Energie - Haven Amsterdam

ACTSHEET Energie
Amsterdam is een energiehaven van formaat!. Europa en
landen elders in de wereld hebben een grote behoefte aan
energie. De Amsterdamse haven is leidend in de aanvoer van
grondstoffen om in die energiebehoefte te voorzien. Voor een
groot deel gaat het om fossiele energie uit olieproducten en
kolen. Tegelijkertijd neemt het aandeel duurzame energie toe
in Amsterdam.
Factsheet van Haven Amsterdam, nummer 2, november 2010
Haven in transitie
Haven Amsterdam wil in 2020 tot de top van
duurzame havens in Europa behoren. Om dat
te verwezenlijken, reserveert zij fysieke- en
milieu ruimte en investeert Haven Amsterdam
in de aanleg van faciliteiten om het aandeel
fossiele energie gedeeltelijk om te buigen
naar duurzame energie. Naar verwachting is
in 2020 circa 20% van de fossiele brandstof
vervangen door duurzame energie.
Energie uit fossiele brandstoffen
Olieproducten en kolen zijn goed voor 70%
van de overslag in de Amsterdamse haven.
Een klein deel hiervan wordt gebruikt voor
energieopwekking voor de stad Amsterdam,
het overgrote deel is bestemd voor de Europese-
en wereldmarkt.
Kolen
■ Amsterdam is de afgelopen jaren uitgegroeid
tot een van de leidende havens in
kolen wereldwijd.
■ In Europa is Amsterdam de tweede kolen-
overslaghaven na Rotterdam.
■ Kolen vormen voor Noordwest Europa bijna
50% van de electriciteitsmarkt. De verwachting
is dat het kolenvervoer de komende 20
jaar blijft stijgen. Door:
- blijvende energiebehoefte;
- Europa importeert steeds meer kolen vanwege
het sluiten van mijnen in Duitsland,
Engeland en (in de toekomst) Polen en
Tsjechië;
- de voorgenomen bouw van nieuwe,
schonere kolencentrales in Duitsland en
Nederland.

■ Dit betekent voor Amsterdam een groei van 14,7
miljoen ton kolen in 2007 naar (naar verwachting) 24
miljoen ton in 2020. Deze toenemende kolenoverslag
wordt door te investeren in intensief ruimtegebruik
ondergebracht op bestaande locaties en neemt geen
extra ruimte in beslag.
■ Haven Amsterdam blijft investeren in faciliteiten voor
de groeiende kolenoverslag. Bijvoorbeeld door te investeren
in een lichterhaven vóór het sluizencomplex
(in de Averijhaven van IJmuiden) en door een tweede
grote sluis aan te leggen, zodat Amsterdam grote
schepen kan blijven ontvangen.
■ Steenkool wordt een steeds schonere brandstof door
toepassing van zogeheten clean coal technology
(vergassing). Om de uitstoot terug te dringen, wordt
onderzoek gedaan naar ondergrondse CO 2 -opslag.
Wereldwijd zijn nog grote voorraden steenkool aanwezig.
Bovendien wordt de komende jaren een deel
van de kolen vervangen door Biomassa wat leidt tot
verdere terugdringing van CO 2 -emissie.
Overslag kolen (x 1.000 ton)
1995 4.760
2000 11.289
2005 12.597
2009 14.592
2020 24.000 (verwachting)
Stroom uit kolen
In Amsterdam wordt kolen niet alleen overgeslagen
en doorgevoerd naar het achterland. 1,6 miljoen ton
wordt gebruikt voor de energievoorziening van de
Elektriciteitscentrale Hemweg van de Nuon. Deze
kolen gaan rechtstreeks van OBA via een overdekte
transportband naar de Elektriciteitscentrale Hemweg
van de Nuon (kijk voor productiecijfers bij Productie
in deze factsheet).
Duurzaam overslaan
De kolenoverslagbedrijven zetten zich in om de kolen
zo schoon mogelijk over te slaan. Zij hebben maatregelen
genomen om stofoverlast te voorkomen, zoals
overkapte transportbanden, de kolen besproeien
en een celluloselaagje over de kolenbergen. Rietlanden/EDF
heeft daarnaast (bovenop de vergunningeisen)
een stofmonitoringsysteem. OBA werkt aan
de plaatsing van een stofmonitoringsysteem. Met dit
systeem kunnen de bedrijven meteen ingrijpen bij
overschrijding van stofnormen. Het heeft bovendien
een voorspellende waarde, waardoor de overlast voor
de omgeving minimaal is.
Kolenoverslagbedrijven in de Amsterdamse haven:
Overslag Bedrijf Amsterdam (OBA); 1 locatie
Rietlanden/EDF; 2 locaties
Olie
■ Amsterdam is de laatste jaren enorm gegroeid in olieproducten
en inmiddels een van de grootste benzinehavens
ter wereld.
■ Amsterdam heeft zich gespecialiseerd in het mengen
van benzine. Daarnaast is er veel opslag van diesel en
kerosine.
■ Veel olie komt binnen uit Rusland, Engeland en Rotterdam.
De olie wordt opgeslagen en in veel gevallen
gemengd, waarna het wordt doorgevoerd naar het
Europese achterland en geëxporteerd naar met name
de Verenigde Staten en West-Afrika.
■ Schiphol krijgt ongeveer de helft van alle benodigde
kerosine binnen via een 16 kilometer lange ondergrondse
pijpleiding tussen Oiltanking Amsterdam en
Schiphol.
■ Ondanks de wereldwijde inzet van biofuels en elektrisch
vervoer, blijft naar verwachting tot 2020 de
vraag naar op- en overslag van olieproducten via Amsterdam
groeien. Naar verwachting groeit de overslag
van olieproducten naar 50 miljoen ton in 2020.
Overslag olieproducten (x 1.000 ton)
1995 7.094
2000 11.207
2005 19.131
2009 35.162
2020 50.000 (verwachting)
Olieterminals in de Amsterdamse haven:
Oiltanking
Eurotank
BP Terminal
NuStar
Vopak
Duurzame energie
Amsterdam biedt nadrukkelijk ruimte aan duurzame
energie in de haven. Haven Amsterdam stelt terreinen
beschikbaar voor de overslag en productie van
duurzame energie en de haven beschikt over alle

enodigde overslagfaciliteiten. Met een goede bereikbaarheid
vanaf zee en uitstekende achterlandverbindingen
heeft Amsterdam bovendien een gunstige
ligging voor de aan- en afvoer van grondstoffen voor
de productie van duurzame energie.
Bio-energie
■ Bio-energie is een verzamelnaam voor energie die
wordt opgewekt uit organisch (plantaardig en dierlijk)
materiaal.
Biofuel is een vloeibare energievorm (bio-ethanol
en biodiesel) die wordt gebruikt als brandstof voor
verbrandingsmotoren. Grondstoffen zijn landbouwgewassen
en restproducten.
Biomassa is de biologisch afbreekbare fractie van
landbouwgewassen, residuen uit de landbouw of
bosbouw en aanverwante bedrijfstakken en afval.
Biomassa wordt ingezet als brandstof voor elektriciteitscentrales.
■ Twee biodieselfabrieken hebben zich inmiddels
gevestigd in de Amsterdamse haven: Greenmills en
Vesta Biofuels Amsterdam.
De biodieselfabriek van Greenmills gaat duurzame
biobrandstoffen en groene stroom maken van organische
reststoffen, zoals gebruikte frituurolie en
gft-afval. Naar verwachting zet Greenmills jaarlijks
100.000 ton organisch afval om in 100.000 ton duurzame
biodiesel (ongeveer 115 miljoen liter) en
25 miljoen m 3 biogas. Met het biogas kan 5 megawatt
groene stroom kan worden opgewekt, voldoende om
10.000 tot 12.500 huishoudens te voorzien van alle
benodigde elektriciteit. De eerste fase van het complex
gaat in januari 2011 officieel in bedrijf, eind 2011
zal de hele fabriek operationeel zijn.
Aan de zuidkant van de Amerikahaven start Vesta
Biofuels Amsterdam vanaf mei 2011 met de productie
van biodiesel. De fabriek van Vesta Biofuels is
flexibel van opzet en gebruikt allerlei grondstoffen,
van raapzaadolie tot reststromen. De capaciteit van
de fabriek is 200.000 ton biodiesel per jaar (ongeveer
230 miljoen liter).
Icova reststoffen management
Icova produceert per jaar zo’n 60.000 ton brandstofpellets
uit bedrijfsafval. Dit komt overeen met de jaarlijkse
energiebehoefte van zo’n 9.500 huishoudens.
De brandstofpellets worden met name verkocht aan
Zweden en ingezet voor stadsverwarming.
■ Haven Amsterdam is met diverse marktpartijen binnen
en buiten de haven in gesprek over de verdere
ontwikkeling van op- en overslag en productie van
bio-energie in het havengebied.
■ Haven Amsterdam heeft als doelstelling een jaarlijkse
overslag van:
2010 2015 2020
Bio-energie totaal 1 mln ton 5 mln ton 13,5 mln ton
Biofuels 1 mln ton 2 mln ton 3,5 mln ton
Biomassa 0,5 mln ton 3 mln ton 10 mln ton
Hiermee verwerft de haven van Amsterdam een aanzienlijk
marktaandeel in de overslag van biomassa in
de Noordwest-Europese markt.
■ Haven Amsterdam is zich bewust van de keerzijde
van bio-energie (food for fuel en biodiversiteit) en de
maatschappelijke discussie daarover. Daarom is zij
betrokken bij certificering en de totstandkoming van
keurmerken voor biomassa/biofuels. Haven Amsterdam
neemt onder meer deel aan de Taskforce 40 van
IEA over een duurzame bio-energiemarkt.
Windenergie
De andere vorm van duurzame energie waar Haven
Amsterdam zich op richt (naast bio-energie) is windenergie.
■ Het Amsterdamse havengebied huisvest een groot
windmolenpark met een capaciteit van 125 miljoen
KWh. Dit is goed voor de elektriciteitsbehoefte van
zo’n 40.000 huishoudens. In de toekomst zal dit
groeien naar 80.000 huishoudens.
■ De Amsterdamse havenregio ambieert een belangrijke
rol in de ontwikkeling van zeer grote windmolenparken
op zee. Naar verwachting worden de komende
tien tot twintig jaar enkele duizenden grote windturbines
vanuit Noordwest-Europese zeehavens geplaatst.
De windturbines en aanverwante onderdelen worden
in grote aantallen aangevoerd van overzee en met
Energie FACTSHEET

zwaar materieel overgeslagen. Daarnaast worden de
onderdelen in de regio Amsterdam geassembleerd,
waarna de windturbines met speciale schepen op de
Noordzee worden geplaatst.
Al eerder zijn vanuit IJmuiden twee grote parken met
in totaal 120 windturbines en een totale capaciteit van
360 megawatt geïnstalleerd. Door regionale samenwerking
en afstemming van de logistieke mogelijkheden
werkt Haven Amsterdam aan een gezamenlijke
marktbenadering voor de markt van off-shore windmolenparken.
De Amsterdam havenregio heeft als doelstelling voor
off-shore windturbines:
2010: 10 stuks per jaar
2015: 200 stuks per jaar
2020: 500 stuks per jaar
Afval = Grondstof
Haven Amsterdam, de gemeente Zaanstad en de
Dienst Milieu- en Bouwtoezicht van Amsterdam zijn
het project ‘Afval = Grondstof’ gestart. Wat voor het
ene bedrijf reststromen en afvalproducten zijn, is voor
een bedrijf even verderop misschien een aantrekkelijke
grondstof of energiebron. Met ‘Afval = Grondstof’
wil Haven Amsterdam een forse impuls geven aan een
efficiënt en hoogwaardig (her)gebruik van grondstoffen
en reststromen in het bedrijfsleven in de havenregio
Amsterdam-Zaanstad. Bedrijven die reststoffen
willen uitwisselen, kunnen ondersteuning krijgen bij
het projectmanagement, het aanvragen van subsidies
en het vinden van de juiste experts.
Productie
In de Amsterdamse haven wordt op verschillende
plekken energie geproduceerd.
Greenmills, Vesta Biofuels en Icova:
zie onder ‘Bio-energie’ in deze factsheet.
Elektriciteitscentrale Hemweg
De Elektriciteitscentrale Hemweg van de Nuon heeft
met een gas- en een kolengestookte centrale een vermogen
van maximaal 1229 megawatt. Dit is voldoende
om 2,5 tot 3 miljoen huishoudens te voorzien van
alle benodigde elektriciteit. In de praktijk valt dit wat
lager uit, omdat de centrales niet volcontinu draaien
(zie ook Kolen). Om een duurzamere stroomproductie
te bereiken, werkt Nuon plannen uit om ongeveer
20% biomassa in de kolencentrale mee te stoken.
Afval Energie Bedrijf (AEB)
■ Het AEB wekt energie op door het verbranden van
afval. 48% van het aangeleverde afval bestaat uit
biomassa. Dit heeft evenveel CO 2 opgenomen als er
vrijkomt bij verbranding en is daarmee ‘CO 2 -neutraal’
te noemen.
■ De centrales hebben een vermogen van 124 megawatt
en produceren jaarlijks 1 miljoen Megawattuur
aan stroom. Dit is voldoende voor de elektriciteitsbehoefte
van ongeveer 320.000 huishoudens (75%
van de Amsterdamse huishoudens).
■ De Amsterdamse trams en metro’s, de stadsverlichting,
de Stadsschouwburg, het Muziektheater en het
stadhuis draaien op elektriciteit die met afval is opgewekt.
■ Naast elektriciteit komt er ook (stads)warmte vrij die
wordt gebruikt om huishoudens in Amsterdam te
voorzien van verwarming en warm kraanwater. Per
woning is de vermindering van CO 2 -uitstoot ruim 60%.
Tussen 2008 en 2025 worden zo’n 35.000 woningen
in Amsterdam-Noord en in Amsterdam Nieuw-West
(Slotervaart, Osdorp, Geuzenveld en Bos & Lommer)
aangesloten op stadswarmte vanuit het AEB. Daarmee
wordt een toekomstige CO 2 -reductie van
42 miljoen kilo bereikt. Dat is vergelijkbaar met bijna
24 miljoen m 3 gas ofwel de jaarlijkse uitstoot van
13.000 auto’s.
■ Eind 2009 waren er bovendien 70 bedrijven in
Westpoort aangesloten op dit warmtenet. Haven
Amsterdam ondersteunt het aansluiten van nog meer
bedrijven in Westpoort.
Colofon FACTSHEET is een uitgave van Haven Amsterdam
Postbus 19406, 1000 GK Amsterdam, Nederland
Tel: +31 20 523 45 60, Fax: +31 20 523 40 60
E-mail: marketing@portofamsterdam.nl, Website: www.portofamsterdam.nl
Haven Amsterdam is een bedrijf van de gemeente Amsterdam.