Plastische façadevormgeving van een eengezinswoning in ...

EXEMPLUM16
Plastische façadevormgeving van een eengezinswoning in Amsterdam.
Röben keramische baksteen FARO zwart-genuanceerd.
1

Over dit nummer
Door uw reacties weten wij dat ons
Exemplum al jaren positief door u
wordt ontvangen. Hartelijk dank
voor uw grote belangstelling! Om u
in de toekomst nog meer informatie
en details met betrekking tot moderne
baksteenarchitectuur te bieden
hebben wij de omvang van ons magazine
uitgebreid en laten u nu
steeds op minstens twee dubbele pagina’s
foto’s van de geselecteerde
projecten zien. Hoogwaardige baksteenarchitectuur
verdient toch ook
een passend kader, nietwaar? Eveneens
nieuw is het archief achterin
het nummer. Zo kunt u zich te allen
tijde snel op de hoogte stellen van
de meest uiteenlopende creatieve
oplossingen met bakstenen.
Bij de selectie hebben wij ons opnieuw
laten leiden door geslaagde
voorbeelden uit het binnen- en buitenland.
Een buitengewoon ongebruikelijke
vormgeving met mozaïekachtig
aangebrachte bakstenen werd
bij het Hotel am Zoo in Berlijn gerealiseerd.
Door het vinden van de
oplossing om met uiteenlopend
grijze en turqoise-blauw, wit en rood
geglazuurde Röben keramische bakstenen
te werken is niet alleen een
interessante geleding van de grote
façadevlakken mogelijk, maar wordt
ook een modern geïnterpreteerd
beeld van de jaren vijftig gecreëerd.
Het tijdloze effect van het klassieke
rood toont de nieuwbouw van de
eerbiedwekkende universiteit van
Krakau in Polen die met de Röben
baksteen NEUMARKT herfstkleur
werd gerealiseerd. De meergezinswoningen
in Hamburg krijgen hun
vriendelijke uitstraling door de
strengpers steen GREETSIEL friesbont.
Bij de uitbreiding van de
werkplaatsen voor mensen met een
handicap in Oggersheim in de Duitse
deelstaat Rijnland-Pfalts werd de
donkere Röben baksteen NEU-
MARKT blauwrood-gevlamd gebruikt.
Op verzoek realiseren wij voor onze
klanten echter ook individuele samenstellingen.
Een fraai voorbeeld
daarvan vormen de stadsvilla’s aan
de Alte Handelshafen in Leer-Nesse
(D), waarbij de speciaal voor dit
project samengestelde handvorm
gevelsteen „NESSE“ een geslaagde
spagaat creëert tussen traditioneel
bouwmateriaal en moderne vormgeving.
Dat ook met rustieke handvorm gevelstenen
zeer moderne baksteenarchitectuur
kan worden gerealiseerd,
toont de architectenwoning in Winsum
die met de donkerrode Röben
steen WASSERSTRICH bontgevlamd
werd gemetseld.
Een markante blikvanger zijn gebouwen
met zwarte façades. Zoals
bij de villa in de buurt van Eindhoven
waar de Röben keramische
baksteen FARO zwart-genuanceerd
een geslaagd contrast met het landschap
rondom mogelijk maakt. Bij
de woning in Amsterdam benadrukt
dezelfde steen de eigenzinnige uitstraling
en de hoge ambachtelijke
kwaliteit van de façades. Een deel
van de zwarte bakstenen springt
daarbij uit het overige vlak naar voren.
Dit om in het metselwerk geledingen
aan te brengen en om op
verschillende plaatsen planten te
kunnen opnemen!
Maar kijkt u zelf! Wij hopen dat de
projectselectie van ons Exemplum u
bevalt en zijn erg benieuwd naar uw
reacties. Wij stellen uw mening bijzonder
op prijs. Bovendien nodigen
wij u uit om voor ons volgend nummer
ook interessante projecten van
uw bureau aan ons voor te stellen.
Wilhelm-Renke Röben
3

4
Attractieve ligging aan het water:
zeven stadsvilla’s als krachtige
bakstenen gebouwen met penthousewoningen
en royale balkons en
terrassen.
Pagina 7
Markant nieuwbouw hotel met
eigenzinnig baksteenmozaïek:
façadevlakken van uiteenlopend
grijze Röben keramische bakstenen
met daarin opgenomen kleurrijk
geglazuurde bakstenen.
Pagina 30
Een krachtig statement: een uit
twee verdiepingen bestaande eengezinswoning
met een markante
façade van zwarte Röben keramische
bakstenen FARO en elegant
geprofileerde glasvlakken.
Pagina 46

Inhoud
EXEMPLUM16
Attractieve ligging aan het water –
stadsvilla’s aan de oude haven in Leer (D) 7
Nieuwe campus aan de Weichsel-boulevard -
hogeschool in Krakau (PL) 12
De Kouershof in Jesteburg (D)
pretentieus woningencomplex in de vrije natuur 18
Een weids uitzicht over het laagland -
eengezinswoning in Winsum 22
Diepzwart en badend in het licht -
buitengewone eengezinswoning in Amsterdam 26
Markant gebouw met een eigenzinnige baksteenmozaïek -
"Motel One Berlin Ku´damm" 30
Bijzondere baksteenoplossingen bij de bouw van
het "Motel One Berlin Ku´damm" -
Interview met ir. Horst Klockgether,
hoofd van de Röben Planungs-Service 35
Modern wonen - hanzeatisch gedegen:
woningencomplex aan de Volksdorfer Damm in Hamburg 38
Een geslaagde facelift -
werkplaatsen in Oggersheim voor mensen met een handicap 42
Een krachtig statement -
eengezinswoning in Steensel 46
Impressum 61
Hogeschool in Krakau
(PL): heldere vormentaal,
met hoogwaardige
Scherp gesneden eengezinswoning
van Röben
handvorm-gevelstenen
Compact gebouw met
plat dak met een
plastisch vormgegeven
façade van zwarte
Röben keramische
bakstenen FARO.
Pagina 26
Modern woningencomplex
van Röben buitenmuurstenen
GREETSIEL. Pagina 38
Röben bakstenen.
Pagina 12
WASSERSTRICH.
Pagina 22

Attractieve

STADSVILLA’S IN LEER (D)
Röben baksteen NESSE, architectenassortiment
Röben keramische baksteen crème, architectenassortiment
Ontwerp: Architectenbureau Eden, Leer
In talrijke Europese steden werden in de afgelopen
jaren voormalige havengebieden getransformeerd in
moderne woon- en dienstverleningswijken– begonnen
in de Londense Docklands via het Amsterdamse
Oostelijke Havengebied tot aan de Hafencity in
Hamburg en de Überseestadt in Bremen. En dat met
veel succes. Want in de nieuw aangelegde wijken
worden de attractieve ligging aan het water en de
fascinerende voormalige havensfeer gecombineerd
met de intussen steeds grotere vraag naar een ligging
in de onmiddellijke nabijheid van de binnenstad.
Een overeenkomstig concept wordt reeds enkele
jaren ook in het Oost-Friese Leer gehanteerd. In de
onmiddellijke nabijheid van de historische binnenstad
met zijn nauwe straatjes en pittoreske huizenrijen
worden daar talrijke voormalige industriegebieden,
verkeersruimten en braakliggende terreinen
rondom de voormalige handelshaven voor ander
gebruik geschikt gemaakt en met de oude binnenstad
verbonden.
ligging
aan het water
7

Zeven stadsvilla’s
direct aan het water
gelegen. In twee rijen
verspringend aangebracht
is vanaf elk
Het zwaartepunt van het omvangrijke
stedenbouwkundige ontwerp
wordt gevormd door de nieuwe bebouwing
van de ten zuiden van het
havenbekken gelegen “Nesse-Halbinsel”
die ondertussen door een
moderne voetgangersbrug met de
oude binnenstad wordt verbonden.
Direct aan de oever werd hier het
project “Wonen aan de oude handelshaven”
met in totaal zeven stadsvilla’s
in moderne baksteenarchitectuur
gerealiseerd. De gebouwen,
die door de in Leer zelf gevestigde
architect Gerhard Eden werden ontworpen,
bieden elk op vier verdiepingen
in totaal 38 in de onmiddellijke
nabijheid van de binnenstad
8
balkon een vrij uitzicht
over het havenbekken
op de tegenoverliggende
oude binnenstand
mogelijk.
gelegen koopappartementen met
een variabel woonoppervlak tussen
85 en 160 m 2 – enkele uit twee verdiepingen
bestaande appartementen
bieden zelfs een grondvlak tot maximaal
270 m 2 . Alle appartementen
hebben aan de kant van het water
een balkon of een terras met uitzicht
op de oude binnenstad en over het
havenbekken heen op de tegenoverliggende
promenade met de daar
merende recreatieboten.
Ondanks de strenge specificaties van
het bestemmingsplan is het Gerhard
Eden gelukt om aan de afzonderlijke
stadsvilla’s een interessante en moderne
vorm te geven. Alle gebouwen
werden als krachtige bakstenen
bouwwerken met drie volledige verdiepingen
en een zolderverdieping
met penthousewoningen en royale
dakterrassen gebouwd. De ontsluiting
van alle eenheden vindt steeds
plaats via een centraal gelegen trappenhuis
dat naar buiten toe in de
vorm van een royaal van glas voorzien
risaliet werd vormgegeven.
Nog een blikvanger wordt gevormd
door de kolommen voor de balkons
die met hun schuine stand de vorm
van het pyloon van de aangrenzende
brug naar de oude binnenstad overnemen.
Afgezien van deze steeds terugkerende
vormgevingskenmerken
onderscheiden de afzonderlijke
stadsvilla’s zich echter van elkaar
Rechts boven:
Alle huizen werden als
krachtige bakstenen
gebouwen met drie
volledige verdiepingen
en een zolderverdieping
met penthousewoningen
en royale
dakterrassen gebouwd.
Rechts:
Een blikvanger wordt
gevormd door de
kolommen voor de
balkons die de vorm
van het pyloon van de
aangrenzende brug
naar de oude binnenstad
overnemen.

Sierlijsten, voor een
deel van profielstenen
en terugspringende
rijen bakstenen,
refereren aan de in
deze regio gewortelde
ambachtelijke metselwerktechniek.
10
door talrijke details en door de individuele
plattegronden, zodat elk gebouw
een heel eigen identiteit heeft
gekregen.
In de eerste bouwfase werden allereerst
de drie direct aan het water
gelegen stadvilla’s met garage op de
begane grond voltooid. Nadat alle
van de hier gelegen 16 koopappartementen
reeds binnen zeer korte tijd
waren verkocht, werd kort daarna
de opdracht gegeven voor de bouw
van een vierde aan de oever gelegen
villa en drie met hun achterzijde
naar het water gelegen gebouwen
met een daaronder liggende ondergrondse
garage. „We waren zelf
verrast hoe goed ons concept werd
ontvangen,” aldus Ingo Prinz van
Immo Wohnbau GmbH die samen
met Wolfgang Paul Projektentwicklung
achter de onderneming
“Wohnen am alten Handelshafen
GmbH & Co. KG” staat.
Een centraal aspect van het ontwerp
was de integratie van de stadsvilla’s
in de aanwezige stedenbouwkundige
omgeving: “Hier in Leer zijn eeu-
wenlang bijna uitsluitend bakstenen
huizen gebouwd,” vertelt architect
Gerhard Eden. „Dat geldt met name
voor de historische binnenstad die
in bijzonder sterke mate door zijn
karakteristieke baksteenarchitectuur
wordt bepaald. Om hier een sensibele
overgang te creëren stond het
materaal baksteen voor onze stadsvilla’s
dus van meet af aan vast.” In
nauwe samenwerking met de ambachtslieden
van Röben werd tenslotte
speciaal voor dit project de
handvorm gevelsteen NESSE ontworpen.

„De steen beantwoordde volledig
aan onze voorstellingen,” aldus Gerhard
Eden. „Want met zijn betrekkelijk
gladde, maar toch rustieke
baksteenoptiek wordt hij voortreffelijk
in het historische stadsbeeld opgenomen.
Tegelijkertijd heeft hij echter door
het krachtige, zilverblauwe vlammenspel
ook een buitengewoon modern
en levendig effect.“ Voor de façades
van de zolderverdiepingen
werden contrasterend zilverwitte
bakstenen BERGEN gebruikt die juist
een vloeiende overgang naar de
lucht creëren.
Om de samenhang met de stad Leer
extra te benadrukken en de in het
“wilde verband” gemetselde en vervolgens
in de lichtgrijs gevoegde façades
optische geledingen aan te
brengen, maakte Gerhard Eden op
verschillende plaatsen gebruik van
de in deze regio gewortelde ambachtelijke
metselwerktechniek met
vooruitspringende sierlijsten. Deze
werden ten dele van profielstenen
vervaardigd. Maar ook het eenvoudige
terugspringen van afzonderlijke
baksteenrijen op de begane grond
bewerkstelligt een fijn lijnraster. Aan
de andere zijde werden in samenwerking
met de Röben Planungs
Service talrijke prefab elementen zoals
gevelbanden of lateien geïntegreerd.
Een overtuigende spagaat
tussen oude en nieuwe technieken
die uiteindelijk ook de filosofie van
het hele project beschrijft: geworteld
in de historie en regio, maar tegelijkertijd
tijdloos modern met een
blik naar de toekomst.
Ambachtelijke metselwerktechnieken
brengen
een geleding van de
façade tot stand.
11

HOGESCHOOL IN KRAKAU (PL)
Röben baksteen NEUMARKT herfstkleur
Architect: Krzysztof Kiendra,
Architectenbureau DDJM, Krakau (PL)
Al eeuwenlang is Krakau een van de belangrijkste
onderwijscentra van Polen. Aan de elf hogescholen
van de stad zijn 51.000 studenten ingeschreven. In
Krakau studeren aan alle hogere onderwijsinstellingen
ca. 160.000 studenten.
De jongste hogeschool, de Krakause Andrzej Frycz
Modrzewski Hogeschool, ontstond in de jaren 2003
- 2005. Het imposante complex ligt aan de oever
van de Weichsel in de Krakause stadswijk Zablocie
die tot nu toe minder attractief was en voornamelijk
door industrie-, opslag- en militaire objecten werd
bepaald. Het Krakause architectenbureau DDJM
kreeg van de stedelijke overheid de opdracht om
de kwaliteit van het openbare gebied en het verkeerssysteem
in dit gedeelte van de Weichseloever
te verbeteren. En zo moet door dit gebied in overeenstemming
met het bestemmingsplan van
Zablocie te revitaliseren tenslotte zijn hele karakter
worden veranderd.
12
Nieuwe camp
Weichs

us aan de
el-boulevard

14
De grafische simulatie
toont het gehele hogeschoolcomplex.
Op de
voorgrond de reeds
voltooide gebouwen.
Daarachter de derde
bouwfase (wordt
momenteel gerealiseerd)
met bibliotheek,
studentenhotel en
mensa.
Het hogeschoolcomplex
omvat een totaaloppervlak
van ca. 18.500 m2 .
De langgerekte gebouwen
van de didactische
paviljoens zijn parallel
aan elkaar gebouwd.
Opvallend de beide
collegezalen met hun
elliptische vorm.

Een bestanddeel van dit ontwikkelingsplan
is de nieuwbouw van de
Krakause hogeschool. De eerste
bouwfase met het hoofdgebouw met
college- en computerzalen, bibliotheek
en mensa is sinds 2003 in
gebruik, de tweede met rectoraat en
collegezaal sinds 2005. De derde
fase wordt momenteel gerealiseerd.
Hier worden nog een bibliotheek,
een studentenhotel, een mensa en
administratievertrekken gebouwd.
Het complex is nog in hoge mate
van zijn omgeving geïsoleerd, maar
met de laatste bouwfase ontstaat er
een gebouw met een passage waardoor
het naar de oeverboulevard
wordt ontsloten. Zo heeft de attractieve
ligging van de campus bij de
Kotlarski-brug, langs de Weichselboulevard,
reeds bijgedragen tot een
duidelijke opwaardering van de
stadswijk.
In het stedenbouwkundige concept
van de architect voor de hogeschool
zijn drie zones gepland: in het zui-
den allereerst de verkeerszone met
een parkeerterrein en een plantsoen
als buffer tegen de drukke straat,
dan de zogenaamde leerzone met de
cubatorobjecten en het toegangsplein
dat het verbindende element
vormt en tenslotte in het noorden de
recreatiezone met een amfitheater,
dat via gazons met de Weichsel-boulevard
is verbonden.
Zo ontstond een modern complex
met een totaaloppervlak van ca.
18.500 m 2 . Daarbij zijn de gebouwen
van de didactische paviljoens
horizontaal streng geleed. Voor de
vormgeving van de façades waren
van meet af aan bakstenen gepland;
grote baksteen- en glasvlakken
wisselen elkaar op gelijke afstanden
af. De gebogen, ellipsvormige complexen
van de collegezalen vormen
daarbij een geslaagd contrast. Opmerkelijk
zijn enkele decoratieve
façadedetails, bijv. reliëfs waaraan
door de Röben bakstenen vormgegeven
werd. Deze muren dringen
Horizontale en verticale lijnen
bepalen de vormgeving van de
façades en zuilengangen.
15

Heldere vormentaal,
met hoogwaardige
bouwmaterialen tot
uitdrukking gebracht:
baksteen, glas en
aluminium.
ten dele het gebouw binnen en
arrangeren zo de functionele ruimte.
De muren van de collegezalen
binnenin de ellipsvormige gebouwen
werden eveneens ten dele met bakstenen
bekleed.
De architectuur van het complex is
ondubbelzinnig door de functie gedefinieerd
en daarom bewust zuinig
met vorm en detail. Voor de façade
werden in feite slechts drie materialen
gebruikt: Röben baksteen NEU-
MARKT herfstkleur, aluminium elementen
bij de ramen en het dak en
zandsteen uit Mucharz voor het
basement. Bij de vormgeving van het
bouwlichaam tref je reminiscenties
aan de architectuur van het Collegium
Novum van de Jagiellonski-universiteit
uit de 19de eeuw aan, een
van de bekendste hogeschoolobjecten
in Krakau. Dit geldt zowel voor
de vorm van de hoofdingang alsook
voor het gebruik van de bakstenen
voor de façades. Zij vormen daarmee
het voor deze hogeschool
Bij de vormgeving
van de façades tref je
reminiscenties aan de
architectuur van het
Collegium Novum van
de Jagiellonski-universiteit
uit de 19de
eeuw aan, een van de
bekendste hogeschoolobjecten
in Krakau.
typische kenmerk. „Ik heb geconstateerd
dat juist de Röben baksteen
met zijn ongelijkmatige, edele kleuring
het karakter van de hogeschool
weergeeft,” licht architect Krzysztof
Kiendra toe. „Ik heb daarbij rekening
gehouden met zowel de kwaliteit
van de bakstenen alsook de referenties
van de tot nu toe met Röben
bakstenen gebouwde objecten.“
Het architectonische totaalconcept is
in zijn totaliteit een groot succes. Zo
werd het object in Polen in 2004
onderscheiden met „Het gebouw van
het jaar“ en in 2005 met „De beste
realisatie van het jaar in Krakau“.
17

WONINGENCOMPLEX
Röben handgevormde gevelstenen WIESMOOR
kolenbrand-rood
Architecten:
Olofsson, Wessling und Partner, Hamburg
18
De
“Kouershof 2007“ staat op de vloerplaat links naast
de ingang van de meergezinswoning in de idyllische
kleine stad Jesteburg ten zuiden van Hamburg.
Waar nu twee gebouwen met elk 8 appartementen
met gezicht op een kleine vijver en weilanden liggen,
stond tot vorig jaar de grote schuur van de
gelijknamige hoeve. De opdrachtgever Hermann
Kröger beheerde de boerenhoeve zelf tot voor

Kouershof in
Jesteburg (D)
zeven jaar. Als inwoner van Neder-Saksen is hij hier
geboren en getogen, maar staat beslist open voor
iets nieuws. En zo zorgden zijn beide gebouwen in
de plaats voor discussies, want ze zijn anders dan
alle andere huizen in het plaatsje die met wolfsdaken
en vakwerk de karakteristieke bouwstijl van de
streek beklemtonen. Ze worden door veel bewoners
van Jesteburg “Middellandse-Zee-villa’s” genoemd.
Met hun platte daken van zinkplaat met een helling
van 8°, de voor het grootste gedeelte tot aan het
plafond reikende ramen, de royale, zonnige terrassen
en balkons zouden ze ook in het Zuiden een
goede indruk maken.
19

20
Lange openingen tot
een lengte van acht
meter werden met
Röben prefab lateien
in halfsteensverband
overbrugd.
Maar één ding laat Hermann Kröger
niet van zich afpakken – zijn baksteen.
In de ontwerpen van de Hamburgse
architecten Olofsson, Wessling
und Partner, die voor het
ontwerp de verantwoordelijkheid op
zich namen, is de façade nog met
een pleisterlaag uitgevoerd zoals in
het zuiden van Europa gebruikelijk
is. Dat veranderde snel, toen de in
Buchholz gevestigde Groth-Bau
GmbH de opdracht als hoofdaannemer
op zich nam en de ontwerpen
ging realiseren. Het dichte,
oude bomenbestand op het perceel
en het veeleer gure klimaat – ca.
1.500 km ten noorden van de Middellandse
Zee – pleitten voor het
alternatief gebakken klei.
Kröger liet zich snel overhalen en
ook de bezwaren wegens de aanvankelijk
onbeduidend hogere investering
in het tweeschalige metselwerk
behoorden met het oog op de te
verwachten daaruit voortvloeiende
kosten voor een gepleisterde façade
snel tot het verleden.
Na beoordeling van diverse monsters
en een bezoek aan de Röben
fabriek viel de keuze op de handgevormde
buitenmuursteen WIES-
MOOR kolenbrand-rood. Met zijn
markante, rustieke kleurenspel en
het ruwe, dicht gebrande oppervlak
wordt hij harmonisch in de naburige
bebouwing opgenomen. Minstens
net zo belangrijk als de steen was
de vervulling van heel bijzondere
wensen aangaande de façade die de
Röben Planungs-Service kon realiseren.
Opvallend is dat zich boven de
deur- en raamopeningen geen baksteenlateien
bevinden. De hele façade

is in halfsteensverband uitgevoerd.
Daarbij moest rekening gehouden
worden met het feit dat aan de
noordzijde van het gebouw een
lengte van acht meter lange openingen
dienden te worden overbrugd.
Hier werden drie raamopeningen in
één stuk in de façade uitgespaard en
de tussenruimten met zinkplaat uitgewerkt.
De openingen werden door Röben
met prefab lateien met elk drie
strekse lagen overbrugd. Ook bij de
ingang, de terrassen en de balkons
werden prefab elementen gebruikt.
Deze werden ten dele driezijdig bekleed
om een zo gesloten mogelijk
façadebeeld te verkrijgen.
Markant zijn ook de hoekige pilaren
bij de ingang en terrassen. Deze zijn
niet dragend en werden conventioneel
uitgevoerd. Ze dienen echter
als steunpunt voor de driezijdig
beklede lateien, die elkaar hier diagonaal
raken en zowel onberispelijk
als onopvallend moesten worden
verankerd. Door de hoofdaannemer
wordt uitdrukkelijk de flexibiliteit en
de knowhow van de Röben Planungs-
Service genoemd, die niet alleen
vroegtijdig op constructieve “breekpunten”
wees, maar ook onmiddellijk
de passende oplossing bij de
hand had. Zo zijn in nauwe samenwerking
tussen producent en hoofdaannemer
veel fraaie details ontstaan.
“Tijd is geld” – dit geldt vooral bij
het bouwen. En zo werden niet
alleen de grote lateien, maar ook
de kleine boven de kelderramen
als prefab elementen geleverd. De
tijdwinst die men hierdoor behaalde,
aldus de firma Groth-Bau GbmH,
heeft men in schoonheid geïnvesteerd.
En dat zagen de bewoners van Jesteburg
als volgt: de hoogwaardige
huurwoningen waren al tijdens de
bouwfase zeer in trek. Hun bewoners,
hoofdzakelijk inwoners van
Jesteburg, hebben nu het gevoel
alsof ze op vakantie zijn – ook al is
het uitzicht niet op de Middellandse
Zee, maar op het laagland van het
Seevedal en een idyllische visvijver…
“Wonen in de vrije natuur”.
Hier heeft dit begrip een
nieuwe, hoge waarde gekregen.
Onberispelijk vervaardigde
hoekpilaren als steunpunt
voor de driezijdig beklede
lateien.
21

22
Een weids
over

EEN EENGEZINSWONING
IN WINSUM
Röben handvorm-gevelsteen
WASSERSTRICH bontgevlamd, NF
Architect: Bert Huitsing bna, Drachten
In het noorden de kust, in het zuiden de stad: door
haar attractieve ligging tussen de Waddenzee en de
stad Groningen, die beide slechts ca. 15 kilometer
verwijderd liggen, behoort de kleine gemeente
Winsum tot de zeer gewilde woonomgevingen in
het noorden van ons land. Om te kunnen voldoen
aan de grote vraag naar huizen en woningen werd
de afgelopen jaren in het noordoostelijk gedeelte
van de 15.000 inwoners tellende plaats de wijk „De
Brake“ ontwikkeld. De in twee fases gebouwde, naar
een burchtcomplex uit de 15de eeuw genoemde
wijk omvat ca. 800 huizen voor ongeveer 2.000
bewoners.
uitzicht
het laagland
23

De wijk werd ontworpen naar het
voorbeeld van de gelijknamige middeleeuwse
burcht in de vorm van
verschillende kunstmatige “wooneilanden”
te midden van nieuw aangelegde
waterpartijen. Als architectonisch
voorbeeld werd voor alle
woningen de style van de Nederlandse
woningbouw van de jaren dertig
bepaald. Een van de meest interessante
projecten daarbij is de eengezinswoning
aan de Sien Jensemalaan,
die architect Bert Huitsing
voor zijn eigen vierhoofdige gezin
heeft ontworpen. De uit drie verdiepingen
bestaande, met roodbruine
bakstenen opgetrokken nieuwbouw
citeert met zijn streng geometrische,
plastische vorm heel bewust de
Nederlandse moderne architectuur
en de baksteenarchitectuur van de
beroemde Amsterdamse School aan
het begin van de 20ste eeuw, die
hier in Winsum vooral door huizen
van architect Egbert Reitsma (1892-
1976) is vertegenwoordigd.
Anders dan de overige ononderbroken
met zadel- of schilddaken gebouwde
huizen in de buurt werd de
hoekig gesneden nieuwbouw met
een plat dak opgetrokken. Door het
gebruik van de donkere handvormgevelstenen
wordt hij desondanks
harmonisch in de baksteenarchitectuur
rondom opgenomen. “Wij hebben
het huis heel bewust met drie
volledige verdiepingen ontworpen
om zo het gewenste woonoppervlak
en de grote tuin op het zuiden optimaal
op het smal toelopende perceeloppervlak
te kunnen onderbrengen,”
motiveert Bert Huitsing de
vorm van de nieuwbouw. „Boven-
24
dien kunnen wij zo vanaf het balkon
op de tweede verdieping genieten
van het weidse uitzicht over het vlakke
Groninger land.“
Een van de centrale gedachtes bij de
vormgeving van de plattegrond was
het creëren van een open en lichte
ruimtelijke constructie op de begane
grond met woonkamer, woonkeuken
en speelruimte voor de kinderen
die alle direct op de tuin uitkomen.
Om tegelijkertijd een royaal
raamfront in de noordelijke façade
te kunnen integreren werd de ingang
van het huis aan de verder nagenoeg
gesloten oostzijde ondergebracht.
Op de eerste bovenverdieping
bevinden zich een tijdelijk
als werkruimte gebruikte overloop,
een badkamer en de slaapkamer
van de ouders met een buitenterras.
Op de tweede bovenverdieping werden
twee kinderkamers en een
klein balkon op het noorden ondergebracht.
Extra bergruimte biedt
een met cederhout beklede schuur
in de tuin.
In overeenstemming met de hoge eisen
die hij aan de architectuur stelt,
koesterde Bert Huitsing ook hoge
verwachtingen van duurzame kwaliteit
bij de keuze van een geschikte
buitenmuursteen voor het optrekken
van het tweeschalige metselwerk. De
Röben handgevormde buitenmuursteen
WASSERSTRICH bontgevlamd in
het NF-formaat van 240x115x71 mm
ondersteunt de markante en individuele
vormentaal van de architectuur
en laat het bouwwerk harmonisch
in de omringende bebouwing opnemen.
"De steen overtuigde mij
meteen door de fraaie warme
kleur,” aldus Bert Huitsing. „Hij
glanst bijzonder intensief, als hij na
regen iets vochtig is. En dat gebeurt
hier in Groningen natuurlijk behoorlijk
vaak.”
Om een metselwerk te krijgen dat
zoveel mogelijk slagregendicht is, en
om het ambachtelijke karakter van
het in het zogenaamde „wilde verband“
vervaardigde metselwerk te
benadrukken werden de stenen in
één werkfase gemetseld, donker gevoegd
en de voegen vervolgens met
een voegenkrabber diep uitgekrabd.
Extra plasticiteit krijgt de façade
door de terugliggende donkerblauwe
raamkozijnen gecombineerd met
antracietkleurige vensterbanken.
Alle delen – met uitzondering van
de prefab lateien – worden daarbij
uitsluitend conventioneel aangepakt.
Nog meer geslaagde details zijn de
ononderbroken dilatievoegen, de
zinkafdekkingen bij het dakterras,
het balkon en de in de extradik
geïsoleerde holle ruimte tussen
binnen- en buitenmuur opgenomen
regenwaterafvoeren. Dit als doelgerichte
maatregel om het homogene
en ambachtelijk hoogwaardig uitgevoerde
façadebeeld niet te storen
en het metselwerk volledig tot zijn
recht te laten komen.
De verticale vorm van
het gebouw gecombineerd
met de dicht bij
het water gesitueerde
ligging van de wijk
roept daarbij al snel de
associatie op aan een
modern geïnterpreteerd
burchtcomplex.
Helemaal rechts boven:
De hoekig gesneden
nieuwbouw citeert
met zijn streng geometrische
vorm heel bewust
de Nederlandse
moderne architectuur.
Helemaal rechts onder:
“De steen met zijn
hoge kwaliteit overtuigde
mij door zijn
fraaie warme kleur
meteen,” aldus de
architect.

BEGANE GROND EERSTE BOVENVERDIEPING
TWEEDE BOVENVERDIEPING
25

EEN EENGEZINSWONING
IN AMSTERDAM
Röben keramische baksteen FARO zwart-genuanceerd.
Architect: Marc Koehler, Amsterdam
26
Diepzwart
Reeds in het vorige Röben EXEMPLUM deden wij
verslag over de nieuwe Amsterdamse wijk IJburg. Het
ligt in de bedoeling om hier in de monding van het IJ
aan de rand van het IJsselmeer op zeven kunstmatige
eilanden tot 2015 in totaal 18.000 in de onmiddellijke
nabijheid van de binnenstad gelegen woningen voor
ca. 45.000 bewoners op te richten. In architectonisch
opzicht interessant is vooral het “Steigereiland” waarop
de stad Amsterdam aan particuliere opdrachtgevers
de mogelijkheid heeft gegeven om hun percelen
individueel volgens eigen voorstellingen te
bebouwen. Een van de opvallendste projecten daarbij
is het door de in Amsterdam zelf gevestigde architect
Marc Koehler voor een driehoofdig gezin ontworpen
“Huis IJburg” in de Pedro Nunesstraat.

en badend
in het licht
27

28
Architectuur of
sculptuur? Het een
sluit het ander niet
uit, zoals dit voorbeeld
laat zien.
De uit het muurvlak
naar voren springende
stenen verlenen
aan de façade een
markante structuur
en bieden bovendien
een perfect houvast
voor klimplanten.
Zowel een opvallende
als attractieve oplossing.

Met zijn markante
vormgeving en
diepzwarte metselwerkfaçade
valt het
compacte gebouw
met plat dak in zijn
omgeving duidelijk op.
Al op enige afstand valt het compacte
gebouw met plat dak door zijn
markante vormgeving en diepzwarte
metselwerkfaçade in zijn omgeving
duidelijk op. Zoals bij de belendende
huizen werden de naar de straat
gelegen façades optisch in hoge mate
gesloten opgetrokken. Als belangrijkste
opening integreerde architect
Marc Koehler een ononderbroken,
de gehele buitenmantel structurerende
reeks vensters: vanaf de ingang
gaat het eerst verticaal omhoog naar
de eerste bovenverdieping om vervolgens
horizontaal langs de noordelijke
façade en verder om de hoek
gaand langs de westelijke façade
te verlopen. Nog meer openingen
bevinden zich als drie smalle ramen
op de begane grond en een vanaf
de straat niet waarneembaar groot
glasfront op het op het zuiden gelegen
terras.
Ondanks deze schijnbaar afgesloten
indruk heeft het huis aan zijn bewoners
in het licht badende vertrekken
te bieden. Op de begane grond van
het huis bevinden zich slaapkamers,
kinderkamers, badkamer en een
grote speel-/hobbykamer, op de eerste
bovenverdieping werden behalve
de functies wonen, koken en eten
ook een terras geïntegreerd. Op het
dak tref je een daktuin aan.
Als je dichterbij komt, heeft de
nieuwbouw nog een verrassing in
petto. Want in plaats van de façades
op traditionele wijze als een vlak
afsluitend metselwerk op te trekken,
besloot Marc Koehler in nauw overleg
met het gezin van de opdrachtgever
afzonderlijke stenen dwars te
plaatsen en daarbij plastisch uit de
muur naar voren te laten springen.
Heel bewust citeerde de architect
daarmee een techniek van de zogenaamde
„Amsterdamse School “ die
vanaf 1912 tot in de jaren twintig
van de vorige eeuw met zijn expressionistisch-sculpturale
bakstenen gebouwen
het stadsbeeld van Amsterdam
heeft bepaald. „Sinds de jaren
50 is deze metseltechniek door de
toenemende tendens naar het gestandaardiseerde
bouwen echter in
verregaande mate verdwenen,”
aldus Marc Koehler. Helaas, zoals je
dat bij het zien van het huis in
Ijburg alleen maar kunt zeggen.
Want de ongebruikelijke oplossing
creëert niet alleen een intelligent
stedenbouwkundig verband met de
architectonische geschiedenis van
de stad, maar benadrukt met haar
markante structuur ook de krachtige
plastische uitstraling van de
nieuwbouw.
Bovendien bood de traditionele metseltechniek
Marc Koehler de mogelijkheid
om op meerde plaatsen
binnen de façade plantstenen te
integreren: „ Het onregelmatige metselwerk
biedt namelijk een perfect
houvast voor klimplanten die zich
hier langs de muren omhoog kunnen
slingeren,” vertelt Marc Koehler.
Op het terras op de eerste verdieping
en in de daktuin op de tweede
verdieping hebben de bewoners intussen
klimrozen, druiven- en kiwiplanten
geplant.
"Over enkele jaren zal het huis dus
volledig met groen zijn begroeid,
waardoor de streng geometrische
architectuur een speels accent en
daarmee als het ware een groene
tegenpool zal krijgen." De hoge
ecologische eis wordt aangevuld
door het passieve gebruik van
zonne-energie, het aanleggen van
een warmtepomp met warmtewisselaar,
de montage van een fotovoltaïsche
installatie op het dak en de
integratie van een intelligent ventilatiesysteem.
Bij de keuze van een zwarte baksteen
kozen de ontwerpers de Röben
keramische baksteen FARO zwartgenuanceerd.
„Om het abstracte
karakter van de architectuur te ondersteunen
heb ik heel doelgericht
gezocht naar een zo donker mogelijke
steen,” motiveert Marc Koehler
de materiaalkeuze. „Bovendien was
een hoge kwaliteit van de stenen
heel belangrijk om te voorkomen
dat de façades niet door de wortels
van de planten worden beschadigd.“
De intensieve samenwerking van alle
betrokkenen leidde uiteindelijk tot
een uniek resultaat waarop zowel de
bewoners als de architect trots
kunnen zijn.
29

Markant gebouw
zinnige bak

met een eigensteenmozaïek
„MOTEL ONE BERLIN-KU´DAMM“
Röben keramische baksteen FARO,
architectenassortimenten.
grijs in vier
Geglazuurde Röben baksteen in wit, rood en turqoise.
Ontwerp: Architekturbüro Benedict Tonon, Berlijn
Afgelopen zomer werd voortreffelijk gesitueerd in
het Berlijnse centrum, direct bij het Bahnhof Zoo,
het „Motel One Berlin-Ku'damm“ met 249 kamers
geopend. De nieuwbouw zou geen goedkope
indruk maken, had Motel One-chef Philippe
Weyland eerder aan de Berlijners verzekerd. En
inderdaad: met het low budget concept van de
overnachtingsprijzen van het hotel heeft de
nieuwbouw nu echt niets gemeen. In plaats daarvan
ontwikkelde de met het ontwerp belaste
gerenommeerde Berlijnse architect Benedict Tonon
een markant gebouw met een bijzonder eigenzinnige,
mozaïekachtig vormgegeven baksteenfaçade.
Alle metselwerkvlakken worden door een trapsgewijs
aangebracht en daarbij ritmisch herhaald rooster
van uiteenlopende grijstinten met daarin
opgenomen, kleurrijk geglazuurde bakstenen
optisch geleed. De ongebruikelijke, ambachtelijk
voortreffelijk gerealiseerde oplossing toont duidelijk
lichte overeenkomsten met de esthetiek van de
jaren vijftig en verwijst op subtiele wijze naar de
tijd dat de Ku’dam na de deling van de stad tot het
nieuwe centrum van West-Berlijn uitgroeide.
31

Een geraffineerd detail:
de afstanden van de
verticale reeksen vensters
in de oostelijke façade
worden van rechts naar
links gereduceerd. Het
gebouw schijnt langer te
zijn dan in werkelijkheid.
Voor het verkrijgen van een homogeen
façadebeeld omhult de vliesgevel
niet alleen het eigenlijke hotel, maar
ook een erop aansluitende parkeergarage
(opdrachtgever van dit object
is de Berliner Parking Partner GmbH).
In de lengterichting wordt de façade
op regelmatige afstanden onderverdeeld
door verticale raamassen. Een
geraffineerd detail toont daarbij de
oostelijke façade van het gebouw,
waar de afstanden van de raamassen
van rechts naar links geleidelijk
smaller worden. Bij een vlakke invalshoek
leidt dit tot een verhoging
van het effect van de rooilijn en zo
tot een schijnbare uitrekking van de
façade.
32
Als partner voor de vervaardiging
van de buitengewoon complexe
façade werd de Röben Planungs-
Service erbij gehaald die met de
Röben fabrieken voor bakstenen
en prefab elementen de kostbare
productie van de verschillende bakstenen
en prefab elementen begeleidde.
Hierbij bleek de grote uitdaging
de markante kleurgeving van
de façades te zijn: Benedict Tonon
had als basiskleur voor alle vlakken
gekozen voor bakstenen in de vier
grijstinten „helder“, „licht“, „matig“
en „donker“ - speciale kleuren die
in het bijzonder voor dit object werden
vervaardigd. Als bijzonder cachet
van de vormgeving koos hij
Het Berlijnse centrum bij
het Bahnhof Zoo is een
attractie rijker geworden:
de markante façade
van het nieuwe hotelcomplex
„Motel-One
Ku`Damm“ met haar
trapsgewijs aangebrachte
baksteenmozaïek.
voor geglazuurde bakstenen in wit,
rood en turqoise-blauw; de laatste
in dezelfde kleurnuance als die in
het logo van het „Motel One“. Als
basis hiervoor dienden de kleurenkaarten
van het Zweedse Natural
Color System (NCS). Het lukte de
ambachtslieden van Röben om de
kleuren hiervan exact te treffen.
Terwijl normaal gesproken glazuren
bij Röben echter op een witte scherf
worden opgebracht, zweefde de
architect bij het ontwerp heel bewust
een rode scherf als dragend materiaal
voor ogen om zo een bijzondere
diepte van de structuur te behalen.
Een extra uitdaging voor de productie.
Aangezien in de façade bovendien
talrijke vooruitspringende gedeeltes
en hoeken zouden worden aangebracht,
moesten in de Röben fabriek
desbetreffende bakstenen handmatig
worden gemodelleerd. De profielstenen
werden vervolgens samen gebakken
met de buitenmuurstenen
van de desbetreffende gelijke kleursortering.
Het aantal op deze wijze
vervaardigde profielstenen varieerde
tussen vijf en vijfhonderd exemplaren.
Veel van deze profielstenen
werden vervolgens in prefab elementen
verwerkt die dan op de
bouwlocatie gelijktijdig met de
desbetreffende passende bakstenen
moesten worden verwerkt. Met ver-

Voor de talrijke hoeken
en vooruitspringende
delen in de façade
werden de benodigde
profielstenen handmatig
vervaardigd.
strekkende consequenties voor het
gehele verloop van de bouw: want
terwijl gewoonlijk de productie van
individuele bakstenen in uiteenlopende
kleuren en hun levering „just
in time“geen probleem vormt, moesten
hier ook talrijke prefab delen
worden geïntegreerd. De eigenlijke
uitdaging voor de firma Hermann
Kirchner die de bouw uitvoerde, was
daarom in mindere mate het werk
van de metselaars, maar veeleer de
logistiek op de bouwlocatie – te
beginnen bij het op omvangrijke
schaal op elkaar afstemmen bij de
voorbereidende werkzaamheden via
de precieze montageplanning tot aan
het exacte tijdstip waarop de coördi-
natie van productie en levering van
de speciale vormstukken en prefab
elementen diende te worden uitgevoerd.
Door de optimale samenwerking
tussen het architectenbureau,
de uitvoerende bouwondernemingen,
de Röben-productie en de Planungs-Service
konden alle fases echter
vlot worden voltooid. Om ervoor
te zorgen dat de juiste steen en het
juiste prefab element ook op tijd en
op de daarvoor bestemde plaats
konden worden aangebracht, werden
daarbij alle stenen in de fabriek
van een nummer voorzien en vormstukken
die slechts in beperkte aantallen
werden vervaardigd, afzonderlijk
op kleine pallets verpakt.
33

De achterconstructie van het gebouw
werd in gewapend beton uitgevoerd.
Nadat het volledige casco
met inbegrip van de ingebouwde
ramen was voltooid, werd met de
bouw van de baksteenfaçade begonnen,
die geheel op consoles
werd gemetseld. Pas daarna werden
de kostbare prefab elementen
gemonteerd. Een fraai detail
vormen daarbij de naar voren
springende gevelbanden in drie
lagen die als prefab elementen
werden geleverd en naadloos in de
façade worden opgenomen.
Om alle façadevlakken in overeenstemming
met de specificaties te
kunnen uitvoeren kregen de metselaars
voor elk veld een nauwkeurige
tekening met de lagenmaat en de
positie van de desbetreffende bakstenen
die dan in fragmenten gekopieerd
als voorbeeld tegen de
façade werd bevestigd. Bovendien
stonden ook de medewerkers in de
Röben fabriek voor prefab elementen
exacte productietekeningen van
de Planungs-Service ter beschikking
waarop elke steen afzonderlijk
afgebeeld stond.
34
Als bijzonder cachet van
de vormgeving voor de
baksteenmozaïek koos
de architect voor kleurrijke
speciale glazuren.
Ook in turqoise zoals in
het logo „Motel-One“.
De geglazuurde bakstenen
reflecteren het licht en
laten de façade glanzen.
Vooruitspringende delen,
vluchtig aangeduide
pilaren en uiteenlopende
hoeken brengen in het
onderste gedeelte van de
façade een geleding tot
stand.
Zoals bij een puzzel werden daar
de steenstrips conform exacte specificaties
in de negatieve techniek
in de wand aangebracht. In totaal
werden op deze wijze meer dan
250 uiteenlopende prefab elementen
in het gebouw verwerkt – waaronder
gevelbanden, vensterbanken,
metselwerk- en pilaarafdekkingen
en reusachtige plafondplaten tot
hoogstens drie dagziende vlakken,
die op de bouwlocatie onder de
betonnen vloeren werden gemonteerd.
Ondanks de grote uitdagingen op
de bouwlocatie kon het Motel-One
binnen het buitengewoon beperkte
tijdsbestek worden voltooid en
betrokken. De gasten vinden het
allemaal best. Ze zijn gewoon blij
over de ideale ligging van de
nieuw-bouw. Centraal gelegen
tussen Kanzlereck, Bahnhof Zoo
en het Theater des Westens.

DE RÖBEN PLANUNGS-SERVICE -
BESTAAT NIET, IS NIET MOGELIJK
Al meer dan 20 jaar levert de Röben Planungs-Service oplos-
singen op maat voor de ontwerper. Het team bestaat uit
bouwkundige ingenieurs en medewerkers die als meester
metselaar en bouwkundig tekenaar werkzaam zijn geweest.
Met ambachtelijke ervaring, bouwkennis en creativiteit laten
zij zelfs de ongebruikelijkste ideeën van de architecten wer-
kelijkheid worden. Alles wat in de metselwerkbouw mogelijk
is, wordt qua vormgeving en constructie gerealiseerd. In
samenspraak met de architecten ontstaan prefab baksteen-
elementen, objectstenen als speciale bakking, architectuuras-
sortimenten, speciale vormen en glazuren. De Röben
Hoe zag de taakverdeling tussen het
architectenbureau Tonon en de
Röben Planungs-Service eruit?
Het architectenbureau heeft de esthetiek,
de kleurgeving en de geometrie
van de façade tot in het kleinste detail
gespecificeerd. Dit geldt met name
voor de kleurnuances van de bakstenen.
Deze werden aan de hand van
een kleurenschaal bepaald. Onze eerste
taak bestond uit de vervaardiging
van de bakstenen in de passende
kleuren en vormen, ongeglazuurd in
de grijstinten, geglazuurd in de kleuren.
De tweede taak bestond uit het in
technisch opzicht realiseren van het
buitengewoon creatieve façadeontwerp.
Er moest worden uitgezocht
wat conventioneel kon worden
gemetseld en welke façadedetails
alleen met prefab elementen te realiseren
waren. Een heel belangrijke rol
speelde daarbij de bevestigingstechniek.
Laten we beginnen met de kleuren
van de bakstenen. Wat was het
bijzondere hieraan?
De façade is een klein kunstwerk. De
vier verschillende grijstinten van de
bakstenen vormen lichte en donkere
genuanceerde contrasterende vlakken,
terwijl de kleuren van de glazuren
daarin duidelijke accenten aanbrengen.
Maar: deze kleurnuances vind je
zo in geen enkel assortiment waar
ook ter wereld. En ze kunnen er ook
niet zo maar even met een kwast “opgesmeerd”
worden, maar werden bij
temperaturen boven de 1.000 graden
als natuurlijk product gebakken. We
Planungs-Service opent volledig nieuwe dimensies qua vorm-
geving en constructieve mogelijkheden, hij adviseert bij alle
vragen op het gebied van de metselwerkbouw, is behulpzaam
bij aanbestedingen, construeert en berekent bouwdelen in
overeenstemming met de wens van de architect. Bovendien
neemt hij de logistiek tot op de bouwlocatie voor zijn reke-
ning en begeleidt de bouw tot aan de gereedkoming. Hoe een
dergelijke samenwerking er concreet uitziet, licht ir. Horst
Klockgether, hoofd van de Röben Planungs-Service toe aan de
hand van het voorbeeld van het „Motel One“ in Berlijn.
Door de architect
gespecificeerd, door
Röben gerealiseerd.
Speciale kleuren in
vier grijstinten en
drie glazuren.
35

36
Een fraai detail:
de naar voren springende
gevelbanden die
als prefab elementen
in de façade worden
geïntegreerd.
Prefab gevelband
tijdens de montage.
Ontwerpdetails voor
een prefab gevelband.
RVS consoleankers
dragen de gevelbanden.
Een drukstempel in
het onderste gedeelte
neemt het torsiemoment
op.
zijn er trots op dat ons team met de
kleuren een “precisielanding” heeft
gemaakt.
Laten we het nu over de technische
realisatie van de façade hebben. Hoe
konden hier theorie en praktijk op
elkaar worden afgestemd?
Aan het resultaat kun je zien wat er
allemaal mogelijk is als je ook voor
technische details de beschikking hebt
over de vereiste knowhow en een flinke
portie creativiteit. Bij nadere
beschouwing van de façade zie je dat
het venijn in het detail zit. In alle
dimensies laat de façade verspringingen
zien. Er is sprake van een rondlopende
gevelband, vluchtig aangeduide
pilaren, verlaagde, met bakstenen
beklede plafonds, scherpe en stompe
hoeken. Dat maakt het wel spannend.
Spannend en zeker gecompliceerd.
Wat waren de oplossingen?
De oplossing vind je – natuurlijk niet
zichtbaar – achter de façade. Het was
beslist niet gemakkelijk om de ideeën
van de architect in ambachtelijke en
statistische zin optimaal te realiseren.
Vooral in het onderste gedeelte moesten
daarbij enkele hordes worden
genomen. Bijvoorbeeld bij de gevelband.
Deze steekt ca. 50 cm uit de
façade naar voren. Zou het metselwerk,
zoals gebruikelijk, van beneden
naar boven zijn uitgevoerd, dan was
daardoor de opbouw van een stelling
niet mogelijk geweest. Zo werd eerst
het bovenste gedeelte van de façade
voltooid. De horizontale elementen
van de gevelband hebben wij in de
fabriek als prefab element geconstrueerd
en vervolgens werden ze op de
bouwlocatie naderhand aangebracht.
De verticale delen van de gevelband
werden op hun beurt conventioneel
opgemetseld.
Waarom werd hier teruggegrepen op
prefab elementen?
Enerzijds om economische redenen
omdat bepaalde bouwelementen in de
fabriek eenvoudigweg zorgvuldiger en
sneller kunnen worden vervaardigd
dan op de bouwlocatie. Anderzijds
omdat enkele bouwdetails door hun
geometrie en statica noodzakelijk als
prefab element moesten worden
geproduceerd. Dit geldt met name
voor de plafondplaten. Deze zijn aan
de voor- en onderzijde - zoals bij de
façade - met bakstenen bekleed. We
hebben bij deze constructie bovendien
te maken met verlaagde u-plafondelementen,
die zelfs van drie kanten
zichtbaar zijn. Dit geldt eveneens
voor de vluchtig aangeduide pilaren
waarvan de vlakken van beide kanten,
van voren en achteren zichtbaar zijn.
Dit kan niet op de conventionele wijze
worden gerealiseerd.
Op deze prefab elementen worden
wel enorme krachten uitgeoefend.
Hoe hebt u dat technisch kunnen
oplossen?
Zo worden bijv. bij de gevelbanden de
verticale belastingen door RVS consoleankers
opgenomen. Om ervoor te
zorgen dat deze onzichtbaar blijven
moet de verankering zich aan de achterzijde
van de prefab gevelband
bevinden. Het torsiemoment dat daardoor
ontstaat, en dat zich tussen dragend
beton en gevelband de isolatielaag
bevindt, wordt door een zich aan
de onderzijde van de achterkant van
het element bevindende drukstempel
opgenomen die tegen een daarachter
liggende rand van gewapend beton
stoot.
Klinkt gecompliceerd!
Dat is maar betrekkelijk. Na jarenlang
te zijn toegepast bleek het een beproefd
principe te zijn. Nog een voordeel
ervan is dat alle verankeringen zodanig
kunnen worden gejusteerd dat
toleranties snel en zonder probleem
worden gecompenseerd. De afdekking
aan de bovenzijde van de gevelbandelementen
vond plaats door een meta-

len constructie die qua kleur op de
metalen ramen werden afgestemd.
De verlaagde plafondplaten hebben
een bijzonder imponerend effect.
Dat klopt, zowel optisch als technisch.
Het plafondoppervlak is in één sector
bijna 30 meter lang en versmalt zich
van een breedte van drieëneenhalve
naar een halve meter. Ook hier moest
ons team zich bij de constructie van
het prefab element natuurlijk exact
houden aan de door de architect
gespecificeerde volgorde van de kleuren
in het metselwerk. Dit was wat dat
aangaat niet eenvoudig, omdat de
bakstenen in de zogenaamde “negatieve
techniek” in een bekisting werden
aangebracht. De medewerkers
moesten zo theoretisch „boven hun
hoofd” werken. Gelukkig functioneerde
alles perfect. Nog moeilijker was
echter de bevestigingstechniek. Dit
plafond kon natuurlijk niet uit één
stuk worden vervaardigd, laat staan
gemonteerd. We hebben het daarom
in segmenten verdeeld om een weloverwogen
montage te garanderen. De
segmenten wegen echter altijd nog
zo’n drie ton. Terwijl prefab elementen
normaal gesproken met een
hijskraan van bovenaf worden afgehangen,
werden ze hier met een telescooplader
van onderen af tegen het
plafond opgetild.
Is een dergelijke montage niet
buitengewoon ongebruikelijk?
Voor ons helemaal niet, dat hebben
we niet alleen in Berlijn bewezen. Er
is echter wel een weloverwogen en
zorgvuldige voorbereiding nodig. De
L-vormige plafonddelen werden aan
de voorzijde met consoleankers bevestigd,
de onderzijde van het plafond
aan het er boven liggende plafond van
gewapend beton. Daarvoor werden
door ons in de fabriek op exact bepaalde
plaatsen verankeringshulzen
ingebetonneerd, de boorgaten in het
plafond van gewapend beton werden
ter plekke aangebracht. De plaatsing
van de afzonderlijke montagehulzen
richt zich naar de statische eisen en
het metselwerkverband. De keilbouten
werden vervolgens op de desbetreffende
plaatsen op de bouwlocatie aangebracht.
Na de montage werden de openingen
met steenstrips dichtgemaakt
zodat ze niet meer zichtbaar zijn. Aan
de voorzijde kon dan op
het prefab element verder worden
gemetseld.
Het lijkt er wel op dat “niets onmogelijk”
is…..
Dat zou mooi zijn geweest. Helaas
kunnen ook wij ondanks alle moeite
niets aan de zwaartekrachtwetten
veranderen. Maar wij kunnen wel
optimaal gebruik maken van de natuurwetenschappelijke
mogelijkheden en
zo ook de ongebruikelijke wensen
van architecten en opdrachtgever
werkelijkheid laten worden.
Goed te onderscheiden:
de openingen in de
verlaagde plafondplaten
die na de montage met
steenstrips werden
dichtgemaakt.
In de “negatieve techniek”
werden de bakstenen
in de gespecificeerde
volgorde van kleuren
in de betimmering aangebracht.
Consoleankers en
keilbouten dragen de
plafondelementen.
Ontwerpdetails voor
een plafondelement. De
openingen voor keilbouten
zijn met een kruis
gemarkeerd.
37

WONINGENCOMPLEX AAN DE
V O L K S D O R F E R D A M M
I N H A M B U R G
Röben verblendsteen GREETSIEL fries-bont
Architecten: Planungsgruppe Nord,
ir. Dieter J. Glienke,
ir. Olaf Bielenberg
„Gedegen“ zegt de Hamburger, als hij iets waardevols,
solides beschrijft. Zo ziet ook ir. Dieter J.
Glienke, architect van de Hamburgse „Planungsgruppe
Nord“, de woningbebouwing van zijn architectenbureau
aan de Volksdorfer Damm.
In overeenstemming met de stijl van de Walddörfer
bij Hamburg hechtte men hier waarde aan kwaliteit
en duurzaamheid.
38
Modern wone
hanzeatisch

n -
gedegen

40
40 huurappartementen met drie en
vier kamers en een woonoppervlak
van 72 tot 106 m 2 op stand zijn op
het perceel van de evangelische
gemeente Volksdorf ontstaan. Bovendien
een kleuterschool en een
kleine kapel. Opdrachtgever is de
„Wichern Baugesellschaft“ die nauw
gelieerd is met de kerk. Het perceel
ligt midden in een groenstrook die
door villa’s en eengezinshuizen is
omgeven. De metro en het winkelcentrum
bereik je binnen enkele
minuten.
Parallel aan de straat ligt de langste
woonrij met drie verdiepingen en
met in totaal vier ingangen; naar
achteren liggend op het in een punt
toelopende perceel bevindt zich nog
een gebouw met twee ingangen en
een alleenstaand gebouw met een
extra gestaffelde verdieping. De
moderne bouwvorm ontwikkelde
zich uiteindelijk uit de Nieuwe Zake-
lijkheid van het Bauhaus, met duidelijke
vormen: hier bevindt zich werkelijk
nog muur tegen muur, raam
boven raam, opening boven opening.
De kwaliteit van de architectuur
wordt ook in de bouwmaterialen
uitgedrukt. Zo is de façade compleet
uitgevoerd met de Röben verblendsteen
GREETSIEL fries-bont. De opdrachtgever
heeft niet, zoals dat
graag in verband met kostenbesparing
wordt gedaan, voor een royaal
samengesteld warmte-isolatiesysteem
gekozen. “Kwalitatief is dit op
termijn gezien iets solides, een
noblesse, een kwaliteit die ook in
de bij de omgeving passende materialen
tot uitdrukking komt,” aldus de
architecten.”
Bij de loggia’s zijn de stootvoegen
van de façade wijd tot een gatenpatroon
geopend. Wat op het eerste
gezicht bijna als “kunst aan het ge-
Duidelijke vormen,
solide bouw, hoogwaardige
materialen
zowel binnen als
buiten en royaal uitgevallen
vertrekken:
dichtbij de stad
wonen met een hoge
levenskwaliteit.
bouw” werkt, heeft een functionele
reden. Hier dient de verblender als
“akoestisch materiaal’ dat het geluid
dat vanaf het tegenoverliggende hokkeyveld
zou kunnen doordringen,
absorbeert. De noodzaak van deze
geluidsisolerende maatregelen werd
gerealiseerd in een optische, bouwkundige
kwaliteit. Dit wordt ook
aangetroffen in de geluidsisolerende
wanden die aan de zijde van de
gevel werden aangebracht. Door
structureringen werden ze eveneens
“esthetisch” geaccentueerd.
De kwaliteit wordt binnen in het
gebouw voortgezet. Tot aan het plafond
reikende ramen zorgen voor
lichte woningen, ondanks het oude,
hoge bomenbestand dat het gehele
complex bijna als een bos omringt.
De vloeren van de badkamers en
keukens zijn met Jura-marmer
bedekt, alle appartementen hebben
parket en op de grote balkons kan

het hele gezin zonnen. Als je de
deuren opendoet, kun je van het
oosten naar het westen “wonen”.
In het woonvertrek kan het licht
onbelemmerd naar binnen stromen,
terwijl het slaapvertrek in de
schaduw van de ervoor geplaatste
loggia ligt. De hoogte van de verdieping
van 3 m zorgt voor royale
ruimte.
Ontstaan is een hoogwaardige
woonruimte die ook buren uit de
villa’s in de omgeving uitnodigt om
te huren, als bijv. woning en tuin
te groot zijn geworden en teveel
werk met zich meebrengen. Het
leidmotief van de Planungsgruppe
Nord luidt: “Wij maken het moeilijke
gemakkelijk – ook als het
gemakkelijke moeilijk te realiseren
is.” Dit is hier perfect gelukt en het
is niet vreemd dat tot de talrijke
onderscheidingen in de geschiedenis
van het bureau ook de “Deutsche
Städtebaupreis” behoort.
Gatenpatronen en
horizontale muurstroken
in afzonderlijke
sectoren van de
baksteenfaçade:
effectieve geluidsisolatie
en optische
attractiviteit.
41

WERKPLAATSEN IN OGGERSHEIM
VOOR MENSEN MET EEN HANDICAP
Röben baksteen NEUMARKT, blauwrood-gevlamd, glad
Ontwerp: sander. hofrichterarchitekten.
Ludwigshafen en Frankfurt/Main
42
Een
De werkplaatsen in Ludwigshafen behoren tot de
grootste instellingen voor gehandicapten van de
Voor-Palts. Op twee locaties bieden zij aan meer dan
500 mensen individuele begeleiding en een werkplek.
De oudste van de twee bedrijfsruimtes werd in
1974 in de stadswijk Oggersheim bij Ludwighafen
betrokken. Intussen na ca. 30 jaar beantwoordde de
werkplekkwaliteit in het gebouw dat destijds met

geslaagde
facelift
grindbetonplaten werd bekleed, niet meer aan de
huidige eisen van een moderne werkplaats voor
gehandicapten. Om de algemene omstandigheden
voor leerlingen, voor in de werkplaats tewerkgestelden
en voor medewerkers te verbeteren besloot daarom
de voor de instelling verantwoordelijke instantie
in 2003 om een totale herstructurering van het
gebouw te realiseren.
43

Het in Ludwigshafen en Frankfurt
am Main gevestigde architectenbureau
sander.hofrichter architecten
werd met het verbouwingsontwerp
belast: “Werkplaatsen voor gehandicapten
zijn vandaag de dag moderne
toeleveringsbedrijven voor de industrie
met moderne werkplaatsen en
grote magazijnen,” beschrijft architect
Linus Hofrichter de ontwerpopdracht.
“Van doorslaggevend belang
zijn daarom naast uitgebreide therapie-,
gymnastiek- en vrijetijdsruimten
met name goede leverings- en
afgiftemogelijkheden voor logistieke
ondernemingen en de veilige toegang
voor de mensen met hun lichamelijke
en geestelijke handicaps.”
Om de niet meer aan de eisen van
deze tijd beantwoordende instelling
te veranderen in een flexibele werkplaats
voor 272 mensen en het
44
functioneren in de productie, werkplaats
en hoogbouwmagazijn te verbeteren
werden de aanwezige ruimten
geherstructureerd, gesaneerd en
aangevuld door gedeeltelijke
nieuwbouw. Daarbij was het ten dele
uit vier verdiepingen bestaande hoge
gebouw een grote uitdaging – “een
voor de huidige omstandigheden
volledig atypische vormgeving voor
een werkplaats voor gehandicapten,”
aldus Linus Hofrichter. “Door
nieuwe toegangsmogelijkheden voor
vrachtauto’s op de begane grond en
in het souterrain is het ons echter
gelukt om van een uit verschillende
verdiepingen bestaande bedrijfsruimte
twee uit één verdieping bestaande
werkplaatsen te creëren en
daarmee een duidelijk verbeterde
materiaalstroom mogelijk te maken.”
Alle functies die niet bij de
werkplaatsen worden gerekend,
“De blauwrode Röben
baksteen contrasteert
voortreffelijk met de
lichtgrijze plaatstaalbekleding
van het
aangrenzende hoogbouwmagazijn,”
volgens de architect.
Hier en daar hebben
de architecten de uit
bakstenen bestaande
voorzetwand ook
binnen in de werkplaats
voortgezet. Een
markante blikvanger
is daarbij de in een
staal-aluminiumconstructie
gevormde
voeg tussen beide
bouwlichamen.

De oude vliesgevel
van grindbeton werd
rondom door baksteenmetselwerkvervangen.
Zo ontstond
een waardige en
tijdloos vormgegeven
werkplaats.
zoals eetzaal, keuken, administratie
en multifunctionele ruimtes werden
daarentegen op de bovenverdiepingen
ondergebracht.
De totale verbouwing werd in drie
bouwfases gerealiseerd zonder het
lopende bedrijf te storen. Een van
de belangrijkste deelmaatregelen
was daarbij het afbreken van de
oude vliesgevel van grindbeton die
door een nieuwe baksteenfaçace
werd vervangen. Hierdoor heeft het
gebouw een moderne look gekregen,
hoewel de basisconstructie van
de werkplaats met raam- en deuropeningen
volledig intact bleef.
De keuze viel op het blauwroodgevlamde
Röben assortiment NEU-
MARKT in normaal formaat: „De
blauwrode baksteen schept gecombineerd
met grijze aluminiumramen
een tijdloze elegantie en verandert
het grindbetonnen gebouw uit de
jaren 70 in een modern fabrieksgebouw
met een hoge architectonische
kwaliteit,“ aldus Linus Hofrichter.
“Tegelijkertijd contrasteert de donkere
baksteen voortreffelijk met de
lichtgrijze plaatstaalbekleding van
het in het noordwesten aangrenzende
hoogbouwmagazijn.” Een markante
blikvanger is daarbij de in een
staal-aluminiumconstructie gevormde
voeg tussen beide bouwlichamen
die het samenspel van de beide
materialen bijzonder duidelijk laat
uitkomen.
Als alternatief hadden de architecten
aanvankelijk overwogen om de façades
van het gebouw met grote keramische
platen te bekleden. Maar in
verband met het betere totaaleffect
en de klassieke geleding viel hun
keuze uiteindelijk op het materiaal
baksteen. Voor de voorzetwand was
een nieuw fundament niet noodzakelijk.
Hij kon – verdiepingsgewijs
ondervangen – op de aan de achtermuur
bevestigde consoles worden
gemetseld. De warmte-isolatie
vond plaats met 80 mm steenwol.
“Daarbij was het voor ons ook heel
belangrijk dat Röben ons de continuïteit
van de charges wat de kleur
betreft tijdens de lange bouwtijd
garandeerde, zodat wij ondanks de
verschillende bouwfases een uniform
façadebeeld konden realiseren,”
aldus Linus Hofrichter. Hier
en daar hebben de architecten de
voorzetwand van de buitenhuid ook
binnen in de werkplaats voortgezet.
“De hoge materiaalkwaliteit van de
baksteen is daarbij ook geschikt
zonder aanrijbescherming als
robuuste binnenmuurbekleding.”
Alle binnen- en buitenvlakken werden
in halfsteensverband gemetseld
en vervolgens lichtgrijs gevoegd. Bij
de langgerekte horizontale raamvlakken
werden daarbij in samenwerking
met de Röben Planungs-
Service ook prefab lateien en prefab
vensterbanken aangebracht om een
vlotte voortgang van de bouw van de
façades te waarborgen. Zo was het
zonder problemen mogelijk om de
bouw binnen de gespecificeerde tijd
te voltooien. En het resultaat is er
dan ook naar – zo ontstond een
waardige en tijdloos vormgegeven
werkplaats die zowel medewerkers
als tewerkgestelden overtuigt.
45

EENGEZINSWONING
IN STEENSEL
Röben keramische baksteen FARO zwart-genuanceerd.
Architecten: Bedaux de Brouwer Architecten,Goirle
Al eeuwenlang dromen opdrachtgevers en architecten
van huizen die een direct verband met de
natuur hebben. Van huizen met open vertrekken
waarbij het binnen- en buitengebeuren naadloos in
elkaar overgaan. Een hoogtepunt van deze ontwikkeling
wordt zeker gevormd door het beroemde
Farnsworth House van Mies van der Rohe uit 1951 –
een verhoogde ruimte met vier volledig glazen
façades waarin alleen een gesloten blok in het centrum
van het huis aan de bewoners intimiteit verleent.
Ondanks of juist door zijn baanbrekende radicaliteit
is het huis echter tot aan de dag van vandaag
bijna een op zichzelf staand geval gebleven.
En dat is ook geen wonder, want ondanks alle liefde
voor de natuur wil toch nauwelijks iemand zo open
en bloot wonen.
Hoe de wens naar maximale transparantie overtuigend
gecombineerd kan worden met de behoefte
aan intimiteit en geborgenheid, toont de door het
architectenbureau Bedaux de Brouwer ontworpen
eengezinswoning voor het gezin Van den Boogard
in de buurt van Eindhoven.
46
Een krachtig
state

ment

Alle vertrekken
hebben door hun
lineaire ligging
direct toegang tot
de tuin met pool
en koi-vijver.
48
Het aan de rand van de kleine gemeente
Steensel gelegen uit twee verdiepingen
bestaande gebouw met plat
dak wordt met zijn langgerekte geometrische
vorm en zijn markante
façade van zwarte keramische bakstenen
en elegant geprofileerde
glasvlakken sensibel opgenomen in
het bosrijke landschap. Op enige afstand
maakt het huis daarbij eerder
een monumentale en gesloten indruk,
dichterbij gekomen lijkt het
door de grote glasvlakken op de
begane grond en de doorkijk op de
grote tuin en het aangrenzende bos
in toenemende mate lichter.
Door de plaatselijke omstandigheden
en de nauw met de natuur verbonden
ligging van het perceel was de bovengrondse
benutting van de oppervlakte
van meet af aan beperkt. Om
ondanks deze beperking alle gewenste
functies met voldoende ruimte
te kunnen integreren besloot Jacques
de Brouwer in nauwe samenwerking
met de opdrachtgevers om het
huis in de vorm van een platte, buitengewoon
langgerekte smalle band
met een breedte van 29 meter en een
diepte van zeven meter te bouwen.
Al met al staat de bewoners een bruto
verdiepingsoppervlak van 380 m 2
ter beschikking. Op de verrassend
lichte begane grond bevindt zich een
open en door bovenlichten extra
verlichte ruimtelijke constructie. Als
parels aan een parelsnoer geregen
liggen hier een luchtige ontvangsthal,
een royale woonkeuken, een ten
dele uit twee verdiepingen bestaande
woonkamer en in de tegenovergestelde
richting een slaapkamer en
een sauna. Alle vertrekken bieden
door hun lineaire ligging een directe
toegang tot de tuin met het zwembad
en een vijver met koi-karpers. Op de
bovenverdieping ontsluit een open
overloop een logeer-/werkkamer
met toegang tot het dakterras. In
het souterrain bevinden zich twee
logeerkamers en een dubbele garage.

1. ontvangsthal
2. woonkamer
3. terras
4. sauna
5. slaapkamer
6. overloop
7. logeer-/werkkamer met dakterras
8. dubbele garage
9. wijnkelder
10. logeerkamer
11. wasbehandeling
12. technische voorzieningen
13. vijver
14. pool
49

In de twee vorige nummers van
Exemplum deden wij al verslag over
projecten van Bedaux de Brouwer–
eerst over het kantoor „Tweelingskantoor“
in Etten-Leur en daarna
over het advocatenkantoor in Tilburg.
Beide projecten werden met
de Röben keramische baksteen
FARO zwart genuanceerd gerealiseerd.
„Deze bijzonder elegante en
kwalitatief hoogwaardige steen is
langzamerhand onze ‚kantoorsteen’
geworden,“ merkt Jacques de Brouwer
lachend op. “Het is daarbij
bijzonder belangrijk dat hij met zijn
ietwat naar de antracietkleur neigende
zwarte kleurnuance de verreweg
donkerste keramische op de markt
verkrijgbare baksteen is. Dat was
voor ons bij dit project heel belangrijk,
want wij wilden heel bewust
een duidelijk tegengewicht voor de
lichtheid van de grote glasvlakken
50
en het landschap creëren.” Om de
homogene totaalindruk van de
massieve baksteenfaçades nog te
accentueren en de keramieke uitstraling
van de stenen beter te doen
uitkomen liet de architect het in
halfsteensverband opgetrokken metselwerk
ononderbroken met diepe
antracietkleurige voegen uitvoeren.
Het zorgvuldige, met veel aandacht
voor het detail uitgevoerde ontwerp
heeft de moeite geloond. Het project
overtuigde niet alleen het gezin van
de opdrachtgever, het werd ook
genomineerd voor de belangrijke
Mies van der Rohe Award 2007 for
European Architecture. De jury van
de jaarlijks door de Bond van Nederlandse
Architecten uitgeloofde BNAprijs
was hiervan onder de indruk.
Aan het gebouw werd door zijn
buitengewone architectuur een
eerste prijs verleend. De commissie
was niet alleen bijzonder ingenomen
met de hoogwaardige en ambachtelijk
voortreffelijk gerealiseerde
materialisering waardoor de markante
compositie van het volume
optimaal geënsceneerd is, maar
bovendien met het feit hoe de
nieuwbouw op harmonische wijze
het vocabulaire voortzet van elegant
modernistische villa’s en landhuizen.
“Anders dan zijn meestal witte voorgangers
is deze ‘zwarte” villa echter
duidelijk introverter en werd consequent
als architectonische wal over
bijna de gehele breedte van het perceel
in het omringende landschap
geplaatst.” Als een krachtig architectonisch
statement te midden van de
natuur.
De ‘zwarte’ villa werd
consequent als architectonische
wal over
bijna de gehele breedte
van het perceel in het
omringende landschap
geplaatst.
De royale oprit naar de
dubbele garage in het
souterrain wordt door
twee muren van eveneens
zwarte keramische
bakstenen zorgvuldig
omsloten.
Het zorgvuldige, met
veel aandacht uitgevoerde
ontwerp wordt in
veel fraaie details getoond.
Nooit gedacht van
buitenaf: op de verrassend
lichte begane
grond bevindt zich
een open en door
bovenlichten extra
verlichte ruimtelijke
constructie.

52
EX EMPLUM
ARRCHIEF
16 Röben EXEMPLUM nummers – met ondertussen een
omvangrijke en unieke collectie van geselecteerde baksteen-
architectuur. Om van deze rijke schat gebruik te kunnen
maken kunt u het complete EXEMPLUM-arrchief onder
www.roeben.com downloaden. Met veel afbeeldingen, uit-
voerige beschrijvingen en details. De beknopte samenvattin-
gen op de volgende pagina’s laten een representatieve door-
snede zien.
19 JAAR EXEMPLUM -
MEER DAN 100 OBJECTEN VAN VOORBEELDIGE
BAKSTEENARCHITECTUUR

EXEMPLUM N o 12 Object: ABC-Tower, Keulen, kantoorgebouw met 17 verdiepingen
Architect: Engelbert Zepp, Erftstadt
Façade: Röben keramische baksteen OSLO, carrara-wit, architectenassortiment
53

EXEMPLUM N o 9 Object: Hoofdbureau van Politie, Hamburg
Architecten: Bothe/Richter/Teherani, Hamburg
Façade: Röben keramische bakstenen FARO zwart-genuanceerd,
Röben keramische baksteen, groen-wit geglazuurd, architectenassortiment
EXEMPLUM N o 8 Object: Museum Felix de Boeck, Drogenbos, België
Architecten: Architectenbureau Rob Geys BVBA, Antwerpen
Façade: Röben keramische baksteen OSLO, crème-wit,
architectenassortiment
54
EX EMPLUM
ARRCHIEF

Object: Universiteit Magdeburg (D) EXEMPLUM N o 11
Architect: Peter Kulka, Keulen /Dresden
Façade: Röben keramische baksteen FARO zwart-genuanceerd
Object: Metrostation ‘Rathaus Reinickendorf’, Berlijn EXEMPLUM N o 6
Architect: Ir. Rainer G. Rümmler
Zuilen: Röben baksteen WESTERWALD rood
Röben keramische baksteen in oranje, grijs, zwart
55

EX EMPLUM
ARRCHIEF
Object: kantoorgebouw ‘Queens Towers’, Amsterdam
Architecten: de Architecten Cie, Carel Weeber, Amsterdam
Façades: Röben baksteen WESTERWALD rood
Röben keramische baksteen FARO zwart-genuanceerd
EXEMPLUM N o 10
Object: kantoorgebouw ‘spreeport’, Berlijn
Architecten: Kny+Weber, Berlijn
Façades: Röben baksteen NEUMARKT baksteenrood, voetsortering
EXEMPLUM N o 13
56
Object: Haagse Hogeschool, Den Haag
Architecten: Atelier PRO, Leon Thier/Hans van Beek, Den Haag
Façade: Röben keramische baksteen, FARO, grijs-genuanceerd,
Röben keramische banksteen OSLO, parelwit,
architectenassortiment
EXEMPLUM N o 7
Object: Kantoorgebouw in Salzbergen (D)
Architecten: agn, Ibbenbüren
Façades: Röben keramische baksteen OSLO, parelwit
EXEMPLUM N o 11
Object: kantoorgebouw, Etten-Leur
Architecten: Bedaux de Brouwer Architecten, Goirle
Façades: Röben keramische baksteen FARO zwart-genuanceerd
EXEMPLUM N o 14

Object: Kepler-Gymnasium, Freiburg (D)
Architect: Ernst Spycher, Bazel (CH)
Façade: Röben keramische baksteen blauw-groen geglazuurd,
architectenassortiment
EXEMPLUM N o 7
Object: winkelcentrum/hotel, Wroclaw (PL) (het vroegere Breslau)
Architecten: Jost Hering / Marek Ludian / Peter Thode
ECE Projektmanagement, Hamburg
Façade: Roben baksteen NEUMARKT herfstkleur
en blauwrood-gevlamd
EXEMPLUM N o 11
Object: kantoor- en woongebouw ‘Detroit’, Amsterdam
Architecten: awg architecten, bob van Reeth, Antwerpen
Façade: Röben baksteen STRALSUND zwart
architectenassortiment
EXEMPLUM N o 15
Object: pompstation, de Haere, Elburg
Architect: Wim Kol, Nijmegen
Façade: Röben keramische baksteen FARO oranje-genuanceerd en
nachtblauw geglazuurd
EXEMPLUM N o 8
Object: kantoorgebouw, Utrecht
Architect: Niels Torp, Oslo
Façades: Röben keramische baksteen OSLO ivoor (speciale kleur),
FARO grijs genuanceerd
EXEMPLUM N o 12
Object: Justitieel centrum, Drebrecen (H)
Architecten: Koller és Társa Tervez Kft., Pécs
Façade: Röben handgevormde buitenmuursteen
FEHNBRAND helderrood bont
EXEMPLUM N o 15
57

ARCHITECTUUR -
STENEN
15
Onlangs stelden wij de nieuwe collectie Röben architectuur-stenen
voor. Stenen met een nieuwe, krachtige uitdrukking,
met fantasie en persoonlijkheid. Wij zijn
bijzonder blij met de vele positieve reacties, want zij
bevestigen immers ons streven om aan de moderne baksteenarchitectuur
steeds weer nieuwe, creatieve impulsen
te geven. Daarvoor staat ook de Röben Planungs-Service
met zijn potentieel aan ideeën en ingenieurs garant. U
kunt hiervan gratis gebruik maken. - Wilt u graag brochures
ontvangen? Maak dan gebruik van ingesloten voorgedrukt
faxformulier. Wij wensen u veel plezier bij het ontwerpen
en bouwen met de nieuwe architectuur-stenen van Röben.

EEN
SCHOOLVOORBEELD
De façade van dit chique woningencomplex
in Timmendorfer Strand (D) is een
fraai voorbeeld voor een buitengewone
baksteenarchitectuur.
Met name de kleurencompositie van de
bakstenen – door de architecten en de
ambachtslieden van Röben samen ontwikkeld
– accentueert het individuele
karakter van het gebouw.
Met dit idee heeft Röben de nieuwe,
unieke collectie architectuur-stenen
gecreëerd. Weg van het alledaagse,
op weg naar het buitengewone. Voor
een betere kwaliteit in de baksteenarchitectuur.
59

VRIENDELIJK EN DESKUNDIG:
UW RÖBEN-VERTEGENWOORDIGERS
Het persoonlijke gesprek kan door niets worden vervangen. Bij de
onderlinge gedachtewisseling worden ideeën geboren en oplossingen
bedacht. Voor de architecten hebben de Röben-vertegenwoordigers
altijd tijd. Ze hebben de uitdrukkelijke bevoegdheid en bekwaamheid
om „spijkers met koppen“ te slaan. Een blik op de kaart
laat zien wie er voor u klaar staat.
01.08
Brügge
Gent
3
Den Haag
Brüssel
Amsterdam
Rotterdam
Antwerpen
Namur
Philippeville
4
Utrecht
2
Eindhoven
Arnheim
Lüttich
1
Groningen
Enschede
Appeldorn
4
Luxemburg
Zwolle
RÖBEN PLANUNGS-SERVICE
Bij vragen aan de Röben PlanungsService
kunt u contact opnemen met:
Horst Klockgether
Hoofd van de
Röben PlanungsService
Tel. +49 4452 88214
eMail: klockgether@roeben.com
1
2
3
4
Achim Beyer
Objectadviseur
Tel. +49 4452 88246
eMail: beyer@roeben.com
Nederland-Noord
Derk Lotterman
Emtenbroekerdijk 44
NL-7695 TV Bruchterveld
Tel. (0 523) 23 15 81
Handy 06 53 37 10 48
Fax (0 523) 23 37 13
eMail: lotterman@roeben.com
Nederland-Zuid
Jos Neet
Vinkenstraat 25
NL-2025 VS Haarlem
Tel. (023) 5 39 00 12
Handy 06 51 49 74 22
Fax (023) 5 39 50 05
eMail: neet@roeben.com
West-België
Chris Vandousselaere
Voorjaarstraat 28
B-2610 Wilrijk
Tel. (03) 8 27 87 01
Handy 04 75 29 45 26
Fax (03) 8 27 55 24
eMail: vandousselaere@roeben.com
Oost-België / Luxemburg
Rudi Ceyssens
Alice Nahonlaan 4
B-3550 Heusden-Zolder
Tel. (0 11) 57 28 46
Handy 04 78 32 51 90
Fax (0 11) 57 38 32
eMail: ceyssens@roeben.com

Impressum
Uitgever:
Röben Tonbaustoffe GmbH
D-26330 Zetel
Concept en realisatie:
Werbeagentur EDDIKS & ONKEN, Oldenburg (D)
Tekst:
Bellmann, Gröning & Partner, Hamburg
Robert Uhde, Oldenburg
Fotos:
Arch & graph design, Wroclaw, Polen
Pagina’s 12/13, 15, 16, 17
Röben Tonbaustoffe GmbH
Pagina’s 34, 35, 36, 37, 38/39, 40, 41
Frank Scymanska, Hamburg
Pagina’s 18/19, 20, 21, 40, 41
Seyerlein und Seyerlein, Berlijn
Pagina’s 30/31, 32, 33, 34, 36
Cornelia Suhan, Dortmund
Pagina’s 1, 22/23, 25, 27, 28, 29, 48, 51
Johannes Vogt, Mannheim
Pagina’s 42/43, 44, 45
Fotostudio Zahn, Großenkneten
Pagina’s 6/7, 8, 9, 10, 11, 33, 35
Kim Zwarts, Nederland
Pagina’s 46/47, 50
Druk en verwerking:
Prull-Druck, Oldenburg
© Copyright by Röben Tonbaustoffe GmbH, 2007
61

62
Röben Tonbaustoffe GmbH • Postfach 1209 • D-26330 Zetel • Telefon +49 44 52 8 80 • Fax +49 44 52 8 82 45 • www.roeben.com • info@roeben.com