LUSERN KONING VAN DIE VOERE - NOVA FEEDS

April 2007
LUSERN – KONING VAN DIE VOERE
Jeanne Griffiths
Lusern is meesal bekend as ‘n baie goeie ruvoer wat met sukses in herkouer-diëte gebruik
kan word. Baie melkboere glo dan ook tereg dat ‘n kilogram of twee goeie lusern in ‘n
melkbeesrantsoen ‘n ekstra liter of wat in die melktenk kan beteken. Daar is egter ‘n logiese
verduideliking vir hierdie respons, en dit is nie net as gevolg van die goeie ruvoer nie…. Lusern het
vandag ook ‘n definitiewe plek as proteïenbron in ons gevorderde melkbeesrantsoene, veral in ‘n tyd
waar die grondstofkoste van algemene proteïenbronne soos soja oliekoek ens. ‘n opwaartse tendens
toon. Met behulp van die gevorderde voerformuleringsprogramme soos die wat voermaatskappye
vandag gebruik kan goeie kwaliteit lusern met welslae in rantsoene vir melkbeeste benut word.

April 2007
Die vraag is egter: wat is goeie lusern? Goeie lusern het ‘n redelike lae NDF-inhoud (neutraal bestande
vesel) en ‘n hoë proteïen-inhoud. Goeie kwaliteit lusern word gekenmerk deur ‘n hoë blaar : stingel
verhouding. Die energie- en proteïenwaarde van blare is aansienlik hoër as die van die stingels. Die
kwaliteit van lusern word grootliks bepaal deur die wyse waarop die lusern geproduseer is. Lusern
produksie is ‘n kuns en vandag verg dit ‘n hoogs wetenskaplike en gedissiplineerde aanslag om dit
suksesvol te kan doen. Oor die algemeen is dit nie die melkboer se probleem nie, want lusern word
meesal in die sentrale dele van ons land geproduseer terwyl melkery toenemend in die kus areas bedryf
word. Lusern moet dus aangekoop word en oor groot afstande vervoer word na die melkerye toe. Dit
maak van lusern ‘n duur ruvoer, maar ‘n goedkoper proteïenbron, mits die kwaliteit daarvan reg is.
Die doel dan van hierdie artikel is om na ‘n paar punte in die produksie proses te kyk wat die melkboer
nie altyd van bewus is nie, maar wat uiteindelik die kwaliteit van die produk wat gelewer word bepaal.
Eerstens is die keuse van die kultivar belangrik. Die kultivar moet geskik wees vir die klimaat en omgewing
waar dit gevestig gaan word.
Fig. 1: Die regte keuse van kultivar is belangrik
Daarna is dit belangrik dat die oppervlak waar die lusern gesaai word baie plat en gelyk moet wees. Elke
plantjie word dan op presies die regte hoogte gesny sonder om nuwe groei te belemmer. As die land
ongelyk is gaan daar meer sand in die lusern wees wat ‘n negatiewe effek op die voedingswaarde sal
hê.
2

April 2007
Die stadium van groei waarop lusern gesny moet word is baie belangrik. Indien die lusern te laat gesny
word, raak die plant “hard” as gevolg van lignifikasie van die veselfraksie. Dit het tot gevolg dat die
verteerbaarheid en derhalwe die energiewaarde dan daal. Hiermee saam kan ‘n daling in die proteïeninhoud
gepaard gaan. Die regte snystadium is net voor die lusern begin blom, maar definitief nie later as
vroeë blom nie. Indien daar dus tekens van die kenmerkende bloupers blommetjie in hooibale te sien is,
is dit ‘n goeie aanduiding dat die lusern te laat gesny is.
Fig. 2: Lusern se kenmerkende blommetjie
Die proses van platsny opsigself is ook nie so eenvoudig nie. Die plant moet op ‘n spesifieke hoogte, wat
vooraf bepaal word, afgesny word om te verseker dat groei volhoubaar sal wees.
Die stingel van die lusernplant is met ‘n dun lagie was bedek wat vogverlies beperk. Wanneer die lusern
egter gesny word, is dit belangrik dat dit so gou moontlik uitdroog tot op ‘n punt waar dit gebaal kan word
sonder dat die voginhoud van die baal te hoog is. Kondisionering van die plant gedurende die sny-proses
behels dat die plant deur ‘n stel rollers gekneus word en sodoende maak dat die stingel vinniger kan
uitdroog.
3

April 2007
4
Fig. 3: Lusern word plat gesny en in netjiese rye gegooi op ‘n land
Fig. 4: Rollers en lemme op ‘n platsnyer

April 2007
Nadat die lusern platgesny is, word dit vir 4 tot 6 dae op die land gelaat om droog te raak. Dit mag nodig
wees om dit om te draai sodat die onderste lusern ook droog kan word, maar hantering moet verkieslik
tot ‘n minimum beperk word om blaarverlies te voorkom.
Fig. 5: Lusern word op die land gelaat vir 4 – 6 dae om droog te raak
Wanneer die lusern droog genoeg is kan dit gebaal word. Die geheim hier is om die lusern te baal terwyl daar dou
op die blare is. Dou laat kleef die blare aan die stingels. Goeie produsente monitor die doupunt deur die nag en
baal dan lusern snags of soggens vroeg wanneer dit ‘n gunstige vlak bereik.
5

April 2007
Fig. 6: Lusern word vroeg oggend gebaal
Fig. 7: Die vog-inhoud van die klaar gebaalde lusern moet deurentyd gemonitor word
6
Die vog-inhoud van die bale
moet gemonitor word om
seker te maak dat lusern
nie te nat gebaal word nie.
Nat gebaalde lusern is ‘n
uitstekende omgewing vir
die groei van swamme en
kan baie nadelig wees. Nat
gebaalde lusern wat gemuf
is, is nie geskik vir voeding
van melkbeeste nie en indien
dit wel gevoer word, kan dit
‘n baie nadelige invloed op
die gesondheid en prestasie
van die koeie hê.

April 2007
Die produk wat uiteindelik op ‘n melkplaas beland moet dus verkieslik ‘n mooi groen kleur hê alhoewel
verkleuring buite om die baal in orde is. Die lusern moet nie te stokkerig wees nie, maar blaarryk en sag
sodat dit gemaklik met die hand gebreek kan word.
Dit is duidelik dat die produksie van hoë gehalte lusern baie harde werk verg. Daarbenewens word
goeie kwaliteit lusern vroeër gesny wat die opbrengs per hektaar verlaag. Melkboere moet dus bereid
wees om meer vir goeie kwaliteit lusern te betaal. Hoër melkproduksie vergoed egter vir hierdie hoër
kostes.
Begin kyk sommer vandag nog na die kwaliteitseienskappe van die lusern op jou plaas en vra gerus jou
tegniese adviseur om dit te laat ontleed om die gehalte daarvan te bepaal.
7

KWALITEITSTANDAARDE VIR
LUSERNHOOI
Bernard van der Merwe
Die Nasionale Lusern Organisasie het onlangs ‘n nasionale graderingstelsel vir lusernhooi
g e f i n a l i s e e r. Vo l g e n s P r o f H e n t i e v a n d e r M e r w e ( U O V S ) , f o k u s d i e s t e l s e l o p a k k u r a t e
monsterneming en vinnige en akkurate ontleding (NIR). Lusernhooi word geklassifiseer volgens
neergelegte kwaliteitstandaarde soos aangedui in die tabel. Die aangeduide fraksies word
gebruik om ‘n Lusernkwaliteitsindeks (LKI) te bereken wat ‘n aanduiding gee van die hooi se
voerwaarde. Die riglyne vir die fraksies dien as ‘n breë beskrywing van elke graad en die LKI
alleen sal die graad bepaal.
Tabel 1: Kwaliteitstandaarde vir lusernhooi (waardes op 100% DM basis)
Graad/
klas
Prima
1
2
3
LKI
April 2007
RP
%
> 116 > 20
18-20
116-93
> 18
16-18
92-65 > 16
14-16
< 65
< 14
11-14
SBV
%
NBV IVOMD
% %
Vog
%
Vreemde
Materiaal
< 33 < 40 > 71 < 16 Afwesig
33-38 40-46 68.6-71.0 < 16
39-42 47-51 66.4-68.5
> 42
> 51
< 66.4
< 16
< 16
Afwesig
Aanwesig
Aanwesig
LKI = Lusernkwaliteits-indeks
RP = Ruproteien
SBV = Suurbestande vesel
NBV = Neutraalbestande vesel
IVOMD = In vitro - verteerbaarheid
van organiese materiaal