Sei1103_v2_ Sei0404_1.qxd - Journalistiek Buro Dana Ploeger

Désanne van
Brederode
schrijver en filosoof
Eens zaten zij als kind op een vrijeschool
ergens in Nederland. Zij groeiden op met
een schat aan verhalen uit de wereld -
geschie denis en kregen naast reguliere
vakken als taal en rekenen les in vaardig -
heden als vormtekenen, (blok)fluiten en
koperslaan. Hoe is het hen nadien ver-
gaan? Welke keuzes maakten zij en hoe
kijken ze nu terug op hun schooltijd?
56 SEIZOENER

In de jaren zeventig groeit Désanne op als enig kind
van een uitgetreden priester en een moeder die voortdurend
op zoek is naar zingeving en spiritualiteit. De
eerste schooljaren brengt ze door op een reguliere
katholieke basisschool in Den Haag. Daar heeft ze het goed
naar haar zin. Wanneer het gezin Van Brederode naar Den
Bosch verhuist, met een vrijeschool om de hoek, maakt ze
als negenjarige de overstap naar de Rudolf Steinerschool: in
die tijd een school in opbouw met louter kleuterklassen en
één eerste en tweede klas. Désanne gaat een klas terug, terwijl
ze juist zo voorlijk is en al kan lezen en schrijven.
“Ik zat ineens tussen jongere kinderen die nauwelijks konden
lezen, waardoor ik weinig aansluiting vond. Mijn kennishonger
kon zeker niet worden gestild. Wat dat betreft moest ik
op een houtje bijten. Aan de andere kant had ik op het creatieve
vlak het nodige in te halen, dus kwamen mijn handen
meer aan hun trekken.”
Serieuze blik
Van jongs af is Désanne een meisje met een onbedwingbare
nieuwsgierigheid en tegelijk een enorme manifestatiedrang.
Ze doorziet al snel de achterliggende gedachten van
het vrijeschoolonderwijs. Dat brengt haar ertoe docenten de
nodige prikkelende vragen te stellen. “Ieder kind wil graag
gezien worden. Ik was een bloedserieus meisje met een
sombere blik op de wereld. Over alles wat ik zag en ervoer,
OUD-VRIJESCHOLIER
Ik wilde Steiner al
jong doorgronden
Een slimme meid die te veel nieuwsgierige vragen stelde. Zo ziet filosoof en schrijver Désanne van
Brederode zichzelf toen ze als kind naar de vrijeschool ging. Eigenschappen die niet altijd werden
gewaardeerd. Toch was de school een plek waar ze met zichzelf samenviel. “De eerbied en religio-
siteit raakten mij diep.”
TEKST: DANA PLOEGER | PORTRETFOTO: HAPÉ SMEELE
stelde ik vragen. Dat vonden sommige docenten lastig. Ze
zeiden dat ik mijn mond moest houden en dat ik het klasseproces
verstoorde. De veilige plek die de vrijeschool had
moeten zijn, was voor mij een plaats waar ik leerde dat er
iets structureel fout zat in mij. Ik voelde me een vleesklomp
die niet gezien mocht worden.”
Naast serieus, was ze ook een religieus meisje. “Ik voelde
me sterk thuis in het religieuze en was altijd met God bezig.
Ik kon bijzonder genieten van de Michaëlsliederen, de rituelen
en spreuken. Hier kon ik mijn hart ophalen. De verhalen
over Sint Franciscus en de jaartafels spraken mij erg aan.
Evenals de eerbied van de docenten voor de mooie materialen,
de natuur en de rituelen. Ik herinner me een prachtige
transparant die ik op mijn verjaardag kreeg met een
beschermengel erop. Op dat vlak was de school wel een
plek waar ik samenviel met mezelf. De diepe dankbaarheid
die ik toen voelde voor het goddelijke in de natuur, ervaar ik
vandaag de dag nog altijd.”
Wakkere scholier
Na de vijfde klas mag Désanne naar de bovenbouw van
de Vrijeschool Brabant in Eindhoven. Eindelijk komt ze bij
leeftijdsgenootjes in de klas en hoopt de wakkere scholier
haar vragen te kunnen stellen. Die verwachtingen komen niet
uit. Haar kennishonger is opnieuw een sta-in-de-weg.
“Mijn lievelingsverhaal werd niet voor niets het sprookje van
Seizoener
57

58 Seizoener
FOTO’S: DANA PLOEGER & PRIVEBEZIT
Getuigschrift “Ieder jaar kregen we een persoonlijke spreuk. Een bijzondere
kracht van het vrijeschoolonderwijs. De gedichten en spreuken die wij uit ons
hoofd leerden, draag ik met liefde met me mee. Het arsenaal aan gedichten in
mijn hoofd is een ware rijkdom.”
Blauwbaard, waarin een vrouw geobsedeerd is door wat ze
niet mag weten. De puberteit herinner ik mij als een periode
van eindeloze driftbuien en schreeuwen om gezien te worden.
Ik stond voortdurend in een survival-modus. Zeker ook
omdat ik erg gepest werd door klasgenoten. Later begreep
ik van enkele docenten dat ze best met me te doen hadden.
Ook omdat het bij mij thuis allesbehalve stabiel was. Maar
dat durfde ik toen nog niet onder ogen te zien. Mijn moeder
had veel fobieën en nam mij veel te veel in vertrouwen over
volwassen zaken. Het gevolg was dat ik op school een
onuitstaanbare, vrij hoogmoedige leerling was.”
Het frustrerende hieraan is dat ze opnieuw veel antroposofische
thema’s doorziet, maar hierover geen uitleg krijgt. “Ik
begreep Steiner op mijn manier, maar verbaasde me over de
BIOGRAFIE DÉSANNE VAN BREDERO
schrijver en filosoof, getrouwd en een zoon
1970 Geboren in Utrecht
2e-5e klas Rudolf Steinerschool, Den Bosch
7e-11e klas Vrijeschool Brabant, Eindhoven
1988 Atheneum, Rodenborch College, Rosmalen
1990 Filosofie, Vrije Universiteit Amsterdam
1994 Debuut: Ave verum corpus
1997-nu Romans: Mensen met een hobby, Het opstaan, Hart in hart en
Door mijn schuld
Najaar 2011 Nieuwe roman: Stille zaterdag
2006-2010 Columnist bij het tv-programma Buitenhof
Euritmie ”Toen ik weer aan
euritmielessen begon, vond ik
het gewoon leuk te bewegen.
Inmiddels ervaar ik na jarenlange
beoefening de diepere laag.”
De filosofie van de Vrijheid
“Het boekje uit 1893 waarin
Steiner zich afvraagt: hoe komt
de mens tot een werkelijk
weten van zichzelf en van de
wereld? Dat is mijn inspiratie-
geheimzinnigheid die eromheen hing. Daar stoorde ik me
aan. Wanneer een docent mij af en toe apart had genomen
om het een en ander uit te leggen, was ik niet zo lastig te
hanteren geweest, denk ik. Ik wilde gewoon de antroposofie
al jong doorgronden. Met name docenten, die op latere leeftijd
de antroposofie hadden ontdekt als de grote waarheid,
waren vreselijk. Zij waren dogmatischer dan Steiner ooit
gewild zou hebben en verpestten het voor de rest. Ik riep
dan hardop: ‘Steiner zou zich omdraaien in zijn graf als hij
jullie zo bezig zou zien’. Dat hielp niet.”
Na een ingewikkeld conflict, waarbij het docentenkorps veel
macht inzet om Désanne van school te krijgen, vertrekt zij in
de elfde klas naar het reguliere atheneum. “Dat was afschuwelijk.
Wat had ik graag dat eindwerkstuk gemaakt en de
eindpresentaties gezien van mijn klasgenoten. De leerlingen
konden mijn bloed wel drinken, toch voelde ik me met hen
verbonden. Na dat drama wilde ik jarenlang niets met de
antroposofie te maken hebben. Ik ging filosofie studeren in
Amsterdam en kwam eindelijk in een wereld terecht waar
vragenstellen het uitgangspunt was. Heerlijk vond ik dat.”
Steiner keert terug
De filosofe maakt al vroeg naam als schrijfster en geeft
geregeld lezingen door het hele land. Ook treedt zij enkele
jaren op als columnist in het televisieprogramma Buitenhof.
Ze trouwt met een journalist en samen krijgen ze een zoon.
Haar zoon krijgt regulier onderwijs, omdat ze hem graag een
veelkleurige school wil bieden.
Al die jaren is de antroposofie een niet gewenst thema in
huize Van Brederode. Toch sijpelen langzaam maar zeker
bepaalde aspecten van Steiner haar leven binnen. “Dat
begon met het volgen van euritmielessen. Daar ervoer ik

Handwerkje “Ook al was ik totaal niet handig met knutselwerkjes, ik kon er
wel enorm van genieten. Als ik dit borduurwerkje zie, krijg ik een speciaal
gevoel in mijn buik. Die paarse en roze kleuren uitzoeken voor de Ark van
Noach. Een mooie ervaring.”
weer de schoonheid van de bewegingen en eindelijk
begreep ik wat er met de term etherlichaam werd bedoeld.
Tijdens euritmie kwam ik weer thuis. Daarna trof ik door allerlei
toevalligheden bijzonder positieve mensen die met antroposofische
thema’s bezig waren. Toen merkte ik hoe goed
het bij me past. Ik hou van mensen die het gedachtengoed
echt in hun leven toepassen en het niet alleen met de mond
belijden. Ik noem mijzelf geen antroposoof zoals zij, hoewel ik
best veel ‘sofische’ dingen doe.”
Zo is Désanne actief voor Stichting Iona en het Studie -
centrum voor Antroposofie in Amsterdam. Daarnaast gaat ze
ter kerke bij de Christengemeenschap. Daar voelt ze zich
thuis tussen de doorleefde rituelen, de cultische handelingen,
eerbied en ernst van de religie. Die raken haar in haar religieuze
hart, vertelt ze.
Deze dagen is ze druk doende een symposium voor te
bereiden voor een algemeen, maar in antroposofie geïnteresseerd
publiek. Centraal staat Steiners tekst ‘De Filosofie van
de Vrijheid’. “Inmiddels heb ik veel teksten en biografieën van
Steiner gelezen en merk ik hoe actueel en treffend zijn
gedachten zijn. Mijn missie - als ik het zo mag noemen - is
dit gedachtengoed uit de antroposofische mystiek te halen.
Ik vind het belangrijk dat meer mensen hiervan weten.
OUD-VRIJESCHOLIER
Plato “De verhalen die mijn geschiedenisleraar vertelde, onder andere over
de Griekse filosofen, gingen recht mijn hart in. De keuze voor de studie filosofie
was een heel natuurlijke voor mij.”
‘Inmiddels heb ik veel teksten en biografieën van
Steiner gelezen en merk ik hoe actueel en treffend
zijn gedachten zijn’
Sommige antroposofen zitten in mijn ogen te veel op een
pot met goud en zijn niet van zins die te delen met anderen.
Ik snap die reflex wel, want ze hebben vaak het lid op de
neus gekregen. Toch wil ik proberen een brug te slaan tussen
hun wereld en de echte.”
‘De Filosofie van de Vrijheid’ leent zich uitstekend om mensen
te inspireren, merkt ze. “De teksten over materie,
bewustzijn en ethisch individualisme sluiten prachtig aan bij
de hedendaagse thema’s. Ze sporen je aan meer in aandacht
te leven. Die morele kant en tegelijk dat bewustzijn,
prachtig. Steiner was daarin heel authentiek en tegelijk ver
zijn tijd vooruit. Echt inspirerend.”
Désanne van Brederode wil met het congres niet alleen
Steiners gedachtengoed delen maar ook de zware antroposofen
ertoe brengen Steiner minder als een heilige te vereren.
“Ik wil dit boek terugleggen waar het hoort: midden in
de samenleving. Ik wil het etaleren, met als risico dat het
wordt bekritiseerd. Maar dat is juist goed. Het voetstuk waar
veel antroposofen Rudolf Steiner op hebben gezet, is misplaatst.
Dat past niet bij de man en zijn uitgangspunten.
Steiner heeft meerdere keren aangegeven niet vereerd te
willen worden, maar begrepen. Het is mijn drijfveer dat voor
elkaar te krijgen.”
Seizoener
59