihr dürfte t könnte t möchte t müsste t sollte t wollte t wüsste t
sie dürfte n könnte n möchte n müsste n sollte n wollte n wüsste n
Sie dürfte n könnte n möchte n müsste n sollte n wollte n wüsste n
Nederl .: Zou mogen zou kunnen zou graag zou moeten zou moeten zou willen zou weten
willen
Gebruik van de Konjunktiv
A Je gebruikt de Konjunktiv vooral bij een onwerkelijkheid (Irrealis) of onvervulbare
wens
Hätte ich nur besser aufgepasst.
Wäre ich bloß nicht so dumm gewesen
Könnte ich dir nur helfen!
Wenn ich Zeit hätte, würde ich auch kommen.
Wenn ich so reich wie du wäre, würde ich auch einen Ferrari kaufen.
Deze zinnen drukken een "niet-werkelijkheid" uit. Meestal bestaat zo 'n zin uit een hoofdzin met
een bijzin die met "wenn" begint. In het Nederlands staat hier als werkwoordsvorm een vorm van
de verl.tijd (die geen verl.tijd uitdrukt) of een omschrijving met "zou".
B Je gebruikt de Konjunktiv vaak bij de "Indirekte Rede"
In de indirekte Rede worden de woorden van de spreker weergegeven door een ander dan de
spreker.
Hij vertelde, dat het gisteren geregend had. Er sagte, dass es gestern geregnet hätte.
Mijn vader vroeg, of wij het antwoord wisten. Mein Vater fragte, ob wir die Antwort wüssten.
Als de inleidende zin in de tegenwoordige tijd staat, gebruikt men géén Konjunktivvormen, tenzij
het voegwoord "dass" wordt weggelaten (dan dus wél Konjunktiv!!)
Hans behauptet, dass sein Vater steinreich ist.
Hans behauptet, sein Vater wäre steinreich.
C Andere gebruiksmogelijkheden
C1 Höflicher Konjunktiv - je wilt iets op een diplomatieke, beleefde manier zeggen
Da dürften Sie sich irren, Herr Maier.
C2 Om een mogelijkheid, waarschijnlijkheid uit te drukken
Das wäre vielleicht möglich
Das könnte gefährlich sein
C3 Om twijfel uit te drukken
Und das wäre denn die richtige Lösung?
15