-1- Acta boek der Nederduits Gereformeerde ... - Vanelzelingen.eu

In alle plaatselijke gemeente behoorde een kerkeraad te zijn. Deze zou bestaan uit een dienaar
des woords of predikant met een aantal ouderlingen, in kleinere gemeenten mochten ook de
diaconen deel uit maken van de kerkeraad, en deze kerkeraad behoorde wekelijks te vergaderen.
De gemeente koos de ouderlingen en diakenen uit een dubbeltal, die onder het afleggen van
een gelofte na openbare gebede in hun dienst werden bevestigd.
De predikant werd voor zijn leven benoemd (tenzij hij elders werd beroepen), maar voor ouderlingen
en diakenen was slechts een aaneengesloten ambtstermijn van twee jaar mogelijk.
De taken van een predikant waren de prediking en de bediening van de sacramenten, ook het
uitleggen van de Heidelbergse catechismus (als samenvatting van de z.g.n. kerkelijke christelijke
leer) behoorde daar bij. Maar ook het sluiten en inzegenen van huwelijken, en samen
met de kerkeraad de z.g.n. kerkelijke censure of kerkelijke tucht uit oefenen.
De kerkelijke tucht was duidelijk sterk gericht op verzoening, als dat echter niet lukte, was
een van de weinige straffen die men kon opleggen, enige tijd onthouding van het avondmaal,
wat dan ook regelmatig gebeurde. Maar kon uiteindelijk bij hardnekkige zondaren leiden tot
afsnijding of kerkelijke ban.
Aan de lidmaten die verhuisden naar andere gemeenten, werd een attestatie of getuigenis van
rechte leer en goede levenswandel afgegeven, bekrachtigd met het zegel van de gemeente.
De proefpredikatie was de proefpreek gehouden de dag voor het avondmaal (nachtsmaalsavond),
dit was een beproeving der godsdienstige gemoedsgesteldheid der gemeente, waarna
een onderzoek naar eventuele openlijk begane zonde volgde
Ds. Hermanus Ambrosij Schevenhuisen, start met het inschrijven van de kerkenraads handelingen
in het jaar 1631. Waarschijnlijk hebben zijn voorgangers dat ook wel gedaan, daar is
echter niets van bewaard gebleven.
Deze naar het overkomt voortreffelijke predikant start met 98 lidmaten, en heeft er 2 jaar later
al bijna 140 lidmaten. Terwijl toch de omstandigheden voor hem bijzonder slecht zijn, de 80
jarige oorlog was nog volop bezig en er werd door de vijand in deze streek jacht gemaakt op
de predikanten. Schevenhuisen was daarom ‘s nacht meestal aan de overkant van de rivier in
Gorinchem, hij kwam alleen naar Werkendam om te prediken en te dopen, en dat gebeurde
dan bij de Redoute op Zevenhuizen en als het in de kerk gebeurde was dat ook onder bescherming
van de soldaten van Kapitein van Nes.
De tekst van de akten zijn sterk fonetische, maar dat komt omdat er nog geen sprake was van
een gestandaardiseerde spelling. Deze komt er pas in 1804. De eerste predikanten schreven
eigenhandig hun notulen wat nog wel eens wat moeilijk overkomt. Achter in het boek staat
een verklarende woordenlijst van de meeste vreemde en verouderde woorden. Opvallend zijn
ook de namen van de dominees in die tijd. Zij probeerde in die tijd hun naam zo veel mogelijk
latijns te laten klinken. Ook de manier waarop ze hun namen opschreven valt op, steeds een
beetje anders.
De in de stukken gebruikte afkortingen zijn door mij vet aangevuld, behalve de patronymica.
Ook heb ik sommige woorden waarin bewust of onbewust letters ontbreken, deze voor de
leesbaarheid ook vet aangevuld.
Dat ook de dominee met zijn kerkenraad een vakjargon hadden is begrijpelijk. Het meest gebruikte
in dit geval “is binnen gestaan” waarmee bedoeld wordt dat een persoon in de consistoriekamer
moest verschijnen (en letterlijk staan) voor de tafel waarachter de heren van de
kerkenraad zaten, voor een ondervraging of een vermaning.
-2-