Kennis maken - TNO

Foto: Witho Worms
Ir. Katja Pahnke:
12 TNO magazine september 2006 TNO Industrie en Techniek

‘Ik ben
iemand
voor lastige
klussen’
Personalia
Werkzaam als: afdelingsmanager Products &
Materials, TNO Industrie en Techniek, Eindhoven
Geboren op: 24 mei 1968 te Zeven (in de
buurt van Seedorf, D)
Opgegroeid: vanaf haar vijfde in Rotenburg-
Wümme (tussen Hamburg en Bremen)
Eindexamen: 1987, Ratsgymnasium, Rotenburg
(D)
Studie: 1988-1990: opleiding tot biologielaborant,
Umweltschutz Nord, Ganderkesee (D)
1994-1999: Chemietechnik/Chemieingenieurwesen,
Fachhochschule Ostfriesland, Emden (D)
Vroegere werkzaamheden:
bij Umweltschutz Nord, Ganderkesee (D):
1990-1991: medewerker biologisch en
fysisch-chemisch laboratorium
1991-1994: hoofd microbiologisch laboratorium
Bij TNO in dienst:
in 1999 als glastechnoloog, Eindhoven
Burgerlijke staat:
sinds 2005 getrouwd met Lars Saalborn, afdelingshoofd
verkoop koel- en aircosystemen bij
een bedrijf in Brüggen (D)
Kind:
Mats (9) (uit eerdere relatie)
Hobby’s:
reizen, lezen, zwemmen.
katja.pahnke@tno.nl
‘Veranderingen gaan soms zo
snel dat mensen het niet meer
kunnen bijbenen. Toch zijn er
continu veranderingen nodig
om het optimale uit een bedrijf
en zijn mensen te halen.
Alleen moet je het “waarom”
goed kunnen uitleggen, want
anders maak je veel onnodige,
negatieve energie los, terwijl
je juist wilt dat mensen met je
meegaan.’
In 1999 kwam chemisch technoloog ir.
Katja Pahnke naar Groningen. Ze is Duitse,
maar spreekt inmiddels uitstekend Nederlands.
Tijdens een vakantie in Mexico kwam ze
in 1993 haar Nederlandse inmiddels ex-vriend
tegen. Drie jaar later werd zoon Mats geboren.
Pahnke studeerde toen nog ‘Chemietechnik/
Chemieingenieurwesen’ in Emden (Duitsland).
Ze besloot om haar afstudeeropdracht in
Nederland te gaan doen bij Philips Lighting
in Winschoten. Haar project Technisch-economische
haalbaarheidsstudie voor het pelletiseren
van glasgemengen gebeurde in samenwerking
met TNO in Eindhoven.
‘Glasgemengen’ klinkt wel erg Duits... Is het niet
‘glasmengsel’?
‘Nee, een glasmengsel zou een mix van glas
zelf zijn, terwijl een glasgemeng een mengsel
is van de grondstoffen voor glas. En voordat je
het gaat vragen... pelletiseren is een voorbehandeling
van de grondstoffen: je gaat van dat
glasgemeng machinaal een soort compacte
knikkertjes rollen. Het materiaal smelt dan
sneller en homogener. Voor dat smeltproces
ben ik toen drie weken bij TNO in Eindhoven
geweest. Drie weken lang reizen vanuit Groningen
en terug, van deur tot deur vier uur. Ik
wist toen niet dat ik dat reizen na mijn afstuderen
nog anderhalf jaar zou gaan volhouden.’
Heb je altijd chemietechniek willen studeren?
‘Ik heb altijd wel willen studeren, maar de
keuze van chemietechniek kwam later. Na
mijn middelbare school heb ik met nog dertig
andere jongeren een vrijwillig ecologisch jaar
gedaan, een project van het ministerie van
Milieu. Het idee erachter is om jongeren te
interesseren in een baan op het gebied van
ecologie. Je werkt in dat jaar bij verschillende
milieuprojecten. Zo heb ik onder andere vier
maanden bosonderhoud gedaan en een tijdje
op een waterlab gewerkt. Na dat jaar ben ik
in 1988 een opleiding tot laborant gaan doen
bij het bedrijf Umweltschutz Nord in Ganderkesee,
de marktleider in microbiologische
bodemsanering. In Duitsland is zo’n interne
bedrijfsopleiding heel gewoon. Normaal was
de opleiding 3,5 jaar, maar ik heb er een jaar
korter over gedaan. Ik heb daarna een half jaar
op het lab gewerkt en ben toen doorgegroeid
naar de functie van hoofd van het microbiologisch
laboratorium. Met mijn eenentwintigste
was dat een pittige baan, maar ook een waardevolle
ervaring. Alleen had ik als labhoofd een
positie die niet bij mijn opleiding hoorde en ik
wilde niet beperkt worden tot een baan bij dit
bedrijf. Dankzij een studiebeurs kon ik in 1994
gaan studeren.’
Een studie microbiologie lag toch meer voor de
hand?
‘Dat is typisch weer iets voor mij: gewoon een
radicaal andere keuze. Microbiologie had ik
aardig onder de knie en ik wilde bewijzen dat
ik ook iets anders kon. Als labhoofd had ik veel
studenten, stagiaires en promovendi begeleid
en ik was de chemiekant steeds leuker gaan
vinden. Bovendien had ik het idee dat je met
die studie beter in de markt lag.’
Dat bleek, want je werd opgemerkt door TNO.
Wat ben je daar gaan doen?
‘Ik ben in 1999 begonnen met een groot internationaal
project van toen 1,4 miljoen gulden
op het gebied van glas-metaal contact. Als
wetenschapper heb ik in het lab zelf metingen
gedaan en ben ook projectleider geweest. Mijn
werkzaamheden schoven steeds meer op in de
richting van klantcontacten en management.
Dat vond ik toch het leukst. In 2002 werd ik
teamtrekker van het acquisitieteam “Glasvormgeven”
van zeven mensen.’
Even terug... waar moet ik aan denken bij “glasmetaal
contacten”?
‘Wat gesmolten glas wordt gegoten in een
mal voor de vormgeving. Die mallen zijn van
metaal of een metaallegering. Vaak zijn ook
smeermiddelen nodig om het glas gemakkelijk
uit de mal te kunnen “lossen”. Dus het glas
mag niet vastkleven, er mogen geen defecten
aan het glasoppervlak ontstaan en er mogen
ook geen stukjes metaal worden losgerukt.
Het was een groot, complex project, waaraan
behalve Philips andere bedrijven uit Frankrijk,
Duitsland, Italië en Amerika meededen. Ze
hadden allemaal te maken met verschillende
glasproductieprocessen en het is me toch gelukt
om daar de gemeenschappelijke dingen
uit te halen.’
TNO Industrie en Techniek TNO magazine september 2006 13

Begin 2005 werd je afdelingsmanager ‘Products
& Materials’.
‘Ik moest van zeven deelstukken uit oude
TNO-afdelingen één nieuwe afdeling maken
met in totaal veertig mensen, verspreid over
Eindhoven en Enschede. In feite zijn het
deelstukken, die vooral het oude bekende
TNO-stempel hebben: testen en onderzoeken
van materialen, producten en productieprocessen,
en ook bijvoorbeeld een onafhankelijk
advies geven in schadezaken. De grotere
groepen – zes tot negen mensen – werken op
het gebied van glas, polymeren, textiel, tapijt
en fysisch-chemisch onderzoek. Daarnaast
zijn er kleinere groepjes actief in meubelen,
leer en schoenen en ook op het gebied van
“personal care” – zeg maar scheeronderzoek
– en “persoonlijke beschermingsmiddelen”,
zoals veiligheidsschoenen en hockeymaskers.
We zijn nu anderhalf jaar bezig. Achter
een paar aandachtsvelden zetten we een
punt, terwijl we andere onderdelen beter
in de markt willen zetten. Het is een zware,
dynamische, maar ook zeer uitdagende klus
– ook vanwege de gevoelens van de betrokken
mensen. Hoe ga je daar mee om, hoe laat
je ieder in zijn waarde, hoe haal je het beste
uit mensen en hoe kun je toch stappen zetten
naar een grotere eenheid, gericht op de
toekomst?’
Wat zijn die toekomstperspectieven?
‘Alle medewerkers zijn experts op hun eigen
terrein en hebben hun eigen netwerk. Ieder
marktsegment heeft met totaal andere pro-
Favoriet project
Een onderdeel van het glas-metaal project
was het ontwikkelen van een laboratoriumglaspers,
waarbij je in het klein het proces
van glasvormgeving kunt nabootsen. De
bouw en het testen gebeurde bij een tweemansbedrijfje
in Waalre. Dat was in de
periode dat Katja Pahnke nog in Groningen
woonde. ‘Een paar weken sliep ik op een
matras in het kantoortje boven de hal waar
de pers stond. Ik leefde toen in een soort
flow. Je werkte door totdat je klaar was,
eerst met het bouwen en later met het
testen. Soms werkten we ’s nachts door en
dan pitte ik overdag op dat matrasje. En als
we weer een tussentijds succesje hadden,
dan gingen we dat vieren met een etentje.
Ik ben er nog trots op dat ik, met toen een
kind van anderhalf, dat voor elkaar kon
krijgen.’
ducten en hieraan gestelde eisen te maken.
Een algemene trend is dat we meer willen
gaan betekenen voor het Nederlandse
midden- en kleinbedrijf, maar ook steeds
internationaler willen gaan opereren.
Veel producten worden steeds kleiner en
ze worden ook sneller geproduceerd; de
kwaliteits- en veiligheidseisen aan materialen
en producten worden steeds strenger
volgens internationale normen. Zo krijgen
producten vaak een CE-label: getest volgens
Europese normen. Bij kunststof kun je ook
denken aan “restlevensduur”. Denk bijvoorbeeld
aan een kunststofleiding in de grond,
want als die nog tien jaar langer mee kan
dan begroot, krijg je een fikse kostenbesparing.
Uiteraard moet het een verantwoord
advies zijn. Door onze brede, specifieke
expertise en ervaring hebben we een zeer
goede naam in de markt. Daarnaast moeten
we onze kennis opbouwen en verder exploiteren
buiten onze grenzen. Hiervoor moet
je de markt goed in de gaten houden en je
eigen toegevoegde waarde bieden om te
kunnen blijven concurreren. Welke nieuwe
kennis haal je in huis en op welk gebieden
zet je nu in...? Hoe complexer, hoe leuker
– vind ik – maar ook hoe moeilijker.’
Wat is je belangrijkste punt van zorg?
‘Soms gaan de veranderingen zo snel dat
mensen het niet meer kunnen bijbenen.
Iemand zou ook even op adem moeten kunnen
komen. Toch zijn ook bij TNO continue
veranderingen nodig om het maximale
eruit te halen, de klanten optimaal te kunnen
bedienen en met de tijd mee te kunnen,
maar je moet het “waarom” goed, geduldig
en grondig uitleggen. Als mensen de bedoelingen
erachter niet snappen, krijg je
te maken met zoveel onnodige, negatieve
energie en dat terwijl je juist wilt dat mensen
meegaan.’
Je hebt de Duitse nationaliteit. Is dat een voordeel?
(Ze lacht) ‘Ik heb hier zeven jaar in een auto
Ir. Katja Pahnke:
‘Eigen toegevoegde
waarde bieden om te kunnen
blijven concurreren’
met een Duits nummerbord gereden. Mijn
ex reed er ooit ook in en zei toen: “Ik begrijp
nu pas wat je soms meemaakt.” Je wordt
gesneden op de weg en mensen schelden je
uit. Toch als je – als anonieme Duitser – probeert
Nederlands te leren en je verdiept in de
mentaliteit, dan wordt dit juist weer enorm
gewaardeerd. Ik voel me in Nederland meer
dan thuis; het is uiteraard ook mijn eigen
keuze om hier te blijven. Binnen TNO vinden
ze het – geloof ik – wel grappig dat ik een accent
heb en soms dingen anders vertaal dan
normaal. We hebben qua klanten een heel
internationale cultuur. En ik ervaar dat ik me
vaak sneller in buitenlandse gasten kan verplaatsen,
omdat ik zelf in een andere cultuur
ben opgegroeid. Natuurlijk is het handig voor
contacten met Duitsers, maar ook met andere
buitenlandse klanten. Kijk, veel Nederlanders
komen met een grapje binnen, dat wordt vaak
niet gewaardeerd. Ze praten ook veel, en vaak
vooral om de hete brij heen. Ik ben meestal directer
en kan een combinatie van “Fingerspitzengefühl”
en “Gründlichkeit” toevoegen. En
– dat staat los van mijn Duits-zijn – TNO Industrie
en Techniek en haar klanten zijn een echt
mannenbolwerk. Je moet wel “je mannetje
kunnen staan”. Dat is voor mij geen probleem.
En ik profiteer er juist van dat ik vrouw ben,
want voor veel mannen is een vrouw vaak een
verrassend welkom.’
Als je dit beroep niet had gehad, wat zou je dan
gedaan hebben?
‘Ik zou dan bedrijfspsycholoog zijn geworden:
mensen coachen en conflicten tussen
mensen oplossen. Eigenlijk zou ik graag ook
psychologie willen studeren en meer zicht
willen krijgen op hoe mensen keuzes maken.
Ik vind het namelijk boeiend om mensen te
kunnen motiveren en dan ineens die glinstering
in hun ogen te zien. Heerlijk! En... ik zou
meubels willen restaureren – iets met mijn
handen doen, dan zie je aan het eind van de
dag een concreet product.’
Dik Binnendijk
14 TNO magazine september 2006 TNO Industrie en Techniek