URGENTIES deel 5 - endodontische urgenties & medicatie
URGENTIES deel 5 - endodontische urgenties & medicatie
URGENTIES deel 5 - endodontische urgenties & medicatie
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
tttttttttt<br />
Reversibele pulpitis<br />
Differentieeldiagnostiek pulpale pijn<br />
• Kort aanhoudende pijn die niet<br />
aanhoudt na verdwijnen van de trigger<br />
• De tand is niet gevoelig bij percussie.<br />
• Pijn kan moeilijk te localiseren zijn.<br />
• De tand geeft overreactie op<br />
vitaliteitstesten.<br />
• Radiografisch normaal beeld zonder<br />
verbreding van het PDL<br />
Intracanalaire <strong>medicatie</strong><br />
^^^^^^^^^^^^ 1<br />
Irreversibele pulpitis<br />
ENDODONTISCHE<br />
<strong>URGENTIES</strong><br />
• Er is een geschiedenis van spontane<br />
pijnopstoten (seconden tot meerdere<br />
uren).<br />
• Temperaturen zullen de pijn verlengen<br />
(in een later stadium doet warmte pijn<br />
toenemen en zal koude verzachtend<br />
werken).<br />
• Pijn straalt initieel uit, doch wanneer<br />
het periradiculair gebied betrokken<br />
wordt, zal de patiënt de tand kunnen<br />
aanduiden.<br />
• De tand wordt percussiegevoelig eens<br />
de inflammatie periradiculair verspreid<br />
zit.<br />
• Verbreed PDL op de RXen in een later<br />
stadium<br />
Formaldehyde in de endodontie<br />
Gebruik van caustische producten<br />
Caustinerf arsenic 2.3%<br />
Caustinerf nonarsenic 8.1%<br />
Pulperyl 11.1%<br />
Toxavit 0.3%<br />
Rockless 34.2%<br />
CHKM 12.7<br />
Crésoph Cr sophène ne 5.2%<br />
ENDODONTISCHE<br />
<strong>URGENTIES</strong><br />
Vóór behandeling –<br />
pre-endodontisch<br />
• Pulpale pijn<br />
• Reversibele pulpitis<br />
• Irreversinele pulpitis<br />
• Acuut periapicaal abces<br />
• Cracked tooth<br />
syndrome<br />
Tijdens behandeling<br />
• Recent restauratief<br />
behandeld<br />
• Parobehandeling<br />
• Pulpa-exponatie<br />
• Kroon- of wortelbreuk<br />
• Pijn tgv instrumentatie<br />
Te stellen vragen:<br />
• Waar is de pijn ?<br />
• Wanneer voor het eerst ?<br />
• Pijnbeschrijving<br />
• Hoe treedt pijn op ?<br />
• Wat werkt verzachtend ?<br />
• Gevoeligheid en zwelling aanwezig ?<br />
• Voorafgaande thk-geschiedenis:<br />
- recent behandeld<br />
- parobehandeling<br />
- trauma<br />
Problemen met locale anesthesie<br />
• Bijkomende infiltratie-anesthesie is wenselijk<br />
• Intra-ligamentaire injectie<br />
• Intra-osseuse injectie<br />
• Intrapulpaire analgesie<br />
• (inhalatiesedatie + locale analgesie)<br />
na 3 weken<br />
na 10 maanden<br />
5 dagen na plaatsing<br />
Post-endodontisch<br />
• Te hoge restauratie<br />
• Overvulling<br />
• Wortelkanaalvulling<br />
• wortelbreuk<br />
na 24 maanden<br />
na 5 maanden
tttttttttt<br />
na 6 maanden<br />
extra maand :<br />
‘afgelijnde<br />
sequester’<br />
na 6 maanden<br />
Acute<br />
peri-apicale<br />
abcessen<br />
Acute peri-apicale abcessen<br />
^^^^^^^^^^^^ 2<br />
na 5,5 jaar<br />
Behandeling bestaat uit:<br />
• Het weghalen van de druk: incisie of pulpakamer openen<br />
• Indien drainage niet voldoet, eventueel met kleine vijl perforeren<br />
• Doel is het kanaal zo rein mogelijk te maken (US activatie van irrigans)<br />
• Indien er cellulitis is, dient de situatie medisch correct ingeschat te worden.<br />
• Extra-orale incisies worden best door een kaakchirurg uitgevoerd.<br />
• Wortelkanaalbehandeling die niet leidt tot voldoende zuiverheid van het<br />
kanaal vraagt een nieuwe reiniging binnen de 48u.<br />
Persisterende klachten na WK-behandeling<br />
• De voorlopige vulling zit te hoog – interferentie met occlusie<br />
• Er nog steeds geïnfecteerde pulpa aanwezig in het kanaal<br />
• Een <strong>deel</strong> van de kanaalinhoud is periradiculair geëxtrudeerd<br />
• Overinstrumentatie van de apex of perforatie van de kanaalwanden<br />
• Een extra kanaal werd niet opgemerkt.<br />
Acute peri-apicale abcessen<br />
• Sterk uitgesproken zwelling in de zachte weefsels<br />
• Tand is zeer gevoelig bij contact<br />
• Tand is mobiliteit doordat deze door druk uit de tandkas gelift wordt.<br />
• Differentieeldiagnostiek met lateraal parodontaal abces is nodig (vitaliteit v/d<br />
pulpa is doorslaggevend)<br />
Behandeling bestaat uit:<br />
Acute peri-apicale abcessen<br />
• Er dient weerstand geboden te worden aan de verlokking om tot open<br />
drainage over te gaan.<br />
• Antibiotica enkel bij systemische verspreiding van de infectie, koorts en<br />
algemene malaise van de patiënt (calor, dolor, rubor, tumor) – Ab is geen<br />
alternatief voor een goede cleaning & shaping<br />
• AB = Amoxycilline (500 mg 4x p.d.) -<br />
het alternatief is Metronidazol: Flagyl® (500 mg 3x p.d. gedu 7 dd)
tttttttttt<br />
APICALE HAARDEN<br />
2. LATERAAL<br />
1. APICAAL<br />
ENDODONTIUM EN PARODONTIUM<br />
ZIJN INNIG MET MEKAAR VERBONDEN<br />
DRAINAGE VIA :<br />
‘DE WEG VAN DE GERINGSTE<br />
WEERSTAND’<br />
Doorheen het<br />
alveolair bot<br />
^^^^^^^^^^^^ 3<br />
Langsheen het<br />
parodontaal ligament<br />
Subperiostaal<br />
abces<br />
Drainagewegen van een periapicaal abces :<br />
a. Parodontale ligament fistulisatie<br />
b. Extraosseuse fistulisatie<br />
Submucosaal<br />
abces<br />
APICALE HAARDEN<br />
De Moor, Deroose Calberson IEJ 2004<br />
Een Een<strong>endodontische</strong> <strong>endodontische</strong> laesie<br />
• PERIAPICAAL BOTVERLIES<br />
• DRAINAGE LANGSHEEN SULCUS<br />
• GESCHIEDENIS / TEKENEN VAN UITGEBREIDE<br />
RESTAURATIES<br />
• GINGIVALE ZWELLING<br />
• BOTVERLIES IN FURCATIE<br />
TESTCAVITEIT<br />
KENMERKEN<br />
Palataal abces<br />
Subperiostaal<br />
abces<br />
radix entomolaris<br />
12 MAANDEN<br />
• PULPTEST NEGATIEF<br />
• PARO SONDEREN : SMALLE & GEISOLEERDE POCKET<br />
• BEWIJS VAN INADEQUATE ENDO OF ENDOPROBLEMATIEK<br />
• SNEL OPTREDENDE PROBLEMATIEK<br />
NATUURLIJKE TOEGANGSWEGEN<br />
KLINISCHE BEVINDINGEN
tttttttttt<br />
NATUURLIJKE<br />
TOEGANGSWEGEN<br />
ENDODONTIUM EN PARODONTIUM<br />
ZIJN INNIG MET MEKAAR VERBONDEN<br />
De Deus 1975<br />
Een parodontale laesie met (?)<br />
endodontisch probleem<br />
KENMERKEN<br />
• DIEPE POCKETS<br />
• UITGEBREID ATTACHMENTVERLIES<br />
• TOEGENOMEN PIJN<br />
• TEKENEN VAN PULPAAL PROBLEEM<br />
^^^^^^^^^^^^ 4<br />
• GESCHIEDENIS VAN TOEGENOMEN PARO-PROBLEMATIEK<br />
PARO PROBLEMATIEK<br />
• SONDEREN<br />
• PULPTEST POSITIEF<br />
• PIJN<br />
• RADIOGRAFISCHE TEKENEN<br />
Roh BD, Lee YE<br />
Analysis of 154 cases of teeth with cracks<br />
Dent Traumatol 2006; 22: 118-123.<br />
KLINISCHE BEVINDINGEN<br />
• Vertrekbasis: ‘cracked teeth’ komen het meest voor bij mandibulaire<br />
molaren met uitgebreide of povere restauraties en boven de leeftijd van 50<br />
jaar.<br />
• Gedurende 1 jaar analyse van alle tanden met cracks :<br />
– 60.4% in tanden zonder restauraties<br />
– 29.2% in tanden met Klasse I – restauraties<br />
– 31.2% op 40jarige leeftijd – 26.6% op 50jarige leeftijd<br />
– Mannen 53.9% - vrouwen 46.1%<br />
– Mx M’s meest voorkomend: 20.1% M 1 – 16.2% M 2<br />
– 96.1% reageert op de bijttest<br />
– 81.1% barst in mesiodistale richting<br />
BESLUIT: intacte maxillaire molaren, gevoelig bij kauwen en T°,<br />
hebben een hoge kans op een mesiodistale breuk<br />
Een parodontale laesie met (?)<br />
endodontisch probleem<br />
KENMERKEN<br />
• DIEPE POCKETS<br />
• UITGEBREID ATTACHMENTVERLIES<br />
• TOEGENOMEN PIJN<br />
• TEKENEN VAN PULPAAL PROBLEEM<br />
• GESCHIEDENIS VAN TOEGENOMEN PARO-PROBLEMATIEK<br />
PARO PROBLEMATIEK<br />
• SONDEREN<br />
• PULPTEST POSITIEF<br />
• PIJN<br />
• RADIOGRAFISCHE TEKENEN<br />
Cracked tooth syndrome<br />
KLINISCHE BEVINDINGEN<br />
• Pijn bij kauwen<br />
• Gevoeligheid bij koude en warme dranken<br />
• Pijn is moeilijk te localiseren<br />
• Gerefereerde pijn langs zondes die door de V° craniale zenuw wordt<br />
bezenuwd.<br />
• Acute pulpale pijn<br />
• Alveolaire abcessen<br />
MIDDELSTE DERDE – ZELDEN APICAAL<br />
MEERDERE FISTELS – VASTE GINGIVA<br />
- ZELDEN APICAAL<br />
BARSTEN BARSTEN& & CRACKS<br />
CRACKS<br />
ENKELVOUDIG – BILATERAAL<br />
GEËIGENDE SYMPTOMATOLOGIE<br />
1. Zwelling<br />
2. Fistel<br />
3. Diepe geïsoleerde pocket<br />
4. Belasting/functie<br />
5. Post komen steeds los<br />
6. Verplaatsing posts
tttttttttt<br />
RADIOGRAFISCHE TEKENEN<br />
1. Verwijding PDL<br />
2. Radiolucente halo’s<br />
3. Trapvormige botdefecten<br />
4. Geïsoleerd horizontaal botverlies<br />
5. Botverlies t.h.v. bifurcatie<br />
6. V-vormig botverlies<br />
3<br />
BREUKEN BREUKENBIJ BIJ BIJ ‘POSTS POSTS’ ‘POSTS’ –<br />
‘STIFTOPBOUWEN<br />
STIFTOPBOUWEN’<br />
‘STIFTOPBOUWEN’<br />
^^^^^^^^^^^^ 5<br />
3<br />
4<br />
Post-<strong>endodontische</strong> problemen<br />
1<br />
Het belang van correct stiftontwerp kan<br />
niet voldoende onderstreept worden.<br />
• De definitieve coronale vulling zit te hoog – interferentie met occlusie<br />
• Overvulling: doorpersing van de sealer of doorpersing van kanaalinhoud,<br />
dit alles al dan niet in combinatie met perforatie van de apex.<br />
• Ondervulling: er nog steeds geïnfecteerde pulpa aanwezig in het kanaal<br />
• Wortelfractuur<br />
Overvulling<br />
• Pijnstilling – en bij zeer zware pijn & infectie: antibiotica<br />
• Poging om overvulling weg te halen en opnieuw prepareren van het WK<br />
• Periradiculaire chirurgie – apexresectie<br />
5<br />
2<br />
6<br />
NOOD AAN OBJECTIEVE VASTSTELLING<br />
Visualisatie<br />
Tooth slooth<br />
Frack finder<br />
Chirurgische exploratie<br />
Patiënten onder behandeling<br />
• De vulling is te hoog = overbelasting<br />
• Microlekkage<br />
• Micro-blootstelling van de pulpa<br />
• Thermische & mechanische schade tijdens caviteitspreparatie of een<br />
inadequate bescherming onder metallische vullingen<br />
• Chemische irritatie van een onderlaag of een vulmateriaal<br />
• Galvanische effecten<br />
• Een chronische pulpitis slaat door een behandeling om in een acute pulpitis<br />
• Pulpa-exponatie intentioneel als behandeling (capping – amputatie) –<br />
Tempophore op de pulpa plaatsen van een pulpitis is zinloos<br />
• Pijn als gevolg van instrumentatie:<br />
- acute apicale parodontitisbij overinstrumentatie en doorpersing<br />
- Phoenixabces / flare-up - veranderen van de interne omgeving vh<br />
WK & de complexe rol van anaërobe micro-organismen<br />
De enige aanvaardbare vorm van<br />
wortelkanaal<strong>medicatie</strong> is ‘Calciumhydroxide’<br />
Voorzichtigheid is geboden
tttttttttt<br />
• De enige aanvaardbare vorm van<br />
wortelkanaal<strong>medicatie</strong> is ‘Calciumhydroxide’<br />
• Voorzichtigheid is geboden :<br />
SCHADE AAN HET PARODONTIUM<br />
VIA HET WORTELKANAALSYSTEEM<br />
GEVOLGEN – transapicale injectie :<br />
- Uitdijnende reversibele zwelling<br />
(oedeem)<br />
- Reversibele roodheid (ecchymose)<br />
- Mogelijks secundaire infectie<br />
- Weefsel- en botnecrose<br />
- Reversibele of irreversibele anesthesie<br />
en paresthesie<br />
Diagnose<br />
Symptomen weg<br />
na 10 dagen<br />
^^^^^^^^^^^^ 6<br />
De Witte A, De Bruyne M, De Moor R – BTVT 2003/1: 48-63<br />
‘Accidentele doorpersing van calciumhydroxidepasta<br />
in peri-apicale laesies’<br />
De Bruyne MAA, De Moor RJG, Raes FM. – IEJ 2000;33:67-71<br />
Necrosis of the gingiva caused by calcium hydroxide<br />
Contact met weke weefsels dient<br />
vermeden te worden.<br />
Doorpersing doorheen de apex in periapicale<br />
laesies kan in principe geen kwaad.<br />
ANTIBACTERIËLE AGENTIA: NaOCl<br />
WEEFSELSCHADE – CYTOTIXICITEIT<br />
& WAT BIJ COMPLICATIES ?<br />
Na 24 uur<br />
Na 48 uur<br />
Differentieeldiagnostiek & behandeling van tandpijn<br />
Reversibele pulpitis<br />
Dentinegevoeligheid<br />
Irreversibele pulpitis<br />
Pulpanecrose<br />
Tekenen en symptomen<br />
voor koude, warmte en zoet<br />
Voorbijgaande overgevoeligheid<br />
voor koude en zoet, waarbij er<br />
eveneens gingivarecessie is<br />
Recent tandheelkundig werk<br />
Langer aanhoudende pijn bij<br />
koude, lucht, warmte, minuten tot<br />
uren, pijn kan spontaan toenemen<br />
Gevoeligheid bij koude, soelaas<br />
bij warmte, percussiegevoelig,<br />
diffusie niet-gelocaliseerde pijn,<br />
ook gerefereerde pijn kan<br />
behandeling<br />
Tandpasta tegen gevoelige<br />
tandhalzen, hogere concentraties<br />
Fluoride, NSAIDs<br />
Pijnstilling – paracetamol + codeïne<br />
- NSAIDs – Tramadol<br />
Paracetamol + codeïne<br />
NSAIDs<br />
Tramadol<br />
Paracetamol + codeïne<br />
NSAIDs - Tramadol<br />
Amoxicilline (500 mg 4 p.d./7dd)<br />
Clindamycine (300 mg 4 p.d. /7dd).<br />
SCHADE AAN HET PARODONTIUM<br />
VIA HET WORTELKANAALSYSTEEM<br />
SYMPTOMEN – transapicale injectie :<br />
- Onmiddellijke en zeer acute pijn, die gewoonlijk snel<br />
voorbij gaat (kan ook lang aanhouden)<br />
- Onmiddellijke oedemateuze zwelling in aangrenzende<br />
gezichtsregio<br />
- Mogelijkheid van uitdeinen van het oedeem over de<br />
ganse gezichtshelft, de nasolabiale plooi,<br />
de suborbitale zone en de bovenlip<br />
- Interstitiële bloeding met hemorrhagische roodheid van<br />
het aangezicht (ecchymose)<br />
- Bloeding vanuit het wortelkanaal mogelijk<br />
Stimulus verwijderen, pijnstillingVoorbijgaande overgevoeligheid Cracked tooth syndrome<br />
- Bij injectie in de mondholte : chloorsmaak en rasperig<br />
gevoel thv. de keelholte<br />
Diagnose<br />
ANTIBACTERIËLE AGENTIA: NaOCl<br />
WEEFSELSCHADE – CYTOTIXICITEIT<br />
& WAT BIJ COMPLICATIES ?<br />
ACUTE DENTALE PIJN<br />
Differentieeldiagnostiek & behandeling van tandpijn<br />
Parodontaal abces<br />
Gingivaal abces<br />
Periimplantitis<br />
Tekenen en symptomen<br />
Pijn bij kauwen, gevoeligheid bij<br />
koude en warmte kan aanwezig<br />
zijn<br />
Tandmobiliteit, pijn wordt<br />
beschreven als dof, kloppend,<br />
constant aanwezig<br />
Verifiëren of er iets vastzit in het<br />
tandvlees, zwelling, roodheid<br />
Klachten rondomrond een<br />
implantaat<br />
behandeling<br />
Pijnstilling - NSAIDs<br />
Drainage zo mogelijk.<br />
Amoxicilline (500 mg 4 p.d../7 dd)<br />
Azithromycine (6 dd) - Zitromax®<br />
Pijnstilling<br />
Vreemd voorwerp verwijderen<br />
Irrigeren van de zone, spoeling met<br />
CHX, NSAIDs indien nodig<br />
Reinigen van de zoen, CHX<br />
Metronidazole (3x 500mg/10 dd)<br />
Flagyl®<br />
Amoxicilline (3x 500mg/10 dd)
tttttttttt<br />
Diagnose<br />
Differentieeldiagnostiek & behandeling van tandpijn<br />
Pericoronaritis<br />
NUG<br />
Necrotiserende<br />
ulceratieve gingivitis<br />
Tandavulsie<br />
Tekenen en symptomen<br />
Gezwollen tandvlees distaal van<br />
de laatste tand, pijn bij openen<br />
van de mond<br />
Voorgeschiedenis van<br />
verzwakking, stress, pover<br />
dieet, pijn, gingiva-ulceraties,<br />
bloedend tandvlees<br />
Tijd vaststellen van periode uit<br />
de alveole<br />
^^^^^^^^^^^^ 7<br />
behandeling<br />
Spoelen van de zone (CHX)<br />
Amoxicilline (500mg 4 p.d./10 dd)<br />
Clindamycine (150 mg 4p.d./10 dd)<br />
Dalacin C®<br />
Reinigen van de zone met gaasjes,<br />
CHX spoelingen<br />
Amoxicilline (500mg 4p.d./ 10dd)<br />
Metronidazole (500 mg 4p.d./10 dd)<br />
Flagyl®<br />
Kritische grens ligt op 1u<br />
Breedspectrum Ab bij debris<br />
Alveole spoelen, tand spoelen<br />
Tetanus indien nodig
Change language