82169

■ Reconstructie
Een camper als
moordwapen
Tekst: Erik van der Veen
Foto’s: Politie Drenthe
De vondst van het stoffelijk overschot van een jong meisje brengt
een schok teweeg in het hele land. Onder grote maatschappelijke
druk gaat de Drentse politie direct op zoek naar de dader en
krijgt deze na enkele dagen in het vizier. Maar dan moet het TGO
diens betrokkenheid nog wel zien hard te maken.
24 Blauw – Opsporing 8 oktober 2011 – nummer 19

In de regenachtige avond van dinsdag
12 december 2006, rond 20.15
uur, treft een automobilist op de
Valtherdijk, tussen de Drentse dorpen
Nieuw Weerdinge en Valthermond, het
levenloze lichaam van een jong meisje
aan. Het slachtoffer ligt langs de weg,
ondanks de duisternis zichtbaar voor
iedereen. Het is een rustig plattelandsgebied:
open akkerland doorkruist met slo-
ten. Het slachtoffer is gekleed in paardrijkleren.
De geschokte automobilist
meldt zijn vondst direct bij de plaatselijke
politie. Agenten gaan meteen ter
plaatse en dan is de logische vraag: wie
is het slachtoffer en wat is er gebeurd?
Manege
“De eerste inschatting was dat het meisje
ongelukkig van haar paard was geval-
len”, zegt Roland van Driel, recherchechef
in het district Drenthe Zuidoost.
“Maar waar was dan haar paard? Een
tweede scenario was dat ze was aangereden,
waarna de dader was doorgereden.”
Al snel na de vondst krijgt de politie de
melding dat de twaalfjarige Suzanne
Wisman wordt vermist. Zij was gaan
paardrijden in het nabijgelegen
Musselkanaal, maar daarna spoorloos
verdwenen. Ze had rond 18.30 uur thuis
moeten zijn. De ouders waren al volop
aan het zoeken geweest, maar zonder
resultaat. Al snel wordt duidelijk dat het
hun dochter is die dood langs de weg is
aangetroffen.
De politie zet de plaats delict af en verzamelt
de eerste informatie omtrent het
slachtoffer. Het blijkt dat ze die dag op
de fiets naar school is gegaan en daarna
is gaan paardrijden bij een manege in
Musselkanaal. Vandaar zou ze per fiets
naar huis in Tweede Exloërmond gaan.
“Een lange rechte weg”, zegt Van Driel.
“Normaal gesproken zou ze niet langs
de plek komen waar haar lichaam is
gevonden.” Aangezien ze op de fiets bij
de manege is vertrokken, kan de politie
de mogelijkheid doorstrepen dat ze van
haar paard is gevallen. En omdat de politie
haar fiets niet bij het lichaam heeft
aangetroffen, is ook de mogelijkheid van
een doorrijder onwaarschijnlijk. “Of die
moet de rust hebben gehad haar fiets
achterin zijn auto te leggen en elders
weg te gooien”, zegt Van Driel. “Maar
het was aannemelijker dat er iets anders
aan de hand was. Remsporen waren er
bijvoorbeeld niet.” Niettemin sluit de
politie deze optie niet direct helemaal
uit.
De politie kiest ervoor het forensisch
onderzoek aan het stoffelijk overschot
op de vindplaats te verrichten, ondanks
de regen. “We wilden het lichaam in
oorspronkelijke houding bewaren, om
beter de sporen te kunnen duiden”, licht
Van Driel toe. In de berm zijn rijsporen
te zien en in een bocht vlakbij de vindplaats
treffen forensische opsporingbeambten
bandensporen aan waaruit blijkt
dat een voertuig daar met redelijke wrijving
doorheen is gegaan. Maar het is lastig
te bepalen wanneer deze sporen zijn
Blauw – Opsporing 8 oktober 2011 – nummer 19 25
>>

■ Reconstructie
ontstaan en dus of ze verband houden
met de dood van het meisje.
Fiets
Die nacht schakelt de politie de Brand
en Traangaseenheid (Bratra) in, een
onderdeel van de Mobiele Eenheid, om
het gebied rond de vindplaats nauwgezet
uit te kammen. Ook laat ze wagens met
felle lampen de routes rijden die het
slachtoffer mogelijk heeft genomen.
Leden van de Bratra stuiten al snel op de
fiets van Suzanne. “Die lag in de sloot,
hemelsbreed op ongeveer anderhalve
kilometer afstand van de vindplaats”, zegt
Van Driel. “Dat was de tweede plaats
delict. Of het slachtoffer had daar de
dood gevonden, waarna de dader de fiets
had verplaatst óf juist andersom.”
Aangezien de fiets geen sporen van een
aanrijding vertoont, is de conclusie helder:
hier is meer aan de hand. “Dat alles
bij elkaar maakte dat ik de districtsleiding
heb geadviseerd een TGO op te
starten”, aldus Van Driel.
Dat gebeurt de volgende dag. Tevens
wordt een Staf Grootschalig Bijzonder
Optreden (SGBO) geformeerd. Een
onderzoeksteam bestaande uit 55 personen
uit de drie noordelijke regio’s verricht
onder de naam ‘Valtherdijk’ verder
onderzoek naar de doodsoorzaak van het
slachtoffer. Van Driel krijgt de rol van
tactisch coördinator toebedeeld, evenals
zijn collega Bob Kroon. Allereerst gaat
het team de gangen van het slachtoffer
na om te zien welke relaties ze heeft, hoe
het er op de manege aan toe gaat en wie
daar zoal komen. Ook reconstrueert ze
hoe de dag van Suzanne is verlopen.
Tevens volgen passantenonderzoeken
langs de routes die ze mogelijk heeft
gefietst, flyeracties en bevraagt de politie
bewoners langs die wegen. “We hebben
dat een paar keer herhaald om zeker te
zijn dat we niks zouden missen”, zegt
Van Driel. “Alles om een film te kunnen
maken van haar leven op die dag. Dat
lukte, maar het leverde nog geen aanknopingspunten
op.”
Daderkennis
De recherche kan het spoor volgen tot
aan het moment dat het slachtoffer de
26
manege verliet, maar daar houdt het op.
Ook wat spullen die zij bij zich had,
zoals een rijzweepje en een schooltas,
zijn onvindbaar. Zoekacties met duikers
in het water leveren niets op. “We zijn
alle bureaus in de buurt langsgegaan om
te zien of er iets was aangetroffen, maar
zonder resultaat.” De teamleiding twijfelt
of ze het publiek moet vragen of
iemand de spullen heeft gezien. “Als je
weet waar en onder welke omstandigheden
die zaken zijn gevonden, kan dat
belangrijke aanwijzingen opleveren”,
zegt Van Driel. “Maar omdat je daarmee
mogelijk ook daderkennis weggeeft,
hebben we het niet gedaan.”
Al snel melden zich enkele getuigen die
rondom het vermoedelijke tijdstip van
de dood van Suzanne een camper hebben
gezien. Een van hen moest zelfs uitwijken
voor het voertuig, vlakbij de
vindplaats. De bestuurder daarvan is dus
een waardevolle getuige. “Of hij had
mogelijk meer had gezien, of hij had
een relatie met het overlijden van het
slachtoffer”, zegt Van Driel. Maar dan
moet de politie nog wel de bewuste
camper en de bestuurder vinden. Dat
valt niet mee. “We hadden slechts een
globale beschrijving van de camper”,
Onderzoek op de PD waar het lichaam van Suzanne is aangetroffen.
zegt Kroon. “Op een gegeven moment
vernamen we dat ergens een dergelijk
voertuig stond, maar op weg daarnaartoe
kwamen we al meerdere van dat soort
kampeerbussen tegen.” Het blijkt dat
vele boeren in de omgeving hun stallen
gebruiken als camperstallingen. Binnen
no time heeft de politie zicht op tientallen
campers.
Ontvoering
De politie is volop bezig te inventariseren
wie allemaal een camper hebben en
of er meer mensen zijn die iets hebben
gezien, als op vrijdag 15 december een
man belt. Deze zegt dat hij een vriend
bij hem in huis heeft, Henk van D., die
zou zijn ontvoerd door een stel
Marokkanen. Die hadden hem de meest
verschrikkelijke dingen laten doen, aldus
zijn verhaal. Daarbij heeft hij het onder
meer over een verkrachting en de dood
van een meisje. De naam Suzanne
noemt hij niet. “Maar wij legden die
link natuurlijk direct”, zegt Kroon.
Uiteraard wordt het vermeende ontvoeringslachtoffer
direct opgezocht en naar
het bureau overgebracht. Zijn verhaal is
dermate ongeloofwaardig dat de politie
hem direct aanhoudt. Rechercheurs

doorzoeken tevens de woning van de
verdachte.
“Hij vertelde dat hij zojuist was vrijgelaten
door zijn ontvoerders”, zegt Van
Driel. “Zij zouden hem onder dreiging
van een vuurwapen hebben gedwongen
een meisje op te pikken en uiteindelijk
over haar heen te rijden. Wij hadden
grote twijfels bij dat relaas. Het leek
erop dat hij een paar dagen had nagedacht
over dat verhaal, om zo zijn
onmacht en onschuld aan te tonen. Een
verwarrend verhaal, maar hijzelf maakte
geen labiele indruk.” De man zegt dat
zijn camper ergens op een parkeerplaats
in Stadskanaal staat. De politie neemt
deze direct in beslag, waarna het voertuig
naar het NFI in Zwolle wordt
gebracht voor nader onderzoek. Hoewel
Van D. de camper heeft gewassen, worden
diverse minuscule bloed- en vezelsporen
gevonden. Later treft de politie
ook de zwarte BH van het slachtoffer
aan. Die ligt ergens in de bosjes, nogal
ver verwijderd van de plaats delict. In
eerste instantie hadden de ME’ers die
het gebied doorzochten de BH overigens
laten liggen. “De BH was wel
gezien, maar lag net buiten het vooraf
bepaalde te doorzoeken gebied”, zegt
Van Driel. “Later heeft een collega van
de forensische opsporing de BH alsnog
veilig gesteld, maar dat had natuurlijk
direct moeten gebeuren.”
Bekentenis
De recherche richt nu alle pijlen op Van
D.. Hij moet binnen drie dagen worden
voorgeleid aan de rechter-commissaris,
maar de verhoorders hebben uiteraard
niets kunnen voorbereiden. Ze laten
hem daarom aanvankelijk maar gewoon
zijn verhaal doen. Uit onderzoek blijkt
dat de man, vader van een zoon en
dochter, wel diverse bedreigingen en
mishandelingen op zijn kerfstok heeft,
maar geen zedenverleden heeft. “Al
waren daar wel wat signalen van”, zegt
Kroon. “Maar het heeft nooit tot een
onderzoek geleid. Hij was gescheiden en
woonde samen met zijn vriendin.”
Hoewel de verdachte lang blijft vasthouden
aan zijn oorspronkelijke verhaal, zijn
er genoeg redenen hem in detentie te
houden. “Hij kon zijn verhaal niet sluitend
maken”, zegt Van Driel. “Niemand
‘We zijn echt gaan sturen’
Het onderzoek naar de moord op
Suzanne Wisman was een van de
eerste waarbij de politie Drenthe
werkte volgens de TGO-structuur.
Dat was wel even wennen voor de
meeste collega’s, zegt tactisch
coördinator Bob Kroon.
“Met name in het begin liep dat wat
stroef, omdat niet helemaal duidelijk was
wie wat moest doen en hoe de
taakverdeling in elkaar stak. Gaandeweg
het onderzoek liep dat steeds beter.”
Kroon doelt met name op de afstemming
tussen tactiek en techniek. “De collega’s
van de techniek waren al wat beter
geschoold in de TGO-structuur. Ik ben
groot voorstander van het samen
optrekken van techniek en tactiek op de
had bijvoorbeeld Marokkanen gezien op
de plek waar hij zou zijn ontvoerd. Wij
konden dat dus niet aantonen en hij
ook niet. Op een gegeven moment ging
het roer om bij hem. Hij werd een
slachtoffer van de maatschappij, zijn
jeugd, zijn relaties. Het ging alleen maar
om hem. Uit niets bleek dat hij zich
schuldig voelde.”
Na enkele dagen volgt dan toch een
bekentenis. “Dat ging best moeizaam”,
blikt Kroon terug. “Hij werkte wel mee,
maar leefde in zijn eigen wereld. Voor de
zekerheid hebben we zijn advocaat laten
meekijken toen hij zijn bekentenis deed.
En alle verhoren zijn audiovisueel opgenomen.
Zo konden we eventuele latere
kritiek voorkomen.”
Overreden
Van D. vertelt dat hij rond 18.45 uur het
twaalfjarige slachtoffer een lift had aangeboden
in zijn camper. Of dat onder
dreiging is gegaan of met een vriendelijk
woord, is onduidelijk, al beweert Van D.
dat Suzanne vrijwillig is ingestapt. Hij
zette de fiets achterop de camper en reed
naar een stille weg waar hij het meisje
plaats delict, maar dat bleef nogal achter
in het begin. We werkten soms langs
elkaar heen, al heeft dat geen nadelige
gevolgen gehad voor het onderzoek.”
Frictie
Ook bij de verhoren werden de collega’s
van de technische afdeling aanvankelijk
onvoldoende betrokken. “Dat is vrij snel
rechtgezet. De techniek is toen bij de
verhoren aangeschoven en we hebben
bekeken hoe we hun bevindingen konden
opnemen in de voorbereidingen.” Een
ander pijnpunt betroffen de verhoren op
zichzelf. Er ontstond wat frictie tussen
de teamleiding en het speciaal opgeleide
verhoorteam. Dat had behalve de grote
druk die er was, ook te maken met de
verschillende inzichten van de
27
>>
>>

>>
betastte. Vervolgens reed hij door naar
een dijk, zette de camper stil en verkrachtte
het weerloze slachtoffer in zijn
voertuig. Omdat er in de camper onvoldoende
ruimte was, troonde hij haar aan
een sjaal mee naar de bosjes even verderop.
Onderweg schopte en sloeg hij haar.
Hij verkrachtte Suzanne wederom in de
bosjes. Op de terugweg naar de camper
trapte en sloeg hij het tegenstribbelende
meisje. Eenmaal bij de camper liet hij
haar los en ging achter het stuur zitten.
Hij reed achteruit de weg op en raakte
Suzanne daarbij. Zij viel, maar stond
weer op. Toen de camper recht op de
weg stond, stond Suzanne voorover
gebogen voor de camper. Van D. reed
tegen haar aan. Hij reed weg en zag in
zijn spiegel dat het meisje op de weg lag.
Op een nabijgelegen kruising keerde Van
D. de camper en stond ongeveer tien
verhoorders en de teamleiding. “De
collega’s die het verhoor deden, kwamen
uit de regio Groningen”, zegt Kroon. “Wij
in Drenthe zijn gewend verhoren helemaal
uit te schrijven en niet te werken met
samenvattingen. Dat gebeurde
aanvankelijk wel, waardoor we soms
bepaalde woorden of zinsneden misten,
zoals Van D. deze uitsprak.”
Daarop besloten de tactisch rechercheurs
dat de verhoren letterlijk op
papier moesten komen. “Op dat moment
speelden we het op de macht”, blikt Van
Driel terug. “We zijn toen echt gaan
sturen en hebben gezegd hoe we het
vanaf dat moment zouden gaan doen. Op
onze manier dus. Want we moesten wel
binnen korte periode uitgewerkte
verhoren kunnen overleggen om te
Vanwege de wind is de verlichting vastgezet.
minuten stil. Hij liet de motor stationair
draaien. Uit angst voor ontdekking, reed
Van D. vervolgens met een snelheid van
vijftig kilometer per uur over Suzanne
heen. Zij lag nog steeds op de weg.
Hierna dumpte hij haar fiets een stuk
verderop en hield zich vervolgens enige
dagen schuil. “Kennelijk heeft hij toen
zijn het scenario van zijn ontvoering
bedacht”, zegt Kroon.
Uit de gerechtelijke sectie blijkt dat
Suzanne door heftig botsend en samendrukkend
geweld om het leven is gekomen.
Uit het rapport van de patholoog
anatoom blijkt overigens dat er ‘geen
evidente aanwijzingen’ zijn voor seksueel
misbruik. “Hij is wat dat betreft dus veroordeeld
op zijn eigen bekentenis. Dat
was wel spannend”, zegt Kroon. “Maar
zijn verhaal wordt op onderdelen ondersteund
door ander bewijs. De rechter en
voorkomen dat Van D. op vrije voeten zou
komen.” Een ander punt waarover
onderlinge frustratie ontstond, was dat
de teamleiding het idee kreeg dat Van D.
de regie overnam. Kroon: “De
verhoorders lieten hem soms teveel
uitweiden, waardoor het geheel
onvoldoende op papier kwam. Dat hebben
we teruggedraaid. De geluidsbanden
hebben we later alsnog letterlijk laten
uitwerken.”
Maar wie het speelt op de macht, heeft
eigenlijk verloren want op de langere
termijn valt dat niet vol te houden. Het
was een leermoment voor Van Driel.
“Vroeger kon je makkelijker directief zijn”,
zegt hij. “Dat paste in de tijdsgeest. Nu
gaat het er meer om dat je als tactisch
coördinator coacht en door mensen te
het hof hebben zijn verklaringen daarom
als betrouwbaar ingeschat.” ■
De rechtbank veroordeelde Van D. in juli
2007 tot een gevangenisstraf van twintig jaar
plus TBS wegens verkrachting en moord.
Ontvoering achtte de rechtbank onvoldoende
bewezen. Zowel het openbaar ministerie als
de dader gingen in hoger beroep. In maart
2008 veroordeelde het gerechtshof Van D. tot
dertig jaar cel en TBS met dwangverpleging
wegens verkrachting, wederrechtelijke vrijheidsberoving
en moord.
Erik.van.der.veen@politieacademie.nl
Voor meer informatie:
PKN > Opsporing > Tactische
onderzoeksmethoden > Team
Grootschalige Opsporing (TGO)
overtuigen ervoor zorgt dat ze de goede
dingen doen. Het nadeel van specialisten
is soms dat ze denken dat wat zij
prediken de enige juiste manier is, terwijl
zij moeten begrijpen dat hetgeen
teamchefs of tactisch coördinatoren
aangeven, ook hout snijdt.”
Leren
Van Driel benadrukt nogmaals het
spanningsveld tussen een product dat op
tijd klaar moet zijn voor een voorgeleiding
en de expertise van de verhoorders die
het onderste uit de kan willen halen. “Ze
hebben een gigantische en kwalitatief
hoogstaande prestatie geleverd.” En met
de bekentenis van Van D. was het
uiteindelijke resultaat positief. Maar dat
betekent niet dat daarmee de kou direct
uit de lucht was. “Het is goed dat succes
te benoemen en hen daarvoor te prijzen,
maar dat moet je niet beletten te leren
van hoe het tot stand is gekomen. En dat
moest beter. Dus toch even wat meer
tijd nemen om dingen goed uit te spreken
en anderen ook vanuit hun eigen gevoel
en overtuiging op hetzelfde spoor te
krijgen. Dat werkt altijd beter dan het
puur op de macht spelen. Men moet ook
voelen dat hun professie wordt erkend.
uiteindelijk is alle wrevel overigens tot
ieders tevredenheid uitgesproken.”
28 Blauw – Opsporing 8 oktober 2011 – nummer 19