Informatie over domeinconcessie

Domeinconcessie – informatie – 1 januari 2013
Algemeen
DOMEINCONCESSIE
Domeinconcessie wordt in verband gebracht met artikel 1712 BW. Het betreft een bijzondere categorie
van huurovereenkomst (contract sui generis). De inhoud kan vrij worden bepaald. De overheid behoudt
zich het recht om de overeenkomst te beëindigen wegens algemeen belang (opnemen in contract) 1 .
Bodemdecreet: Vlaams decreet van 27 oktober 2006 (BS 22 januari 2007- erratum BS 20 februari 2007)
betreffende de bodemsanering en de bodembescherming;
1 Begrip domeinconcessie
Bij een domeinconcessie verleent de overheid door middel van een overeenkomst een persoon het
recht om een gedeelte van het openbaar domein of privé-domein tijdelijk en op een wijze die het recht
van anderen uitsluit, in gebruik te nemen. De concessie kan steeds door een reden, geleend aan het
openbaar belang, eenzijdig herroepen worden door de overheid. De concessie wordt verleend los van
elke exploitatie van een openbare dienst. Het gaat immers niet om een taak van algemeen belang die de
overheid bestendig gerealiseerd wil zien. Het accent ligt eerder op het gebruik van een domein.
Voorbeelden van domeinconcessies kunnen zijn:
• sportaccommodaties 2 ;
• culturele centra;
• horecaondernemingen, tavernes, cafés.
Hierbij dient opgemerkt dat het niet altijd duidelijk is of het een zuivere domeinconcessie betreft. Als de
domeinconcessiehouder een activiteit ontplooit die nauw verband houdt met het algemeen belang
(bijvoorbeeld inzake cultuur of sport) en/of wanneer de overheid bepaalde lasten oplegt, wordt de grens
vaag. Wanneer de overheid samen met de domeinovereenkomst ook een (openbare) dienst concedeert,
en de wederpartij ook een recht van exploitatie heeft, zal er (tevens) sprake zijn van een concessie van
(openbare) dienst 3 .
Naast een domeinconcessie bestaat er ook een concessie van openbare dienst. Dit is een
administratief contract waarbij de overheid een particulier of een publiekrechtelijk orgaan er tijdelijk mee
belast een openbare dienst onder haar gezag en met nakoming van de door de overheid gestelde
voorwaarden op eigen risico te beheren tegen een vergoeding die in beginsel op de gebruiker wordt
verhaald. De concessie hoeft niet noodzakelijk gepaard te gaan met een privatieve bezetting van het
openbaar domein. Voorbeelden zijn:
• de watervoorziening
1 S. Van Garsse, ‘De concessie in het raam van de publiek-private samenwerking’, Die Keure, 2007, p. 691-692.
3 S. Van Garsse, ‘De concessie in het raam van de publiek-private samenwerking’, Die Keure, 2007, p. 358-362.
1

Domeinconcessie – informatie – 1 januari 2013
• dringend ziekenvervoer
• tram-of metro-exploitatie.
Tot slot is er de concessie van openbare werken. Een concessie van openbare werken slaat op een
nog te bouwen project waarbij de aannemer belast wordt met de uitvoering van het werk, met de
conceptie van het werk en met de uitbating van het uitgevoerde project. De overheid is eigenaar van het
bouwwerk. Een typisch voorbeeld van een concessie van openbare werken is bv. het bouwen door een
privé-aannemer van een parkeergarage én de uitbating van deze garage gedurende een bepaalde tijd.
Deze concessie ressorteert onder de wetgeving inzake overheidsopdrachten van 24 december 1993.
2 Goederen die in concessie kunnen gegeven worden
De gemeentebesturen en de OCMW’s kunnen zowel goederen van het openbaar domein als van het
privé-domein in concessie geven.
Wat de goederen van het openbaar domein betreft, is het zo dat deze in principe onvervreemdbaar zijn
en er daarom geen/moeilijk zakelijke rechten kunnen toegekend worden 4 . Zij kunnen echter wel het
voorwerp zijn van privatieve ingebruiknemingen. Dit voor zover deze ingebruiknemingen niet
onverenigbaar zijn met de bestemming van die goederen. Zo een ingebruikneming kan resulteren in een
domeinconcessie. De concessie kan steeds door een reden geleend aan het openbaar belang, eenzijdig
worden herroepen. Goederen van het openbaar domein kunnen niet in huur gegeven worden 5 . Het
vestigen van een handelshuur op een openbaar domeingoed kan bijgevolg niet. (ook geen persoonlijke
rechten)
De goederen van het privé-domein kunnen zowel in huur als in concessie gegeven worden. Concessie
is een precair gebruiksrecht dat kan herroepen worden. Bij de verhuring van zaken daarentegen wordt
een persoonlijk recht verleend en verbindt de verhuurder er zich toe de huurder gedurende een zekere
tijd het genot te verstrekken van een bepaald onroerend goed tegen een bepaalde prijs. De regels van
het Burgerlijk Wetboek zijn hierop van toepassing. De huur kan bijgevolg niet zo maar herroepen worden.
Om te bepalen of het al dan niet over een openbaar domeingoed gaat, kan o.a. nagegaan worden of het
bestuur onroerende voorheffing op het kadastraal inkomen van het goed moet betalen. Indien er geen
kadastraal inkomen berekend is, moet het goed worden beschouwd als behorend tot het openbare
domein.
Verder kunnen zowel gronden als infrastructuren in concessie gegeven worden.
Een loutere levering van dranken die niet gepaard gaat met bv. de exploitatie van een cafetaria, vormt
echter geen concessie maar wel een overheidsopdracht waarop de bepalingen van de wet van 24
december 1993 onverkort van toepassing zijn.
3 Onderscheid tussen handelshuur en concessie
4 Het Hof van Cassatie laat bepaalde zakelijke rechten (erfdienstbaarheden, opstalrecht) op het openbaar domein toe
voor zover die zakelijke rechten niet onverenigbaar zijn of worden met de bestemming van het goed (Anthony
Logghe, Alain François, Kaat Leus (eds), ‘Ondernemen met de overheid – publiek-private samenwerking’, die
Keure, 2010, p. 121); Wettelijke en decretale initiatieven om zakelijke rechten te kunnen vestigen op openbaar
domein: PPS-decreet, art. 191 gemeentedecreet, art. 185 provinciedecreet.
5 Cass., 25 september 2000: openbare domeingoederen kunnen niet worden gehuurd of verhuurd.
2

Domeinconcessie – informatie – 1 januari 2013
handelshuur
• Burgerlijk Wetboek artikels 1714 tot 1762
bis en handelswet van 30 april 1951
concessie
• administratief recht
• privé-rechtelijk contract • geen overeenkomst naar burgerlijk recht,
wel een administratief contract (artikel 537
B.W.)
• enkel privé-domein • zowel privé- als openbaar domein
• duur minstens 9 jaar • voorlopig en essentieel eenzijdig
herroepelijk karakter door redenen
geleend aan het algemeen belang
• bestemd voor kleinhandel/ ambachtelijk
bedrijf én bestemming werd stilzwijgend
/uitdrukkelijk aangegeven bij het sluiten
van de overeenkomst of in de loop ervan
uitdrukkelijk aanvaard
4 Lokaal bestuur: bevoegdheid en procedure
4.1. Gemeente
4.1.1. Bevoegdheid
• indien privé-domein, ernstige en
belangrijke reden opgeven waarom het
bestuur zich niet kan binden voor een
zekere termijn
Gemeenteraad (artikel 43, § 2, 12° en art. 57, §3, 1° en 8°, c van het gemeentedecreet van 15 juli 2005)
De gemeenteraad bepaalt de contractvoorwaarden voor concessies van meer dan negen jaar.
College burgemeester en schepenen (artikel 57, § 3, 1° en 8°,c van het gemeentedecreet van 15 juli
2005)
Het college van burgemeester en schepenen is bevoegd om een concessie te verlenen én de
contractvoorwaarden te bepalen, tenzij de gemeenteraad algemene regels heeft bepaald, als:
- het een overeenkomst betreft van minder of gelijk aan 9 jaar (daad van beheer) (art. 57, §3, 1° GD);
- het een overeenkomst van meer dan negen jaar betreft (daad van beschikking) en nominatief is
opgenomen in het vastgestelde budget (art. 57, §3, 8°, b GD)
Sinds 1 januari 2013 kan het college van burgemeester en schepenen immers ook beslissen over
concessies van meer dan negen jaar (daden van beschikking), maar de gemeenteraad beslist in dat
geval over de contractvoorwaarden.
4.1.2. Procedure
4.1.2.1. Principiële beslissing
De principiële beslissing wordt genomen door het college van burgemeester en schepenen volgens zijn
bevoegdheid zoals uiteengezet onder punt 5.1.1.
3

Domeinconcessie – informatie – 1 januari 2013
De principiële beslissing bepaalt onder andere:
- welk onroerend goed het betreft;
- welke, de mate waarin, publiciteit wordt gevoerd;
- let op: de voorwaarden van de overeenkomst worden door de gemeenteraad bepaald.
4.1.2.2. Voorbereiding (Uitvoering)
De voorbereiding//uitvoering van de beslissing om een bepaald onroerend goed in concessie te geven,
komt steeds toe aan het college van burgemeester en schepenen.
Deze beheersbevoegdheid kan gedelegeerd worden aan de gemeentesecretaris, die deze bevoegdheid
op zijn beurt kan delegeren aan andere personeelsleden (artikel 58 gemeentedecreet).
In het kader van een behoorlijk bestuur is het wenselijk om alleszins de nodige publiciteit te voeren bij het
aangaan van een concessieovereenkomst, tenzij er bijzondere redenen aanwezig zouden zijn. In principe
dient de aanbieding openbaar te gebeuren zodat alle mogelijk geïnteresseerden de kans hebben om een
bod te doen. Een beperkte publiciteit kan enkel als daar goede redenen voor zijn, zoals sociale of
financiële.
De wetgeving inzake overheidsopdrachten is niet van toepassing op een domeinconcessie. Daarom kan
de overheid in principe de concessie onderhands toestaan. De overheid is wel begrensd door het
gelijkheidsbeginsel vervat in artikel 10 van de Grondwet. Dit houdt in dat de overheid de verplichting heeft
om elke gegadigde als gelijke te behandelen en een gelijke kans op het verkrijgen van een concessie te
geven. De aanbiedingen moeten minstens effectief vergeleken worden. Dit is trouwens ook in het
financieel belang van de gemeente. De regels die een behoorlijke besluitvorming bevorderen moeten
zowel in het belang van de overheid als in het belang van de gegadigden voor de concessie, nageleefd
worden.
De huurprijs wordt ook best vastgesteld op basis van een schattingsverslag over de waarde.
4.1.2.3. Definitieve beslissing
Het college van burgemeester en schepenen neemt de definitieve beslissing voor de concessie. Voor
overeenkomsten van meer dan negen jaar, gebeurt dat conform de contractvoorwaarden die de
gemeenteraad heeft bepaald.
4.1.2.4. Afsluiten overeenkomst
Het college van burgemeester en schepenen kan de overeenkomst afsluiten en ondertekenen. Hieronder
een overzicht van de ondertekeningsbevoegdheid zoals geregeld in art. 182 t.e.m.184 van het
gemeentedecreet.
Stukken Ondertekening door Delegatie aan
College (CBS)
Burgemeester én Één of meer leden van het CBS; uitz:
notulen
gemeentesecretaris Één of meer personeelsleden van de
gemeente; Uitz: notulen
4

Domeinconcessie – informatie – 1 januari 2013
4.1.3. Betwistingen
De beslissingen van de raad en van het college van burgemeester en schepenen betreffende concessies
zijn onderworpen aan het algemeen bestuurlijk toezicht (art. 248 t.e.m. 261 van het gemeentedecreet).
Hoewel de domeinconcessie eenzijdig herroepbaar is, doet zij tussen de overheid en de concessiehouder
toch rechten van contractuele aard ontstaan. Die behoren in geval van geschil tot de bevoegdheid van de
rechtbanken en hoven. Wanneer de domeinconcessie eenzijdig ingetrokken wordt door de overheid door
een reden van openbaar belang, waarvoor de gemeente moet zorgen, kan de titularis alzo een vordering
instellen voor de rechtbank om eventueel geleden schade te doen vergoeden.
4.2. OCMW
4.2.1. Bevoegdheid
Concessies van meer dan negen jaar worden als een beschikkingsdaad beschouwd. Daarvoor zal steeds
de ocmw-raad bevoegd zijn. Dit volgt uit artikel 52, lid 2, 18° van het decreet van 19 december 2008
betreffende de organisatie van de openbare centra voor maatschappelijk welzijn (ocmw-decreet).
Als de verrichting echter nominatief in het vastgestelde budget is opgenomen, kan de ocmw-raad de
bevoegdheid wel overdragen aan het vast bureau, aan een bijzonder comité of aan de secretaris van het
openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn.
Enkel voor concessies van minder of gelijk aan negen jaar kan de ocmw-raad de bevoegdheid
overdragen. De ocmw-raad kan beheersdaden immers steeds overdragen aan het vast bureau, aan een
bijzondere comité of aan de secretaris van het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn (art. 52
ocmw-decreet).
4.2.2. Procedure
Verder verloopt de procedure tot verlenen van een concessie analoog met de procedure voor de
gemeente, beschreven onder punt 4.1.2.
Het is de voorzitter van de ocmw-raad die de beslissingen van de ocmw-raad uitvoert (art. 58 ocmwdecreet).
Artikels 183 t.e.m. 185 van het ocmw-decreet bepalen wie bevoegd is om bijvoorbeeld stukken, akten van
het ocmw te tekenen. Hieronder een overzicht.
Stukken Ondertekening door Delegatie aan
Ocmw-raad, VB, BC
4.2.3. Betwistingen
Voorzitter ocmw-raad én Één of meer leden van de ocmw-raad;
uitz: notulen
Secretaris ocmw Één of meer personeelsleden van het
ocmw; Uitz: notulen
Idem als onder punt 5.1.3, maar met toepassing van artikels 248 tot en met 264 van het ocmw-decreet.
5

Domeinconcessie – informatie – 1 januari 2013
4.3. Eredienst
De uitleg hieronder heeft het over de kerkfabriek en kerkraad. Deze uitleg geldt ook voor de andere
erediensten. De benaming varieert naargelang de eredienst:
• kerkfabriek: rooms katholieke kerkfabriek, protestantse kerkgemeente, orthodoxe
kerkfabriek, islamitische gemeenschap, anglicaanse kerkfabriek, Israëlitische gemeente;
• kerkraad: bestuursraad, kerkfabriekraad, comité
4.3.1. Bevoegdheid
De kerkraad beslist over alle handelingen van beheer en van beschikking van de goederen die
toebehoren aan de kerkfabriek of die ter beschikking zijn gesteld van de eredienst. Ze stelt de
voorwaarden vast volgens welke daden van beheer en van beschikking kunnen worden gesteld (art. 34
eredienstendecreet van 7 mei 2004).
De bekendmakingen, de akten en de briefwisseling van de kerkfabriek worden ondertekend door de
voorzitter en medeondertekend door de secretaris (art. 15 eredienstendecreet).
4.3.2. Procedure
In tegenstelling tot de bevoegdheden, verloopt de procedure tot verlenen van een huurrecht analoog met
de procedure voor de gemeente, beschreven onder punt 4.1.2.
De voorzitter en de secretaris, die samen optreden, zijn belast met de uitvoering van de besluiten van de
kerkraad.
Artikel 15 van het eredienstendecreet bepaalt wie bevoegd is om bijvoorbeeld stukken, akten te tekenen.
Hieronder een overzicht.
Stukken Ondertekening door Wordt bij verhindering vervangen door
Kerkraad
4.3.3. Betwistingen
Voorzitter kerkraad én Oudste lid in leeftijd van de kerkraad
Secretaris kerkraad Jongste lid in leeftijd van de kerkraad
Idem als onder punt 4.1.3, maar met toepassing van artikels 57 tot en met 63 van het eredienstendecreet.
5. Vereiste stukken
Het Vlaams decreet van 27 oktober 2006 (BS 22 januari 2007- erratum BS 20 februari 2007) betreffende
de bodemsanering en de bodembescherming (bodemdecreet) heft het Bodemsaneringsdecreet op.
Het treedt, samen met een nieuw VLAREBO (BS 22 april 2008: BVR van 14/12/2007 houdende
vaststelling van het Vlaams reglement betreffende de bodemsanering en de bodembescherming, zoals
gewijzigd), dat het oude VLAREBO opheft, in werking op 1 juni 2008.
6

Domeinconcessie – informatie – 1 januari 2013
Tot en met 31 mei 2008 kon iedere "fysieke" overdracht van een terrein van de ene partij naar de andere
maar gebeuren op voorwaarde dat de overdragende partij de verwervende partij voldoende informeerde
over de kwaliteit en samenstelling van de grond. Dit deed zij door het voorleggen van een bodemattest
(= uittreksel uit zgn. grondeninformatieregister), beheerd door OVAM.
Op 1 juni 2008 wijzigde echter de definitie van "overdracht van gronden" (artikel 2 Bodemdecreet),
waardoor het aanvragen en neerleggen van een bodemattest enkel nog verplicht is voor het aangaan,
afsluiten of overdragen van een zakelijk recht.
Artikel 2, 18° van het Bodemdecreet definieert “overdracht van gronden” als volgt :
a) de overdracht onder levenden van het eigendomsrecht op een grond ;
b) het vestigen onder levenden van een recht van vruchtgebruik, een erfpacht of opstalrecht op een
grond, en het onder de levenden beëindigen van deze op voormelde wijze gevestigde rechten ;
c) het aangaan of het beëindigen van een concessie op een grond ;
d) de overdracht van het eigendomsrecht op een grond en de beëindiging van een recht als vermeld
in b) of c), ingevolge de ontbinding van een rechtspersoon ;
e) de overdracht onder levenden van een recht vermeld in b) of c) ;
f) de fusie van rechtspersonen, de splitsing van rechtspersonen en de met fusie of splitsing
gelijkgestelde verrichtingen waar de rechtspersoon of de rechtspersonen waarvan het vermogen zal
overgaan eigenaar is van grond of houder is van een recht als vermeld in b) of c) ;
g) de inbreng of de overdracht van een algemeenheid of een bedrijfstak, voor zover daartoe een recht als
vermeld in a), b) of c), behoort ;
h) het opstellen van de statuten van het gebouw als vermeld in artikel 577-4 van het Burgerlijk Wetboek,
alsmede het acteren van de instemming van de mede-eigenaars met de afwijking zoals bedoeld in artikel
577-3, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek bij eenzijdige wilsuiting.
Het vereiste bodemattest dient aangevraagd te worden bij OVAM (art. 101 Bodemdecreet).
Dit heeft tot gevolg voor de desbetreffende modellen dat er steeds een bodemattest dient aangevraagd
te worden door de gemeente bij het aangaan, beëindigen of overdragen van een concessie op een
grond.
Tevens is het wenselijk om de minimumvergoeding waartegen de goederen in concessie gegeven
worden, te laten schatten zeker wanneer geopteerd wordt voor een onderhandse toewijzing van de
concessie (bekomen van schattingsverslag).
Het besluit van de gemeente/het OCMW moet verder vermelden:
• welk goed in concessie gegeven wordt (beschrijving, kadastrale ligging, oppervlakte,…)
• de wijze waarop de concessie verleend wordt (al of niet na een beroep te doen op de
mededinging)
• een motivering om te voldoen aan de bepalingen van de wet van 29 juli 1991 betreffende de
uitdrukkelijke motiveringsplicht van bestuurshandelingen
• de voorwaarden van de concessie, onder meer de lasten en verplichtingen die aan de
concessiehouder opgelegd worden met inbegrip van de minimumvergoeding, eventueel
7

Domeinconcessie – informatie – 1 januari 2013
geraamde investeringen, de al of niet betaling van de openingstaks en de exploitatiekosten
• op welke wijze de opbrengst belegd zal worden.
8