Een waarderend boor - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Samenvatting
In Aduard stond in de Middeleeuwen het grootste, uit baksteen
opgetrokken klooster van de noordelijke Nederlanden. Gelegen
op een wierde, moet het klooster in een verder vlak land een
indrukwekkend complex zijn geweest. Van hieruit werden grote
delen van de Groninger Ommelanden bedijkt en ontgonnen, wat
bloei betekende voor de gehele regio. Het complex werd aan het
eind van de 16e eeuw ontmanteld en grotendeels gesloopt. Tegenwoordig
herinneren alleen nog de voormalige ziekenzaal – die
thans als kerk in gebruik is – en de straatnaambordjes Abdijstraat
en Kloosterstraat aan het feit dat hier ooit een klooster heeft
gestaan. De ziekenzaal is een rijksbeschermd gebouwd monument.
Een klein gedeelte van het abdijterrein, ter hoogte van de voormalige
abdijkerk, is sinds 1983 een archeologisch monument.
In maart 2009 is er in de oude dorpskern van Aduard, aan weerszijden
van het huidige archeologische monument, een boor- en
proefsleuvenonderzoek uitgevoerd. Het doel van het onderzoek
was te bepalen in hoeverre deze delen in aanmerking komen voor
uitbreiding van het wettelijk beschermde areaal van de hier gelegen
cisterciënzerabdij Aduard. Daarnaast diende het onderzoek
inzicht te geven in de dikte en in de informatiewaarde van het hier
aanwezige puinpakket. Dit om te kunnen komen tot een goede
vrijstellingsrichtlijn.
Het onderzoek werd bemoeilijkt door de beperkte beschikbare
ruimte (vanwege de aanwezige bebouwing en bestrating) en het
opkomende grondwater. Hierdoor kon niet tot de gewenste diepte
worden gegraven. Ondanks deze beperkingen heeft het onderzoek
enkele waardevolle nieuwe gegevens opgeleverd. Zo is vastgesteld
dat het middeleeuwse kerkhof zich verder naar het noorden uitstrekt
dan op basis van eerder uitgevoerde opgravingen werd verwacht.
Ook is er sprake van bebouwingssporen uit jongere perioden.
De uitkomsten van het onderzoek rechtvaardigen uitbreiding van
het wettelijk beschermde monument. Voorgesteld wordt het
gehele terrein tussen het huidige monument en de voormalige
ziekenzaal eveneens wettelijk te beschermen, en te overwegen op
termijn de bescherming uit te breiden tot het gehele vijfhoekige
gebied van de oude dorpskern. Met deze tweede stap is het gehele
complex binnen de omgrachting beschermd. Tot slot is het aan te
bevelen de met het kloostercomplex verbonden elementen, zoals
het ten noorden van het Van Starkenborgh gelegen Aduardervoorwerk,
eveneens te beschermen. Op deze wijze kan een waardevol
middeleeuws kloosterensemble worden veiliggesteld. Een andere
uitkomst van het onderzoek is dat de informatiewaarde van het
aanwezige puinpakket beperkt is. Het advies luidt dan ook de vrijstellingsgrens
te leggen bij 80 cm - Mv.
Samenvatting 5