Jaarverslag 2012 - Antroposofische Vereniging in Nederland

Antroposofische Vereniging
AViN Jaarverslag 2012
i n N e d e r l a n d
Jaarverslag
2 0 1 2

Inhoud Pagina
Inleiding 2
DEEL I: VERENIGINGSLEVEN 3
Jaarfeesten en conferenties 3
Landelijke initiatieven 4
Ledenaantallen, ledengroepen en studiecentra 5
Overige landelijke activiteiten 6
DEEL II: VOORWAARDENSCHEPPENDE ACTIVITEITEN 7
Bestuur 7
Secretariaat 7
Bibliotheek 8
Contacten met organisaties en initiatieven 9
Motief en Website 9
Externe communicatie 10
DEEL III: HOGESCHOOL 11
Antroposofie en wetenschap 11
Algemene Sectie 11
Sectie Beeldende Kunsten 12
Sectie Cultuurwetenschap en Letteren 12
Sectie Landbouw en Voeding 13
Sectie Jongeren 13
Sectie Wis- en Sterrenkunde 14
Medische Sectie 15
Sectie Voor Natuurwetenschap 16
Pedagogische Sectie 17
Sectie voor Sociale Wetenschappen 18
Sectie voor Woord, Muziek en Euritmie 19
DANKWOORD 20
AViN jaarverslag 2012
1

Inleiding
Het verenigingsleven van de Antroposofische Vereniging in Nederland was in 2012 levendig en
vruchtbaar. De conferenties - Grondsteenspreuk, de Karmaconferentie in de Michaeltijd en de derde
Conferentie “De Christologische grondslagen van de Antroposofie” - en jaarfeesten werden door
leden voorbereid en goed bezocht.
Het werk in de ledengroepen werd in 2012 voortgezet en gedeeld in de twee landelijke bijeenkomsten
van het bestuur en de contactpersonen. In de najaarsbijeenkomst werd het jaarthema van de AAG “De
identiteit van de antroposofische vereniging” behandeld.
Het jaar 2012 werd ook gekenmerkt door een sterke betrokkenheid van leden bij het proces van
vernieuwing van het bestuur. Na de aankondiging van het vorige bestuur tijdens de jaarvergadering
van 2011 om plaats te willen maken voor een compleet nieuw bestuur werd eerst samen met de leden
gewerkt aan het vinden van de gewenste ontwikkelingsrichting van de vereniging; dit vond plaats in
2011. In januari 2012 werden de resultaten van de ledenraadplegingen gepresenteerd en startte kort
daarna de vorming van het nieuwe bestuur. Tijdens de jaarvergadering van 2012 werd het nieuwe
bestuur door de leden gekozen en benoemd.
De Nederlandse afdeling van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap heeft ook in 2012
doorgewerkt aan de verdere ontwikkeling van haar inhoudelijk werk. Tevens hebben de
sectiecoördinatoren gezamenlijk stappen gezet om de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap in
Nederland duidelijker te positioneren: de secties onderling, de Vrije Hogeschool voor
Geesteswetenschap t.o.v. de vereniging en de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap in relatie tot
de instituten die werken vanuit de grondslagen van de Antroposofie.
Het financiële jaarverslag tenslotte laat een positief beeld zien. De penningmeester schrijft daarover
aan de leden: “De Antroposofische Vereniging in Nederland is financieel gezond. Dat komt vooral
door uw vrijgevigheid en het door het vorige bestuur gevoerde beleid. Volgens de accountant is ook de
inzichtelijkheid van de financiën prima in orde. Dit is een compliment aan de vorige penningmeester
en de medewerkers van het verenigingsbureau. Het nieuwe bestuur is de betrokkenen daarvoor zeer
erkentelijk”.
AViN jaarverslag 2012
2

DEEL I: VERENIGINGSLEVEN
Jaarfeesten en conferenties
Pinksteren
De ledenvergadering - met een kleine 300 deelnemers - stond in het teken van de vernieuwing van het
bestuur. Ron Dunselman gaf een terugblik op 2011. Het algemeen- en financieel jaarverslag werden
met vrijwel algemene stemmen goedgekeurd en het bestuur kreeg decharge voor het gevoerde beleid.
Jana Loose beschreef het proces van bestuursvernieuwing in het afgelopen jaar. De motie van Rob
Steinbuch om bestuursleden na een periode van vijf jaar opnieuw te kiezen werd aangenomen. De
motie van Robert Jan Kelder om het proces van bestuursvernieuwing te verlengen werd afgewezen.
Beide kandidaat-voorzitters, Robert Jan Kelder en Kees Lam, presenteerden zich waarna de leden
Kees Lam met zeer ruime meerderheid tot voorzitter verkoos.
De burgemeester van Meppel betrad de jaarvergadering en reikte Ron Dunselman de benoeming tot
Ridder in de order van Oranje Nassau uit.
De bestuurskandidaten presenteerden zich. Ze werden allen met zeer grote meerderheid van stemmen
gekozen. Paul Mackay sprak namens de Vorstand uit Dornach de aftredende bestuursleden persoonlijk
toe.
Op de zaterdagavond herdacht de vergadering 43 leden in korte levensschetsen, omlijst met muziek en
euritmie.
Op zondagochtend werd het programma feestelijk voortgezet met een korte inleiding over Pinksteren.
De oud-bestuursleden blikten elk terug op hun bestuurstijd. Tenslotte presenteerden vier leden van het
nieuwe bestuur zich in een geïnspireerde toespraak, waarna de ochtend muzikaal werd afgesloten. 's
Middags was er een drukbezochte receptie en konden de leden kennismaken met de nieuwe
bestuursleden.
Michael
in de Michaeltijd vond voor de vijfde keer op vrijdagavond 28 en op zaterdag 29 september in het
Ionagebouw op Landgoed de Reehorst een karmaconferentie plaats. In een tiental voorbereidende
werkavonden werd de conferentie - karma hoe doe je dat - voorbereid. In de opmaten die toegang
gaven tot de werkplaatsen , als ook in de muzikale activiteiten met de deelnemers, lag de nadruk op de
praktische omgang met het karma van nu. Deelnemers en medewerkers kwamen tijdens deze drie
dagdelen in contact met wat er door de geestelijke wereld heen, op aarde door ieder van ons te doen is.
Karma immers = doen wat er te doen is.
Conferentie Grondsteenspreuk
Op 13 en 14 januari vond de 11 de Grondsteenspreukconferentie plaats. Deze keer was “de drieledigheid
van mens en wereld” het bijzondere thema, van waaruit de deelnemers in de verschillende
groepen aan de spreuk werkten. Auke van der Meij introduceerde het thema in een korte inleiding.
De Grondsteenspreuk werd kunstzinnig zichtbaar gemaakt door een groep euritmisten, waarbij deze
keer speciale aandacht was voor de verschillende kleuren die daarbij gebruikt worden.
Het werk in de verschillende groepen is het belangrijkste proces van deze Grondsteenspreukconferenties.
Daar is voor alle deelnemers de gelegenheid, zelf met de spreuk ervaring op te doen en
daarover met anderen gedachten uit te wisselen. En zodoende van elkaar te leren over hoe je met de
Grondsteenspreuk kunt omgaan.
Elk jaar stelt de voorbereidingsgroep zich de vraag of er weer een conferentie over de Grondsteenspreuk
moet plaatsvinden. Omdat velen ervaren dat deze bijeenkomsten een onderdeel zijn geworden
van onze verenigingsleven, waarin we aan de spirituele basis van onze beweging werken, zetten we de
Grondsteenspreukconferenties vooralsnog voort.
AViN jaarverslag 2012
3

Derde Conferentie De Christologische grondslagen van de antroposofie
Op 10 november 2012 werd in de grote zaal van het Ionagebouw de derde conferentie over “De
christologische grondslagen van de antroposofie” gehouden, voor ca. 250 deelnemers. Het ging over
de periode van 1913 tot 1924, met de bouw van het Eerste Goetheanum als centraal thema.
Pieter van der Ree schetste in zijn inleiding de achtergrond en opzet van het gebouw. Het was
oorspronkelijk met name bedoeld als “theater” voor de Mysteriedrama’s, maar groeide door kleur en
vorm uit tot een levend beeld van een meditatieve scholingsweg. Roel Munniks beschreef de ramen,
die meehielpen om die “weg naar binnen” te vinden. Vervolgens voerde het Drempeltheater, onder
leiding van Corrie Hendriks, een aantal scènes van “De beproeving van de ziel” op. Marc Nauwelaerts
leidde de scènes in, voordat hijzelf metamorfoseerde tot Felix Balde.
Peter Visser gaf een toelichting op de nieuwe - voor de Mysteriedrama’s gecomponeerde - muziek.
Tot slot sprak Pieter van der Ree over de tragiek van de brand van het Eerste Goetheanum op
Oudejaarsavond 1922. Rudolf Steiner kwam een jaar later, tijdens de Kerstconferentie in 1923, met
het concept voor het Tweede Goetheanum. Over deze Kerstconferentie en het doorwerken hiervan,
gaat de komende conferentie op 9 november a.s.
De voorbereidingsgroep voor deze conferentie bestond uit: Mechteld Camman, Gerard Hermans,
Martie van Regteren Altena, Kitty en Rob Steinbuch.
Landelijke ledeninitiatieven
Drempeltheater
Het Drempeltheater heeft zich ten doel gesteld de vier Mysteriedrama’s opnieuw in het Nederlands op
te voeren. De integrale opvoering van het eerste Mysteriedrama “De poort van de Inwijding” heeft in
maart 2012 in het Theater Zuidplein in Rotterdam plaatsgevonden. Door een planning op dezelfde
datum van een andere aangelegenheid werd de minimum vereiste bezetting voor de grote zaal van
Theater Zuidplein niet gehaald. Het Drempeltheater krijgt voor 2013 nog een kans en heeft zo snel
mogelijk alle instanties op de hoogte gesteld van de geplande datum 21 april 2013. Direct na de
opvoering werd gezocht naar 12 nieuwe spelers voor de middeleeuwse boeren en boerinnen voor het
tweede drama “De beproeving van de ziel”; al in augustus was het gezelschap weer compleet. De
werkwijze van het oefenen resulteert in een grote ontwikkeling in de spraakvorming.
Het gezelschap ontving een uitnodiging om op 10 november 2012 deel te nemen aan de conferentie
“De Christologische Grondslagen van het eerste Goetheanum”. Besloten werd uit het tweede drama
een aantal taferelen op te voeren, onder andere taferelen die terugblikken op incarnaties in de
middeleeuwen. Daarnaast hield Marc Nauwelaerts een inleiding op het tweede Mysteriedrama en
Laura Bargmann exposeerde haar beeldhouwwerken, beiden zijn bestuursleden en spelers. Zonder
zomerreces werd er doorgewerkt om in november de helft van het tweede drama op te kunnen voeren.
Het harde werken resulteerde in het besluit om het gehele drama in april 2013 op te voeren. Begin
december hield Corrie Hendriks een voordracht voor de afdeling in Driebergen. Zij werd bijgestaan
door een klein Drempelkoor dat een spreuk van Rudolf Steiner met euritmie en enkele gedichten voor
Marie Steiner en een gedicht van Christian Morgenstern voor Rudolf Steiner ten gehore bracht.
Vrije Consumenten Vereniging
In de eerste helft van 2012 waren er een aantal interessante conferenties waar we een beeld probeerden
te krijgen wat er na de grote UN conferentie Rio+20 zou kunnen gaan veranderen in de wereld. De
Nederlandse ontwikkelingssamenwerking NCDO bestond 40 jaar, maar ook Consumers International,
de Europese consumentenorganisatie BEUC en de internationale organisatie van leraren
huishoudkunde IFHE vierden hun 50 respectievelijk 100 jarig bestaan! Na het Springtij festival op
Terschelling was er in de Van Nelle Fabriek in Rotterdam de grote voorbereidende conferentie voor
Rio+20 en werd uitgesproken welke wensen wij als Nederlanders wilden meegeven aan alle
AViN jaarverslag 2012
4

vertegenwoordigers van ons land en alle organisaties. De United Nations conferentie in Rio de Janeiro,
waar zo'n 50.000 ambtenaren en tientallen staatshoofden aan meededen, was indrukwekkend om via
internet te volgen! De politici noemden het een succes, de groene organisaties een flop. Maar de
werkelijkheid is dat de hele mensheid nu wel betrokken geraakt is bij de wereldproblemen en nu het
draagvlak vormen op basis waarvan politici, bedrijven en ngo's nu veel gerichter actie kunnen
ondernemen! In september heeft Ban Ki Moon het initiatief genomen voor een nieuwe UN website, nu
niet alleen voor het millenniumdoel om alle kinderen naar school te krijgen, maar ze ook op te voeden
tot verantwoordelijke en actieve wereldburgers! (www.globaleducationfirst.org). Als voorbereiding
voor onszelf naar een actiever meedenken bij vernieuwende organisaties hebben we deelgenomen aan
twee conferenties over consumenteneducatie in Berlijn en in Oslo van het Partnership for Education
and Research for Responsible Living PERL (www.perlprojects.org), waarin we partner zijn en hielpen
met organiseren. In de zomer was er in Dornach een seminar van Christopher Budd over John
Maynard Keynes en de financiële crisis. Kortgeleden zijn we gevraagd in de commissie voor
maatschappelijk verantwoord organiseren ISO 26000 (www.nen.nl), een wereldwijde richtlijn. Op 12
december waren we in Gouda bij de bijeenkomst van de Club van Rome in Nederland. Veertig jaar na
de oprichting in de indrukwekkende aula van de universiteit Delft waar we de eerste signalen over
ja/nee duurzaam hoorden!
Ledenaantallen, ledengroepen en studiecentra
Ledenaantallen
De vereniging telde op 1 januari 2012 4.144 leden, op 31 december 2012 4.044 Het vrouwelijke aantal
leden bedroeg op 1 januari 2.678 en ultimo 2012 2.600 Het aantal mannelijke leden was op
1 januari 1.466 en aan het einde van het jaar 1.444. Het aantal nieuw toegetreden leden bedroeg in
2012 84, waarvan 2 afkomstig van een buitenlandse vereniging, 39 verkennende leden en 11
jongerenleden. In 2012 zijn 37 leden overleden, 7 leden verhuisd naar het buitenland, 116 leden
zegden hun lidmaatschap op en 24 leden werden na herhaalde aanmaningen geroyeerd op grond van
artikel 7 van de statuten.
Met leden die hun lidmaatschap opzeggen wordt contact opgenomen. Als de opzegging om financiële
redenen plaatsvindt, wordt aangeboden samen naar een oplossing te zoeken, omdat geld geen beletsel
mag vormen voor het lidmaatschap. Leden die door ouderdom of ziekte niet meer bewust kunnen
deelnemen aan het verenigingsleven worden in overleg met hun verzorgers of bewindvoerders voor de
rest van hun levensdagen – zonder verplichtingen – geregistreerd als rustend lid. Het
jongerenlidmaatschap en het verkennend lidmaatschap, beiden tegen een gereduceerd tarief, bieden de
mogelijkheid om de vereniging nader te leren kennen.
Voor de jongeren was er tot eind 2012 een jongerenmedewerker of in de regio een ambassadeur of
plaatselijke contactpersoon aanspreekpunten om hun weg in de vereniging te vinden.
Contactpersonenbijeenkomsten
Ook in 2012 kwamen zo'n 40 vertegenwoordigers van lokale ledengroepen, studiecentra en de
regionale ambassadeurs in Driebergen bijeen om met elkaar het werk inhoudelijk te verdiepen en
plannen en ervaringen in het ledenwerk uit te wisselen. In april werd onder leiding van de scheidende
secretaris, Pieter Meester, teruggeblikt op de bestuursgeschiedenis van de AViN door Karel Post
Uiterweer. 's Middags ging Pieter Meester in op het proces van bestuursvernieuwing en deelde men
met elkaar de plaatselijke ontwikkelingen.
De tweede contactpersonendag was op 13 oktober 2012. Het thema voor deze dag was “de identiteit
van de antroposofische vereniging”. De dag begon met 20 minuten euritmie gevolgd door een spreuk.
Hierna sprak Joske Zuurbier, gastspreker voor deze dag, over het thema.
AViN jaarverslag 2012
5

Zij baseerde haar verhaal op een artikel van Paul Mackay waarin hij vier facetten van die identiteit
noemt. 1. Het wezen Antroposofia 2. Het karma van de vereniging 3. De Christusimpuls 4. Vrije
Hogeschool voor Geesteswetenschap, begonnen met de Weihnachtstagung. Na de middagpauze
volgden de mededelingen vanuit het bestuur. Hierna was er ruimte om van eenieder te horen wat er
zoal in het land gebeurt, wat leeft er? Hier waren twee centrale vragen aan verbonden: “vragen jullie
ieder jaar een vaste bijdrage?” “Hoe vieren jullie jaarfeesten?” De dag eindigde met een rondvraag.
Fanina van Nuffelen en/of Auke van der Meij gaven aan graag een keer langs te willen komen op een
ledenavond ergens in het land, zij worden graag uitgenodigd!
Ledengroep Filosofie – Antroposofie
De ledengroep op thematische grondslag 'Filosofie - Antroposofie' is een landelijke ontmoetingsplaats
voor leden en introducés, die inzichten en ervaringen over de samenhang tussen filosofie en
antroposofie uit willen wisselen om zich zo de filosofische grondslagen van de antroposofie meer
eigen te maken. De groep omvatte in 2012 circa 26 deelnemers. Zij komt elke derde zaterdag van de
maand bijeen in de Orangerie op het Reehorst-terrein. ’s Ochtends wordt gewerkt aan de hand van
een geschreven werk van Rudolf Steiner. Dit seizoen was dat het boek Waarnemen en denken (GA 2).
Jaarlijks wordt de inhoud van het ochtenddeel verder uitgewerkt in een seminar o.l.v. een geschoold
denker. In november 2012 werd een seminar met Renatus Ziegler georganiseerd over het thema De
innerlijke natuur van het denken. In het middagdeel presenteerden de deelnemers een onderwerp naar
eigen keuze waardoor zij elkaar in ieders eigen interessegebied beter leerden kennen. Onderwerpen
waren onder andere: de 12 heilige nachten, filosofie van de vrijheid, Saving the phenomena (Owen
Barfield) en bijzondere waterfenomenen (Victor Schauberger).
Overige landelijke activiteiten
Meditatiewerkplaatsen
In de eerste helft van 2012 werden de in de herfst van 2011 begonnen meditatiewerkplaatsen afgerond.
Dit geschiedde in Olst, Gouda, Alkmaar, Zeist, Roosendaal en Eindhoven. Ook was dit het geval met
de natuurwetenschappelijke meditatiewerkplaats in Driebergen. In het najaar startten voor het seizoen
2012-2013 meditatiewerkplaatsen in Olst en Gouda, een voortgezette meditatiewerkplaats (voor
geoefende meditanten) in Zeist en de natuurmeditatiewerkplaats in Driebergen. Een aantal begeleiders
van meditatiewerkplaatsen neemt deel aan het internationale ‘Goetheanum Meditation Iniative
Worldwide’, waarin door ruim 80 mensen uit meer dan 20 landen wordt gewerkt aan de verdieping,
ontwikkeling en stimulering van antroposofische meditatie in de wereld.
AViN jaarverslag 2012
6

DEEL II: VOORWAARDENSCHEPPENDE ACTIVITEITEN
Bestuur
In de loop van 2012 heeft een bestuurswisseling plaatsgevonden. Op Kees Lam na, hij werd voorzitter
van het nieuwe bestuur, trad er na de jaarvergadering een geheel ander en jonger bestuur aan.
De differentiëring in een algemeen bestuur (AB) en een dagelijks bestuur (DB) werd gehandhaafd.
Beide bestuursdelen vergaderen om de veertien dagen, behalve in de maanden juli en augustus. Het
DB houdt zich voornamelijk bezig met zakelijke vraagstukken, vaak van financiële aard en bereidt zo
nodig onderwerpen voor waarover het AB moet beslissen. De agenda voor de vergaderingen van het
AB worden voorbereid door de voorzitter en de secretaris. De vergaderingen van het AB bestaan uit
een praktisch en een inhoudelijk deel. Het inhoudelijke deel bestaat de uit gezamenlijke bespreking
van een antroposofisch thema, in 2012 was de Grondsteenspreuk het onderwerp.
De onder het oude bestuur gebruikelijke maandelijkse bijeenkomst met de sectiecoördinatoren
veranderde in maandelijkse bijeenkomsten van de coördinatoren onderling, waarbij op gezette tijden
gezamenlijk overleg tussen bestuur en sectiecoördinatoren wordt ingebouwd en Auke van der Meij als
nieuwe coördinator van de algemene sectie de relatie tussen de beide groepen onderhoudt.
Naast het inwerken in de verschillende opgaven, het verdelen van de portefeuilles en het behartigen
van lopende zaken, kwam in het bestuur het vormen van nieuwe ‘Uitgangspunten en Doelstellingen
bestuur AViN’ steeds meer op de voorgrond. Inhoudelijk liet het bestuur zich vooral door studie van
de Grondsteenspreuk inspireren en door de resultaten van de eerder afgeronde consultatie van de leden
in 2011. Het in bredere kring bespreken en de verdere uitwerking van ‘Uitgangspunten en
Doelstellingen bestuur AViN’ gebeurt in 2013.
Michel Gastkemper bericht regelmatig over de activiteiten van het nieuwe bestuur in Motief.
Secretariaat
De medewerkers van het kantoor aan de Boslaan waren natuurlijk, evenals veel leden, erg
nieuwsgierig naar wat het jaar 2012 zou gaan brengen. Een nagenoeg voltallige bestuurswisseling was
nog nooit vertoond en omdat er vaak nauw met de bestuurleden wordt samengewerkt was dit ook voor
hen een spannend proces. Dat deze omvorming tot ieders tevredenheid is verlopen is zeker het
vermelden waard. Samenwerkingsverbanden van jaren kwamen tot een afronding en er werd ruimte
gemaakt voor iets nieuws. Tijdens de jaarlijkse medewerkersdag, dit jaar op de Hoge Veluwe met o.a.
een bezoek aan het Kroller Müller museum, werd door de medewerkers afscheid genomen van de
vertrekkende bestuursleden. Dit werd voor iedereen een bijzondere dag.
De nieuwe bestuursleden hebben zich onmiddellijk verbonden met de medewerkers, zodat er sprake
was van een bijna naadloze overgang. Natuurlijk is alles nieuw, moet de gang van zaken uitgelegd en
soms nog eens uitgelegd worden, maar er is ook een gevoel van frisheid en verjonging. Nieuwe
bezems vegen schoon! Dit alles uiteraard in de goede zin van het woord.
De vaste medewerkers bleven allemaal op hun post, zodat daar de rust gewaarborgd bleef. Er is enkel
afscheid genomen van Eva Delacher die de vorige secretaris ondersteunde bij zijn werkzaamheden. Nu
er in het bestuur weer twee secretarissen benoemd zijn is die ondersteuning niet meer nodig en de gang
naar Zeist vanuit het hoge Noorden, waar Eva woont, bleek op de lange duur ook bezwaarlijk. Ook
van haar werd op de medewerkersdag afscheid genomen.
Daarnaast kwam tot onze grote verassing Erica van der Lelij weer terug op de Boslaan. Deze keer niet
voor het ledensecretariaat, een taak die ze 10 jaar lang vervuld heeft, maar voor het Motief-secretariaat
waar ze inmiddels volledig gesetteld is. Een stabiel secretariaat is veel waard, dat geeft een basis onder
alle verdere in- en externe activiteiten. Dat daaraan weer een jaar hard is gewerkt stemde tot
tevredenheid bij zowel leden als (ex)bestuursleden. Grote veranderingen zijn op de korte termijn
binnen het secretariaat niet te verwachten.
AViN jaarverslag 2012
7

Bibliotheek
Michel Gastkemper, bestuurslid
De vernieuwing van het bestuur halverwege 2012 had ook gevolgen voor de landelijke bibliotheek in
Den Haag. Bestuurslid Michel Gastkemper werd de nieuwe portefeuillehouder van de bibliotheek. Het
afgetreden bestuur had voorjaar 2012 een discussienota opgesteld over mogelijke bezuinigingen op de
bibliotheek. De aanleiding hiervoor waren de uitgaven voor de bibliotheek, die zeker bij het groter en
professioneler worden zullen stijgen, terwijl de ledeninkomsten hiervoor onvoldoende meestijgen.
Aanleiding waren ook de povere huisvesting, het geringe bereik en de veranderingen inzake eigendom
en gebruik van het pand in de Riouwstraat. De euritmie-academie is immers in 2013 onderdeel
geworden van Hogeschool Leiden, net als de vrijeschool Pabo (voorheen Helicon). Welke gevolgen
dit alles precies zal hebben, ook voor de bibliotheek, moet worden bezien. Het brengt in ieder geval
een onzekere situatie met zich mee. Aan de discussienota waren geen eenduidige conclusies
verbonden, zodat het nieuwe bestuur zijn eigen visie op de gewenste ontwikkelingen kan vormen. De
medewerkers in de bibliotheek gingen ondanks al deze onzekerheid onverdroten en met grote
toewijding voort met het op peil houden van het boekenbezit, het bedienen van bezoekers, aanvragers
en leners, en het verlenen van hoogstaande service, ondertussen in spanning afwachtend wat de
toekomst zal brengen.
Annemieke Blöte, biblothecaris
De inventarisatie van het Zeylmans-archief is afgerond. De inhoud van de diverse dozen en kisten
vormt geen samenhangend geheel. Het archief zou beschouwd kunnen worden als fragmentarisch en
bevat o.a. krantenartikelen, diverse aantekeningen van Zeylmans over conferenties in Dornach en
Arlesheim, brieven etc. De inventarislijst is in te zien in de bibliotheek en zal op de website van de
bibliotheek geplaatst worden zodra de mogelijkheid er is.
De inventarisatie van het archief van Elisabeth Vreede is afgerond. Ook deze inventarislijst is in te
zien in de bibliotheek en er zijn plannen om gedeelten van het archief te digitaliseren zodat het
beschikbaar komt voor onderzoek. De bibliotheek van Vreede bevat bijvoorbeeld een aantal zeer
zeldzame publicaties die niet beschikbaar zijn in andere bibliotheken, tenminste één waarschijnlijk
ongepubliceerde tekst van Steiner. Verder onderzoek zal ongetwijfeld meer van dit soort vondsten
opleveren. We hebben ook dit jaar van verschillende particulieren collecties boeken ontvangen. Een
deel daarvan is opgenomen in de collectie van de bibliotheek in Den Haag. De rest is naar de
Antroposofische Bibliotheek Breda, Zutphen en Amsterdam gegaan. Het Anthroposophical Prison
Outreach Nederland project is de Nederlandse tak van het Amerikaanse project APO, waarbij mensen
in gevangenissen worden aangemoedigd om de controle over hun leven terug te krijgen door
bestudering van antroposofie. Het doel is om de gevangenen succesvol te laten re-integreren in de
samenleving. Ook zij zijn door de bibliotheek voorzien van een paar doosjes Nederlandse boeken over
antroposofie.
Verschillende auteurs en vertalers die bezig waren met een publicatie hebben weer uitgebreid van de
bibliotheek gebruik gemaakt. Dit soort onderzoek vindt na overleg ook plaats buiten de beperkte
openingstijden van de bibliotheek, wat geen enkel probleem is.
Uitleencijfers en bezoekerscijfers blijven stabiel; uitleen per post neemt iets toe. De bibliotheek
ondervindt problemen door het gewijzigde emailadres. Mail met reserveringen, aanvragen en
algemene vragen hebben daardoor de bibliotheek niet of te laat bereikt. De krappe behuizing en
slechte bereikbaarheid van de bibliotheek blijft een aandachtspunt.
Het nieuwe bestuur maakt werk van het bouwen van een nieuwe website voor de Antroposofische
Vereniging waar ook de bibliotheek op te vinden zal zijn.
AViN jaarverslag 2012
8

Contacten met organisaties en initiatieven
Overleg AViN bestuur – synode van de Christengemeenschap
Sinds 2004 houden het bestuur van de AViN en een afvaardiging van de synode van De Christengemeenschap
met enige regelmaat overleg over onderwerpen die op het raakvlak liggen tussen beide
bewegingen, zoals bijvoorbeeld het jongerenwerk en stervensbegeleiding. De wederzijdse uitwisseling
over de interne ontwikkelingen in de bewegingen is tot nu toe zeer waardevol gebleken. Met de
gezamenlijke geestelijke bron en tegelijkertijd de duidelijk verschillende signatuur van beide
organisaties in het bewustzijn kijkt het bestuur uit naar een vruchtbare voortzetting van deze
samenwerking richting de toekomst.
Antroposofische Vereniging en Stichting De Reehorst
In het vorige jaarverslag werd melding gemaakt van de voorgenomen aankoop van landgoed De
Reehorst door Triodos Bank Nederland. De procedure die nodig is om dit voornemen om te zetten in
een uitvoeringsplan is gaande.
Stichting De Reehorst heeft, in overleg met Triodos Bank Nederland, de activiteiten van haar dochter
Antropia BV verkocht aan externe partijen. Dit heeft plaatsgevonden aan het einde van het
kalenderjaar 2012; mededelingen daarover zijn door partijen zelf gedaan. In Motief van februari 2013
is daarover in de Nieuwsrubriek melding gemaakt.
Internationale contacten
Twee keer per jaar komen de secretarissen-generaal van de landelijke verenigingen met meer dan 500
leden bijeen met bestuur en Hogeschoolcollege van de AAG in het Goetheanum. Daarnaast zijn er ook
twee keer per jaar driedaagse bijeenkomsten van de Europese secretarissen-generaal met leden van de
Vorstand, telkens in een ander Europees land. De winterbijeenkomst was in Järna, Zweden en de
zomerbijeenkomst in Bratislava (ook met vertegenwoordigers van Oost-Europese landen). Tijdens
deze bijeenkomsten is er ook ruimte om de plaatselijke en regionale leden te ontmoeten, gesprekken te
hebben met het landelijke bestuur en om de (antroposofische) geschiedenis van het land te horen. In
Motief is steeds verslag gedaan van deze bijeenkomsten.
In Motief werd tevens over het verloop van de jaarvergadering van de AAG bericht. Het bestuur van
de AAG (Vorstand) had in 2011 de secretarissen-generaal van de qua ledental drie grootste landen
(Duitsland, Zwitserland en Nederland) gevraagd om regelmatig met haar samen te werken door
eenmaal per maand deel te nemen aan de zittingen van de Vorstand. Dit zijn zogenaamde ‘uitgebreide
Vorstand-zittingen’. Deze wijze van samenwerking werd door de secretarissen-generaal in de
novemberbijeenkomst 2012 wederom voor een jaar bekrachtigd, waarbij de drie secretarissen-generaal
namens de overige secretarissen-generaal aan dit overleg deelnemen.
Ron Dunselman maakte deel uit van de internationale werkgroep ‘Fostering Michaelic Culture’ en van
de coördinatiegroep van ‘Goetheanum Meditation Iniative Worldwide’.
Motief en Website
Motief
Het tijdschrift Motief - maanblad voor antroposofie - is er voor leden van de vereniging, alsmede voor
abonnees en de losse verkoop.
Het blad heeft een autonome redactie bestaande uit hoofdredacteur Jana Loose en (eind)redacteur
Ingrid Gouda Quint. De redactie wordt bijgestaan door Erica van der Lelij op het redactiesecretariaat
en Toon Schmeink als redactie-adviseur. Uitgever is Stephan Jordan, bestuurslid van de AViN.
Voor artikelen, reportages en beeldmateriaal kan Motief een beroep doen op een groep freelancers.
De redactionele pagina’s bevatten interviews, reportages, achtergrondverhalen, rubrieken, columns,
boekbesprekingen en actuele berichten, die in relatie staan tot de antroposofie, of die vanuit een
AViN jaarverslag 2012
9

antroposofische beschouwing nader belicht worden. Daarnaast zijn er de ledenpagina’s met
mededelingen, aankondigingen van activiteiten van bestuur, Hogeschoolsecties, ledengroepen en
studiecentra. Dit jaar verschenen er tien nummers met thema’s als: “100 jaar euritmie”; “Kanker en
misteltherapie”; “Sociaal ondernemerschap”; “Het wezen van de bij”; “Anders omgaan met geld”;
“Antroposofie op de werkvloer”; “Antroposofie wereldwijd”; “Het vrijeschoolonderwijs”;
“Hogeschoolwerk in de praktijk”; “De werking van het kwaad” en “De nacht als bron van wijsheid”.
De algemene doelstelling is antroposofie zo breed mogelijk aan te bieden en te verdiepen. Er werd
afgelopen jaar een eerste verkenning gemaakt voor de uitbreiding van de activiteiten van Motief naar
een eigen (gedeelte) op de nieuw te vormen website, welke in 2013 het levenslicht zal zien.
Website
Het aantreden van het nieuwe bestuur heeft het proces rondom het vernieuwen van de website in een
stroomversnelling gebracht. Een brede inventarisatie en consolidatie van datgene wat tot nu toe
bedacht, gezegd en geschreven is, heeft geresulteerd in een praktisch werkplan. Sinds eind 2012 is de
projectleider, Stephan Jordan, hiermee volop in touw. Een juiste verdeling tussen het
maatschappelijk- en verenigingsbelang van de website, zal daarbij steeds als uitgangspunt dienen. De
nieuwe website zal in de eerste helft van 2013 gelanceerd worden.
Externe Communicatie
In verband met de wisseling van het bestuur in dit verslagjaar heeft externe communicatie niet hoog op
de agenda gestaan. Wel is op vraag van omroep VPRO, gedaan in het voorjaar 2012, medewerking
verleend aan het programma ‘De Hokjesman’. Adviezen en aanwijzingen voor dit programma zijn
gegeven, hoe het programma uiteindelijk wordt uitgevoerd en uitgezonden moet worden afgewacht.
De uitzending zal begin 2013 plaatsvinden.
In de media was over het algemeen een vrij positieve berichtgeving over antroposofie. Uiteraard was
er veel aandacht voor het faillissement van de Zonnehuizen, waarbij de antroposofie en het werk met
de cliënten als zodanig echter ook waardering oogstte.
AViN jaarverslag 2012
10

DEEL III: VRIJE HOGESCHOOL VOOR GEESTESWETENSCHAP
Hogeschooloverleg
Met het aantreden van het nieuwe bestuur gedurende dit jaar, is de verhouding tussen bestuur en de
Nederlandse afdeling van de VRIJE HOGESCHOOL VOOR GEESTESWETENSCHAP (verder
in dit deel kortweg als ‘Hogeschool’ aangeduid) ook in beweging gekomen. Bespraken tot nu toe de
coördinatoren altijd hun zaken samen met het bestuur, vanaf de herfst overleggen zij ook in eigen
bijeenkomsten. Inhoud van deze bijeenkomsten is om, naast reflectie op de werkzaamheden van de
afzonderlijke secties, een nieuwe fase van de Hogeschool in Nederland in te luiden. Dit is een intensief
proces dat dit jaar is ingezet en dat in samenspraak met het bestuur in 2013 wordt voortgezet. Voor de
algemene sectie is als coördinator Auke van der Meij tot de Hogeschool toegetreden. Hij verzorgt
tevens de verbinding tussen het bestuur en de Hogeschool. Ook Jesse Mulder, die in het bestuur de
portefeuille ‘wetenschap’ heeft, neemt nu aan het Hogeschooloverleg deel. In de overgang van 2012
naar 2013 heeft Gerard Hermans zijn coördinatorschap van de sectie voor wiskunde en astronomie
neergelegd; hij meende dat voor een nieuwe stap in deze sectie een nieuwe coördinator nodig is. Het
bestuur dankt hem zeer voor zijn inzet en werk; zijn opvolging wordt in het nieuwe jaar opgepakt.
Antroposofie en Wetenschap
Sinds 2008 heeft de Wetenschapsraad voor Antroposofie (WRA) gefunctioneerd met als leden Truida
de Raaf, Marco van Gerven en de (inmiddels voormalige) bestuursleden Ron Dunselman, Jana Loose
(bestuursmandaat) en Max Rutgers van Rozenburg. De bestuurswisseling van de AViN leidde tot het
besluit de activiteiten van de Raad af te ronden in de verwachting dat met het nieuwe bestuur ook
nieuwe initiatieven op dit gebied gaan ontstaan.Belangrijkste wapenfeit van de Raad is de publicatie in
2011 geweest van het Handboek antroposofische onderzoeksmethoden Imaginatie, Inspiratie, Intuïtie
van de hand van Erik Baars, Auke van der Meij e.a. In 2012 is gewerkt aan het verder onder de
aandacht brengen van dit belangwekkende handboek.
‘Gezondheidszorg’ en ‘Landbouw en Zorg’ zijn onderwerpen geweest waarmee de Raad zich steeds
intensief heeft beziggehouden. Dit heeft onder meer geresulteerd in een langdurige materiële
ondersteuning van het Lectoraat ‘Antroposofische Gezondheidszorg’ aan de Hogeschool Leiden.
Algemene Sectie
Klassenuren en Klassenconferentie
In de bijeenkomsten van klassenlezers werd onder meer gewerkt aan het toelatingsbeleid ten aanzien
van nieuwe klassenleden en werd de Michaëli Conferentie in Dornach 26-29 september over
werkvormen in de omgang met de eerste klasse voorbereid. Tevens werden opvolgingen en
aanvullingen van klassenlezers besproken. In de vrijwel maandelijks plaatsvindende bijeenkomsten
werd de derde klassenuren-conferentie over “De Weg van de Klassenuren” voorbereid. Deze
conferentie zal op 30 en 31 augustus 2013 plaatsvinden en over het twaalfde tot en met het veertiende
klassenuur gaan. Deelnemers aan het overleg zijn 23 klassenlezers, onder wie een uit België.
Meditatiewerkplaatsen
Zie “overige landelijke activiteiten” op pagina 6.
Nieuwe coördinator
Auke van der Meij heeft in de loop van de herfst als coördinator het stokje van Ron Dunselman
overgenomen. Laatstgenoemde stuurt voorlopig nog wel het overleg van de klassenlezers aan. Een
nieuwe ‘kerngroep’ is gevormd, van waaruit we in het nieuwe jaar de verdere ontwikkeling van deze
sectie ter hand nemen.
AViN jaarverslag 2012
11

Sectie Beeldende Kunsten
Het jaar voor de Sectie voor Beeldende Kunsten was een jaar van het uitproberen van nieuwe
werkvormen. De sectieraad werkte gezamenlijk aan het expliciteren van de diverse kunstopvattingen,
aan de hand van kunstbeschouwelijke presentaties. Dit werk zal in het komend jaar voortgezet worden.
Het voornemen van de sectieraad is de vruchten van dit geestesweten-schappelijk onderzoek in een
publicatie te laten verschijnen. Ook is dit onderzoek de basis voor een studie- en ontmoetingsdag in
het voorjaar van 2013. In september bracht de sectie voor het eerst in haar geschiedenis een brochure
uit met daarin de uitgangspunten van haar werk en het programma voor het cursusjaar 2012-2013. Het
is het voornemen dit in de komende jaren voort te zetten, met de hoop een zo breed mogelijk aanbod te
kunnen bieden en een grote groep mensen te bereiken.
Het werk aan de klasseninhouden van de Hogeschool is onverminderd door gegaan. Dit najaar heeft
‘onze’ klassenlezer Rob Otte, die het werk de afgelopen zeven jaren begeleidde, zijn taak beëindigd en
overgedragen aan Paul van Dijk.
De sectie is door haar coördinator sterk verbonden met het internationale werk, doordat de
Nederlandse coördinator momenteel ook coördinator is van de internationale Sectie voor Beeldende
Kunsten, die in Dornach gehuisvest is.
Sectie Cultuurwetenschappen en Letteren
In 2012 kwam de sectieraad vijf keer bijeen op de Boslaan te Zeist. Marieke Cooiman heeft onze
groep versterkt. Het thema van een spirituele esthetica stond dit jaar voor de laatste maal centraal.
Uitgangspunt was Rudolf Steiner’s vroege essay over ‘Goethe als Vater einer neuen Ästhetik’ Er is
met name stilgestaan bij de vraag: “Hoe kan ik de geest van een kunstwerk methodisch benaderen?”
Het blijkt bijvoorbeeld dat een ieder een kunstwerk met het zintuig benadert dat hem of haar het meest
vertrouwd is: bijvoorbeeld de kunstgeschiedeniswetenschapper met de gezichtszin en de
taalwetenschapper met de taalzin.
Sinds 2011 is de samenstelling van de groep zodanig veranderd dat er behoefte is ontstaan om meer
nadruk op de inhoud te leggen. We hebben daarom besloten om in 2013 minder, maar wel langere
bijeenkomsten te houden. In 2013 komen we drie keer bijeen op een zondag en elk jaar organiseren we
een weekend (van vrijdag op zaterdag).
De initiatiefgroep ‘De taalimpuls van Rudolf Steiner’ is dit jaar drie maal bijeen geweest om zich te
bezinnen op haar oorspronkelijke inspiratiebron: de vertaling door Paul Vink van de boeken van
Werner Barfod (bijvoorbeeld ‘Tierkreisgesten und Menschenwesen: ein Weg zu den Quellen der
Eurythmie’). Volgend jaar (25-27 oktober 2013) zal de tweede werkbijeenkomst worden gehouden.
In Dornach werd deelgenomen aan de Pinksterconferentie ‘Wo Sinneswissen endet…’ en aan de
Michaelconferentie, die dit jaar in het teken stond van het functioneren van de Hogeschool.
In het kader van een grotere samenwerking tussen de secties heeft Ellen Winkel onze sectie gevraagd
eens kritisch te kijken naar het eerste hoofdstuk van haar boek ‘De aarde zal weer vruchtbaar zijn:
verhalen van (BD)landbouwpioniers’. Ze is bij ons aangeschoven en heeft onze positieve feedback
aangehoord.
In november volgde de boekpresentatie op het grote BD feest in de Rode Hoed te Amsterdam.
Er is ook een samenwerking aangegaan met de Sectie voor Beeldende Kunsten en de Sectie voor
Woord, Muziek en Euritmie om weekenden te organiseren waarin elke sectie vanuit haar eigen
invalshoek naar een gebouw als kunstwerk kijkt.
Karel Post Uiterweer werkt aan zijn boek over ‘Hellas’, Frits Burger aan zijn ‘Linguarhei: een
spirituele omgang met taal’.
Het voornemen is genomen om in 2013 een ‘Vriendenkring’ van de Sectie voor Cultuurwetenschap en
Letteren op te zetten.
AViN jaarverslag 2012
12

Sectie Landbouw en Voeding
Het werk van de landbouwsectie heeft in 2012 in het teken gestaan van het 75-jarig bestaan van de
BD-Vereniging. Ter ere daarvan verscheen: “De aarde zal weer vruchtbaar zijn”, geschreven door
Ellen Winkel. Samen met Stichting Demeter en de BD-vereniging werd een goed bezocht symposium
georganiseerd in de Rode Hoed in Amsterdam. De samenwerking tussen de Vereniging voor
Biologisch Dynamische Landbouw en de landbouwsectie kreeg meer vorm, doordat de coördinator
van de landbouwsectie alle bestuursvergaderingen van de BD-vereniging meemaakte en zo mede vorm
gaf aan de activiteiten. Het zoeken naar de juiste vorm van samenwerking gaat in 2013 door en is
onderdeel van de vernieuwingsbeweging binnen de Hogeschool.
BD-werkplaatsen
In 2011 zijn de landbouwsectie en de BD-vereniging gestart met het gezamenlijk organiseren van BD-
werkplaatsen. Een BD-werkplaats vindt plaats op een BD-bedrijf en heeft tot doel om met zo'n 50
mensen het bedrijf in zijn eigenheid (bedrijfsindividualiteit) te leren kennen en daarmee meer
bewustzijn te krijgen voor wat landbouw en het streven van de BD-landbouw is. In 2012 kregen de
BD-werkplaatsen vorm tijdens zogenaamde “Boergondische feestmaaltijden” op BD-bedrijven. Dit als
onderdeel van de viering van het 75-jarig bestaan.
BD-gemeenschap
Met verschillende initiatieven in de BD-landbouw in Nederland (o.a. Warmonderhof, Estafette
academie, BD-vereniging, stichting Demeter) is samengewerkt met het doel om door meer afstemming
en uitwisseling meerwaarde te creëren.
BD en bodem
Met drie BD-bodemkundigen is in 2012 gestart met studiebijeenkomsten over de bodem. Dit in
aansluiting op de brede belangstelling voor de bodem in het kader van de wereldvoedselsituatie (FAO
en Eosta). (verslagen van deze bijeenkomsten zijn op te vragen bij de coördinator dkleinbramel@lievegoed.nl ).
Internationaal
Door de coördinator is meegedaan aan de bijeenkomsten van de Vertreterkreis (internationale
werkbijeenkomsten georganiseerd vanuit de landbouwsectie in Dornach). Daar is gewerkt aan de
voorbereiding voor de Tagung van 2013. Deze Tagung zal in februari 2013 plaatsvinden en heeft als
titel: “Allianzen für die Erde”. Samenwerken met andere partijen stond centraal. Ook is in de
Vertreterkreis gewerkt aan het formuleren van de essentie en de missie/visie van BD-Landbouw.
Voor een duiding van de essentie is gekozen voor de volgende kernwaarden:
-Eerlijkheid (relatie met aarde)
-Transparantie (relatie planten)
-Coöperatie (relatie met dieren)
-Initiatief (relatie met mens).
En voor een duiding van de visie/missie voor:
-Het realiseren van gewoon goede boerderijen
-Het gaan van een innerlijke scholingsweg
-Het samen met anderen antwoorden geven op de vragen van de wereld.
Sectie Jongeren
Het was een veelbewogen jaar: Vera Treffers – bestuurslid met jongerenportefeuille – gaf bij de
jaarvergadering het stokje over aan Michel Gastkemper. Jongerenmedewerker Kirsten Flierman
werkte tot de zomer en Femke Klein stopt begin 2013 met haar functie als jongerenmedewerker. Het
was tevens een jaar waarin de vaste taken goed zijn uitgevoerd, waaronder het versturen van de
AViN jaarverslag 2012
13

nieuwsbrief, het aanleveren van het jongerennieuws en de jongerengroepen voor Motief en het
onderhouden van contacten met jongerenleden tot 40 jaar, met de vele jongeren die geïnteresseerd
zijn, de oudere geïnteresseerden en anderen binnen en buiten de AViN.
Wat betreft de activiteiten begon het werkjaar mooi: In maart werd voor de 2 e keer een geslaagde ‘Dag
voor Jong en Oud’ georganiseerd en in mei was er een ‘Karmaweekeinde’ in Leiden. Er was een plan
voor drie ‘Grondsteendagen’ wat, door gebrek aan mensen die een lezing wilden geven, resulteerde in
één dag, maar wel een inspirerende! Ook zijn vele conferenties van de AViN aangekondigd, evenals
enkele internationale conferenties, waaronder de jaarlijkse ‘Februar Tagung’ en de ‘Summer
Conference’ in Dornach. Aan die geweldige, internationale zomerconferentie heeft een groep
Nederlandse jongvolwassenen, waaronder jongerenmedewerker Femke Klein, deelgenomen. Er is
geprobeerd jongeren actief te laten meedenken over activiteiten, wandelingen te laten organiseren en
ambassadeur te laten worden. Tevens is er een enquête gehouden onder jongerenleden en
geïnteresseerden over de nieuwsbrief en de activiteiten. Ook is er contact geweest met organisatoren
van conferenties, met de Stadium Generale lezingen (BLCLA / Vrije Hogeschool) en het nieuwe
Sijthoff Ontmoetingshuis in Leiden.
Door computerproblemen, waardoor het e-mailbestand drie maanden niet beschikbaar was, konden de
nieuwsbrieven van september en oktober niet verstuurd worden. Hierdoor konden de georganiseerde
activiteiten niet worden aangekondigd, te weten een cursus antroposofie en een dag met documentaires
en gesprekken ‘Jongvolwassen, alles gaat goed, maar toch…’.
Het werkjaar is gelukkig goed afgesloten met de nieuwsbrieven van november en december en met
een laatste jongerenactiviteit ‘SinterKerst’: Een dag met een inhoudelijke ochtend over de betekenis
van en het verband tussen Sinterklaas en Kerstmis, een gezamenlijke lunch en een gezellige middag
met een cadeautjesdobbelspel.
Sectie Wiskunde en Astronomie
Astronomie
Ook voor 2012 gaf Liesbeth Bisterbosch de inmiddels zeer bekende sterren- en planetenkalender uit.
Deze kalender is een hulp de verschijnselen aan de hemel fenomenologisch te onderzoeken. Prominent
is de hemelkaart met een 360 graden Nederlandse horizon. Deze uitgave past in de doelstellingen van
de Sectie Wiskunde en Astronomie. Ook draagt de groep rond Liesbeth Bisterbosch bij aan de
Duitstalige websites 'a tempo' en 'Lebendige Erde'. Zie de website liesbethbisterbosch.org voor nadere
informatie.
Studiegroep 'Geesteswetenschappelijke achtergronden van de ICT'
Het afgelopen jaar was de studiegroep voornamelijk bezig om zich verder te verdiepen in de spiegel
die IT ons voorhoudt. Welke krachten werken in deze technologie, wat kan de mens hier tegenover
zetten en welke ontwikkelingskansen biedt de omgang met IT? Hiervoor zijn verschillende artikelen
besproken: “De esoterische achtergronden van elektronische media” van Sergej O. Prokofieff, een
compilatie van alle uitspraken van Rudolf Steiner over natuurwetenschap en techniek van Linus Feiten
en “Wieviel Technik erträgt der Mensch” van Heinz Buddemeier. Om de aansluiting op de nog steeds
razend snelle ontwikkeling van IT niet te verliezen zijn ook een aantal boeken behandeld die de
toekomstige ontwikkeling van IT vanuit een conventioneel oogpunt beschrijven: “The Singularity is
Near” van Ray Kurzweil en “The Shallows – What the internet is doing to our brains” van Nicholas
Carr. Om de visie van de studiegroep uit te dragen is een artikel over Social Media in voorbereiding.
Hierbij gaat het vooral om bewustzijn van de valkuilen en adviezen voor het omgaan met deze media.
Er is aansluiting gezocht bij de werkgroep "Technik und Geisteswissenschaft" in Dornach.
De studiegroep is open voor nieuwe leden.
AViN jaarverslag 2012
14

Medische Sectie
De Medische Sectie stelt zich ten doel het op elkaar afstemmen en bevorderen van de inhoudelijke
ontwikkelingen in de antroposofische gezondheidszorg. Daartoe heeft zij een Medische Sectie Raad
ingesteld. Deze raad bestond in 2012 uit: Erik Baars (arts-epidemioloog), Ghiti Brinkman (euritmietherapeut),
Wim Cornelisse (verpleegkundige), Koop Daniëls (heilpedagogie en sociaal-therapie), Ton
van Osch (huisarts), Joukje Pothoven (fysiotherapeut), Truida de Raaf (gz-psycholoog), Madeleen
Winkler (huisarts, voorzitter Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen (NVAA) en lid van
het bestuur van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ).
Sylvie Otter (kunstzinnig therapeut) is eind 2012 afgetreden. Koop Daniels is coördinator van de
Sectie.
Algemeen
De Medische Sectie Raad vergadert zo’n zes keer per jaar. Daarnaast neemt de coördinator deel aan
het Hogeschooloverleg, ongeveer tien per jaar. De beide belangrijke aandachtsgebieden ‘opleidingen’
en ‘onderzoek’ worden meer en meer vanuit het eigen werkgebied aangestuurd, met terugkoppeling
naar de Medische Sectie Raad. De activiteiten van de Medische Sectie zijn hieronder weergegeven.
Opleidingenoverleg
Op het gebied van het Hoger Onderwijs in de gezondheidszorg heeft de samenwerking van de 12
verschillende opleidingen en beroepsgroepen uit de gezondheidszorg geleid tot de vorming van een
Academie Antroposofische Gezondheidszorg. De bestaande applicatie-opleidingen van de
verschillende beroepsgroepen hebben zich in deze Academie gebundeld. In september is de Academie
van start gegaan met een basismodule voor beroepsgroepen in het veld van gezondheidszorg en
welzijn. Dat zijn o.a. artsen, diëtisten, fysiotherapeuten, orthopedagogen, psychologen, psychosociaal
hulpverleners en verpleegkundigen.
In het kader van de Medische Sectie blijft het opleidingsoverleg haar werk doen. Mensen vanuit de
verschillende opleidingen en beroepsgroepen uit de gezondheidszorg komen vier keer per jaar bijeen,
waarbij het doel is elkaar te informeren, waar mogelijk af te stemmen en een visie te ontwikkelen over
hoe er nauwer samengewerkt kan worden. Truida de Raaf heeft ultimo 2012 de coördinatie van deze
opleidingscommissie overgedragen aan Ghiti Brinkman. Meer informatie over deze Academie vindt u
op www.academieag.nl.
Onderzoek
Er werden dit jaar veel lezingen en inleidingen verzorgd. Het project “In Verbinding” is van start
gegaan, waarbij aan een verdere ontwikkeling van zorgsystemen wordt gewerkt. Onderzoek op vele
terreinen wordt in nauwe samenwerking met diverse therapeutica gedaan.
In december vond het symposium van het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg plaats onder de
titel “Goede antroposofische gezondheidszorg: innovatief, verantwoord en zichtbaar.”
Meer informatie over het lectoraat vindt u op www.hsleiden.nl/lectoraten/antroposofischegezondheidszorg/.
Conferentie
De jaarlijkse Medische Sectie conferentie, die in februari werd gehouden, had als thema:
“Overgevoelig, hooggevoelig, gevoelig”. Over allergie voor stoffen, maar ook overgevoeligheid voor
stemmingen of elektromagnetische straling. En het ontwikkelen van gevoeligheid bij therapeuten,
artsen en andere werkers in de gezondheidszorg, zodat op een gezond makende manier met patiënt of
cliënt kan worden gecommuniceerd. Sprekers waren Annejet Rümke, Erik Baars en Thea Giessen.
Daarnaast waren er vele werkgroepen rondom dit thema.
AViN jaarverslag 2012
15

Bijeenkomsten voor klassenleden
In 2012 was er een bijeenkomst met klassenleden om het draagvlak voor de Medische Sectie ook op
die manier te verzorgen en met elkaar te werken aan verdieping van het staan in de Medische Sectie.
Roel Munniks besprak het 9e klassenuur in relatie met het 3e uur, Hilda Boersma verzorgde hierbij de
euritmie. Vervolgens was er een gesprek over de inhoud. De bijeenkomst werd goed bezocht.
Samenwerking
De Medische Sectie Raad participeert in het Platform Antroposofische Gezondheidszorg (PAG) in de
personen Erik Baars, Koop Daniëls en Silvie Otter en voor het opleidingenoverleg neemt Truida de
Raaf deel aan het platform.
De Medische Sectie Raad heeft het initiatief genomen om met de verschillende organisatoren van
conferenties over de antroposofische gezondheidszorg tot afstemming te komen over inhoud en
tijdstip. De deelnemende organisaties zijn de Medische Sectie, de Stichting Herfstcongres, het
Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg, de Nederlandse Vereniging van Antroposofische
Zorgaanbieders en het Edith Maryon College.
Financiën en ondersteuning
De activiteiten van de Medische Sectie worden financieel mogelijk gemaakt door bijdragen vanuit de
beroepsverenigingen en opleidingen. De secretariële werkzaamheden worden grotendeels verricht
door het secretariaat van de Antroposofische Vereniging in Nederland, en werden speciaal voor de
conferentie ondersteund door Margreet Regtvoort.
Sectie voor Natuurwetenschap
De sectie voor natuurwetenschap heeft zich afgelopen jaar wat nadrukkelijker naar buiten toe
geprofileerd. Er werd een tweede natuurmeditatiewerkplaats gestart voor leden die zich willen richten
op een meditatieve toegang tot natuurverschijnselen. Ook leverde de sectie een bijdrage aan een
symposium, waar diverse spirituele stromingen spraken over licht.
In het scholingsprogramma De Leergang hebben we het werk voortgezet dat gericht is op het
ontwikkelen en toepassen van een methodiek om het geestelijke in de natuur te onderzoeken.
Kerngroep
De kerngroep organiseert en evalueert de activiteiten van de sectie. Om dit te kunnen doen wordt er in
de kerngroepbijeenkomst intensieve studie ondernomen, die voedend doorwerkt in het
scholingsprogramma van de sectie, de Leergang. Het afgelopen jaar zijn veel verschillende zaken ter
hand genomen. Onder meer de in 2010 voor het eerst uitgegeven voordrachtencyclus “Das Verhältnis
der Anthroposophie zur Naturwissenschaft“ van Rudolf Steiner (GA 75). De kerngroep is ook
verantwoordelijk voor het lange termijnbeleid voor de sectie. De leden van de kerngroep zijn: Kees
Veenman (coördinator), Ger van de Ven, Willem Daub en Mario Matthijsen.
Leergang
De Leergang is het scholingstraject van de natuurwetenschappelijke sectie, waarin onderzoekers hun
werk presenteren en de deelnemers aan de hand van deze presentaties de natuurweten-schappelijke
onderzoeksweg trachten te verdiepen. Het scholingsprogramma is erop gericht het vermogen te
ontwikkelen om de gebarentaal van natuurfenomenen te leren zien en de meditatieve toegang tot het
geestelijke in de natuur te beoefenen. Per jaar vinden vier bijeenkomsten plaats (een vrijdagavond en
zaterdag), die ook toegankelijk zijn voor niet natuurwetenschappelijk geschoolde leden van de
vereniging. Onderdeel van elke bijeenkomst is de bespreking van een klassenuur, waar we een jaar
lang aan werken, in samenwerking met de Naturwissenschaftliche Sektion in Dornach. Deze
besprekingen zijn alleen voor klassenleden.
AViN jaarverslag 2012
16

In januari hebben Bob Siepman van den Berg en Ger van de Ven met ons gewerkt aan het thema: “de
samenwerking van de twaalf zintuigen”. Aan de hand van oefeningen werd onderzocht hoe het ene
zintuig in het andere zintuig werkzaam is en hoe je dat kunt leren onderscheiden.
In april heeft Mario Matthijsen vanuit filosofisch gezichtspunt een stuk gepresenteerd over de
methode om tot imaginaties te komen, vooral over de eerste stap, het zogenaamde symboliseren. Dit
thema houdt ons al heel lang bezig. Het symboliseren is ook opnieuw beoefend. Marleen Matthijsen
verzorgde bij deze bijeenkomst de euritmie.
In september werkte Wolter Bos met ons aan het thema elfenbankjes. De fenomenologie van het
onderzoek stond dit keer centraal. Er zijn daarbij ook waarnemingen buiten gedaan.
In november is opnieuw het thema van de zintuigen ter hand genomen. Peter Urbscheit (Zwitserland)
presenteerde zijn visie op de twaalfheid in de zintuigen.
In maart bezocht Kees Veenman de Collegiumbijeenkomst in Dornach van de sectie, waar
verscheidene conferenties vanuit de natuurwetenschappelijke sectie werden voorbereid. De jaarlijkse
internationale Hogeschool conferentie van de natuurwetenschappelijke sectie en de landbouw sectie
vond dit jaar plaats in Nederland op de Vijfsprong in Vorden. Er waren buitenlandse gasten uit
Duitsland, Zwitserland, Engeland en de Verenigde Staten. Kees Veenman gaf een voordracht over de
Regenboog als meditatieweg en Michiel Rietveld over de preparaten. Er werd tevens intensief
gewerkt aan het 18 e klassenuur.
Pedagogische Sectie
De afgelopen twee Hogeschooljaren heeft de pedagogische sectie zich bezig gehouden met het thema:
“De verbinding van het Ik met het fysieke lichaam”. Dit thema werd gekozen, omdat dit het
onderwerp was van de wereld-lerarenconferentie die met Pasen 2012 in Dornach plaatsvond.
Zowel in de openingsbijeenkomsten van het Hogeschooljaar en de landelijke pedagogische
vergadering als in het onderzoek van de sectie stond dit thema centraal. Tijdens deze twee schooljaren
hebben Marcel de Leuw, Frans Lutters, Lois Eigenraam, Henk Spijkers, Christoph Wiechert, Florian
Oswald, Jan Alfrink en Paul van Meurs een bijdrage aan dit thema geleverd. Vanuit verschillende
invalshoeken is er gesproken over de betekenis van pedagogische handelingen die maken dat er een
gezonde verbinding kan ontstaan tussen het eeuwige en het vergankelijke.
Opening Hogeschooljaar
De opening van het nieuwe jaar stond wederom in het teken van deze wereld-lerarenconferentie. Het
verzorgen van een gezonde verbinding tussen lichaam en geest is een thema dat centraal staat in de
pedagogie. Dat is de reden dat er een spreker uit bovengenoemde conferentie is uitgenodigd om
vanuit dit thema een brug te slaan tussen datgene wat ons de laatste twee jaren heeft bezig gehouden
en een nieuw onderzoek waaraan de sectie de komende tijd zal gaan werken. Prof.dr. Jost Schieren
van de Alanus Hochschule heeft op deze dag een lezing verzorgd met als titel: “Tussen dag en nacht;
het raadsel van het menselijk ik”. De inhoud van deze lezing heeft een nieuwe bron aangeboord
waaraan de sectie verder kan werken. In de week voorafgaand aan deze lezing werd er voor alle leden
van de sectie en geïnteresseerde leraren het 17 e klassenuur gehouden
Werkbijeenkomsten
In het jaar 2012 stond verdere uitbouw van de bestaande ontwikkelingen centraal.
-In april is er een goed bezochte, landelijke pedagogische vergadering georganiseerd met een
voordracht van Jan Alfrink en een prachtige euritmiebijdrage.
-Ook het Menskunde weekeinde telde veel deelnemers. Jaarlijks staat een voordracht van de
algemene menskunde centraal. Dit weekend is er gewerkt aan de vijfde voordracht.
-In de zomervakantie troffen een aantal (17) leerkrachten elkaar om de cursus die ten grondslag ligt
AViN jaarverslag 2012
17

aan de vrijeschoolpedagogiek te bestuderen; de algemene menskunde, de methodiekdidactiek en de
werkbesprekingen. Ondersteund door kunstzinnige activiteiten werden de drie keer veertien
voordrachten bestudeerd. Een enthousiasmerende en diepgaande ervaring die doorwerkt in de
deelnemers en de schoolbeweging.
Werkgroepen
De drie werkgroepen van de pedagogische sectie kwamen in de loop van het jaar zo'n vijf keer bij
elkaar en werkten aan verschillende thema's:
1. De leraar-, priester- en artsenwerkgroep heeft dit jaar gewerkt aan de pastoraal medische cursus
van Rudolf Steiner. Zij doet onderzoek vanuit deze cursus en werkt daarbij vanuit concrete
kinderwaarnemingen.
2. De werkgroep van de pedagogische sectie heeft zich afgelopen werkjaar gericht op de verdere
uitwerking van het drieledig mensbeeld. Er is daarbij zowel kunstzinnig als inhoudelijk onderzoek
gedaan. De groep bestaat uit een vast aantal leden die afwisselend op het thema inleiden, gevolgd
door een gesprek.
3. De conferentie van de pedagogische sectie is dit jaar onder leiding van Auke van der Meij,
medeauteur van het boek: Imaginatie, Inspiratie en Intuïtie, gestart met vernieuwen van het
ervaringsonderzoek waarbij de persoonlijke vraag en de pedagogische kennis en ervaringen van de
deelnemers centraal staan.
Overleg
Vanuit de sectie is het koepeloverleg voorgezet. Dit overlegorgaan, waarin vertegenwoordigers van de
pedagogische werkgebieden bij elkaar komen, kwam dit jaar zes keer bij elkaar. De sectie wordt steeds
meer betrokken bij verdere ontwikkelingen in het onderwijs.
Dit jaar stond in het teken van een geïntensiveerd overleg van de Pedagogische sectie, de Vereniging
van Vrijescholen en de Antroposofische Vereniging waarbij gewerkt is aan de verhouding van de
pedagogische sectie tot het pedagogische werkveld. Daarnaast zijn de eerste stappen gezet om vanuit
meerdere secties te kijken naar de ontwikkelingen in het onderwijs.
Internationaal
De contacten met de internationale schoolbeweging worden onderhouden door deelname aan de
Internationale Conferentie van de Pedagogische Sectie (voorheen Haager Kreis).
Sectie voor Sociale Wetenschappen
Naast de plenaire bijeenkomsten die drie keer per jaar plaatsvinden voor leden van de Sociale Sectie,
is in het voorjaar gestart met een nieuwe activiteit. Dit zijn deelavonden, die steeds op de eerste
maandagavond van de maand worden gehouden. Op deze deelavonden wordt een specifiek lid van de
Sociale Sectie in de gelegenheid gesteld een inleiding te houden over een onderwerp naar zijn of haar
keuze, waarna een gesprek volgt met de aanwezigen. De avonden staan in het algemeen open voor alle
leden van de Vereniging en voor eventuele introducés. Deze nieuwe activiteit is een succes gebleken.
Er worden prachtige inleidingen gehouden en gesprekken gevoerd, waarvoor op de plenaire
bijeenkomsten veelal geen plaats is. De rijkdom die bij de leden aanwezig is toont zich hier. De
uitnodigingen en ook de verslagen van die avonden kunnen worden gevolgd op de website van de
Sociale Sectie. Er is besloten in het volgend jaar ook andere leden van de vereniging in de gelegenheid
te stellen een inleiding te houden op deze avonden.
Op de drie plenaire bijeenkomsten is met name voorbereidend werk gedaan voor de verdere inrichting
van de Hogeschool. De uitkomsten van die bijeenkomsten leveren een belangrijke bijdrage aan het
proces om de Hogeschool te hernieuwen.
AViN jaarverslag 2012
18

Sectie voor Woord, Muziek en Euritmie
Hieronder volgen de activiteiten in 2012, zoals mede voorbereid op de maandelijkse bijeenkomsten
van de sectieraad:
Op initiatief van Elisabeth Appenrodt en Marleen Matthijsen en met medewerking van vele
euritmisten, spraakvormers en musici uit het hele land hebben er weer twee opvoeringen
plaatsgevonden in het kader van het weekspreukenproject. Deze werden ingeleid door respectievelijk
Bastiaan Baan op 12 februari en Ignaz Anderson op 14 oktober.
Op 14 maart hield Irene Pouwelse in Eindhoven een lezing over “100 jaar euritmie”. Zij sprak over de
verschillende aspecten van de euritmie in de diverse werkgebieden: de kunst, pedagogie, therapie en
het sociale- en bedrijfsleven.
Op 3 juni vond in Den Haag de jaarlijkse klassendag van de sectie plaats. Bijzonder was dat er kon
worden samengewerkt met de klassenleden van Den Haag. Het programma begon ’s ochtends met een
klassenuur waarin Frank Oele een samenvatting gaf van het 14 e t/m 19 e uur. In de middag hield Roel
Munniks een beschouwing over het 18 e klassenuur. In het kader van dit uur werd de euritmische stille
vorm, die door Werner Barfod voor dit uur is gemaakt, door zes euritmisten opgevoerd. Hierna
volgden er werkgroepen, waarin in het bijzonder werd ingegaan op de vraag hoe je in je werk (muziek,
spraak, euritmie) vanuit de meditaties van het 18 e klassenuur de verbinding met de hiërarchieën kunt
versterken.
7 & 8 September waren gewijd aan het thema “Licht & Zwaarte”. Voor dit weekend werden
inhoudelijke bijdragen geleverd door Werner Barfod ,euritmie en door Christa van Tellingen,
medische gezichtspunten. Zij ging hierbij in op de 8 e voordracht uit de zogenoemde Jungmediziner
Kurs (GA 316). Beiden hielden op vrijdagavond en zaterdag een inleiding/voordracht. Verder kon op
zaterdag worden gekozen uit een pedagogische werkgroep, een therapeutische euritmiewerkgroep en
werkgroepen op het gebied van de muziek en spraak, geleid door sectieleden.
De onderzoeksgroep muziek onder leiding van Jelle van der Schuit kon in 2012 tot een afronding
komen van het onderzoek naar de zevenheid, waarbij uitgebreid studie is gemaakt van de intervallen
vanuit de toonladder. Besloten werd om als nieuw onderzoeksthema over te gaan op de twaalfheid in
samenhang met de dierenriem.
De afdeling Muziek van de sectie kon dit jaar worden uitgebreid met de komst van Elisabeth Min.
Anneke Kraakman, Cori de Leeuw en Irene Pouwelse waren betrokken bij de besprekingen met de
Vereniging voor Vrijescholen, Academie, Helicon en Bond over de positie van de euritmie in de
scholen.
Leden van de sectieraad zijn: Elisabeth Appenrodt, Marianne van Asperen, Marjo van der Himst,
Anneke Kraakman, Cori de Leeuw, Elisabeth Min, Irene Pouwelse (coördinator), Jelle van der Schuit.
AViN jaarverslag 2012
19

Dank aan de auteurs
Dit verslag is tot stand gekomen met medewerking van de onderstaande mensen. Het bestuur is hen
dankbaar dat zij de tijd en moeite hebben willen nemen om dit verslag compleet te maken.
Onderwerp auteur
Inhoud
Inleiding Kees Lam
I Verenigingsleven
-Jaarfeesten en conferenties
Pasen Drude van Houwelingen
Pinksteren Pieter Meester
Karmaconferentie Drude van Houwelingen
Grondsteenspreuk Auke van der Meij
Christologische Grondslagen Kitty en Rob Steinbuch
-Landelijke ledeninitiatieven
Drempeltheater Laura Bargmann
Projectieve geometrie en het etherische Pieter Meester
Vrije Consumenten Vereniging Peter Daub
-Ledenaantallen, ledengroepen en studiecentra Fanina van Nuffelen
-Contactpersonenbijeenkomsten Pieter Meester en Fanina van Nuffelen
-Ledengroep Filosofie – Antroposofie Han de Vries
-Meditatiewerkplaatsen Ron Dunselman
II Voorwaardenscheppende activiteiten
Bestuur Kees Lam
Secretariaat Mayke Marechal
Bibliotheek Annemieke Blöte en Michel Gastkemper
Contacten met organisaties en initiatieven Max Rutgers van Rozenburg/Hanneke de Leeuw
AViN en Stichting De Reehorst Max Rutgers van Rozenburg/Kees Lam
Internationale contacten Ron Dunselman
Motief en website Stephan Jordan
Externe communicatie Kees Lam
III Hogeschool voor Geesteswetenschappen
Hogeschooloverleg Albert Hollander en Auke van der Meij
Antroposofie en Wetenschap Max Rutgers van Rozenburg
Algemene Sectie Ron Dunselman en Auke van der Meij
Sectie Beeldende Kunsten Rik ten Cate
Sectie Cultuurwetenschap en Letteren Frits Burger
Sectie Landbouw en Voeding Derk Klein Bramel
Sectie Jongeren Femke Klein en Michel Gastkemper
Sectie Wis- en Sterrenkunde Pieter Meester
- werkgroep Geestelijke achtergronden van IT Dieter Hammer
Medische Sectie Koop Daniëls
Sectie voor Natuurwetenschap Kees Veenman
Pedagogische Sectie Paul van Meurs
Sectie voor Sociale Wetenschappen Albert Hollander
Sectie voor Woord, Muziek en Euritmie Irene Pouwelse
IV Financieel Jaarverslag 2012 Rodim van Es
AViN jaarverslag 2012
20