AGRI - Mutual & Federal

AGRI NUUS
Hooftrekke
From Basetsana’s Outbox
Agri Nuus 01
Maart/April 2012
• Regsaanspreeklikheid (3)
• Die belangrikheid van korttermynversekering as deel van ‘n boer se finansiële beplanning
• Wet op Verbruikersbeskerming verhoog boere se blootstelling aan risiko
• agriplus Huiseienaars
“Daar is talle
onstaanwyses van
brande – die lys is
potensieel onbeperk.
Van die minder
algemene oorsake sluit
in elektriese heinings,
ontploffings, glas of
ander weerkaatsende
materiaal.”
Goedgekeurde Finansiele Diensverskaffer
Regsaanspreeklikheid (3)
Die algemeenste wyses waarop veldbrande
ontstaan en versprei is in die laaste uitgawe
van AgriNuus bespreek, kookvure, rook,
vullisverbranding en die uithaal van heuning
is as oorsake van brande bekyk.
Hierdie artikel handel oor die regsimplikasies en
oorsake van veldbrande en die kollig val op die
gebruik van toerusting en werktuie; treine en
treinspore; kraglyne; vuurwerke, noodfakkels,
vuurwapens en ammunisie; en smeulende
materiaal as oorsake van brande.
Deur John Smit, Senior Regsadviseur
Mutual & Federal en Christo Potgieter, Direkteur
van Honey Prokureurs, Kaapstad (geplaas met
toestemming van Landbouweekblad)
Dié artikels het ten doel om inligting - en nie
regsadvies nie - te verskaf.
Gebruik van toerusting kan
brande veroorsaak
Veldbrande ontstaan blitsvinnig en dikwels
onvoorsiens, byvoorbeeld deur ‘n vonkie vanaf ‘n
kraglyn of meganiese komponente. Daar rus ‘n
plig op grondeienaars om onder meer toe te sien
dat hul toerusting in ‘n goeie toestand is en dat
hulle of hul werkers nie nalatig optree nie.
Daar is talle onstaanwyses van brande – die lys is
potensieel onbeperk. Van die minder algemene
oorsake sluit in elektriese heinings, ontploffings,
glas of ander weerkaatsende materiaal. In hierdie
artikel word egter ‘n paar algemene oorsake
bespreek.

Die gebruik van toerusting en
werktuie
Brande kan ontstaan weens die gebruik van
meganiese toerusting. Voorbeelde hiervan is:
• Wrywing (byvoorbeeld foutiewe
metaalkomponente skuur teen mekaar
en veroorsaak vonke);
• Brandstof (byvoorbeeld lekkasies of die
storting van brandstof);
• Meganiese onklaarraking, soos elektriese
kortsluitings wat vonke veroorsaak;
• Warm onderdele of komponente van
‘n voertuig (soos ‘n warm enjin of
uitlaatstelsel wat met droë gras in
aanraking kom);
• Koolstof afkomstig van uitlaatstelsels
(byvoorbeeld warm koolstofstukkies wat
deur ‘n trekker se uitlaatpyp uitgeskiet
word); en
• Sweiswerk en die sny en slyp van metale.
Die saak van Clan Syndicate (Pty.) Ltd vs.
Peattie 1986 (2) 777 (A) is ‘n voorbeeld van
‘n geval waar ‘n brand veroorsaak is deur die
gebruik van ‘n meganiese werktuig. In dié
saak het ‘n brand ontstaan in ‘n houtplantasie
op die verweerder se plaas en versprei na die
houtplantasies op die eiser se plaas as gevolg
waarvan die eiser skade gely het.
Die eiser het ‘n aksie teen die verweerder
ingestel en beweer dat die verweerder se
werknemers nalatig was, wat die ontstaan
asook die verspreiding van die brand betref.
Dit het tydens die verhoor geblyk dat die brand
ontstaan het gedurende die spits-brandtyd
terwyl daar ‘n hoë risiko vir brande in die
plantasies bestaan het as gevolg van baie droë
toestande.
Uit die getuienis het dit
geblyk dat die betrokke
kettingsaag warm
koolstofdeeltjies kon uitskiet
indien daar ‘n opbou van
koolstof in die uitlaatstelsel
van die kettingsaag was.
From Basetsana’s Outbox
Agri Nuus 02
Op dié betrokke dag was daar ‘n groep
werkers in die omgewing van die plantasie
teenwoordig en hulle is nie van ‘n span
brandbestryders vergesel nie. Terwyl die res
van die werkers met ontbyt was, het een van
hulle in die plantasie gebly, besig om 25 jaar
oue dennebome met ‘n petrolaangedrewe
kettingsaag af te saag. Terwyl hy daarmee
besig was, het die dennenaalde agter hom aan
die brand geraak. Die res van die werkers het
takke afgebreek om die vlamme dood te slaan,
maar die vuur, wat deur die sterk bergwind
aangeblaas is, het buite beheer geraak. Byna
‘n duisend hektaar bos is verwoes en groot
skade is aan die eiser se plantasies aangerig.
Uit die getuienis het dit geblyk dat die
betrokke kettingsaag warm koolstofdeeltjies
kon uitskiet indien daar ‘n opbou van koolstof
in die uitlaatstelsel van die kettingsaag was.
So ‘n opbou van koolstof sou geskied indien
die uitlaatstelsel nie gereeld skoongemaak is
nie, welke proses ‘n omvattende maandelikse
diens sou behels.
Die hof het beslis dat die gebruik van die
foutiewe kettingsaag die waarskynlikste
oorsaak van die brand was en dat die fout
voorkom kon gewees het deur die gereëlde
roetinediens van die kettingsaag. Die hof
het gevolglik beslis dat die verweerders
aanspreeklik is.

Treine en treinspore
Skade word ook somtyds aangerig as gevolg van brande veroorsaak deur brandende voorwerpe
afkomstig vanaf treine.
Voorbeelde hiervan is:
• Suikerrietplantasies beskadig deur ‘n brand veroorsaak deur ‘n brandende voorwerp afkomstig
van ‘n treinlokomotief – Moonsamy vs. South African Railways and Harbours 1962 (4) SA682
(NPA);
• ‘n Koringland, ‘n aantal sakke klaar geoeste koring asook weiding beskadig deur ‘n brand
veroorsaak deur brandende materiaal afkomstig van ‘n treinlokomotief – South African Railways
and Harbours vs. du Preez 1952 (1) SA 81 (KPA).
In die saak van Gouda Boerdery Bpk. vs. Transnet 2005(5) SA 490(A) het ‘n brand in ‘n
spoorwegreserwe ontstaan en van daar versprei na die eiser se eiendom waar dit skade aangerig
het. Die eiser het gesteun op die vermoede van nalatigheid, soos geskep deur artikel 34 (1) van die
Nasionale Wet op Veld- en Bosbrande nr. 101 van 1998.
Die artikel bepaal as iemand wat ‘n siviele geding aanhangig maak, bewys dat hy ‘n verlies gely het
weens ‘n veldbrand wat deur die verweerder veroorsaak is of begin het op of versprei het vanaf grond
wat deur die verweerder besit word, word vermoed dat die verweerder nalatig was met betrekking
tot die veldbrand totdat die teendeel bewys word – tensy die verweerder ‘n lid is van ‘n brandbeskermingsvereniging
in die gebied waar die brand voorgekom het.
Ten einde te bepaal wat ‘n veldbrand is, moes die hof eers bepaal wat “veld” is. Ná die oorweging van
vyf gesaghebbende woordeboeke se definisie van die woord “veld” asook twee vorige hofuitsprake het
die hof tot die gevolgtrekking gekom dat ‘n spoorwegreserwe nie aan die vereiste van “veld” voldoen
nie. Die brand wat daar ontstaan het, was dus nie ’n veldbrand nie. Gevolglik is die verweerder nie
getref deur artikel 34 se vermoede van nalatigheid nie.
Kraglyne
Brande ontstaan ook somtyds onder of in die
nabyheid van kraglyne. Gevalle is bekend waar
brande ontstaan het deurdat:
• Kraglyne aanmekaar raak (byvoorbeeld
weens wind), ‘n vonk afgee en die veld aan
die brand gesteek word;
• Weerlig ‘n kragdraad afslaan en ‘n brand as
gevolg daarvan begin;
• ‘n Kragpaal omval of afbreek en die
kraglyne ‘n kortsluiting veroorsaak wat ‘n
brand tot gevolg het;
• Bome onder of in die omgewing van
kraglyne met die kragdrade in aanraking
kom of ‘n boom (of ‘n tak) op ‘n kraglyn
val; en
• Diere (soos katte en bobbejane) teen
kragpale opklim en kortsluitings veroorsaak.
Agri Nuus 03
“Ten einde te bepaal wat ‘n
veldbrand is, moes die hof
eers bepaal wat “veld” is.
Ná die oorweging van vyf
gesaghebbende woordeboeke
se definisie van die woord
“veld” asook twee vorige
hofuitsprake het die hof tot die
gevolgtrekking gekom dat ‘n
spoorwegreserwe nie aan die
vereiste van “veld” voldoen nie.
Die brand wat daar ontstaan
het, was dus nie ’n veldbrand
nie. Gevolglik is die verweerder
nie getref deur artikel 34 se
vermoede van nalatigheid nie.“
From Basetsana’s Outbox

Vuurwerke, noodfakkels, vuurwapens en ammunisie
Dit is ‘n bekende feit dat vuurwerke en klappers brande kan begin. Kinders wat met vuur (byvoorbeeld
vuurhoutjies, klappers of vuurwerke) speel, het al brande veroorsaak wat groot skade tot gevolg gehad
het.
Hoewel dit selde voorkom, kan vuurwapens en ammunisie ook brande begin. Ook brande wat deur
noodfakkels begin is, is raar, maar waar. So, byvoorbeeld, het ‘n brand na bewering gedurende
Februarie 2010 naby Hermanus in die Wes-Kaap ontstaan deurdat ‘n plaaswerker ‘n noodfakkel na ‘n
lastige bobbejaan afgevuur het. Die plaaswerker het na bewering die noodfakkel in ‘n vuilgoeddrom
gekry waar dit vermoedelik deur ‘n booteienaar weggegooi is.
Smeulende materiaal
Ná enige veldbrand is dit noodsaaklik om stappe te doen om te verseker dat smeulende materiaal nie
opnuut ‘n brand veroorsaak nie. Sekere materiaal (byvoorbeeld boomstompe en droë beesmis) kan
lank ná ‘n brand nog smeul. Die wind kan veroorsaak dat dit weer opvlam of kan gloeiende stukkies
daarvan wegwaai en in droë gras laat beland. Dit is derhalwe noodsaaklik om smeulende materiaal
ná enige brand behoorlik te blus. Enige boer wat ‘n brand op sy grond ondervind het, behoort sy
versekeraar so spoedig moontlik in kennis te stel – veral as die brand na ander mense se eiendom
versprei het.
Die belangrikheid van
korttermynversekering as
deel van ’n boer se finansiële
beplanning
Landbou is een van die oudste ekonomiese
sektore, asook een van die hoekstene van ons
ekonomie en bevind homself konstant in ‘n
snelveranderde omgewing. Die gepaardgaande
eise wat aan boere gestel word kan soms
oorweldigend wees.
Dit is belangrik om die landbou in ’n moderne
lig te beskou, veral wat kwessies soos
voedselsekuriteit, klimaatsverandering,
koolstofemissies, ontbossing, beperkte
waterbronne en die bewaring van natuurlike
hulpbronne, om maar ’n paar te noem, betref.
Die resessie het alle besigheidsektore swaar
getref, maar het dit ons ook geleer dat dit tyd
geword het om anders te dink sodat nuwe
geleenthede vir wins en volhoubaarheid geskep
kan word. Die algemene neiging is dat boerderyeenhede
groter word, wat dan ook tot gevolg
het dat die gepaardgaande bedrywighede groter
word.
Agri Nuus 04
“Dit is belangrik om die
landbou in ’n moderne lig te
beskou, veral wat kwessies
soos voedselsekuriteit,
klimaatsverandering,
koolstofemissies, ontbossing,
beperkte waterbronne en
die bewaring van natuurlike
hulpbronne, om maar ’n paar te
noem, betref.”
From Basetsana’s Outbox

Landbou-risiko’s en risikobestuur
Dit is belangrik om:
• ’n deeglike ontleding van risiko’s te maak,
• die gevolge van risiko’s, sou dit plaasvind,
• insluitend die negatiewe finansiële gevolge
wat die voortbestaan van die boerderybedrywighede
in gevaar kan stel,
• die impak op kontantvloei en
• die beskikbaarheid van fondse,
te verstaan.
Dit is ’n goeie idee dat boere risiko’s evalueer,
hul risikobestuursprosesse hersien en dan
besluit watter risiko’s absorbeer kan word
binne die balansstaat van die boerderybesigheid
in geval van onvoorsiene gebeure.
Risikobestuur is van kardinale belang vir enige
boer om sy besigheid te beskerm en daarom
is versekering as ’n risiko-oordrag meganisme
vandag belangriker as ooit tevore en moet
korttermynversekering 100% deel vorm van
enige boer se finansiële beplanning.
Versekering as ’n risiko-oordrag
meganisme
’n Boerdery is ’n ingewikkelde onderneming
en nie twee boerdery-besighede is dieselfde
nie. ’n Een-grootte-pas-almal-benadering kan
nie gevolg word, wanneer dit by korttermynversekeringsoplossings
vir boere kom nie. Elke
boerdery-besigheid is uniek en daarom moet
die besondere behoeftes en risiko’s bepaal word
ten einde die nodige korttermynversekering
in plek te kry en om sovêr moontlik in daardie
behoeftes te voorsien.
Die onlangse brande en storms het dit weereens
beklemtoon, dat waar versekering in plek was
en sekere risiko’s oorgedra was, is die fisiese
skade nie noodwendig voorkom nie, maar die
finansiële impak van die skade is minstens
sodanig verminder dat dit nie die einde van ’n
boerdery-besigheid beteken het nie. Natuurlike
katastrofes vind wêreldwyd meer gereëld plaas,
die duurste rampe in finansiële en ekonomiese
terme is vloede, aardbewings en storms.
Nuwe tegnologie, ’n veranderde regulatoriese
en wetgewende omgewing, boerderypraktyke
en verskeie ander risiko’s waaraan boere
blootgestel word, is maar enkele van die
faktore wat in ag geneem moet word wanneer
korttermynversekering vir boere ter sprake kom.
Liza de Beer, Bestuurder Besigheidsontwikkeling
Landbou-bates, Mutual & Federal.
Agri Nuus 05
Wet op Verbruikersbeskerming
verhoog boere se blootstelling
aan risiko
Dit is nodig dat boere kennis neem van die
verhoogde blootstelling in risiko as gevolg
van die nuwe Wet op Verbruikersbeskerming
(Consumer Protection Act oftewel CPA).
Kragtens die Wet wat in April 2011 ingestel is,
kan enigeen in die waardeketting afsonderlik of
gesamentlik vir enige verlies wat ʼn verbruiker
mag ly, aanspreeklik gehou word. Boere kan
potensieël rampspoedige koste in die gesig staar
indien hulle nie toepaslike dekking het nie. As
verbruikers van landbouprodukte siek word,
kan enigeen in die landbouproduksie-ketting
gedagvaar word.
In Mei verlede jaar was daar verskeie sterftes in
Duitsland weens die inname van komkommers
wat deur E. coli besmet is, en dit het ʼn
boerderykrisis regoor Europa tot gevolg gehad.
Hierdie voorval kon in onvoorsiene regseise
teen boere gelei het, as daar bevind is dat hulle
daarvoor verantwoordelik was.
Boere besef dikwels nie dat hulle dalk miljarde
Rand in vergoeding vir onvoorsiene gebeure
sal moet uitbetaal nie. ’n Individu kan tussen
R5 miljoen en R10 miljoen voedselvergiftiging
eis, maar dit kan dramaties verhoog word as
honderde mense siek word. Die meeste boere
het nie toereikende versekering om sulke
gevalle te dek nie. Die koste vir die meeste
boere sal verpletterend wees, en hul reputasie
sal ook daaronder ly.
”Dit is nodig dat boere kennis
neem van die verhoogde
blootstelling in risiko as
gevolg van die nuwe Wet
op Verbruikersbeskerming
(Consumer Protection Act
oftewel CPA). Kragtens
die Wet wat in April 2011
ingestel is, kan enigeen in
die waardeketting afsonderlik
of gesamentlik vir enige verlies
wat ʼn verbruiker mag ly,
aanspreeklik gehou word.”
From Basetsana’s Outbox

Kragtens die Wet op Verbruikersbeskerming, kan boere ook aanspreeklik gehou word as hulle beweer
dat hul produkte organies is, maar dit eintlik behandel of verwerk is. Net so, as ʼn kleinhandelaar ʼn
organiese etiket op ʼn boer se goedere plaas en dit nie organies verbou is nie, moet iemand in die
produksieketting kragtens die Wet daarvoor aanspreeklik gehou word.
Selfs in die geval van boere wat regstreeks aan die eindgebruiker verkoop, is dit belangrik dat hulle
ook die proses holisties benader en dus weet hoe om bykomende risiko’s te vermy. Indien boere se
regsaanspreeklikheid polisse, beperk is tot hulle eie persele, sal hul polisse nie die nodige dekking bied
sodra hul produkte in die waarde-ketting gelewer is nie.
Met die Wet op Verbruikersbeskerming in volle swang moet boere die uitwerking oorweeg van die wyse
waarop hulle sake met die eindgebruiker of verbruiker dryf. Dit strek van die bemesting en insekdoders
wat vir gewasse gebruik word, tot die stamboekvee wat hulle besit, tot die voertuie wat hulle aan
ander boere verkoop. Stamboekvee moet opreg wees, veral as dit vir stoetboerdery en kompetisies
gebruik word, en voertuie of trekkers mag nie meer ‘voetstoots’ verkoop word nie.
Boere moet al die risiko’s binne die volle produksieketting waaraan hulle blootgestel word, identifiseer
– van die boer, tot die groothandelaar, tot die kleinhandelaar en verbruiker. As hulle besluit om dit
te verontagsaam, doen hulle dit op hul eie risiko. Boere behoort te verseker dat hul makelaar of
versekeringsmaatskappy hierdie kwessies verstaan en aan hulle toepaslike omvattende dekking
voorsien wat gemoedsrus sal verseker en die boere help om onnodige en verwoestende regskoste te
vermy.
Andries Wiese, Groepbestuurder Landbou en Oes, Mutual & Federal
plus
Gespesialiseerde landbou-bateversekeringsoplossings
Persoonlike- en boerdery-besigheidrisiko’s kan onder een produk verseker word.
Die agriplus produk gee die buigsaamheid van ‘n wye keuse van dekkingsopsies om die beskerming
te bied wat boere nodig het en sluit persoonlike afdelings soos Huiseienaars, Huisbewoners, Persoonlike
alle risiko, Persoonlike- en Uitgebreide Persoonlike aanspreeklikheid in.
Die Huiseienaarsafdeling:
• Hierdie afdeling maak voorsiening vir skade aan geboue geokkupeer as privaat woonhuis,
privaat motorhuise, huishoudelike buitevertrekke en huishoudelike buitegeboue
veroorsaak deur verskeie gevare, soos onder ander brand, weerlig, ontploffing, aardbewing,
storm, vloed, wind, water, hael of sneeu. Buitevertrekke wat gebruik word vir die boerdery
besigheid of doeleindes moet dus onder die Brandafdeling van die polis verseker word.
• Aanspreeklikheid teenoor publiek (waarvoor die versekerde wetlik aanspreeklik is as
eienaar) is ingesluit tot R5M (vyfmiljoen rand), met inbegrip van alle regskoste en alle ander
koste en uitgawes, onderhewig aan uitsonderings soos per die polisbewoording.
Agri Nuus 06

• Outomatiese inflasie aanpassing, die versekerde bedrag sal elke maand outomaties
verhoog word, met ‘n persentasie wat ooreenstem met prysindekse. Geen premie aanpassings
sal gemaak word tot verjaringsdatum nie wanneer die premie dan op grond van die
gewysigde versekerde bedrag aangepas sal word. Hierdie stel nie die versekerde kwyt van
sy/haar verantwoordelikheid om te verseker dat die versekerde bedrag te alle tye die volle
vervangingswaarde verteenwoordig nie.
• Boorgatpompe en elektriese motors wat gebruik word vir boerdery-doeleindes of enige
windpompe en windpomp-toerusting moet onder die Brand en/of Sake alle risiko afdelings
van die polis verseker word.
• Dekking is outomaties ingesluit om alle kostes en/of uitgawes wat deur die versekerde
aangegaan is om tydelike herstelwerk en/of tydelike maatreëls te tref wat redelikerwys
noodsaaklik mag wees, nadat ’n omskrewe gebeurtenis plaasgevind het, tot ’n bedrag van
R10 000 (tienduisend rand) ten opsigte van enige enkele gebeurtenis.
Voorbeeld: ’n Gebou word beskadig deur ’n storm, alle aanduidings is daar
dat dit oor die volgende paar dae gaan reën, die versekerde doen tydelike herstelwerk aan
die dak in ’n poging om verdere skade aan die gebou en/of die inhoud daarvan te voorkom.
• Dekking kan uitgebrei word om die volgende in te sluit:
o Meganiese onklaarraking aan elektriese stowe.
o Spesiale vervanging van warmwatertoestelle, in die geval van ’n totale verlies van
’n warmwatertoestel, wat deur ’n versekerde gevaar veroorsaak is, sal die konvensionele
warmwatertoestel vervang word met ’n solar- of gas warmwatertoestel. Daar is verskeie
stelsels vir verskillende areas, asook nagelang van die kliёnt se individuele behoeftes
beskikbaar en daarom is die maatskappy nie voorskriftelik oor die limiet wat per eenheid
gekies word nie. Afgesien van die kostes vir die eenheid self, is daar ook installering- en
omskakelingskostes wat ook in berekening gebring moet word wanneer die limiet bepaal
word. Die maatskappy hoop om hierdeur ’n langtermynbydrae tot die bewaring van
energiebronne te lewer, wat ook ’n verlaging in die boer se huishoudelike kragverbruik
teweegbring.
o Addisionele eisevoorbereidingskostes in oormaat van die bedrag van R15 000
wat outomaties ingesluit is.
AGRI NUUS
Vir enige voorstelle/kommentaar kontak:
Liza de Beer
Bestuurder Besigheidsontwikkeling Landbou
Liza.deBeer@mf.co.za
Agri Nuus 07
From Basetsana’s Outbox