Zinnendictee Het wonderlijke weer - SWV West Friesland

Zinnendictee Het wonderlijke weer
Het dictee Het wonderlijke weer differentieert naar schooltype. Niet alle schooltypen maken het totale
dictee van tien zinnen. Het onderstaande overzicht geeft het aantal zinnen (en de globale afnameduur)
per schooltype weer.
Schooltype Brugklas Leerjaar 2 en hoger
Lwoo 6 zinnen (25 minuten) 8 zinnen (30 minuten)
Vmbo 8 zinnen (30 minuten) 10 zinnen (40 minuten)
Havo/vwo 10 zinnen (40 minuten) 10 zinnen (40 minuten)
Benodigde materialen
• Cd-afspeelapparatuur waarvan het geluid zodanig is ingesteld dat het dictee goed verstaanbaar is
tot achter in de groep.
• Cd met het dictee Het wonderlijke weer. Het dictee wordt via cd afgenomen om bij alle leerlingen
afnamecondities als tempo en articulatie gelijk te houden. De normering is gebaseerd op deze
wijze van afnemen.
• Gelinieerd papier.
• Bordje ‘Niet storen’.
• Klassenoverzichtsformulier (zie bijlage 6).
Vooraf aan de afname
• Hang het bordje ‘niet storen’ op de deur van het lokaal.
• Schakel de intercom en eventueel aanwezige telefoon(s) uit. Elimineer eventueel ook andere
potentiële bronnen van storing.
• Deel per leerling een vel gelinieerd papier uit.
• Zeg de leerlingen dat ze een dictee krijgen en dat het via een cd gedicteerd wordt. Ook de
instructie staat op de cd. Alvorens de leerlingen de instructie te horen krijgen, lijkt het raadzaam
om de inhoud van het dictee Het wonderlijke weer toe te lichten. Hierbij kunnen woorden die
anders wellicht onbekend zullen zijn voor de leerlingen, van te voren besproken worden. De
instructie kan voor lwoo-leerlingen (basisberoepsgerichte leerweg) of leerlingen in de kaderberoepsgerichte
leerweg ook nog op het bord gezet worden en doorgenomen worden, zodat ze
het twee keer te horen krijgen.
• Leg de leerlingen het doel van de toets uit: “Het dictee is niet bedoeld als proefwerk of schriftelijke
overhoring. Je krijgt dus ook geen cijfer. We willen graag weten hoe jullie spellen in vergelijking
met andere leerlingen in het voortgezet onderwijs.”
• Laat leerlingen naam, klas en datum opschrijven en ‘dyslexie’ als ze een dyslexieverklaring
hebben.
• Zeg uit hoeveel zinnen het dictee bestaat.
• Zorg ervoor dat de apparatuur zo is opgesteld dat het dictee ook achter in de klas goed verstaanbaar
is. (Plaats de boxen op een hoogte van minimaal 1,5 meter en controleer de verstaanbaarheid
vooraf).
Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs - Zinnendictee Het wonderlijke weer 1

Tijdens de afname
• Start de cd en stop deze niet meer, alleen in geval van ernstige storing. Begin na een storing met
de zin waarin de storing plaatsvond. Noteer eventuele storingen op het klassenoverzichtsformulier.
• Als de laatste zin voor de doelgroep gedicteerd is (dus zin 6, zin 8 of zin 10), zeg dan: “Dit was de
laatste zin. Leg je pen neer. Je werk wordt nu opgehaald.”
Na de afname
• Haal het werk op. Leerlingen krijgen geen tijd om werk na te kijken. Het gaat er bij dit dictee om
wat de leerlingen in eerste instantie opschrijven (automatisering) en niet om wat zij via denken
over spellingen nog kunnen veranderen.
• Kijk de dictees na volgens de richtlijnen voor correctie.
• Vul voor iedere klas het klassenoverzicht in. Vermeld op dit overzicht ook ongeregeldheden,
problemen en/of storingen tijdens de afname.
• Geef in de laatste kolom aan of een leerling een dyslexieverklaring heeft of dat dyslexie vermoed
wordt.
Richtlijnen voor de correctie van het dictee
Bij de correctie wordt uitgegaan van de precieze schrijfwijze van de woorden zoals aangegeven in de
bijgeleverde tekst. Als het woord er niet exact hetzelfde staat, telt dit als één fout.
Fouten die geteld worden, zijn spelfouten en overige fouten.
Spelfouten
Spelfoutenen zijn afwijkingen van de correcte schrijfwijze. Een fout gespeld woord telt voor één
fout, ook als het meer fouten bevat.
Overige fouten
Bij overige fouten gaat het om afwijkingen van de tekst die in wezen geen fouten tegen de spelling
zijn:
• een weggelaten, toegevoegd of verkeerd geplaatst woord wordt als één fout geteld;
• een woord dat niet aan elkaar is geschreven wordt als één fout geteld;
• vervangingen van woorden of woorddelen, die een bestaand maar niet gedicteerd woord
opleveren (bijvoorbeeld eeuwen/eeuwig), én fouten tegen verbuigingen en vervoegingen
(bijvoorbeeld loopten/liepen) worden ook als één fout aangemerkt.
Fouten tegen hoofdletters en leestekens worden niet gescoord. Indien hierin opvallend veel fouten
gemaakt worden, wordt dit op het werk van de leerling en onder ‘opmerkingen’ op het klassenoverzichtsformulier
genoteerd.
Tel alle foutgeschreven woorden en noteer het totale aantal op het werk van de leerling en op het klassenoverzichtsformulier
(zie bijlage 6).
In het normeringsonderzoek is duidelijk naar voren gekomen, dat docenten moeite hebben om dictees
consistent te beoordelen volgens de richtlijnen zoals hieronder genoemd. Er werden (veel) te weinig
fouten genoteerd; soms was het verschil wel meer dan tien woorden. Dat betekent dat onterecht niet
gesignaleerd wordt dat een leerling bovenmatig veel problemen heeft met spelling.
Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs - Zinnendictee Het wonderlijke weer 2

Lees het dictee eerst een aantal keren zelf goed door, zodat u de zinnen goed in uw hoofd hebt.
Daarnaast is het raadzaam het origineel steeds naast u te hebben liggen en bij iedere twijfel
toch weer even te ‘spieken’.
De ervaring leert dat hardop en zorgvuldig meelezen het beste resultaat oplevert.
Hieronder volgt een overzicht van de meest voorkomende fouten door leerlingen. Daarbij is aangegeven
welke fouten wel en welke niet veel worden opgemerkt door docenten.
Zin 1
lang
geleden
men
goden
planeten
bestuurden
Toevoeging van de voor planeten.
Verkeerde afbrekingen zoals: sterr–/en.
Zin 2
zij
veroorzaakten
aardbevingen
hittegolven
zonsverduisteringen
overstromingen
rivieren
wel veel opgemerkt niet veel opgemerkt
lange
geleeden
m’n
goude(n); gronen
planeeten
bestuuren
zei
verooraakten
hittegolfen
overstroomingen
rievieren
Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs - Zinnendictee Het wonderlijke weer 3
ben
planneten
besturen; besturden
bestuurde; bestuderden
veroorzaakte;
verorzaakte(n); veroorzakten
aarbevingen (weglating d)
hittengolve(n)
zonverduisteringen
(weglating s);
zonsverdijsteringen;
zonsverdeusteringen
overstomingen (weglating r)
Verkeerde afbrekingen: zonsverduister–/ingen; zonsverduisteri–/ngen; overstrom–/ingen.
Zin 3
humeur
zij
prachtige
hevige
uitvaren
gladde
zeespiegel
pragtige
hefige
uitvaaren
glade
zeespiechel
humuur; himeur; hemeur;
humur; humour; hiemeur
ze
Toevoegingen van woorden of verkeerd gebruik: over i.p.v. op; de schepen; het i.p.v. hun.

Zin 4
scherpe
waarnemingen
werd
echter
ontdekt
samenhangt
in
Zin 5
betrouwbare
conclusies
weinig
wordt
verdampt
Zin 6
een bijdrage
geleverd
apparaten
windrichting
temperatuur
Zin 7
waarnemingsstations
enorme
camerabeelden
ruimte
Zin 8
internationale
computers
er erg
de rekenprocessen
nauwkeurige
opgesteld
wel veelopgemerkt
waardelingen
wert
sammenhangt
betrouwbaren
konklusies
wijnig
verdamd
hun bijdragen
gelevert; geleeverd
wintrichting
themperatuur
waarnemingsstadions
kamerabeelden
intonationale(n); internationaale
de rekenprossen
opgestelt
niet veel opgemerkt
scherpen; snelle; sterke
werdt; wordt
er
ondekt (weglating t)
samenhankt
van
konklusie’s; conclucies
word (weglating t)
verdamt (weglating p)
apparaaten (+ de)
temparatuur; tempratuur
(weglating e)
waarnemingstations
(weglating s); waarnemer-;
waarneemeenorme;
eennorme
camarabeelden
ruimten
internatsionale
computters
weglating er
de rekenpros(s)essen;
weglating de
naukeurige (weglating w);
nou(w)keurige; nauwkurige
Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs - Zinnendictee Het wonderlijke weer 4

Zin 9
technologie
verscheidene
volkswijsheden
januari
muggenzwermen
oogstmaand
Zin 10
gebruikten
volkeren
tot voor kort
nog
benaderingswijze
weersgesteldheid
jaargetijden
Tekst op de cd
wel veel opgemerkt
tegnologie; technoligie
volksweisheden
muggenschermen
noch
benaderingsweize
weersgesteltheid
Hieronder staat de tekst zoals deze wordt uitgesproken op de cd.
niet veel opgemerkt
verschil(l)ende;
verscheidenen; verschijnende
januarie
muggezwermen (weglating n)
oostmaand (weglating g)
gebruikte (weglating n)
volken
tot ver kort
benaderingwijze (weglating s)
weergesteldheid (weglating s)
jaargetijde (weglating n)
• Je krijgt een dictee te horen.
• Je docent heeft je gezegd uit hoeveel zinnen het bestaat.
• Iedere zin wordt eerst helemaal voorgelezen, daarna in kleine stukjes.
• Luister eerst goed naar de hele zin. Begin daarna pas met schrijven.
• Vóór iedere zin wordt het nummer uitgesproken. Noteer dat nummer.
• Sla na elke zin een regel over.
• Schrijf duidelijk.
• Als het te vlug gaat, sla dan woorden over en schrijf weer mee met de woorden die voorgelezen
worden.
• Het dictee begint nu.
Het wonderlijke weer.
Zin 1: Lang geleden dacht men | dat goden | de sterren en planeten bestuurden.
Zin 2: Zij veroorzaakten | ook hittegolven, | zonsverduisteringen, | aardbevingen | en overstromingen
van rivieren.
Zin 3: Afhankelijk van hun humeur | lieten zij prachtige schepen | in hevige stormen | zinken of
uitvaren | op een gladde zeespiegel.
Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs - Zinnendictee Het wonderlijke weer 5

Zin 4: Door scherpe waarnemingen | werd echter ontdekt, | dat het weer samenhangt | met
veranderingen in de luchtdruk.
Zin 5: Andere betrouwbare conclusies | waren bijvoorbeeld: | ‘Als het mist, | is er weinig regen’ | en
‘Vocht wordt verdampt | door de stralen van de zon’.
Zin 6: Die kennis heeft | een bijdrage geleverd | aan de ontwikkeling van apparaten | voor het meten
van luchtvochtigheid, | windrichting en temperatuur.
Zin 7: Waarnemingsstations hebben nu | een enorme hoeveelheid | weerkundige instrumenten | en
ontvangen camerabeelden | uit de ruimte.
Zin 8: Door internationale uitwisseling | van gegevens en gebruik van computers | voor de rekenprocessen
| kunnen er erg snel | nauwkeurige weerkaarten | opgesteld worden.
Zin 9: Naast deze technologie | staan verscheidene volkswijsheden | zoals: | ‘Geeft januari muggenzwermen
| dan hoort men in de oogstmaand | de boeren kermen.’
Zin 10: Ook gebruikten verschillende volkeren | tot voor kort waarschijnlijk | nog de benaderingswijze
| om uit de stand van de hemellichamen | de weersgesteldheid in de jaargetijden | te beschrijven.
Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs - Zinnendictee Het wonderlijke weer 6