syllabus - Sociale Plattegrond Oost-Vlaanderen 2010

Sociale Plattegrond Oost-Vlaanderen
Wegwijs in welzijn en gezondheid
www.socialeplattegrondovl.be

Inhoudstafel
Inleiding
(Inter)provinciale sociale kaart
Het provinciebestuur en sociale planning .................................................................................... p.8
Het Regionaal Welzijnsoverleg .................................................................................................p.10
Het provinciebestuur en het Vrijwilligerswerk ..............................................................................p.12
Het provinciebestuur en Toegankelijkheid ..................................................................................p.14
Het provinciebestuur en Wonen ...............................................................................................p.16
Het provinciebestuur en Sociale tewerkstelling ............................................................................p.18
01 Algemene Begeleiding
01.01 Centra Algemeen Welzijnswerk ........................................................................................p.21
01.02 OCMW .......................................................................................................................p.26
01.03 Diensten Maatschappelijk Werk van het ziekenfonds.............................................................p.34
Het provinciebestuur en Geweld ..............................................................................................p.37
02 Armoedebestrijding
02.01 Schuldbemiddelingsdiensten en collectieve schuldenregeling ..................................................p.40
02.02 Samenlevingsopbouw ...................................................................................................p.42
02.03 Materiële hulpverlening .................................................................................................p.46
Het provinciebestuur en Armoedebestrijding ...............................................................................p.49
03 Kinderen en jongeren
03.01 Begeleiding jonge kinderen en Kinderopvang ......................................................................p.52
03.02 Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning ..................................................................p.56
03.03 Opvoedingsondersteuning ..............................................................................................p.59
Het provinciebestuur en Opvoedingsondersteuning .......................................................................p.64
03.04 CAW - Jongeren Advies Centra ........................................................................................p.66
03.05 Centra voor leerlingenbegeleiding ....................................................................................p.69
03.06 Hulpverlening VAPH (minderjarigen) en onderwijs ...............................................................p.72
03.07 Jongerenwelzijn ...........................................................................................................p.78
03.08 Voorzieningen Bijzondere jeugdzorg .................................................................................p.82
03.09 Integrale Jeugdhulp - Crisisnetwerk .................................................................................p.85
03.10 Integrale Jeugdhulp - Cliëntoverleg ..................................................................................p.89
Het provinciebestuur en Jongerenwelzijn ...................................................................................p.93
04 Thuiszorg
04.01 Thuiszorg ...................................................................................................................p.96
Het provinciebestuur en eerstelijnsgezondheidszorg, residentiële zorg en thuiszorg ........................... p.101
05 Lichamelijke gezondheidszorg
05.01 Gezondheidszorg ....................................................................................................... p.104
05.02 Sociale dienst binnen een ziekenhuis .............................................................................. p.108
05.03 Revalidatiecentra ....................................................................................................... p.112
06 Geestelijke gezondheidszorg
06.01 Geestelijke gezondheidszorg ......................................................................................... p.115
06.02 Middelenafhankelijkheid ......................................................................................................p.119
Het provinciebestuur en Drugbeleid ........................................................................................ p.125

07 Etnisch-culturele minderheden
07.01 Inburgering .............................................................................................................. p.128
07.02 Integratiecentra ......................................................................................................... p.133
Het provinciebestuur en Diversiteit ......................................................................................... p.136
08 Ouderen
08.01. Woonmogelijkheden voor ouderen ................................................................................ p.139
Het provinciebestuur en eerstelijnsgezondheidszorg, residentiële zorg en thuiszorg ........................... p.145
09 Personen met een handicap
09.01 Multi disciplinaire teams .............................................................................................. p.148
09.02 Hulpverlening VAPH meerderjarigen ............................................................................... p.150
09.03 Thuisbegeleidingsdiensten personen met een handicap ....................................................... p.156
09.04 Gebruikersorganisaties ................................................................................................ p.159
Het provinciebestuur en Personen met een handicap .................................................................. p.163
10 Bijlagen
10.01 Afkortingenlijst .......................................................................................................... p.166
10.02 Rubriekenlijst sociale kaart ........................................................................................... p.170

Inleiding
Het opzet van de ‘Sociale Plattegrond’
In onze welvaartmaatschappij bestaat een gedifferentieerd aanbod aan welzijnsorganisaties. De veelheid
aan initiatieven, werkvormen en samenwerkingsverbanden bemoeilijken vaak een klare kijk. Het is voor
hulpverleners en doorverwijzers niet eenvoudig om door het bos de bomen te blijven zien.
Vanuit dit perspectief organiseren het provinciaal Steunpunt Sociale Planning en de ankerpunten van het
regionaal welzijnsoverleg de ‘Sociale Plattegrond’ (1 en 8 juni 2010). Opdat de opleiding vanuit een praktijkgerichte
invalshoek zou worden gebracht, werd voor de inhoudelijke inbreng beroep gedaan op ervaren
specialisten uit het werkveld. Op die manier is de Sociale Plattegrond een opleiding voor het werkveld, door
het werkveld.
De Sociale Plattegrond past in een ruimer concept, waarin o.a. via deskundigheidsbevordering de
toegankelijkheid van de voorzieningen verhoogd wordt. Zo worden er per regio regelmatig opleidingen
‘Efficiënt werken met www.desocialekaart.be’ georganiseerd. Voor meer info hierover contacteer je best één
van onderstaande organisatoren van de Sociale Plattegrond.
De syllabus
De syllabus die bij de opleiding hoort, biedt de deelnemers aan deze opleiding een bruikbaar naslagwerk om
cliënten gericht door te verwijzen. Zowel de structuur als het concrete aanbod van de verschillende deelsectoren
komen aan bod.
Naast de bijdragen van de sprekers, vind je in de syllabus ook fiches over het aanbod van de Provincie Oost-
Vlaanderen. Je vindt deze informatie telkens na de bijdragen van de sprekers voor die (deel)sector. Het
provinciale aanbod dat niet gelinkt is met de (deel)sectoren die tijdens de opleiding aan bod komen, vind je
vooraan deze syllabus. Let wel: het overzicht van het provinciale aanbod is niet volledig; een volledig overzicht
vind je op www.oost-vlaanderen.be.
Tot slot vind je achteraan deze syllabus een handige lijst met de gebruikte afkortingen.
Structuur van de sprekersbijdragen
Elke (deel)sector wordt in de sprekersbijdragen toegelicht aan de hand van een vaste structuur:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Missie en opdrachten;
Beknopte historiek;
Actoren/instituties en regelgevend kader;
Structurering van de sector/subsector;
Doelgroep(en);
Werking;
Afstemming en samenwerking;
Knelpunten, tendensen en uitdagingen;
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond (interessante sites).
Powerpointpresentaties van de sprekers
De powerpointpresentaties van de sprekers kan je kort na de opleidingen downloaden op de website
www.socialeplattegrondovl.be.

Sociale kaart
Wens je nog meer detailinformatie? Wil je bepaalde organisaties, diensten of voorzieningen contacteren? Zoek
hun gegevens dan op via www.desocialekaart.be.
Tip: probeer zeker eens het ‘Zoeken op inhoudstafel’ uit. Het is de ideale manier om ook in de praktijk de
structuur van de verschillende (deel)sectoren beter te leren kennen … .
Nood aan extra opleiding
Voel je een nood aan extra opleiding, zoals een praktijkcursus ‘Efficiënt werken met de sociale kaart’? Of een
vervolg op deze Sociale Plattegrond? Contacteer dan de organisatoren van de Sociale Plattegrond.
De organisatoren van de sociale plattegrond
De Sociale Plattegrond is een gezamenlijke realisatie van de Provincie Oost-Vlaanderen en de ankerpunten
van het regionaal welzijnsoverleg.
Dit zijn hun contactgegevens:
Provincie Oost-Vlaanderen - Steunpunt Sociale Planning
Christophe Pyra - 09 267 75 04 - socialekaart@oost-vlaanderen.be
Regionaal Welzijnsoverleg Arrondissement Aalst (RWO-ARA)
Jochen De Craene - 053 78 30 52 - rwo-ara@skynet.be
Regionaal Welzijnsoverleg Dendermonde (RWOD)
Els Op de Beeck - 052 37 85 61 - rwod@skynet.be
Welzijnsoverleg Regio Gent (WRG)
Koen Berwouts - 09 225 91 33 - info@wrg.be
Regionaal Welzijnsoverleg Meetjesland (RWOM)
Mark Arnaut - 09 373 46 54 - rwom@meetjesland.be
Regionaal Welzijnsoverleg arrondissement Oudenaarde (RWO Oudenaarde)
David Cis - 0477 70 89 96 - rwo.oudenaarde@telenet.be
Regionaal Welzijnsoverleg Waasland (RWW)
Veerle Opdebeeck - 03 776 32 48 - info@rwowaasland.be

Op zoek naar adressen of contactgegevens van organisaties, diensten en
voorzieningen in de welzijns- en gezondheidssector ?
Nood aan concrete informatie over hun werking, doelgroep,
aanmeldingswijze, … ? Surf dan naar …
Een realisatie van de 5 Vlaamse provincies en de Vlaamse
Gemeenschapscommissie.
Ingebed in de welzijnssector, bijvoorbeeld dankzij een intense samen-
werking met de ankerpunten van het regionaal welzijnsoverleg.

Sociale Plattegrond OVL 2010
Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en
sociale planning
De provincie neemt inzake sociale planning vooral een ondersteunende rol op.
Enerzijds investeert het Steunpunt Sociale Planning in een aantal basisinstrumenten, zoals gemeentefiches,
woonfiches, omgevingsanalyses, …, waarmee het steunpunt een antwoord wil bieden op de vragen en noden
die leven bij haar diverse doelgroepen. Anderzijds kunnen die doelgroepen ook bij het steunpunt terecht voor
diverse vragen op maat: methodologische ondersteuning, cijfergegevens en/of omgevingsanalyses in het
kader van bepaalde lokale projecten, ondersteuning bij onderzoek, … .
Daarnaast besteedt het steunpunt ook veel aandacht aan overleg, afstemming en samenwerking met de
andere provincies (en in casu sociale kaart ook met de Vlaamse Gemeenschapscommissie van Brussel).
Tot slot is er in het kader van lokaal sociaal beleid ook een samenwerkingsovereenkomst afgesloten met de
Vlaamse Gemeenschap.
Steunpunt Sociale Planning
Het Steunpunt Sociale Planning is een onderdeel van de zgn. ‘horizontale structuur’ van de Directie Welzijn,
Gezondheid, Wonen, Jeugd en Ontwikkelingssamenwerking. Deze positionering geeft aan dat het de ambitie
van de directie is om sociale planning te integreren in de werking van de gehele directie, over alle sectoren
heen. De directie en het steunpunt bevinden zich op dat vlak nog in een groeiproces.
Doelstellingen
De missie van het team sociale planning en netwerking luidt:
‘Het team sociale planning en netwerking biedt instrumenten aan om te komen tot een sociaal beleid dat
efficiënt en planmatig is, en dat op de reële behoeften is afgestemd’.
Deze missie wordt gekoppeld aan volgende doelstellingen:
•
•
•
•
•
Het verzamelen, integreren en ontsluiten van informatie (kwalitatief en kwantitatief) in gebruiksvriendelijke
instrumenten voor beleidsplanning;
Het ondersteunen en stimuleren van de prioritaire doelgroepen bij het gebruik van de informatie in het
kader van beleidsplanning (o.a. deskundigheidsbevordering);
Een bijdrage leveren aan onderzoek door (in beperkte mate) zelf onderzoek uit te voeren of onderzoek op
te volgen en te ondersteunen;
Afstemmen, uitwisselen en samenwerken met derde partijen: andere directies (intern), andere steunpunten
sociale planning (interprovinciaal) en andere ‘spelers op de markt’ (Studiedienst Vlaamse
Regering, hogescholen en universiteiten,…);
De prioritaire doelgroepen van het team sociale planning en netwerking zijn: de eigen directie, de lokale
besturen, regionale en provinciale netwerken, regionale actoren, welzijns- en gezondheidsorganisaties.
8
www.socialeplattegrondovl.be

Acties
Tot de vaste acties van het steunpunt sociale planning behoren o.a.:
•
•
•
•
•
•
Permanente actualisering en optimalisering van www.desocialekaart.be;
On line publiceren van statistische fiches (gemeentefiches, woonfiches, …) en kwantitatieve
omgevingsanalyses;
Visualisering van statistische gegevens, voorzieningenaanbod,… op kaart in functie van de eigen instrumenten
en/of op vraag;
Verwerking van gegevens op fijnmazig niveau (= op deelgemeenteniveau, wijkniveau, bouwblokniveau,
statistisch sectorniveau, …);
Ontwikkeling van opleidingen in functie van deskundigheidsbevordering, zoals deze Sociale Plattegrond;
Daarnaast wordt in elk jaarplan ook ruimte gemaakt voor eenmalige acties of nieuwe acties die eventueel
een permanent of herhalend karakter kunnen krijgen. Enkele voorbeelden:
•
•
•
•
Publicatie van een jongerencahier, ouderencahier;
Ontwikkeling van kwalitatieve omgevingsanalyses;
Uitwerken en ondersteunen van een tevredenheidsonderzoek bij het cliënteel van het OCMW, het CAW
en de stedelijke sociale dienst van Zottegem;
Schrijven van gemeenterapporten in het kader van de gemeentelijke ouderenbehoeftenonderzoeken.
Meer info:
Sociale planning: Zeneb Bensafia, 09 267 75 15 of socialeplanning@oost-vlaanderen.be
Sociale kaart: Christophe Pyra, 09 267 75 04 of socialekaart@oost-vlaanderen.be
Lokaal sociaal beleid: Emma Van Der Maelen, 09 267 75 07 of lokaalsociaalbeleid@oost-vlaanderen.be
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.oost-vlaanderen.be/socialeplanning
www.desocialekaart.be
9
9
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Het Regionaal Welzijnsoverleg (RWO)
Missie
Het RWO wil de onderlinge verwevenheid van welzijns- en gezondheidsactoren binnen de regio’s
bevorderen ter verhoging van het welzijn van de burger.
Het RWO wil de neutrale draaischijf zijn van regionale (derde) actoren en overheden.
Het signaleert naar de overheden en neemt gebiedsgerichte initiatieven.
Het ondersteunt regionale (derde) actoren en overheden door het organiseren van gericht overleg, het
bevorderen/faciliteren van netwerkvorming, te werken aan deskundigheidsbevordering bij derden en
ambtenaren, te fungeren als het regionaal ankerpunt voor de sociale kaart.
Personeelsinzet
Het meest zichtbare luik van het RWO situeert zich - logischerwijze - in de regio’s. In elk van de zes arrondissentshoofdplaatsen
wordt een ankerpunt gesubsidieerd. In elk van deze 6 ankerpunten is een coördinator aan
de slag die een perfect zicht heeft op de regionale sociale kaart.
De provinciale ondersteuning kadert in het Besluit van de Vlaamse Regering van 19/12/1997 betreffende de
ondersteuning van regionaal overleg en regionale samenwerking in de welzijnssector. Structureel situeert
deze cel zich binnen de horizontale structuur van de Directie Welzijn, Gezondheid, Wonen, Jeugd en Ontwikkelingssamenwerking.
Deze positionering moet toelaten dat alle sectoren binnen de verschillende diensten
vlot kunnen samenwerken met het Regionaal Welzijnsoverleg.
De 6 regionale coördinatoren en de provinciale ondersteuning zorgen gezamenlijk voor de opmaak van het
beleidsplan en de voortgangsrapportage aan de stuurgroep, de deputatie en de Vlaamse Gemeenschap
Doelstellingen
We geven u de vier strategische doelstellingen op een rijtje:
•
•
•
Het engagement om te zorgen voor een functionele informatiedoorstroming naar en tussen de beleidssectoren
en relevante organisaties. We leggen de klemtoon op functionele en gerichte informatiedoorstroming
om het eeuwige stigma dat op overleg in de welzijnssector rust (‘praatbarakken’) voor eens en altijd
af te schudden.
Het stimuleren, ondersteunen en organiseren van samenwerking en overleg binnen het welzijnswerk in de
provincie Oost-Vlaanderen. Vanuit alle sectoren komt het signaal dat maatschappelijke problematieken en
noden steeds complexer worden. Ons verkokerde welzijnslandschap vergt een intersectorale aanpak van
deze knelpunten. We wijzen bijvoorbeeld op de lopende inspanningen rond het thema ‘gedeelde zorg’ aan
(groepen van) mensen die niet binnen één sector kunnen worden geholpen of op de regionale organisatie
van cliëntoverleg (casemanagement) in de jeugdhulpverlening.
De profilering van het Oost-Vlaams RWO-model. Als we geloven in het Oost-Vlaams model - met het
provinciebestuur als coördinerend beleidsniveau, de ankerpunten als regionaal operationeel niveau
en de lokale besturen als regisseurs van het lokaal sociaal beleid - moeten we dit ook meer durven
uitdragen. West-Vlaanderen heeft een gelijkaardige organisatiestructuur en we merken een (aarzelende)
belangstelling vanuit andere provincies. Minstens even belangrijk is het om ons eigen profiel intern nog
zuiverder te krijgen, good practices binnen de eigen provincie te verspreiden.
10
www.socialeplattegrondovl.be

•
Het instaan voor de bundeling en versterking van beleidssignalen vanuit een intersectoraal perspectief.
Deze signaalfunctie is al te vaak de eeuwige dooddoener in zowat elk besluit of decreet maar voor het
eerst engageerde de Stuurgroep zich heel uitgesproken om de signaalfunctie van het RWO te optimaliseren:
beleidssignalen zullen worden gebundeld en gericht naar de hogere overheden worden gecommuniceerd.
De Interprovinciale Afstemmingscommissie kan hiervoor een goed instrument worden.
Acties
Enkele voorbeelden van (de zeer diverse) acties van het RWO:
•
•
•
•
•
•
•
•
Het RWO zorgt voor een sociale kaart die kwalitatief is: Actueel, volledig en gebruiksvriendelijk;
Het RWO sensibiliseert actief rond het gebruik van de sociale kaart;
het RWO is centraal aanspreekpunt voor organisaties, op zoek naar specifieke informatie over, of relevante
partners binnen het regionale welzijnsveld;
Het RWO organiseert in partnerschap met het provinciebestuur regionaal overleg tussen de lokale
seniorenraden met het oog op:
•
•
het informeren van de leden van de ouderenadviesraden: uitwisseling van informatie, ontmoeting,
actuele vragen en ondersteuning bij knelpunten;
de versterking van de wisselwerking tussen lokale seniorenraden, lokale en bovenlokale
beleidsniveaus;
Het RWO stimuleert gerichte informatiedoorstroming over beleidsontwikkelingen, ervaringuitwisseling,
deskundigheidsbevordering binnen de Regionale Netwerken Arbeidszorg;
Het RWO organiseert cliëntoverleg met een externe voorzitter voor de jeugdhulpverlening;
Het RWO helpt vanuit zijn netwerkfunctie de verbinding te maken tussen enerzijds de sociale huizen op
het niveau van de lokale besturen en anderzijds het bovenlokale welzijnsveld;
Het RWO stimuleert/ondersteunt/participeert of organiseert de uitbouw van regionaal overleg opvoedingsondersteuning
in complementariteit met het provinciaal steunpunt en de Vlaamse coördinatoren.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna ‘Regionaal welzijnsoverleg’
www.rwowaasland.be
www.rwo-oudenaarde.be
www.rwo-ara.be
www.rwod.be
www.wrg.be
www.meetjesland.be/rwom
11
11
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en het
vrijwilligerswerk
De provincie Oost-Vlaanderen neemt via het Steunpunt Vrijwilligerswerk een belangrijke rol op inzake vrijwilligerswerk.
Het Steunpunt Vrijwilligerswerk Oost-Vlaanderen stimuleert en waardeert het vrijwilligerswerk
in de provincie. Het biedt ondersteuning, zorgt voor meer deskundigheid in het werkveld en bevordert
het provinciale en lokale vrijwilligersbeleid. Het Oost-Vlaamse Steunpunt werkt samen met de andere
Vlaamse en provinciale Steunpunten Vrijwilligerswerk, het Punt vzw voor Brussel en het Vlaams Steunpunt
Vrijwilligerswerk vzw.
Kerntaken
•
•
•
Het bevorderen van het lokaal vrijwilligers(werk)beleid;
De deskundigheidsbevordering van vrijwilligersorganisaties;
De promotie van het vrijwilligerswerk en de werving van vrijwilligers.
Steunpunt Vrijwilligerswerk
Bij de herstructurering van de directie Welzijn en Gezondheid werd het beleid inzake personen met een
handicap ingebed in het team zorg binnen de dienst Maatschappelijke Participatie.
Doelstellingen
De voornaamste doelstellingen van het Steunpunt Vrijwilligerswerk zijn:
•
•
•
•
•
•
Het aanbieden van een (on line) dienstverlening aan vrijwiligers en organisaties;
Het promoten van en het zorgen voor een grotere bekendheid en waardering voor het vrijwilligerswerk bij
diverse doelgroepen in de provincie;
Het aanbieden van ondersteuning en deskundigheidsbevordering aan organisaties en verenigingen;
Het sensibiliseren van bepaalde doelgroepen voor het vrijwilligerswerk;
Het ondersteunen van het lokaal vrijwilligersbeleid;
Het mee helpen uitbouwen van een intern vrijwilligersbeleid in de Provincie Oost-Vlaanderen.
Acties
Bovenstaande doelstellingen worden vertaald in een hele resem acties. Een beperkte greep uit het aanbod:
•
•
•
•
•
•
•
Het steunpunt fungeert als aanspreekpunt voor vrijwilligers en organisaties rond sociaal-juridische
vragen;
Het steunpunt brengt vraag en aanbod in het vrijwilligerswerk bij elkaar via de vacaturedatabank op
www.vrijwilligerswerk.be;
Het steunpunt biedt een gratis vrijwilligersverzekering aan;
Organisatie van de basiscursus ‘Vrijwilligerwerk, goed georganiseerd’;
Organisatie (i.s.m. de 3 Oost-Vlaamse Vormingpluscentra) van vormingsmodules rond diverse thema’s,
zoals: vzw-wetgeving en vzw-boekhouding, beroepsgeheim, fondsenwerving, draaiboek voor evenementen,
… ;
Ondersteuning van vormingsinitiatieven via een sprekerspool, voordrachten, … ;
Mee helpen uitwerken van vormingsprogramma’s of dankacties naar vrijwilligers;
12
www.socialeplattegrondovl.be

•
Deelname aan vrijwilligersbeurzen, ter beschikking stellen van actie- en promotiemateriaal,
kennismakingstoeren voor kandidaat-vrijwilligers, … .
Subsidies, premies
Het Steunpunt Vrijwilligerswerk biedt een gratis vrijwilligersverzekering aan. Het steunpunt werkt daarvoor
samen met 50 gemeenten, die elk een loket openden waar organisaties hun aanvraag voor deze verzekering
kunnen indienen. Gemeenten die nog geen loket hebben, maar één wensen op te richten, nemen
contact op met Dominique Verspeurt op het nummer 09 267 75 89.
Meer info:
Naïma Lafkioui, 09 267 75 44 of vrijwilliger@oost-vlaanderen.be
Dominique Verspeurt, 09 267 75 89 of vrijwilliger@oost-vlaanderen.be
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.oost-vlaanderen.be/vrijwilligerswerk
www.vrijwilligerswerk.be
13
13
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en
toegankelijkheid
Het Provinciaal Steunpunt Toegankelijkheid Oost-Vlaanderen streeft naar een integraal toegankelijke samenleving
waarin iedereen (personen met een handicap, kinderen, ouderen, …) op een volledige en autonome
manier kan participeren en functioneren.
Dit betekent dat gebouwen, omgeving en dienstverlening betreedbaar, bereikbaar, bruikbaar en begrijpbaar
moeten zijn voor iedereen en dit op een onafhankelijke en gelijkwaardige manier.
Provinciaal Steunpunt Toegankelijkheid
Bij de herstructurering van de directie Welzijn en Gezondheid werd het provinciaal Steunpunt Toegankelijkheid
ingebed in de dienst Maatschappelijke Participatie.
Doelstellingen
Het steunpunt heeft vier grote doelstellingen:
•
•
•
•
Coördineren van alle organisaties die in Oost-Vlaanderen actief zijn rond ‘toegankelijkheid’ via oa de
werking van het provinciaal platform toegankelijkheid;
Verzamelen, registreren en verstrekken van informatie. Openbare en publieke gebouwen binnen de
provincie worden systematisch doorgelicht;
Sensibiliseren van provinciale diensten, gemeenten en ocmw’s via studiedagen, vorming, projecten en
financiële ondersteuning;
Signaleren van knelpunten en leemten aan het Vlaams Steunpunt Toegankelijkheid.
Acties
•
•
Onderzoek en screenings:
Systematische doorlichting van openbare gebouwen, domeinen en groengebieden in Oost-Vlaanderen
moet het mogelijk maken de toegankelijkheid in kaart te brengen en de toegankelijkheid van het provinciaal
patrimonium te verbeteren.
Op de website van Toegankelijk Vlaanderen (www.toevla.be) vinden gebruikers informatie over de
toegankelijkheid van de verschillende types accommodaties die zijn doorgelicht.
Naast de fysieke toegankelijkheid worden inspanningen geleverd om de toegankelijkheid van informatie
te bevorderen. Openbare besturen worden gesensibiliseerd om websites gebruiksvriendelijk te
maken voor personen met een leeshandicap. Zo werden alle Oost-Vlaamse gemeentelijke websites
gescreend op de toegankelijkheid.
Ondersteuning van lokale besturen: Het provinciaal steunpunt toegankelijkheid biedt praktische en financiële
ondersteuning aan lokale besturen (gemeentebesturen en ocmw’s) die aandacht hebben voor de
problematiek van toegankelijkheid.
14
www.socialeplattegrondovl.be

•
•
•
Opleidingen voor personeel van lokale besturen:
•
•
Het provinciaal steunpunt toegankelijkheid organiseert regelmatig opleidingen en vormingsessies voor
lokale ambtenaren. Hiervoor wordt samengewerkt met ervaringsdeskundigen en het adviesbureau
toegankelijke omgeving uit Sint-Niklaas. Enkele vormingen die georganiseerd werden:
•
•
Cursus ‘Omgaan met personen met een handicap’ voor onthaalpersoneel;
Vorming toegankelijkheid ‘openbaar domein’, ‘openbare gebouwen’, ‘openbaar groen’ voor lokale
ambtenaren van de technische dienst, ontwerpers en werkleiders openbare werken en groendienst,
verantwoordelijke gebouwen, …
Opleiding die binnenkort georganiseerd wordt: ‘De nieuwe toegankelijheidsverordening’ voor stedebouwkundige
ambtenaren.
Info- en meldpunt:
•
•
Het provinciaal steunpunt fungeert als info- en meldpunt voor allerhande info-vragen mbt
toegankelijkheid;
Particulieren, overheidsdiensten kunnen bij het steunpunt terecht voor informatie inzake wetgeving,
subsidiemogelijkheden en algemene infovragen;
Sensibilisering via allerlei projecten: Het provinciaal steunpunt toegankelijkheid sensibiliseert particulieren
en overheden om toegankelijkheid te bevorderen. Zij doet dit via allerlei projecten die de nood aan een
toegankelijke samenleving in de kijker zetten.
Subsidies, premies
De nieuwe gewestelijke stedenbouwkundige verordening betreffende toegankelijkheid betekent dat vergunningsplichtige
voorzieningen moeten beantwoorden aan de toegankelijkheidsvoorwaarden die in deze
wetgeving zijn opgenomen.
Het is belangrijk dat van in de (voor)ontwerpfase rekening gehouden wordt met de gangbare toegankelijkheidsnormen.
Het Provinciebestuur wil lokale besturen stimuleren om bij nieuwbouw of verbouwingen een
toegankelijkheidsadvies in te winnen bij een gespecialeerd technisch adviesbureau. Het lokale bestuur kan
hiervoor een provinciale subsidie aanvragen. De subsidie bedraagt per lokaal bestuur per jaar maximum 1800
euro.
Daarnaast voorziet hetzelfde reglement in subsidies voor het toegankelijk maken van informatie (toegankelijke
websites, doventolken,…).
Meer info:
Petra Van Poucke, 09 267 75 85, petra.van.poucke@oost-vlaanderen.be
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’, daarna voor ‘Gelijke kansen’ en tot slot voor
‘Toegankelijkheid’.
15
15
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en wonen
Een goed woonbeleid steunt op een aangepast beleid inzake ruimtelijke ordening. In dat kader zijn instrumenten
beschikbaar om tegemoet te komen aan woonnoden, zoals het tekort aan betaalbare en kwaliteitsvolle
woningen en voldoende standplaatsen voor woonwagengezinnen.
Vanuit de invalshoek welzijn wordt vooral gewerkt aan de kwaliteit van het wonen en de woning en aan de
betaalbaarheid van het wonen. Er wordt daarenboven een gericht impulsbeleid gevoerd rondom het beter afstemmen
van wonen en zorg, de organisatie van de informatiespreiding rondom wonen in het algemeen, het
bevorderen van de leefbaarheid en de woonkwaliteit en het lokaal en regionaal woonbeleid.
In het kader van het decreet Grond- en pandenbeleid is de deputatie bevoegd voor het bepalen van de gemeentelijke
sociale objectieven voor sociale koopwoningen en sociale kavels. Er is een door de deputatie
samengestelde provinciale beoordelingscommissie Wonen in eigen streek actief die, voor elke overdracht van
onroerend goed binnen woonuitbreidingsgebied op het grondgebied van negen Oost-Vlaamse doelgemeenten,
de band van de begunstigde van de overdracht met de gemeente onderzoekt.
Team Wonen
Het team Wonen bestaat uit een beleidsmedewerker Wonen, een deskundige lokaal woonbeleid en een cel
aanvullende leningen. De cel aanvullende leningen bestaat uit twee dossierbehandelaars aanvullende leningen.
Doelstellingen
Het team Wonen werkt vooral aan het verhogen van de kwaliteit en de betaalbaarheid van het wonen in Oost-
Vlaanderen. Daarnaast wordt een thematisch gericht impulsbeleid gevoerd door het investeren in tijdelijke
projecten. Het team Wonen staat, in samenwerking met de directie Ruimte, in voor de uitvoering van het decreet
Grond- en pandenbeleid.
Acties
Bovenstaande doelstellingen resulteren in een hele resem acties. Een beperkte selectie uit de tientallen acties
van het Team Wonen:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Het verlenen van aanvullende leningen aan gezinnen met een bescheiden inkomen en een bescheiden
woning;
Het verlenen van premies voor de aansluiting op het openbaar waternet aan gezinnen met een
bescheiden inkomen;
Het verlenen van premies voor het bouwen en verwerven van een woning voor iemand met een fysieke
handicap;
Het verlenen van projectsubsidies in het kader van een provinciaal impulsbeleid;
Het voorbereiden van de gemeentelijke sociale objectieven voor sociale koopwoningen en sociale kavels;
Het organiseren van de provinciale beoordelingscommissie Wonen in eigen streek;
Het opvolgen van een aantal (inter)gemeentelijke woonoverleggen;
Het begeleiden van potentiële indieners van intergemeentelijke projecten lokaal woonbeleid;
Het aanreiken van provinciale woonbeleidsinstrumenten bij de voorbereiding van lokaal woonbeleid en bij
de opmaak van een lokaal woonplan;
Het actualiseren van de gemeentelijke woonfiches en de geografische voorstelling van die data;
Het ontwikkelen van een provinciaal reglement inzake de ondersteuning van de aanleg van een doortrekkersterrein
voor woonwagengezinnen door gemeenten en/of sociale woonactoren.
16
www.socialeplattegrondovl.be

Subsidies, premies
•
•
•
•
•
Het verlenen van aanvullende leningen voor het aankopen en/of (ver)bouwen van een (enige) woning in
Oost-Vlaanderen;
Het verlenen van procesbegeleiding aan gemeenten bij het ontwikkelen van een intergemeentelijk project
lokaal woonbeleid;
Het verlenen van een gericht impulsbeleid door het verlenen van projectsubsidies in het kader van het
afstemmen van wonen en zorg, de organisatie van de informatiespreiding rondom het wonen in het algemeen,
het bevorderen van de leefbaarheid en de woonkwaliteit en het lokaal en regionaal woonbeleid;
Het verlenen van subsidies voor het aansluiten van woningen in Oost-Vlaanderen op het openbaar
waternet;
Het verlenen van subsidies voor het bouwen/kopen van een woning die tegemoet komt aan een persoon
met een fysieke handicap.
Meer info:
Martine Brackeleire, 09 267 75 31, martine.brackeleire@oost-vlaanderen.be
Nathalie De Vis, 09 267 75 31, nathalie.de.vis@oost-vlaanderen.be
Isis Craninx, 09 267 75 22, isis.craninx@oost-vlaanderen.be
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Wonen & Milieu’, daarna voor ‘Wonen’.
17
17
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en sociale
tewerkstelling
Meer en meer mensen kunnen niet meer voldoen aan de hoge productiviteitseisen die de reguliere arbeidsmarkt
stelt. Door het voeren van een vernieuwend beleid inzake sociale tewerkstelling wenst de provincie bij
te dragen tot het grondrecht op arbeid voor deze groep. Het bestuur heeft hierbij niet enkel aandacht voor
aangepaste betaalde arbeid voor personen met een arbeidshandicap binnen beschutte werkplaatsen, maar
ook voor onbetaalde tewerkstelling binnen Arbeidszorg. Arbeidszorg is er voor de zwakste groep voor wie
zelfs een tewerkstelling binnen een sociale of beschutte werkplaats te hoog gegrepen is.
Het provinciaal beleid inzake sociale tewerkstelling zich eveneens naar jongeren. Als partner van het Departement
Beroepsopleiding stelt de Provincie elk schooljaar een zestal stageplaatsen ter beschikking van jongeren
uit het deeltijds onderwijs.
Team Insluiting en Diversiteit
Arbeid is een grondrecht . Het team Insluiting en Diversiteit waarbinnen het domein ‘sociale tewerkstelling’
geïntegreerd is, legt zich toe op het concretiseren van deze maatschappelijke grondrechten.
Doelstellingen
•
•
•
•
•
Bijdragen tot een betaald of - indien niet mogelijk - onbetaald tewerkstellingsaanbod op maat van
kansengroepen en personen met een arbeidshandicap;
Ervoor zorgen dat zorgvragers op de voor hen meest gepaste werkplek terechtkomen en kunnen doorgroeien
naar de voor hen hoogst mogelijke vorm van tewerkstelling;
Bijdragen tot een structurele oplossing van knelpunten en hiaten op het gebied van sociale tewerkstelling
door deze in kaart te brengen en te signaleren aan de lokale overheden;
Bijdragen tot de kwaliteit van het aanbod inzake sociale tewerkstelling;
Faciliteren van de deskundigheidsbevordering en ervaringsuitwisseling.
Acties
•
•
•
•
•
•
•
Financiële stimuli bieden aan organisaties die bijdragen tot een regionaal gespreid aanbod Arbeidszorg op
maat en dit ongeacht het statuut en de inkomensvorm van de cliënt;
Waarborgen van arbeidstrajectbegeiding richting Arbeidszorg door GTB;
Motivatiepremie voor werknemers met een arbeiddshandicap binnen beschutte werkplaatsen;
Organiseren van het Platform Arbeidszorg Oost-Vlaanderen en de Regionale Netwerken Arbeidszorg;
Organiseren van studiedagen met betrekking tot sociale tewerkstelling;
In beeld brengen van Arbeidszorg in oost-Vlaanderen;
Deelname aan de Ronde Tafel Arbeidszorg.
Subsidies, premies
•
•
•
Projectsubsidies arbeidszorginitiatieven;
Werkingssubsidies beschutte werkplaatsen;
Motivatiepremie voor werknemers van beschutte werkplaatsen.
Meer info
Gerda Huygebaert, 09 267 75 72, gerda.huygebaert@oost-vlaanderen.be
18
www.socialeplattegrondovl.be

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor ‘Beschermd werken’.
19
19
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
1. Algemene Begeleiding
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Centra algemeen welzijnswerk (CAW)
Patrick Seys, CAW Artevelde
Missie en opdrachten
Het AWW helpt de gebruikers zich persoonlijk en sociaal te ontplooien, hun individuele en sociale rechten uit
te oefenen, zodat ze een menswaardig leven kunnen leiden. De CAW’s willen dit realiseren door:
•
•
•
De toegankelijkheid en bereikbaarheid van de maatschappelijke basis- en zorgvoorzieningen effectief te
helpen realiseren;
Via preventieve en signalerende acties;
Mee oplossingen zoeken voor individuele vragen.
Beknopte historiek
De centra algemeen welzijnswerk zijn pas ontstaan in uitvoering van de harmonisering van de regelgeving op
het eerstelijns welzijnswerk in Vlaanderen door het decreet op het AWW in 1991, gewijzigd in 1997. Historische
voorgangers waren:
•
•
•
•
•
•
•
Reclasserings- en opvanginitiatieven voor ex-gedetineerden;
Opvangcentra voor daklozen;
Jaren 70: een explosie van kleinschalige welzijnsvoorzieningen gericht op bepaalde doelgroepen of
methodieken;
2 KB’s: OCMW(’74) en CMW (’76);
Discussie openbaar vs. particulier;
1980: door de regionalisering wordt welzijn Gemeenschapsmaterie;
Decreet AWW 1991 - 1997 - 2009.
Actoren/instituties en regelgevend kader
Het decreet op het AWW regelt de erkenning en subsidiering van zowel de CAW’s als de diensten Teleonthaal.
Door het ontbreken van uitvoeringsbesluiten op het nieuwe decreet op het AWW van 30/04/09, blijft het
vorige decreet van 19/12/97 (uitvoeringsbesluiten 12/10/2001) voor zowel de CAW’s als Teleonthaal van
toepassing. Bovendien moeten de CAW’s voldoen aan het decreet van 29/04/97 inzake kwaliteitszorg.
Aanvullend en om een antwoord te bieden op specifieke problemen, worden de Oost-Vlaamse CAW’s en Teleonthaal
structureel ondersteund door de Provincie.
Om tegemoet te komen aan de (nieuwe) maatschappelijke noden wordt de basiswerking van de meeste
CAW’s uitgebreid via extra overeenkomsten met de lokale of federale overheid of via Europese projecten.
Oost-Vlaanderen is ingedeeld in 5 CAW-werkingsgebieden en er zijn 7 CAW’s (autonome, particuliere organisaties)
actief in de provincie. Vier Oost-Vlaamse CAW’s (CAW regio Aalst, CAW regio Dendermonde, CAW
Waasland en CAW Zuid Oost-Vlaanderen) richten hun werking op één werkingsgebied. CAW Artevelde en CAW
Visserij zijn beiden actief in de regio Gent-Eeklo. De gemeenten Ninove, Haaltert en Denderleeuw worden
bediend door CAW Delta, die voor de rest haar werkingsgebied heeft in de provincie Vlaams Brabant.
Hulpvragers mogen om het even in welk CAW hun vraag stellen, de verdeling van de werkingsgebieden
heeft tot doel afspraken te maken tussen de CAW’s over het geografisch terrein waar zij hun aanbod actief
aanbieden.
21
21
www.desocialekaart.be

Werkingsgebieden Oost-Vlaamse CAW’s
Structurering van de sector/subsector
Het nieuwe decreet op het AWW van 2009 voorziet twee soorten centra; de centra voor teleonthaal en de
centra voor algemeen welzijnswerk.
De centra voor teleonthaal, waarvan er 1 centrum per provincie werd erkend, moeten op permanente basis
telefonische hulpverlening en crisisopvang voorzien met bijzondere aandacht voor zelfdodingpreventie. Hierbij
moeten ze waar nodig hulpvragers verwijzen naar andere diensten en hebben ze een beleidssignalerende
opdracht. De centra teleonthaal werken met vrijwilligers die ondersteund worden door professionelen.
Verder hebben we het enkel over de CAW’s.
22
www.socialeplattegrondovl.be

CAW’s hebben een zeer gedifferentieerd aanbod van hulp- en dienstverlening die direct toegankelijk is voor
de hulpzoekende. Dit aanbod kan het best in beeld gebracht worden aan de hand van de drie kerntaken van
het CAW; namelijk het onthaal, de psychosociale begeleiding en de preventie en beleidssignalering. Dit wordt
verder toegelicht onder het punt werking.
Doelgroep
Zoals reeds aangegeven, richt het onthaal van de CAW’s zich op iedereen met vragen en/of problemen
i.v.m. welzijn. Het begeleidingsaanbod richt zich op specifieke doelgroepen en/of problemen, met bijzondere
aandacht voor kwetsbare groepen.
Aan de hand van de drie probleemgebieden waardoor mensen doorgaans in contact komen met het CAW
proberen we de belangrijkste doelgroepen in kaart te brengen (deze zijn uiteraard niet steeds perfect af te
bakenen):
•
•
•
Naar aanleiding van gebeurtenissen in de persoonlijke levenssfeer:
•
•
•
•
•
Kinderen en jongeren;
Mensen met persoonlijke problemen zoals verlieservaringen, identiteitsproblemen, seksuele
problemen, …
Mensen geconfronteerd met relatieproblemen en/of partnergeweld;
Mensen geconfronteerd met opvoedingsproblemen;
Mensen geconfronteerd met financiële problemen.
Ten gevolge van meervoudige kwetsing of sociale uitsluiting:
•
•
•
•
•
Dak- en thuislozen;
Mensen met een precair verblijfsstatuut;
Multi-problem gezinnen;
Allochtonen die in armoede leven;
Ontankerde jongvolwassenen.
Ten gevolge van kwetsbaarheid in een justitiële context:
•
•
•
Werking
Daders van geweld-, vermogens-, en seksueel delicten;
Slachtoffers van misdrijven;
Gedetineerden.
Het CAW is de huisarts voor welzijnsvragen.
Werkingsprincipes
•
•
•
•
•
•
•
De dienst- en hulpverlening wordt door de hulpvrager gevraagd of aanvaard;
Gericht participatie en zelfredzaamheid van de hulpvrager;
Vertrekken vanuit wat de persoon vraagt, zorg op maat;
Respect voor de persoonlijke levenssfeer;
Steeds via de minst ingrijpende vorm van hulp;
Met aandacht voor alle levensdomeinen;
Werken met professionelen en vrijwilligers;
23
23
www.desocialekaart.be

•
Onthaal is altijd gratis; voor ambulante vervolgbegeleiding wordt in sommige CAW’s een beperkte cliëntbijdrage
gevraagd. Bij residentiële opname worden de verblijfskosten aangerekend (of ten laste genomen
door het bevoegde OCMW). De vastgelegde maximum dagprijs bedraagt momenteel voor min 12-jarigen
12,62€ /dag; en voor 12+jarigen 19,72€/dag.
• Het onthaal:
In het onthaal, dat direct toegankelijk is, kan iedereen terecht met zijn/haar vraag of
probleem op het vlak van welzijn. Dit kan zowel telefonisch, fysisch tijdens open permanentie-uren of
na afspraak, als huisbezoek waar wenselijk of via e-hulpverlening (in eerste instantie sterk uitgebouwd
naar jongeren). Waar nodig wordt de crisishulpverlening ingeschakeld. Het onthaalgebeuren kan in één of
meerdere contacten.
Het onthaal is niet enkel het voorportaal voor de vervolgbegeleiding, maar moet gezien worden als een
eigenstandig hulpverleningsaanbod waar men terecht kan voor informatie, vraagverheldering, advies en
directe hulpverlening. Het onthaal is gericht op zicht krijgen op het probleem zodat ofwel onmiddellijk een
oplossing kan geformuleerd worden en/of een eventuele opstap kan gerealiseerd worden naar verdere
begeleiding en dit zowel binnen als buiten het CAW.
Het onthaal wordt in de verschillende CAW’s niet steeds op dezelfde manier georganiseerd, maar het
CAW-onthaal wordt in elke regio duidelijk bekendgemaakt en geprofileerd naar de brede bevolking. Naast
een breed toegankelijk CAW-onthaal, worden in de meeste regio’s meerdere onthaalpunten georganiseerd
die gericht zijn op specifieke doelgroepen zoals jongeren, mensen met een precair verblijfsstatuut, dak-
en thuislozen, slachtoffers, gedetineerden, …. Met deze specifieke onthaalpunten willen de CAW’s hun
toegankelijkheid verhogen.
De psychosociale begeleiding: Vertrekkend van het onthaal biedt het CAW waar nodig en mogelijk
zelf een aangepaste psychosociale begeleiding. Deze is bij uitstek gericht op het beter functioneren in het
dagelijks leven. De begeleiding - ambulant, mobiel of residentieel- is maatwerk in verschillende vormen:
ontwikkeling van basisvaardigheden, woonbegeleiding, relatiebegeleiding, psychische begeleiding bij
identiteitsproblemen en levensvragen, integrale begeleiding, bemiddelen bij familiale problemen of
bij schuldoverlast, de begeleiding van daders van delicten, trajectbegeleiding bij gedetineerden en bij
verkeersslachtoffers, …
Daarnaast worden door sommige CAW’s specifieke opdrachten opgenomen zoals het organiseren van een
bezoekruimte, het begeleiden van slachtoffers van misdrijven, het begeleiden van daders van delicten,
het organiseren van nachtopvang, het maatschappelijk onderzoek inzake inter-landelijke adoptie en hulp
aan kinderen slachtoffer van een schokkende gebeurtenis.
Preventie en beleidsignalering
• : De contacten met duizenden hulpvragers leveren een schat van informatie
op over factoren en mechanismen, die oorzaak zijn van onwelzijn en sociale uitsluiting. Het CAW
signaleert deze gegevens en ervaringen aan de betrokken instanties, overheden en de publieke opinie.
Het CAW doet ook voorstellen tot structurele veranderingen, indien mogelijk samen met andere organisaties
die opkomen voor het welzijn van kwetsbare burgers. Het CAW werkt ook (mee) aan projecten met
een algemeen-preventieve bedoeling, door deskundigheidsoverdracht aan anderen (bijv.. leerkrachten
inzicht geven in de achtergronden van risicogedrag of een vormingsmodule voor politiemensen voor
onthaal van slachtoffers), door het opzetten van experimenten of good practices, die ingaan op leemten
in het hulpaanbod of in het aanbod van basisvoorzieningen (werk, vrijetijd, wonen,…) en door het (mee)
creëren van een beleidsnetwerk met diverse sectoren rond een bepaalde doelgroep (bijv.. kwetsbare
jongeren) of een bepaalde problematiek (bijv.. spijbelen of Intrafamiliaal geweld), door publieksgerichte
sensibiliseringscampagnes (bijv.. de campagne ‘laat je niet in de zak zetten’ over schulden).
24
www.socialeplattegrondovl.be

Afstemming en samenwerking
De OCMW’s zijn voor de CAW’s belangrijke partners om in de regio’s te komen tot een afgestemd aanbod
van hulp- en dienstverlening. Het lokaal sociaal beleid is hiertoe een belangrijke hefboom. Door de regionale
werking en de duidelijke eerstelijnspositie zijn de CAW’s actief betrokken in heel wat sectorale en intersectorale
samenwerkingsinitiatieven en netwerken en dit zowel op hulpverlening, als op beleidsniveau. Concreet
denken we aan samenwerking en netwerken met de verschillende CAW’s, integrale jeugdhulp, in het kader
van gedeelde zorg mbt mensen met een beperking, overeenkomsten met OCMW’s, gemeenten en politiezones,
wijkgezondheidscentra, geestelijke gezondheidszorg, justitiepartners, samenlevingsopbouw en
vereniging waar armen het woord nemen, integratiecentra en -dienst, VDAB en tewerkstellingspartners,
sociaal verhuurkantoren en andere woonpartners.
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
•
•
•
De CAW’s worden geconfronteerd met een overbevraging, wat hen noodzaakt om duidelijker eigen
accenten te leggen;
De CAW’s hebben historisch veel aandacht voor de nieuwe maatschappelijke en individuele noden
waarmee ze geconfronteerd worden. CAW’s zijn dan ook broedplaatsen voor het uitbouwen van nieuwe
dienst- en hulpverleningsvormen;
CAW’s worden meer en meer gesolliciteerd om hun expertise en kennis mee in te zetten voor andere
doelgroepen en sectoren (minderjarigen, mensen met een beperking, VDAB, justitie, …).
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.caw.be
centrale infonummer van de CAW’s: 078/150 300
25
25
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn
(O.C.M.W.)
Marianne Van Der Biest, afdelingshoofd Sociale Zaken OCMW Herzele
Historiek
•
•
•
•
Vóór 1789: armenzorg privaat initiatief ‘Tafels van de Heilige Geest’.
Na 1789, 2 soorten instellingen:
•
•
Er werden weldadigheidsburelen opgericht die ten huize kwamen en materiële en niet-materiële hulp
verleenden;
Er werden ook burgerlijke godshuizen opgericht. Deze vorm van hulpverlening kwam niet ten huize.
Op 10 maart 1925 verscheen de wet op de Commissies voor Openbare Onderstand (COO) met als taak
de behoeftige te ondersteunen, ziekenverpleging organiseren en ellende te bestrijden door preventieve
maatregelen te nemen.
Op 8 juli 1976 verscheen de organieke wet tot instelling van de Openbare Centra voor Maatschappelijk
Welzijn (zoals laatst gewijzigd door het decreet van 19 december 2009 betreffende de organisatie van de
OCMW’s).
Wat is het OCMW?
De letters OCMW zijn een afkorting van de woorden: Openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn.
Het OCMW is dus een publieke instelling waar iedereen terecht kan met zijn of haar problemen in de brede
zin van het woord.
Het woord ‘welzijn’ duidt trouwens aan dat het over veel meer gaat dan de loutere armoedebestrijding.
Het OCMW werd pas in 1976 opgericht ter vervanging van de vroegere commissies voor openbare onderstand.
Ieder OCMW heeft een zekere eigenheid, maar alle OCMW’s hebben toch dezelfde basisstructuur. Het OCMW
wordt onder leiding van een voorzitter bestuurd door de Raad voor maatschappelijk welzijn. De Raad
wordt om de 6 jaar verkozen door de hernieuwde gemeenteraad.
De Raad vergadert minimaal 10 keer per jaar. Er is een openbaar gedeelte dat door elke burger kan worden
bijgewoond en een besloten gedeelte dat omwille van het sociale karakter en de privacy niet toegankelijk is
voor het publiek.
Voor het behandelen van de aanvragen tot maatschappelijke dienstverlening richtten de meeste OCMW’s
het Bijzonder Comité op. Dit comité bestaat uit een delegatie van de Raad en vergadert met gesloten
deuren.
Wanneer de beslissingen door de Raad genomen zijn en hun uitwerking kunnen hebben, is het de taak van de
voorzitter om ze uit te voeren.
De praktische uitvoering moet natuurlijk door het personeel gebeuren.
Aan het hoofd van het personeel staat de secretaris. Hij is de hoogste ambtenaar van het OCMW en heeft
een algemene coördinerende functie over alle diensten en instellingen.
26
www.socialeplattegrondovl.be

De kernactiviteit van een OCMW wordt bepaald in de organieke wet van 8 juli 1976 en luidt als volgt:
‘Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze heeft tot doel éénieder in de
mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid.’
Het woord ‘iedereen’ is hierin zeer belangrijk, het gaat duidelijk niet alleen over ‘ behoeftigen’
De OCMW-wet biedt slechts een algemeen kader aan de wijze waarop het OCMW zijn opdracht moet waarmaken.
De invulling wordt overgelaten aan het plaatselijk OCMW dat het best geplaatst is om de concrete toepassing
van de norm van menselijke waardigheid in de praktijk om te zetten.
Alle aanvragen van om het even welke aard worden gericht naar de sociale dienst. Niet voor niets wordt de
sociale dienst vaak de spil of de draaischijf van het OCMW genoemd.
Het is de maatschappelijk werker die elke aanvraag tot hulp- of dienstverlening onderzoekt. Dit
sociaal onderzoek is vooral in de financiële hulpverlening van groot belang. Het is immers op basis van dit
onderzoek en het daaruit voortvloeiend sociaal verslag dat een beslissing wordt genomen inzake het al
dan niet toekennen van de steun door het Bijzonder Comité of de Raad.
Actoren
Het OCMW is een lokaal openbaar bestuur dat o.a. samenwerkt met de gemeente. De gemeente oefent een
bestuurlijk toezicht uit op de OCMW’s. Elke gemeente wordt bediend door één OCMW. Het OCMW wordt
bestuurd door de Raad voor Maatschappelijk Welzijn (politiek orgaan) en komt minimaal 10 keer per jaar
samen.
De Raad voor maatschappelijk welzijn heeft de volheid van bevoegdheden, maar kan een aantal van
deze bevoegdheden delegeren aan het Vast Bureau. Het Vast Bureau bestaat uit een delegatie van
OCMW-raadsleden.
Daarnaast kan er ook een Bijzonder Comité voor de Sociale Dienst opgericht worden. Ook dit bestuursorgaan
bestaat uit een delegatie van OCMW-raadsleden. Maandelijks komt het Bijzonder Comité voor de sociale
dienst samen om de sociale dossiers te bespreken en hierin beslissingen te nemen.
•
Werken binnen een opgelegd wettelijk kader:
•
•
•
•
•
Wet van 2 april 1965 betreffende het ten laste nemen van de steun verleend door de OCMW’s.
Organieke wet van 8 juli 1976, zoals gewijzigd bij het decreet van 19 december 2009 betreffende de
organisatie van het OCMW;
Wet van 26 mei 2002 betreffende het recht op maatschappelijke integratie;
Decreet lokaal sociaal beleid van 3 maart 2004;
Andere ... .
Missie en toegangspoort
•
Organisatie van het recht op maatschappelijke dienstverlening door het aanbieden van een laagdrempelige
hulpverlening voor elke burger teneinde:
•
Eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid
(art. 1);
27
27
www.desocialekaart.be

•
Aan personen en gezinnen de dienstverlening te verzekeren waartoe de gemeenschap gehouden
is (art. 57): van materiële, sociale, geneeskundige, sociaal geneeskundige, psychologische aard,
preventief of curatief coördinator (regisseursfunctie) in het lokaal sociaal beleid.
Structurering van de sector
Type voorzieningen: ambulante, residentiële en semiresidentiële voorzieningen, sterk bepaald door de grootte
en het karakter van de gemeente.
Doelgroep
Elke burger van de gemeente, met bijzondere aandacht voor kansengroepen.
Inhoudelijke thema’s:
Afhankelijk van het concreet OCMW; een brede opdracht, dus een niet limitatieve opsomming:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Het toekennen van een recht op maatschappelijke integratie, hetzij via een tewerkstelling,hetzij via het
toekennen van een leefloon, al dan niet gekoppeld aan een geïndividualiseerd project voor maatschappelijke
integratie;
Financiële en materiële tussenkomsten, schuldbemiddeling (collectieve, budgetbegeleiding, budgetbeheer,
…), voorschotten op uitkeringen, toelagen;
Juridisch advies;
Psychosociale hulpverlening;
Voogdij kinderen;
Opleiding en tewerkstelling, sociale economie, arbeidszorg;
Huisvesting, noodwoningen, sociaal verhuurkantoor;
Voorzieningen voor senioren: woon- en zorgcentra, dagcentra, serviceflats, lokale dienstencentra;
Thuiszorgvoorzieningen: gezinszorg, poetshulp, warme maaltijden, karweidiensten, minder mobielencentrale,
erkende dienstenondernemingen met dienstencheques;
Gezondheidsvoorzieningen: ziekenhuizen;
Voorzieningen voor personen met een handicap;
Kinderopvang;
Opvang van asielzoekers via het lokaal opvanginitiatief (LOI);
Buurtprojecten, buurt- en nabijheiddiensten;
Sociaal-culturele en sportieve participatie;
Wettelijke opdrachten sociale dienstverlening: taken Vlaamse Zorgkas, energielevering, ... .
…
Toenemende aandacht voor digitale dienstverlening in het lokaal sociaal beleid: uitbouwen van een
geïntegreerd, inclusief kansenbeleid:
•
•
•
Sociaal huis;
Beleidsplan;
Coördinatie en afstemming van het aanbod.
28
www.socialeplattegrondovl.be

De aard van de hulpverlening
Het recht op maatschappelijke integratie
Men kan voor deze (dienstverlening/recht) enkel terecht in het OCMW.
In deze wet streeft men ernaar iedereen maximaal te laten deelnemen aan het maatschappelijk leven.
Het recht op maatschappelijke integratie reikt dan ook verder dan enkel het recht op een minimuminkomen.
Het doel is het bevorderen van de integratie via tewerkstelling, in het bijzonder voor de jongeren. Werk
verschaft mensen immers inkomen, maatschappelijke erkenning, sociale contacten en eigenwaarde.
Het recht op maatschappelijke integratie kan verwezenlijkt worden door tewerkstelling of door een leefloon,
al dan niet gekoppeld aan een geïndividualiseerd project voor maatschappelijke integratie
(GPMI)(contract tussen jongeren en OCMW).
Men hecht bijzonder veel aandacht aan de –25 jarigen. Het OCMW dient voor deze jongeren binnen een
periode van 3 maanden na hun aanvraag, alle mogelijke inspanningen te leveren om hen aan het werk te
helpen.
Om recht te hebben op maatschappelijke integratie dient de aanvrager te voldoen aan een aantal voorwaarden
(verblijf, leeftijd, nationaliteit, bestaansmiddelen, werkbereidheid).
Het is de maatschappelijk werker die onderzoekt of de hulpvrager voldoet aan de voorwaarden van de wet.
Na zijn/haar sociaal onderzoek brengt hij/zij via het sociaal verslag een advies uit aan het Bijzonder Comité of
aan de Raad. Op basis van dit verslag wordt de beslissing inzake het al dan niet toekennen genomen.
•
Het leefloon wordt opgedeeld in 3 categorieën
•
•
•
Samenwonenden: 483,86 €/maand
Alleenstaanden: 725,79 €/maand
Samenwonenden met gezinslast: 967,72 €/maand
Financiële hulpverlening
•
Financiële steun
•
•
Dagelijks wordt de sociale dienst van een OCMW geconfronteerd met cliënten, die wel over een
inkomen beschikken maar die financieel toch in de problemen zitten. Zij vragen financiële steun aan
het OCMW.
Mogelijke oorzaken
•
•
•
•
•
•
•
Een te beperkt inkomen
Onverwachte grote uitgaven
Schuldenlast
Verkeerde besteding van het inkomen
Verslavingsproblematiek
Medische problemen
Plotse daling van het inkomen enz…
Ook hier zal de maatschappelijk werker een sociaal onderzoek verrichten en via het sociaal verslag een advies
tot tussenkomst formuleren voor het Bijzonder Comité of de Raad. Het Bijzonder Comité of de Raad zal ook
beslissen of deze steun al dan niet terugvorderbaar is.
De steun kan éénmalig zijn of periodiek.
29
29
www.desocialekaart.be

•
•
Voorschotten op uitkeringen
•
•
Voorschotten zijn voorafbetalingen op de eigen centen van de mensen. Hun uitkering is laattijdig, niet
in orde, of ze kunnen de maand niet rondkomen;
Het gaat om voorschotten op kinderbijslag, pensioen, werkloosheidsuitkering, ziekte uitkering, loon
enz… .
Dringende steun van de voorzitter
• In dringende gevallen kan de voorzitter van het OCMW zelf tot hulpverlening beslissen, mits deze
beslissing op de eerstvolgende Raad te laten bekrachtigen. De OCMW-voorzitter zal zich daarbij in
principe laten adviseren door de verantwoordelijke van de sociale dienst.
• Vaak gaat dit over deurwaarderskosten, leefgeld, bankwaarborgen…
Schuldhulpverlening
Het aantal mensen die een beroep doen op het OCMW (of CAW) voor hulpverlening omwille van de
schuldoverlast neemt reeds lange tijd, stelselmatig toe.
•
De voornaamste instrumenten van de OCMW’s zijn:
•
•
•
•
Budgetbegeleiding: De cliënt wordt begeleid bij de besteding van zijn/haar inkomen, maar blijft dit
zelf beheren;
Budgetbeheer: Het inkomen van de cliënt wordt beheerd door de maatschappelijk werker. De
autonomie van de cliënt over zijn budget wordt geheel of gedeeltelijk ontnomen;
Schuldbemiddeling: Bemiddelen bij schuldeisers over schulden van een cliënt;
Collectieve schuldenregeling: Via verzoekschrift bij de arbeidsrechtbank.
Hulpverlening in natura
Deze wijze van hulpverlening kan diverse vormen aannemen: bijv. voedselpakketten, stookolie, … .
Sociale tewerkstelling
Wanneer een persoon het bewijs moet leveren van een periode van tewerkstelling om sociale uitkeringen
te kunnen genieten, dan moet het OCMW alle maatregelen nemen om hen een betrekking te bezorgen. Het
OCMW kan dit ook door zelf als werkgever op te treden voor de periode die nodig is om de betrokken
cliënt in regel te brengen met de sociale zekerheid. Dit wordt tewerkstelling art.60§7 genoemd.
Deze tewerkstelling heeft voor de OCMW’s geen verplichtend karakter. Het geldt eerder als noodoplossing
ingeval er vruchteloos gezocht werd naar tewerkstelling en de betrokkene niet gerechtigd is op het volledig
voordeel van bepaalde uitkeringen bijv. werkloosheidsuitkeringen.
Naast deze specifieke tewerkstellingsvorm bestaan er ook nog andere vormen van sociale tewerkstelling waar
het OCMW gebruik kan van maken.
Psycho-sociale begeleiding
Deze hulpverleningsvorm is minder gelinkt aan het OCMW. Toch is het een opdracht van elk OCMW om aan
psycho-sociale begeleiding te doen in de meest passende vorm.
Vooral in ‘kleinere’ OCMW’s is deze hulpverlening enorm belangrijk. Inwoners van kleinere gemeenten kunnen
vaak niet terecht in andere diensten omdat het aanbod vaak beperkt is.
30
www.socialeplattegrondovl.be

Administratieve en juridische hulpverlening
Het OCMW dient alle nuttige raadgevingen en inlichtingen te verstrekken om aan de betrokkenen alle
rechten en voordelen te verlenen, waarop zij krachtens de Belgische of buitenlandse wetten aanspraak
kunnen maken (art. 60§2 OCMW-wet).
Dit is de basis voor het verstrekken van juridische eerstelijnshulp door het OCMW. Hoe dit concreet
georganiseerd wordt hangt af van ieder OCMW, bijv. samenwerken met de balie, eigen jurist in dienst nemen,
zitdagen rechtshulp organiseren via de commissies juridische bijstand, … .
Het OCMW staat ook in voor administratieve hulpverlening. Een bijzondere vorm van administratieve
hulp is de expliciete verplichting van het OCMW om de hulpvrager die niet is aangesloten bij een
verzekeringsinstelling voor ziekte en invaliditeit, deze aan te sluiten bij een verzekeringsinstelling naar
zijn keuze (art. 60§5 OCMW wet).
Het oprichten van diensten
Het OCMW kan, waar de noodzakelijkheid zich voordoet, inrichtingen of diensten oprichten met een
sociaal curatief of preventief karakter. Deze diensten worden opgericht naargelang de behoeften in de
gemeente.
De thuiszorgdiensten zijn hier een voorbeeld van. Denk maar aan maaltijdbedeling, poetshulp, gezinszorg, … .
Ook kinderopvang of woon– en zorgcentra zijn hier voorbeelden van.
Het OCMW hoeft deze diensten ook niet altijd zelf op te richten, maar kan hiervoor ook samenwerken met
reeds bestaande diensten, eventueel uit de private sector. (Ze straks lokaal sociaal beleid).
Asielzoekers
De regelgeving inzake asielzoekers is zeer complex. De asielprocedure is de voorbije jaren immers ernstig
hervormd.
Belangrijk is te weten dat het OCMW op twee manieren een rol kan spelen in de opvang van vluchtelingen:
•
•
Door het geven van financiële hulp (= bedrag gelijk aan het leefloon). De vluchteling dient uiteraard
aan een aantal voorwaarden te voldoen;
Door materiële opvang: LOI = lokaal opvanginitiatief. In dit geval krijgt de asielzoeker enkel een
beperkt zakgeld. Het OCMW dient voor al het overige in te staan (huisvesting, verwarming, kledij,
schoolkosten enz …)
Daklozen en hulp bij uithuiszetting
•
Een dakloze persoon is iemand die niet over een eigen woongelegenheid beschikt en niet de
middelen heeft om daar op eigen krachten voor te zorgen. Tot wanneer de dakloze opnieuw over
een verblijfplaats beschikt kan hij/zij een ‘referentieadres’ vragen bij het OCMW.
Het is de maatschappelijk werker die zal onderzoeken of de dakloze inderdaad aan alle voorwaarden
voldoet tot het bekomen van een referentieadres. De bedoeling van een referentieadres is de dakloze in
staat stellen zijn/haar administratieve correspondentie te ontvangen.
Wanneer de dakloze een woning heeft gevonden, heeft hij/zij recht op een installatiepremie. Het
bedrag van de installatiepremie is gelijk aan het bedrag van het leefloon categorie 3. Deze premie wordt
éénmalig toegekend. De installatiepremie mag niet gebruikt worden om bijvoorbeeld de huur of de
huurwaarborg te betalen. Hij dient enkel opdat de dakloze zich zou kunnen installeren.
31
31
www.desocialekaart.be

•
Hulpverlening bij uithuiszetting: Het OCMW heeft de verplichting om op de meest aangewezen wijze, hulp
te bieden bij de uithuiszetting.
Deze hulp kan o.a. geboden worden via financiële hulp opdat de uithuiszetting toch niet zou doorgaan, via
het verlenen van rechtshulp (verlengen van de termijn bijvoorbeeld minnelijk of via de vrederechter), via
begeleiden bij het zoeken naar een andere woonst/oplossing
Dienstverlening op vlak van energie
• Lokale adviescommissie (LAC): In elke gemeente wordt een lokale adviescommissie opgericht. Deze
commissie komt regelmatig samen en geeft advies inzake het afsluiten of het heraansluiten van energie.
De hoofdmaatschappelijk werker is voorzitter van de LAC.
Het secretariaat wordt waargenomen door een personeelslid van het OCMW.
• De budgetmeter voor aardgas en elektriciteit: De OCMW’s fungeren als oplaadpunt voor aardgas en
elektriciteit.
De sociale leverancier voor gas en elektriciteit garandeert minimumleveringen bij klanten met
betalingsmoeilijkheden door het plaatsen van budgetmeters.
De budgetmeter is een meter die werkt met een oplaadbare kaart. Daardoor kan men enkel die hoeveelheid
elektriciteit of aardgas gebruiken, die men vooraf betaalt.
Het systeem is het best te vergelijken met een kaart voor een GSM. Er wordt een bepaald bedrag op een
elektronische kaart opgeladen om daarna te verbruiken.
Dit systeem vereist een netwerk van oplaadpunten. De oplaadpunten worden onder andere in de OCMW’s
geplaatst.
• De stookoliepremie:
Reeds een aantal jaren wordt aan de gezinnen met een laag inkomen, hulp
geboden bij de aankoop van een voorraad stookolie.
Het stookoliefonds zorgt voor de financiering. De praktische organisatie wordt toegewezen aan de
OCMW’s.
De toekenning van de toelage moet worden aangevraagd. Er is geen ambtshalve toekenning. De
maatschappelijk werker dient een sociaal onderzoek te doen naar het recht. De Raad of het Bijzonder
Comité beslissen over de toekenning.
Lokaal Sociaal Beleid
In het lokaal sociaal beleid streeft men naar samenwerking tussen lokale besturen en lokale actoren.
Deze samenwerking heeft als bedoeling dat aan elke burger de toegang tot sociale, culturele en economische
rechten wordt gegarandeerd. Hiertoe worden door de lokale actoren en besturen acties opgezet.
Deze acties worden in het lokaal sociaal beleidsplan omschreven en door gemeente en OCMW
goedgekeurd. Gemeente en OCMW zijn samen verantwoordelijk voor de coördinatie van het sociaal beleid in
hun gemeente.
Het lokaal sociaal beleid streeft naar een maximale toegankelijkheid van de dienstverlening voor
elke burger. Hiertoe realiseren zij het Sociaal huis.
Dit sociaal huis heeft 3 functies :
• Het sociaal huis heeft de opdracht informatie te verstrekken over de mogelijke hulp- en opvangvormen
en voorzieningen.
• De loketfunctie kan worden gerealiseerd door het tot stand brengen van een gezamenlijk loket dat op
geïntegreerde wijze toegang verschaft tot de sociale dienstverlening van het lokaal bestuur.
• De doorverwijsfunctie wordt gerealiseerd via een ruime samenwerking met de lokale actoren.
Het lokaal bestuur bepaalt zelf hoe het deze drie functies vervult. Er geldt geen uniform model van Sociaal
Huis. Net zoals bij de uitbouw van de dienstverlening is ook hier creativiteit erg belangrijk.
32
www.socialeplattegrondovl.be

Knelpunten, tendensen en uitdagingen
•
•
•
•
•
De uitbouw van het sociaal huis met:
•
•
•
De effectieve realisatie van de één-loketfunctie, waar elke burger terecht kan met om het even welk
probleem;
De verdere uitbouw van een geïntegreerde, toegankelijke, laagdrempelige hulpverlening;
De afstemming en samenwerking van alle 1ste lijnvoorzieningen.
Samen met de gemeente een breed sociaal beleid uitbouwen, met aandacht voor inspraak en participatie
van de burger.
Uitbouwen van de regisseursfunctie bij de opmaak van het lokaal sociaal beleidsplan met aandacht voor:
•
•
•
Visieontwikkeling omtrent welzijn;
Afstemming van de dienstverlening op de verschillende beleidsdomeinen;
Samenwerking met andere actoren.
Verdere uitbouw van een speerpuntfunctie op de 1ste lijn: alertheid voor nieuwe problematieken en doelgroepen.
Ondanks een toenemend aantal taken door hogere overheden opgelegd, zijn rol blijven spelen in de
armoedebestrijding en als vangnet fungeren van de actieve welvaartsstaat:
•
•
•
Kunnen omgaan met de toenemende druk van de activering;
Aangepaste formules blijven zoeken;
Bijzondere aandacht blijven besteden aan de meest kwetsbare mensen in de samenleving.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
Een OCMW in elke gemeente (zie rubriek 01.04.01 OCMW in www.desocialekaart.be).
33
33
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector Thuiszorg
Dienst Maatschappelijk Werk van het ziekenfonds
Els Desmet (Christelijke Mutualiteit Midden-Vlaanderen)
Missie en opdrachten
De dienst maatschappelijk werk van het ziekenfonds is een voorziening die als opdracht heeft hulp- en
dienstverlening te bieden aan gebruikers en aan hun mantelzorgers, in het bijzonder als zij door ziekte,
handicap, ouderdom of vanuit sociale kwetsbaarheid blijvend of tijdelijk problemen ondervinden.
Beknopte historiek
De diensten maatschappelijk werk zijn recent (op 1/1/2010) opgenomen in het Woonzorgdecreet. Voorheen
ressorteerde de dienst als ICAW onder het Decreet op het Algemeen Welzijnswerk.
Met de positie binnen het woonzorgdecreet wordt de dienst een thuiszorgvoorziening naast (o.a.) de diensten
voor gezinszorg, thuisverpleging, het lokaal of regionaal dienstencentrum. De sociale dienst- en hulpverlening
aan de ruime doelgroep van personen van wie ‘de welzijnskansen bedreigd worden of verminderd worden
ten gevolge van persoonlijke, relationele, gezins- of maatschappelijke factoren’ (art. 2, 1°, decreet Algemeen
Welzijnswerk) vormt niet langer de kerntaak van de diensten maatschappelijk werk.
Actoren/instituties en regelgevend kader
De diensten vallen onder de bevoegdheid van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, departement
Welzijn, Volksgezondheid en Gezin.
Het woonzorgdecreet omvat de thuiszorg en de ouderenzorg en heeft tot doel de levenskwaliteit van de
gebruiker te waarborgen door de zelfzorg en mantelzorg te ondersteunen, door gedifferentieerde en gespecialiseerde
woonzorg te verlenen en door de samenwerking en afstemming tussen de actoren binnen de woonzorg
te bevorderen.
Structurering van de sector/subsector
De diensten zijn opgericht door een ziekenfonds of een landsbond van ziekenfondsen en ontplooien hun
werking in het werkingsgebied waarvoor ze erkend zijn.
De dienst staat open voor alle hulpvragen en verwijst indien wenselijk door naar de meest geëigende voorziening.
De diensten maatschappelijk werk hebben bijkomende opdrachten opgenomen die verband houden met de
doelgroepen waartoe zij zich richten en zijn onder andere erkend als gemachtigd indicatiesteller in het kader
van de Vlaamse Zorgverzekering en als Multidisciplinair Team in het kader van het Vlaams Agentschap voor
Personen met een Handicap.
Doelgroep(en)
De dienst richt zich specifiek tot de volgende doelgroepen: zieken, personen met een handicap, ouderen.
34
www.socialeplattegrondovl.be

Werking
Binnen het woonzorgdecreet worden de verplichte activiteiten als volgt vastgelegd:
•
•
•
•
•
•
•
Ondersteuning bieden bij het oriënteren van hulp- en zorgvragen van gebruikers of mantelzorgers op
basis van vraagverheldering en vraagverduidelijking of die personen naar de georganiseerde thuiszorg
toeleiden;
Door informatie, advies, ondersteuning en bemiddeling de gebruikers en mantelzorgers in staat stellen
hun rechten maximaal uit te putten en maximaal toegang te hebben tot zorg;
Administratieve en psychosociale ondersteuning aanbieden, als de draagkracht of vaardigheden van de
gebruikers of mantelzorgers ontoereikend zijn;
Het zelfzorgvermogen als vermeld in artikel 2, 5, van het decreet van 3 maart 2004 betreffende de
eerstelijnsgezondheidszorg en de samenwerking tussen de zorgaanbieders, evalueren;
Gebruikers met een indicatie van verminderd zelfzorgvermogen proactief benaderen;
In complexe zorgsituaties of als een wijziging van zorgvorm wenselijk is, de mogelijkheid tot langdurige
begeleiding en ondersteuning aanbieden, waarbij de gebruiker in elke fase van zijn persoonlijke zorgtraject
een beroep kan doen op een professionele zorgverlener;
Belemmerende factoren beleidsgericht signaleren.
Afstemming en samenwerking
In het belang van de doelgroepen wordt actief samengewerkt met de verschillende actoren binnen de zorg-
en dienstverlening. Deze samenwerking is van belang om een vlotte toeleiding te kunnen realiseren naar de
best geplaatste dienst of organisatie.
Vanuit het jaarverslag van het Platform Algemeen Welzijnswerk Oost-Vlaanderen (PAWO) vermelden we de
volgende diensten waarbij op cliëntniveau wordt samengewerkt. Uiteraard is dit geen limitatieve lijst. Afhankelijk
van nieuwe behoeften worden nieuwe samenwerkingsinitiatieven ondernomen.
•
•
Op cliëntniveau:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Zorgverleners en diensten in de thuiszorg en de woonzorg: huisartsen, diensten voor thuisverpleging,
diensten voor gezinszorg, regionale en lokale dienstencentra, diensten voor kortverblijf en/of herstel,
woonzorgcentra …
Sociale diensten van ziekenhuizen;
Centra Geestelijke Gezondheidszorg;
Algemene CAW’s en OCMW’s;
Gemeentelijke en stedelijke diensten;
Sociale huisvestingsdiensten;
Vrijwilligerswerk;
Voorzieningen voor personen met een handicap;
…
Op beleidsniveau:
•
•
•
•
•
•
•
•
Regionaal Welzijnsoverleg en de diverse ankerpunten;
Regionaal Welzijnsoverleg en de deelwerkingen;
SEL’s;
LOGO’s;
Stedelijke adviesraden;
Intermutualistisch overleg;
Netwerk palliatieve en psychiatrische thuiszorg;
….
35
35
www.desocialekaart.be

Knelpunten, tendensen en uitdagingen
De diensten voor maatschappelijk werk staan voor de belangrijke uitdaging om zich te profileren binnen
het woonzorgdecreet en binnen een overgangstermijn van 2 jaar (uiterlijk 1/1/2012) te voldoen aan alle
bepalingen van het decreet. Dit zal meebrengen dat de inhoud van de structurele samenwerkingsverbanden
ook bijsturing zal vragen.
De vergrijzing of verzilvering plaatst de diensten voor de grote uitdaging om in samenwerking met alle relevante
partners de diverse verplichte opdrachten te realiseren en ervoor te zorgen dat gebruikers zo lang
mogelijk op een kwaliteitsvolle wijze in het thuiszorgsituatie kunnen opgevolgd en ondersteund worden.
36
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en geweld
Het provinciebestuur is al bijna 20 jaar actief rond geweld op mannen en vrouwen. Op vraag van en met
financiële en inhoudelijke ondersteuning van de federale overheid, bevoegd voor gelijke kansen voor mannen
en vrouwen, wordt in elke Belgische provincie beleid gevoerd rond geweld, voornamelijk partnergeweld.
De provincie legt zelf ook accenten op geweld op ouderen, op seksueel geweld, intra- en extrafamiliaal en op
preventie van kindermishandeling.
Team geweld
Een consulent geweld (Chantal Van de Kerckhove) en 4 hulpverleners partnergeweld (Lut Vergote in caw
Zuid-Oost-Vlaanderen, Diana Wille in caw Regio Aalst, Marjan Gryson in caw Artevelde en Sofie Duyck/Anka
Blomme in caw Waasland) werken onder aansturing van Anne Kesteloot in de dienst Preventie, Hulpverlening
en Zorg.
Doelstellingen
Verhogen van de deskundigheid inzake geweld én bevorderen van de onderlinge samenwerking tussen:
•
•
•
•
•
Sociale hulpverleners: maatschappelijk assistenten en therapeuten, ambulant en residentieel;
Medische zorgverleners: huisartsen, vroedvrouwen, gynaecologen, verpleegkundigen en artsen privé en
in ziekenhuizen;
Politiemensen: interventiepolitie, wijkpolitie, slachtofferbejegenaars van de lokale politie;
Magistraten: parketmagistraten, onderzoeksrechters, …
Occasioneel ook advies- en verwijsfunctie, naast sensibiliseringswerk om mentaliteitswijziging te bekomen
bij de brede Oost-Vlaamse bevolking en de hulpmogelijkheden bekend te maken.
Acties
•
•
•
•
•
Organiseren van provinciale studiedagen en regionale vormingen rond partnergeweld, preventie en vroegdetectie
van kindermishandeling, geweld op ouderen, …
Doceren aan de politie-academie rond zedendelicten, partnergeweld, intrafamiliaal geweld;
Manifestaties op het getouw zetten rond 25 november, de internationale dag tegen huiselijk geweld,
waarop gratis actiemateriaal verspreid wordt;
Coördineren van overleg in stuurgroepen per gerechtelijk arrondissement over partnergeweld;
Mogelijk maken van relationele en seksuele vorming naar kwetsbare jongeren (‘Met Liefs’), een provinciale
film over de aanklampende koppelgerichte aanpak van partnergeweld na politie-ingrijpen, …
Subsidies, premies
De subsidies worden in 2010 beperkt tot ondersteuning van caw’s voor de omkadering van de hulpverleners
partnergeweld en een ondersteuning van het Oost-Vlaamse steunpunt Ouderenmis(be)handeling.
Meer info:
Anne Kesteloot, 09/267 75 47, anne.kesteloot@oost-vlaanderen.be
Chantal Van de Kerckhove, 09/267 75 48, chantal.van.de.kerckhove@oost-vlaanderen.be
Lut Vergote (CAW Zuid-Oost-Vlaanderen), 055 30 46 32, lut.vergote@oost-vlaanderen.be
Diana Wille (CAW Regio Aalst), 053 41 40 20, diana.wille@oost-vlaanderen.be
Marjan Gryson (CAW Artevelde), 09 225 06 52, marjan.gryson@oost-vlaanderen.be
37
37
www.desocialekaart.be

Sofie Duyck/Anka Blomme (CAW Waasland), 03 776 82 71, sofie.duyck@oost-vlaanderen.be en
anka.blomme@oost-vlaanderen.be
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor ‘Geweld’.
38
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
2. Armoedebestrijding
39
39
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Schuldbemiddelingsdiensten en collectieve
schuldenregeling
Peter Vercauteren, CAW Regio Aalst
Historiek/wettelijk kader
•
•
•
Wet op de consumentenkredieten (1991);
Decreet Schuldbemiddeling (1997): erkende diensten;
Wet Collectieve Schuldenregeling (1999).
Visie
•
•
•
•
•
Schuldhulpverlening is een specialiteit (wettelijk kader, erkenning, opleiding);
Schuldhulpverlening vereist een multidisciplinaire aanpak;
Schuldhulpverlening heeft het beste effect met de combinatietandem maatschappelijk assistent/jurist;
Schuldhulpverlening heeft een effect op alle levensdomeinen;
Aandacht voor preventie en nazorg.
Actoren
•
•
•
Erkende diensten (OCMW’s en CAW’s);
Advocaten;
Gerechtsdeurwaarders.
Toegangspoort/structurering aanbod
Sectoraal zeer divers, gestoeld op lokale noden en samenwerkingsverbanden:
•
•
•
Taakverdeling OCMW/CAW;
Samenwerking OCMW/CAW;
Privé-sector/OCMW/CAW.
Doelgroep
•
•
•
Iedereen met een schuldenproblematiek (of waar een schuldenproblematiek dreigt te ontstaan);
Extra aandacht voor de meest kwetsbaren in de samenleving;
Preventieve interventies om schuldoverlast te vermijden.
Werking
•
Soorten schuldhulpverlening:
•
Budgetbegeleiding/Occasionele bemiddeling:
•
•
•
De hulpverlener bemiddelt maar de cliënt behoudt de beslissingsbevoegdheid;
Minst ingrijpend (autonomie);
Emancipatorisch;
40
www.socialeplattegrondovl.be

•
•
•
•
Niet geschikt voor elke doelgroep.
Budgetbeheer:
•
•
•
De hulpverlener neemt het geldbeheer van de cliënt over;
Budgetrekening en leefgeldrekening;
Ondersteunend/beschermend.
Schuldbemiddeling (Wet Consumentenkrediet 1991):
•
Kredietschulden: Negatief rekeningsaldo, persoonlijke lening, kredietopening, koop op afbetaling.
Mag enkel door een erkende schuldbemiddelaar.
Collectieve Schuldenregeling (Wet Collectieve Schuldenregeling):
•
•
•
Gerechtelijke procedure Arbeidsrechtbank (verzoekschrift);
Aanstelling schuldbemiddelaar;
Minnelijke of gerechtelijke aanzuiveringregeling.
Knelpunten en kansen
•
•
Knelpunten:
•
•
•
•
Verschil in regio OCMW - CAW ( uitdaging voor de toekomst: regionale samenwerking);
Verschil in bedrijfscultuur OCMW - CAW;
Verschil in verplichtingen van overheidswege (dossiervorming en registratie);
Gezamenlijk team optimaliseren is een natuurlijk groeiproces dat tijd vraagt (opbouwen vertrouwen).
Kansen:
•
•
•
•
•
•
•
Omkadering Lokaal Sociaal Beleid;
Intakecel;
Beter zicht op noden versus caseload;
Verbreding hulpaanbod;
Interne doorstroming (bijv. nazorg);
Ervaringsuitwisseling (intervisie);
Versterking signaalfunctie (intern, lokaal, Vlaams).
41
41
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector Samenlevingsopbouw
Luc Joos, Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen
Missie en opdrachten
De missie geeft de bestaansreden aan van de sector Samenlevingsopbouw en verwoordt de collectieve
ambitie. De kernopdrachten bepalen waaraan de sector prioriteit moet geven om zijn missie te realiseren.
‘Ieder heeft het recht een menswaardig leven te leiden.’
Mensen hebben recht op werk, sociale bescherming, behoorlijke huisvesting, een gezond leefmilieu, op
culturele en maatschappelijke ontplooiing. Wie verstoken blijft van deze grondrechten is maatschappelijk
kwetsbaar. Voor hem en haar dreigt sociale uitsluiting.
Het opbouwwerk biedt deskundige en onafhankelijke ondersteuning aan groepen van mensen, opdat zij
hun grondrechten kunnen uitoefenen. Opbouwwerkers hebben vooral oog voor mensen die kampen met
maatschappelijke achterstelling en uitsluiting. Ze werken aan waarneembare oplossingen van gemeenschappelijke
problemen, dit met uitdrukkelijke participatie van de mensen zelf. Wat de mensen zelf weten en
kunnen is het vertrekpunt. Opbouwwerkers mobiliseren alle nuttige, sociale krachten. Het opbouwwerk draagt
bij tot een leefbare en duurzame samenleving.
Beknopte historiek
De jaren vijftig van de 20ste eeuw: ontstaan van het buurtwerk in de grotere steden met in 1967 de oprichting
van een ‘Federatie Buurtwerk’.
De jaren ’60: ontstaan van het streekopbouwwerk, voornamelijk in West-Vlaanderen en Limburg. Dit leidt tot
de oprichting in 1976 van een ‘Federatie Territoriaal Opbouwwerk’.
1983: Minister Karel Poma brengt structuur in de sector. Alle werkers werden ‘gepoold’ in provinciale en
stedelijke organisaties, de zgn. (P)RISO’s en één ondersteuningsinstituut: VIBOSO.
9 juli 1985: oprichting van RISO Oost-Vlaanderen vzw, met maatschappelijke zetel te Gent, via pooling van
6 lokale en regionale opbouwwerkinstellingen.
26 juni 1991: het decreet maatschappelijk opbouwwerk creëert een decretale basis voor de erkenning en
subsidiëring van het instituut.
1 januari 2001: de Gentse werking wordt afgesplitst van RISO Oost-Vlaanderen vzw en ondergebracht in
een afzonderlijk instituut voor het grootstedelijk gebied onder de naam RISO Gent vzw.
1 januari 2006: VIBOSO en de RISO’s streven naar een sterkere profilering van de sector samenlevingsopbouw
en een meer samenhangende en kwalitatieve werking. Dit streven vertaalt zich ondermeer in een
nieuwe naam: RISO Oost-Vlaanderen wordt Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen.
Structurering van de sector en regelgevend kader
•
Er zijn in Vlaanderen 8 instituten voor Samenlevingsopbouw, 5 provinciale en 3 stedelijke:
42
www.socialeplattegrondovl.be

•
•
•
•
•
•
•
•
Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen vzw;
Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen vzw;
Samenlevingsopbouw Gent vzw;
Samenlevingsopbouw Antwerpen Provincie vzw;
Samenlevingsopbouw Antwerpen Stad vzw;
RISO Vlaams-Brabant vzw;
Samenlevingsopbouw Brussel vzw;
RIMO Limburg vzw.
Daarnaast beschikt de sector over een ondersteuninginstituut. Samenlevingsopbouw Vlaanderen
vzw staat in voor vorming, training en opleiding van opbouwwerkers, buurtwerkers en beleidsmedewerkers.
Het instituut werkt ook nieuwe visies en werkinstrumenten uit op basis van praktijkonderzoek en
methodiekontwikkeling. De themawerking van het ondersteuninginstituut is onder andere gericht op wonen
en onderwijs. Haar informatieopdracht vervult Samenlevingsopbouw Vlaanderen onder meer via een bibliotheek,
publicaties, een website, een digitale nieuwsbrief en het tijdschrift TerZake.
De onderlinge samenwerking tussen de 8 regionale instituten en Samenlevingsopbouw Vlaanderen wordt
georganiseerd binnen de meerjarenplanning. Er bestaan samenwerkingsverbanden rond de thema’s
wonen, maatschappelijke dienstverlening, onderwijs en platteland.
De Federatie Samenlevingsopbouw (FESO) behartigt de collectieve belangen van de sector en neemt
namens de sector standpunten in ten aanzien van de overheid en andere sectoren.
Regelgevend kader: ‘Decreet betreffende de erkenning en subsidiëring van het maatschappelijk opbouwwerk’
van 26 juni 1991. De basis voor de erkenning en subsidiëring van de instituten voor Samenlevingsopbouw
is het meerjarenplan. Het lopende meerjarenplan beslaat de periode 2009-2015.
Doelgroep(en)
We werken bij voorrang met maatschappelijk kwetsbare groepen. Dit zijn groepen die kampen met situaties
van achterstelling en uitsluiting op vlak van grondrechten, leefbaarheid en samenleven in diversiteit. Het is
hier dat hun maatschappelijke kwetsbaarheid tot uiting komt en waarmee we aan de slag gaan. De diversiteit
van de doelgroep is dan ook zeer groot:
•
•
•
Mensen in armoede, meervoudig achtergestelden, laaggeschoolde langdurig werklozen, thuislozen, woonnomaden,
…
Bewoners van aandachtsgebieden, minder mobiele personen, …
Mensen die vereenzaamd leven; maatschappelijk kwetsbare ouderen, jongeren, alleenstaanden,
eenoudergezinnen, allochtonen, sociale huurders, …
In het verklaren van achterstelling en uitsluiting stellen we zonder meer de structurele dimensie voorop,
zonder voorbij te gaan aan oorzaken op individueel niveau die situaties van achterstelling en uitsluiting mee
kunnen veroorzaken en bestendigen.
Werking
Wat Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen doet ligt vast in het huidige meerjarenplan 2009-2015. De
strategische keuzes vielen op de thema’s grondrechten, maatschappelijke dienstverlening, wonen, onderwijs
en leefbaarheid. Alle keuzes die we in dit meerjarenplan maken verfijnen we elk jaar opnieuw in een jaarplan.
Dag in dag uit zijn onze buurt- en opbouwwerkers samen met vrijwilligers, organisaties, diensten en beleidsmakers
aan de slag in onze projecten en buurthuiswerkingen.
43
43
www.desocialekaart.be

Binnen het thema grondrechten willen we vooral de achterstelling in ons werkingsgebied zichtbaar maken,
de organisatiegraad van maatschappelijk kwetsbare groepen versterken en randvoorwaarden voor beleidsparticipatie
creëren.
Binnen het thema maatschappelijke dienstverlening werken we met de rechthebbenden oplossingen uit
voor de problematiek van onderbescherming (Zuid-Oost-Vlaanderen), betrekken we maatschappelijk kwetsbare
groepen bij de ontwikkeling en uitvoering van een lokaal beleid inzake maatschappelijke dienstverlening
(Meetjesland) en realiseren we geïntegreerde basisvoorzieningen voor die doelgroepen (Lokeren).
Binnen het thema wonen werken we enerzijds oplossingen uit voor de problematiek van het ‘wonen aan
de onderkant’ (Waas & Dender - woonwagenbewoners in Oost-Vlaanderen) en anderzijds betrekken we
maatschappelijk kwetsbare groepen bij de ontwikkeling en uitvoering van een lokaal woonbeleid dat meer
rekening houdt met hun noden en behoeften (kwetsbare huurders op de private woningmarkt in Sint-Niklaas,
sociale huurders in Eeklo, ouderen in het Meetjesland).
Binnen het thema onderwijs werken we oplossingen uit voor de problematiek van kansenongelijkheid van
maatschappelijk kwetsbare kinderen in het basisonderwijs (onderwijsopbouwwerk in Ronse en Sint-Niklaas en
kleuterparticipatie in Sint-Niklaas).
Binnen het thema leefbaarheid zetten we enerzijds projecten op die de participatiekansen van bewoners
met betrekking tot hun directe woon- en leefomgeving verhogen (Dorpsparticipatie Geraardsbergen, DORP
inZICHT Merelbeke, Naar een Oost-Vlaamse Vereniging kleine kernen). Anderzijds zetten we initiatieven op
die de sociale en fysieke leefbaarheid en het samenleven in stedelijke en landelijke aandachtsgebieden verbeteren
(wijkwerking in Dendermonde, buurtwerk in Ronse, Buurtweb in Aalst, Babbelonië in Dendermonde
e.a.).
Voor elk van deze thema’s hebben we ook een bovenlokale werking die bestaat uit het opzetten of deelnemen
aan sectorale, provinciale, Vlaamse of federale acties en overlegtafels (bijv.. Vlaams Netwerk VWAWN,
Provinciale Woonraad, VIVAS, Meetjeslands overleg welzijn & onderwijs, Transitiearena duurzaam wonen,
Plaatselijke Groepen Leader, IPO).
Samenlevingsopbouw is op een projectmatige manier actief in buurten, wijken, dorpen, een streek.
Centraal staan de mensen en hun gemeenschappelijke, gedeelde noden en problemen waarvoor oplossingen
worden gezocht. Naast probleemoplossend is een project ook steeds gericht op de versterking van de eigen
rol en verantwoordelijkheid van de doelgroep. Projecten zijn beperkt in tijd: 1 jaar, 2, 5, … Opbouwwerkers
begeleiden de bewonersgroepen voor de duur van een project en worden dan opnieuw elders ingezet.
Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen heeft ook buurtwerkers in dienst. Buurtwerkers opereren vanuit
een vaste stek. Dat kan een buurthuis, een dorpshuis of geïntegreerde basisvoorziening zijn. Daar zetten
ze samen met de bewoners allerlei activiteiten en dienstverlening op: van een openbare computerruimte of
een infoavond over gezondheid tot zitdagen van sociale diensten en buurtacties. De directe participatie van
bewoners en hun inzet binnen het vrijwilligersnetwerk zijn essentieel. Bijzondere aandacht gaat naar mensen
die extra steun kunnen gebruiken.
Het opbouwwerk hanteert daarbij tal van methodieken en handvatten. De methodieken worden aangewend
om langdurige processen methodisch te begeleiden. Voorbeelden zijn DORP inZICHT, LENS, DIP, Planning
for Real. De handvatten zijn instrumenten die worden ingezet om in bepaalde onderdelen van het project
bewoners te mobiliseren, stem te geven of in dialoog te treden. Voorbeelden zijn: hoppen, open space,
keukentafelgesprekken, straat- en pleinpanel.
44
www.socialeplattegrondovl.be

Afstemming en samenwerking
Voor Samenlevingsopbouw zijn de belangrijkste partners op projectniveau de lokale besturen (gemeente en
OCMW) en daarnaast - afhankelijk van de behandelde thematiek - de relevante thema- en welzijnsactoren,
zoals sociale huisvestingsmaatschappijen, sociale verhuurkantoren, woonwinkels, woon- en zorgcentra,
scholen, CLB’s, tewerkstellingsprojecten, ... .
Afstemming in meerjarenplannning en jaarplannen en in de terreinwerking wordt steeds meer gezocht met
CAW’s en Verenigingen waar armen het woord nemen.
Op bovenlokaal niveau zoeken we samenwerking en overleg met provinciale, Vlaamse en federale overheden
en gaan we allianties aan met relevante koepels en overlegplatforms, zoals het Vlaams Netwerk van
Verenigingen waar armen het woord nemen, Steunpunt algemeen Welzijnswerk, VOB, VIVAS, Komosie, ….
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
De sector samenlevingsopbouw staat dit jaar voor een bijsturing van de lopende meerjarenplanning. Daarin
zal meer aandacht uitgaan naar de samenwerking die in de komende jaren wordt opgezet met CAW’s en
Verenigingen waar armen het woord nemen. Daarnaast wordt geëxpliciteerd hoe wordt ingespeeld op
beleidsaccenten die door de Vlaamse minister bevoegd voor Welzijn worden gelegd.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.samenlevingsopbouw.be
www.samenlevingsopbouw-oost-vlaanderen.be
www.dorpinzicht.be
Andere websites/blogs van Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen vzw ter illustratie van onze werking:
www.buurtweb-aalst.be
www.dorpshuizen.be/index.html
dorpsparticipatie.geraardsbergen.be
taalpaleis.blogspot.com
45
45
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector Materiële hulpverlening
Ria Roosens, KRAS
Missie en opdrachten
Iedereen heeft recht op de vervulling van elementaire basisbehoeften zoals voeding en kledij.
Pas als deze behoeften vervuld zijn zullen mensen stappen zetten naar zelfontplooiing, participatie en deelname
aan allerlei goed bedoelde projecten.
Materiële hulp bestaat nooit op zich maar maakt altijd deel uit van een globale begeleiding met als doel de
totaalsituatie van de hulpvrager te verbeteren.
Beknopte historiek
(Hoofdzakelijk) vrijwilligers stelden in hun nabije omgeving vast dat mensen er niet in slaagden om te
voldoen aan elementaire materiële behoeften. In eerste instantie werd kledij ter beschikking gesteld. Bij de
contacten met de mensen bleek er ook nood aan voeding. Het ondersteunen met voeding en kledij werd
geleidelijk aan gekoppeld aan groepsmomenten om het sociaal isolement te doorbreken.
Materiële ondersteuning bleek een goede opstap om mensen te bereiken en samen met hen te werken aan
betere levensvoorwaarden.
Actoren/instituties en regelgevend kader
Materiële hulp situeert zich vooral in de particuliere sector en is voor het grootste deel in handen van vrijwilligers
in armoedediensten.
Armoedediensten uit de particuliere sector werden in het verleden niet en op vandaag, hier en daar, in zekere
mate gesubsidieerd.
Materiële hulpverlening is niet terug te brengen onder één regelgevend kader.
Structurering van de sector/subsector
Oorspronkelijk werkten armoedediensten los van mekaar en was er ook weinig contact met het beleid.
In de voorbije jaren gingen armoedediensten samenwerken bijv.. Kras vzw voor Gent en Welzijnsschakels
voor de Provincie Oost-Vlaanderen.
Samenwerking bevordert een efficiënte hulpverlening (uitwisseling van ervaringen en knowhow) en geeft aan
de diensten een groter draagvlak.
Samenwerkende armoedediensten vervullen een signaalfunctie inzake armoedeaangelegenheden.
46
www.socialeplattegrondovl.be

Doelgroep(en)
•
•
•
•
OCMW-leefloners, mensen met kleine vervangingsinkomens (uitkeringsgerechtigd werkloos, invaliditeit),
kleine pensioenen, mensen met schuldenlast;
Mensen die over onvoldoende leefgeld beschikken om te voldoen aan elementaire materiële behoeften
(inkomen verminderd met huisvesting, energie en afbetalingen);
Mensen die om diverse redenen niet of niet onmiddellijk kunnen geholpen worden door de officiële
hulpverlening;
Specifieke doelgroepen, bijv.. vluchtelingen en mensen zonder papieren.
Werking
•
•
•
Uitgangspunt: materiële hulp op maat van het individu, als onderdeel van een globale begeleiding.
Materiële hulpverlening kan veel verschillende vormen aannemen:
•
•
•
•
•
•
Voedselondersteuning (zorg voor kwalitatief aanbod, keuzemogelijkheid);
Tussenkomst voor warme maaltijden in sociale restaurants;
Kledij en huisraad i.s.m. Kringloopwinkels;
Tussenkomst voor school- en gezondheidskosten;
Tussenkomst voor hygiëne (bijv.. gratis douches, jetons voor wasserette, wasproducten, tandverzorging
...);
Zelfzorg (kapper, medische voetverzorging).
Ander belangrijke aspecten van basishulp:
•
•
Werken aan beter zelfbeeld en zinvolle tijdsbesteding door mensen in armoede taken en verantwoordelijkheden
te geven in de armoededienst;
Het bevorderen van participatie door mensen in armoede toe te leiden naar en te begeleiden bij
allerlei activiteiten op vlak van vrije tijd, cultuur bv theater, Festival van Vlaanderen, museumbezoek
…
Afstemming en samenwerking
•
•
•
•
Algemeen: zo ruim mogelijke samenwerking met zoveel mogelijk partners;
Eerste partner, het OCMW: belangrijk om goede afspraken te maken over doorverwijzing en begeleiding;
Verder: afhankelijk van de situatie, samenwerking met de diensten/organisaties die een inbreng kunnen
doen bij de begeleiding: CAW’s, school, brugfiguren, wijkgezondheidscentrum;
Bijdrage aan structurele armoedeaanpak door het opnemen van partnerschap binnen het lokale sociaal
beleid.
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
•
•
•
Prioritair knelpunt: de minimuminkomens zijn te laag en de kosten van huisvesting en energie te hoog
waardoor mensen in de armoede terechtkomen en/of er niet uit geraken;
De armoede stijgt: materiële hulpverlening blijft een noodzakelijk kwaad.
Het OCMW en de officiële organisaties beseffen dit en zoeken samenwerking met de derden om mensen
zo goed mogelijk te kunnen ondersteunen.
Uitdagingen voor de sector basishulp - materiële hulpverlening:
•
De materiële hulp verder verfijnen en differentiëren (voedselondersteuning aangrijpen om op weg te
gaan met mensen - mensen stem geven en laten participeren);
47
47
www.desocialekaart.be

•
Maximale samenwerking met OCMW, beleid en de welzijnswereld: signaleren van armoedeaangelegenheden
en participeren aan de uitbouw van het lokale sociaal beleid.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.welzijnsschakels.be
www.armoedebestrijding.be
www.ateljee.info
www.KRASgent.be
www.wijkcentrumdekring.be
48
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en
Armoedebestrijding
‘Armoede’ wordt gedefinieerd als een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere
gebieden van het individuele en collectieve bestaan en die de armen scheiden van de algemeen aanvaarde
leefpatronen van de samenleving (J. Vranken).
Armoede reikt dus verder dan het louter ontberen van financiële middelen. Mensen in armoede worden ook
geconfronteerd met drempels voor wat betreft onderwijs, werkgelegenheid, huisvesting, gezondheidszorg,
cultuur en vrijetijd.
Het spreekt voor zich dat armoedebestrijding er op gericht is deze uitsluitingen op te heffen en ervoor te
zorgen dat de grondrechten voor iedereen, in het bijzonder de meest uitgesloten groepen in onze samenleving,
kunnen gerealiseerd worden. Armoedebestrijding vergt een inclusieve aanpak over verschillende
sectoren en beleidsdomeinen heen.
Team Insluiting en diversiteit
Armoedebestrijding wordt opgenomen door het team insluiting en diversiteit binnen de Dienst Maatschappelijke
Participatie.
Doelstellingen
Het provinciaal armoedebeleid beoogt:
•
•
•
•
•
Voor iedereen de sociale grondrechten te waarborgen;
Sociale uitsluiting te vermijden of terug te dringen;
Kwetsbare personen en groepen sterker te maken in hun mogelijkheden om te participeren;
Armoede zichtbaar te maken, te (h)erkennen, in kaart te brengen en te begrijpen;
De inbreng van ervaringsdeskundigheid van mensen in armoede, zowel in maatschappelijke dienstverlening
als in beleid ten aanzien van mensen in armoede.
Acties
Om Armoede en sociale uitsluiting aan te pakken werd, complementair aan het Vlaams Armoededecreet en
het decreet lokaal sociaal beleid, een beleid uitgewerkt dat inzet op:
•
•
•
Het ondersteunen van groepswerkingen;
Provinciaal Armoedeoverleg en netwerkvorming;
De inbreng van ervaringsdeskundigheid van mensen in armoede in maatschappelijke dienstverlening en in
beleid.
Subsidies, premies
Het provinciebestuur subsidieert jaarlijks collectieve projecten waarbij verschillende actoren in
armoedebestrijding samen werken aan het voorkomen of wegwerken van sociale uitsluitingen.
49
49
www.desocialekaart.be

Daarnaast beschikt het team Insluiting en diversiteit ook over een subsidielijn voor projecten van algemeen
sociale aard. De bedoeling van deze regeling algemeen sociale aard is verbreding en vernieuwing in de
welzijnssector aan te moedigen. Deze projecten dienen niet enkel experimenteel of innovatief te zijn, maar
richten zich ook op maatschappelijk kwetsbare groepen.
Meer info
Bart Van Hulle, 09 267 75 24, bart.van.hulle@oost-vlaanderen.be
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’, daarna voor ‘Algemeen welzijnsbeleid’ en tot
slot voor ‘Kansenbeleid’.
50
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
3. Kinderen en Jongeren
51
51
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Begeleiding jonge kinderen en Kinderopvang
Krista De Vos, Kind & Gezin
Stijn Lauwers, Kind & Gezin
Missie
‘Kind en gezin wil, samen met haar partners, voor elk kind, waar en hoe het ook geboren is of opgroeit,
zoveel mogelijk kansen creëren.’
Beknopte historiek
De oprichting van de Nationale Liga tot bescherming van het kind in zijn eerste levensjaren in 1904 en
van de afdeling Hulp en Bescherming aan de Werken voor Kinderwelzijn binnen het Nationaal Hulp en
Voedingscomité (NHVC, 1915) in volle oorlogstijd liggen aan de grondslag van de georganiseerde kinderzorg
in België.
In 1919 wordt het NWK opgericht, het Nationaal werk voor kinderwelzijn.
In het kielzog van de staatshervorming van 1980 werd in 1984 Kind en Gezin bij decreet opgericht.
In 1987 werd Kind en Gezin een Vlaamse openbare instelling en van 2006 zijn we een intern verzelfstandigd
agentschap met rechtspersoonlijkheid onder de bevoegdheid van de minister van welzijn, volksgezondheid en
gezin.
Structurering van de sector
•
Preventieve gezinsondersteuning
Doelgroep: aanstaande ouders en gezinnen met jonge kinderen tot 3 jaar.
• Preventiediensten:
• Pre- en perinatale dienstverlening:
• Infoavonden ‘kind op komst’ voor aanstaande ouders i.s.m. de kraamklinieken waarbij
allerlei informatie rond zwangerschap en geboorte wordt aangeboden;
• Communicatiedragers:
zwangerschapsmap, zwangerschapspakket, elektronische nieuwsbrieven;
• Prenatale steunpunten voor de medische en psychosociale begeleiding van maatschappelijk
kwetsbare zwangere vrouwen;
• Prenatale huisbezoeken voor psychosociale begeleiding van maatschappelijk kwetsbare
zwangere vrouwen;
• Kennismakingsbezoek in de kraamkliniek na de bevalling.
52
www.socialeplattegrondovl.be

• Postnatale dienstverlening:
• Gezinsbezoeken:
De regioverpleegkundige (in sommige regio’s aangevuld met een
gezinsondersteuner die de brug probeert te maken tussen het maatschappelijk kwetsbaar
gezin en de hulpverlener) komt een paar keer op huisbezoek kort na de bevalling tot in de
derde levensmaand.
• Indien nodig kan dit ook langer. Men ontmoet het gezin in zijn dagelijks gebeuren en geeft
advies rond voeding, verzorging, gezondheid, opvoeding en ontwikkeling en veilige leefomgeving.
• Consultatiebureaus:
10 consulten bij een regioverpleegkundige en de arts waarbij advies en
praktische tips gegeven worden, klinisch onderzoek gebeurt en gevaccineerd.
• Spreekuur opvoedingsondersteuning:
1 tot 5 gesprekken rond alledaagse opvoedingsvragen.
De totale dienstverlening is gratis en op vrijwillige basis.
• Hulp in specifieke situaties, K&G erkent en subsidieert:
• Adoptie:
•
•
•
• Inloopteams:
De belangrijkste doelstelling is om in een aantal kansarme buurten
opvoedingsondersteunende activiteiten op te zetten voor aanstaande moeders en moeders met
kinderen tussen o en 3 jaar. Doelstelling is drempelverlagend te werken.
In Oost-Vlaanderen zijn er inloopteams in Ronse, Sint-Niklaas en 3 in Gent.
• Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning:
Professionele begeleiding in lastige tijden
voor gezinnen met kinderen tot 12 jaar. De begeleiding kan mobiel (thuisbegeleiding) of (semi)residentieel(dag-
en nachtopvang) gebeuren en is beperkt in tijd.
In Oost-Vlaanderen zijn er 6 ckg’s werkzaam.
• Diensten voor gezinsondersteunende pleegzorg:
Kortdurende opvang van kinderen in een
pleeggezin wanneer de thuissituatie even moeilijk is. In Oost-Vlaanderen zijn er 2.
• Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Oost-Vlaanderen:
De vertrouwenscentra dienen
als meldpunt, buiten het gerechtelijk kader, bij een vermoeden van kindermishandeling. Zij onderzoeken,
diagnosticeren, verwijzen en coördineren de hulpverlening.
• Opvoedingswinkels:
Laagdrempel initiatief waar ouders met kinderen tot 18 jaar binnen kunnen
lopen met al hun vragen rond opvoeding.
In Oost-Vlaanderen zijn er momenteel 3 erkende opvoedingswinkels.
• Expertisecentrum kraamzorg Oost-Vlaanderen:
Ze richten zich naar professionelen en nietprofessionelen
om kennis en ervaring rond kraamzorg te vergaren en te delen.
K&G is de Vlaamse Centrale autoriteit inzake adoptie (2005);
Gezinnen die een kindje willen adopteren, kunnen hun licht opsteken bij Kind en Gezin. K&G begeleidt
binnenlandse en buitenlandse adoptiediensten.
Andere specifieke activiteiten:
•
Meldpunt onveilige kinderartikelen.
53
53
www.desocialekaart.be

•
•
•
Kinderopvang:
•
•
Kind en Gezin is verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid inzake kinderopvang dat wordt
uitgezet door de Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Kind en Gezin organiseert
zelf geen opvang, maar samen met onze partners ondersteunen en stimuleren we kinderopvang in
Vlaanderen en Brussel.
We controleren de bestaande opvanginitiatieven en staan ze bij. Vele ervan worden door ons gesubsidieerd.
Dit wordt concreet vertaald in vijf volgende kernopdrachten:
•
•
•
•
•
Afstemmen van vraag en aanbod:
•
•
Bijkomende plaatsen in de kinderopvang mogelijk maken;
Ouders en voorzieningen informeren;
De lokale besturen betrekken bij de regie van de kinderopvang en hen ondersteunen in hun lokale
regierol;
Toestemming geven voor het opstarten van kwaliteitsvolle kinderopvang en deze opvang opvolgen
in het kader van de ondersteuning van zijn werking;
Een intermediaire rol spelen bij de financiering van de opvangvoorzieningen;
De kwaliteit van de kinderopvang bevorderen:
•
•
•
Kwaliteit bevorderen, samen met de partners;
Medische preventie en veiligheid;
Competentiebevordering en professionalisering.
Kinderopvanglandschap
•
Dagopvang 0-3 jaar:
•
•
•
•
Opvang in gezinsverband;
Opvang in groepsverband;
Erkende (en gesubsidieerd);
Zelfstandige sector:
•
•
•
•
Diensten voor onthaalouders (aangesloten onthaalouder) (max 4 FT, max 8 gelijktijdig);
Erkende kinderdagverblijven (vanaf 23 plaatsen, kleine vestigingsplaats vanaf 14 plaatsen);
Zelfstandig onthaalouder (tot maximum 7 plaatsen);
Zelfstandig kinderdagverblijf (vanaf 8 plaatsen).
Deze initiatieven kunnen ook een bijkomend aanbod voor schoolgaande kinderen bieden.
Buitenschoolse opvang 3-12 jaar:
•
•
Initiatieven buitenschoolse opvang (organiserend bestuur minstens 21 plaatsen, vestiging minimum 8
plaatsen);
Zelfstandig buitenschoolse opvang (vanaf 8 plaatsen).
54
www.socialeplattegrondovl.be

•
•
•
•
•
Welke opvang niet onder bevoegdheid WVG
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Informeel: opvang thuis, familie, vrienden, kennissen;
Geven van onderwijs inclusief opvang op school;
Activiteiten van jeugdwerk, sportdienst, vakantieorganisaties;
Jeugdhulp;
Zorg in ziekenhuizen;
Kortdurende toezicht van klanten in een handelszaak;
Internaten;
Babysitdienst of au pair;
Thuisopvang zieke kinderen door ziekenfondsen.
Prijs dagopvang
•
•
Inkomensgerelateerd: berekening op basis van gezamenlijk belastbaar inkomen:
•
•
Dagprijs tussen 1,42 euro - 25,35 euro;
Supplementen mogelijk (bv luiers).
Of vaste prijs bepaald door opvanginitiatief:
•
(halve) Dagprijs of maandprijs gemiddeld 20,30 euro (verschil landelijk/stedelijk groepsopvang/
gezinsopvang)
Prijs buitenschoolse opvang
•
•
Erkend sector: bepaald binnen minimum en maximum afhankelijk van duurtijd opvang;
Zelfstandige sector: bepalen zelf de opvangprijs.
Kinderopvang zoeken
•
•
•
•
Gemeentelijke folders/aanspreekpunt;
www.kindengezin.be
www.kinderopvangzov.be
www.ikzoekkinderopvang.be
Soorten plaatsen:
•
•
•
•
•
•
Reguliere plaatsen basisaanbod tussen 7u en 18u;
Occassionele (beperkt in tijd 6 maanden; bedoeld voor werkzoekenden die plots werk hebben, sollicitatie,
opleiding hebben, acute crisissituatie om pedagogische en of sociale motieven dagopvang
behoeft, draaglastvermindering);
Flexibele opvangaanbod minstens 30 minuten voor of na regulier basisaanbod; of extra dagen (bv
zaterdag);
Lokale diensten buurtgerichte werking (laagdrempelig, geïntegreerd in de buurt, kinderopvang bevorderen
voor kwetsbare gezinnen);
Inclusieve;
Nachtopvang, weekendopvang, kinderhotels (bijv. Oudenaarde).
55
55
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning
Arnold Schaek, Directeur CKG Het Open Poortje
Missie en opdracht
Een Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning (CKG) richt zich naar gezinnen met kinderen van 0 tot
12 jaar (in al hun diversiteit), die een hulpvraag stellen omdat het opvoedingsgebeuren voor ouders en/of
kind vastloopt of dreigt vast te lopen en waarvoor mits een tijdelijk hulpaanbod voldoende perspectief is op
verandering.
Hiervoor beschikken we over een palet aan hulpverleningsmogelijkheden zoals thuisbegeleiding, intensieve
thuisbegeleiding bij moeders met baby’s, semiresidentiële begeleiding (al of niet met een pedagogisch
trainingsaanbod voor ouders), residentiële kinderopvang en gezinsbegeleiding, een trainingsaanbod voor
jonge kinderen (en ouders) met gedragsproblemen en triple P-groepstraining voor ouders.
Beknopte historiek
CKG’s zijn gegroeid uit organisaties die zich in de 2e helft van de 20e eeuw aanvankelijk richten op de
verscheidenheid aan kindslachtoffers na de tweede WO.
Daar de nood aan deze ‘kinderkolonies’ stilaan minder noodzakelijk werd en anderzijds de behoefte aan
opvang voor kinderen uit sociaal kwetsbare gezinnen toenam, besliste het toenmalige Nationaal Werk voor
Kinderwelzijn (heden Kind en Gezin) in de jaren ‘70 die organisaties te heroriënteren. Zo ontstonden enerzijds
‘Kinderopvangcentra’ (KOC’s), die zich richten naar kinderen tussen 6 en 14 jaar en anderzijds de Kinder-
Dag-en-Nacht-Verblijven (KDNV), die zich richten op kinderen tussen 0 en 6 jaar.
In april ’95 verscheen uiteindelijk het Ministeriële Besluit waarin de bovenvermelde KOC’s en KDNV’s samen
werden gebracht onder de nieuwe naam Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning (CKG’s).
Actoren en regelgevend kader
Kind en Gezin is een zelfstandig Vlaams agentschap dat gelinkt is aan het Vlaams Kabinet Welzijn (minister
Vandeurzen).
De CKG’s situeren zich binnen het agentschap Kind en Gezin, en wel binnen de afdeling Preventieve Gezinsondersteuning.
Binnen deze afdeling bevinden zich ook de vertrouwenscentra Kindermishandeling, de
regiohuizen, de inloopteams en de gezinsondersteunende pleegzorg.
De CKG’s behoren zo ook tot de partners die betrokken zijn in het Integrale Jeugdhulpverhaal.
Het besluit van de Vlaamse regering betreffende de CKG’s dateert van 6 april 1995.
Structurering der sector
Er zijn 23 CKG’s in Vlaanderen, waarbij meerdere CKG’s bijhuizen hebben. Oost-Vlaanderen telt 6 CKG’s; in
Ronse, in Nazareth, in Lierde, in Sint-Niklaas, in Evergem en in Zottegem. Er bevinden zich ook afdelingen in
Aalst en 2 in Gent. Ik verwijs hierbij graag naar www.ckg.be waar u een digitale map kunt vinden.
56
www.socialeplattegrondovl.be

De CKG’s zijn ondergebracht in 2 koepels; enerzijds het Vlaams Welzijnsverbond en anderzijds het Pluralistisch
Platform Jeugdzorg.
De CKG’s situeren zich vooral in de rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp en onderscheiden zich zodoende van
de partners in de Jongerenwelzijn.
Doelgroep
CKG’s richten zich vooral naar gezinnen met jonge kinderen (0-12 jaar), die in pedagogische moeilijkheden
verkeren en die vrijwillig met ons contact opnemen. Deze gezinnen kunnen ook naar een CKG doorverwezen
worden via diensten. Een beperkt deel der kinderen wordt door de jeugdrechtbank, via beschikking, geplaatst
(en dus niet vrijwillig opgenomen). Het betreft in dit laatste geval vooral residentiële opnames.
De meerdere werkvormen (thuisbegeleiding, (semi-)residentiële begeleiding, STOP4-7…) worden toegelicht
op de website www.ckg.be. Ze zijn ook vindbaar in modules via de databank van integrale jeugdhulp en
worden eveneens graag mondeling toegelicht door een CKG in uw buurt.
Werking
•
•
Als CKG heeft het centrum enkele specifieke accenten:
•
•
•
•
•
•
De meerdere werkvormen kunnen naadloos in elkaar overgaan of onafhankelijk zijn;
CKG’s zijn 24u op 24 bereikbaar. Elke dag in de week en dit het ganse jaar;
Crisisaanvragen, die aansluiten bij de opdracht, kunnen direct opgenomen worden;
De begeleiding is tijdelijk. Dat betekent dat we geen jarenlange opvang en begeleiding kunnen bieden
maar binnen een tijdsperk van een aantal tot meerdere maanden een oplossing zoeken voor het
gezin;
De gezinnen kunnen zelf de vraag aan een CKG richten, er hoeft dus geen instantie tussen te komen;
De (semi-)residentiële opvang is niet gratis maar wordt berekend op basis van het inkomen. De
ouderbijdrage is aangepast aan kansarme gezinnen, startend bij 1,5 tot 13 euro/dag voor de beter
bemiddelde gezinnen.
Contra-indicaties:
•
•
•
Chronische problematieken (ernstige POS zonder perspectief) worden doorverwezen naar Jongerenwelzijn;
Kinderen met individueel-therapeutische noden worden doorverwezen naar de kinderpsychiatrie of
DGGZ;
Kinderen die naar een dienst binnen Jongerenwelzijn dienen georiënteerd te worden, maar wegens
plaatsgebrek daar niet terecht kunnen, worden in principe ook niet in een CKG begeleid.
De CKG’s passen het decreet inzake ‘de rechtspositie van de minderjarige in de jeugdhulpverlening’ toe
en zijn intersectoraal vaak voorlopers inzake methodiekontwikkeling betreffende begeleiding van gezinnen
met jonge kinderen. Kernthema’s en blijvende uitdaging zijn ouderparticipatie (ook binnen een residentiële
context), hechtingsrelatie tussen ouders en kinderen en mantelzorg.
Afstemming en samenwerking
De CKG’s richten zich zowel naar de partners binnen de rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (bijv. CLB,
regiohuizen…), als naar de partners binnen de onrechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (begeleidingstehuizen,
thuisbegeleidingsdiensten…) en naar partners binnen de nulde lijn (scholen, OCMW’s, sociale diensten ziekenhuizen…).
Zij kunnen hierbij met deze partners zowel lokale als regionale samenwerkingsafspraken opmaken.
57
57
www.desocialekaart.be

Knelpunten en uitdagingen
Er komt een nieuwe regelgeving aan voor de CKG’s waarbij de residentiële werking terug wordt besproken en
mogelijks herkaderd.
De uitdagingen naar de toekomst toe zijn de verdere uitbouw van het ouderparticipatief werken, het
inspelen op de gehechtheidrelatie tussen ouders en kinderen en het uitbouwen van mantelzorg bij kwetsbare
gezinnen.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.ckg.be
www.kindengezin.be
www.stop4-7.be
58
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector Opvoedingsondersteuning
Katrien De Canck, Provinciaal Steunpunt Opvoedingsondersteuning
Missie en opdrachten
Opvoedingsondersteuning wordt volgens het decreet (2007) gedefinieerd als:
‘De laagdrempelige, gelaagde ondersteuning van opvoedingsverantwoordelijken bij de opvoeding van
kinderen/jongeren van nul tot achttien jaar’.
Het Vlaams Netwerk Opvoedingsondersteuning (2005) formuleert het als volgt:
•
‘Opvoedingsondersteuning bestaat uit al die activiteiten die tot doel hebben om ouders steun te bieden
bij het opvoeden. Het richt zich niet zozeer op het kind zelf, maar vooral op ouders en opvoeders en op
de context waarbinnen opvoeding plaatsvindt’.
Opvoedingsondersteuning heeft tot doel:
•
•
•
•
De competentie en vaardigheden van deze opvoedingsverantwoordelijken te versterken;
De draagkracht te verhogen door het bieden van een luisterend oor, praktische hulp of steun;
Het sociale netwerk rondom kinderen/jongeren en gezinnen te versterken;
Het herstellen van de zelfregulatie en adaptatie om (zwaardere) problemen te voorkomen.
Beknopte historiek
Hoewel ouders reeds van oudsher hun kinderen opvoeden, is ‘Opvoedingsondersteuning’ een relatief nieuw
beleidsthema.
Opvoeden wordt gezien als een proces dat ‘vanzelf’ verloopt. Vandaag zijn er echter een aantal maatschappelijke
ontwikkelingen die het proces van opvoeden beïnvloeden, waardoor opvoeden anders geworden is
dan vroeger. Ouders van vandaag kiezen bewuster voor kinderen. Ze hebben hoge verwachtingen van hun
kinderen en van zichzelf en voeden meer dan ooit bewust op.
Tegelijk werd de samenleving zelf meer geïndividualiseerd. Traditionele waarden en normen voldoen niet
meer. Het vertrouwde netwerk van de familie is grotendeels weggevallen. Daarnaast is de samenleving voor
kinderen en jongeren ingewikkeld en veeleisend geworden, waardoor de kans op problemen toeneemt.
Dit alles leidt tot meer opvoedingsvragen, opvoedingsonzekerheid en opvoedingsproblemen, waardoor de
nood aan opvoedingsondersteuning groter geworden is.
Ouders worden - burgerrechtelijk en ook volgens het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind
- gezien als de eerste verantwoordelijken voor de opvoeding van hun kinderen. De tijd is echter voorbij dat
ouders als enige verantwoordelijk gesteld worden voor het welslagen van deze opvoeding. Het opvoeden
van kinderen wordt gezien als een gedeelde verantwoordelijkheid, waarin ondermeer ook de overheid
een rol in te vervullen heeft door het creëren van de nodige randvoorwaarden en het nemen van de juiste
beleidsmaatregelen.
59
59
www.desocialekaart.be

Actoren/instituties en regelgevend kader
•
•
•
Regelgevend kader:
•
•
•
Decreet houdende de organisatie van opvoedingsondersteuning (14 juli 2007);
Besluit van de Vlaamse regering betreffende de toekenning van een subsidie-enveloppe en kwaliteitslabel
aan de opvoedingswinkels (december 2008);
Besluit van de Vlaamse regering tot uitvoering van het decreet van 13 juli 2007 houdende de organisatie
van opvoedingsondersteuning (maart 2009).
Actoren op het werkveld:
•
•
•
De sector opvoedingsondersteuning is breed en moeilijk af te lijnen. Een heel aantal initiatieven en
voorzieningen hebben immers niet expliciet ‘opvoedingsondersteuning’ als kerntaak, maar worden
door hun werking door ouders wel als opvoedingsondersteunend ervaren.
Initiatieven die opvoedingsondersteuning tot kerntaak hebben:
•
•
•
•
Opvoedingswinkels in de centrumsteden (voor Oost-Vlaanderen: Aalst, Gent, Sint-Niklaas);
Kind en Gezin (consultatiebureaus, spreekuur pedagogisch advies, inloop-team’s);
Gezinsbond (Brieven aan jonge ouders, Botsing, vormingsaanbod,…);
Ontmoetingsplaatsen (cfr. De speelcité, de mammacafé’s, ….).
Initiatieven die opvoedingsondersteunend beschouwd worden:
•
•
•
•
•
•
•
Socio-cultureel werk (vormingplus, KAV, KVLV, ...);
Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB);
Kinderopvanginitiatieven;
Algemene welzijnsvoorzieningen;
Gezinshulp;
Onderwijs;
….
Ondersteunende partners:
•
Het decreet opvoedingsondersteuning voorziet ook een aantal ondersteunende partners met een
specifiek takenpakket. Deze ondersteunende partners hebben geen dienstverlening aan opvoedingsverantwoordelijken,
maar zijn ondersteunend bedoeld voor de initiatieven op het werkveld:
•
•
•
•
Vlaams Expertisecentrum Opvoedingsondersteuning (EXPOO);
Vlaamse Coördinatoren Opvoedingsondersteuning (agentschap Jongerenwelzijn);
Provinciaal Steunpunt Opvoedingsondersteuning;
Lokale coördinatoren Opvoedingsondersteuning (in principe in elke gemeente/stad).
60
www.socialeplattegrondovl.be

Structurering van de sector/subsector
Waar eindigt opvoedingsondersteuning en begint opvoedingshulp?
Het agentschap Jongerenwelzijn ontwikkelde een schema. Dit schema tracht de positionering van de sector
opvoedingsondersteuning tussen de hulpverlenende en de algemene voorzieningen als volgt te verduidelijken:
Doelgroep(en)
Opvoedingsondersteunende initiatieven richten zich tot primaire en secundaire opvoedingsverantwoordelijken.
Als primaire opvoedingsverantwoordelijken worden beschouwd ‘de titularissen van het ouderlijke gezag, de
natuurlijke personen die één of meer kinderen op duurzame wijze of op regelmatige basis in feite onder hun
bewaring hebben of bij wie het kind geplaatst is door bemiddeling of ten laste van een overheid’. Hiermee
worden bedoeld: de natuurlijke ouders, adoptieouders, pleegouders, grootouders, voogden … enz.
Secundaire opvoedingsverantwoordelijken zijn dan ‘de professionelen die op grond van hun activiteiten mee
verantwoordelijk zijn voor de opvoeding van meerdere kinderen’. Dit zijn bijvoorbeeld begeleiders in de
kinderopvang, onderwijzers, opvoeders in allerhande (semi—) residentiële voorzieningen,… enz.
Werking
Omdat het terrein van opvoedingsondersteuning zo breed is, worden initiatieven opvoedingsondersteuning
ingedeeld volgens een aantal functies:
Initiatieven die informatie en voorlichting bieden. Bijvoorbeeld:website ‘groeimee.be’, een lezing of
vorming over een opvoedingsthema georganiseerd door een oudercomité of sociaal-culturele vereniging, een
info-hoek in de opvoedingswinkel of op een openbare plaats met folders en brochures m.b.t. opvoeding, een
‘tuppercare-avond’ aan huis (cfr.; ‘Bijtanken @home’ - Gezinsbond), …
61
61
www.desocialekaart.be

Initiatieven die sociale steun bieden. Bijvoorbeeld: haal- en brengcontacten met de opvoeders van de
kinderkribbe of de school, ‘babbelmama’s’, het inloopteam van Kind & Gezin, ontmoetingsplaatsen (bijv.
Baboes in Brussel, mammacafé’s,…), ….
Initiatieven die signaleren en doorverwijzen. Bijvoorbeeld: de consultatiebureaus van Kind & Gezin, een
doorverwijsfolder, beleidsnetwerken opvoedingsondersteuning, ... .
Initiatieven die pedagogisch advies bieden. Bijvoorbeeld: spreekuur pedagogisch advies Kind & Gezin,
adviesgesprek in de opvoedingswinkel, opvoedingstelefoon, oudercursussen (bijv.. oudertrainingen van de
Gezinbond),….
‘Opvoedingsondersteuning’ kan dus heel divers zijn. Maar in elk van de verschillende vormen, wordt
vertrokken van volgende uitgangspunten:
•
•
•
•
•
De activiteiten kaderen binnen het recht op maatschappelijke dienstverlening en gaan uit van de erkenning
van het recht op respect voor hun privé- en gezinsleven
Alle activiteiten moeten door de gezinsleden ervaren worden als ondersteunend of aanvullend bij de
opvoeding;
Vertrekken van de vragen en de behoeften van de ouders (vraaggericht en participatief werken);
Aansluiten bij de deskundigheid van ouders en hen activeren om zelf oplossingen te zoeken die passen in
hun situatie (empowerment);
Niet problematiseren maar aansluiten bij wat goed gaat en zo de competenties versterken (opvoedingsvragen
zijn normaal, taboedoorbrekend).
Afstemming en samenwerking
Afstemming en samenwerking zijn kernwoorden binnen het decreet opvoedingsondersteuning. Het is de
bedoeling dat partners door afstemming en samenwerking een zo breed mogelijk aanbod voor opvoedingsverantwoordelijken
kunnen realiseren.
Op lokaal niveau dient men dit te bereiken via de organisatie van het Lokaal Overleg
Opvoedingsondersteuning.
Lokale coördinatoren opvoedingsondersteuning worden in een aantal regio’s samengebracht en ondersteund
door het RWO in Regionale (Leer)netwerken Opvoedingsondersteuning (cfr. Meetjesland, Aalst, Oudenaarde).
Op provinciaal niveau worden de verschillende partners samengebracht in het Provinciaal Platform
Opvoedingsondersteuning.
Daarnaast ook structureel overleg tussen EXPOO, de verschillende Provinciale Steunpunten en de Vlaamse
Coördinatoren.
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
Een groot aantal voorzieningen en organisaties werken opvoedingsondersteunend naar ouders: de
kinderopvanginitiatieven, gezinshulp, onderwijs, socio-culturele organisaties, algemeen welzijnswerk, …. Toch
hebben weinig voorzieningen expliciet opvoedingsondersteuning als kerntaak.
Het bekend maken van het aanbod aan ouders, het afstemmen van het aanbod tussen de aanbiedende voorzieningen
en het ontwikkelen van een bereikbaar aanbod opvoedingsondersteuning voor elke ouder, vormen
de grootste uitdagingen voor de sector.
62
www.socialeplattegrondovl.be

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.expoo.be
www.groeimee.be
63
63
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en
Opvoedingsondersteuning
Aanvullend aan het Vlaamse beleid en met oog voor noden die zich in de provincie aandienen, ondersteunt
het Provinciebestuur de netwerken en organisaties op het terrein van opvoedingsondersteuning.
In het kader van het uitvoeren van zijn takenpakket, gaat het Provinciaal Steunpunt
Opvoedingsondersteuning ondermeer in overleg met volgende actoren:
•
•
•
Lokale coördinatoren opvoedingsondersteuning (deze worden tewerkgesteld door een gemeente of een
intergemeentelijk samenwerkingsverband);
Vlaamse coördinatoren opvoedingsondersteuning (consulenten van het Intern Verzelfstandigd Agentschap
Jongerenwelzijn);
Vlaams expertisecentrum opvoedingsondersteuning.
Team Preventie en hulp
Het beleid inzake opvoedingsondersteuning is ingebed in het team Preventie en Hulp binnen de dienst
Preventie, Hulpverlening en Zorg.
Doelstellingen
•
•
•
•
•
Faciliteren van intergemeentelijke of regionale samenwerkingsverbanden;
Bundelen van goede praktijkvoorbeelden en mogelijk maken van ervaringsuitwisseling;
Initiatieven opvoedingsondersteuning, gelegen in niet-centrumsteden en plattelandsgebieden, in staat
stellen om op te starten (voeren van een impulsbeleid);
Faciliteren van een kwalitatief en actueel vormingsaanbod voor iedereen die op professionele of vrijwillige
basis aan opvoedingsondersteuning doet;
Verspreiden van informatie en materiaal met betrekking tot opvoedingsondersteuning aan de actoren in
provincie Oost-Vlaanderen.
Acties
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Informeren, begeleiden en ondersteunen van (inter)gemeentelijke, bovenlokale en regionale netwerken
en initiatieven opvoedingsondersteuning, gericht op het versterken van deze netwerken en/of initiatieven;
Inhoudelijk ondersteunen van de leernetwerken opvoedingsondersteuning in de regionale welzijnsregio’s;
Detecteren van blinde vlekken, overlapping en versnippering op het terrein;
Organiseren van het provinciaal platform opvoedingsondersteuning;
Organiseren van een overleg tussen de coördinatoren van de Oost-Vlaamse opvoedingswinkels in functie
van ervaringsuitwisseling, deskundigheidsbevordering en eventuele afstemming van acties;
Organiseren van intervisie voor de aanbieders van pedagogisch advies in de verschillende initiatieven
opvoedingsondersteuning;
Optreden als gastheer voor de ‘provinciale vergadering voor diensten voor opvanggezinnen’;
Mee zoeken naar een structurele inbedding van goede, vernieuwende (boven)lokalen en regionale
projecten opvoedingsondersteuning die hun meerwaarde bewezen hebben;
Actualiseren van de overzichtslijst van interessante brochures en folders met betrekking tot
opvoeding(sondersteuning) in functie van de verspreiding ervan aan lokale en regionale actoren
opvoedingsondersteuning;
64
www.socialeplattegrondovl.be

•
•
In het kader van ‘week van de opvoeding’ (16 mei tot 22 mei 2010) participeert het provinciaal steunpunt
opvoedingsondersteuning mee in de werkgroep, georganiseerd door het expertisecentrum
opvoedingsondersteuning, die deze week in Vlaanderen gestalte geeft;
Uitvoeren van het provinciaal reglement voor subsidiëring van initiatieven opvoedingsondersteuning.
Subsidies, premies
Het provinciebestuur wil een bijdrage leveren aan het bevorderen van de kwaliteit van de initiatieven
opvoedingsondersteuning op het lokale en regionale niveau. Via het provinciaal reglement voor subsidiëring
van initiatieven opvoedingsondersteuning kan het provinciebestuur projectsubsidies toekennen aan initiatieven
en netwerken Opvoedingsondersteuning, die ten goede komen aan de inwoners van het grondgebied
Oost-Vlaanderen.
Het reglement en aanvraagformulier voor subsidies voor initiatieven opvoedingsondersteuning is
terug te vinden via: www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor
‘Opvoedingsondersteuning’. Zie nu het linkje in het rechterblok onder ‘Subsidies/Reglementen’.
Meer info:
Katrien De Canck, 09 267 75 57, katrien.de.canck@oost-vlaanderen.be
Luc De Vulder, 09 267 75 51, luc.de.vulder@oost-vlaanderen.be
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor ‘Opvoedingsondersteuning’
www.expoo.be
www.groeimee.be
65
65
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector Algemeen Welzijnswerk -
JongerenAdviesCentrum (JAC)
Frances Van Belle, JAC Gent - CAW Artevelde
Missie en opdrachten
Een Jongeren Advies Centrum of JAC maakt deel uit van een Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) en
neemt de missie over van de CAW’s.
Net als de CAW’s heeft een JAC 3 kerntaken:
•
•
•
Onthaal en vraagverduidelijking;
Psychosociale begeleiding;
Preventie en beleidssignalering.
Beknopte historiek
De historiek van de JAC ‘s situeert zich in de alternatieve hulpverlening in de jaren ‘60. JongerenInformatieCentra
(JIC) ontstaan in Gent in 1966 naar aanleiding van een onderzoek van de RUG (Willy Faché-1963)
naar de informatie en -hulpbehoeften van jongeren.
JAC’s (JongerenAdviesCentra) ontstaan in 1972 in Antwerpen, Leuven en Aalst. Ze beogen een lage instap
met een nieuwe doelgroepgerichte en specifieke aanpak. Ze combineren in hun aanpak de scala van hulpverlening,
dienstverlening, voorlichting en sociale actie. Ze zijn formeel pluralistisch en krijgen erkenning en
financiële ondersteuning als ‘experimenteel’ jeugdwerk. (bron: www.canonsociaalwerk.be)
Nu zijn de JAC’s deelwerkingen van de CAW’s. Begin jaren ’90 wou de Vlaamse regering een reorganisatie van
de sector en de basis hiervan werd gelegd in het decreet van juli 1991. De kleine ambulante en residentiële
centra werden aangezet om te fuseren tot grote polyvalente centra.
In de loop van de jaren 90 van de vorige eeuw werden verschillende Autonome Centra Algemeen
Welzijnswerk opgericht. De verschillende JAC’s sloten aan bij CAW binnen hun regio (of één van de CAW’s
binnen de grotere steden).
In Oost-Vlaanderen zijn er JAC’s in St. Niklaas, Lokeren, Dendermonde, Wetteren, Aalst, Oudenaarde,
Geraardsbergen en Gent.
Actoren/instituties en regelgevend kader
Decreet betreffende het algemeen welzijnswerk van 8 mei 2009: Als erkend Centrum voor Algemeen
Welzijnswerk krijgt de moederorganisatie waaronder het JAC valt een subsidie van de Vlaamse overheid:
ministerie van welzijn, volksgezondheid en gezin (enveloppensubsidie). Vanaf 2011 worden er beleidsplannen
voor 5 jaar geschreven (2011-2015).
66
www.socialeplattegrondovl.be

Structurering van de sector/subsector
Het JAC is een ambulante eerstelijnsdienst en het jongerenonthaal (‘toegangspoort’) voor de CAW’s.
Doelgroep(en)
Alle jongeren van 12 tot 25 jaar met om het even welke vraag.
Werking
De werking kan sterk verschillen van JAC tot JAC. Deze opsomming is gebaseerd op de werking van JAC Gent.
Sommige andere JAC’s kunnen andere accenten leggen.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Jongerenonthaal = toegangspoort voor vervolghulpverlening in de Gentse CAW’s i.f.v.
vraagverduidelijking, indicatie, doorverwijzing;
Informatie over uiteenlopende onderwerpen die met de leefwereld van jongeren te maken hebben (‘er
zijn geen domme vragen’);
Advies: Verschillende mogelijkheden worden op een rij gezet en afgewogen zodat de jongere zelfstandig
een tot een keuze/oplossing kan komen;
Begeleiding: Meerdere gesprekken, op regelmatige basis. Wederzijds engagement en duidelijke
doelstelling(en);
Consult: Het bieden van informatie en advies aan professionals.
Tijdens een eerste gesprek wordt de hulpvraag verduidelijkt en wordt bekeken wat het meest geschikt
antwoord is. Vaak heeft de jongere voldoende aan een informatief, adviserend en/of
ondersteunend gesprek.
Andere jongeren hebben nood aan meer ondersteuning. In onderling overleg wordt dan gezocht naar een
hulpverleningsaanbod dat het best aansluit bij hun vragen en wensen. Sommigen kunnen voor psychosociale
begeleiding geholpen worden in ons eigen centrum.
Anderen verwijzen we door naar het aanbod van anders gespecialiseerde centra, zoals o.m. de geestelijke
gezondheidszorg, de drughulpverlening, juridische hulpverlening, ….
Werkingsprincipes:
•
•
•
•
•
De jongere is zelfstandige hulpvrager;
Anoniem;
Vrijwillig;
Vrijblijvend;
Gratis.
Bereikbaarheid: (afspraak hoeft niet, mag wel):
•
•
•
•
Op het centrum;
Telefonisch;
E-mail/brief;
Chat (on-line permanentie met andere JAC’s).
Werkingsgebied: Het werkingsgebied valt in principe samen met het werkingsgebied van het CAW waar
het JAC onder valt.
67
67
www.desocialekaart.be

Afstemming en samenwerking
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Integrale jeugdhulp;
Jeugddiensten in de regio;
Jeugdwerk;
Lokaal sociaal beleid;
Sensoa;
In petto (jongereninformatie.be);
OCMW;
Ad hoc;
…
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
•
•
•
•
•
•
•
•
Doorverwijsmogelijkheden en ontbreken van samenwerking met GGZ/VAPH diensten;
Betaalbare huisvesting, huurdiscriminatie voor ECM en/of leefloontrekkenden;
Het moeten opnemen van bemiddelende rol om basisvoorzieningen hun werk te laten doen;
Vakjargon dat gehanteerd wordt waardoor dagdagelijkse administratie onbegrijpelijk wordt (bv. huurcontract);
Leemte voor 17-jarigen: te oud voor het comité bijzondere jeugdzorg en te jong voor het OCMW;
Tekort aan opvangplaatsen, zeker voor jongeren;
Jongeren die nergens (meer) terecht kunnen omwille van herhaaldelijke agressie/omwille van psychiatrische
problematiek.
Uitdaging: Een gedeelde visie en samenwerking met probleemspecifieke sectoren ikv ‘gedeelde zorg’.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.jongereninformatie.be
www.rechtenverkenner.be
www.vad.be
www.kindermishandeling.org
www.allesoverseks.be
68
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector CLB (Centra voor Leerlingenbegeleiding)
Fernand Voet, vestigingsverantwoordelijke Vrij CLB Zuid-Oost-Vlaanderen, vestiging Ronse
Missie en algemene opdracht
Werken in een CLB betekent werken in het onderwijslandschap. Dat wil zeggen werken met en voor leerlingen
(= jongeren in schools verband), leerkrachten, schooldirecties, ouders van leerlingen binnen de structuren
van het Vlaamse onderwijs (Ministerie van Onderwijs en vorming).
Maar het CLB is meer dan dat: het verleent tegelijkertijd ook jeugdhulp en is één van de 7 sectoren binnen
de Integrale Jeugdhulp in Vlaanderen. Het CLB leunt dus ook sterk aan bij de sector welzijn en fungeert als
draaischijf tussen onderwijs en welzijn.
De CLB’er kent het onderwijslandschap, hij hoort erin thuis, kent en begrijpt de wereld, maar tegelijkertijd
is hij een buitenstaander: hij behoort niet tot de school. Deze positie maakt het CLB-werk uniek. De CLB-er
beweegt zich in het concrete schoolse leven en tegelijkertijd kijkt hij van op een professionele afstand toe,
boven de verschillende scholen waarmee het CLB een contract heeft afgesloten. Zo kan hij zich engageren
in elke school en toch voldoende objectief blijven. En dat is niet altijd evident, het is soms dansen op een
slappe koord. Het uitgangspunt bij het CLB-werk is en blijft immers het welbevinden van de leerling,
zorgen dat jongeren op school de beste kansen krijgen, helpen om ze tot zelfredzame en evenwichtige
volwassenen te laten opgroeien.
Waarden en principes (opgenomen in een netoverschrijdende Mission
Statement)
Elke CLB-medewerker is gebonden aan het beroepsgeheim en werkt vanuit volgend deontologisch kader:
• Vertrouwen:
De basis voor de relatie tussen het centrum en zijn cliënten (de leerling, zijn ouders, de
leerkracht en de schooldirectie) is wederzijds vertrouwen;
• Onafhankelijk:
De centra treden onafhankelijk op met als belangrijkste doelstelling het welzijn van de
leerling;
• Discreet:
De centra garanderen discretie vanuit een respect voor alle betrokkenen;
• Respect voor de privacy:
De centra verzamelen en gebruiken enkel gegevens die relevant zijn voor de
uitvoering van hun opdracht;
• Deskundig:
Alle medewerkers van de centra waken over hun deskundigheid en bekwamen zich steeds
verder in functie van hun taak;
• Laagdrempelig:
De centra stemmen hun werking af op en staan open voor hun doelgroepen. De
begeleiding is kosteloos;
• Preventief:
De centra ondernemen, waar noodzakelijk en nuttig, tijdig actie om samen met alle
betrokken partijen het welzijn van de leerlingen te vrijwaren of te bevorderen;
• Emancipatorisch:
De centra werken samen met de school aan de versterking van de eigen verantwoordelijkheid
van de leerling en stimuleren zijn ontwikkeling tot zelfredzaamheid, zelfvertrouwen en zelfsturing
met respect voor de identiteit van de leerling;
• Maatschappijgericht:
de centra houden voeling met de maatschappelijke evoluties en houden hiermee
rekening bij de uitvoering van hun opdracht;
• Teamwerk:
de centra werken multidisciplinair;
• Prioriteit:
de centra besteden bijzondere aandacht aan leerlingen die bedreigd zijn in hun ontwikkeling of
opgroeien in een risicovolle omgeving.
69
69
www.desocialekaart.be

Beknopte historiek
De huidige CLB’s zijn ontstaan in 2000 als samenvoeging van de Psycho-Medisch-Sociale Centra
(PMS) en het medisch Schooltoezicht (MST).
Zowel de voorganger van het PMS, het Bureel voor Beroepsoriëntering, als het MST, zijn in het begin van de
20e eeuw ontstaan, respectievelijk in 1912 en 1921. De doelstelling van het Bureel voor Beroepsoriëntering
bestond uit het uitstippelen van het opleidingscurriculum van leerlingen. Het MST spitste zich oorspronkelijk
toe op de controle van de fysieke gezondheidssituatie van de leerlingen. Als antwoord op maatschappelijke
vragen vulde het met de jaren de notie gezondheid ruimer in, met als gevolg dat het de leerling meer vanuit
een sociale invalshoek ging bekijken.
Ondertussen was in 1960 het PMS ontstaan dat dezelfde maatschappelijke trend volgde. Het gevolg was
dat het takenpakket en de doelgroep van beide en ook van andere welzijnsorganisaties voor overlappingen
zorgde.
Daarnaast werd het takkenpakket van het PMS en het MST ook steeds groter. Deze evoluties hebben eind
de jaren negentig geleid tot een reorganisatie van de sector leerlingenbegeleiding. Deze reorganisatie ging
gepaard met een schaalvergroting: de 300 PMS- en MST-centra werden gegroepeerd in 72 CLB’s.
Structurering van de sector en regelgevend kader
De werking van de CLB’s in Vlaanderen wordt geregeld door het decreet van 1 december 1998 betreffende de
centra voor leerlingenbegeleiding. Net zoals de scholen behoort elk van de 72 CLB’s tot een bepaald
net, gegroepeerd onder 4 koepels (Gemeenschapsonderwijs, vrij onderwijs, provinciaal onderwijs en het
onderwijs van de Vlaamse steden en gemeenten).
Elk CLB, dat uit verschillende vestigingen of consultatieplaatsen kan bestaan, sluit met de scholen in
zijn eigen regio een contract af waarin de leerlingenbegeleiding voor 3 jaar wordt vastgelegd en jaarlijks
geëvalueerd. Het aantal leerlingen van deze scholen onder contract bepaalt de personeelsomkadering
van het CLB.
Per school wordt een multidisciplinair team gevormd dat bestaat uit medewerkers van de psychologische
discipline (psycholoog, pedagoog, orthopedagoog, ..), maatschappelijke discipline (maatschappelijk
werker) en medische discipline (schoolarts, sociaalverpleegkundige, ..). Zij beheren in teamverband het individueel
leerlingendossier.
Werking en doelgroep(en)
Het CLB begeleidt leerlingen van bij de instap in de kleuterschool tot het einde van het secundair
onderwijs. Een speciale aandacht gaat naar leerlingen die in hun ontwikkeling en hun leerproces bedreigd
zijn en naar kleuters, leerlingen van de eerste graad van het lager onderwijs, leerlingen uit het buitengewoon
onderwijs, T(echnisch)SO, K(unst)SO en deeltijds beroepsonderwijs.
De leerlingenbegeleiding bestaat enerzijds uit een leerlingengebonden aanbod en anderzijds uit
schoolondersteunende activiteiten.
Het leerlingengebonden aanbod vertrekt van een zorgvraag die betrekking heeft op het welbevinden
van de leerling. Het heeft tot doel het leerproces of de onderwijsloopbaan van de leerling te
vrijwaren of te versterken, hetzij op het moment van de vraag hetzij in de toekomst.
70
www.socialeplattegrondovl.be

In de uitvoering van het leerlingengebonden aanbod wordt altijd rekening gehouden met het decreet betreffende
de rechtspositie van de minderjarige in de jeugdhulp. De CLB-begeleiding is in principe vraaggestuurd
en vrijwillig: de leerling (+12-jarige) of zijn ouders (-12-jarige) geven telkens hun toestemming. De
begeleiding bij problematische afwezigheden (spijbelen) en de medische consulten vormen hierop
een uitzondering, aangezien de leerling, zijn ouders en de school verplicht zijn op deze begeleiding in te
gaan.
Binnen dit leerlingengebonden aanbod worden volgende 6 kernactiviteiten onderscheiden: onthaal,
vraagverheldering, het geven van info en advies, diagnose, kortdurende begeleiding (2 tot 8 sessies) en
samenwerken met het netwerk en dit op 4 begeleidingsdomeinen:
•
•
•
•
Preventieve gezondheidszorg: Hieronder vallen het vaccinatieprogramma (voortzetting na K&G),
medisch onderzoek, doorverwijzing naar tandarts, huisarts of specialist, beschermingsmaatregelen bij
besmettelijke aandoeningen, gezondheidsopvoeding, …;
Leren en studeren: Hier gaat de aandacht naar de cognitieve functieontwikkeling en leervorderingen van
het kind en jongere (leerstoornissen, aandacht, leerattitudes, ...);
Onderwijsloopbaan: Hieronder vallen de studiekeuzebegeleiding, problematische afwezigheden, schoolwisselingen,
doorverwijzingen naar aangepast onderwijs, …;
Psychisch en sociaal functioneren: Hier wordt gelet op de socio-emotionele ontwikkelingen van de leerling
(relaties thuis, op school, onder vrienden, de emotionele verwerking in crisissituaties, het aanpakken van
normoverschrijdend gedrag, …).
In functie van de versterking van de (school)interne leerlingenbegeleiding en vertrekkend van concrete
probleemsituaties biedt het CLB ‘schoolondersteuning’ aan. De samenwerking met alle actoren die
betrokken zijn bij de leerlingenbegeleiding (waaronder school, ouders, leerlingen en de pedagogische
begeleidingsdiensten), moet er toe leiden dat de deskundigheid van leerkrachten op het gebied van signaaldetectie
en de opvang van leerlingen vergroot wordt. Daarenboven is het doel van schoolondersteuning om
tot een adequate vorm van leerlingenbegeleiding of zorgbeleid op school te komen.
Afstemming en samenwerking
Het centrum werkt samen met relevante netwerkpartners in functie van de begeleiding van de leerling en de
ondersteuning van ouders, de school of personen uit de leefomgeving.
Wanneer naar externe hulpverlening verwezen wordt, betekent dit niet dat het CLB geen taken meer te
vervullen heeft. In het kader van de draaischijffunctie zorgt het CLB voor onder meer het aanleveren van
gegevens in functie van verwijzing en zorgt het voor opvolging in functie van de onderwijsleersituatie.
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
10 jaar na de implementatie van het CLB-decreet rijzen nieuwe maatschappelijke vragen
en uitdagingen zoals levenslang leren, gelijke onderwijskansen, leerzorg, time-outprojecten,
opvoedingsondersteuning, inclusief onderwijs, gezondheidsbeleid, vaccinatiecampagnes, lokale overlegplatformen,
integrale jeugdhulp en nog meer. De centra blijven niet aan de zijlijn staan en nemen een toenemend
aantal nieuwe taken op. Doordat de toename van taken niet samengaat met een toename van middelen
worden de centra verplicht om keuzes te maken die het meest beantwoorden aan de lokale noden. Die
verschillende lokale behoeftes leiden soms tot een grote diversiteit tussen de centra, wat tot een onduidelijkheid
kan leiden bij het publiek over wat van een CLB verwacht mag worden.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.ond.vlaanderen.be/clb
71
71
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector Hulpverlening VAPH (minderjarigen) en
onderwijs
Paul Ongenaert, Algemeen directeur SOC De Hagewinde - Scholen De Hagewinde
Missie en opdrachten
Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) wil de participatie, integratie en gelijkheid
van kansen van personen met een handicap bevorderen in alle domeinen van het maatschappelijk leven. Het
doel is dat zij de grootst mogelijke autonomie en levenskwaliteit bereiken.
Het VAPH subsidieert hiertoe diensten, voorzieningen en personen met een handicap op verschillende
domeinen:
•
•
•
Diensten en voorzieningen: Het VAPH subsidieert de diensten en voorzieningen die zorg verlenen aan
personen met een handicap door begeleiding of opvang;
Hulpmiddelen en aanpassingen: Om zijn dagelijks leven beter te organiseren kan een persoon met een
handicap een tussenkomst krijgen voor een hulpmiddel of een aanpassing aan zijn woning of wagen;
Persoonlijke-assistentiebudget: Personen met een handicap die liever thuis willen blijven wonen, kunnen
een persoonlijke-assistentiebudget aanvragen. Met dit budget kunnen zij assistenten in dienst nemen.
Beknopte historiek
Tot 1980 behoorde de hele welzijnszorg tot de bevoegdheid van de nationale (nu federale) overheid. De zorg
voor personen met een handicap was over drie departementen of parastatalen verspreid:
•
•
•
Het Ministerie van Sociale Voorzorg: Dat ministerie stond in voor het ’inkomen’ van personen met een
handicap ;
Het Rijksfonds voor de Sociale Reclassering van de Minder-Validen: Dat fonds liet zich in met de
tewerkstelling van personen met een handicap;
Het Fonds voor Medische, Sociale en Pedagogische Hulp aan Gehandicapten (Fonds 81): Dat fonds stond
in voor opvang, behandeling en begeleiding via de residentiële, semi-residentiële en ambulante
voorzieningen.
De Vlaamse Gemeenschap maakte van de staatshervorming in de jaren tachtig gebruik om de bevoegdheden
van het Rijksfonds en van het Fonds 81 samen te brengen in één Vlaams Fonds voor Sociale Integratie
van Personen met een Handicap (VFSIPH).
In 2006 vond de grootschalige herstructurering van de Vlaamse overheid Beter Bestuurlijk Beleid (BBB)
plaats. Die overheid bestaat voortaan uit 13 beleidsdomeinen. Hierdoor zijn er bevoegdheden verschoven.
Voor het Vlaams Fonds veranderde op 1 april 2006 wat volgt:
• Het Vlaams Fonds heet sinds dan officieel Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap
(VAPH);
• De sector Opleiding en Tewerkstelling is onttrokken aan de bevoegdheid van het Vlaams Fonds;
• De Inspectie voor de sector Zorg is overgeheveld naar het agentschap Inspectie Welzijn, Volksgezondheid
en Gezin;
• De dienst Investeringen is overgeheveld naar het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden
Aangelegenheden (VIPA).
72
www.socialeplattegrondovl.be

Actoren/instituties en regelgevend kader
•
•
•
•
•
•
•
Vlaams Agentschap voor personen met een handicap (VAPH), beleidsdomein departement Welzijn, Volksgezondheid
en Gezin;
Vlaamse Openbare Instelling;
Departement Onderwijs voor buitengewoon of geïntegreerd onderwijs of voor aanpassingen in het
gewoon onderwijs;
Departement Leefmilieu en Infrastructuur voor huisvestingsprojecten;
VDAB voor individugerichte tewerkstellingsbevorderende maatregelen en arbeidstrajectbegeleiding;
Vlaams Agentschap Werk en Sociale Economie voor beschutte werkplaatsen;
Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid (departement Sociale Zaken en Volksgezondheid): Voor inkomensvervangende
en integratietegemoetkomingen.
Naast de genoemde zijn er nog heel wat andere instituties betrokken bij diverse maatregelen (bijvoorbeeld in
functie van verhoogde kinderbijslag, belastingvermindering ...).
Structurering van de sector/subsector
In de sector maken we onderscheid voor ondersteuning in:
•
•
•
•
•
Wonen en opvang;
Leren en werken;
Vrije tijd;
Mobiliteit;
Hulpmiddelen.
Op al deze domeinen is er ondersteuning mogelijk via erkende voorzieningen (zorg in natura) of via een
financieringsmechanisme rechtstreeks naar de cliënt (persoonlijk assistentiebudget, hulpmiddelenbudget,
persoonsgebonden budget).
• Voorzieningen bieden één of meerdere vormen van zorg, opvang en begeleiding: (semi)residentiële
zorg; ambulante zorg, logeren, kortverblijf, observatie en behandeling, pleegzorg;
• Persoonlijk assistentiebudget (tussen circa 8.900 en 41.300 euro): Zelf iemand in dienst nemen;
• Hulpmiddelen:
Tussenkomst in de kosten voor aanschaf van bijvoorbeeld aangepast meubilair, bredere
deuropeningen, bijstand van een tolk voor doven, een brailleleesregel, een spraaksynthesizer, …
• Persoonsgebonden budget (momenteel enkel experimenteel): Een budget dat het VAPH aan u
persoonlijk toekent om gedeeltelijk of volledig uw ondersteuning te organiseren en te financieren. Men
kan zelf beslissen welke ondersteuning waar en wanneer wordt ingekocht.
Doelgroep(en)
Personen met een handicap kunnen een beroep doen op het Vlaams Agentschap voor Personen met een
Handicap (VAPH). Het is niet altijd duidelijk wat er onder de term handicap verstaan wordt. Daarom hanteert
het VAPH steeds volgende definitie:
‘Elk langdurig en belangrijk participatieprobleem van een persoon dat te wijten is aan het samenspel
tussen functiestoornissen van mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke aard, beperkingen bij het
uitvoeren van activiteiten en persoonlijke en externe factoren.’
Deze definitie laat toe om de situatie van iedere persoon die zich wil inschrijven apart te bekijken. Als een
persoon aan deze definitie beantwoordt, kan hij of zij zich inschrijven bij het VAPH (zie verder).
73
73
www.desocialekaart.be

Werking
•
•
•
Inschrijving in het VAPH:
•
•
•
Aanvraagformulier (A001);
Multidisciplinair verslag (A002);
Uw dossier wordt voorgelegd aan de Provinciale Evaluatiecommissie (PEC). Deze commissie bestaat
ondermeer uit een psycholoog, een pedagoog, een jurist, een arts, een maatschappelijk werker en
een ervaringsdeskundige. Binnen de drie maanden na uw aanvraag brengt het VAPH u op de hoogte
van de beslissing en op welke diensten u een beroep kan doen of hoe groot het bedrag van de
goedgekeurde tegemoetkoming is.
Centrale registratie van de zorgvragen (CRZ): Het is niet omdat u een goedkeuring heeft ontvangen dat
je onmiddellijk kunt worden geholpen. Uw vraag naar ondersteuning en/of opvang wordt geregistreerd
door een contactpersoon op een centrale registratielijst (vroeger ook wel eens ‘wachtlijst’ genoemd).
Erkende voorzieningen dienen zich op deze lijsten te baseren om nieuwe cliënten op te nemen. De
wachttijd is erg verschillend en afhankelijk van de precieze vraag, de aanwezige capaciteit bij de voorzieningen
en het aantal wachtenden.
Minderjarigenzorg door voorzieningen kan als volgt worden ingedeeld:
• Logeren:
Soms kan de zorg voor uw thuiswonend kind even te zwaar worden en wilt u wat op adem
komen. Op dat ogenblik kan u uw zoon of dochter laten ’gaan logeren’ in een internaat met logeeraanbod;
• Kortverblijf:
soms kunnen u en uw gezin gedurende een korte periode, door welke omstandigheden
ook (bijvoorbeeld een crisisperiode), niet voor uw kind zorgen. Het kan dan aangewezen zijn dat uw
zoon of dochter tijdelijk ergens anders zou verblijven;
• Pleegzorg:
In sommige situaties kan de zorg voor uw kind te zwaar worden. Dan kunt u de opvang
voor een korte of lange periode toevertrouwen aan een pleeggezin. Het doet er niet toe welke leeftijd
uw kind heeft. De pleegouders nemen de verzorging en de opvoeding van uw kind op zich. Via huisbezoeken
krijgen zij hiervoor informatie, advies en ondersteuning van een erkende pleeggezinnendienst;
• Observatie en BehandelingsCentra (OBC): Voor als er (nog) geen duidelijkheid over de precieze
aard van de handicap van uw kind of over de meest geschikte ondersteuning is. OBC’s richten zich
vooral tot kinderen en jongeren met complexe gedrag- en emotionele stoornissen, al dan niet in
combinatie met een verstandelijke handicap. Het OBC stelt zich tot doel via intensieve observatie tot
een diagnose te komen, te starten met een behandeling en gericht door te verwijzen voor verdere
ondersteuning door een gepaste dienst of voorziening. Maximale duur: 3 jaar;
• Thuisbegeleiding:
Deze diensten richten zich tot gezinnen met een minder- of meerderjarig kind
met een motorische, een zintuiglijke of een verstandelijke handicap, of met autisme. De begeleiding is
gericht op de ontwikkeling van uw kind en de pedagogische en psychosociale ondersteuning van uzelf
als ouders. De aanvaarding van de handicap en ook de toekomst van uw kind staan centraal;
• Semi-internaten:
Bieden opvang en begeleiding aan zowel schoolgaande als niet-schoolgaande
kinderen en jongeren:
• Bij de schoolgaanden ligt de nadruk op voor- en naschoolse opvang en op een aangepast
opvoedings- en/of therapeutisch kader. Deze semi-internaten zijn meestal verbonden aan een
instelling voor buitengewoon onderwijs;
• Bij de niet-schoolgaanden ligt de nadruk op verzorging en stimulatie van de basisfuncties. Het
gaat dan ook om kinderen of jongeren die omwille van hun handicap niet naar school kunnen;
• Ook specifieke therapieën behoren tot het aanbod van de semi-internaten: kinesitherapie, logopedie,
ergotherapie, zelfredzaamheidtraining, structurering en andere specifieke trainingen. Die
worden meestal in het semi-internaat zelf aangeboden, maar soms ook buiten de voorziening
(ambulant);
• Internaten:
Internaten bieden opvang en begeleiding aan, zowel aan schoolgaande als niet-schoolgaande
kinderen en jongeren. De internaten zijn dikwijls verbonden aan een instelling voor buitengewoon
onderwijs.
Ook specifieke therapieën behoren tot het aanbod: kinesitherapie, logopedie, ergotherapie,
74
www.socialeplattegrondovl.be

zelfredzaamheidtraining, structurering en andere specifieke trainingen. Die worden meestal in het
internaat zelf aangeboden, maar soms ook buiten de voorziening (ambulant). Internaten werken 24
u/dag en 7 dagen per week. Er is een sterke gezinsgerichte werking waarbij de ouders zo veel als
mogelijk worden betrokken bij de werking. Voor zowel het semi- als het internaat zijn deeltijdse stelsels
mogelijk.
Vele voorzieningen combineren twee of meer van hoger vermelde zorgvormen zodat er een maximale afstemming
mogelijk wordt met de vraag van de ouders.
Afstemming en samenwerking
•
Onderwijs: Zoals alle kinderen en jongeren lopen de meeste kinderen met een handicap school.
De Vlaamse overheid tracht, waar nodig, extra ondersteuning aan te bieden. Afhankelijk van de
mogelijkheden zijn er verschillende opties:
•
•
Het gewoon onderwijs (inclusief onderwijs)
Het buitengewoon onderwijs: Kunnen kinderen en jongeren zich niet optimaal ontplooien in het
gewone onderwijs, dan kunnen ze les volgen in het buitengewoon onderwijs. Naast onderwijs bieden
de scholen voor buitengewoon onderwijs ook opvoeding, verzorging en therapie. Het doel is de
totale persoonlijkheidsontwikkeling te stimuleren. Kinderen en jongeren worden voorbereid op het
maatschappelijke leven en de uitoefening van een beroep. Dat laatste kan al dan niet binnen het
gewone arbeidscircuit zijn.
Het buitengewoon kleuteronderwijs laat kleuters van 2,5 tot 6 jaar toe. Kinderen tussen 6 en 13
(uitzonderlijk 14) jaar kunnen terecht in het buitengewoon lager onderwijs.
Zowel buitengewoon kleuter- als lager onderwijs zijn opgedeeld in types:
• Type 1:
Voor kinderen met een licht verstandelijke handicap;
• Type 2:
Voor kinderen met een matig of ernstig verstandelijke handicap;
• Type 3:
Voor kinderen met gedragsstoornissen, ernstige emotionele en/of gedragsproblemen;
• Type 4:
Voor kinderen met een fysieke handicap;
• Type 5:
Voor kinderen die opgenomen zijn in een ziekenhuis;
• Type 6:
Voor kinderen met een visuele handicap;
• Type 7:
Voor kinderen met een auditieve handicap;
• Type 8:
Voor kinderen met ernstige leerstoornissen.
Het buitengewoon secundair onderwijs: Binnen de verschillende types spreekt men over
opleidingsvormen. Die hebben telkens andere doelstellingen in functie van de toekomst van de
jongere:
• Opleidingsvorm 1:
Het doel van onderwijs tot sociale aanpassing is de jongere een sociale
vorming te geven zodat hij in een beschermde leefomgeving kan wonen.
Opleidingsvorm 1 bestaat binnen type 2, 3, 4, 6 en 7.
• Opleidingsvorm 2:
De tweede opleidingsvorm traint de jongere in algemene en sociale vorming
én in arbeidsvaardigheden. De bedoeling is dat hij of zij in een beschermde leef- en werkomgeving
kan wonen en werken.
Opleidingsvorm 2 bestaat binnen type 2, 3, 4, 6 en 7.
• Opleidingsvorm 3:
Deze opleidingsvorm geeft de jongere een algemene, sociale en
beroepsvorming. De bedoeling is dat de jongere zich later integreert in een gewone leef- en
arbeidsomgeving.
Deze opleidingsvorm bestaat binnen type 1, 3, 4, 6 en 7.
• Opleidingsvorm 4:
Deze opleidingsvorm omvat algemeen, technisch, kunst- en beroepsonderwijs.
Hier gelden dezelfde doelstellingen als in het gewoon secundair onderwijs.
Deze opleidingsvorm bestaat niet voor jongeren met een verstandelijke handicap.
75
75
www.desocialekaart.be

• Het geïntegreerd onderwijs (GON): Geïntegreerd onderwijs is een samenwerking tussen het
gewoon en het buitengewoon onderwijs. Het GON bestaat op het niveau van het kleuter-, lager en
secundair onderwijs en het hoger onderwijs buiten de universiteit.
Het geïntegreerd onderwijs bestaat erin dat leerlingen met een handicap, leer- of
opvoedingsmoeilijkheden tijdelijk of permanent, gedeeltelijk of volledig, lessen kunnen volgen in een
school voor gewoon onderwijs. Via een GON-begeleider biedt de school voor buitengewoon onderwijs
dan onderwijskundige of paramedische hulp aan.
• Het inclusief onderwijs (ION): Sinds enkele jaren werkt het departement Onderwijs en Vorming aan
dit proefproject. Zo krijgen 50 leerlingen met een mentale handicap tijdelijk de kans om aan te sluiten
bij het gewoon lager of secundair onderwijs.
De doelstelling van het ION is verschillend van die van het geïntegreerd onderwijs (GON). In het
GON moeten de kinderen, met extra hulp, aan dezelfde vereisten kunnen voldoen als de kinderen
uit het gewoon onderwijs. Dit heeft als gevolg dat niet elk kind in aanmerking komt voor GON.
Inclusief onderwijs daarentegen gaat ervan uit dat de doelstellingen in het onderwijs per kind kunnen
verschillen. De nadruk ligt dan eerder op de sociale integratie in de klas.
Binnen het inclusief onderwijs volgt de leerling de lessen in het gewoon onderwijs. Hiervoor krijgen de
leerling, de leerkracht en het team ondersteuning vanuit het buitengewoon onderwijs (type 2).
• Integrale Jeugdhulp:
Bij de jeugdhulpverlening zijn meerdere sectoren betrokken: Algemeen
Welzijnswerk, Geestelijke Gezondheidszorg, Kind en Gezin, Centra voor Leerlingenbegeleiding, Vlaams
Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) en Bijzondere Jeugdbijstand.
Sinds begin 2000 wil de Integrale Jeugdhulp de hulp- en dienstverlening voor jongeren tot en met 17
jaar over de grenzen van de verschillende sectoren heen organiseren en afstemmen. Het aanbod moet
geschikter en meer vraaggericht worden. De persoon, zijn omgeving en de vraag moeten centraal staan.
Integrale jeugdhulp moet ook een beter overzicht bieden van de vraag, het vereiste aanbod en de
werkelijk aangeboden hulpverlening. De afweging van vraag en aanbod moet richtinggevend zijn voor de
planning en programmatie van het aanbod.
• Uitwerking:
Vanuit de krachtlijnen werden nieuwe vormen van samenwerking en afstemming voor
de betrokken sectoren uitgetekend. De pijlers daarvan staan hierna beschreven.
• Modulering:
Alle jeugdhulpaanbieders beschrijven hun aanbod aan de hand van een en hetzelfde
intersectoraal bruikbaar begrippenkader. Tegelijk delen ze hun aanbod op in modules. Een module is
dan een ‘eenheid van hulp’ die afzonderlijk kan worden ingezet. Modules kunnen vrij gecombineerd
worden tot een hulpprogramma dat zo goed mogelijk aansluit bij de vraag van de cliënt. Het resultaat
van de modulering is een gegevensbank (www.jeugdhulpwijzer.be), die de totaliteit van het
jeugdhulpaanbod beschrijft.
• Netwerken jeugdhulp en crisishulp:
Alle aanbieders van jeugd hulp en van crisishulp organiseren
zich in regionale netwerken. Het werkgebied van zo’n netwerk valt samen met een Integrale Jeugdhulp-regio
of vormt er een deel van. De netwerken garanderen een zo vlot mogelijke toegang tot en
opstart van de hulp die het meest aansluit bij de vraag en de behoefte van de cliënt.
• Intersectorale toegangspoort:
De intersectorale toegangspoort wil door een autonome
indicatiestelling en toewijzing en via afspraken met de jeugdhulpaanbieders, de toegang tot de nietrechtstreeks
toegankelijke hulp efficiënter en vraaggerichter organiseren.
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
• De sectoren zijn ‘ verkokerd’. Meerdere departementen, regelgevingen en toegangspoorten zijn
betrokken bij de jeugdhulpverlening. Er is geen coördinatie bij de uitbouw van nieuwe initiatieven.
• De cliënt staat voor een ondoorzichtig kluwen van hulpverlening. Daardoor bepaalt het toeval in grote
mate waar hij uiteindelijk terechtkomt.
• Sommige cliënten kunnen in principe in meerdere sectoren terecht. Andere ( restgroepen) vallen telkens
tussen twee of meer stoelen, omdat ze in het ene noch in het andere vakje echt passen. Een voorbeeld
van die laatste categorie zijn de jongeren met een verstandelijke handicap en een psychiatrische
problematiek. De betrokken sectoren zeggen onvoldoende expertise in huis te hebben om hun meervoudige
problematiek aan te kunnen.
76
www.socialeplattegrondovl.be

• Sommige hulpvormen overlappen elkaar, daar er een gelijkaardige hulp geboden wordt in meerdere
sectoren. Er gelden echter wel totaal verschillende spelregels, bijvoorbeeld inzake subsidiëring en
personeelsmiddelen. Voor andere hulpvormen is het aanbod onvoldoende, of is er in bepaalde regio’s
wel een aanbod maar in andere dan weer niet. Die overlappingen en tekorten zijn dan ook nog eens
verschillend per regio.
• Welke hulp de cliënt effectief krijgt, wordt veeleer door het bestaande aanbod bepaald dan door de eigenlijke
vraag. Dit leidt tot oneigenlijke verwijzingen: de cliënt wordt in een bepaald vakje geduwd,
omdat dat vakje nu eenmaal bestaat én op dat moment beschikbaar is.
• Er bestaan weinig of geen globale gegevens over de vraag naar hulp. Elke sector heeft hiervoor zijn
eigen registratie en zijn eigen criteria.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.vaph.be
www.wvg.vlaanderen.be/jeugdhulp
het decreet betreffende de integrale jeugdhulp
het decreet betreffende de rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp.
www.ond.vlaanderen.be
Coördinatiepunt Handicap Provincie Oost-Vlaanderen
77
77
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector jongerenwelzijn
Tom Elen, Jongerenwelzijn
Missie en opdrachten
Het Agentschap Jongerenwelzijn, en meer bepaald de afdeling Preventie- en verwijzersbeleid, heeft een tweevoudige
opdracht.
Enerzijds heeft zij een preventieve opdracht: Sinds het decreet van 2007 houdende de organisatie
van opvoedingsondersteuning nemen zij, als Vlaamse coördinatoren opvoedingsondersteuning,
een ondersteunende, stimulerende en coördinerende rol op ten aanzien van diverse actoren
opvoedingsondersteuning. Hiertoe hebben zij een drievoudige opdracht: het bevorderen dat gemeentes een
lokale coördinator aanstellen, samen met de lokale coördinatoren het bovenlokaal overleg organiseren en
het ondersteunen van de opvoedingswinkels. Opvoedingsondersteuning wordt binnen Jongerenwelzijn door
regionale (of provinciale) preventieteams georganiseerd.
Anderzijds is er ook een hulpverlenende opdracht: Ze moet immers instaan voor de organisatie van hulp-
en dienstverlening aan minderjarigen en hun gezinnen, bij problematische opvoedingssituaties (POS) en
uitvoering van de opgelegde en voorgestelde maatregelen bij als misdrijf omschreven feiten (MOF). Met
andere woorden de organisatie van de vrijwillige dan wel de gedwongen hulpverlening.
De vrijwillige hulpverlening gebeurt op vraag van en met akkoord van de cliënten. Deze vrijwillige hulpverlening
wordt georganiseerd door het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg en kan door het Comité voor Bijzondere
Jeugdzorg verlengd worden tot de leeftijd van 20 of 21 jaar. Indien er hulpverlening wordt opgelegd door
tussenkomst van de Jeugdrechtbank, hebben we het over de gedwongen hulpverlening.
Na doorverwijzing, binnen het vrijwillige dan wel gedwongen kader, kunnen minderjarigen en hun context
begeleid worden door een erkende voorziening of dienst binnen Jongerenwelzijn.
Actoren/instituties en regelgevend kader
Minderjarigen en hun gezinnen kunnen begeleid worden door een voorziening, project of dienst binnen de
Bijzondere Jeugdzorg op basis van een verwijzing door het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg of via de
jeugdrechtbank. Na meerderjarigheid van de jongere kan die voortgezette hulpverlening vragen (tot de
leeftijd van 20 of 21 jaar) aan het Comité voor Bijzonder Jeugdzorg. Het comité gaat dan na of deze hulpverlening
verder opgenomen wordt binnen de eigen sector of de jongere doorverwezen wordt naar een andere
sector (zoals bijvoorbeeld Algemeen Welzijnswerk, Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap,
Centrum Geestelijke Gezondheidszorg). Dit alles werd vastgelegd in het ‘Decreet van 7 maart 2008 inzake
bijzondere jeugdbijstand’.
Daarnaast dient ook het decreet Rechtspositie vermeld te worden. Het erkent immers de minderjarige als
volwaardige partner en als rechtssubject in de hulpverlening. Het biedt minderjarigen de noodzakelijke
rechtsbescherming in de jeugdhulp. Het decreet Rechtspositie concretiseert de provisie-, protectie- en participatierechten
van de minderjarige en de handelingsbekwaamheid van de minderjarige in de jeugdhulpverlening.
Het bouwt voort op het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Het heeft implicaties
zowel op het individuele handelingsniveau van jeugdhulpverleners, als op het beleidsniveau van de
voorzieningen.
78
www.socialeplattegrondovl.be

Structurering van de sector/subsector
• Het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg (CBJ): Als een jongere, ouder of derden (zoals het CLB, Kind
en Gezin, een grootouder of buurvrouw…) zelf hulp zoekt, kunnen zij zich richten tot het Comité voor
Bijzondere Jeugdzorg. De consulenten van de sociale dienst onderzoeken dan de hulpvraag en bepalen
samen met de cliënt welk traject binnen of buiten het Agentschap Jongerenwelzijn het meest aangewezen
is als antwoord op hun vraag. Na onderzoek kan hulpverlening worden georganiseerd binnen of buiten de
eigen sector en volgt het Comité de hulpverlening verder op. In elk bestuurlijk arrondissement (uitzonderlijk
per regio van twee bestuurlijke arrondissementen) is er één Comité voor Bijzondere Jeugdzorg. De
woon- of verblijfplaats van het kind of de jongere bepaalt welk Comité bevoegd is.
In elk comité is er een ‘Bureau voor Bijzondere Jeugdbijstand’ werkzaam. Dit ‘Bureau’ heeft als taken:
daadwerkelijke hulp en bijstand te organiseren in problematische opvoedingssituaties in het belang van
de minderjarige en 2. aan magistraten belast met jeugdzaken, de waarborg te verlenen dat de hulp en
bijstand daadwerkelijk zullen worden aangeboden en hen daartoe desgevraagd mee te delen of die hulp
en bijstand werden aangevat, nog worden voortgezet of werden voltooid.
Er is altijd toestemming nodig van de jongere en zijn ouders. Als men er niet in slaagt tot een akkoord te
komen, kan de bemiddelingscommissie tussenbeide komen.
• De Bemiddelingscommissies voor Bijzondere Jeugdbijstand:
De bemiddelingscommissie treedt
op wanneer de vrijwillige hulpverlening van het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg vastloopt. Dit kan
gebeuren omdat de minderjarige of zijn ouder(s) niet akkoord gaan met het voorstel van het Comité of
omdat men niet tevreden is over het verloop van de begeleiding. Ook het bureau voor bijzondere jeugdzorg
kan een bemiddelingsverzoek indien. Door bemiddeling tracht deze commissie de vrijwillige hulpverlening
(terug) mogelijk te maken. Men gaat op zoek naar een oplossing waarmee iedereen zich kan
tevreden stellen.
Een bemiddelingscommissie staat los van het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg en van de Sociale dienst
bij de Jeugdrechtbank. Het werkgebied van de bemiddelingscommissies is het gerechtelijk arrondissement.
Na de bemiddeling zijn er drie mogelijke pistes:
•
•
•
Als de bemiddeling lukte staat er op papier een overeenkomst of minnelijke regeling, waarin de
afspraken werden vastgelegd. Alle partijen verklaren zich akkoord met de voorgestelde oplossing. De
hulpverlening blijft vrijwillig.
Mochten één of meerdere betrokkenen zich niet aan de afspraken houden, dan kan bij uitzondering
een nieuw bemiddelingsverzoek worden ingediend.
Indien de bemiddelingscommissie de zaak uit handen geeft, stopt de hulpverlening. De consulent zal
de zaak dan ook niet verder opvolgen.
Als de bemiddelingscommissie het risico niet neemt om alle hulp te laten stoppen, dan verzoeken
de bemiddelaars, bij hun doorverwijzing naar het Parket, in een gemotiveerd advies om toch een
‘verplichte’ vorm van hulp te laten opstarten. Het is de jeugdrechter die hierover beslist. Vrijwillige
hulp wordt dan gedwongen hulpverlening.
• Gedwongen hulpverlening:
België telt 27 rechtbanken van eerste aanleg. De rechtbank van eerste
aanleg heeft drie afdelingen: de burgerlijke rechtbank, de correctionele rechtbank en de jeugdrechtbank.
De jeugdrechtbank is bevoegd ivm de materie jeugdbescherming voor de jongeren en hun ouders. Zij kan
optreden wanneer jongeren zich in een problematische opvoedingssituatie bevinden of wanneer zij een
als misdaad omschreven feit pleegden.
Het jeugdparket vertegenwoordigt de maatschappij, verdedigt de belangen van de minderjarige en
vordert de jeugdrechter overeenkomstig de Jeugd(beschermings)wet. Welke jeugdrechtbank bevoegd is,
wordt bepaald door de woonplaats van de ouders of wettelijk vertegenwoordiger.
79
79
www.desocialekaart.be

Met gedwongen jeugdhulpverlening bedoelt men dus de gerechtelijke jeugdbijstand. De bevoegdheidsverdeling
tussen de federale staat en de gemeenschappen in verband met de gedwongen hulpverlening is
complex:
•
•
•
•
De opgave en de uitvoering van afdwingbare pedagogische maatregelen in een problematische
opvoedingssituatie (POS) behoren tot de bevoegdheid van de Vlaamse Overheid. Dit gebeurt dus bij
decreet.
De uitvoering van afdwingbare pedagogische maatregelen voor delinquente jongeren behoort tot de
bevoegdheid van de Gemeenschappen.
De opgave van de maatregelen voor delinquente jongeren behoort tot de bevoegdheid van de federale
overheid. Dit gebeurt dus bij wet.
De maatregelen voor de ouders ter bescherming van de minderjarigen: de ontzetting uit het ouderlijk
gezag en het toezicht op de sociale uitkeringen vallen onder de bevoegdheid van de federale overheid.
De Sociale dienst van de Jeugdrechtbank staat de jeugdrechter bij en onderzoekt samen met de minderjarige
en zijn gezin de problemen die aan de grondslag liggen van het gestelde gedrag. Het actiegebied
van de jeugdrechtbank omvat drie domeinen:
• Maatregelen bij problematische opvoedingssituaties (POS): Het Openbaar Ministerie kan een
problematische opvoedingssituatie voor de jeugdrechtbank brengen als het vindt dat een afdwingbare
pedagogische maatregel dringend noodzakelijk is (bij hoogdringendheid). Bovendien moet het
aantonen dat onmiddellijke hulpverlening op vrijwillige basis niet mogelijk is én de integriteit van de
persoon van de minderjarige gevaar loopt. De jeugdrechter kan beroep doen op dezelfde waaier aan
hulpverleningsmogelijkheden als bij de vrijwillige hulpverlening.
Er kan daarnaast ook een doorverwijzing naar de bemiddelingscommissie vooropgesteld worden.
• Maatregelen t.a.v. de ouders:
De jeugdrechtbank kan een derde persoon aanwijzen om de sociale
uitkeringen te innen en voor het kind te gebruiken. Dit wanneer blijkt dat het kind grootgebracht
wordt in nefaste omstandigheden op het gebied van voeding, huisvesting en hygiëne en wanneer is
vastgesteld dat het bedrag van de uitkering niet wordt aangewend in het belang van het kind. Een
meer ingrijpende maatregel is de ouders geheel of gedeeltelijk uit het ouderlijk gezag te ontzetten
wanneer de gezondheid, de veiligheid en de zedelijkheid van het kind in gevaar zijn.
• Maatregelen t.a.v. minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit (MOF) hebben
gepleegd: In België kan een minderjarige zich juridisch gezien niet schuldig maken aan strafbare
feiten. Men spreekt dan ook van minderjarigen die een ‘als misdrijf omschreven feit’ pleegden. Naast
de waaier aan ambulante, mobiele of residentiële hulp binnen de Bijzondere Jeugdzorg, kan de
jeugdrechter ook beroep doen crisisjeugdhulp, herstelrechtelijke en constructieve afhandelingen
uitspreken of een beroep doen op therapieën of vernieuwende initiatieven.
Doelgroep(en)
Minderjarigen en hun context.
Afstemming en samenwerking
Het Agentschap Jongerenwelzijn is als sector betrokken bij de verdere implementatie van de Integrale Jeugdhulp
en evolueert op dit gebied samen met de andere betrokken partners en sectoren. Daarnaast zijn er heel
wat relevante (bilaterale) contacten met andere sectoren betrokken op jeugdhulp.
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
Binnen de verdere ontwikkeling van de Integrale Jeugdhulp staat de implementatie van een intersectorale
toegangspoort te dringen als een van de grootste en belangrijkste (r)evoluties in het (jeugd)
hulpverleningslandschap.
80
www.socialeplattegrondovl.be

Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.jongerenwelzijn.be
www.expoo.be
www.jeugdhulp.be
81
81
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Voorzieningen Bijzondere Jeugdzorg
Jan De Backer, TB De Mee-ander/DC De Marbol
•
•
•
Hoe kan een begeleiding binnen de bijzondere jeugdbijstand starten?
•
•
•
Comité voor Bijzondere Jeugdzorg (CBJ): vrijwillige hulpverlening. De ouders, en jongeren boven de
12 jaar, moeten instemmen met de vooropgestelde hulpverlening. Een comité vind je in elk bestuurlijk
arrondissement.
Sociale Dienst van de Vlaamse Gemeenschap bij de Jeugdrechtbank (SDJ): gerechtelijke bijstand.
In opdracht van de jeugdrechter moet een beslissing tot hulpverleningworden uitgevoerd. De sociale
dienst heeft een autonoom adviserende functie ten aanzien van de jeugdrechters. Een SDJ vind je in
elk gerechtelijk arrondissement.
Er moet sprake zijn van een ernstige problematische opvoedingssituatie en/of een als misdrijf
omschreven feit.
Uitgangspunten:
•
•
•
•
•
•
Vrijwillige hulpverlening gaat voor op gedwongen hulpverlening;
De minst ingrijpende maatregel is te verkiezen en er wordt geprobeerd zo dicht mogelijk bij huis een
oplossing te zoeken;
Er wordt gezocht naar een hulpverlening op maat d.w.z. een oplossing die voor dit specifiek gezin en
dit kind het meest geschikt is;
Alle voorzieningen hebben als opdracht gezinsgericht te werken;
Bij alle stappen in de hulpverlening worden de gezinsleden betrokken en hebben ze recht op info en
inspraak;
De hulpverlening is onderworpen aan de wetgeving betreffende de bescherming van de persoonlijke
levenssfeer, het beroepsgeheim en de decreten integrale jeugdhulp en rechtspositie van de minderjarige
in de integrale jeugdhulp.
De bemiddelingscommissie vormt een buffer tussen de vrijwillige en de gerechtelijke jeugdbijstand. Ze is
een essentiële schakel in het vrijwaren van een gerechtelijke tussenkomst voor heel wat minderjarigen in
een problematische opvoedingssituatie. In elk gerechtelijk arrondissement werd een bemiddelingscommissie
geïnstalleerd.
Categorieën van voorzieningen
• Begeleidingstehuizen:
•
•
•
•
•
•
De residentiële begeleidingstehuizen bieden plaats aan kinderen/jongeren tussen 0 en 18 jaar, die
omwille van problemen thuis tijdelijk of langdurig uit huis wonen;
Een uithuisplaatsing is de enige mogelijkheid om de jongeren en gezin tot rust te laten komen;
Een residentiële voorziening wil aan kinderen en jongeren in een problematische opvoedingssituatie
een ontwikkelingsbevorderende leefomgeving aanbieden met opvang en begeleiding;
Er wordt in een open geest toekomstgericht samengewerkt met ouders, familieleden, school, ... met
het oog op het stimuleren van een evenwichtige persoonlijkheidsontwikkeling van de kinderen;
Met de ouders en de gezinnen wordt samengewerkt om een haalbaar perspectief te realiseren;
Heel wat begeleidingstehuizen bieden ook kamertraining en/of begeleid zelfstandig wonen aan. Verder
gezette hulpverlening kan tot de leeftijd van 20 jaar en tot 21 jaar op studio’s.
82
www.socialeplattegrondovl.be

•
•
•
•
Gezinstehuizen
•
•
Kenmerkend voor dit type van voorziening is dat minderjarige kinderen en jongeren (min. 5 en max.
10) in een gezinsvervangende context opgevangen worden met o.m. als voorwaarde dat er een
inwonende hulpverlener ter beschikking is;
Kleinschaligheid van de voorziening is kenmerkend: op die manier wordt ernaar gestreefd om een
familiale en huiselijke sfeer te creëren en geborgenheid te geven. Het is een residentiële werkvorm
die sterk aanleunt bij de gewone gezinssituatie.
Onthaal, Oriëntatie en Observatiecentra
•
•
•
Een onthaal-, oriëntatie en observatiecentrum (OOOC) is een werkvorm voor kortdurende begeleiding
en opvang met als bijzondere opdracht de hulpvraag met alle betrokken partijen grondig te analyseren
zodat een gepast hulpprogramma kan worden opgestart.
Een OOOC is een voorziening die een deskundig advies wil uitbrengen en zich richt naar minderjarigen
en hun gezin die zich in een problematische opvoedingssituatie bevinden en waarvan de problematiek
niet duidelijk is.
Een OOOC biedt drie verschillende werkvormen aan:
•
•
•
Dagcentra
•
•
•
•
Onthaal: crisisopvang en opvang in afwachting van een definitieve doorverwijzing;
Oriëntatie: (max.30 dagen, éénmalig verlengbaar met dezelfde periode) formuleren van een
advies;
Observatie: (60 dagen, éénmaal verlengbaar met 60 dagen) geven van een gepast antwoord op
hulpvragen die een meer diepgaand en intensief onderzoek rechtvaardigen.
Dagcentra richten zich tot kinderen en jongeren tussen 6 en 18 jaar en hun gezinnen die moeilijkheden
ervaren in opvoedingssituaties. Vanuit concrete situaties wordt via groeps- en individuele
begeleiding, school- en gezinsbegeleiding, gewerkt aan de maximale ontplooiing van de eigen
mogelijkheden van de kinderen, jongeren en hun gezinnen;
Enerzijds wordt getracht de draaglast van het gezin te verminderen door de jongeren in een gestructureerde
omgeving, individueel en in groep, te begeleiden. Anderzijds wordt de draagkracht van het
gezin vergroot door een intensieve gezinsbegeleiding;
Een begeleiding vertrekt vanuit de eigen krachten en dynamieken van het gezin. De opvoedingsverantwoordelijkheid
blijft bij het gezin. Alle inzet van gezinsleden, aanwezige hulpbronnen in het gezin,
mogelijkheden en oplossingen die de cliënt zelf aangeeft worden beklemtoond en aangewend als hulpmiddelen
in de begeleiding;
De dagcentra bieden opvang en begeleiding aan de kinderen op schooldagen over de middag en na de
schooluren tot 19 uur en op vakantiedagen tussen 9 en 17 uur.
Thuisbegeleidingsdiensten
•
•
Thuisbegeleiding is een intensieve vorm van ambulante begeleiding van gezinnen met inwonende
kinderen tussen 0 en 18 jaar. Gemiddeld eenmaal per week vindt een begeleiding plaats, in principe
in het gezin waartoe de minderjarige behoort. De focus van thuisbegeleiding is het gezin waartoe de
minderjarige behoort, waarbij het belang van de minderjarige steeds de ingangspoort is. De minderjarige
staat centraal in de begeleiding.
Binnen het eigen thuismilieu streeft de thuisbegeleiding naar maximale ontwikkelingskansen voor
elk gezinslid. Opvoedingsmoeilijkheden zijn de voornaamste reden van doorverwijzing. Deze zijn
vaak verstrengeld met problemen op andere domeinen van het gezinsleven. Deze multi-problematiek
belemmert het gezin en zijn leden in zijn/hun ontwikkelingstaken. De hulpverleningsvorm en
methodiek zijn erop gericht hierbij aansluiting te vinden en te komen tot een optimaliseren van het
gezinsfunctioneren, zodat er voldoende ontwikkelingskansen kunnen gecreëerd worden voor alle
gezinsleden.
83
83
www.desocialekaart.be

•
•
Diensten voor begeleid zelfstandig wonen
•
•
•
Begeleid Zelfstandig Wonen biedt een integrale begeleiding aan jongeren die alleen (gaan) wonen.
Begeleid Zelfstandig Wonen (BZW) is een hulpverleningsvorm die toegankelijk is voor jongeren tussen
17 en 21 jaar. Het is een ambulante werkvorm, wat betekent dat de jongere niet in de instelling
verblijft maar een eigen huis, appartement of studio bewoont. Dit betekent dat er reeds bij de
aanvang van de begeleiding sprake is van zelfstandig wonen en dat de jongere daarbij tracht de eigen
verantwoordelijkheden op te nemen;
Alleen gaan wonen is aangewezen om hun groeikansen te vergroten. Het bevorderen van de
zelfstandigheid,zowel op materieel en praktisch als op psychosociaal vlak is het hoofddoel. De
begeleiding focust zich op de jongere, maar ook leden van het netwerk kunnen betrokken worden.
Diensten voor pleegzorg
•
•
•
•
•
Pleeggezindiensten begeleiden de opvang van kinderen en jongeren in een pleeggezin;
Ze richten zich hierbij zowel tot het pleegkind als het pleeggezin. Wanneer een ouder het moeilijk
heeft om de zorg van zijn kind of jongere te dragen kan hij een beroep doen op een pleeggezin. Dit
betekent dat het pleeggezin dan tijdelijk de zorg voor zijn kind overneemt. Wanneer de moeilijkheden
in het eigen gezin voldoende opgelost zijn, dan keert het kind terug naar zijn ouders. Kinderen van 0
tot 18 jaar kunnen in een pleeggezin terecht. Deze leeftijd kan zelfs verlengd worden tot 20 jaar;
Ook tijdens het verblijf van hun kind in een pleeggezin, blijven de ouders sterk betrokken op hun
kind. Er wordt een bezoekregeling uitgewerkt en op geregelde tijdstippen wordt overleg met de
ouders georganiseerd. Belangrijke beslissingen over de kinderen gebeuren steeds in samenspraak met
de ouders;
De begeleidende dienst zoekt ook samen met de ouders welke ondersteuning er voor hen kan
gegeven worden
Er wordt vorming geboden aan de pleeggezinnen, de ouders en de pleegkinderen. Aan het pleeggezin
wordt een administratieve ondersteuning geboden. De dienst staat ook in voor de werving en de
selectie van kandidaat-pleegouders. Op vraag van de verwijzer zoekt de dienst een geschikt gezin
voor het kind. Aan de verwijzer wordt regelmatig verslaggeving bezorgd.
• Diensten voor herstelgerichte en constructieve afhandelingen: HCA is het letterwoord voor herstelrechtelijke
en constructieve afhandeling en omvat de werkvormen: de slachtoffer-dader bemiddeling, het
herstelgericht groepsoverleg, het leerproject en de ouderstage.
• Diensten voor crisishulp aan huis: Crisishulp aan Huis is een vorm van hulpverlening aan gezinnen
in crisissituaties waar uithuisplaatsing dreigt voor een of meer kinderen. De hulp is kortdurend, mobiel
en intensief, en vindt plaats bij het gezin thuis. De hulpverlening start binnen 24 uur na aanmelding.
Gedurende ongeveer vier weken is er met een gemiddelde van 8 uur per week een gezinsmedewerker in
het gezin. Het doel van Crisishulp aan Huis is om het gezin bij elkaar te houden en uithuisplaatsing van
één of meer kinderen te voorkomen. De veiligheid van de kinderen staat hierbij voorop.
Projecten:
• Sommige van deze projecten hebben een eerder experimenteel en tijdelijk karakter. Andere
hebben na jaren van werken een eerder permanent karakter gekregen en zullen wellicht op termijn een
structurele erkenning krijgen. Meer informatie kun je bij de respectieve projecten krijgen.
84
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Integrale Jeugdhulp - crisisnetwerk Oost-Vlaanderen
Leen Poppe en Koen Gevaert, Integrale Jeugdhulp Oost-Vlaanderen
Missie en opdrachten
Crisisjeugdhulpverlening bestaat in een onmiddellijke en aangepaste interventie in geval van een crisis.
Een crisis is een acuut beleefde noodsituatie die niet vooraf kan worden ingeschat en waarin onmiddellijk hulp
moet worden geboden.
•
Uitgangspunten hulpprogramma crisis
• Het hulpprogramma is een buffer voor die crisissen die niet in de reguliere hulpverlening kunnen
worden opgevangen. De aanmelder zoekt eerst zelf in de reguliere hulp een oplossing voor de crisissituatie.
Pas wanneer dit niet lukt, kan de aanmelder het crisismeldpunt opbellen.
• Hulpprogramma crisis is vrijwillige hulpverlening en situeert zich in de buitengerechtelijke hulp.
Ouders/opvoedingsverantwoordelijken en minderjarige dienen akkoord te gaan met de stappen die
worden gezet.
• Crisisjeugdhulp wordt enkel opgestart met toestemming/medewerking van de minderjarige en zijn
leefomgeving. Soms is een akkoord van alle partijen niet mogelijk. Minimaal moeten de ouders/
opvoedingsverantwoordelijken ingelicht zijn.
• De veiligheid van de minderjarige is een belangrijke parameter bij de inschatting van de crisis.
Beknopte historiek
In de 8e aanbeveling uit de maatschappelijke beleidsnota ‘Bijzondere Jeugdzorg’ spreekt het parlement
het parlement zijn voorkeur uit om crisishulpverlening voor minderjarigen uit te bouwen buiten de bijzondere
jeugdzorg. Om plaatsingen in de Bijzondere Jeugdzorg (BJZ) te verminderen, zo stelt deze nota, is
er een ruimer beleid noodzakelijk dat voorkomt dat minderjarigen en hun gezin in de marginaliteit worden
gedwongen.
Uitgangspunten hierbij zijn o.m. een hulpverlening op maat en in dialoog, gedragen door een gezinsgerichte
aanpak en een emanciperende hulpverlenerhouding. Hierbij heeft vrijwillig aanvaarde en onderhandelde
hulpverlening de voorkeur op gedwongen hulpverlening. Bij gelijkblijvend effect moet ambulante hulpverlening
overwogen worden voor residentiële hulp.
In 2000/2001 startte in de schoot van het opstartende project Integrale Jeugdhulp een ad hoc werkgroep
Crisisjeugdhulp op die met deze uitgangspunten aan de slag ging. Deze groep van mensen (medewerkers IJH,
sectoradministraties en werkveld) werkte een visie en een methodiek rond crisishulpverlening uit.
Sinds begin 2009 zijn er in Oost-Vlaanderen 4 hulpprogramma’s crisis actief.
Actoren/instituties en regelgevend kader
Decreet betreffende de Integrale Jeugdhulp (B.S.11.X.2004) en het Besluit van de Vlaamse Regering van 9
december 2005 betreffende de modulering en de netwerken rechtstreeks toegankelijke jeugdhulpverlening en
crisisjeugdhulpverlening in het raam van de integrale jeugdhulp (B.S.23.II.2006).
85
85
www.desocialekaart.be

Doelgroep(en)
Minderjarigen van 0 tot 18 jaar in crisis.
Werking
35 jeugdhulpvoorzieningen uit 6 verschillende sectoren in Oost-Vlaanderen vormen samen het crisisnetwerk.
Waaruit bestaat dit crisisnetwerk?
•
•
Crisismeldpunten
•
Telefonische meldpunten die 24u/24u en 7d/7d bereikbaar zijn:
•
•
•
•
0-12 jaar Oost-Vlaanderen
Samenwerking tussen CKG’s in Oost-Vlaanderen: 09/360 04 42
13-17 jaar regio Aalst-Oudenaarde
CAW Aalst - KOC Niemandsland: 053/60 61 62
13-17 jaar regio Deinze-Eeklo-Gent
CAW Artevelde - OC De Schelp: 09/223 50 93
13-17 jaar regio Waas en Dender
CAW Waasland - OC De Brug: 03/777 54 14
Wat doet een meldpunt?
•
•
•
•
•
•
Verkent samen met de aanmelder het probleem;
Maakt een inschatting van de acuutheid van de situatie en de veiligheid van de minderjarige;
Ondersteunt de aanmelder in het zoeken naar oplossingen en geeft advies;
Schat in of minderjarige en leefomgeving akkoord is om mee te werken;
Zoekt naar de meest aangewezen vorm van crisishulp of combinatie ervan;
Schakelt crisishulp in.
Crisisinterventie
5 organisaties gespreid over
Oost-Vlaanderen:
• Biedt onmiddellijke, korte
(maximum 3 dagen),
intensieve stressverlagende
hulp
• Eerste hulp bij emotionele
en relationele
ontploffingen
• Nodigt alle betrokkenen
uit
• Schat de crisis in
• Installeert veiligheid
• Komt aan huis of in een
voorziening
⇓
Crisisbegeleiding
Crisisopvang
12 organisaties gespreid 23 organisaties gespreid over
over Oost-Vlaanderen: Oost-Vlaanderen:
• Biedt intensieve • Biedt opvang voor maximum
begeleiding (maximum 7 dagen (Bed/Bad/Brood)
28 dagen)
• Biedt veiligheid
• Bewaakt de veiligheid • Steeds in combinatie met
• Maakt een
crisisinterventie of crisisbe-
doelstellingenplan met geleiding
minderjarige en leefom- • In sociaal netwerk
geving
(familie/vrienden), in een
• Komt aan huis of in een crisisopvanggezin of in een
voorziening
residentiële voorziening
86
www.socialeplattegrondovl.be

Bij elke aangemelde casus onderzoekt het meldpunt samen met de aanmelder grondig of er hulp nodig is,
welke hulp of combinatie van hulp noodzakelijk is. Het centrale crisismeldpunt neemt hierin een beslissing en
geeft consult of activeert de crisishulp.
In overleg met de aanmelder wordt eveneens, indien nodig, gezocht naar de passende vervolghulp.
•
•
•
Wanneer aanmelden?
•
•
•
•
•
Een minderjarige is in crisis;
Je oordeelt dat je nu moet ingrijpen;
Je vindt geen oplossingen binnen de reguliere jeugdhulp en/of leefomgeving;
Er is geen dringende medische hulp nodig;
Enkel met toestemming van de minderjarige en/of de ouders contacteer je het crisismeldpunt.
Wie kan aanmelden?
•
•
Professionele verwijzers, dit zijn alle personen of voorzieningen die beroepshalve in contact komen
met kinderen, jongeren en hun leefomgeving in crisis;
Concreet: Alle hulpverleners, maar ook dienstverleners zoals politie, huisartsen, jeugdwerkers,
straathoekwerkers, …
Verwachtingen t.a.v. aanmelder ?
•
•
•
De aanmelder wordt en blijft maximaal betrokken bij de crisisjeugdhulp;
Concrete taken aanmelder:
•
•
•
•
•
•
Hij vraagt het akkoord van de minderjarige en/of leefomgeving;
Hij informeert de cliënt over de aard van de crisishulp;
Hij blijft beschikbaar tot op het moment van dispatching;
Hij maakt afspraken met de cliënt m.b.t. kledij, verzorging, vervoer;
Hij volgt het crisistraject van heel nabij op (uitgezonderd voor politie);
Hij zoekt actief mee naar vervolghulp.
De ene aanmelder kan intensiever en langer betrokken worden in het proces van de crisishulp
dan de andere. Het crisismeldpunt maakt mee deze inschatting en zoekt indien nodig naar andere
oplossingen.
Afstemming en samenwerking
35 jeugdhulpvoorzieningen uit 6 verschillende sectoren in Oost-Vlaanderen vormen samen het crisisnetwerk.
Zij komen 4/5 keer per jaar samen in een praktijkoverleg waar mogelijkheden en knelpunten van de hulpprogramma’s
aan bod komen. Daarnaast is er een Oost-Vlaamse netwerkstuurgroep crisis. Adhoc casusoverleg
kan steeds aangevraagd worden door aanmelders of partners van het crisisnetwerk.
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
•
•
De vraag naar crisishulp is soms groter dan het aanbod waardoor de meldpunten enkel consult kunnen
bieden. De uitdaging is om enerzijds de telefonische vraagverheldering te intensifiëren zodat er meer
efficiënt naar de hulpprogramma’s kan gedispatcht worden. Anderzijds gaan we op zoek naar bijkomende
partners die een engagement willen/kunnen opnemen in het crisisnetwerk.
De bereidheid tot medewerking van zowel minderjarigen als ouders/opvoedingsverantwoordelijken is
essentieel om de doelstellingen van het crisisnetwerk te kunnen bereiken. In de praktijk blijkt dit niet
altijd evident te zijn bij crisissituaties.
87
87
www.desocialekaart.be

•
•
Het crisisnetwerk en de voorwaarden zijn niet altijd gekend bij aanmelders. Voortdurende bekendmaking
van het crisisnetwerk bij mogelijke aanmelders is noodzakelijk.
Bij complexe dossiers die gedispatcht worden naar crisisopvang ontbreekt vaak na deze week vervolghulp
in het reguliere aanbod. In de toekomst gaan we hiervoor in overleg met jeugdhulporganisaties die geen
aanbod doen in het crisisnetwerk.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
Meer info en crisiskaart Oost-Vlaanderen op wvg.vlaanderen.be/jeugdhulp/12_oost-vlaanderen/netwerken_
cj.htm
88
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Integrale Jeugdhulp - Cliëntoverleg onder begeleiding
van een externe voorzitter
Leen Poppe en Koen Gevaert, Integrale Jeugdhulp Oost-Vlaanderen
Missie en opdrachten
In de praktijk loopt het met de afstemming en coördinatie van hulpverlening nog wel eens mis, niet in het
minst voor de cliënt. Die wordt soms geconfronteerd met verschillende, soms tegenstrijdige verwachtingen
van de verschillende hulpverleners, en kan het overzicht verliezen. De hulpverlener van zijn kant, weet
soms niet welke collega’s er betrokken zijn en voor welke engagementen zij staan. In deze situaties kan het
aangewezen zijn om beroep te doen op het cliëntoverleg integrale jeugdhulp (IJH).
Het ‘cliëntoverleg IJH’ is een forum waar hulpverleners en cliënt(en) 1 , in onderling overleg en onder het
professionele voorzitterschap van een externe voorzitter, in complexe situaties hulp rond een cliëntsysteem
coördineren, afstemmen en de continuïteit ervan bewaken. De hulpvraag of -behoefte van de cliënt(en) staat
centraal.
De betrokkenheid van cliënt(en) bij het overleg is maximaal. Zij zijn gelijkwaardige partner en daarom bij
voorkeur aanwezig bij het overleg. Cliënten die niet in staat zijn hun belangen te verdedigen zoals heel jonge
kinderen, worden vertegenwoordigd of bijgestaan. Het overleg heeft plaats onder het gedeeld beroepsgeheim.
Cliëntoverleg is bruikbaar in elke fase van het hulpverleningsproces (vraagverheldering, vervolledigen
van een diagnostisch beeld, opmaken van een hulpverleningsplan, …).
Het cliëntoverleg wil een kwaliteitsvolle hulpverlening realiseren door met cliënten en
hulpverleners samen tot ‘een gedeelde visie over de te verlenen hulp’ te komen. Deze visie vertaalt de voorzitter
in concrete afspraken onder de vorm van een werkplan. Voor de uitvoering van dit werkplan zijn alle
partners rond de tafel verantwoordelijk: hulpverleners én cliënten. Hierover worden sluitende afspraken
gemaakt. Als nodig stelt de vergadering een hulpcoördinator aan.
Beknopte historiek
Het cliëntoverleg IJH werd in 2005-2006 conceptueel uitgewerkt door het Netwerk rechtstreeks toegankelijke
jeugdhulp van het Meetjesland, naar analogie van een bestaande praktijk in de regio Aalst. Sinds 2008
zijn er vanuit Integrale Jeugdhulp middelen ter beschikking gesteld om dit project te realiseren in geheel
Vlaanderen. Recent besliste het managementcomité Integrale Jeugdhulp de toekenning van de middelen te
verlengen tot mei 2012.
Actoren/instituties en regelgevend kader
Decreet betreffende de Integrale Jeugdhulp (B.S.11.X.2004) en het besluit van de Vlaamse regering van 9
december 2005 betreffende de modulering en de netwerken rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp (RTJ) en
crisisjeugdhulp in het raam van integrale jeugdhulp. In artikel 15 van het besluit van de Vlaamse regering
worden een aantal opdrachten voor de netwerken RTJ vastgelegd, waaronder het zorgen voor de nodige coördinatie
van de hulp.
89
89
www.desocialekaart.be

Doelgroep(en)
Elke hulpverlener of cliënt kan cliëntoverleg IJH introduceren wanneer aan volgende criteria is voldaan:
•
•
•
•
De cliënten zijn minderjarige(n) en/of zijn ouders;
De cliënten zijn jongvolwassenen tot 21 jaar die gebruik maken van jeugdhulp;
De cliënten gaan akkoord met het cliëntoverleg;
Het gaat over een ‘complexe situatie’:
•
•
•
Werking
•
•
•
Waarbij minstens 2 verschillende dienst- en/of hulpverlenende actoren betrokken zijn en er zeker één
hiervan behoort tot een sector die gevat is door IJH;
Met een combinatie van problemen, over verschillende levensdomeinen waarbij het totale hulpaanbod
de mogelijkheden van de afzonderlijke hulpverlenende actoren overstijgt;
Waarbij de inschakeling van een externe voorzitter een meerwaarde heeft.
Basiskenmerken:
•
•
•
Cliënten centraal: Het cliëntoverleg IJH beantwoordt aan de principes van een participatieve jeugdhulpverlening.
De cliënt wordt betrokken vanaf de aanvraag, over de voorbereiding en de uitvoering
tot en met de evaluatie van het overleg.
Deontologie en gedeeld beroepsgeheim: Hulpverleners die deelnemen aan het cliëntoverleg zijn
gebonden aan de ‘Deontologische code Cliëntoverleg IJH‘. De deontologische code bevat de afspraken
over de gegevensuitwisseling, over de voorbereiding met de cliënt en over de omgang met de cliënt
tijdens het overleg. Ze respecteert de rechten van de cliënt en zijn leefomgeving.
Het basisprincipe voor het cliëntoverleg IJH is dat iemand slechts mag deelnemen, indien hij
gebonden is door het beroepsgeheim. Indien dit niet het geval is, kan deze persoon alleen toegelaten
worden tot het overleg indien hiervoor de uitdrukkelijke toestemming werd gegeven door de cliënt.
Rol van de externe voorzitter:
•
•
•
Een externe voorzitter zit het overleg voor. Hij is neutraal en onafhankelijk. De externe voorzitter
begeleidt in de eerste plaats het proces om te komen tot afstemming van de hulpverlening tussen
de verschillende betrokkenen. Aanvullend hierbij kan hij vanuit de eigen expertise en deskundigheid
een inbreng doen. De voorzitter neemt geen rechtstreekse hulpverleningspositie in ten aanzien van
cliënten en hij volgt het traject van de cliënt niet op.
De externe voorzitter bewaakt de positie en de integriteit van de cliënt tijdens het overleg en betrekt
hem in de dialoog. De externe voorzitter maakt bij het einde van het overleg een werkplan. Het
werkplan is de concrete vertaling van het samen - vanuit een gedeelde visie - zoeken naar de beste
oplossing en formuleert de engagementen van de aanwezigen in het hulptraject.
Het tot een goed einde brengen van het overleg is een gedeelde verantwoordelijkheid van alle deelnemers
aan het overleg. Van alle deelnemers wordt verwacht dat ze de gemaakte afspraken uitvoeren.
Hulpverleners die deelnemen aan overleg:
•
•
De hulpverlener weegt, samen met de cliënten, af of het cliëntoverleg een goede manier is om tot een
meer gecoördineerde hulp te komen. Die dient, samen met cliënten, een aanvraag tot cliëntoverleg
in aan de hand van een aanvraagformulier. Hij/zij staat tijdens de voorbereiding van het overleg in
communicatie met de externe voorzitter. Van de andere betrokken hulpverleners wordt ook verwacht
dat zij het overleg met hun cliënt(en) voorbereiden als dat nodig is.
In complexe situaties kan het aangewezen zijn om op het einde van het overleg een hulpcoördinator
aan te stellen. Deze hulpverleners is dan aanspreekpersoon voor opvolging van de uitvoering van het
werkplan.
90
www.socialeplattegrondovl.be

•
Cliëntoverleg stap voor stap
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Samen met de cliënt(en) heb je beslist om een cliëntoverleg aan te vragen. De cliënt is geïnformeerd,
akkoord en de agenda is bepaald;
Het aanvraagformulier verkrijg je bij het plaatselijk Regionaal WelzijnsOverleg. Je vult het samen in
met je cliënt(en), en je stuurt of mailt de aanvraag naar het secretariaat van het RWO;
Het secretariaat controleert de aanvraag op volledigheid van informatie;
Het secretariaat mailt de aanvraag naar een beschikbare externe voorzitter. Er wordt afwisselend een
beroep gedaan op de verschillende externe voorzitters, rekening houdend met hun beschikbaarheid
en de dringendheid van een overleg. Indien een vervolgoverleg plaatsvindt, wordt dit bij voorkeur
door dezelfde externe voorzitter begeleid;
De externe voorzitter neemt contact op met de aanvrager;
De externe voorzitter beslist, rekening houdende met de voorwaarden en in samenspraak met de
aanvrager, of de vraag ontvankelijk is. Indien ontvankelijk wordt gestart met de organisatie van het
cliëntoverleg;
De externe voorzitter bereidt het overleg voor in samenspraak met de aanvrager;
De externe voorzitter nodigt de hulpverleners en de cliënt uit tot het overleg. De doelstellingen van
het overleg en de aanwezigen op het overleg worden in de uitnodiging vermeld;
De externe voorzitter modereert het overleg;
Bij de start van het overleg ondertekenen de aanwezigen het aanwezigheidsformulier en de deontologische
code;
De aanwezigen maken een werkplan en spreken af wie de hulpcoördinatie op zich neemt.
De aanwezigen vullen het evaluatieformulier in;
De externe voorzitter schrijft het werkplan uit en bezorgt het binnen de 14 dagen aan de betrokkenen;
De externe voorzitter bewaart het werkplan gedurende 5 jaar na het beëindigen van het overleg. De
dossiers worden indien nodig overgedragen naar een volgende externe voorzitter;
De hulpverleners voeren het werkplan uit;
De externe voorzitter registreert, maakt een structurele evaluatie en verstuurt alles naar het secretariaat;
Het regioteam IJH maakt op basis van de informatie van de registratie en de structurele evaluatie een
beleidsrapport op voor het managementcomité.
Afstemming en samenwerking
Het cliëntoverleg IJH, onder begeleiding van een externe voorzitter, is aanvullend op andere vormen van
overleg zoals de Therapeutische projecten (voor specifieke doelgroepen en probleemsituaties), overleg
dat door specifieke diensten als Vertouwenscentrum kindermishandeling of Comité Bijzondere Jeugdzorg
opgenomen wordt vanuit hun specifieke opdracht. Voor situaties die buiten deze doelgroepen en probleemsituaties
vallen en waarbij een overleg onder begeleiding van een externe voorzitter een meerwaarde heeft, kan
beroep gedaan worden op het cliëntoverleg IJH.
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
Het cliëntoverleg IJH is nog onvoldoende bekend bij de hulpverleners op de werkvloer. Initiatieven hiertoe
zullen moeten worden genomen door alle betrokkenen in de nabije toekomst.
Er blijft nood aan een goede ondersteuning van alle betrokkenen om het cliëntoverleg op een kwaliteitsvolle
manier uit te voeren. Al doende ervaring opdoen, elk in zijn rol (secretariaat, hulpverleners, voorzitters,
cliënten..) en deze ervaringen uitwisselen is noodzakelijk. Het is van belang voldoende zorg te besteden aan
een goede communicatie en verbinding tussen alle betrokkenen.
De vraag van ouders, om zelf het initiatief te kunnen nemen en geïnformeerd te zijn over de mogelijkheid tot
organiseren van overleg met alle betrokken hulpverleners, moet worden onderzocht.
91
91
www.desocialekaart.be

Er moet bekeken worden op welke manier het cliëntoverleg IJH op termijn kan verankerd worden.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.jeugdhulp.be
www.rwo-ara.be
www.rwo-oudenaarde.be
www.wrg.be
www.rwowaasland.be
www.rwod.be
www.meetjesland.be/RWOM/RWOM.html
92
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en
Jongerenwelzijn
De provincie neemt inzake jongerenwelzijn vooral een ondersteunende rol op.
Het erkenningsbeleid in de Bijzondere Jeugdbijstand wordt op Vlaams niveau gevoerd. Het provinciebestuur
ontwikkelde een ondersteuningsbeleid dat complementair is met het Vlaamse beleid.
Het doet dit door vernieuwing in de sector mogelijk te maken, door het vormen van vorming met het oog op
het vergroten van de pedagogische- en ICT-competenties, door interculturele competenties te vergroten via
het Ondersteuningsteam Allochtonen en door meer mogelijkheden te bieden aan herstelgericht werken via
het provinciaal vereffeningsfonds.
Provinciale werking ‘Jeugdwelzijn’
Deze werking is ingebed in de dienst Preventie, Hulpverlening en Zorg.
Doelstellingen
Inzake jongerenwelzijn heeft het provinciebestuur de volgende doelstellingen:
•
•
•
•
•
Het vergroten van de pedagogische competenties bij de professionelen in de bijzondere jeugdbijstand;
Het vergroten van de ICT-competenties bij de professionelen in de bijzondere jeugdbijstand;
Het stimuleren van innovatie binnen de bijzondere jeugdbijstand en in de samenwerking met andere
sectoren van de jeugdhulpverlening;
Het vergroten van de interculturele competenties bij de professionelen in de bijzondere jeugdbijstand en
belendende sectoren;
Het geven van mogelijkheden aan jongeren die een ‘als misdrijf omschreven feit’ hebben gepleegd om
aan herstel t.a.v. het slachtoffer te werken.
Acties
Enkele voorbeelden van acties:
•
•
•
•
Het ondersteunen van hulpverleners in de bijzondere jeugdbijstand en belendende sectoren op het punt
van interculturalisering. Steeds meer wordt men in de jeugdhulpverlening immers geconfronteerd met
problematieken van jongeren met een andere culturele achtergrond. Het Ondersteuningsteam Allochtonen
(OTA) helpt om de brug te slaan vanuit de hulpverlening naar deze vaak moeilijker bereikbare jongeren
en hun gezinnen;
Het organiseren van vorming door het OTA met het oog op het vergroten van de interculturele competenties
van de professionelen in de bijzondere jeugdbijstand;
Het beheren van het provinciaal vereffeningsfonds en op die manier kansen geven aan jongeren die via
vrijwillige prestaties bij een organisatie met een maatschappelijk doel, de schade aan hun slachtoffer
willen vergoeden;
Het i.s.m. de ankerpunten van het regionaal welzijnsoverleg mogelijk maken van cliëntoverleg in de
jeugdhulpverlening . Het gaat om een model dat in een maximale participatie van de cliënt tot betere
afspraken/afstemming tussen hulpverleners poogt te komen. Het model werd door Integrale Jeugdhulp
(IJH) uitgewerkt en wordt op provinciaal niveau verder verfijnd en toegepast;
93
93
www.desocialekaart.be

Subsidie, premies
•
•
Het geven van vormingssubsidies aan voorzieningen in de bijzondere jeugdbijstand die een actief
vormingsbeleid voeren en hun personeel de mogelijkheid geven om:
•
•
Hun pedagische competenties te vergroten;
Hun competenties inzake ict te vergroten.
Het geven van subsidies aan projecten die op een innovatieve manier bepaalde problematieken of
knelpunten in de sector proberen aan te pakken. Voorbeelden van projecten die door het provinciebestuur
werden of worden ondersteund zijn:
•
•
ROPPOV dat werkt aan een betere participatie van de ouders van jongeren in de bijzondere jeugdbijstand;
zowel binnen de voorziening als op beleidsniveau;
RUNG dat actief op zoek gaat naar herstellende oplossingen voor jongeren die in een voorziening of
thuis weglopen.
Meer info:
Steven Van De Woestyne, 09 267 75 45, steven.van.de.woestyne@oost-vlaanderen.be
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor ‘Jeugdwelzijn’.
94
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
4. Thuiszorg
95
95
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector Thuiszorg
Katelijne Vanderkerken, Coördinator dienstverlening thuiszorg ’t Punt - OCMW Sint-Niklaas
Missie en opdrachten
De patiënt/cliënt moet zo lang mogelijk in zijn natuurlijk milieu verzorgd worden.
Thuiszorg vult aan daar waar de expertise van het mantelzorgnetwerk ophoudt of waar de investering vanuit
dit netwerk onvoldoende is. Het zelfzorgvermogen wordt optimaal benut.
Het nieuwe woonzorgdecreet heeft de volgende doelstellingen:
•
•
•
•
•
•
Aandacht voor zelfzorg;
Zorg op maat;
Zorgcontinuïteit;
Zorgafstemming;
Zorg+wonen+welzijn;
Zo lang mogelijk zelfstandig thuis.
Beknopte historiek
Thuiszorg heeft zich ontwikkeld doorheen maatschappelijke evoluties en tendensen. We leven in een
welvaartstaat waarbinnen:
•
•
•
•
•
Een aantal grondrechten voor elk van ons gewaarborgd worden;
Met het oog op materiële welvaart en individuele ontplooiingskansen;
Binnen een wettelijk raamwerk;
Binnen een democratisch bestel;
Met behoud van de vrije marktprincipes.
Deze welvaartstaat stagneerde in de jaren ‘70, begon zich te heroriënteren in de jaren ‘80 en botst momenteel
tegen zijn budgettaire grenzen aan.
Verschillende maatschappelijke tendensen bepalen de dag van vandaag nog steeds de ontwikkeling van zorgmodellen
die tegemoetkomen aan de wijzigende behoeften.
De veroudering van de bevolking, het tweeverdienermodel, multiculturaliteit…, grootschaligheid versus kleinschaligheid,
groeiende expertises in behandeling en benadering: elke evolutie geeft aanleiding tot bijsturing
en ontwikkeling.
•
Beleidsprioriteiten van de hedendaagse zorg: Belangrijke beleidsmatige principes worden gevoed door de
zucht naar efficiëntie en effectiviteit en kunnen vandaag de dag als volgt samen gevat worden:
•
•
•
•
•
•
Preventie: Risicovoorkoming, risico opsporing en herstel;
Echelonnering: De patiënt/cliënt wordt doorheen de zorg geleid via verschillende zorgniveau’s,
thuiszorg situeert zich hoofdzakelijk op de eerste lijn;
Responsabilisering: bijv.. enveloppenfinanciering;
Gelijke kansen beleid: Toegankelijkheid tot de zorg waarborgen;
Professionalisering en vervrijwilliging: Samenwerking en wederzijdse ondersteuning;
Vraaggestuurd i.p.v. aanbodgestuurd: Zorg op maat, de vraag van de gebruiker versus het grote
professionele gelijk;
96
www.socialeplattegrondovl.be

•
•
Kwaliteitszorg: Het kwaliteitsdenken doet zijn intrede in de social-profit en wordt beleidsmatig
aangestuurd via kwaliteitsnormen;
Interculturalisering: de aanwezigheid van de culturele verscheidenheid zal zich ook op vlak van zorg
manifesteren.
Actoren/instituties en regelgevend kader
•
•
•
•
•
•
•
Verschillende beleidsniveau’s: Een belangrijk aandeel van het welzijnsbeleid werd overgeheveld naar
gewesten en gemeenschappen. De sociale zekerheid bleef echter federale materie waardoor bepaalde
regelgevingen onvoldoende op elkaar zijn afgestemd.
Verschillende zorgniveau’s, disciplines en beroepsgroepen: Het thuiszorgspecifieke aanbod heeft zich
vooral ontwikkeld vanuit de nood aan lichamelijke en hygiënische zorg, later groeide de huishoudelijke
ondersteuning, poetshulp, klusjes, maaltijden aan huis, uitleendiensten enz.
Doorheen de jaren ontwikkelden zich ook disciplines en werksoorten om de thuisverzorging mede te
ondersteunen: palliatie, ergotherapie…psychiatrische thuiszorg, expertise dementie…
Zowel de specificiteit van onze samenleving (tweeverdieners,vergrijzing, vereenzaming,…) als budgettaire
beperkingen leidden tot de ontwikkeling van een aantal voorzieningen die ondersteunend en beschermend
van aard zijn: dagverzorging, kortverblijf, nachtoppas, zorghotel, herstelverlof, assistentiewoningen,
service flats….
Een samenleving in beweging: De dagdagelijkse realiteit noopt tot het herzien van bepaalde
regelgevingen, het op elkaar afstemmen van bepaalde zorgsectoren en initiatieven mbt het ontschotten
van de zorg.
Zo worden initiatieven die bepaalde zorgsectoren dichter bij elkaar brengen (bijv. thuiszorg en psychiatrische
zorg, ambulante zorg en samenwerking met ziekenhuizen en woonzorgcentra) beleidsmatig ondersteund
en gestimuleerd. Ook decreten krijgen een herdefiniëring: zo werd het vroegere thuiszorgdecreet
en ouderendecreet omgevormd tot het woonzorgdecreet. De expertises wonen enerzijds en zorg anderzijds
worden in 1 decreet ondergebracht.
De Initiatiefnemers: Tal van sociale organisaties hebben historisch gezien het uitvoeren van het sociale
beleid opgenomen via het verlenen van diensten en belangenbehartiging. Vaak werd dit levensbeschouwelijk
ingekleurd waardoor een sterke verzuiling in het aanbod waarneembaar is.
Ook de publieke sector neemt een belangrijke plaats in het aanbod in. OCMW’s vinden hun legitimatie in
het menselijke recht op een waardig bestaan en bieden een vangnet aan.
Ook gemeenten zijn vaak initiatiefnemer en ondersteunen lokale evoluties via hun lokaal sociaal beleid.
Bedenkingen:
•
•
De snelle evoluties binnen het maatschappelijke beeld, de diverse regelgevingen, de diversiteit
aan beroepsgroepen, organisaties en initiatiefnemers hebben geleid tot een lappendeken van
aanbodgerichte voorzieningen;
De transparantie en toegankelijkheid van deze sector is niet zo vanzelfsprekend. In de rand ontwikkelden
zich initiatieven die de onderlinge samenwerking en afstemming moet bevorderen:
•
•
Initiatieven die het ontschotten van de zorgsectoren bevorderen: bijv. psychiatrische thuiszorg;
regelgevingen die de afstemming en samenwerking tussen verschillende partners, initiatieven,
disciplines moeten ondersteunen: de samenwerking eerste lijn of kortweg Sel en de diensten voor
thuiszorg, kortweg GDT.
97
97
www.desocialekaart.be

Structurering van de sector/subsector
•
Actoren binnen dit zorgveld:
•
•
•
•
•
•
•
De zorgvrager zelf met zijn mogelijkheden tot zelfzorg;
De zelfhulpgroep: Hulp en ondersteuning door lotgenoten;
Het mantelzorgnetwerk: Zorgdragers uit de onmiddellijke leefomgeving;
Het vrijwilligerswerk;
Het professionele netwerk: Zorgdisciplines zelfstandig of in dienstverband;
Het woonzorgnetwerk:Thuiszorg, semiresidentiële en residentiële voorzieningen, woonvormen;
Het wetgevende kader: Federaal (Z.I.V. materie), Vlaams (woonzorgdecreet).
Doelgroep(en)
Thuiszorg richt zich tot cliënten met een zorgnood. De zorg wordt hoofdzakelijk afgeleverd in het natuurlijke
thuismilieu. De aard, frequentie, intensiteit en duur wordt bepaald door de aard van de zorg, de grenzen van
de reglementeringen en een afweging ten opzichte van doelmatigheid en maatschappelijke aanvaardbaarheid.
De aard van de zorg kan informatief, curatief, educatief, vervangend en ondersteunend zijn en houdt rekening
met de zelfredzaamheid van betrokkene.
Deze ruime omschrijving houdt dan ook een ruime doelgroep in. Vanzelfsprekend lijkt de thuiszorg zich
hoofdzakelijk te richten tot de groep ouderen en bejaarden. Thuiszorg dient hier vervangend op te treden
omdat betrokkenen een aantal functies niet meer zelf kunnen opnemen of het mantelzorgnetwerk té beperkt
is.
In de groep psychiatrische thuiszorg treft men dan weer eerder een jongere populatie aan met diverse
persoonlijkheidsstoornissen, middelenafhankelijkheid enz. Thuiszorg zal hier eerder educatieve opdrachten
opnemen gericht op het structureren en stabiliseren van het dagelijkse leven of administratieve ondersteuning
en het aanbieden van zinvolle dagbesteding.
Steeds meer wordt de thuiszorgdienstverlening betrokken bij zorgsituaties rondom personen met een
handicap. De activiteiten vanuit de thuiszorg zijn dan weer meer mantelzorgondersteunend.
De dienstencentra bereiken dan weer een actieve groep van senioren. Thuiszorgactiviteiten richten zich
hier eerder op informatie, advies, oriëntering en verhogen van zelfzorg… Ze ontwikkelen initiatieven om het
sociaal weefsel rond mensen te ontwikkelen, te herstellen, te stabiliseren.
Thuiszorg wordt ingeroepen:
•
•
Bij zeer specifieke en vaak tijdelijke evoluties: palliatie, dementie ... ;
Om de overgang van een hoger naar een lager echelon te faciliteren: ontslag ziekenhuis, psychiatrische
voorziening …
De intensiteit varieert van sporadische tot frequente hulp, van hulp aan huis tot combinatie met dagverzorging,
nachtopvang, kortverblijf ... en dit meestal in functie van de overgang van het laagste zorgechelon
(thuis) naar een hoger echelon: een residentiële voorziening.
Werking
•
Informeren en adviseren. Preventie en zelfzorg stimuleren Het aanbod transparant en toegankelijk
maken: wegwijs in een doolhof van werksoorten, voorzieningen disciplines ... .
98
www.socialeplattegrondovl.be

•
•
•
Het zijn opdrachten die gerealiseerd worden via de regionale diensten centra, de lokale dienstencentra,
de diensten maatschappelijk werk van de ziekenfondsen
De zorg vraaggestuurd en op maat realiseren en houden. Aandacht hebben voor de trajectbegeleiding
doorheen de verschillende echelons van de zorg.
De methodiek van zorgbemiddeling en zorgcoördinatie wordt opgenomen door verscheidene
zorgaanbieders
Het garanderen/realiseren van sectorspecifieke minimale kwaliteitseisen in de zorg; Het bieden
van ethisch verantwoorde zorg; De persoonlijke autonomie en zelfverantwoordelijkheid vrijwaren,
ondersteunen en stimuleren.
Dit zijn werkingsprincipes die we terugvinden binnen de diverse werksoorten: gezinszorg, poetsdiensten,
dagverzorgingscentra, serviceflats, kortverblijf, verpleging aan huis.
Oog hebben voor communicatie en coördinatie tussen de verschillende betrokken partners. Afstemming
zoeken tussen verschillende zorgsectoren: ontschotten van zorg, delen en benutten van expertise.
Afstemming en samenwerking
De grote verscheidenheid aan initiatiefnemers, actoren, disciplines en methodieken creëert een schijnbaar
weinig transparant en ontoegankelijk aanbod.
Het netwerk rond de patiënt/cliënt is vaak complex zoals ook de zorgcontext.
Zowel op organisatieniveau als op cliëntniveau ontwikkelen zich tendensen, initiatieven welke het aanbod
transparanter, de toegankelijkheid duidelijker en de samenwerking efficiënter en effectiever moeten maken.
Dit zijn ware evenwichtsoefeningen waarbij niet zelden de machtsverhoudingen op het werkveld zich laten
gelden. Spijtig genoeg dreigt het welzijn van de gehele individuele zorgsituatie hier soms van ondergeschikt
belang.
Zowel de samenwerking eerste lijn (SEL) als de geïntegreerde diensten voor thuisverzorging hebben de
opdracht om de transparantie en toegankelijkheid van de zorg te verhogen en de samenwerking te concretiseren.
Op cliëntniveau ontwikkelde zich de methodiek van de zorgbemiddeling en de zorgcoördinatie. Het zorgenplan
is dan weer het concrete resultaat van afstemming en samenwerking.
Bij zorgbemiddeling wordt de cliënt in zijn zorgtraject opgevolgd. De zorgbemiddelaar is een zorgbehartiger
en aanspreekpunt. De zorgcoördinator organiseert een zorgoverleg met de verschillende zorgpartners ten
einde een evenwichtig en voor allen aanvaardbaar zorgenplan uit te werken. Dit zorgenplan geeft de aard, de
frequentie en de duur van de zorg aan alsook de verschillende uitvoerders van de zorg.
Steeds meer wordt dit laatste ook benut om een opname en ontslagtraject (van en naar de ziekenhuissector
of een residentiële setting) te stofferen.
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
•
•
•
•
•
Vermarkting: De verhouding tussen de overheid, de gesubsidieerde sector en de commerciële sector is
vaak gespannen. Er leven wederzijdse vooroordelen en er ontstaat een visionair spanningsveld;
Vergrijzing: Onevenwicht tussen actieve bevolking en te verzorgen bevolking;
Betaalbaarheid: Infrastructuur, niet medische zorgkosten;
Verschillende zorgsectoren doorkruisen elkaar: Thuiszorg/zorg personen met een handicap, thuiszorg en
psychiatrische zorg;
De problematiek van de zorgvuldige zorgvermijder: Het wankele evenwicht tussen autonomie/zelfbeschikking
en maatschappelijke verantwoordelijkheid;
99
99
www.desocialekaart.be

•
•
•
Knelpuntberoepen: Verpleging, zorgkundigen …
De verschillende sectoren hanteren verschillende methodieken vanuit een verschillende visie op zorg. Dit
leidt tot onbegrip op de werkvloer. De overdracht van expertise en knowhow is dan ook een uitdaging
voor de toekomst;
Omwille van de grootschaligheid in organisatie wordt de lokale toegangspoort tot de zorg verengd. Dit is
niet bevorderlijk voor de toegankelijkheid en bereikbaarheid.
100
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en eerstelijnsgezondheidszorg,
residentiële zorg en thuiszorg
De provincie heeft bijzondere aandacht voor de eerstelijnsgezondheidszorg, de residentiële zorg en
de thuiszorg door middel van een eigen provinciaal impulsbeleid, door netwerkvorming, door het mee
ondersteunen van het Vlaams zorgbeleid en door een signaalfunctie op te nemen tegenover de hogere overheden
Team Zorg
Bij de herstructurering van de directie welzijn en gezondheid werd het genoemde beleid ingebed in het team
zorg binnen de dienst preventie, hulpverlening en zorg.
Doelstellingen
•
•
•
•
•
Labo- en impulsfunctie voor nieuwe en vernieuwende zorginitiatieven en dit aan de hand van prioriteiten
met overeenkomsten tussen de betrokken partners en het provinciebestuur;
Bovenlokale netwerkvorming, afstemming, samenwerking organiseren zowel sectoraal als intersectoraal.
Dit gebeurt aan de hand van allerlei provinciaal overleg;
Het Vlaams zorgbeleid mee helpen ondersteunen;
Signaalfunctie naar de Vlaamse en Federale overheid;
De nodige planningsinstrumenten mee helpen ontwikkelen voor publieke en private partners (zoals het
ouderencahier, het gemeentelijk ouderenbehoeftenonderzoek, …).
Acties
De acties zijn zeer verscheiden. Het gaat grosso modo om uitvoering van afgesproken overeenkomsten, zowel
sectoraal als intersectoraal, het verlenen van provinciale middelen om de gestelde doelstellingen uit te voeren
en het aanbieden van overleg daar waar nodig en in functie van beheersbare en naadloze zorg.
Enkele voorbeelden van acties:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
We organiseren bijkomende begeleiding en een consultfunctie geestelijke gezondheidszorg in de thuiszorg
voor ouderen en dit in samenwerking met de centra geestelijke gezondheidszorg;
We organiseren afstemmingsoverleg tussen de gezinszorg en de sector personen met een handicap;
We leggen verbinding tussen mobiliteit en zorg: bijv. het vervoer dagcentra;
We leggen de verbinding tussen wonen en zorg: bijv. de woonzorgnetwerken; de begeleiding van de
woningaanpassing in de thuiszorg;
We hebben systematisch overleg met de dagcentra, de kortverblijven, de lokale dienstencentra, de SEL’s,
de diensten gezinszorg, de woonzorgcentra, de mutualiteiten en met diverse andere actoren binnen de
aangegane overeenkomsten;
We geven impulsen voor nachtzorg, nachtoppas, nachtopvang;
We ondersteunen concreet de mantelzorg door de mantelzorgpremie;
We werken mee aan beeldvorming van zorgberoepen, woonzorgcentra, kortverblijven en dagcentra, …
We bevorderen de sociale cohesie van ouderen in samenwerking met de lokale dienstencentra;
We helpen mee aan de ontwikkeling van diverse digitale systemen als daar zijn het elektronisch zorgplan,
kortverblijfonline, registratie psychiatrische thuiszorg, registratie lokale dienstencentra, ... ;
We ondersteunen het multi-disciplinair overleg in de thuiszorg;
We ondersteunen samenwerkingsvormen residentiële zorg en thuiszorg;
We co-financieren de diensten gezinszorg, met echter aandacht voor provinciale accenten;
We helpen mee aan de bevordering van de zelfredzaamheid door het ondersteunen van het netwerk
ambulante ergotherapie thuiszorg;
We ondersteunen de werkzaamheid van het platform zelfzorg Oost-Vlaanderen.
101
101
www.desocialekaart.be

Subsidies, premies
•
•
De provinciale mantelzorgpremie;
Subsidies voor de bovengenoemde acties.
Meer info
Frans Meyfroodt, 09 267 75 46, frans.meyfroodt@oost-vlaanderen.be
Marleen De Wispelaere 09 267 75 09, marleen.de.wispelaere@oost-vlaanderen.be (mantelzorgpremie en
kortverblijfonline)
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor ‘Zorg’
102
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
5. Lichamelijke Gezondheidszorg
103
103
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector Gezondheidszorg
Jan De Clercq, bestuurder Liberale Mutualiteit Oost-Vlaanderen
Missie en opdrachten
Definitie gezondheid:
Gezondheid is het gezond zijn, het gevoel dat alles in orde is, zowel in lichamelijk, in geestelijk, als in
maatschappelijk opzicht.
De definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO 1948):
Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts
de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijk gebreken.
Gezondheidszorg in België:
Het behouden van een kwalitatief hoogstaand gezondheidszorgsysteem. Het comfort en de kwaliteit van
de verzorging is belangrijk. Kwaliteitsverbeteringen en efficiëntieverhoging blijven aandachtspunten.
De relatie tussen armoede en gezondheidszorg werd de laatste jaren meer en meer duidelijk en resulteerde
in een evolutie naar een geïntegreerde multidisciplinaire samenwerking tussen de actoren in het welzijns- en
gezondheidslandschap.
Beknopte historiek
•
•
•
•
•
Eerste bijstandskassen in 1848;
Eerste erkende mutualiteitverenigingen in 1894;
Invoering verplichte ziekteverzekering in 1945;
Huidig kader dateert van 1963;
Na de regionalisering van België in Gemeenschappen werden de welzijns- en thuiszorgdiensten sterk
uitgebouwd.
Actoren/instituties en regelgevend kader
•
•
•
Micro niveau: het niveau van het zorgproces zelf;
Meso niveau: de zorginstellingen, de lokale samenwerkingsverbanden en -diensten, en het lokaal gezondheidsbeleid;
Macro niveau: de ziekteverzekering, het federale beleid en dat van de gemeenschappen en gewesten.
• Federaal niveau,
bevoegdheid van:
•
•
•
•
•
Minister van Volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu;
Minister van Sociale Zaken;
Financiering: via de Sociale zekerheid;
Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV);
Paritair beheerd door sociale partners, ziekenfondsen ... .
104
www.socialeplattegrondovl.be

•
Federale bevoegdheden:
•
•
•
•
•
Krachtlijnen en basisregeling curatieve gezondheidszorg;
Basisinstrumenten voor kostenbeheersing;
Basisregelen inzake planning van aanbod (programmatie);
Financiering exploitatiekosten (vastleggen en financieren verpleegdagprijs);
Vastleggen terugbetalingtarieven medische prestaties.
• Vlaams niveau:
•
•
•
Doelstelling: De Vlaamse Gemeenschap erkent, subsidieert en reglementeert heel wat zorg- en
gezondheidsvoorzieningen, gaande van rusthuizen en ziekenhuizen tot oppasdiensten en palliatieve
netwerken;
Bevoegde minister: Vlaams Minister van Welzijn;
Bevoegdheid over het Vlaams gezondheidszorgbeleid - Extramurale preventieve gezondheidszorg:
•
•
•
•
•
•
•
Gezondheidsvoorlichting - Preventie: (Gezondheid en milieu, gezond leven, kinderen en
jongeren,..);
Bescherming van de gezondheid, onder meer door preventie van TBC en kanker;
Bescherming van de gezondheid van moeder en kind;
Medisch schooltoezicht;
Medische sportcontroles;
Arbeidsgeneeskundige controle;
Bevoegdheid over het Vlaams welzijnsbeleid - gezinszorg, thuiszorg, residentiële zorg, zorgverzekering,
maatschappelijk werk.
• Provinciaal niveau:
•
•
Ondersteuning van de thuiszorg, gezinszorg, GGZ, ouderenzorg, personen met een handicap, verslavingszorg,
palliatieve zorg, mantelzorg, gebruikers en zelfzorg, jeugdwelzijn;
Het Provinciebestuur OVL creëert, stimuleert en coördineert welzijnsoverleg in alle regio’s van de
provincie.
• Lokaal niveau,
Lokaal Sociaal Beleid:
•
Lokaal Sociaal Beleid is het resultaat van de acties die OCMW, gemeente, andere overheden, semipublieke,
private en privé organisaties ondernemen om de sociale grondrechten voor iedereen te
realiseren. Via de opmaak van een lokaal sociaal beleidsplan worden alle acties gebundeld met als
uitgangspunt een integrale, geïntegreerde en inclusieve aanpak.
In het decreet Lokaal Sociaal Beleid wordt een sterkere, coördinerende rol voor de lokale besturen
voorzien. Het Lokaal Sociaal Beleidsplan is een instrument om dit concreet te realiseren. Gemeente en
OCMW werken dit plan samen met de lokale actoren uit.
• Regelgevend kader:
• Federale regelgeving:
•
•
•
•
•
•
Wetgeving inzake ziekte- en invaliditeitsverzekering;
Wetgeving op de werking van de ziekenfondsen;
Wetgeving op de ziekenhuizen;
Wetgeving op de samenwerking tussen zorgaanbieders;
Geïntegreerde diensten voor thuisverzorging (GDT’s);
De Vlaamse overheid erkent de GDT’s die door de federale overheid gefinancierd worden. Vanaf 1
januari 2010 vallen de SEL’s en de GDT’s samen in Vlaanderen en zullen enkel de erkende SEL’s
ook erkend worden als GDT.
105
105
www.desocialekaart.be

• Vlaamse regelgeving:
•
•
•
Gezondheidszorg: Zorgregiodecreet;
Thuiszorg: Eerstelijnsdecreet met o.m.Samenwerkingsinitiatieven eerstelijnsgezondheidszorg;
Ouderenzorg: Woonzorgdecreet.
Structurering van de sector/subsector
•
•
•
Uitvoerende actoren:
•
•
Verstrekkers: individuele, in groep, wijkgezondheidscentra;
Diensten en initiatiefnemers.
Zij leveren medische prestaties, diensten, opvang, begeleiding.
Regulerende actoren:
•
•
•
Patiënten en patiëntenverenigingen;
Ziekenfondsen;
OCMW’s.
Zij reguleren de prestaties (remgeld, nomenclatuurbeperkingen, contingenten, programmatie). Het
aanbod wint inzake mogelijkheden en kwaliteit door de vrije keuze van de gebruiker, het vrije initiatief
(openbaar en privé) en de concurrentie tussen de aanbieders. Daarnaast is het aanbod gelimiteerd door
de beperkte middelen, de beperkte inzetmogelijkheden (bijv.. tekort aan verpleegkundigen), de beperkte
infrastructuur.
De middelen die worden gegenereerd door belastingen en sociale zekerheidsbijdragen bieden een
mogelijkheid tot herverdeling:
•
•
•
•
•
Zodat gezondheidszorgen betaalbaar zijn door de RIZIV-tussenkomsten en aanvullende tussenkomsten
van de ziekenfondsen (bv. ziekenvervoer);
Zodat niet-medische kosten betaalbaar zijn (Vlaamse Zorgverzekering);
Zodat welzijns- en thuiszorgdiensten betaalbaar zijn;
Zodat vervangingsinkomens en het leefloon kunnen versterkt worden;
Zodat preventieve acties kunnen gefinancierd worden;
Doelgroep(en)
•
•
•
De gebruikers van gezondheidszorgen;
De personen met nood aan niet-medische hulpverlening;
De zwaar zorgbehoevende personen met behoefte aan medische en niet-medische zorg- en hulpverlening.
Werking
Personen kiezen zelf de zorg- en hulpverleners. Afhankelijk van hun statuut, inkomen, sociale status, gezondheidstoestand
enz. wordt hun persoonlijke tussenkomst bepaald (verhoogde tegemoetkoming, omnio, forfaits,
maximumfactuur). Zij betalen aan de verstrekker en kunnen een gedeelte recupereren.
Een alternatieve vorm is de inschrijving bij het wijkgezondheidscentrum (geen betaling aan verstrekker).
Voor personen in een moeilijke financiële situatie wordt een rechtstreekse regeling met het ziekenfonds voorzien
(regeling betalende derde) en betaalt de patiënt alleen remgeld.
106
www.socialeplattegrondovl.be

Voor alle aspecten van het toekennen van rechten kunnen de patiënten beroep doen op administratieve
ondersteuning, advies, hulp en begeleiding vanuit de ziekenfondsen.
Daarnaast zorgen de ziekenfondsen voor de coördinatie van de zorg in geval van complexe zorgsituaties
(regionale dienstencentra).
Afstemming en samenwerking
•
Samenwerkingsinitiatieven in de eerstelijnsgezondheidszorg (SEL) en de Geïntegreerde Diensten
voor Thuisverzorging (GDT)
•
•
Partners: artsen, verpleegkundigen, kinesisten ... CAW van de Ziekenfondsen, OCMW’s en LDC, Diensten
voor gezinszorg, dagverzorgingscentra, centra voor kortverblijf, diensten voor oppashulp, rusthuizen.
Doel: samenwerking bevorderen en stimuleren, kwaliteit van de dienstverlening bewaken, overleg op
patiëntniveau organiseren en coördineren, bevolking informeren.
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
• Uitdagingen:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Grenzen aan de zorg;
Grenzen aan de samenwerking;
Grenzen aan de middelen;
Gebrek aan menselijk kapitaal;
Ongelijkheid inzake de toegang tot de zorg;
Mondigheid van de patiënt (patiëntenparticipatie);
Milieu en gezondheid;
Globalisering;
Risicogedrag en beschavingsziekten.
• Tendensen:
•
•
Preventieve en proactieve werking;
Outreachend werken.
• Knelpunten:
•
•
De juiste informatie op het juiste ogenblik aan de juiste persoon;
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen.
107
107
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector: Sociale dienst binnen een ziekenhuis
Tom Baert, Diensthoofd Sociale Dienst AZ Nikolaas
Missie en opdrachten
•
•
Aangezien de opdracht van de sociale dienst niet officieel is omschreven, is de taakomschrijving/opdracht
van de sociale dienst sterk verschillend van ziekenhuis tot ziekenhuis. Ik baseer mij dan ook op een
ontwerptekst van een aantal diensthoofden in functie van een adviestekst voor de federale overheid
(1/10/2007) en een adviestekst vanuit de werkgroep SD van Zorgnet Vlaanderen (2010).
Opdrachten verbonden aan de patiënt en zijn omgeving:
•
•
•
•
•
De psychosociale begeleiding voor de patiënten en hun omgeving;
Het geven van concrete dienstverlening, materiële hulp en administratieve ondersteuning;
Onderzoek en rapportage;
Zorgcoördinatie;
Signalering, belangenbehartiging en preventie.
Opdrachten niet verbonden aan de patiënt en zijn omgeving:
•
•
Deskundigheidsbevorderingvormen;
Onderzoek & publicatie.
Beknopte historiek
Door het ontbreken van een wettelijk kader zijn de sociale diensten naar inhoud en vorm gegroeid afhankelijk
van een aantal ziekenhuisinterne (organisatie, grootte, visie directie …) en ziekenhuisexterne factoren
(geografische factoren, ontwikkeling van het netwerk …).
Er werden reeds een aantal pogingen gedaan in functie van de ontwikkeling van een wettelijk kader en een
duidelijke omschrijving van de opdracht en taak en met als doel tot een algemene normering en financiering
te komen:
• 1998: studiedag ‘Sociale dienst in het ziekenhuis’, georganiseerd in opdracht van het FOD Volksgezondheid,
Veiligheid van de voedselketen en leefmilieu. Nationaal werd hierop nagedacht over de
volgende thema’s:
• Het statuut van de sociale dienst;
• Interdisciplinariteit en samenwerking;
• Ethische en deontologische aspecten;
• Registratie van het sociaal werk in het ziekenhuis;
(geen wettelijk gevolg).
• 2001: Adviestekst van de Nationale Raad voor ziekenhuisvoorzieningen (NRVZ) met de oprichting
van het ‘Sociaal observatorium’ als gevolg. Het doel was om parameters te bepalen die continu zouden
moeten geregistreerd worden en op basis waarvan de bestaffing van de sociale dienst zou kunnen worden
bepaald (geen wettelijk gevolg).
2010:
• Adviesnota werd opgemaakt met de werkgroep ‘Sociale dienst in het ziekenhuis’ van het FOD
VVVL (wordt binnenkort besproken op het Kabinet).
108
www.socialeplattegrondovl.be

•
In de loop van 2010: oprichting van de vereniging ‘Beroepsvereniging sociaal werkers ziekenhuizen met
als doel:
•
•
•
•
•
•
Het bevorderen van de erkeninning van het beroep van de sociaal werker in de ziekenhuizen;
Belangenbehartiging;
Bewaking van de kwaliteit van het beroep;
Ontwikkelen van een deontologische code;
Opvolgen van maatschappelijke ontwikkelingen;
Organiseren van vormingsinitiatieven.
Actoren/instituties en regelgevend kader
FOD Volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu.
Structurering van de sector/subsector
Universitaire Ziekenhuizen (privé/openbaar).
Algemene Ziekenhuizen (privé/openbaar).
Doelgroep(en)
De sociale dienst richt zich in de eerste plaats tot patiënten en hun omgeving die omwille van hun hospitalisatie
of ambulante behandeling noden ervaren die gerelateerd zijn aan het ziek zijn, het verblijf en de behandeling
in het ziekenhuis en de eventuele veranderende toekomstperspectieven en levenssituatie.
Werking
Opdrachten verbonden aan de patiënt en zijn omgeving:
•
•
•
•
•
Op psychosociaal niveau: De psychosociale begeleiding voor de patiënten en hun omgeving. Hierbij wordt
rekening gehouden met de psychische, relationele, sociale en omgevingsgebonden moeilijkheden die
inherent zijn aan de ziektetoestand en de behandeling in het ziekenhuis alsmede aan de vooruitzichten en
de prognoses.
Het geven van concrete dienstverlening, materiële hulp en administratieve ondersteuning: Het
verschaffen van informatie over maatschappelijke en sociale voorzieningen. Samen met de patiënt en zijn
omgeving de praktische, materiële, financiële, juridische en administratieve moeilijkheden aanpakken die
zich voordoen naar aanleiding van een hospitalisatie of ambulante behandeling in het ziekenhuis.
Onderzoek en rapportage: Activiteiten gericht op het verkennen van de psychosociale situatie van de
patiënt in het kader van de integrale kwaliteitszorg zoals de sociale anamnese, opmaken en beheren van
sociale dossiers, patiëntenoverleg in team, e.a.
Zorgcoördinatie: In het kader van het opname- en ontslagbeleid is de coördinatie van de intra- en extramurale
zorg voor de (risico)patiënten één van de specifieke taken van de sociale dienst binnen het
ziekenhuis (methodiek van het ‘Ontslagmanagement’).
Signalering, belangenbehartiging en preventie:
Een
• sensibiliseringsfunctie, waarbij de sociale dienst de beroepsbeoefenaars verbonden aan het
ziekenhuis bewust maakt van de sociale problemen, gerelateerd aan een bepaalde medische toestand.
109
109
www.desocialekaart.be

•
• Een signaalfunctie waarbij de sociale dienst het beleid (meso/macro niveau) informeert over
tekortkomingen en/of disfuncties, die nadelige gevolgen hebben voor de hulpverlening aan patiënten
en eventueel aanbevelingen formuleert.
Opdrachten niet verbonden aan de patiënt en zijn omgeving:
•
•
Deskundigheidsbevorderingvormen:
•
•
•
•
•
Werkbegeleiding van de sociaal werker;
Deelnemen aan bijscholingsactiviteiten en vormingscursussen;
Participeren aan voorlichtingsactiviteiten gericht op een ruimer publiek;
Organiseren van en participeren aan vormingsactiviteiten gericht op andere hulpverleners binnen
en buiten het ziekenhuis;
Creëren en aanbieden van stagemogelijkheden aan sociaal werkers in opleiding uit binnen- en
buitenland.
Onderzoek & publicatie:
•
•
Opzetten van en deelname aan onderzoeksprojecten in functie van een voortdurende verbetering
van de kwaliteit van de zorg voor patiënten en zijn omgeving;
Publiceren van eigen visies, ervaringen en onderzoeksresultaten.
Afstemming en samenwerking
Intensieve samenwerking (formeel en informeel) met thuiszorgdiensten (thuisverpleging, gezins-
en bejaardenhulp, mediotheek…), OCMW, CAW, residentiële voorzieningen (woon -en zorgcentra,
revalidatiediensten, kortverblijf, dagopvang, hersteloord, …), politie, Comité Bijzondere Jeugdzorg, CKG … .
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
De ziekenhuisopname is door de technologische en farmacologische vooruitgang sterk gewijzigd. Het ziekenhuis
wordt steeds minder afhankelijk van de klassieke hospitalisatie omdat meer ingrepen kunnen gebeuren
via daghospitalisatie.
Bovendien zorgt de beperking van de ligduur (ten gevolge van ziekenhuisfinanciering) in het ziekenhuis dat
een aantal patiënten met een grotere zorgbehoevendheid naar huis of een thuisvervangend milieu ontslagen
worden.
Tevens wordt de toenemende vergrijzing niet evenredig gevolgd met het aantal extra rusthuisbedden
waardoor de plaatsingsproblematiek alsmaar toeneemt.
De maatschappelijke evoluties zoals het individualiseringsproces en de ontwrichting van het
sociaal netwerk maakt dat de inzet en de vraag naar sociale dienstverlening groter en onmisbaar is in de
ziekenhuissector zowel in de algemene als psychiatrische zorg.
Deze evolutie maakt dat het inschakelen en coördineren van extramurale diensten in het verzorgingsproces
belangrijk is. Steeds meer wordt samengewerkt met andere instellingen en diensten en integreert het ziekenhuis
zich in verzorgingsnetwerken.
In het algemeen, wordt de patiënt en zijn omgeving bij een overgang van een klassieke naar een eerder
ambulante behandeling zwaarder belast. Er werden allerlei wettelijke voorzieningen uitgewerkt zoals: de
zorgverzekering, zorgverlof, tijdskrediet, loopbaanonderbreking voor medische bijstand, … om het mogelijk te
maken werk en mantelzorg te combineren.
110
www.socialeplattegrondovl.be

Er is een duidelijke toename van probleemsituaties zoals personen zonder verzekering, personen
zonder domicilie, vreemdelingen zonder wettig verblijf en/of verzekering, personen die in isolement leven,
huishoudens met schulden, kansarmen … .
Een bijkomende zorg voor de sociaal werker zijn de sociaal zwakkere groepen die met specifieke gezondheidsproblemen
worden geconfronteerd.
Dit alles maakt dat de functie en opdracht van het maatschappelijk werk in het ziekenhuis om een duidelijke
erkenning en positionering vraagt van de Sociale Dienst.
Tot op heden is hiervoor geen algemeen wettelijk kader en geen formele, adequate financiering voorhanden.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.hulporganisaties.be: contactgegevens allerlei hulporganisaties
www.ontslagmangement.be: info i.v.m. project ‘Ontslagmanagement’
www.orientatiepunt.be: info i.v.m. gezondheidszorg en vreemdelingen
111
111
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector Revalidatiecentra
Stefaan Singelée, Revalidatiecentrum Ter Kouter
Missie en opdrachten
De centra voor ambulante revalidatie situeren zich op de tweede lijn van de gezondheidszorg en staan in voor
de multidisciplinaire diagnostiek en behandeling van: ontwikkelingsstoornissen, gehoorstoornissen en hersenletsels
(aangeboren en niet aangeboren).
Met de revalidatie beogen we een adequater persoonlijk en sociaal functioneren van de persoon in het
gezin, de school, het werk en andere maatschappelijke situaties en een betere afstemming van deze
omgeving op de specifieke noden van de persoon.
De revalidatiecentra willen dit realiseren door samenwerking met het netwerk van andere
zorgvoorzieningen en onderwijs.
Beknopte historiek
De revalidatiecentra zijn federaal georganiseerd en zijn ontstaan eind de jaren zestig. Ze werden gesubsidieerd
door het toenmalig Rijksfonds voor Sociale Reclassering van de Mindervaliden. Begin de jaren 90 werd
de sector overgeheveld naar het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV).
Actoren/instituties en regelgevend kader
De centra worden gesubsidieerd door het RIZIV voor wat betreft de vergoeding van de onderzoeken en de
behandelingen. Er zijn in België 81 revalidatiecentra die een conventie hebben ondertekend. Op 1 januari
2010 onderhandelden de centra een geactualiseerde conventie. Voor meer informatie betreffende deze overeenkomst
kan men terecht op www.riziv.be.
Voor wat betreft de gebouwen en uitrustingsmateriaal worden de revalidatiecentra gesubsidieerd door het
Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap.
Structurering van de sector/subsector
Er worden in België 10.000 revalidanten behandeld in de revalidatiecentra door 2000 personeelsleden. Deze
hebben uiteenlopende specialisaties: geneesheren-specialisten, ((neuro-) pediater, (kinder-), (neuro-) psychiater,
N.K.O.-arts, fysiotherapeut) kinesitherapeuten, logopedisten, ergotherapeuten, psychologen, (ortho-)
pedagogen, psychologisch assistenten, sociaal verpleegkundigen en maatschappelijk werkers.
Oost-Vlaanderen telt 20 centra waarvan 18 zijn aangesloten bij de Federatie.
Doelgroep(en)
Niet aangeboren hersenletsel, mentale handicap, autismespectrumstoornissen, complexe
ontwikkelingsstoornissen (gerelateerd aan leer-, taal- of motorische problemen), ADHD, stotteren, gehoorstoornissen,
gedragstoornissen en hersenverlamming.
112
www.socialeplattegrondovl.be

Werking
De kernopdracht situeert zich op het vlak van multidisciplinaire diagnostiek en behandeling. Ieder onderzoek
begint met een eerste verkennend gesprek met een psychosociaal medewerker om zicht te krijgen op het
aangemelde probleem.
Dan volgen verschillende onderzoeken die, afhankelijk van de gestelde problematiek, worden uitgevoerd
door een psycholoog (of orthopedagoog) en paramedici (zoals kinesitherapeuten, logopedist, ergotherapeut
en/of audioloog). Tevens is aan elk onderzoek een consultatie bij de geneesheer-specialist van het centrum
verbonden.
De resultaten worden tijdens het adviesgesprek besproken met de ouders (of de volwassen revalidant en de
partner) en gerapporteerd aan de verwijzer. Afhankelijk van de aard en de complexiteit van de problematiek
wordt een multidisciplinair revalidatieprogramma geadviseerd of wordt verwezen naar een andere aangepaste
vorm van hulpverlening.
Voor iedere revalidant wordt een geïndividualiseerd revalidatieprogramma opgesteld. De behandeling bestaat
uit zeer regelmatige gespecialiseerde psychosociale, paramedische en medische tussenkomsten door een
team van verschillende therapeuten onder toezicht van een revalidatiearts. De tussenkomsten beperken zich
meestal tot twee à drie sessies van één tot twee uur per week.
Naargelang de therapeutische doelstellingen gebeurt de behandeling individueel of in groepsverband. Tevens
wordt het gezinssysteem of eventueel andere belangrijke maatschappelijke contexten in de revalidatie
betrokken.
Een behandeling wordt afgerond in onderling overleg met alle betrokkenen of na het verlopen van de maximaal
toegestane behandelingsduur.
Afstemming en samenwerking
Onderzoek en eventueel behandeling in een revalidatiecentrum is mogelijk na doorverwijzing door een arts.
De beschikbare gegevens afkomstig van de verwijzende diensten (artsen, centra voor leerlingenbegeleiding
- CLB, centra voor ontwikkelingsstoornissen - COS, centra voor geestelijke gezondheidszorg) worden aangevuld
met de bevindingen uit het eigen onderzoek. Een onderzoeksverslag wordt bezorgd aan de verwijzende
instantie. Tijdens de revalidatie wordt er systematisch samengewerkt met de andere betrokken instanties
(thuisbegeleidingsdienst, kinderdagverblijf, school, CLB, CGG, artsen ...).
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
Het grootste knelpunt binnen de centra situeert zich op het vlak van de wachtlijsten. Deze kunnen in
bepaalde regio’s in België zeer groot zijn doordat er onvoldoende capaciteit voorhanden is. Anderzijds hebben
de centra van het RIZIV de opdracht gekregen om zich meer tot medische doelgroepen te richten (autismespectrumstoornissen,
ADHD, gehoorstoornissen, niet aangeboren hersenletsels, …). Hiertoe moeten ze
kinderen met complexe leerstoornissen taal- of motorische stoornissen op termijn afbouwen tot maximum
30% van hun populatie.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.revalidatie.be
www.riziv.be
113
113
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
6. Geestelijke Gezondheidszorg
114
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector Geestelijke Gezondheidszorg
Kurt Lievens, PopovGGZ
Koen Lefevre, Psychiatrisch Centrum Sint-Jan
Missie en opdrachten
De geestelijke gezondheidszorg (GGZ) biedt behandeling en begeleiding aan mensen met psychische
problemen en stoornissen, met het oog op het behoud of het herstel van het psychisch evenwicht of het
draaglijk maken van chronische psychische problemen voor patiënten en hun leefomgeving.
Beknopte historiek
Algemeen is er een evolutie in de benadering van psychiatrische patiënten van gevaarlijk/te mijden (bewaken
in gestichten en isoleren van de maatschappij) naar behandelen (o.a. medicamenteus en gesprekstherapie)
en begeleiden, steeds meer geïntegreerd in de maatschappij.
Enkele data:
•
•
•
•
•
•
•
•
1850: Krankzinnigenwet (juridisch statuut voor de geesteszieke, maar de instellingen blijven onder
toezicht van het Ministerie van Justitie);
1948: Toezicht overgedragen naar het ministerie van Volksgezondheid;
1963: Hervorming RIZIV, met financiële tussenkomst voor behandeling en verblijf;
1963: Wet op de ziekenhuizen (erkenning);
1975: Erkenning centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGG - voorheen dispensaria voor geestelijke
hygiëne);
1990-1991: Wet ter bescherming van de persoon van de geesteszieke (i.p.v. collocatie) en de wet op de
bescherming van de goederen; ontstaan van psychiatrische verzorgingstehuizen en beschut wonen (op
basis van reconversie van bedden in psychiatrische ziekenhuizen), alsook van de overlegplatforms GGZ;
2000: Decreet Geestelijke Gezondheidszorg, met o.m. een verplichte fusie voor de CGG (21 centra);
2002: Wet op de rechten van de patiënt.
Actoren/instituties en regelgevend kader
•
•
Verschillende ministeries en departementen:
• Federale overheid (Volksgezondheid): Staat in voor programmatie, regelgeving en financiering
van psychiatrische ziekenhuizen (PZ), psychiatrische afdelingen in een algemeen ziekenhuis (PAAZ),
psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT) en beschut wonen (BW).
• Vlaamse overheid (Welzijn en Gezondheid): Staat in voor inspectie en erkenning van PZ, PAAZ, PVT
en BW, en heeft de volledige bevoegdheid over de CGG.
Beide overheden financieren ook heel wat piloot- en andere projecten.
Andere belangrijke actoren binnen de GGZ:
•
•
Het RIZIV;
De koepelverenigingen:
•
•
Zorgnet Vlaanderen;
Federatie van Diensten voor Geestelijke Gezondheidszorg (FDGG);
115
115
www.desocialekaart.be

•
•
•
•
•
Federatie Beschut Wonen (FBW);
Vereniging van Openbare Verzorgingsinstellingen (VOV).
De ziekenfondsen;
De Overlegplatforms GGZ (in Vlaanderen één per provincie);
De Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid (VVGG).
Structurering van de sector/subsector
• Een centrum voor geestelijke gezondheidszorg (CGG) is een ambulante tweedelijnsvoorziening waar
een multidisciplinair team de cliënten begeleidt en/of behandelt. Het betreft zowel kinderen en jongeren,
volwassenen als ouderen die worden geconfronteerd met psychosociale en psychische problemen.
Zij komen op verwijzing of op eigen initiatief bij een CGG terecht.
• Psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis (PAAZ) nemen mensen meestal voor korte
tijd op, vaak in een crisistoestand. De focus in deze meestal kleine afdelingen (30 bedden) ligt op kortdurende
interventies (urgentie- en crisispsychiatrie) en op liaisonpsychiatrie (psychologisch/psychiatrische
benadering van bepaalde patiënten op andere afdelingen in het AZ).
• De psychiatrische ziekenhuizen (PZ) bieden specialistische diagnosestelling en behandeling voor
mensen met psychiatrische stoornissen, en dit meestal multidisciplinair. De duur (van kort tot jarenlang)
en de doelstellingen van de behandeling zijn afgestemd op de individuele mogelijkheden en behoeften
van de patiënt.
Naast volledige opname is meestal ook partiële hospitalisatie mogelijk (dag of nacht).
Het PZ is er voor kinderen en jongeren, volwassenen en ouderen, maar niet elk ziekenhuis heeft een
gespecialiseerd zorgaanbod voor al deze leeftijdsgroepen.
• Beschut wonen (BW) is een woonvorm voor mensen met psychiatrische problemen die geen ziekenhuisbehandeling
meer nodig hebben. Zij wonen individueel of in kleine groepjes. Regelmatig komt een
begeleider langs, en vaak zijn er ook aangepaste dagactiviteiten.
• Een psychiatrisch verzorgingstehuis (PVT) is eerder een woon- dan een behandelingsvorm, en
is er voor bewoners met een langdurige gestabiliseerde psychiatrische stoornis. Zij behoeven geen
ziekenhuisopname meer, maar kunnen bv. niet naar huis of naar beschut wonen.
• Sinds een aantal jaar worden ook bepaalde voorzieningen met een RIZIV-conventie tot de GGZ
gerekend. Deze categorie bestaat uit verschillende soorten organisaties, zoals voorzieningen voor
drughulpverlening (dagcentra, crisisinterventiecentra, MSOC, therapeutische gemeenschappen, ..., zie ook
rubriek ‘middelenmisbruik’), centra voor ambulante revalidatie (van minderjarigen of van volwassenen),
... .
Naast bovenstaande officieel erkende voorzieningensoorten zijn er ook nog een aantal recent gegroeide
werkvormen:
• Psychiatrische zorg in de thuissituatie (PZT) wil mensen met een psychiatrische problematiek de
mogelijkheid bieden in hun natuurlijke omgeving te leven en zo een (her)opname in het ziekenhuis te
voorkomen, te verkorten of beter voor te bereiden.
• Dagactiviteitencentra en centra voor arbeidszorg richten zich tot mensen met psychische of
psychiatrische problemen die hierdoor (nog) niet kunnen werken, maar baat hebben bij een zinvolle
dagbesteding of voorbereiding op (herintrede op) de arbeidsmarkt.
In
• ontmoetingshuizen kunnen (ex-)psychiatrische patiënten terecht voor vrijblijvende ontmoeting en
tijdsinvulling.
116
www.socialeplattegrondovl.be

• Naast al dit zorgaanbod zijn er uiteraard ook heel wat vrij gevestigde psychiaters, psychologen en
psychotherapeuten.
Doelgroep(en)
Mensen met psychiatrische stoornissen en psychische problemen, zoals depressie, eetstoornissen,
relatieproblemen, stress, seksuele moeilijkheden, angsten en fobieën, dwangstoornissen burn-out, verslaving,
slapeloosheid, psychosomatische symp tomen, persoonlijkheidsstoornissen, psychotische aandoeningen, ... .
Bij kinderen kan het bv. ook gaan om gedragsmoeilijkheden, opvoedingsproblemen, bedwateren, angsten,
stotteren, puberteitsproblemen, schoolproblemen, … .
De verschillende aandoeningen worden meestal ingedeeld a.d.h.v. de DSM (Diagnostic and Statistical Manual
of Mental Disorders).
Werking
De GGZ in door de overheid gesubsidieerde voorzieningen in Vlaanderen kenmerkt zich doorgaans door
een multidisciplinaire werking: onder verantwoordelijkheid en supervisie van een psychiater bestaan teams
meestal uit psychologen, maatschappelijk werkers, (psychiatrisch) verpleegkundigen en/of ergo- en andere
therapeuten.
Meestal wordt daarbij vanuit een bio-psychosociaal model gewerkt: psychi(atri)sche problemen en
aandoeningen worden beïnvloed door biologische, psychologische en sociale factoren.
Na een intakefase, eventueel verfijnd aan de hand van psychodiagnostisch onderzoek, krijgen cliënten de
passende zorg: licht, kortdurend en/of eenmalig waar mogelijk, intensief en/of langdurig indien nodig. Het
handhaven of de reïntegratie in de maatschappij is daarbij steeds het streefdoel.
Afstemming en samenwerking
Er is een onmiskenbare tendens naar meer samenwerking, ook onder druk van de overheid, die aanstuurt op
de vorming van zorgcircuits en netwerken. Die zouden meer zorg op maat en continuïteit van zorg moeten
bieden.
De Overlegplatforms Geestelijke Gezondheidszorg (in Vlaanderen één per provincie) hebben de
expliciete opdracht om samenwerking in de geestelijke gezondheidszorg te bevorderen.
Aansluitend bij de steeds verder gaande vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg wordt
daarbij ook steeds meer afstemming gezocht met belendende sectoren, zoals thuiszorg, justitie, algemeen
welzijnswerk, … .
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
•
Knelpunten:
•
•
•
•
Bevoegdheidsverdeling tussen de federale overheid en de Gemeenschappen;
Blijvende stigmatisering van psychiatrische patiënten;
Vaak gefragmenteerde zorg;
Vaak lange wachtlijsten voor ambulante zorg (CGG).
117
117
www.desocialekaart.be

•
Tendensen:
•
•
•
•
•
•
•
Van intramurale zorg naar ambulante zorg;
Vermaatschappelijking van de zorg;
Van medisch model naar bio-psychosociaal;
Specialisatie en differentiatie in de behandeling;
Steeds meer nadruk op ‘zorg op maat’ en ‘continuïteit’ van zorg;
Beleid stuurt aan op meer samenwerking, te concretiseren in zorgcircuits en netwerken;
Groeiende (maar vaak nog erg beperkte) participatie van patiënten- en familieverenigingen.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.overlegplatformsggz.be
www.theseas.be
www.spiller.be
www.ombudsfunctieggz.be
www.vvgg.be
www.geestelijke-gezondheid.be
118
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Middelenafhankelijkheid
Marc Tack, CGG Eclips
Missie en opdrachten
De bejegening van afhankelijkheidsproblematiek is veelzijdig: Preventie, vroegtijdige interventies, reguliere
hulp, zowel ambulant als residentieel, kortdurende en langdurende zorg, nazorg… . ‘De’ verslavingssector
kent minstens een Vlaams (preventie en ambulante ggz) en een federaal luik (gezondheidszorg) met
toenemende bruggen (afspraken en liaisonfiguren) naar justitie.
De sector is dus op zich reeds zeer complex,maar bovendien kunnen veel maatschappelijke sectoren en
niet-categoriale diensten een fundamentele rol spelen: het onderwijs, personeelsdiensten in bedrijven
enz. spelen een belangrijke detecterende en toeleidende rol, organisaties en diensten in de welzijns- en
gezondheidssector en de geestelijke gezondheidszorg zijn belangrijk binnen het aspect zorg voor personen
met middelenafhankelijkheid.
Beknopte historiek
•
•
•
•
•
•
•
•
Eerste periode na oorlog: lage gebruikcijfers
In de jaren ’50 en ’60 werden problematische alcohol- en pillenverslaafden (barbituraten) ‘verpleegd’ in
PAAZ.
Begin jaren zeventig: opkomst eerste illegaal gebruik.
Halverwege de jaren ’70 (problematisch gebruik cannabis en heroïne) kwam de ‘alternatieve’ hulpverlening
voor druggebruikers tot stand. Voor jongeren in welzijnssector ( met name het JAC), voor
verslaafde heroïnegebruiker TG (gestructureerde gemeenschap type “Emiliehoeve”).
In de jaren ’80 differentieerden de bestaande centra hun aanbod. In deze periode ontstonden ook
vindplaatsgerichte straathoekwerk, de halfweghuizen en de kortdurende programma’s.
Het begin van de jaren ’90 kenmerkt zich door opkomst vaan harm-reduction-strategieën (methadon als
substitutiemiddel)
Vanuit recreatief druggebruik(XTC in het uitgaansmilieu,cannabis) komt de ambulante praktijk weer op de
voorgrond en ontstaan initiatieven ‘vroeghulp’.
Meest recent zijn enerzijds verdere de diversifiëring omtrent specifieke producten (cocaïne) en gedrag
(gokken/internet) aan de orde en toenemende druk tot evaluatie en evidentie voor de gebruikte
methodes.
Actoren/instituties en regelgevend kader
Nagenoeg elk beleidsniveau draagt via eigen bevoegdheden bij tot het geheel van de bejegening van
middelenafhankelijkheid.
Federaal wordt de beschikbaarheid van middelen ( al/niet verbod, productie, distributie- en verkoopsvoo
rwaarden,reclamewetgeving), de politionele opsporing (illegale drugs, maar ook bijv. verkeerstoezicht legale
middelen) en de justitiële vervolging en strafuitvoering geregeld.
Daarnaast wordt binnen de reguliere gezondheidszorg (AZ,PAAZ en Psy ziekenhuis) lichamelijke zorg en residentiele
ontwenning- en behandeling voorzien. In aanvulling kregen diverse specifieke zorgmodules
(TG,MSOC,dagcentra,…) een rechtstreekse conventie met het RIZIV. Ook in de zorgcoördinatie worden per
provincie middelen geïnvesteerd. Ook werd een interministeriële Cel Drugbeleid opgericht met vertegenwoordigers
van alle bevoegde diensten van de Federale Regering en van de gewesten.
119
119
www.desocialekaart.be

•
•
•
Vlaanderen: Via Welzijn (caw’s) met diverse opvangvormen en de Geestelijke gezondheidszorg (cgg’s)
met ambulante multidisciplinaire begeleiding worden diverse zorgvormen voorzien.
De Vlaamse overheid is bovendien bevoegd voor preventie. Via regionale preventiewerkers verbonden aan
diverse cgg wordt naar deskundigheidsbevordering van intermediairen gewerkt. Verder geeft Vlaanderen
een inhoudelijke coördinatieopdracht aan de VAD (Vereniging voor Alcohol - en andere Drugproblemen
–vad.be), de overkoepelende organisatie van alle instellingen die zich in Vlaanderen met studie, preventie
en hulpverlening inzake alcohol - en andere drugproblemen bezighouden.
Provincie: De provinciale platforms zijn bevoegd voor de afstemming van een kwaliteitsvol preventie- en
zorgbeleid.
Daarnaast investeren provincie in de ondersteuning/afstemming van lokale initiatieven en
vernieuwingsinitiatieven.
Lokaal: Op lokaal vlak zijn (soms intergemeentelijke) preventiewerkers actief. Ze zorgen ook voor eerste
contacten met specifieke afhankelijkheidszorg en vroegtijdige interventies.
Via lokale drugpreventieplatforms pogen ze alle partners (politie, onderwijs, artsen, ocmw, jeugdwerk,…)
op elkaar af te stemmen.
Ook in het lokaal sociaal beleid en de werking van ocmw’s worden , afhankelijk van de noden, specifieke
initiatieven voorzien.
Structurering van de sector/subsector
Er zijn diverse ontwikkelingslijnen terug te vinden:
•
•
Preventie : agendasetting, sensibilisering, vorming omtrent middelen en afhankelijkheid en reactiewijzen
in omgaan ermee: detectie, motiverende vaardigheden en beleidsvoering in diensten en instellingen, … .
Detectie en vroeghulp : in diverse sectoren (arbeid, onderwijs, instellingen, huisartspraktijk) leidt
signaalkennis en een alerte systematische korte reactie op de eerste signalen van misbuik tot het
aanbrengen van probleembesef, het verhogen van motivatie en eerste stappen tot gedragsverandering.
In Oost-Vlaanderen zijn er met betrekking tot bovenstaande strategieën twee werkvormen:
•
•
•
•
•
Diverse intergemeentelijke samenwerkigsverbanden gecoördineerd door een Steunpunt Lokaal Overleg en
Vroeginterventie
PISAD in zuidelijk Oost-Vlaanderen (zie samenwerking)
Zelfhulp : buiten het professionele hulpverleningscircuit bieden lotgenoten in zelfhulpgroepen (bijv.
Anonieme Alcoholisten/SOS Nuchterheid, Werkgroep tegen Gokverslaving,…) elkaar ondersteuning. Er is
ook lotgenotencontact voor partners of voor kinderen van…).
Pro actief op zoek gaan naar de druggebruiker (straathoekwerk). Straathoekwerk is als werkvorm gestart
midden de jaren 1980 en richt zich naast andere doelgroepen ook specifiek op druggebruikers. De
straathoekwerker gaat zelf actief op zoek naar de ‘gasten’ en poogt in contact te komen. Dit is de meest
laagdrempelige en cliëntgeoriënteerde vorm van hulpverlenende bejegening. De hoofddoelstelling van het
straathoekwerk is het verminderen van de kwetsbaarheid van de doelgroep.
Drughulpverlening toegankelijker maken en acute zorg
•
De Dagcentra zijn laagdrempelige voorzieningen die zich richten op een zeer brede doelgroep
van mensen met een drugprobleem (experimenteel gebruik tot afhankelijkheid) en tot hun naaste
omgeving.
De ondersteuning kan individueel of in groep gebeuren en situeert zich vooral op psychosociaal,
administratief en juridisch vlak.
120
www.socialeplattegrondovl.be

•
•
•
•
•
•
De Crisis Interventie Centra zijn hulpverleningscentra die zich bezighouden met crisisopvang, fysieke
ontwenning en motivatie voor verdere abstinentie. Zij zorgen voor een verdere oriëntatie naar het
meest geschikte vervolgprogramma. Ze hebben meestal illegale druggebruikers als doelgroep.
De Medisch Sociale Opvangcentra werden door de Federale Overheid op initiatief van een aantal grote
steden opgericht. Hier combineert men het werken aan onveiligheidsgevoelens bij de burgers met het
werken aan gezondheidszorg.
De bedoeling is afhankelijke, mogelijk gemarginaliseerde druggebruikers te bereiken. De methodiek is
er zeer cliëntgericht en substitutietherapie (methadone ter vervanging van heroïne) is er mogelijk.
Psychiatrische spoed (bijv. UPSIE Gent) en sommige residentiële partners bieden op een aantal
plaatsen urgentiebedden specifiek voor middelenproblematiek
Veranderingsgerichte zorg (acute zorg, ambulante werking, zorg gericht op abstinentie
(ziekenhuisopnames en therapeutische gemeenschappen)
•
•
•
•
Diverse cgg hebben een categoriale veranderingsgerichte werking omtrent afhankelijkheid ontwikkeld,
ingebed in het breder kader van geestelijke gezondheidszorg. Veelal is een ondersteunend netwerk
nodig om deze zorgvorm mogelijk te maken.
Kortdurende residentiële zorg en motivering wordt geboden door de PAAZ,veelal beperkt tot volgende
zorgfuncties: detoxificatie, observatie, diagnosestelling en motiveren en doorverwijzen.
Diverse residentiële ziekenhuissettings voorzien in gefaseerde categoriale hulpverlening (detoxificatie,
oriëntatie en motivatie, behandeling, hervalpreventie en resocialisatie) met een lang tot middellang
verblijf.
De Therapeutische Gemeenschappen zijn voorzieningen die meer pedagogisch herstructurerend en
groepsdynamisch georiënteerd zijn en zich vooral tot illegale druggebruikers richten en vertrekken
vanuit de doelstelling om druggebruikers na ontwenning drugvrij te reïntegreren in de maatschappij.
Het programma is steevast langdurig.
Hervalpreventie en integratie van de cliënt in de samenleving (halfweghuizen, begeleid/beschut wonen,
initiatieven tewerkstelling en bijscholing)
Vele residentiële programma’s hebben nazorg uitgebouwd, ter vrijwaring van de bekomen verandering.
Daarnaast biedt men ondersteuning bij het herstructureren van de vrije tijd en de (her)ontwikkeling van
de eventuele beroepsloopbaan. Hier en daar ontstaan vanuit reconversie: afbouw van psychiatrische
bedden woonprojecten specifiek voor cliënten met verslavingsproblemen bedoeld tot verder integreren in
de maatschappij met minimale begeleiding
Doelgroep(en)
‘In den beginne’ waren er vaak ernstige mannelijke alcoholisten (met meer dan vandaag diliriumbeelden
en korsakovpathologie) en ‘pillenmisbruiksters’. Sinds jaren zeventig meldt een steeds diversere doelgroep
zich aan: ook illegale drugs ( zwaar verslavende eigenschap van heroïne; toename van cannabisgebruik;
agressieproblematiek bij amfetamines) werden een aanmeldingsvraag, met daarin, naast nieuwe middelen
(XTC,cocaïne) vooral steeds meer cliënten met poly-druggebruik (deels door de beschikbaarheid gestuurde
mix van diverse illegale middelen, medicatie en alcohol) .
Niet enkel verslaving, maar ook storend gebruik (buurtoverlast…) of gebruik door jongeren (onderwijs,
jeugdwerk,bijzondere jeugdzorg…) worden verwezen naar vroeghulp, steevast met de nodige druk. Let op,
ook diverse jongeren geven hier al blijk van een ernstige cannabisafhankelijkheid. Er wordt dan ook, naast
ambulante vroeghulp, residentiële jongerenhulpverlening voorzien, bijv. Gent en Eeklo
121
121
www.desocialekaart.be

Naast afhankelijkheid aan middelen opent zich, voorlopig projectmatig, de vraag naar zorgaanbod voor
gedragsafhankelijkheid (gokken en gamen-internet).
Naast de gebruiker/verslaafde zelf bieden diverse zorgaanbieders ook modules aan die zich richten naar de
partner, de ouders van of de kinderen van, en dit, niet enkel in het kader van lopende behandeling, maar ook
met het oog op welbevinden van die omgevingspersonen zelf.
Werking
Afhankelijk van de setting worden onderstaande componenten meer-of minder in het zorgaanbod verweven.
•
•
•
•
•
•
•
Screening en diagnostiek:
•
•
•
•
•
•
Aangeven van de behandelrichting;
Intakegesprek: klachten – hulpvraag;
Diagnostisch onderzoek in functie van gericht te behandelen
Anamnese van vroeger en huidig gebruik;
Somatisch en psychiatrisch onderzoek, screening van bloed, urine;
Familiale & sociale anamnese, vroegere opnames & behandelingen.
Farmacotherapie:
•
•
•
•
•
Behandeling acute intoxicaties;
Bewerkstelligen totale abstinentie (detox);
Stabiliseren gebruik (substitutie);
Voorkomen terugval;
Behandelen psychiatrische comorbiditeit;
Psychosociale behandelmodellen via verbale therapie (psychotherapie, groepsgesprekken, individuele
gesprekken, ….):
•
•
•
•
Motiverende strategieën (vertaling van klacht naar gedragen hulpvraag);
Cognitief-gedragstherapeutische strategieën;
Contextgericht en systeemtheoretisch werken;
Milieutherapeutisch werken;
Betrekken van familie & kinderen;
Non-verbale therapie (ergo, crea, muziek, beweging, relaxatie, …);
Sociale en juridische ondersteuning;
Aanleren van vaardigheden (algemeen sociale, communicatieve, assertiviteits- en tijdsplanningsvaardigheden)
Nazorg en maatschappelijke integratie:
•
•
•
•
Contactbehoud;
Hervalpreventie;
Farmacotherapie;
Tewerkstellling;
122
www.socialeplattegrondovl.be

Afstemming en samenwerking
Overlegplatform Geestelijke Gezondheidszorg PopovGGZ (Drongen)
Project zorgcoördinatie (FOD Volksgezondheid) + middelen provincie (vooral voor case management
en cliëntenoverleg): Gericht op netwerk met als doel de organisatie van een zorgcircuit
middelenmisbruik (illegale drugs):
•
•
•
•
•
•
•
•
Cliëntenoverleg drugs regio groot-Gent;
Project case management (in opdracht van provinciebestuur, ondersteund door UGent);
Inventarisatie zorgaanbod;
Zorgtraject spoed-en crisisopvang van drugverslaafden–groot Gent;
Zorgtraject dubbele diagnose (aansluitend bij project DD FOD VG);
Proefzorg;
Drugbehandelingskamer;
Streven naar betere regionale spreiding.
Voorzieningen betrokken bij het Netwerk Zorgciruit middelenmisbruik:
CAW Artevelde (Gent), CGG Eclips-CAT (Gent), CGG Zuid-Oost-Vlaanderen, CGG Waas en
Dender, De Kiem (Gavere - Ronse), De Sleutel (Gent), Kliniek De Pelgrim (Oosterzele), MSOC
(Gent), PC Sint-Jan-Baptist (Zelzate), PC Sleidinge, PZ Sint-Camillus (Sint-Denijs-Westrem) ,PZ
Sint-Jan (Eeklo),UPSIE (Gent), De Eenmaking-El Wahda- Birlesim (gericht op minderheden)
Therapeutische projecten: Door het RIZIV gefinancierde experimenten1 die overleg rond
een patiënt (met langdurige en complexe problematiek) binnen een bepaalde patiëntengroep
organiseren en/of coördineren – het betreft steeds een samenwerking tussen 1e, 2e en 3e lijnsgezondheidszorg.
•
•
•
•
Multizorgbenadering en – behandeling van alcoholmisbruik en- verslaving bij vrouwen;
Alcoholteam – aanmelding en inschakeling in een zorgtraject voor volwassenen met een
alcoholproblematiek;
Integraal Jongeren Drugoverleg vanuit de regio Gent-Eeklo: maandelijks cliëntoverleg –
voor jongeren met zich ernstig ontwikkelend middelenmisbruik met voorziene nood aan
complexe begeleiding van de gerelateerde psychische- en gedragsproblematiek;
Problematisch middelenmisbruik jonge gebruikers Dendermonde: zorgtraject uitstippelen
voor jongeren met ernstig ontwikkelend middelenmisbruik en bijkomende GGZ-problemen,
waar een gecoördineerde netwerkaanpak zich opdringt.
PARDOV–Provinciale Adviesraad Drugbeleid Oost-Vlaanderen: Bijdragen tot verdere uitbouw
van een provinciaal drugbeleid dat tegelijk specifiek is voor het provinciale beleidsniveau én
rekening houdt met het beleid van andere overheidsniveaus. Bedoeling is tot een duurzaam en
integraal drugbeleid te komen op lan ge termijn dat oog heeft voor het continuüm preventie
over verslavingszorg tot handhaving.
Samenstelling: deskundigen uit preventie, vroeginterventie-vroeghulp, verslavingszorg en
handhaving (politie en justitie)
PISAD-Provinciaal intergemeentelijk samenwerkingsverband voor drugsbegeleiding Zuid-Oost
Vlaanderen : Provinciaal bedrijf, vooral bezig met preventie en vroeginterventie met antennes
in Brakel, Denderleeuw, Gavere, Geraardsbergen, Haaltert, Liedekerke, Ninove, Oudenaarde,
Ronse en Zottegem
123
123
www.desocialekaart.be

Knelpunten, tendensen en uitdagingen
•
•
•
•
•
Verbeterde Samenwerking Justitie-HV (bijv. vanuit manco’s van klassieke probatie):
•
•
•
Project proefzorg arrondissement Gent = alternatieve afhandelingsmodaliteit waarbij middelengebruikers
met enkelvoudige misdrijven reeds op het niveau van het parket kunnen doorgestuurd
worden naar de hulpverlening;
Drugbehandelingskamer Correctionele rechtbank;
Nauwe samenwerking tussen gerecht, parket, balie, hulpverlening en justitiehuis om op het niveau
van de rechtbank een snelle doorverwijzing van de drugsgebruikende beklaagde naar de hulpverlening
te realiseren door het uitstellen van het vonnis onder voorwaarde van een behandeltraject.
Evidence based werken:
•
•
Expliciet en oordeelkundig gebruik maken van het huidige beste bewijsmateriaal om beslissingen te
nemen voor individuele patiënten
Cave: vast protocollen moeilijk voor nog weinig gemotiveerde cliënten
Nieuwe doelgroepen: Internet, cocaïnegebruik : nieuw behandelparadigma vereist?
Tekort gespreidde ambulante zorg en vroeghulp
On-line-hulpverlening
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.vad.be
124
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en Drugbeleid
Provincie Oost-Vlaanderen heeft de afgelopen 14 jaar veel geïnvesteerd in de promotie van samenwerking en
kwaliteit binnen de sectoren drugpreventie en drughulpverlening.
Op het gebied van drugpreventie heeft het provinciebestuur een traditie van het ondersteunen van lokale
besturen, zowel inhoudelijk als financieel. Drugpreventie moet immers lokaal en structureel gebeuren via een
lokaal intersectoraal overleg rond de uitwisseling van informatie, ervaringen en methodieken.
Op dit momenten ondersteunt het provinciebestuur 70 % van de Oost-Vlaamse gemeenten financieel én
inhoudelijk in hun uitbouw van een lokaal drugpreventiebeleid.
Die ondersteuning gebeurt op twee manieren:
•
•
In Zuid-Oost-Vlaanderen via het gewoon provinciebedrijf PISAD, waarvan 19 Zuid-Oost-Vlaamse
gemeenten lid zijn;
Via het provinciaal subsidiereglement op de intergemeentelijke drugpreventie, waardoor dit jaar 26
gemeenten - in zeven intergemeentelijke samenwerkingsverbanden - financieel ondersteund worden.
Voor de inhoudelijke ondersteuning werkt het provinciebestuur al jaren samen met het CAT Preventiehuis
(een deelwerking van CGG Eclips). Het Provinciaal Steunpunt Lokaal Overleg en Vroeginterventie heeft een
algemene provinciale opdracht in het inhoudelijk ondersteunen van lokale besturen bij het ontwikkelen van
een lokaal drugbeleid. Op vraag van een gemeente wordt gekeken op welke manier een drugpreventiebeleid
kan uitgewerkt worden. Het lokaal drugoverleg wordt ter plaatse opgevolgd.
De coördinatie binnen de sector van de drughulpverlening is op de eerste plaats een zoektocht naar geschikte
instrumenten en methodieken om de samenwerking binnen de sector daadwerkelijk tot stand te brengen. We
hebben de afgelopen jaren vele positieve resultaten geboekt. Resultaten die er maar gekomen zijn dank zij de
goede samenwerking van de provincie met het overlegplatform PopovGGZ, de vakgroep Orthopedagogiek van
de Universiteit Gent en - als belangrijkste partner - het werkveld zelf.
Dankzij de samenwerking met en financiële ondersteuning van het netwerk drughulpverlening via PopovGGZ
wordt de verdere uitbouw en coördinatie van het case management binnen de verslavingszorg verzekerd,
gekoppeld aan coördinatie en ondersteuning van regionale samenwerking en netwerkvorming, waarbij de
methodieken van cliëntenoverleg drugs en case management worden overgedragen naar de andere regio’s.
Het project case management speelt ook een belangrijke rol in de samenwerking met justitie: het pilootproject
Proefzorg (van gestart gegaan in 2005) en in het project Drugbehandelingskamer dat in 2008 van
start is gegaan. Meer specifiek wordt op uitdrukkelijke vraag van de rechtbank van Gent de coördinatie van
de liaisons hulpverlening opgenomen via het project zorgcoördinatie.
Een belangrijk resultaat is dat in 2003 13 zorgvoorzieningen uit de drughulpverlening een overeenkomst
afsloten voor de oprichting van een netwerk voor de uitbouw van een zorgcircuit middelenmisbruik.
Verder investeert de Provincie in de uitbouw van regionale antennes voor medisch-sociale opvang van
drugverslaafden.
Vorig jaar werd ook de provinciale adviesraad drugbeleid in Oost-Vlaanderen - kortweg PARDOV - geïnstalleerd.
Deze adviesraad geeft beleidsadviserend mee richting aan het reeds sterk uitgebouwde provinciaal
drugbeleid in een complexere context. Via PARDOV maken we momenteel werk om de methodiek van
vroeginterventie en de plaats van de intergemeentelijke drugpreventiewerkers te verankeren in het totaalplaatje
van een geïntegreerd drugbeleid, waarbij alle partners en methodieken op elkaar worden afstemd
binnen een continuüm van preventie, vroeginterventie, hulpverlening en handhaving.
125
125
www.desocialekaart.be

Provinciaal drugbeleid
Bij de herstructurering van de directie Welzijn en Gezondheid werd het beleid inzake drugs ingebed in de
dienst Preventie, Hulpverlening en Zorg.
Doelstellingen
De hoofddoelstelling van het provinciale drugbeleid is het versterken van de intergemeentelijke drugpreventie
en vroeginterventie.
In concreto betekent dit: het ondersteunen en stimuleren van gemeenten in het uitwerken en uitvoeren van
een lokaal drugbeleid (drugpreventie en vroeginterventie) binnen een gezondheids- en welzijnsbevorderend
beleid (niet overlast, veiligheid en criminaliteit). Een effectieve preventie is ingebed in een zo laag mogelijk
bestuursniveau om de continuïteit te bewaken en de betrokkenheid van de lokale bevolking te realiseren.
Acties
De provincie onderneemt verschillende acties in het kader van haar drugbeleid:
•
•
•
•
•
•
Voorzien van financiële ondersteuning voor intergemeentelijke samenwerkingen rond drugpreventie;
Voorzien van inhoudelijke ondersteuning via het Provinciaal Steunpunt Lokaal Drugoverleg en Vroeginterventie;
Opvolgen van alle beheerscomités van interlokale verenigingen;
Organiseren van uitwisselings- en overlegmomenten voor drugpreventiewerkers;
Participeren aan en voorstellen van het provinciaal beleid op diverse lokale, intergemeentelijke en
regionale overleggen;
Continu werken aan de kwaliteit van preventie en vroeginterventie.
Subsidies, premies
•
•
Subsidies aan samenwerkingsinitiatieven intergemeentelijke drugpreventie;
Subsidiëring van intergemeentelijke samenwerkingsinitiatieven voor de uitbouw van een laagdrempelige
medisch-sociale opvang van drugverslaafden of medisch-sociaal inlooppunt (msip).
Meer info:
Bert Mostien, 09 267 75 49, bert.mostien@oost-vlaanderen.be
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor ‘Drugpreventie’
126
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
7. Etnisch-Culturele Minderheden
127
127
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Voorzieningen voor etnisch-culturele minderheden
Sector ‘Inburgering’
Karen Vanbrabant, Inburgering Oost-Vlaanderen
Missie en opdrachten
In samenwerking met de besturen van steden en gemeenten, in samenwerking met enkele partners zoals
het Huis van het Nederlands en de VDAB, moeten de onthaalbureaus de inburgeraars ontvangen en hen een
aangepast inburgeringprogramma voorstellen. De onthaalbureaus begeleiden elke cliënt zoveel mogelijk op
maat gedurende maximaal één jaar. Ze bieden een cursus oriëntatie in de maatschappij aan in een taal die
de cliënt begrijpt. Samen met eerstelijnspartners als het ‘Huis van het Nederlands’ en VDAB zorgen wij dat
de cliënt Nederlands en loopbaanoriëntatie kan volgen. De trajectbegeleiders trachten in de mate van het
mogelijke individueel te begeleiden, door te verwijzen of zelf op vragen te antwoorden. Het is ook de taak van
de onthaalbureaus om te controleren of de inburgeraars dit inburgeringprogramma naar behoren volgen en
afwerken. Bij het uitvoeren van deze opdrachten vertrekt Inburgering Oost-Vlaanderen vanuit onderstaande
principe:
Inburgering Oost-Vlaanderen vzw is een jonge, pluralistische organisatie die zich tot doel stelt de
maatschappelijke participatie van nieuwkomers en oudkomers te helpen bevorderen, ongeacht hun
huidskleur, afkomst, geslacht of geloof.
Inburgering Oost-Vlaanderen wil dit doen door de maatschappelijke kwetsbaarheid - verbonden met het
‘vreemd zijn’ in onze samenleving - te reduceren, door aan inburgeraars en die samenleving kapstokken
te bieden om de communicatie tussen beiden te bevorderen. Hierbij ligt de nadruk op het bevorderen van
de zelfredzaamheid van de inburgeraar en het verbreden van zijn maatschappelijk netwerk, met het oog
op een actieve en volwaardige deelname aan de nieuwe samenleving.
In dit alles gaat Inburgering Oost-Vlaanderen uit van een gedeelde verantwoordelijkheid van de
inburgeraar, Inburgering Oost-Vlaanderen en de samenleving.
Beknopte historiek
Inburgering heette bij de start van Inburgering Oost-Vlaanderen vzw nog ‘Onthaal van Nieuwkomers’ en werd
via projectsubsidies al langer op het terrein uitgevoerd. Vijf kleinere onthaalbureaus waren reeds actief in
Oost-Vlaanderen zonder Gent:
•
•
•
•
•
In Sint-Niklaas (in opdracht van de Stad Sint-Niklaas);
In Ronse (in opdracht van de stad Ronse);
In Aalst (in opdracht van de ondertussen opgeheven vzw Kom-Pas Aalst);
In Dendermonde (in opdracht van het toenmalig Provinciaal Integratiecentrum Oost-Vlaanderen, intussen
Odice);
In Eeklo (in opdracht van het Provinciaal Integratiecentrum Oost-Vlaanderen, intussen Odice).
‘Onthaal Nieuwkomers Oost-Vlaanderen vzw’ is op 1 oktober 2003 door een aantal geëngageerde individuen,
organisaties en lokale besturen opgericht en is sindsdien verantwoordelijk voor de uitvoering van het inburgeringsdecreet
in de provincie Oost-Vlaanderen zonder Gent.
Sinds 2008 heet het onthaalbureau officieel ‘Inburgering Oost-Vlaanderen vzw’, in het kader van een gemeenschappelijke
naam- en huisstijl voor alle onthaalbureaus in Vlaanderen.
128
www.socialeplattegrondovl.be

Actoren/instituties en regelgevend kader
Sinds april 2004 is het eerste Decreet Inburgering in werking: Vanaf 1 april 2004 mag of moet de inburgeraar
die zich inschrijft in de gemeente een inburgeringstraject volgen. Het onderscheid tussen recht en plicht
wordt gemaakt op basis van internationale verdragen, waaronder het EU-verdrag. Inburgeraars die zich
inschrijven in een van de negentien Brusselse gemeenten, worden niet verplicht.
In juli 2006 heeft de regering een nieuw Decreet Inburgering goedgekeurd. Dit decreet maakte de groep
verplichte inburgeraars heel wat groter.
De bevoegdheid Inburgering is opeenvolgend binnen Groen!, VLD en N-VA opgenomen. Dit heeft heel wat
inhoudelijke wijzigingen met zich meegebracht, al dan niet vertaald in bijkomende uitvoeringsbesluiten bij
genoemde decreten.
Huidig minister van inburgering is Geert Bourgois.
Structurering van de sector/subsector
Sinds 2004 erkent en subsidieert de Vlaamse overheid 8 onthaalbureaus:
•
•
•
•
•
•
•
•
Inburgering West-Vlaanderen (de SOM);
Inburgering Oost-Vlaanderen vzw (zonder Gent);
Inburgering Gent vzw;
Inburgering Antwerpen (PINA);
Inburgering Antwerpen provincie (Prisma);
Inburgering Brussel (BON vzw);
Inburgering Vlaams Brabant;
Inburgering Limburg vzw.
Doelgroep(en)
Het inburgeringsbeleid is bedoeld voor vreemdelingen van 18 jaar en ouder die zich langdurig in Vlaanderen
of Brussel komen vestigen. Ook Belgen die in het buitenland geboren zijn en van wie minstens een van de
ouders niet in België geboren is, kunnen inburgeren.
Asielzoekers die nog geen vier maanden geleden asiel aanvroegen en mensen die hier met een tijdelijk doel
verblijven of geen geldige verblijfspapieren hebben, hebben géén recht op inburgering.
U hebt het recht om een inburgeringstraject te volgen als u:
•
•
•
Een vreemdeling bent
•
•
Ingeschreven in een Vlaamse of Brusselse gemeente;
Met de bedoeling om lange tijd in België te blijven wonen.
Of een Belg
•
•
Die woont in Vlaanderen of Brussel maar in het buitenland geboren is;
Van wie minstens één van de ouders in het buitenland geboren is.
Als u bovendien een nieuwkomer bent of bedienaar van een erkende eredienst, bent u misschien verplicht
tot inburgering.
129
129
www.desocialekaart.be

Als u verplicht bent tot inburgering, is het heel belangrijk dat u zich op tijd bij ons komt aanmelden, dat u
meewerkt bij het opstellen van een inburgeringscontract en dat u voldoende in de lessen aanwezig bent.
Zoniet kan er een sanctie volgen.
Werking
Inburgering Oost-Vlaanderen vzw heeft haar administratieve zetel in Gent. Coördinatoren, stafmedewerkers
en ondersteunend personeel voor het ganse onthaalbureau hebben hier hun bureaus, net als de leerkrachten
maatschappelijke oriëntatie. Op hetzelfde adres gaan alle lessen maatschappelijke oriëntatie door.
Verder zijn er 17 loketten in de provincie, waar trajectbegeleiders werken.
Inburgeraars zijn vrij zich aan te melden op een plaats naar keuze, bij voorkeur na een telefonische afspraak.
Voor meer adressen, plannetjes en openingsuren: surf naar www.oostvlaanderen.inburgering.be of bel naar
een van onze vestigingen.
•
•
De eerste stap: Al wie zich uit het buitenland in een Oost-Vlaamse gemeente (behalve Gent) komt
vestigen, met de bedoeling lang of voorgoed in ons land te blijven, wordt door het onthaalbureau zelf
uitgenodigd voor een eerste gesprek. Maar ook wie al langer in het land verblijft, is welkom.
Een trajectbegeleider gaat na of de persoon in kwestie recht heeft op inburgering of er eventueel toe
verplicht is. Al naargelang interesse en/of plicht start de trajectbegeleider samen met hem of haar een
individueel inburgeringstraject op. Daarbij houdt de trajectbegeleider zoveel mogelijk rekening met de
agenda, de toekomstperspectieven, de competenties, de talenkennis, de werk- en gezinssituatie van de
inburgeraar.
Samen onderweg: Cursussen en trajectbegeleiding.
Een inburgeringstraject bestaat uit twee luiken:
•
•
Individuele begeleiding door de trajectbegeleider (trajectbegeleiding);
Een vormingsprogramma. Het vormingsprogramma wordt door de trajectbegeleider en inburgeraar
samen bijeengepuzzeld en kan tot drie cursussen bevatten: maatschappelijke oriëntatie, Nederlands
en loopbaanoriëntatie.
Maatschappelijke oriëntatie
• wordt gegeven door leerkrachten van het onthaalbureau zelf, in
meer dan tien verschillende talen. Deze opleiding van ongeveer 60 uur focust niet alleen op kennis
over het leven in België, er worden vooral ook vaardigheden aangeleerd die mensen moeten
helpen beter zelf hun weg te vinden in onze samenleving.
Er zijn intensieve en minder intensieve cursussen en voor mensen die voltijds werken of studeren
organiseert Inburgering Oost-Vlaanderen vzw ook avond- en zaterdagcursussen.
Alle inburgeraars kunnen maatschappelijke oriëntatie volgen in een taal die ze zelf voldoende
beheersen. Door het aanbod te centraliseren in Gent, kunnen we voldoende instapmomenten
garanderen in voldoende verschillende talen. Ongeveer zes keer per jaar starten er nieuwe
cursussen, onder andere in het Arabisch, Engels, Frans, Russisch, Thai, Turks, … .Voor de
allerkleinste taalgroepen doen we beroep op tolken.
De trajectbegeleiders begeleiden hun cliënten in het vinden van een gepaste cursus. Indien nodig
helpen ze met het vinden van de beste transportmogelijkheden naar de lesplaats. Inburgeraars
met een beperkt inkomen kunnen eventueel aanspraak maken op een financiële tegemoetkoming
voor vervoer van en naar de lessen of kinderopvang tijdens de lesuren van maatschappelijke
oriëntatie.
130
www.socialeplattegrondovl.be

•
•
• Nederlands:
Voor iedereen die nog geen basiskennis heeft van onze taal, komt daar nog eens
een cursus Nederlands bij. Het spreekt voor zich dat wie vele jaren onderwijs heeft genoten, een
andere cursus nodig heeft dan wie amper kan lezen en schrijven in de eigen taal. Daarom zoeken
de medewerkers van het Huis van Het Nederlands voor iedereen een geschikte beginnerscursus.
Afhankelijk van de scholingsgraad en/of testresultaten, wordt het een cursus van 240 tot 600 uur
bij een Centrum voor Basiseducatie, een module van 80 tot 180 uur bij een Centrum voor Volwassenenonderwijs
of een superintensieve cursus van 60 tot 90 uur bij een Universitair Talencentrum.
•
Inburgeraars die willen werken (en gezien hun verblijfsstatuut ook mogen), hebben bovendien
recht op een derde opleidingsonderdeel binnen het inburgeringstraject: bij VDAB kunnen
ze ‘loopbaanoriëntatie’ volgen. Zo’n module kan - afhankelijk van het profiel van de
inburgeraar - bestaan uit een korte lessenreeks of uit een aantal individuele gesprekken met een
inburgeringsconsulent van VDAB. Tijdens deze bijeenkomsten helpt VDAB de inburgeraars de
eigen ervaring, opleiding, professionele wensen en verwachtingen én de mogelijkheden hier op de
arbeidsmarkt met elkaar af te wegen. Onder deskundige begeleiding maakt de inburgeraar uiteindelijk
een gefundeerde keuze voor een beroep(ssector).
De aankomst: geen eindhalte
Een inburgeringstraject wordt idealiter na een periode van maximum 1 jaar afgesloten. Wat houdt de
inburgeraar daar dan aan over?
Om te beginnen een ‘attest van inburgering’, zeg maar een officiële proficiat voor de geleverde inspanningen.
Voor sommigen kan dit document deuren (helpen) openen: naar een sociale woning bv., of naar
gratis (vervolg)cursussen Nederlands.
Verder: een hoop nieuwe vrienden. En vooral: de nodige bagage om zelf -zonder ondersteuning van het
onthaalbureau- een vervolg te schrijven aan het eigen inburgeringsverhaal. Dit betekent trouwens niet
dat er geen verdere begeleiding meer mogelijk is: veel inburgeraars kiezen ervoor in te stappen in een
‘secundair inburgeringstraject’, dat kan bestaan uit verdere opleiding en begeleiding bij VDAB, of vervolgcursussen
Nederlands, of aansluiting bij een socio-culturele vereniging, … .
Contracten, attesten en boetes: Het inburgeringprogramma is gratis maar niet vrijblijvend! Veel mensen
komen uit eigen beweging bij het onthaalbureau aankloppen, anderen zijn hier sowieso door de overheid
toe verplicht. Deze mensen worden hierover per aangetekende brief door het onthaalbureau ingelicht.
Wanneer ze zich op het onthaalbureau komen aanmelden, krijgen ze als bewijs hiervan een attest
van aanmelding. Ongeacht de eventuele wettelijke verplichting, sluit iedere inburgeraar die een
inburgeringstraject wil volgen, een contract van inburgering af met het onthaalbureau. Hiermee engageert
de inburgeraar zich om de overeengekomen cursussen regelmatig bij te wonen. Wie het contract
correct naleeft, wordt beloond met een attest van inburgering.
Het contract niet naleven (bv. door te vaak afwezig te zijn in de lessen) kan dan weer leiden tot een
administratieve geldboete. De verplichte inburgeraar moet daarna opnieuw een inburgeringstraject te
starten.
Natuurlijk bestaan er ook redenen om een traject tijdelijk op te schorten, bv. bij ziekte of wegvallen van
kinderopvang.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
•
•
Inburgering
www.inburgering.be: de site over inburgering van de Vlaamse Overheid
www.oostvlaanderen.inburgering.be
www.gent.inburgering.be: Inburgering stad Gent
Onze partners voor het inburgeringstraject
www.hvnoostvlaanderen.be: Huis van het Nederlands Oost-Vlaanderen
www.hvngent.be: Huis van het Nederlands Gent
131
131
www.desocialekaart.be

•
•
•
www.vdab.be: Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding
Oost-Vlaanderen
www.oost-vlaanderen.be: de site van de provincie
www.odice.be: Oost-Vlaams DiversiteitsCentrum
Info voor en over vreemdelingen
www.vreemdelingenrecht.be: wegwijs in het vreemdelingenrecht
www.vmc.be: Vlaams Minderhedencentrum
www.minderhedenforum.be: spreekbuis en belangenbehartiger van de etnisch-culturele minderheden
www.diversiteit.be: centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding
www.newintown.be: info voor wie nieuw is in België (in Nederlands en Frans)
Onderwijs
www.huizenvanhetnederlands.be: alle Huizen van het Nederlands in Vlaanderen
www.ond.vlaanderen.be/onderwijsaanbod/volwassen: volwassenonderwijs
www.ond.vlaanderen.be/onthaalonderwijs/: onthaalonderwijs
www.basiseducatie.be: alle centra voor basiseducatie
www.ond.vlaanderen.be: Vlaams ministerie van onderwijs en vorming
www.ond.vlaanderen.be/naric: Naric, dienst voor gelijkschakeling van buitenlandse diploma’s
132
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Voorzieningen voor etnisch-culturele minderheden
Sector ‘de integratiecentra’
Jos Jacobs, Oost-Vlaams Diversiteitscentrum (ODiCe)
Missie en opdrachten
•
•
•
•
Voorzieningen, besturen, diensten en organisaties helpen bij het verhogen van hun toegankelijkheid voor
etnisch-culturele minderheden;
Lokale besturen ondersteunen in de bepaling, uitvoering en evaluatie van hun integratiebeleid;
Bijdragen tot een genuanceerde beeldvorming over de etnisch-culturele verscheidenheid in de
samenleving;
Contact bevorderen, ontmoeting en respect over de etnisch-culturele grenzen heen.
Beknopte historiek
•
•
•
•
Sinds eind jaren ’60 …
Een verscheidenheid aan initiatieven van vakbonden, vrijwilligersgroepen, sociale voorzieningen: hulpverlening:
taallessen, huisvesting, socio-culturele activiteiten, opleiding- en tewerkstelling, belangenbehartiging,
huistaakbegeleiding, ... ;
Besluit van de Vlaamse Regering in 1990 ...
Erkenning van lokale integratiecentra, regionale centra (ondersteuning), Vlaams Centrum voor de Integratie
van Migranten met nog steeds een ruime keuzemogelijkheid aan activiteiten. In Gent zijn er vier
lokale integratiecentra en één stedelijke integratiedienst. In de rest van Oost-Vlaanderen zijn er zes zeven
lokale integratiecentra en één regionaal integratiecentrum.
Het Vlaamse minderhedendecreet van 1998 ...
Een kader voor een Vlaams minderhedenbeleid, beperking en verduidelijken van de kernopdrachten, een
fusie van de integratiecentra tot provinciale en grootstedelijke lokale integratiecentra, de mogelijkheid tot
oprichting van gemeentelijke integratiediensten. In Gent fuseren de vier integratiecentra tot één lokaal
integratiecentrum. In de rest van Oost-Vlaanderen fuseren de centra tot één provinciaal centrum. In
steeds meer steden en gemeenten wordt een integratiedienst opgericht.
Het Vlaams integratiedecreet van 2009 s
Gericht op toegankelijkheidsverhoging van voorzieningen en samenleven in diversiteit, taakafbakening
tussen integratiecentra en het minderhedenforum, uitvoeren een inclusief en horizontaal Vlaams integratiebeleid,
regierol voor de lokale overheid, erkenning van tolk- en vertaal diensten. In Oost-Vlaanderen
zonder Gent hergroepeert ODiCe zich eerst in regiohuizen, vervolgens centraal in Gent.
Actoren/instituties en regelgevend kader
Vlaams minderhedendecreet, 28 april 1998, gewijzigd door het Vlaams integratiedecreet, 22 april 2009
erkent:
•
Op Vlaams niveau:
•
•
Het Vlaams Minderhedencentrum (wordt een Vlaams Expertisecentrum voor Migratie en Integratie,
onder meer ter ondersteuning van de sector);
Het Minderhedenforum als organisatie voor de participatie van etnisch-culturele minderheden.
133
133
www.desocialekaart.be

•
•
Op provinciaal niveau: 5 provinciale integratiecentra (provinciale overheid of vzw, zoals in Oost-Vlaanderen),
voor Oost-Vlaanderen: het Oost-Vlaams Diversiteitscentrum, ODiCe vzw.
Op lokaal niveau:
•
•
•
Een particulier (vzw) integratiecentrum voor Antwerpen en Gent, voor Gent het Intercultureel
Netwerk Gent, ING vzw.
Een gemeentelijke of stedelijke integratiedienst (in Oost-Vlaanderen: Gent, Aalst, Sint-Niklaas,
Temse, Lokeren, Denderleeuw, Ronse, Zele)
Voor Brussel een particulier integratiecentrum.
Structurering van de sector/subsector
ING en ODiCe werken autonoom en in overleg, elk op een eigen werkingsgebied, respectievelijk Gent en
Oost-Vlaanderen zonder Gent.
De integratiediensten zijn gemeentelijke diensten, soms ondergebracht in een andere gemeentelijke dienst
(samenleven, welzijn, cultuur).
ODiCe brengt de gemeentelijke diensten samen en ondersteunt hen.
Doelgroep(en)
Enkel het Minderhedenforum houdt de etnisch-culturele minderheden over als specifieke doelgroep. Bovendien
wordt die doelgroep specifieker omschreven: minstens één van de ouders is als niet-Belg geboren, woonwagenbewoners
en vreemdelingen zonder wettig verblijf (voor bepaalde aspecten).
De rest van de sector richt zich tot (overheids)diensten, voorzieningen en de ‘hele samenleving’.
Werking
Aanbod van ODiCe:
•
•
•
Voor het lokaal beleid, bestuur, OCMW en gemeentelijke diensten:
•
•
•
•
Beleidsondersteuning voor het lokaal integratiebeleid;
Ondersteuning voor integratiediensten of bij de oprichting van zo’n dienst;
Beleidsondersteuning voor het lokale woonwagenbeleid;
Procesbegeleiding van cultuur-, sport- en jeugddiensten.
Voor organisaties, diensten, voorzieningen die kiezen voor kleur:
•
•
•
Procesbegeleiding;
Projectwerk;
Interculturele trainingvoor beroepskrachten.
Voor wie hulp verleent aan vluchtelingen en mensen met een onzeker verblijf:
•
•
•
•
•
Verblijfsrechten en aanverwante rechten: publicaties, vormingen;
Toegang tot gezondheidszorg: publicaties, vormingen;
Mind-Spring, psychosociale hulp door en voor vluchtelingen;
Overlegplatform van lokale vrijwilligersgroepen voor vluchtelingenwerk;
Helpdesk Vreemdelingenrecht;
134
www.socialeplattegrondovl.be

•
•
Helpdesk Gezondheidszorg.
Voor wie ter plekke werkt aan intercultureel samenleven:
•
•
Interculturele actie;
Interculturele vorming.
Het aanbod van ING is vergelijkbaar, maar dan gericht op de stad Gent en in afstemming met het aanbod van
de stedelijke integratiedienst. De gemeentelijke diensten staan in voor de regie over het lokaal integratiebeleid
en zijn daarnaast vooral gericht op de toegankelijkheid van de gemeentelijke dienstverlening en het
bevorderen van de sociale cohesie.
Afstemming en samenwerking
Omwille van de nieuwe opdracht voert de integratiesector weinig of niets meer uit zonder samen te werken
met reguliere diensten en voorzieningen of het middenveld.
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
De interculturalisering van voorzieningen wordt niet opgelegd. De sector kan enkel doelgericht werken als er
bereidheid is in de voorzieningen en de samenleving.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.odice.be
www.ingent.be
www.vmc.be
www.minderhedenforum.be
135
135
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en diversiteit
De provincie neemt een belangrijke rol op inzake diversiteit.
Niettegenstaande het provinciebestuur een onafhankelijke positie inneemt t.a.v. het Inburgeringsdecreet,
houdt ze er natuurlijk wel rekening mee.
Het Integratiedecreet bepaalt dat de provinciebesturen dienen te voorzien in maatregelen in hun beleidsdomeinen,
coördinatie en overleg met betrokken actoren, advies van de minderheden om het integratiebeleid
te realiseren. Ze kunnen zelf een integratiecentrum oprichten of samenwerken met een particulier centrum,
waarvoor het provinciebestuur van Oost-Vlaanderen koos.
Team Insluiting en Diversiteit
Vóór de herstructurering van de provinciale diensten rond Welzijn en Gezondheid behoorde dit terrein tot een
aparte ‘dienst Minderheden’. Inschakeling in het team Insluiting en Diversiteit in de dienst Maatschappelijke
Participatie is dus symptomatisch voor de nieuwe, geïntegreerde en inclusieve aanpak van het provinciaal
sociaal beleid.
Doelstellingen
Het team Insluiting en Diversiteit wil volgende doelstellingen van het provinciaal beleid realiseren:
•
•
•
Een toegankelijke en kwaliteitsvolle dienst- en zorgverlening kunnen aanbieden aan alle Oost-Vlamingen
en in het bijzonder aan etnisch-culturele minderheden en andere kansengroepen;
De maatschappelijke kansen en participatie bevorderen voor etnisch-culturele minderheden en alle kwetsbare
groepen in onze maatschappij;
Het samenleven in diversiteit bevorderen voor iedereen.
Acties
De acties van het team Insluiting en Diversiteit zijn zeer verscheiden. Wij willen onze doelstellingen bereiken
door bijvoorbeeld:
•
•
•
•
•
Het gratis aanbieden van een sociale tolk- en vertaalservice voor niet-courante talen, waar diensten,
voorzieningen en instellingen (geen individuen!) een beroep kunnen doen op sociaal tolken en vertalers
om hun hulp-/dienstverlening aan anderstaligen te optimaliseren;
Het ondersteunen van interculturaliserings- en diversifiëringsprocessen binnen de dienst- en zorgverlening;
Het stimuleren van interculturele competenties in de beroepsopleidingen;
Het verbeteren van arbeidskansen voor kansengroepen;
Het helpen ontwikkelen van vormingen en methodieken inzake diversiteit.
Vanzelfsprekend doen wij dit alles in het kader van het integraal en inclusief provinciebeleid ter zake, waarbij
wij samenwerken met andere diensten binnen ons bestuur én met derden.
136
www.socialeplattegrondovl.be

Subsidie
Naast de eigen activiteiten wil het provinciebestuur ook elke instelling of organisatie aanmoedigen om
initiatieven op te zetten die kunnen leiden tot emancipatie en integratie van migranten, asielzoekers en
vluchtelingen, of die de interculturele verstandhouding en het respect voor diversiteit kunnen bevorderen.
Zo voorziet het provinciebestuur in een jaarlijkse toelage aan de integratiecentra (ODiCe en ING). Maar ook
andere initiatiefnemers kunnen bij het team Insluiting en Diversiteit ook terecht kan voor projectsubsidie.
Meer info:
David Talloen, 09 267 71 46, david.talloen@oost-vlaanderen.be
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’, daarna voor ‘Gelijke kansen’, waarna je kan
kiezen tussen ‘Diversiteit’, ‘Etnisch-culturele minderheden’, …
137
137
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
8. Ouderen
138
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Woonmogelijkheden voor ouderen
Marc Vanderbeken, directeur Woon en zorgcentrum Heilig Hart
Als men de dag van vandaag over oud worden spreekt dan denkt men vooral aan leven en gezondheid of
wonen en zorg. Beiden zijn onafwendbaar aan elkaar verbonden. De nood aan zorg bepaalt vaak waar en
hoe de oudere woont en leeft.
Mensen worden ouder. Elk jaar stijgt de levensverwachting met een seizoen van 3 maand. Het is vooral
de groep hoogbejaarden die heel snel toeneemt. Men heeft uitgerekend dat er in 2050 ongeveer 3 keer
zoveel tachtig - jarigen en tien keer zoveel honderd - jarigen zullen zijn als vandaag. Wij zien ook dat
zorgbehoefte toeneemt met de leeftijd. Wel is het zo dat er geen lineaire correlatie is tussen leeftijd en
zorg, toch moeten we ervan uitgaan dat ouderenzorg, zowel thuis als residentieel, in een pijlsnelle lift zit.
Missie en opdrachten
Ouderenzorg is erop gericht mensen van hoge leeftijd bij te staan in al zijn aspecten: fysisch, mentaal en
sociaal. Ouderenzorg moet erop gericht zijn de oudere in al zijn/haar waardigheid te laten leven, autonoom te
laten functioneren daar te ondersteunen daar waar nodig.
Waardigheid betekent hier ook streven om zo lang mogelijk in het vertrouwde milieu te laten wonen, leven
en functioneren met alle bijstand van de thuiszorg tot de grenzen van de redelijkheid bereikt zijn. De oudere
moet naadloos kunnen toeleiden naar de meest passende residentiële setting.
Bij een naderend levenseinde moet de oudere ondersteund worden zowel thuis, als residentieel.
Beknopte historiek
De historiek van de ouderenzorg is zomaar niet onmiddellijk te vatten. Zolang er mensen bestaan, zal voor
mensen worden zorg gedragen, ook als zijn ze al dan niet oud.
Toch nemen we evoluties waar. Daarnaast zijn er tussen mensen culturele verschillen. Ouderenzorg zal daardoor
ook in belangrijke mate worden bepaald. Ook de plaats die de oudere inneemt in een maatschappijbeeld
valt niet te verwaarlozen.
In sommige culturen neemt de oudere een belangrijke plaats aar in een gemeenschap. Ouderenzorg zal daar
anders evolueren dan pakweg in een louter West-Europese context.
Vroeger tot rond de helft van vorige eeuw was het de regel dat ouders door de kinderen in huis werden
genomen. Dit waren dan ook gezinnen waar de vrouw des huizes het huishouden op zich nam en de centrale
rol speelde in de opvoeding van meerdere kinderen. Onderdak bieden aan en zorg voor de ouders waren dan
ook vanzelfsprekend.
Door de verandering van het maatschappijbeeld, waarbij de vrouw een prominente plaats inneemt in het
beroepsleven, en de evolutie naar meer consumptie zijn meer en meer tweeverdieners in een gezin gaan
ontstaan. Het is daardoor minder vanzelfsprekend dat een ouder nog bij één van de kinderen kan worden
opgevangen.
Vooral daardoor denk ik dat de vraag en de evolutie van de thuiszorg een grote toename heeft gekend.
Steeds willen mensen nog zo lang mogelijk thuis wonen en leven.
Rekenen we daarbij nog eens de toename van de kennis van de geriatrie en het snel toenemend aantal
ouderen, dan is een verklaring snel gevonden.
139
139
www.desocialekaart.be

Een prominente plaats in het gegeven is ook het afnemen van het aantal kinderen per gezin en het ontstaan
van meer en meer éénoudergezinnen. Het aantal kinderen dat voor de ouders zal kunnen zorgen, of de
mantelzorg neemt snel af. De vraag naar residentiële opvang neemt daardoor fel toe.
Ik zie ook een grote evolutie ontstaan in de residentiële ouderenzorg.
De eerste helft van vorige eeuw waren er ook rusthuizen, al noemde men dit toen anders. Het waren verblijfplaatsen
van vooral gefortuneerde oudere dames die zich in de watten lieten leggen. Overdag waren die vaak
niet in het rusthuis aanwezig en zorg was dan ook eerder beperkt.
Door het toenemen van de levensduur en de daaraan gekoppelde zorgnood zijn deze rusthuizen geëvolueerd
naar verzorgingsinstellingen waar men bovendien kon verblijven. Deze verzorgingsinstellingen waren wel
eens ziekenhuisdiensten: de V-diensten. Omwille van de betaalbaarheid door de overheid zijn deze diensten
geëvolueerd naar RVT-instellingen.
Tot midden de jaren ‘80 was residentiële ouderenzorg beperkt tot de zorg voor het fysische lichaam. Deze
zorg werd sterk gemedicaliseerd. De rusthuizen waren tot op dat moment vaak kopieën van de vroegere
V-diensten.
Sindsdien is men aan nadenken over het welzijnsaspect in deze voorzieningen en is er daardoor een nieuwe
evolutie ontstaan: men ging nu er ook echt ‘wonen’.
Zowel literatuur, overtuiging van de sector, als de overheid hebben de residentiële ouderenzorg op een hoger
niveau getild.
Door het toenemend aantal ouderen zag men ook het toenemend aantal dementerende ouderen. Recent heeft
men ook oog voor jongdementerende mensen. Er ontstaan nieuwe zorgvormen die uitgaan van de overtuiging
dat deze mensen best opgevangen worden in kleine leefgemeenschappen. Zo zien we het ontstaan van zorgboerderijen,
de Cantous in Wallonië, en zo meer.
Men besteedt nu ook aandacht aan specifieke doelgroepen zoals comapatiënten. Weet wel dat hierbij niet
zozeer de woonfunctie primeert, dan wel de opvang van vaak jongere familieleden.
De residentiële zorg is geëvolueerd van rust- en verzorgingstehuizen naar Woon- en zorgcentra. Deze laatste
groep beklemtoont niet alleen het belang van de woonfunctie, maar heeft ook aandacht voor het organiseren
van thuiszorgondersteunende diensten zoals centra voor kortverblijf, serviceflats (assistentiewoningen), en
dagverzorgingscentra.
De laatste jaren is men ook meer en meer aandacht gaan besteden aan de mensen, vaak ouderen in hun
laatste levensfase.
Het begrip ‘stervensbegeleiding’ is de laatste 15 jaar geëvolueerd naar het domein van de palliatieve zorg, dit
zowel in de thuisomgeving, de residentiële ouderzorg, als in de ziekenhuizen.
Actoren en regelgevend kader
Het spreekt voor zich dat er ontzettend veel actoren in de zorg voor ouderen optreden. Hier wil ik mij
beperken tot een opsomming die nooit volledig kan zijn:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Huisartsen;
Regionale en lokale dienstencentra;
Thuiszorgdiensten voor gezinszorg;
Diensten voor thuisverpleegkundigen;
Zelfstandige verpleegkundigen;
Kinesisten;
Ergotherapeuten;
Diëtisten;
Logopedisten;
Verschillende centra voor sociaal werk;
140
www.socialeplattegrondovl.be

•
•
•
•
•
•
•
Mutualiteiten;
OCMW’s;
Vrijwilligersorganisaties;
Ziekenhuizen;
Hersteloorden;
Woon- en zorgcentra;
…
Laat ons hier vooraf duidelijk zijn: het regelgevend kader is bijzonder ingewikkeld omwille van de verschillende
bevoegdheden. Kort komt het hier op neer:
•
•
•
Erkenningen zijn vaak regionale bevoegdheden;
Financiering kan zowel regionaal, als federale materie zijn. Ook lokale overheden kunnen bepalend zijn in
de financiering; bijv. de OCMW’s in de financiering van de openbare rusthuizen;
Daarnaast hebben we ook heel wat toenemende regelgeving inzake milieu, sociale wetgeving, … .
Administratieve Vereenvoudiging en eenduidigheid is verder en verder van ons verwijderd.
Structurering van de sector
Heel recent werd het nieuwe Woonzorgdecreet ontwikkeld. Alhoewel tot op de dag van vandaag nog niet alle
uitvoeringsbesluiten gekend zijn, merken we toch een nieuwe benadering van het wonen en zorgen voor
ouderen.
Ik hou er niet van om de sector in vakjes onder te verdelen. Toch doe ik hier toch een poging met alleen de
bedoeling een overzicht van de sector te geven.
• Thuiszorg:
De thuiszorg omvat een aanbod van diensten voor die mensen die in de thuissituatie ondersteuning
behoeven.
Alhoewel iedereen autonomie voorstaat en de mensen uit de directe mantelzorgomgeving deze
ondersteuning laat bieden, is er vaak complementaire thuiszorghulp noodzakelijk.
De centrale positie wordt hier heel vaak ingenomen door de sociale diensten van de mutualiteiten die
vaak hun aangesloten diensten zullen aanbieden.
Ook hier kunnen verschillende diensten optreden. Deze diensten werden reeds hoger opgenoemd bij de
actoren.
Niet zo nieuw maar toch vrij recent kwam het systeem van de dienstencheques op gang. Meer en meer
mensen, maar niet alleen ouderen, maken van hiervan gebruik.
Een positieve beweging die op gang kwam was de coördinatie van de verschillende actoren die bij de
oudere thuis hun opwachting maken. Ook hier kan de zorgcoördinatie van de mutualiteiten een centrale
rol vervullen en bereikt men zorg met afstemming.
• Thuiszorgondersteunende zorg:
•
De rol van de dienstencentra:
•
•
De lokale dienstcentra zijn gekende voorzieningen, waar de gebruiker terecht kan voor vorming,
ontspanning en hygiënische zorg.
Met het nieuw woonzorgdecreet wil de rol van deze organisaties uitbreiden. Zo wil men zich ook
richten op de activiteiten die te maken hebben met technologie en woningaanpassing.
141
141
www.desocialekaart.be

Zoals hoger aangehaald biedt de nieuwe formule van de woon- en zorgcentra thuiszorgondersteunende diensten
aan:
• Reeds jaren kennen we de serviceflats waar mensen op zoek gaan naar een veilige woonvorm met
vooruitzicht van zorg, die meestal geboden wordt door de thuiszorgdiensten. Recent is ook in het nieuwe
woonzorgdecreet het begrip ‘assistentiewoning’ ingevoerd. Hopelijk is dit een vervaging van de barrière
thuiszorg - residentiële zorg met de bedoeling in deze woningen te streven naar levensbestendig wonen.
Dit moet nog worden uitgeklaard.
• Er zijn de centra voor kortverblijf. Deze centra bieden de mogelijkheid om gedurende een beperkte
periode een oudere er te laten verblijven. Dit zou best eens kunnen om een mantelzorger gedurende een
tijd te ontlasten, of om een tussenschakel te zijn tussen het ziekenhuisverblijf en de thuissituatie en dit
eerder voor chronische zorgsituaties.
• Centra voor kortverblijf fungeren nu ongewild en onbedoeld als wachtplaatsen voor een residentiële
opvang. Mensen kunnen zoals geciteerd voor een beperkte tijd in het centrum verdwijnen. Ze worden
vaak gebruikt om mensen na een ziekenhuisverblijf in de wachtkamer te plaatsen met de hoop om een
mogelijkheid voor residentiële opvang. Hierbij maken we vaak kennis met schrijnende situaties.
• We maken ook kennis met de dagverzorgingscentra.
Ook hier ondersteunen deze centra de mantelzorger door op een eerder systematisch dagbasis
ondersteuning te bieden gedurende de dag.
• Nieuwe zorg is nachtzorg. Dit is een beperkt aanbod dat zich nog beweegt in een nog eerder experimenteel
kader. Deze zorg kan een belangrijke ondersteuning zijn van de mantelzorger, omdat thuiszorg
daar vaak zijn beperkingen heeft, waardoor de redelijkheid van thuiszorg zijn grenzen ontmoet. De
ziekenfondsen hebben erop aangedrongen om de Centra voor herstelverblijf in het woonzorgdecreet op te
nemen en om zo een Vlaams wettelijk kader te verkrijgen. Dit verblijf is gericht op een revaliderend kortverblijf;
Deze mensen worden na een langdurige onderbreking van de normale activiteiten begeleid op
terug zelfstandig functioneren in de thuissituatie.
•
•
Een nieuwe alternatieve zorgvorm werd ook ingeschreven in het nieuwe woonzorgdecreet. Het betreft de
Dienst voor gastopvang. Deze zorgvorm beoogt dat een persoon langer in zijn thuissituatie kan blijven
door tijdelijke opvang overdag, ’s nachts of gedurende een korte periode.
De aandacht gaat hier vooral uit naar die personen die weinig of geen contact hebben en eenzaam zijn.
Hierbij worden ook de zorgboerderijen gerekend waar men van uitgaat dat dit zich voor personen met
lichte en matige dementie.
Residentiële zorg
• : Reeds hoger werd de residentiële zorg uitgebreid toegelicht. Een kanttekening moet
evenwel we nog maken. Woon- en zorgcentra willen ook de woon- en leefomgeving benadrukken. Hier
zijn evenwel voorwaarden aan verbonden: de minimale vereisten moeten er zijn om zich in een min of
meer normale leefomgeving te begeven. Daarin speelt de infrastructuur uiteraard een belangrijk rol:
privacy, voldoende bewegingsruimte, licht, comfort, ... .
Vergeten we echter ook niet het sociale component. Mensen moeten zich sociaal kunnen bewegen:
voldoende met vrienden en familie kunnen omgaan, voldoende naar buiten kunnen komen, maar ook
een aangenaam nieuw sociaal netwerk kunnen uitbouwen in de nieuwe leefomgeving.
Dit betekent dat er in een residentiële setting ook mensen moeten wonen die van dit netwerk deel
kunnen uitmaken. Louter zwaar zorgenbehoevende mensen en dementerende ouderen kunnen dit helaas
niet. Vandaar pleit ik om toch een gezonde mix aan te houden met uiteraard vooral mensen met een
hoog zorgprofiel, maar ook mensen toe te laten die én er komen wonen omwille van hun zorgnood én die
mensen die residentiële opvang om een redelijke reden behoeven, los van de administratief vastgelegde
criteria van zorg.
We ervaren een sterke indeling in vakjes met mensen van de overheid die met budgetten omgaan.
142
www.socialeplattegrondovl.be

•
Ziekenhuisverblijf: Wij weten met zijn allen dat een ziekenhuisopname belangrijk dan zijn voor de
zorg voor ouderen. Laat ons dit wel plaatsen in een acute context. Veel te vaak zien we dat een
ziekenhuisopname wordt ingeleid om een niet medische zorgsituatie waar niet kan op ingespeeld worden,
te omzeilen.
Mensen worden er opgenomen, verblijven er onterecht en vaak veel te lang om uiteindelijk toch naar huis
te moeten, of via kortverblijf in een residentiële setting terecht te komen. Dit zijn ook vaak schrijnende
situaties die mensen op hoge leeftijd niet verdienen.
Afstemming en samenwerking
Meer en meer dringt afstemming en samenwerking zich op. We zien om allerlei redenen samenwerkingsvormen
ontstaan in de groep van de actoren onderling. Zo zijn er samenwerkingsverbanden in de residentiële
ouderenzorg om reden van efficiëntie en inzet van gemeenschappelijke middelen. Deze verbanden ontstonden
vroeger reeds bij organisaties van dezelfde origine (congregatie met verschillende rusthuizen), maar bereiken
nu ook organisaties die ontstaan zijn los van elkaar. Deze vormen van samenwerking zijn nog pril, maar
zullen in de toekomst ongetwijfeld toenemen.
Men ziet in andere samenwerkingsvormen echter ook het belang van de gebruiker. Samenwerkingvormen
tussen organisaties van thuiszorg en residentiële zorg vormen zich en zijn er onder meer op gericht naadloos
de overgang tussen zorgsystemen mogelijk te maken of om potentiële gebruikers van zorgsystemen te
ondersteunen.
Als voorbeeld hierbij nemen we één van de ZP3-proefprojecten die door de federale overheid werden
uitgewerkt als alternatieve zorgvorm: zorgenbehoevende ouderen worden in een samenwerkingsverband
tussen thuiszorgactoren en actoren van woon- en zorgcentra ondersteund om langer in de thuissituatie te
kunnen verblijven. De overheid mobiliseert hiervoor tijdelijk financiële middelen.
Zorgactoren stemmen ook af voor het oprichten van zorgvormen, zoals kortverblijf, en dagverzorging. Deze
afstemming is wel geregeld via programmatienormen.
Een recente beweging is ook ontstaan door de ontwikkeling van de nieuwe SEL - structuren. Deze beweging
overstijgt eigenlijk wel de ouderenzorg, maar deze maakt er toch deel van uit.
Vroeger bestonden reeds door overheid ondersteunde samenwerkingsinitiatieven in de thuiszorg: de SIT’s
(Samenwerkingsinitiatieven Thuiszorg). Door een recente aanpassing van de regelgeving is dit verruimde
naar SEL’s (samenwerkinginitiatieven eerste lijnszorg). Bij deze samenwerkingsinitiatieven worden ook de
woon- en zorgcentra als verplichte partner betrokken.
In het nieuwe Woonzorgdecreet werd nu ook het begrip ‘woonzorgnetwerk’ ingeschreven. Ook hier krijgen we
door de overheid gestuurde samenwerkingsvormen.
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
Het is heel duidelijk dat er zich een tendens naar samenwerking aan het ontwikkelen is. Deze tendens wordt
gestimuleerd en deels gestuurd door de overheid. Wel zien we hierbij nog een belemmering door de verzuiling
van onze zorgsystemen.
Overstijgen van deze verzuiling zal soms wel nodig zijn als voorwaarde voor een goede samenwerking.
Mensen worden ouder. Zorg voor ouderen zal toenemen vooral de professionele zorg. Daarbij kom direct
de betaalbaarheid om de hoek kijken. Het zal echt een uitdaging zijn kwaliteitsvolle zorg met voldoende
middelen aan de maatschappij te kunnen aanbieden.
De groep mensen van buitenlandse origine neemt snel toe. Alhoewel deze groep zich vooral concentreren op
de grootsteden, moeten we ons ook voorbereiden om met deze mensen, hun taal en hun cultuur om te gaan.
Zorg in het algemeen en dus ook ouderenzorg is een arbeidsintensieve aangelegenheid.
143
143
www.desocialekaart.be

Velen stellen zich de vraag of men, los van de betaalbaarheid, voldoende personele middelen beschikbaar zal
kunnen stellen om kwalitatieve zorg aan te reiken. Nu reeds stellen zich problemen. De overheid en werkgevers
hebben via sociale akkoorden bereikt dat sectoren ongeveer op elkaar afgestemd raakten. De meest
kapitaalkrachtige sectoren en aanbieders van zorg trekken nu reeds medewerkers aan door het aanbieden
van bijkomende voordelen.
144
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en eerstelijnsgezondheidszorg,
residentiële zorg en thuiszorg
De provincie heeft bijzondere aandacht voor de eerstelijnsgezondheidszorg, de residentiële zorg en
de thuiszorg door middel van een eigen provinciaal impulsbeleid, door netwerkvorming, door het mee
ondersteunen van het Vlaams zorgbeleid en door een signaalfunctie op te nemen tegenover de hogere
overheden.
Team Zorg
Bij de herstructurering van de directie welzijn en gezondheid werd het genoemde beleid ingebed in het team
zorg binnen de dienst preventie, hulpverlening en zorg.
Doelstellingen
•
•
•
•
•
Labo- en impulsfunctie voor nieuwe en vernieuwende zorginitiatieven en dit aan de hand van prioriteiten
met overeenkomsten tussen de betrokken partners en het provinciebestuur;
Bovenlokale netwerkvorming, afstemming, samenwerking organiseren zowel sectoraal als intersectoraal.
Dit gebeurt aan de hand van allerlei provinciaal overleg;
Het Vlaams zorgbeleid mee helpen ondersteunen;
Signaalfunctie naar de Vlaamse en Federale overheid;
De nodige planningsinstrumenten mee helpen ontwikkelen voor publieke en private partners (zoals het
ouderencahier, het gemeentelijk ouderenbehoeftenonderzoek, …).
Acties
De acties zijn zeer verscheiden. Het gaat grosso modo om uitvoering van afgesproken overeenkomsten, zowel
sectoraal als intersectoraal, het verlenen van provinciale middelen om de gestelde doelstellingen uit te voeren
en het aanbieden van overleg daar waar nodig en in functie van beheersbare en naadloze zorg.
Enkele voorbeelden van acties:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
We organiseren bijkomende begeleiding en een consultfunctie geestelijke gezondheidszorg in de thuiszorg
voor ouderen en dit in samenwerking met de centra geestelijke gezondheidszorg;
We organiseren afstemmingsoverleg tussen de gezinszorg en de sector personen met een handicap;
We leggen verbinding tussen mobiliteit en zorg: bijv. het vervoer dagcentra;
We leggen de verbinding tussen wonen en zorg: bijv. de woonzorgnetwerken; de begeleiding van de
woningaanpassing in de thuiszorg;
We hebben systematisch overleg met de dagcentra, de kortverblijven, de lokale dienstencentra, de SEL’s,
de diensten gezinszorg, de woonzorgcentra, de mutualiteiten en met diverse andere actoren binnen de
aangegane overeenkomsten;
We geven impulsen voor nachtzorg, nachtoppas, nachtopvang;
We ondersteunen concreet de mantelzorg door de mantelzorgpremie;
We werken mee aan beeldvorming van zorgberoepen, woonzorgcentra, kortverblijven en dagcentra, … ;
We bevorderen de sociale cohesie van ouderen in samenwerking met de lokale dienstencentra;
We helpen mee aan de ontwikkeling van diverse digitale systemen als daar zijn het elektronisch zorgplan,
kortverblijfonline, registratie psychiatrische thuiszorg, registratie lokale dienstencentra, ... ;
We ondersteunen het multi-disciplinair overleg in de thuiszorg;
We ondersteunen samenwerkingsvormen residentiële zorg en thuiszorg;
We co-financieren de diensten gezinszorg, met echter aandacht voor provinciale accenten;
145
145
www.desocialekaart.be

•
•
We helpen mee aan de bevordering van de zelfredzaamheid door het ondersteunen van het netwerk
ambulante ergotherapie thuiszorg;
We ondersteunen de werkzaamheid van het platform zelfzorg Oost-Vlaanderen.
Subsidies, premies
•
•
De provinciale mantelzorgpremie;
Subsidies voor de bovengenoemde acties.
Meer info
Frans Meyfroodt, 09 267 75 46, frans.meyfroodt@oost-vlaanderen.be
Marleen De Wispelaere 09 267 75 09, marleen.de.wispelaere@oost-vlaanderen.be (mantelzorgpremie en
kortverblijfonline)
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.oost-vlaanderen.be, kies daar voor ‘Welzijn & Gezondheid’ en daarna voor ‘Zorg’
146
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
9. Personen met een Handicap
(VAPH)
147
147
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Voorzieningen voor personen met een handicap
Sector ‘Multi-disciplinaire teams’ (MDT’s)
Vera Florus, Bond Moyson Oost-Vlaanderen
Missie en opdrachten
Opmaak van aanvraagdossier voor Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). Het
VAPH vergoedt gemaakte meerkosten door een persoon met een handicap voor aankoop van hulpmiddelen en
aanpassingen aan woning en wagen, voor bijstand door doventolken (samen IMB) en voor het aanwerven van
persoonlijke assistenten (PAB). IMB staat voor Individuele Materiële Bijstand. PAB staat voor Persoonlijkeassistentiebudget.
Het VAPH neemt daarnaast ook de kosten op zich van begeleiding van personen met een
handicap door ambulante diensten of van hun opvang in een voorziening (ZORG).
De opmaak van een aanvraagdossier of multidisciplinair verslag (MDV), gebeurt door een multidisciplinair
team (MDT). Een multidisciplinair team is een organisatie uit het sociale en gezondheidswerkveld, dat hiervoor
expliciet erkend is door het VAPH. De basissamenstelling van een MDT is een dokter, een psycholoog en
een maatschappelijk assistent. Het MDT motiveert in het MDV dat de persoon met een handicap tot de doelgroep
van het VAPH behoort (voldoet aan de definitie van handicap). Het MDT motiveert in het MDV ook de
noodzaak van de voorgestelde oplossing. Er worden bijkomende specifieke eisen gesteld qua samenstelling
MDT en inhoud dossier, naargelang de soort aanvraag (IMB, PAB, ZORG). Een persoon met een handicap
moet zich voor een eerste aanvraag vóór de leeftijd van 65 jaar tot het VAPH wenden, via het MDT.
Beknopte historiek
1991-1992: ontstaan Vlaams Fonds (staatshervorming jaren 80: overname taken en bevoegdheden van
Rijksfonds voor Sociale Reclassering van Minder-Validen en Fonds 81).
2006: herstructurering Vlaamse overheid Beter Bestuurlijk Beleid: Vlaams Fonds wordt een Intern Verzelfstandigd
Agentschap en heet voortaan VAPH, WERK gaat naar VDAB (individugerichte tewerkstellingsbevorderende
maatregelen) en naar Subsidieagentschap voor Werk en Sociale Economie (beschutte werkplaatsen),
Inspectie is overgeheveld naar apart agentschap Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin.
Actoren/instituties en regelgevend kader
Erkend door Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap. BVR 24 juli 1991 betr de inschrijving
bij het Vlaams Fonds (VAPH) - B.S. 29.10.1991, Err. 13.02.1992. BVR 31 maart 2006 betr het Departement
Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, betr de inwerkingtreding van regelgeving tot oprichting van
agentschappen in het beleidsdomein W, V en G en betr de wijziging van regelgeving mbt dat beleidsdomein -
B.S. 31.05.2006.
De meeste MDT’s waren vóór hun erkenning door het VAPH, reeds werkzaam in sociale en gezondheidssector
en vandaar ook gehouden aan specifiek eigen wetgeving.
148
www.socialeplattegrondovl.be

Structurering van de sector/subsector
MDT’s erkend door het VAPH, zijn onder te verdelen in: centra voor leerlingenbegeleiding (CLB’s), diensten
maatschappelijk werk van de ziekenfondsen (DMW’s), centra geestelijke gezondheidszorg (CGGZ),
revalidatiediensten (Reva), adviescentra beroepskeuze, observatie- en behandelingscentra personen met een
handicap (OBC’s), observatiecentra bijzondere jeugdzorg (OBJ), centra voor ontwikkelingsstoornissen (COS),
kinderpsychiatrische ziekenhuisdiensten (K-diensten).
Doelgroep(en)
Algemeen vanuit regelgeving VAPH: Iedere persoon wiens kansen tot participatie aan het sociale leven langdurig
en ernstig beperkt zijn door een samenspel tussen verstandelijke, psychische, lichamelijke of zintuiglijke
functiestoornissen en andere persoonlijke en externe factoren.
De persoon met een handicap moet voor zijn eerste aanvraag jonger zijn dan 65 jaar. Eens ingeschreven bij
het VAPH, kan hij na de leeftijd van 65 jaar verder beroep doen op dienstverlening van het VAPH, voor zover
dit in verband kan gebracht worden met de aandoening(en) die hij had vóór de leeftijd van 65 jaar. Specifieke
doelgroepen verschillend naargelang MDT.
Werking
De opmaak van een dossier begint met een aanvraagformulier (A001), aangevuld met een multidisciplinair
verslag (A002 of MDV). Inhoud dossier: voorstel van indicatiestelling, nl. het antwoord op de
ondersteuningsnood van de persoon met een handicap gebaseerd op zijn noden, wensen, mogelijkheden en
beperkingen. Dit wordt volledig in het dossier beschreven en aangetoond met geobjectiveerde gegevens zoals
verslagen van medische specialisten, IQ- en OQ-gegevens, handelingsplan huidige begeleidingsdiensten,…. Er
wordt gewerkt met respect voor en in samenspraak met de persoon met een handicap, rekening houdend met
zijn tempo in het aanvaardingsproces. MDT’s zijn erkend voor de opmaak van bepaalde dossiers gericht naar
bepaalde doelgroepen. Mogelijke erkenningen zijn IMB, ZORG, PAB, kinderen, volwassenen. Daarnaast zijn er
ook MDT’s die erkend zijn door het VAPH als RIZIV-team, in het kader van de bijzondere procedure van het
RIZIV voor de aanvraag van een mobiliteitshulpmiddel. Het RIZIV-team maakt hiervoor het multidisciplinair
functioneringsrapport op.
Afstemming en samenwerking
Om een antwoord te geven op de nood in het domein zorg, is er het geheel van zorgregie, georganiseerd
door het VAPH en de provinciale actoren. Zorgregie behelst: zorgvraagregistratie, zorgbemiddeling, zorgafstemming
en zorgplanning. MDT’s zijn hierin vertegenwoordigd als ‘verwijzers’.
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
Zorgregie biedt geen directe oplossing voor de schaarste. Lopende reorganisatie VAPH. Wijziging van de minimale
kwaliteitseisen opgelegd aan MDT’s, door het VAPH. Financiering van de MDT’s.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
http://www.vaph.be
Verwijzersplatform vzw
149
149
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector Hulpverlening VAPH - meerderjarigen
Lut Van de Vijver, Directrice vzw Emiliani
Missie en opdrachten
Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) wil de participatie, integratie en gelijkheid
van kansen van personen met een handicap bevorderen in alle domeinen van het maatschappelijk leven. Het
doel is dat zij de grootst mogelijke autonomie en levenskwaliteit bereiken.
Het VAPH subsidieert hiertoe diensten, voorzieningen en personen met een handicap op verschillende
domeinen:
• Diensten en voorzieningen:
het VAPH subsidieert de diensten en voorzieningen die zorg verlenen aan
personen met een handicap door begeleiding of opvang.
• Hulpmiddelen en aanpassingen:
om zijn dagelijks leven beter te organiseren kan een persoon met
een handicap een tussenkomst krijgen voor een hulpmiddel of een aanpassing aan zijn woning of wagen.
• Persoonlijke-assistentiebudget:
personen met een handicap die liever thuis willen blijven
wonen, kunnen een persoonlijke-assistentiebudget aanvragen. Met dit budget kunnen zij assistenten in
dienst nemen.
Beknopte historiek
Tot 1980 behoorde de hele welzijnszorg tot de bevoegdheid van de nationale (nu federale) overheid. De zorg
voor personen met een handicap was over drie departementen of parastatalen verspreid:
• Het Ministerie van Sociale Voorzorg:
dat ministerie stond in voor het ’inkomen’ van personen met een
handicap.
• Het Rijksfonds voor de Sociale Reclassering van de Minder-Validen:
dat fonds liet zich in met de
tewerkstelling van personen met een handicap.
• Het Fonds voor Medische, Sociale en Pedagogische Hulp aan Gehandicapten (Fonds 81) :
dat fonds stond in voor opvang, behandeling en begeleiding via de residentiële, semi-residentiële en
ambulante voorzieningen.
De Vlaamse Gemeenschap maakte van de staatshervorming in de jaren tachtig gebruik om de bevoegdheden
van het Rijksfonds en van het Fonds 81 samen te brengen in één Vlaams Fonds voor Sociale Integratie
van Personen met een Handicap (VFSIPH).
In 2006 vond de grootschalige herstructurering van de Vlaamse overheid Beter Bestuurlijk Beleid (BBB)
plaats. Die overheid bestaat voortaan uit 13 beleidsdomeinen. Hierdoor zijn er bevoegdheden verschoven.
Voor het Vlaams Fonds veranderde op 1 april 2006 wat volgt:
• Het Vlaams Fonds heet sinds dan officieel Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap
(VAPH).
• De sector Opleiding en Tewerkstelling is onttrokken aan de bevoegdheid van het Vlaams Fonds.
• De Inspectie voor de sector Zorg is overgeheveld naar het agentschap Inspectie Welzijn, Volksgezondheid
en Gezin.
• De dienst Investeringen is overgeheveld naar het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden
Aangelegenheden (VIPA).
150
www.socialeplattegrondovl.be

Actoren/instituties en regelgevend kader
•
•
•
•
•
•
•
Vlaams Agentschap voor personen met een handicap (VAPH), beleidsdomein departement Welzijn, Volksgezondheid
en Gezin;
Vlaamse Openbare Instelling;
Departement Onderwijs voor buitengewoon of geïntegreerd onderwijs of voor aanpassingen in het
gewoon onderwijs;
Departement Leefmilieu en Infrastructuur voor huisvestingsprojecten;
VDAB voor individugerichte tewerkstellingsbevorderende maatregelen en arbeidstrajectbegeleiding;
Vlaams Agentschap Werk en Sociale Economie voor beschutte werkplaatsen;
Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid (departement Sociale Zaken en Volksgezondheid): voor inkomensvervangende
en integratietegemoetkomingen.
Naast de genoemde zijn er nog heel wat andere instituties betrokken bij diverse maatregelen (bijv.. in functie
van verhoogde kinderbijslag, belastingvermindering …).
Structurering van de sector/subsector
In de sector maken we onderscheid voor ondersteuning in:
•
•
•
•
•
Wonen en opvang
Leren en werken
Vrije tijd
Mobiliteit
Hulpmiddelen
Op al deze domeinen is er ondersteuning mogelijk via erkende voorzieningen (zorg in natura) of via een
financieringsmechanisme rechtstreeks naar de cliënt (persoonlijk assistentiebudget, hulpmiddelenbudget,
persoonsgebonden budget).
• Voorzieningen bieden één of meerdere vormen van zorg, opvang en begeleiding: (semi) residentiële
zorg; ambulante zorg, logeren, kortverblijf, observatie en behandeling, pleegzorg;
• Persoonlijk assistentiebudget (tussen circa 8.900 en 41.300 euro): zelf iemand in dienst nemen;
• Hulpmiddelen:
tussenkomst in de kosten voor aanschaf van bijvoorbeeld aangepast meubilair, bredere
deuropeningen, bijstand van een tolk voor doven, een brailleleesregel, een spraaksynthesizer … ;
• Persoonsgebonden budget (momenteel enkel experimenteel): een budget dat het VAPH aan u
persoonlijk toekent om gedeeltelijk of volledig uw ondersteuning te organiseren en te financieren. Men
kan zelf beslissen welke ondersteuning waar en wanneer wordt ingekocht.
Doelgroep(en)
Personen met een handicap kunnen een beroep doen op het Vlaams Agentschap voor Personen met een
Handicap (VAPH). Het is niet altijd duidelijk wat er onder de term handicap verstaan wordt. Daarom hanteert
het VAPH steeds volgende definitie:
‘Elk langdurig en belangrijk participatieprobleem van een persoon dat te wijten is aan het samenspel
tussen functiestoornissen van mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke aard, beperkingen bij het
uitvoeren van activiteiten en persoonlijke en externe factoren.’
Deze definitie laat toe om de situatie van iedere persoon die zich wil inschrijven apart te bekijken. Als een
persoon aan deze definitie beantwoordt, kan hij of zij zich inschrijven bij het VAPH (zie verder).
151
151
www.desocialekaart.be

Werking
• Inschrijving in het VAPH:
•
•
Aanvraagformulier (A001)
Multidisciplinair verslag (A002)
Uw dossier wordt voorgelegd aan de Provinciale Evaluatiecommissie (PEC). Deze commissie bestaat
ondermeer uit een psycholoog, een pedagoog, een jurist, een arts, een maatschappelijk werker en een
ervaringsdeskundige. Binnen de drie maanden na uw aanvraag brengt het VAPH u op de hoogte van de
beslissing en op welke diensten u een beroep kan doen of hoe groot het bedrag van de goedgekeurde
tegemoetkoming is.
• Centrale registratie van de zorgvragen (CRZ) : het is niet omdat u een goedkeuring heeft ontvangen
dat u onmiddellijk kunt worden geholpen. Uw vraag naar ondersteuning en/of opvang wordt geregistreerd
door een contactpersoon op een centrale registratielijst (vroeger ook wel eens ‘wachtlijst’ genoemd).
Erkende voorzieningen dienen zich op deze lijsten te baseren om nieuwe cliënten op te nemen. De
wachttijd is erg verschillend en afhankelijk van de precieze vraag, de aanwezige capaciteit bij de voorzieningen
en het aantal wachtenden.
• Aanbod via voorzieningen kan worden ingedeeld in:
• Logeren:
soms kan de zorg voor uw thuiswonende zoon/dochter, broer/zus even te zwaar worden
en wilt u wat op adem komen. Op dat ogenblik kan u uw zoon of dochter laten ’gaan logeren’ in een
tehuis niet-werkenden met logeeraanbod.
• Kortverblijf:
soms kunnen u en uw gezin gedurende een korte periode, door welke omstandigheden
ook (bijvoorbeeld een crisisperiode), niet voor uw zoon/dochter, broer/zus zorgen. Het kan dan
aangewezen zijn dat uw zoon of dochter tijdelijk ergens anders zou verblijven.
• Begeleid werken:
u werkt onder begeleiding van het dagcentrum deeltijds, zonder verloning of
arbeidscontract, in een sociale voorziening of een culturele organisatie, bij een particulier of in een
bedrijf.
Begeleid werken sluit meer aan bij het gewone leven dan de atelierwerking in een dagcentrum.
Bovendien is de waaier aan mogelijkheden groter en is het werk aangepast aan uw
arbeidsmogelijkheden. U verzorgt bijvoorbeeld de koffiebedeling in een rusthuis, u rangschikt de
boeken in een bibliotheek of u helpt bij een boer, een bakker of een beenhouwer.
• Dagcentrum:
is werken op de gewone arbeidsmarkt of in een beschutte werkplaats voor u te zwaar,
maar zoekt u toch een zinvolle dagactiviteit, dan is een dagcentrum misschien iets voor u. In een
dagcentrum kunt u terecht voor activiteiten als atelierwerking (ambachtelijke creaties, knutselen
…), tuinbouw of semi-industrieel werk. Daarnaast biedt een dagcentrum training of therapie aan op
diverse domeinen: kinesitherapie, logopedie, ergotherapie, zelfredzaamheidstraining, sociale vaardigheidstraining,
emotionele ondersteuning en ontwikkeling van arbeidsgerichte vaardigheden.
• Pleegzorg:
in sommige situaties kan de zorg te zwaar worden. Dan kunt u de opvang voor een
korte of lange periode toevertrouwen aan een pleeggezin. De pleegouders nemen de begeleiding
op zich. Via huisbezoeken krijgen zij hiervoor informatie, advies en ondersteuning van een erkende
pleeggezinnendienst.
• Wonen onder begeleiding van een particulier (WOP) : wonen onder begeleiding van een
particulier is een ambulante variant van pleegzorg. U woont dan zelfstandig, maar u krijgt daarbij
ondersteuning van een niet-professionele hulpverlener, meestal een vertrouwenspersoon uit de buurt,
een vriend(in) of een familielid.
• Thuisbegeleiding:
deze diensten richten zich tot gezinnen met een minder- of meerderjarig kind
met een motorische, een zintuiglijke of een verstandelijke handicap, of met autisme. De begeleiding
is gericht op de persoon met een beperking zelf en de pedagogische en psycho-sociale ondersteuning
van de ouders.
152
www.socialeplattegrondovl.be

• Begeleid wonen:
u woont in uw eigen huis of u hebt plannen daartoe. U hebt echter behoefte aan
enige ondersteuning omdat u zich niet volledig op eigen kracht in het sociale leven kunt inschakelen.
Dan kunt u een beroep doen op een dienst voor begeleid wonen.
• Zelfstandig wonen: u wilt zelfstandig leven maar u hebt hulp nodig bij de activiteiten van het
dagelijks leven (ADL). Dan kunt u een beroep doen op een dienst voor zelfstandig wonen.
• Beschermd wonen: u wilt zelfstandig wonen maar de begeleiding in begeleid wonen is voor u te
licht en die in een tehuis voor (niet-)werkenden te intensief. Dan kunt u een beroep doen op een
dienst voor beschermd wonen.
• Geïntegreerd wonen:
de begeleidingsvorm geïntegreerd wonen is in 2006 als project gestart in het
kader van de zorggradatie. Het is de zwaarste vorm van ambulante begeleiding, een soort beschermd
wonen-plus.
• U woont in een inclusief woonproject, dit wil zeggen in een gewone woonomgeving, in kleine
geïntegreerde woonunits. De voorziening staat in voor de zorg, de begeleiding en de eventuele
dagbesteding. De huisvesting is een realisatie van een sociale huisvestingsmaatschappij.
• Trajectbegeleiding:
hebt u het moeilijk om zelf inzicht te verkrijgen in de voor u aangewezen
soort(en) ondersteuning, al dan niet vanwege het VAPH? Of vindt u uw weg niet in het
ondersteuningsaanbod van het VAPH of van aanverwante diensten? Dan kan trajectbegeleiding iets
voor u zijn. De trajectbegeleiding omvat volgende aspecten: vraagverheldering, activering van het
sociaal netwerk voor een maximale inclusie, begeleiding bij de opmaak van een trajectplan, zoektocht
naar een gepast ondersteuningsaanbod, opvolging van het trajectplan.
• Tehuizen voor werkenden:
werkt u overdag, bijvoorbeeld in een beschutte werkplaats, en kunt u
niet bij uw ouders of alleen wonen, dan kunt u terecht in een tehuis voor werkenden. Een tehuis voor
werkenden biedt wel meer persoonlijke begeleiding aan dan verzorging. Voor diegenen die niet (meer)
kunnen werken, zoals werklozen en gepensioneerden, is er een dagbesteding voorzien.
• Tehuizen voor niet-werkenden (bezigheid/nursing) : bewoners van tehuizen voor
niet-werkenden worden, naargelang van de zwaarte van hun zorgnoden, ingedeeld in bezigheids- en
nursingscliënten. Bij nursingcliënten ligt de nadruk op de verzorging en de paramedische behandeling,
zoals kinesitherapie. Dikwijls gaat het om personen met een meervoudige handicap.
Bezigheidcliënten kunnen, onder persoonlijke begeleiding en naargelang van hun individuele
mogelijkheden, deelnemen aan arbeidsvervangende activiteiten of vaardigheidstrainingen.
• Aanbod via persoonlijk assistentiebudget:
misschien verkiest u thuis te blijven wonen in de plaats
van de stap naar een voorziening te zetten. Of verblijft u momenteel in een voorziening, maar wil u graag
uw eigen thuis.
Die keuze ligt echter niet zo voor de hand. Meestal hebt u immers hulp nodig als u op uw eentje thuis wil
(blijven) wonen. Hulp bij allerlei activiteiten uit het dagelijks leven. Het Persoonlijke-AssistentieBudget
(PAB) kan u in die zin een oplossing bieden. Het is een stap naar een zelfstandiger leven, naar meer
sociale integratie. Door middel van het PAB kan u immers niet alleen hulp krijgen om u aan te kleden, te
koken, te eten of op te ruimen, maar ook voor uw boodschappen, uw verplaatsingen of zelfs uw
uitstappen. Ook (ortho)(ped)agogische begeleiding en ondersteuning behoren tot de mogelijkheden.
• Ondersteuning via individuele materiële bijstand:
Hebt u in uw leefsituatie een aantal hulpmiddelen
nodig, zoals bijvoorbeeld een eetapparaat of een boodschappenwagen? Hebt u behoefte aan aangepast
meubilair, bredere deuropeningen of een aangepaste wagen? Zou u de bijstand van een tolk voor doven
en slechthorenden kunnen gebruiken, of hebt u nood aan een brailleleesregel of een spraaksynthesizer?
U kunt bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) terecht voor financiële tegemoetkomingen
voor dergelijke hulpmiddelen, aanpassingen of bijstand. In dit deel van deze site leest u
daar alles over.
•
•
Subsidiëring van erkende vrijetijdsorganisaties
Maatregelen in functie van mobiliteit
153
153
www.desocialekaart.be

Afstemming en samenwerking
•
•
•
•
•
•
•
Regionaal Overlegnetwerk Personen met een Handicap (ROG);
Algemene Vergadering Personen met een Handicap;
Stuurgroep ROG;
Platform Minderjarigen;
Platform Meerderjarigen;
Dagelijks Bestuur Meerderjarigen;
Werkgroep Zorgplanning.
Subregionaal overleg gehandicaptenzorg (subROG)
De SubROG’s van het Regionaal Welzijnsoverleg (RWO) worden door het ROG als extra overlegplatform
erkend en kunnen in het kader van de zorgregie geconsulteerd worden. Omgekeerd kunnen van hieruit
evoluties betreffende regionale, intersectorale of thematische evoluties aan de stuurgroep ROG gesignaleerd
worden.
De subROG’s worden georganiseerd per ankerpunt van het RWO.
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
•
•
•
Zorgvernieuwing
De zorgvernieuwing heeft tot doel de mogelijkheden van personen met een handicap te optimaliseren,
met het oog op een kwaliteitsvol leven, meer zelfbeschikking en een betere participatie in de samenleving.
De zorgvernieuwing wil de zorgaanbieders meer vrijheid bieden om zorg op maat te realiseren en
het aanbod beter te kunnen afstemmen op de vragen van de persoon met een handicap.
In de zorgvernieuwing wordt ingezet op:
• Preventie:
personen met een handicap moeten ondersteund worden bij de verduidelijking van hun
zorgvraag en de realisatie van hun ondersteuningsplan (het ‘voortraject’). Ook netwerkversterking
met behulp van person centered methodieken en meer thuisbegeleiding horen daarbij.
• Inclusie:
personen met een handicap moeten hierbij ondersteund worden. Handicapspecifieke
knowhow en draagvlak moeten worden overgebracht in de andere levensdomeinen zoals onderwijs,
werk, mobiliteit of huisvesting.
• Een basisfinancieringssysteem:
een transparanter en persoonsgebonden basisfinancieringssysteem
moet toelaten de ondersteuning vanuit de netwerken vraaggestuurd te betalen.
• Zorggarantie:
in de meest behartenswaardige situaties moet de zorg gegarandeerd zijn. Het VAPH
wil ook streven naar engagementen om andere ondersteuningvormen te financieren, al dan niet
vanuit het VAPH.
• Een gedereguleerd kader:
ket kader voor de zorgaanbieders moet gedereguleerd worden. Dit is
een belangrijke randvoorwaarde voor meer zorg op maat.
• Een zorgzame samenleving.
Zorgregie
De zorgvraag blijft stijgen
Alle indicatoren wijzen erop dat de zorgvraag zal blijven stijgen, wat duidelijk blijkt uit de meerjarenanalyse
van het VAPH. Tegen de actuele, moeilijke economische achtergrond betekent dit dat er meer vragen op het
VAPH afkomen dan de diensten en voorzieningen met hun huidige capaciteit aankunnen. Dat geldt overigens
ook voor het PAB. Het beleid zal dus ofwel nog meer prioriteiten moeten stellen, ofwel meer middelen
voorzien, of nog creatiever ondersteuningsvormen bedenken. Een optie voor dat laatste is proberen meer
te halen uit de bestaande middelen. Dit zou kunnen door bijvoorbeeld in te zetten op een betere preventie,
een goede persoonlijke toekomstplanning voor personen met een handicap, of meer thuisbegeleiding en
begeleid wonen.
154
www.socialeplattegrondovl.be

•
Zorgbemiddeling, knelpuntdossiers en zorgplanning
• Zorgbemiddeling:
de zorgbemiddeling is een van de sturende processen in de zorgregie. Dat proces
sluit aan op de noodzaak om prioriteiten te stellen en zal verder worden uitgebouwd. Het doel is
met de beschikbare middelen zoveel mogelijk personen een bij hun zorgvraag passend aanbod te
kunnen doen. Daarbij moeten de personen in de meest behartenswaardige situaties eerst worden
geholpen.
• Knelpuntdossiers:
na de registratie van een zorgvraag in de CRZ-databank start het
bemiddelingsproces tussen de contactpersoon en de voorzieningen met open plaatsen. Hierbij zijn
soms een aantal formele bemiddelingsvergaderingen nodig, met name voor die gevallen waarvoor
de normale in- en uitstroom niet blijkt te werken. In dergelijke vergaderingen kan de vraag van de
persoon met een handicap het statuut ‘knelpuntdossier’ krijgen, wat voorrang inhoudt op de wachtlijst.
Op die manier weten de voorzieningen wie prioritair naar een aanbod moet worden toegeleid.
De prioriteiten op de zorgbemiddelingsvergaderingen worden enerzijds bepaald door de urgentiecode,
die de dringendheid van een vraag weergeeft, en anderzijds door de contactpersoon. In de toekomst
moet de groep personen met de hoogste zorgnood nog beter kunnen gedefinieerd worden.
• Zorgplanning:
zorgbemiddeling is in hoge mate een intermenselijk proces. In de CRZ-databank staan
de zorgvragen geregistreerd en ook de open plaatsen in de voorzieningen. De contactpersoon geeft
de zorgvragers op die voor de open plaatsen in aanmerking komen. Dan gaan de contactpersoon, de
zorgvrager en de voorziening een dialoog aan om te bekijken of het aanbod past bij de vraag. Vanuit het
VAPH is er per provincie een coördinator zorgregie aanwezig op de zorgbemiddelings- en planningsvergaderingen.
De planningsvergaderingen hebben dan weer als doel de organisatie van de zorg te bekijken en
aan te geven waar de mogelijke accenten voor het uitbreidingsbeleid bij voorkeur moeten komen te
liggen.
• Noodsituaties:
•
•
Protocol: momenteel zijn er twee basiscriteria voor de prioriteitstelling: de urgentiecode en de
wachttijd. Die bieden echter geen oplossing voor personen die plots in een onvoorziene, uiterst
dringende situatie terechtkomen. Om aan die vragen tegemoet te komen, werd het ‘protocol noodsituatie’
ontwikkeld. Daarmee kunnen zorgvragers zes tot tien weken ondersteuning genieten, los van de
bestaande capaciteit van een dienst of voorziening. Die ondersteuning kan zowel ambulant zijn, semiresidentieel,
residentieel of een combinatie daarvan.
Persoonsvolgend budget: leidt de toekenning van de status ‘knelpuntdossier’ evenmin tot een
goede oplossing, dan kan sinds eind 2008 een persoonsvolgend budget (PVB) een uitweg bieden.
Zo’n budget laat toe tot oplossingen op maat van de zorgvraag te komen. Het PVB geldt zowel voor
knelpuntdossiers van langwachtenden als voor knelpuntdossiers die uit noodsituaties ontstaan.
• Persoonsgebonden budget:
sinds 1 september 2008 loopt bij het Vlaams Agentschap voor Personen
met een Handicap (VAPH) een tweejarig experiment met het Persoonsgebonden Budget (PGB). Het
VAPH schreef voor dat experiment mogelijke kandidaten aan uit de arrondissementen Halle-Vilvoorde en
Antwerpen. Uiteindelijk hebben er een 170-tal een budget toegewezen gekregen.
Een persoonsgebonden budget (PGB) is een budget dat het VAPH aan u persoonlijk toekent om
gedeeltelijk of volledig uw ondersteuning te organiseren en te financieren. U hebt daarbij een grote
keuzevrijheid en kunt zelf beslissen welke ondersteuning u waar en wanneer inkoopt. Zo kunt u een
beroep doen op zowel persoonlijke assistenten als op al dan niet door het VAPH erkende diensten en
voorzieningen.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.vaph.be
www.oost-vlaanderen.be
155
155
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Sector Personen met een handicap.
Thuisbegeleidingsdiensten personen met een handicap
Katrien Windey, directie De Tandem vzw
Missie en opdrachten
Gezinnen in de thuissituatie zo tijdig mogelijk opvangen en ondersteunen in de opvoeding van/het
samenleven met een kind, jongere of volwassene met een handicap.
Bij thuisbegeleiding voor kinderen is de begeleiding gericht op handicapspecifieke ontwikkelingsstimulatie
en op de pedagogische en psychosociale ondersteuning van de ouders.
Bij thuisbegeleiding voor de jongeren en volwassenen ligt de focus op het samenleven met een persoon
met een handicap, rekening houdend met zijn mogelijkheden en beperkingen. Onder bepaalde voorwaarden
kunnen ook zelfstandig wonende meerderjarigen met een handicap worden ondersteund. Thuisbegeleidingsdiensten
bieden deze ambulante ondersteuning door thuisbegeleiding, zorgconsulentschap in
kader van PAB (persoonlijk assistentiebudget) of trajectbegeleiding.
Beknopte historiek
•
•
•
•
•
Eind van de jaren ‘70 zijn in de verschillende Vlaamse provincies diensten voor thuisbegeleiding ontstaan.
vanuit verschillende invalshoeken met dezelfde doelstelling;
In 1988 eerste wetbesluit dat de werking van de thuisbegeleidingsdiensten officieel erkende;
Diensten groeiden gaandeweg vanuit vroegbegeleidingsdiensten naar thuisbegeleidingsdiensten;
Diensten kregen gaandeweg ook erkenning voor zorgconsulentschap en trajectbegeleiding.
Actoren/instituties en regelgevend kader
•
•
•
•
Vlaams Agentschap voor personen met een handicap (VAPH), beleidsdomein departement Welzijn, Volksgezondheid
en Gezin;
Besluit Vlaamse Regering 17.12.1996 betreffende de erkenning en subsidiering van
thuisbegeleidingsdiensten voor personen met een handicap;
Thuisbegeleiding minderjarigen: Enkele modules rechtstreeks toegankelijk, andere via inschrijving VAPH;
Thuisbegeleiding meerderjarigen: Via inschrijving VAPH.
Structurering van de subsector thuisbegeleiding
•
•
Thuisbegeleidingsdiensten hebben meestal een erkenning voor:
•
•
•
Thuisbegeleiding;
Zorgconsulentschap bij PAB;
Trajectbegeleiding.
Hun werkingsgebied is doorgaans één provincie, voor de doelgroep personen met een auditieve of visuele
handicap zijn dit twee provincies.
156
www.socialeplattegrondovl.be

Doelgroep(en)
Thuisbegeleidingsdiensten hebben een erkenning voor ondersteuning van alle leeftijdsgroepen 0-65 jaar.
Naargelang de grootte van erkenning onderscheiden ze zelf drie leeftijdsgroepen: gezinnen met baby’s,
peuters en kleuters, gezinnen met kinderen en gezinnen met jongeren of volwassenen.
5 doelgroepen: personen met een motorische, visuele, auditieve of verstandelijke handicap, of autisme. De
erkenning is vanaf de start altijd doelgroepgebonden/handicapspecifiek geweest.
•
•
Zorgconsulentschap: Personen die beschikken over een PAB;
Trajectbegeleiding: Personen met een handicap of vermoeden van handicap.
Werking
•
•
•
•
De thuisbegeleidingsdiensten werken op drie niveaus:
•
•
•
Het kindgerichte of persoonsgerichte niveau;
Het gezinsgerichte niveau;
Het gezinsoverschrijdende niveau, netwerkgerichte aspecten.
De frequentie van de ambulante en mobiele begeleiding gebeurt in functie van de vraag. Persoon betaalt
een eigen bijdrage per begeleiding.
Kenmerken van deze ambulante en mobiele werkvorm:
•
•
•
•
•
•
Begeleiding in de natuurlijke woon- en leefomgeving van de persoon met een handicap;
Zelfzorg stimuleren: Verhoging van de draagkracht en als het kan maakt thuisbegeleiding zichzelf
overbodig;
Preventief karakter;
Een interdisciplinaire benaderingswijze en samenwerking met ervaringsdeskundigen;
Laagdrempelig aanbod met relatief lage maatschappelijke kost;
Werkt vraaggericht:Op maat van het gezin/de persoon met een handicap.
Combinatie met enkele zorgvormen van VAPH mogelijk: o.a. met kortopvang, semi-internaat, dagcentrum,
een andere thuisbegeleidingsdienst.
Bij zorgconsulentschap: persoon betaalt een bedrag met zijn PAB budget. Trajectbegeleiding is gratis.
Afstemming en samenwerking
•
•
•
•
Intensieve samenwerking met reguliere ondersteuningsvormen en belendende sectoren;
Afstemming met diensten Begeleid Wonen en diensten ambulante werking van semi-internaten/internaten
VAPH;
Afstemming ROG (Regionaal Overlegnetwerk Gehandicaptenzorg Oost-Vlaanderen);
22 Vlaamse thuisbegeleidingsdiensten zijn verenigd in het SWOT-V, Vlaams overlegplatform .
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
•
•
•
Wachtlijsten en toekenning uitbreiding: steeds verdere aangroei van wachtenden voor thuisbegeleiding;
Werkdruk door prestatiesysteem in thuisbegeleiding;
Rechtstreeks toegankelijke modules;
157
157
www.desocialekaart.be

•
Doelgroependebat: Sommige doelgroepen binnen VAPH vallen uit de boot voor thuisbegeleiding bv geen
erkende thuisbegeleidingsdiensten voor doelgroep GES (gedrags- en emotionele stoornissen).
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.dekangoeroe.be
www.de-tandem.be
www.ki-spermalie.be
www.thuisbegeleiding-slp.be
www.thuisbegeleidingautisme.be
www.vaph.be
158
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Voorzieningen voor personen met een handicap
Sector ‘Gebruikersorganisaties’
Caroline Callens, Vlaams Gebruikersoverleg voor Personen met een Handicap, VGPH
Missie en opdrachten
•
•
•
•
•
•
Het VGPH ondersteunt personen met een handicap en hun wettelijke vertegenwoordigers, zodat ze, als
lid van hun vereniging, volwaardig kunnen deelnemen aan het beleid dat via regionale, provinciale en
Vlaamse overlegorganen de centrale registratie van de zorgvragen in uitvoering brengt;
Deze ondersteuning gebeurt door het begeleiden van personen met een handicap en hun wettelijke vertegenwoordigers
naar, en het rechtstreeks ondersteunen van de gebruikersvertegenwoordigers aan, de
verschillende overlegtafels betreffende de zorgregie. Verder ondersteunt VGPH hen en hun verenigingen
door studiewerk en door een platform voor overleg en samenwerking te bevorderen betreffende verschillende
thema’s rond zorgregie en zorgvernieuwing;
In haar missie wil VGPH empowerend en op vraag van de personen met een handicap, hun wettelijke
vertegenwoordigers en hun verenigingen te werk gaan en hun ervaringsdeskundigheid professioneel
ondersteunen;
Personen met een handicap en hun wettelijke vertegenwoordigers uit de ledenverenigingen nemen
volwaardig deel aan het beleid dat betrekking heeft op de organisatie van zorg en ondersteuning;
De organisatie van zorg en ondersteuning opgezet ten behoeve van personen met een handicap komt
tegemoet aan verwachtingen van personen met een handicap en voldoet aan hun aspiraties om als
volwaardig persoon in de samenleving te kunnen deelnemen;
VGPH is als platform een vruchtbaar overlegorgaan ten dienste van personen met een handicap, hun
wettelijke vertegenwoordigers en hun verenigingen in functie van de zorgregie. VGPH gaat als integer
ondersteuner en procesbegeleider te werk om de ervaringsdeskundige maximaal en op elk niveau te laten
participeren aan de zorgregie en de zorgvernieuwing.
Beknopte historiek
Het Vlaams Gebruikersoverleg voor Personen met een Handicap (VGPH) is een overlegplatform van
gebruikersverenigingen met als doelgroep personen met en handicap en/of hun sociaal netwerk. VGPH is een
vzw die opgericht is eind 2002 door 3 gebruikersverenigingen, nl. Fovig, Inclusie Vlaanderen en KVG.
Actoren/instituties en regelgevend kader
VGPH werd op 16 maart 2006 erkend door de Vlaamse Regering op basis van het besluit zorgregie.
Het Besluit Zorgregie heeft drie grote doelstellingen.
•
•
•
Afstemming van zorgaanbod op zorgvraag van persoon met een handicap;
Transparant en rechtvaardig opnamebeleid en bemiddelingsbeleid realiseren;
Gefundeerde planning van het nieuwe aanbod.
159
159
www.desocialekaart.be

Doelgroepen
Momenteel zijn er 17 gebruikersverenigingen aangesloten bij het VGPH nl.:
Logo Naam gebruikersvereniging Doelgroep
ALS-Liga Vereniging voor ALS-patiënten
Belgische Vereniging voor
Dystoniepatiënten Vereniging voor dystoniepatiënten
Bol-Budiv Budgethoudersvereniging
Fevlado Vereniging voor doven
Fovig
Govag
Vereniging voor ouders van kinderen in voorzieningen
Vereniging voor ouders van gebruikers van
antroposofische gehandicaptenzorg
Huntington Liga Vereniging voor huntingtonpatiënten
Inclusie Vlaanderen
Vereniging van en voor personen met een
verstandelijke handicap en hun sociaal netwerk
MS-Liga Vereniging voor MS-patiënten
Onze Nieuwe Toekomst Beweging van en voor personen met een
verstandelijke beperking
Vereniging van en voor ouders van minderjarige
Ouders voor Inclusie
kinderen
Similes
Vereniging van en voor familieleden van
personen met psychische problemen
VeBeS Vereniging voor blinden en slechtzienden
VFG
Vlaamse socio-culturele vereniging van
personen met een handicap, langdurig zieken
en hun sociaal netwerk
Vlaamse Reumaliga Vereniging voor reumapatiënten
160
www.socialeplattegrondovl.be

VVA Vereniging voor personen met autisme
Vzw. Coma Vereniging voor NAH-personen
(Niet-Aangeboren Hersenletsel)
Structurering van de sector/subsector
•
•
Raad van Bestuur VGPH: De Raad van Bestuur bestaat uit 7 leden + directeur van VGPH (Ann De Martelaer).
De leden worden om de 5 jaar verkozen op een Algemene Vergadering. De bestuursleden zijn
gemandateerd uit de gebruikersverenigingen die aangesloten zijn bij VGPH.
Personeel VGPH:
•
•
•
Op Vlaams niveau: Op Vlaams niveau zijn er 2 personeelsleden bij de studiedienst, de coördinator
informatie en communicatie en 2 administratieve krachten) en de directeur.
De studiedienst bestaat uit:
•
•
Een coördinator zorgregie: deze coördineert de provincies opdat belangrijke thema’s interprovinciaal
kunnen worden afgestemd;
Een raadgever: deze voert studiewerk uit met betrekking tot thema’s die belangrijk zijn voor de
zorgregie.
Op provinciaal niveau: In iedere Vlaamse provincie zijn een provinciale coördinator (voltijds) en een
provinciale medewerker (deeltijds) werkzaam.
De opdrachten van de provinciale coördinator en de medewerker verschillen van provincie tot
provincie. De coördinator neemt vooral taken op provinciaal niveau en taken op Vlaams niveau op
zich. De medewerker heeft de opdracht om continu de vertegenwoordiger te zijn van de gebruikers in
de ROG-overleggen op provinciaal niveau.
Werking van Oost-Vlaanderen via de raad van gebruikers (RvG)
•
•
•
Wat is de RvG?: De Raad van Gebruikers is een overleg dat in iedere provincie afzonderlijk plaatsvindt.
Dit overleg wordt georganiseerd door de medewerkers per provincie. De Raad van Gebruikers heeft een
vergaderfrequentie van 1 keer in de maand.
Wie neemt deel aan de RvG ?
•
•
•
Personen met een handicap en/of hun sociaal netwerk die lid is van provinciale afdeling van
gebruikersvereniging die aangesloten is bij VGPH;
Onafhankelijke personen met een handicap en/of hun sociaal netwerk;
Professionelen uit andere organisaties uit de gehandicaptensector.
Doel RvG ? De Raad van Gebruikers is een overleg van en voor gebruikers. Gebruikers zijn ervaringsdeskundigen.
De RvG biedt de mogelijkheid om ervaringen uit te wisselen over de zorgregie. Op de Raad
van Gebruikers wordt ook door de medewerkers van VGPH informatie uitgewisseld over wat zich afspeelt
op Vlaams niveau en hoe zaken kunnen worden aangepakt op provinciaal niveau. Verschillende overleggen
waaraan gebruikers deelnemen, worden er tevens voorbereidt.
De Raad van Gebruikers dient hoofdzakelijk om de ROG stuurgroep voor te bereiden. Op de Raad van
Gebruikers bespreekt men inhoudelijk de agenda van de ROG stuurgroep om tot een gemeenschappelijk
standpunt te komen vanuit gebruikersperspectief. Aan de ROG stuurgroep nemen 5 gebruikers deel als
effectief lid.
161
161
www.desocialekaart.be

Elke maand vindt er een Beleidsgroep Zorgregie plaats. Dit is de Raad van Gebruikers op Vlaams niveau.
Op dit overleg participeren gebruikers die ook op de provinciale Raad van Gebruikers aanwezig zijn. Deze
gebruikers koppelen informatie en standpunten uit hun provincie terug naar de andere provincies. Op
de Beleidsgroep Zorgregie worden thema’s op Vlaams niveau besproken zoals: contactpersoonschap,
inzagerecht, …. Op de provinciale Raad van Gebruikers wordt er teruggekoppeld uit de beleidsgroep
zorgregie en wordt dit overleg ook voorbereidt op de provinciale Raad van Gebruikers.
Afstemming en samenwerking
Maandelijks is er een teamoverleg waar alle personeelsleden van VGPH met uitzondering van de
administratieve dienst aan deelnemen.
Op dit overleg worden ideeën uitgewisseld over thema’s die op Vlaams niveau lopend zijn. Op dit overleg
kaarten de verschillende provincies eveneens thema’s aan die gedurende die maand belangrijk zijn in de
provincie. Verschillende standpunten van gebruikers in de verschillende provincies worden overlopen en
vergeleken.
Maandelijks is er een Beleidsgroep Zorgregie waarbij leden van de diverse RvG over de provincies heen, de
bevindingen, ervaringen, standpunten en uitdagingen omtrent de Zorgregie vanuit gebruikersperspectief
samen bespreken om deze dan te bundelen tot standpunten van Gebruikers over de organisaties en over de
provincies heen.
Knelpunten, tendensen en uitdagingen
•
•
•
Grondrechten: Het VGPH vertrekt in zijn werking van principes uit de Universele Verklaring van de
Rechten van de Mens (Verenigde Naties, 1948) en van het Verdrag van de rechten van personen met een
handicap (Verenigde Naties, 2006).
Diversiteit en inclusieve samenleving:
•
•
•
Het begrip handicap is aan verandering onderhevig. Het vloeit voort uit de wisselwerking tussen
personen met functiebeperkingen en sociale en fysieke drempels die hen belet ten volle, effectief en
op voet van gelijkheid met anderen te participeren in de samenleving;
Personen met een handicap worden nog steeds geconfronteerd met (fysieke, sociale, economische en
culturele) obstakels die hun participatie in de samenleving als gelijkwaardige leden belemmeren;
VGPH gaat er van uit dat er respect moet zijn voor verschillen en dat personen met een handicap deel
uitmaken van de mensheid en van de menselijke diversiteit. Personen met een handicap hebben een
potentiële en een bestaande gewaardeerde bijdrage aan de diversiteit van de samenleving en aan het
algemeen welzijn.
Participatie:
•
•
VGPH gelooft dat het bevorderen van een volwaardige participatie aan onze samenleving door
personen met een handicap ertoe zal leiden dat zij sterker gaan beseffen dat zij erbij horen en zal
resulteren in wezenlijke vorderingen in de humane, sociale en economische ontwikkeling van de
maatschappij;
Personen met een handicap en hun wettelijke vertegenwoordigers moeten in de gelegenheid worden
gesteld actief betrokken te zijn bij de besluitvormingsprocessen over beleid en programma’s, in het
bijzonder dewelke hen rechtstreeks aanbelangen.
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.vgph.be
162
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen en personen
met een handicap
De provincie heeft bijzondere aandacht voor personen met een handicap door middel van:
•
•
Het eigen provinciaal beleid voor personen met een handicap;
De uitvoering van de samenwerkingsovereenkomst inzake zorgregie tussen het Vlaams Agentschap voor
Personen met een Handicap (VAPH) en de Vlaamse provinciebesturen.
Het coördinatiepunt Handicap is het team dat verankerd is binnen het provinciale administratie en uitvoering
geeft aan dit Vlaamse zorgbeleid en aan de vertaling ervan op Oost-Vlaams niveau.
Team Zorg
Bij de herstructurering van de directie Welzijn en Gezondheid werd het beleid inzake personen met een
handicap ingebed in het team zorg binnen de dienst Preventie, Hulpverlening en Zorg.
Doelstellingen
•
•
•
Provinciaal beleid:
•
•
•
•
Streekgerichte dienstverlening ondersteunen;
Vernieuwende zorginitiatieven stimuleren;
Integratie bevorderen van personen met een handicap;
Het Vlaamse zorgbeleid ondersteunen.
Zorgregie, Vlaamse doelstellingen zorgregie:
•
•
•
Een transparant en rechtvaardig opname- en bemiddelingsbeleid realiseren;
Het bestaande zorgaanbod afstemmen op de vraag;
Een gefundeerde planning van het nieuwe zorgaanbod realiseren.
Via het samenwerkingsverband met VAPH worden tevens een aantal belangrijke provinciale doelstellingen
gerealiseerd:
•
•
•
•
Acties
Bevorderen en ondersteunen van netwerkvorming;
Ondersteunen en actief opnemen van sociale planning - zorgplanning;
Als centraal aanspreekpunt fungeren voor zowel professionelen, overheden als burgers;
Gebruikersparticipatie bevorderen.
De acties inzake personen met een handicap zijn zeer verscheiden. Wij willen onze doelstellingen bereiken
door bijvoorbeeld:
•
•
•
Het stimuleren van de uitbouw van een informatie- en ombudsfunctie voor personen met een handicap;
Het ondersteunen van specifieke vormingsinitiatieven;
Het ondersteunen van initiatieven ter bevordering van intersectorale samenwerking in functie van
personen met een handicap;
163
163
www.desocialekaart.be

•
•
Het ondersteunen van initiatieven die de integratie van personen met een handicap bevorderen en/of hun
positie in deze samenleving versterken;
Zorgregie:
•
•
•
Het uitbouwen en ondersteunen van een sterk provinciaal overlegnetwerk ter realisatie van het
project zorgregie (ROG);
Het uitwerken en ondersteunen van de zorgplanning voor personen met een handicap in Oost-Vlaanderen;
Het garanderen van een vlotte dienstverlening, zowel voor de partners van het ROG als voor
externen.
Subsidies, premies
•
•
Ondersteunen van initiatieven in verband met de behandeling, verzorging, opvang, opvoeding en
ontspanning van personen met een handicap, met een specifiek accent op apparatuur, uitrusting,
vormingscursussen en vakantiekampen.
www.oost-vlaanderen.be/public/welzijn_gezondheid/zorg/handicap_zorg/2145.cfm
Ondersteunen van ambulante diensten voor personen met een handicap in Oost-Vlaanderen (begeleid
wonen, zelfstandig wonen, thuisbegeleiding en pleegzorg)
www.oost-vlaanderen.be/public/welzijn_gezondheid/zorg/handicap_zorg/2147.cfm
Meer info:
An De Kryger, 09 267 75 55, an.de.kryger@oost-vlaanderen.be
Leen De Caluwé, 09 267 75 52, leen.de.caluwe@oost-vlaanderen.be
Kristien Boterbergh, 09 267 75 28, kristien.boterbergh@oost-vlaanderen.be
Virtuele wandeling door de sociale plattegrond: andere infobronnen
www.oost-vlaanderen.be/public/welzijn_gezondheid/zorg/handicap_zorg/index.cfm
www.vaph.be
164
www.socialeplattegrondovl.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
10. Bijlagen
165
165
www.desocialekaart.be

Sociale Plattegrond OVL 2010
Afkortingenlijst
Afkortingenlijst
ACAW Autonoom Centrum voor Algemeen Welzijnswerk
ADL Activiteiten van het dagelijks leven
ALS Amyotrofische Laterale Sclerose
AWW Algemeen Welzijnswerk
AZ Algemeen ziekenhuis
BBB Beter Bestuurlijk Beleid
BINC Begeleiding in Cijfers
BJB Bijzondere JeugdBijstand
BJZ Bijzondere JeugdZorg
BKO Buitenschoolse kinderopvang
BLO Buitengewoon Lager Onderwijs
BOL Budgethoudersvereniging Onafhankelijk Leven
BuBao Buitengewoon Basis Onderwijs
Budiv Budgethoudersvereniging Inclusie Vlaanderen
BuSO Buitengewoon Secundair Onderwijs
BW Beschutte werkplaats of Beschut wonen
CADOR Centrum voor advies en oriëntering
CAS Centrum Aangepast Sporten
CAT Centrum voor Studie, Behandeling en Preventie van Alcoholisme en andere Toxicomanieën
CAW Centrum Algemeen Welzijnswerk
CBE Centrum voor basiseducatie
CBJ Comité bijzondere jeugdzorg
CBO Centrum voor beroepsopleiding
CGG of CGGZ Centrum Geestelijke Gezondheidszorg
CIG Centrum voor Integrale Gezinszorg
CKG Centrum voor kinderzorg en gezinsondersteuning
CKO Centrum voor Kinderopvang
CLB Centrum voor leerlingenbegeleiding
COS Centrum voor ontwikkelingsstoornissen
CRZ Centrale registratie van de zorgvragen
CVO Centrum voor volwassenenonderwijs
DAV Dienst Aangepast Vervoer
DAVO Dienst voor alimentatievordering
DGGZ Dienst Geestelijke Gezondheidszorg
DMW Dienst Maatschappelijk Werk
DOG Dienst voor opvanggezinnen
DOMINO Dossier Minderjarigen Opvolgingssysteem
DSM Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
DVC Dagverzorgingscentrum
ECM Etnisch-culturele minderheid
EXPOO Vlaams Expertisecentrum Opvoedingsondersteuning
FBW Federatie Beschut Wonen
FDGG Federatie van Diensten voor Geestelijke Gezondheidszorg
FESO Federatie Samenlevingsopbouw
Fevlado Federatie van Vlaamse Doven en Slechthorende Jongeren
FOD VVVL Federale OverheidsDienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu
Fovig Federatie van Ouders van Visueel Gehandicapte kinderen
GDT Geïntegreerde Dienst voor Thuisverzorging
166
www.socialeplattegrondovl.be

GES Gedrages- en Emotionele Stoornissen
GGZ Geestelijke Gezondheidszorg
GOB Gespecialiseerde opleidings-, begeleidings- en bemiddelingsdienst
GON Geïntegreerd Onderwijs
GOS Gedetineerdenopvolgsysteem
Govag Vlaamse Gebruikers- en Oudervereniging Antroposofische Gehandicaptenzorg
GTB Gespecialiseerde trajectbepalings- en begeleidingsdienst
HINT Handicap Informatie en Tips
HIVA Hoger Instituut Voor de Arbeid
HPV Humaan Papilloma Virus
HvN Huis van het Nederlands
IBO Initiatief buitenschoolse opvang
ICAW Ingebouwd Centrum Algemeen Welzijnswerk (voor 2010, nu DMW)
ICT Informatie- en Communicatietechnologie
IJH Integrale Jeugdhulp
IKG Inkomensgerelateerd (bij kinderopvang)
IMB Individuele Materiële Bijstand
ING Intercultureel Netwerk Gent
ION Inclusief Onderwijs
JAC Jongeren Advies Centrum
JIP Jongeren Informatie Punt
JOS Jeugdonderzoeksplatform
JWW Justitieel Welzijnswerk
K&G Kind & Gezin
K-dienst Dienst Kinder- en Jeugdpsychiatrie
KDNV Kinder-Dag-en-Nacht-Verblijven
KOC Kinderopvangcentrum
KOC Krisisopvangcentrum
KVG Katholieke Vereniging Gehandicapten
LAC Lokale adviescommissie
LCCA Life Cycle Costing Analysis
LDC Lokaal dienstencentrum
LOGO Lokaal Gezondheidsoverleg (officieel: Loco-regionaal Gezondheidsoverleg en -organisatie)
LOI Lokaal Opvanginitiatief
LOP Lokaal Overlegplatform
LSB Lokaal sociaal beleid
MDT Multidisciplinair team
MMC Mindermobielencentrale
MOF Misdrijf omschreven feit
MPI Medisch Pedagogisch Instituut
MRSA Methicilline Resistente Staphylococcus Aureus
MS Multiple Sclerose
MSOC Medisch Sociaal Opvangcentrum
NAH Niet-Aangeboren Hersenletsel
NARIC National Academic Recognition Information Centre - Flanders
NERF Center for Neuro-Electronics Research Flanders
NRVZ Nationale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen
OBC Observatie- en Behandelingscentrum voor personen met een handicap
OC Opvangcentrum
OCMW Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn
ODiCe Oost-Vlaams Diversiteitscentrum
ONOV Onthaal Nieuwkomers Oost-Vlaanderen (voor 2008, nu Inburgering Oost-Vlaanderen)
OO Opvoedingsondersteuning
OOOC Onthaal-, oriëntatie- en observatiecentrum
OTA Ondersteuningsteam allochtonen
PAAZ Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis
167
167
www.desocialekaart.be

PAB Persoonlijke-Assistentiebudget
PAWO Platform Algemeen Welzijnswerk Oost-Vlaanderen
PC Psychiatrisch centrum
PEC Provinciale EvaluatieCommissie
PGB Persoonsgebonden Budget
PISAD Provinciaal Interbestuurlijk Samenwerkingsverband voor Aanpak van Drugmisbruik
POD MI Programmatorische overheidsdienst maatschappelijke integratie
POP Persoonlijk OntwikkelingsPlan
POS Problematische opvoedingssituatie
PPS Publiek-Private Samenwerking
PVB Persoonsvolgend Budget
PVT Psychiatrisch VerzorgingsTehuis
PWA Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap
PZ Psychiatrisch Ziekenhuis
PZT Psychiatrische Zorg in de Thuissituatie
RIA ReguleringsimpactAnalyse
RISO Regionaal Instituut Samenlevingsopbouw (voor 2006)
RIZIV RijksInstituut voor Ziekte- en InvaliditeitsVerzekering
ROB Rustoord
ROG Regionaal Overlegnetwerk Personen met een Handicap
ROPPOV Regionaal Overleg Projecten en Participatie Oost-Vlaanderen
RSZ Rijksdienst voor sociale zekerheid
RTJ Rechtstreeks Toegankelijke Jeugdhulp
RVA Rijksdienst voor arbeidsvoorziening
RVG Raad van Gebruikers
RVT Rust- en Verzorgingstehuis
RWO Regionaal Welzijnsoverleg
RWO Oudenaarde Regionaal Welzijnsoverleg Arrondissement Oudenaarde
RWO-ARA Regionaal Welzijnsoverleg Arrondissement Aalst
RWOD Regionaal Welzijnsoverleg Arrondissement Dendermonde
RWOM Regionaal Welzijnsoverleg Meetjesland
RWW Regionaal Welzijnsoverleg Waasland
SEL Samenwerkingsinitiatief Eerstelijnsgezondheidszorg
SFG Serviceflatgebouw
SGA Sterk Gedragsgestoorde en/of Agressieve patiënten
SKM Sociale kredietmaatschappij
subROG Subregionaal Overleg Gehandicaptenzorg
SVF Socialeverzekeringsfonds
SVK Sociaal Verhuurkantoor
SW Sociale werkplaats
SWOT-V Overlegplatform directies thuisbegeleiding Vlaanderen
TNW Tehuis niet-werkenden
TW Tehuis werkenden
UZ Universitair ziekenhuis
VAPH Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap
VDAB Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding
VeBeS Vereniging voor Blinden en Slechtzienden
VFG Vereniging personen met een handicap
VFSIPH Vlaams Fonds voor Sociale Integratie van Personen met een Handicap
VGPH Vlaams Gebruikersoverleg voor Personen met een Handicap
ViA Vlaanderen in Actie
VIPA Vlaams Investeringsfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden
VMC Vlaams Minderheden Centrum
VMSW Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen
VOV Vereniging van Openbare Verzorgingsinstellingen
VVA Vlaamse Vereniging Autisme
168
www.socialeplattegrondovl.be

VVGG Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid
WCD Woningcomplex met dienstverlening
WOP Wonen onder begeleiding van een particulier
WRG Welzijnsoverleg Regio Gent
WVG Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (Vlaams beleidsdomein)
WZC Woonzorgcentrum
ZIV Ziekte- en Invaliditeitsverzekering
169
169
www.desocialekaart.be

Inhoudstafel (rubriekenlijst) ‘www.desocialekaart.be’
01. ALGEMENE SOCIALE DIENSTVERLENING
01.01. Dringende hulpverlening
01.01.01. Algemene diensten
01.01.02. Telefonische hulpverlening
01.01.03. Crisisopvang (24u/24u)
01.02. Algemeen Welzijnswerk
01.02.01. Centra voor Algemeen Welzijnswerk (CAW)
01.02.02. Dienst Maatschappelijk Werk van het Ziekenfonds
01.02.03. Autonoom Centrum voor Maatschappelijk Werk (CMW)
01.03. Sociale huizen
01.04. Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW)
01.04.01. OCMW
01.04.02. Welzijnsbureaus - Sociale dienst
01.04.03. Andere OCMW-diensten
01.05. Algemeen Welzijnswerk - Stad, gemeenten, buurten
01.05.01. Gemeentedienst - Welzijn en sociale zaken
01.05.02. Buurtwerkingen en -centra
01.05.03. Gemeenschapscentra
01.05.04. Andere gemeentediensten
01.06. Thuislozenzorg
01.06.01. Crisisopvang
01.06.02. Opvangcentra jongeren
01.06.03. Opvangcentra vrouwen en kinderen
01.06.04. Opvangcentra mannen
01.06.05. Opvangcentra gemengd publiek
01.06.06. Begeleid wonen
01.06.07. Nood- en doorgangswoningen
01.06.08. Andere
01.07. Budgetbegeleiding, budgetbeheer en schuldbemiddeling
01.08. Ombudsdiensten
01.09. Discriminatie
01.10. Toegankelijkheid algemeen
01.11. Ondersteuning vrijwilligerswerk
01.12. Zelfzorg
01.12.01. Lokaal overleg zelfzorg
01.12.02. Federaties en koepels zelfzorg
01.13. Informatie, overleg, federaties en koepels
01.13.01. Overleg algemene sociale dienstverlening
01.13.02. Federaties, koepels en inrichtende machten algemene sociale dienstverlening
02. LICHAMELIJKE GEZONDHEIDSZORG
02.01. Telefonische hulpverlening
02.02. Dringende medische hulpverlening
02.02.01. Dringend ziekenvervoer
02.02.02. Wachtdiensten
02.03. Gezondheidsbevordering
02.03.01. Gezondheidsvoorlichting en -opvoeding (GVO)
02.03.02. Lokaal Overleg Gezondheidszorg (LOGO’s)
02.04. Algemene dienstverlening gezondheidszorg
02.04.01. Eerstelijnsgezondheidszorg
02.04.02. Wijkgezondheidscentra
02.04.03. Medisch hulpmateriaal
02.04.04. Medische hulpdiensten (niet-dringend)
02.04.05. Ziekenfondsen
170
www.socialeplattegrondovl.be

02.04.06. Diverse gezondheidsdiensten
02.05. Specifieke gezondheidszorg
02.05.01. Arbeid en gezondheid
02.05.02. Specifieke gezondheidsthema’s
02.05.03. Ziekenbezoek
02.06. Ziekenhuizen, poliklinieken en dispensaria
02.06.01. Ziekenhuizen
02.06.02. Sociale diensten van ziekenhuizen
02.06.03. Poliklinieken
02.06.04. Dispensaria
02.06.05. Hersteloorden
02.06.06. Revalidatiecentra
02.07. Palliatieve zorg
02.07.01. Palliatieve netwerken en ondersteuning
02.07.02. Dagcentra palliatieve zorg
02.07.03. Palliatieve eenheid in een ziekenhuis
02.07.04. Palliatieve supportteams
02.08. Actieve levensbeëindiging
02.09. Zelfhulp
02.09.01. Zelfhulp - Fysische ziekte
02.09.02. Zelfhulp - Operatieve ingreep
02.10. Informatie, overleg, federaties en koepels
02.10.01. Overleg lichamelijke gezondheidszorg
02.10.02. Federaties, koepels en inrichtende machten gezondheidszorg
03. GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG (GGZ)
03.01. Dringende hulpverlening
03.01.01. Telefonische hulpverlening
03.01.02. Psychiatrische urgentiediensten en crisisinterventie
03.02. Ambulante diensten voor geestelijke gezondheidszorg
03.02.01. Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGGZ)
03.02.02. Psychiatrische thuiszorg
03.02.03. Andere ambulante begeleidingsdiensten GGZ
03.02.04. Centra voor dagbehandeling GGZ en activiteitencentra GGZ
03.02.05. Psychosociale revalidatiecentra
03.02.06. Beschut wonen GGZ
03.03. Residentiële diensten voor geestelijke gezondheidszorg
03.03.01. Psychiatrische afdelingen van algemene ziekenhuizen (PAAZ)
03.03.02. Psychiatrische ziekenhuizen
03.03.03. Psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT)
03.03.04. Therapeutische gemeenschappen
03.04. Specifieke doelgroepen
03.04.01. Diensten voor kinder- en jeugdpsychiatrie
03.04.02. Diensten voor psychogeriatrie
03.05. Hulpverlening aan mensen met een verslaving
03.05.01. Verslavingspreventie
03.05.02. Spoedopname
03.05.03. Ambulante begeleiding
03.05.04. Residentiële hulpverlening
03.06. Zelfhulp
03.06.01. Zelfhulp - Psychosociale problemen
03.06.02. Zelfhulp - Verwerking na verlies
03.06.03. Zelfhulp - Verslavingsproblemen
03.07. Informatie, overleg, federaties en koepels
03.07.01. Overleg GGZ
03.07.02. Federaties, koepels en inrichtende machten GGZ
171
171
www.desocialekaart.be

04. THUISZORG
04.01. Thuiszorgmeldpunten (24u op 24u)
04.02. Lokale dienstencentra
04.03. Regionale dienstencentra
04.04. Diensten voor gezinszorg
04.05. Oppas- en gezelschapsdiensten
04.06. Opvang
04.06.01. Dagverzorgingscentrum
04.06.02. Centrum voor kortverblijf
04.07. Specifieke dienstverlening
04.07.01. Diensten maaltijdbedeling
04.07.02. Poetsdiensten
04.07.03. Klusjesdiensten (boodschappen, strijken, kleine herstellingen,…)
04.07.04. Vervoerdiensten
04.07.05. Ergotherapie aan huis
04.07.06. Alarmcentrales
04.07.07. Thuisverpleging
04.07.08. Palliatieve thuiszorg
04.08. Verenigingen voor mantelzorgers
04.09. Zorgkassen
04.10. Informatie, overleg, federaties en koepels
04.10.01. Overleg thuiszorg
04.10.02. Federaties, koepels en inrichtende machten thuiszorg
05. RELATIES EN SEKSUALITEIT
05.01. Dringende hulpverlening
05.02. Diensten relaties en seksualiteit
05.03. Seksualiteitbeleving
05.04. Specifieke situaties
05.04.01. Familiaal geweld
05.04.02. Relatie- en scheidingsbemiddeling
05.04.03. Alimentatievordering
05.05. Zelfhulp
05.05.01. Zelfhulp - Alleenstaand en echtscheiding
05.05.02. Zelfhulp - Relaties en seksualiteit
05.05.03. Zelfhulp - Seksueel misbruik
05.06. Informatie, overleg, federaties en koepels
05.06.01. Overleg relaties & seksualiteit
05.06.02. Federaties, koepels en inrichtende machten relaties & seksualiteit
06. OPLEIDING, WERKLOOSHEID EN TEWERKSTELLING
06.01. Opleiding voor volwassenen
06.01.01. Basiseducatie
06.01.02. Tweedekansonderwijs
06.01.03. Onderwijs voor sociale promotie
06.01.04. Centra voor beroepsopleiding
06.01.05. Opleidingscentra
06.02. Sociale partners en secretariaten
06.02.01. Hoofdzetels en gewestelijke verbonden van de vakbonden
06.02.02. Middenstands- en werkgeversorganisaties
06.02.03. Socialeverzekeringsfondsen
06.02.04. Sociaal secretariaten
06.03. Werkloosheid
06.03.01. Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA)
06.03.02. Lokale afdelingen vakbonden en uitbetalingsbureaus hulpkas voorwerkloosheidsuitkeringen
06.04. Sociaal interimkantoren
172
www.socialeplattegrondovl.be

06.05. Bemiddeling, begeleiding, opleiding en werkervaring voor werkzoekenden
06.05.01. Werkwinkel
06.05.02. Arbeidsbemiddeling
06.05.03. Werkzoekendenwerkingen
06.05.04. Trajectbegeleiding werkgelegenheid
06.05.05. Opleidings- en werkervaringinitiatieven
06.05.06. PWA - Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap
06.06. Sociale tewerkstelling
06.06.01. Sociale werkplaatsen
06.06.02. Arbeidszorginitiatieven
06.06.03. Beschutte werkplaatsen
06.06.04. Gespecialiseerde trajectbepalings- en begeleidingsdienst - GTB
06.06.05. Gespecialiseerde arbeidsonderzoeksdienst - GA
06.06.06. Gespecialiseerde opleidings-, begeleidings- en bemiddelingsdienst - GOB
06.06.07. Lokale Diensteneconomie
06.06.08. Invoegbedrijven
06.06.09. Startcentra
06.07. Steunpunten Groene Zorg
06.08. Informatie, overleg, federaties en koepels
06.08.01. Overleg opleiding, werkloosheid en tewerkstelling
06.08.02. Koepels, federaties en inrichtende machten opleiding, werkloosheid en Tewerkstelling
07. HUISVESTING
07.01. Info en advies huisvesting
07.01.01. Woonwinkel
07.01.02. Huisvestingsdiensten OCMW en gemeente
07.01.03. Huurdersverenigingen
07.01.04. Levenslang wonen
07.02. Huisvestingsinitiatieven
07.02.01. Sociale leningen
07.02.02. Sociale huisvesting
07.02.03. Sociale verhuurkantoren
07.02.04. Stads-, gemeente- en OCMW-woningen
07.02.05. Andere huisvestingsinitiatieven
07.03. Zelfzorg huisvesting
07.04. Informatie, overleg, federaties en koepels
07.04.01. Overleg huisvesting
07.04.02. Federaties, koepels en inrichtende machten huisvesting
08. RECHTSHULP EN JUSTITIE
08.01. Rechtshulp en juridisch advies
08.01.01. Wetswinkel
08.01.02. Rechtshulp
08.01.03. Consumentenorganisaties
08.02. Justitiële hulpverlening
08.02.01. Justitieel welzijnswerk
08.02.02. Slachtofferzorg
08.02.03. Daderhulp
08.02.04. Bemiddeling in strafzaken
08.02.05. Preventiediensten (veiligheidscontracten)
08.02.06. Herstelbemiddeling
08.03. Federale en lokale politie
08.04. Justitie en medewerkers gerecht
08.04.01. Justitiehuizen
08.04.02. Rechtbanken
08.04.03. Advocaten
173
173
www.desocialekaart.be

08.04.04. Notarissen
08.04.05. Gerechtsdeurwaarders
08.04.06. Strafinrichtingen
08.04.07. Alternatieve maatregelen en straffen
09. KINDEREN EN GEZINNEN
09.01. Telefonische diensten
09.02. Opvoedingsondersteuning
09.03. Ambulante begeleiding van kinderen en gezinnen
09.03.01. Prenatale zorgverlening
09.03.02. Kraamzorg
09.03.03. Consultatiebureaus
09.03.04. Regiohuizen Kind en Gezin
09.03.05. Inloop-team
09.04. Kinderopvang
09.04.01. Centra voor Kinderopvang (CKO)
09.04.02. Gemandateerde voorzieningen
09.04.03. Kinderdagverblijven
09.04.04. Initiatieven buitenschoolse opvang
09.04.05. Diensten voor onthaalouders
09.04.06. Opvang voor kinderen met een handicap en zieke kinderen
09.04.07. Andere kinderopvang
09.05. Gezinsondersteuning
09.05.01. Crisisbegeleiding gezinnen
09.05.02. Centra voor integrale gezinszorg (CIG)
09.05.03. Centra voor kinderzorg en gezinsondersteuning (CKG)
09.05.04. Andere residentiële gezinsondersteuning
09.06. Adoptie-, evaluatie- en nazorgdiensten
09.07. Specifieke gezinssituaties
09.07.01. Gezinsplaatsingsdiensten
09.07.02. Neutrale ontmoetingsruimtes
09.07.03. Kinderverwaarlozing en -mishandeling
09.08. Speel-o-theken
09.09. Kinderbijslagfondsen
09.10. Zelfhulp Kinderen en Gezinnen
09.11. Informatie, overleg, federaties en koepels
09.11.01. Overleg kinderen- en gezinsbegeleiding
09.11.02. Federaties en koepels en inrichtende machten kinderen- en Gezinsbegeleiding
10. JONGEREN
10.01. Info, advies en begeleiding
10.01.01. Telefonische hulpverlening jongeren
10.01.02. JIP’s en JAC’s
10.01.03. Gemeentelijke jeugddiensten
10.02. Jeugd(welzijns)werk
10.02.01. Jongerenorganisaties/jeugdvoorzieningen
10.02.02. Initiatieven voor maatschappelijk kwetsbare jongeren
10.03. Onderwijs
10.03.01. Informatie
10.03.02. Centra voor leerlingenbegeleiding (CLB)
10.03.03. Lokale Overlegplatforms Gelijke Onderwijskansen (LOP’s)
10.03.04. Centra voor deeltijds onderwijs
10.03.05. Deeltijdse vorming
10.03.06. Studentenvoorzieningen en -begeleiding
10.03.07. Buitenschoolse en naschoolse begeleiding
10.03.08. Schoolopbouwwerk
174
www.socialeplattegrondovl.be

10.04. Specifieke tewerkstellingsinitiatieven voor jongeren
10.05. Woonbegeleiding jongeren
10.06. Informatie, overleg, federaties en koepels
10.06.01. Overleg jeugd en jongeren
10.06.02. Federaties, koepels en inrichtende machten jeugd en jongeren
11. BIJZONDERE JEUGDBIJSTAND
11.01. Aanmeldingspunten Bijzondere Jeugdbijstand (BJB)
11.01.01. Comités Bijzondere Jeugdzorg
11.02. Bemiddelingscommissies
11.03. Politionele jeugdbijstand
11.04. Sociale dienst voor gerechtelijke jeugdbijstand
11.05. Ondersteuningsteam Allochtonen BJB (OTA)
11.06. Ambulante BJB
11.06.01. Crisishulp aan Huis
11.06.02. Thuisbegeleidingsdiensten BJB
11.06.03. Dagcentra BJB
11.06.04. Begeleid zelfstandig wonen BJB
11.07. Residentiële BJB
11.07.01. Onthaal-, oriëntatie- en observatiecentra
11.07.02. Pleegzorgdiensten
11.07.03. Begeleidings- en gezinstehuizen BJB
11.07.04. Gemeenschapsinstellingen BJB
11.08. Alternatieve begeleiding jongeren
11.09. Zelfhulp Bijzondere Jeugdbijstand
11.10. Informatie, overleg, federaties en koepels
11.10.01. Overleg BJB
11.10.02. Federaties, koepels en inrichtende machten BJB
12. OUDEREN
12.01. Dienstverlening
12.01.01. Telefonische hulpverlening
12.01.02. Informatie- en bemiddelingsdiensten
12.01.03. Aanvraag en toekenning pensioen
12.01.04. Ouderenmis(be)handeling
12.02. Ontmoeting - Vrije tijd - Vorming
12.02.01. Ontmoetingscentra
12.02.02. Verenigingsleven ouderen
12.02.03. Activiteiten en cursussen
12.03. Woonmogelijkheden
12.03.01. Rustoorden en rust- en verzorgingstehuizen
12.03.02. Serviceflats en andere residenties met serviceverlening
12.03.03. Woonprojecten (met/zonder dienstverlening)
12.04. Informatie, overleg, federaties en koepels
12.04.01. Overleg ouderen
12.04.02. Koepels, federaties en inrichtende machten ouderen
13. PERSONEN MET EEN HANDICAP
13.01. Informatie, advies en bemiddeling
13.01.01. Telefonische informatie en hulpverlening
13.01.02. Handicap en advies
13.01.03. Trajectbegeleiding
13.01.04. Steunpunt Expertise Netwerken (SEN)
13.01.05. Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap
13.02. Algemene diagnose en behandeling
13.02.01. Centrum voor ontwikkelingsstoornissen (COS)
175
175
www.desocialekaart.be

13.02.02. Observatie- en behandelingscentra (OBC)
13.02.03. Centrum voor menselijke erfelijkheid (CME)
13.02.04. Vroegtijdige revalidatiecentra en kinderdagverblijven
13.03. Centra voor Ambulante Revalidatie
13.04. Thuisbegeleiding personen met een handicap
13.05. Verenigingen en vrijetijdsbesteding
13.05.01. Vrije tijd, speelpleinwerking en vorming voor personen met een handicap
13.05.02. Sport voor personen met een handicap
13.05.03. Speel-o-theken voor personen met een handicap
13.06. Buitengewoon onderwijs
13.06.01. Buitengewoon kleuter- en lager onderwijs
13.06.02. Buitengewoon secundair onderwijs
13.06.03. Centra voor leerlingenbegeleiding voor buitengewoon onderwijs
13.07. Orthopedagogische internaten of semi-internaten
13.08. Dagcentra en begeleid werken personen met een handicap
13.09. Woonvormen voor meerderjarigen met een handicap
13.09.01. Zelfstandig wonen
13.09.02. Begeleid wonen
13.09.03. Gezinsplaatsingsdiensten
13.09.04. Wonen onder begeleiding van een particulier (WOP)
13.09.05. Beschermd wonen
13.09.06. Tehuizen voor kort verblijf
13.09.07. Tehuizen voor werkenden (gezinsvervangende tehuizen)
13.09.08. Tehuizen voor niet-werkenden
13.10. Specifieke dienstverlening
13.10.01. Hulpmiddelen
13.10.02. Assistentie
13.11. Zelfhulp - Personen met een handicap
13.12. Informatie, overleg, federaties en koepels
13.12.01. Overleg Personen met een handicap
13.12.02. Koepels, federaties en inrichtende machten personen met een handicap
14. ETNISCH-CULTURELE MINDERHEDEN
14.01. (Gemeentelijke) integratiediensten
14.02. Integratiecentra
14.02.01. Hoofdzetels
14.02.02. Steunpunten
14.03. Dienstverlening aan minderheden
14.03.01. Onthaalbureaus voor anderstalige nieuwkomers
14.03.02. Tolken en vertaaldiensten
14.03.03. Taallessen voor etnisch-culturele minderheden
14.03.04. Rechtshulp voor etnisch-culturele minderheden
14.04. Doelgroep vluchtelingen, asielzoekers en mensen zonder papieren
14.04.01. Opvangcentra
14.04.02. Lokale opvanginitiatieven (LOI)
14.04.03. Cellen vluchtelingenwerk
14.04.04. Andere dienstverlening
14.05. Doelgroep zigeuners, woonwagenbewoners en voyageurs
14.06. Specifieke thema’s
14.06.01. Racismebestrijding
14.06.02. Noord-Zuid-samenwerking
14.07. Zelfzorg
14.07.01. Organisaties van etnisch-culturele minderheden
14.08. Informatie, overleg, federaties en koepels
14.08.01. Overleg minderheden
14.08.02. Koepels, federaties en inrichtende machten minderheden
176
www.socialeplattegrondovl.be

15. ARMOEDE EN KANSARMOEDE
15.01. Algemene informatie en advies
15.02. Materiële en sociale dienstverlening
15.02.01. Kringloopcentra
15.02.02. Sociaal restaurants
15.02.03. Materiële hulpverlening en voedselbedeling
15.02.04. Inloopcentra
15.02.05. Vakantie
15.03. Straathoekwerk
15.04. Groepen van mensen in achterstellingssituaties
15.04.01. Erkende Verenigingen waar armen het woord nemen
15.04.02. Andere initiatieven van of voor mensen in armoede
15.05. Informatie, overleg, federaties en koepels
15.05.01. Overleg armoede en kansarmoede
15.05.02. Opleiding ervaringsdeskundigen (kans)armen
15.05.03. Federaties, koepels en inrichtende machten armoede en kansarmoede
16. SAMENLEVINGSOPBOUW
16.01. Maatschappelijk opbouwwerk
16.02. Informatie, overleg, federaties en koepels
16.02.01. Regionale organisaties voor Samenlevingsopbouw
16.02.02. Samenlevingsopbouw Vlaanderen
16.02.03. Federatie Samenlevingsopbouw
17. GEMEENTELIJKE, PROVINCIALE, VLAAMSE EN FEDERALE OVERHEDEN
17.01. Gemeentelijke overheden
17.02. Provinciale diensten en gemeenschapscommissies
17.03. Vlaamse Gemeenschap
17.03.01. Ministeries
17.03.02. Administratie
17.04. Federale overheidsdiensten en rijksdiensten
17.05. Parastatalen
177
177
www.desocialekaart.be