De Belgische monarchie (PDF, 4.07 MB) - Belgium

De Belgische Monarchie

D e B e l g i s c h e M o n a r c h i e

inhouD
1. Voorwoord ................................................................................................................8
2. België, een grondwettelijke en erfelijke monarchie ............................................10
2.1 een grondwettelijke monarchie ............................................................................................10
2.2 een erfelijke monarchie ........................................................................................................10
2.3 Titels en familienamen van de Koninklijke Familie ..............................................................10
3. De prerogatieven van de Koning ...........................................................................12
3.1 De grondwettelijke positie van het staatshoofd ............................................................12
3.2 andere activiteiten van de Vorst ..................................................................................13
Bezoeken ..................................................................................................................13
audiënties .................................................................................................................13
De koninklijke gunsten ...............................................................................................14
Het brevet van Hofleverancier .....................................................................................15
hulpverzoeken ..........................................................................................................15
adellijke gunsten en hoge onderscheidingen ................................................................15
3.3 symbolische aspecten van de koninklijke functie ..........................................................16
4. Het Huis van de Koning .........................................................................................18
4.1 Medewerkers en organisatie .......................................................................................18
4.2 civiele lijst en dotaties ..............................................................................................18
4.3 opening van het paleis, de koninklijke serres van laken en de koninklijke crypte ............20
Briefwisseling, foto’s, documentatie en interactieve tentoonstelling .................................21
5. Ontstaan van de Belgische Dynastie ....................................................................22
5.1 het ontstaan van België .............................................................................................22
Wat voorafging ..........................................................................................................22
De opstand van 1830 .................................................................................................23
De onafhankelijkheid .................................................................................................24
internationaal erkend .................................................................................................24
een voor die tijd progressieve grondwet .....................................................................24
5.2 De keuze van het staatshoofd ....................................................................................27
6. Geschiedenis van de Belgische Monarchie ...........................................................28
6.1 stamboom ................................................................................................................28
6.2 De Belgische Koningen en Koninginnen tot 1993 ..........................................................30
Koning leopold i en Koningin louise-Marie ......................................................................30
een moeilijk begin .....................................................................................................30
Politiek evenwicht in het jonge België .........................................................................31
België en de wereld ...................................................................................................32
een gelukkig diplomatiek huwelijk ...............................................................................34
Koning leopold ii (1865-1909) en Koningin Marie-henriette .........................................37
Tijd van grote veranderingen ......................................................................................37
De expansie van België ..............................................................................................38
een jonge staat met uitstraling ...................................................................................39
levensloop ................................................................................................................41
Koning albert i (1909-1934) en Koningin elisabeth .......................................................42
Woelig begin van de 20 ste eeuw ...................................................................................42
De eerste Wereldoorlog (1914-1918) ..........................................................................42
De Vlaamse Beweging tijdens de oorlog .....................................................................44
De wederopbouw .......................................................................................................44
een sterke Koningin naast een sterke Koning ...............................................................46
Koning leopold iii (1934-1951) en Koningin astrid ......................................................49
crisis op elk vlak ........................................................................................................49
rechts rukt op ...........................................................................................................49
Wereld in oorlog ........................................................................................................50
Koning van een bezet land .........................................................................................51
De Koningskwestie .....................................................................................................51
gezinsgeluk en verdriet in oorlogstijd ..........................................................................52
Prins Karel, regent van België (1944-1950) ................................................................54
Ten dienste van de natie ............................................................................................54
De wederopbouw .......................................................................................................55
4 5

België in de wereld ....................................................................................................55
De Prins van raversijde ..............................................................................................56
Koning Boudewijn (1950-1993) en Koningin Fabiola .....................................................57
Jeugd, eedaflegging en de eerste jaren van het koningschap ........................................57
het schoolpact .........................................................................................................58
einde van het koloniale tijdperk ..................................................................................58
De gevolgen van de algemene stakingen .....................................................................59
De opkomst van het federale België ............................................................................59
Vier staatshervormingen .............................................................................................60
België in europa ........................................................................................................63
regeren met moreel gezag .........................................................................................63
Vorstenpaar met een groot hart ..................................................................................64
het plotse heengaan van Koning Boudewijn .................................................................65
Koningin Fabiola vandaag ...........................................................................................66
De herinnering aan Koning Boudewijn .........................................................................66
sociaal engagement ..................................................................................................67
een hart voor kunst ...................................................................................................67
7. Koning Albert II en Koningin Paola ......................................................................68
7.1 eigen stijl ..................................................................................................................68
7.2 onverwachte crisissen ................................................................................................70
7.3 Vorst van een complex land ........................................................................................70
7.4 De vijfde staatshervorming van 2001-2003 ................................................................. 71
7.5 Koningin Paola ...........................................................................................................72
8. De kinderen van Koning Albert en Koningin Paola .................................. 74
8.1 De hertogen van Brabant ..........................................................................................74
8.2 Prinses astrid en Prins lorenz ....................................................................................80
8.3 Prins laurent en Prinses claire ...................................................................................82
6 7

1. VoorWoorD
Staatshervormingen zijn een constante in de Belgische geschiedenis.
Het land is voortdurend in beweging; institutionele veranderingen volgen elkaar op.
Maar België is nog steeds een constitutionele en parlementaire monarchie, zoals bij de oprichting
van de Natie in 1830.
De monarchie is een belangrijke troef voor België. De Koning is neutraal en onschendbaar. De
adviestaak van de Koning verloopt in grote discretie, maar zijn invloed blijft belangrijk.
De rol van de Koning als ‘Vader des vaderlands’ kan door een politiek leider niet op dezelfde manier
worden vervuld. De Koning geeft uitdrukking aan de fierheid of het geluk van het ganse volk en
nog meer aan zijn gemeenschappelijke droefheid. Er gaat een kracht uit van de persoon die boven de
gebeurtenissen van alledag staat en de juiste woorden spreekt, de passende gebaren stelt.
De persoonlijke inzet van de leden van de Koninklijke Familie opent vele deuren voor onze
buitenlandse handel. Het imago, het prestige en de goodwill, waarvan een klein land als België in
het buitenland geniet, is voor een groot deel te danken aan het engagement van het Koningshuis.
In dit beknopte boek kan u de evolutie lezen van de Belgische Monarchie tot wat ze vandaag is, een
eigentijds populair Koninklijk Huis met warme belangstelling en aandacht voor alle landgenoten.
Veel leesgenot
April 2010
8 9

2. België,
e e n g r o n D W e TT e l i J K e e n e r F e l i J K e M o n a r c h i e
2.1 Een grondwettelijke monarchie
België is een grondwettelijke monarchie, d.w.z.
dat de rol van de monarchie beschreven is en zijn
oorsprong vindt in de Grondwet. Aan het hoofd van
het land staat de Koning. Hij is Koning der Belgen.
De Grondwet legt de rechtspositie van de Koning vast
en ook de erfopvolging. België is dus ook een erfelijke
monarchie.
2.2 Een erfelijke monarchie
Het grondwettelijke gezag van de Koning gaat bij
erfopvolging over op de natuurlijke en wettige
nakomeling in rechte lijn. De Koning treedt pas in
functie nadat hij in een gemeenschappelijke vergadering
van Kamer en Senaat plechtig de grondwettelijke
eed heeft afgelegd. Dat moet gebeuren binnen de tien
dagen na het overlijden van zijn voorganger.
Door een aanpassing van de artikelen 85 en 86 van
de Grondwet in 1991 wordt voor de troonopvolging
geen onderscheid meer gemaakt volgens het geslacht.
Deze wijziging is een rechtstreeks en logisch gevolg
van de Europese aanbevelingen ter bevordering van de
gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Reeds in 1978,
het jaar van de vrouw, gingen stemmen op om de Salische
wet af te schaffen, die vrouwen uitsloot van de troon.
De “Salische wet” is overigens een louter historische
benaming die verwijst naar de troonopvolging bij de
Salische Franken in de 6de eeuw.
Er werd beslist dat de wijziging van 1991 van toepassing
zou zijn op de nakomelingen van de toenmalige Prins
van Luik, Koning Albert II. Sinds 1991 kunnen dus
ook vrouwen het staatshoofd van België worden, op
voorwaarde dat zij rechtstreekse afstammelingen zijn
van de huidige Koning Albert II. Dit geeft als volgorde
voor de Belgische troonsopvolging :
• Prins Filip
• Prinses Elisabeth
• Prins Gabriël
• Prins Emmanuel
• Prinses Eléonore
• Prinses Astrid
• Prins Amedeo
• Prinses Maria Laura
• Prins Joachim
• Prinses Luisa Maria
• Prinses Laetitia Maria
• Prins Laurent
• Prinses Louise
• Prins Nicolas
• Prins Aymeric
2.3 Titels en familienamen
van de Koninklijke Familie
Het Staatshoofd draagt in België de titel “Koning der
Belgen”. Het is gebruikelijk dat de echtgenote van de
Koning de titel “Koningin” voert. De weduwe van een
Vorst behoudt de titel “Koningin”.
De rechtstreekse afstammelingen van Koning Leopold I
krijgen bij hun geboorte de titel Prins of Prinses van
België en behouden die tot aan hun overlijden. Aan de
aangetrouwde leden van de Koninklijke Familie kan de
titel Prins of Prinses verleend worden bij koninklijk
besluit.
De titel Prins of Prinses van België is een titel verbonden
aan de monarchie, een dynastieke titel en onderscheidt
zich van de klassieke adel.
De leden van de Koninklijke Familie dragen de
familienaam “van België”.
De familienaam
De Belgische Koning veranderde in 1920 zijn
familienaam van Saksen-Coburg in “van België”.
Behalve de naamwijziging werd ook het wapen van
Saksen uit het Belgische koningswapen weggelaten.
Ook andere Coburgers uit de wijdvertakte familie
Saksen-Coburg lieten hun naam veranderen. Zo
ontstond in Groot-Brittannië de familienaam Windsor,
naar de residentie van de Koninklijke Familie.
Sommige Prinsen hebben ook een specifieke titel
omdat ten tijde van Leopold I werd beslist de
vermoedelijke troonopvolger en sommige andere
Prinsen een geëigende titel toe te kennen. De
vermoedelijke troonopvolger kreeg de titel “Hertog
van Brabant” en de tweede zoon van de Koning de
titel “Graaf van Vlaanderen”. De titel “Graaf van
Henegouwen” werd verleend aan de oudste zoon van
de vermoedelijke troonopvolger. Deze titels gaan de
titel Prins of Prinses van België vooraf. Aanvankelijk
gebeurde de toekenning telkens bij koninklijk
besluit, nadien werd de titel “Hertog van Brabant”
automatisch verleend.
10 11

3. De PrerogaTieVen Van De Koning
3.1 De grondwettelijke positie van het
Staatshoofd
De Koning der Belgen is een constitutioneel Staatshoofd :
hij oefent die functies uit die hem door de Grondwet
worden verleend. Bij het aantreden moet de
troonopvolger de grondwettelijke eed afleggen in een
vergadering van de verenigde Kamers.
“Ik zweer dat ik de Grondwet en de wetten
van het Belgische volk zal naleven, ‘s Lands
onafhankelijkheid handhaven en het grondgebied
ongeschonden bewaren.”
De handhaving van de onafhankelijkheid en het
grondgebied moeten gezien worden in het kader van de
onafhankelijkheidsstrijd van België in 1830 en verklaren
onder meer mee dat de Koning opperbevelhebber van het
leger is en verdragen kan afsluiten.
Krachtens de Grondwet kent België het systeem van
de “Trias Politica”, de scheiding tussen de wetgevende,
uitvoerende en rechterlijke macht. Door zijn positie als
Staatshoofd, heeft de Koning een rol in die drie machten.
In het kader van zijn deelname aan de wetgevende macht
(art. 36 G.W.) ondertekent de Koning mee de wetsontwerpen
van de regering die in het Parlement worden ingediend
en bekrachtigt hij de wetten die in het Parlement worden
goedgekeurd. De wetten uitvoeren, wat de taak is van de
uitvoerende macht, gebeurt door middel van koninklijke
besluiten, die meeondertekend worden door minstens
één minister omwille van het grondwettelijk beginsel van
de onschendbaarheid van de Koning en de ministeriële
verantwoordelijkheid. Vonnissen en arresten tenslotte,
worden uitgevoerd in de naam van de Koning.
Hierna volgen nog enkele andere grondwettelijke
prerogatieven van de Koning :
• De Koning verleent de graden in het leger.
• De Koning benoemt de ambtenaren bij het algemeen
bestuur en bij de buitenlandse betrekkingen, behoudens
uitzonderingen.
• De Koning benoemt de rechters. Om hun onafhankelijkheid
te waarborgen worden ze voor het leven benoemd.
• De Koning heeft het recht de door de rechters
uitgesproken straffen kwijt te schelden of te verminderen.
• De Koning heeft het recht adeldom te verlenen, zonder
ooit enig voorrecht daaraan te mogen verbinden.
• De Koning verleent de onderscheidingen in de nationale
orden.
De Grondwet voorziet in de onschendbaarheid van de
Koning. Zijn ministers zijn verantwoordelijk. Zij dragen op
politiek vlak de verantwoordelijkheid voor de daden van het
Staatshoofd die een politieke of staatsrechtelijke betekenis
hebben. Een ander gevolg hiervan is dat geschreven
akten van de Koning enkel gevolg hebben wanneer zij
meeondertekend worden door een minister die er, door de
ondertekening, verantwoordelijk voor wordt.
Dit belet evenwel niet dat de Koning in zijn contacten,
via advies, waarschuwingen en aanmoedigingen een
bemiddelingsrol kan aannemen en zo invloed kan
uitoefenen. Zijn optreden past in een sfeer van continuïteit
die de Natie ten goede komt.
Op bepaalde momenten, zoals bij de vorming van een
nieuwe federale regering, treedt de Vorst nadrukkelijker
op de voorgrond.
Op basis van zijn gesprekken met de politici en
personaliteiten uit de sociaaleconomische wereld, wijst
het Staatshoofd een formateur aan die belast wordt met
de eigenlijke samenstelling van de regering. Indien de
politieke toestand het vereist, kan de Koning eerst een
informateur, een onderhandelaar, een bemiddelaar, of
een verkenner aanstellen. Eenmaal de federale regering
gevormd is, leggen de Eerste Minister en de nieuwe
ministers evenals de staatssecretarissen de eed af in de
handen van de Koning. Ook de ministers-presidenten van
de Gemeenschappen en Gewesten leggen de eed af in de
handen van de Koning.
Sinds 1970 werd België stapsgewijs omgevormd
tot een federale staat. Bij elke hervorming van
de staatsstructuur moet de Koning meerdere
benaderingen met elkaar verzoenen. Vanuit zijn
grondwettelijke rol moet hij de eenheid tussen de
Belgen verzekeren. Daarnaast wil de Vorst echter ook
rekening houden met onze multiculturaliteit en met
de diversiteit die onze Gemeenschappen en Gewesten
bieden. Daarom heeft de Vorst ook geregeld contacten
met vertegenwoordigers van al deze entiteiten.
3.2 Andere activiteiten van de Vorst
In de uitoefening van de koninklijke functie is het
Staatshoofd ook betrokken bij verschillende activiteiten :
Bezoeken
De Koning en de andere leden van de Koninklijke
Familie brengen geregeld bezoeken aan gemeenten,
bedrijven, organisaties en instellingen, overal in
het land. Voor de Koning is dat in de eerste plaats
een gelegenheid om zich een beter beeld te vormen
van het land en de levensomstandigheden van zijn
inwoners. Het laat hem ook toe om initiatieven aan
te moedigen.
De bezoeken van de leden van de Koninklijke Familie
worden aangekondigd op de website www.monarchie.be
Audiënties
In het kasteel van Laken of in het paleis te Brussel
ontvangt het Staatshoofd tal van mensen die voor het
land belangrijk zijn omwille van de rol die zij in België
of in de wereld vervullen. Wekelijks – meestal op
maandag – spreekt de Vorst de Eerste Minister over
de recentste politieke ontwikkelingen. Ook andere
politici komen geregeld op audiëntie. Daarnaast
worden zeer frequent vertegenwoordigers uit de
meest verschillende sectoren uitgenodigd om de Vorst
te informeren.
12 13

Als een buitenlands staatshoofd of een hoofd van
een internationale organisatie in ons land is, gaat
dit meestal gepaard met een koninklijk onderhoud.
Nieuwe ambassadeurs komen aan de Vorst hun
geloofsbrieven overhandigen. Bij hun vertrek brengen
ze een afscheidsbezoek. Bij het overhandigen van hun
geloofsbrieven worden de aantredende ambassadeurs
vergezeld door een erewacht : het koninklijk escorte te
paard.
Het koninklijk escorte te paard
Het koninklijk escorte werd in augustus 1938 in
het leven geroepen en trad voor het eerst op ter
gelegenheid van het staatsbezoek van Koningin
Wilhelmina in mei 1939. Het escorte vergezelt de
Vorsten tijdens grote officiële verplaatsingen in
het land. De 132 ruiters berijden enkel Belgische
paarden. Daarnaast is er het gemotoriseerde
koninklijk escorte, dat aantreedt als het traject te
lang is voor de paarden. Het koninklijk escorte is
een afdeling van de federale politie.
Volgens de grondwettelijke gewoonte vallen gesprekken
met de Koning onder het zegel van het zogenoemde
“colloque singulier”. Dit betekent dat de inhoud van
gesprekken met de Koning na afloop niet bekend gemaakt
wordt. De Kroon mag niet worden ontbloot om zodoende
de Koning en zijn gesprekspartner de gelegenheid te geven
vrijuittespreken.Naeenaudiëntieverspreidtdepersdienst
van het Paleis doorgaans een communiqué waarin de
identiteit van de bezoeker bekendgemaakt wordt.
De koninklijke gunsten
De Koning, de Koningin en de andere leden van de
Koninklijke Familie kunnen gunsten verlenen aan
groeperingen en evenementen.
• De titel “koninklijk” kan worden toegekend aan
verenigingen zonder winstoogmerk die o.a.
minimum 50 jaar ononderbroken bestaan, het
bewijs leveren van een goed beheer, regelmatig
activiteiten organiseren, een lovenswaardig doel
nastreven, niet discrimineren inzake lidmaatschap,
enz.
• De hoge bescherming is een morele ondersteuning
van een lid van de Koninklijke Familie voor
belangrijke sportieve, humanitaire, culturele of
wetenschappelijke evenementen of organisaties.
• Een erevoorzitterschap kan uitzonderlijk worden
toegestaan aan toonaangevende verenigingen met
grote uitstraling en die hoofdzakelijk actief zijn
in de domeinen die de bijzondere belangstelling
genieten van het betrokken lid van de Koninklijke
Familie.
• Het “eregouverneurschap van de Koning” wordt
toegekend aan serviceclubs.
• Een prijs van de Koning en de Koningin of een lid
van de Koninklijke Familie kan worden gevraagd
naar aanleiding van een belangrijke gebeurtenis
voor een laureaat van een wedstrijd of een
tentoonstelling.
• Het peterschap van de Koning of het meterschap
van de Koningin kan worden toegekend aan het
laatstgeboren kind van een ononderbroken lijn van
zeven jongens of zeven meisjes.
• Het gebruik van de koninklijke benaming kan
worden toegestaan voor straten, lanen, pleinen,
squares en parken in België en in het buitenland.
Slechts uitzonderlijk wordt het gebruik van een
koninklijke benaming toegestaan voor bloemen,
klokken, gebouwen, verenigingen, instellingen,
projecten, boten, vliegtuigen, luchtballons.
• De hoedanigheid “speciaal vertegenwoordiger”
kan door een lid van de Koninklijke Familie
worden aanvaard in antwoord op verzoeken van
internationale organisaties met een humanitaire
opdracht en die hoofdzakelijk actief zijn in een
domein dat de bijzondere interesse geniet van het
betrokken lid van de Koninklijke Familie.
Het brevet van Hofleverancier
Niet alleen verenigingen zonder winstoogmerk
kunnen een koninklijke gunst ontvangen. Zo is,
bijvoorbeeld, het brevet van “Hofleverancier” erg
gegeerd bij bedrijven. Het is een bevestiging van de
kwaliteit van de dienst die wordt verleend aan het
Hof. De lijst van gebrevetteerde Hofleveranciers wordt
jaarlijks op Koningsdag bijgewerkt. De gebrevetteerde
Hofleveranciers van België zijn verenigd in een vzw
om de titel te beschermen tegen misbruiken.
Hulpverzoeken
Dagelijks richten talrijke personen zich tot de Koning,
de Koningin of de andere leden van de Koninklijke
Familie om hulp te vragen. De Koninklijke Familie
deelt immers het lief en leed van de bevolking.
Het Departement Rekwesten behandelt jaarlijks
ruim 10.000 hulpverzoeken waaronder vragen om
financiële hulp, om advies, om tussenkomst bij een
dienst. Bij dergelijke gelegenheden fungeert de Vorst
als een bemiddelaar tussen de overheid en de burger.
Dank zij de vzw “Werken van de Koningin” kunnen
financiële giften worden toegestaan op basis van een
gemotiveerd sociaal verslag.
Adellijke gunsten en hoge onderscheidingen
De Koning verleent elk jaar adellijke gunsten en hoge
onderscheidingen. Hierbij wordt hij bijgestaan door
de Consultatieve Commissie voor het toekennen van
adellijke gunsten en voor het verlenen van eretekens
in de nationale orden.
14 15

3.3 Symbolische aspecten van de
koninklijke functie
Aan de koninklijke functie zijn eveneens symbolische
aspecten verbonden. Als “Koning der Belgen” is de
Vorst de belichaming van het land. In die hoedanigheid
legt hij allerlei bezoeken af en moedigt hij de
sociale, economische, culturele en wetenschappelijke
ontwikkeling aan. Als Staatshoofd verpersoonlijkt hij het
land in het buitenland en in internationale organisaties.
Hij draagt in belangrijke mate bij tot het uitdragen van
het imago van ons land.
In tijden van rampspoed gebruikt de Vorst zijn morele
autoriteit om steun en troost te bieden en om het
vertrouwen te herstellen. Hoe groot de morele rol van
Koning Boudewijn wel was, werd vooral duidelijk toen
na zijn overlijden honderdduizenden mensen de Vorst
een laatste groet kwamen brengen. Er was sprake van
een collectieve rouw onder de Belgen.
Op de vooravond van de Nationale Feestdag houdt
de Koning een toespraak, die wordt uitgezonden op
radio en televisie. Dat gebeurt ook met Kerstmis. Deze
toespraken beklemtonen het belang van de Vorst als
verpersoonlijking van de Natie. In januari houdt de
Koning ook een toespraak tot de overheden van het land.
In zijn toespraken kan de Koning maatschappelijke en
politieke onderwerpen belichten die hem nauw aan het
hart liggen of zijn morele autoriteit aanwenden om zijn
landgenoten op te roepen tot burgerzin en solidariteit.
Maar omwille van zijn neutrale positie moet de Vorst
zich voorzichtig opstellen. Zoals eerder vermeld,
bepaalt de Grondwet dat alle officiële daden van de
Koning moeten worden gedekt door een minister, die
hiervoor verantwoordelijkheid opneemt. Zo worden
bijvoorbeeld de toespraken van de Koning voorgelegd
aan de Eerste Minister.
Op 21 juli, de Belgische Nationale Feestdag, nemen de
Koning en de Koningin, hun kinderen met echtgenoten
en Koningin Fabiola deel aan de plechtigheden.
‘s Morgens wonen ze het Te Deum bij dat op verschillende
plaatsen in het land gevierd wordt.
Koning Albert en Koningin Paola wonen samen met het
Prinselijke paar Filip en Mathilde de plechtigheid bij in
de Brusselse Sint-Michiels- en Sint-Goedelekathedraal.
Zij zijn vergezeld van Koningin Fabiola, de weduwe
van Koning Boudewijn. Bij het buitenkomen uit de
kathedraal staat er steevast een schare koningsfans te
wachten met bloemen en geschenken.
Prinses Astrid en Prins Lorenz alsook Prins Laurent en
Prinses Claire wonen het Te Deum bij; elk Prinsenpaar
doet dat jaarlijks in een andere stad. Na de middag
woont de Koning het defilé van de strijdkrachten en de
hulpdiensten bij.
Daarna bezoekt de Koninklijke Familie de feestelijkheden
die in de hoofdstad worden georganiseerd.
België kent drie huldigingen die verbonden
zijn met de monarchie
21 juli :
de Nationale Feestdag, verjaardag van
de eedaflegging van Koning Leopold I op
21 juli 1831.
15 november :
Koningsdag, het naamfeest van de Koning.
Dit feest is pas onder Leopold II ingesteld en
werd onder Koning Albert I niet op 15 november
gevierd. De Koning is er op Koningsdag meestal
niet bij, omdat hij zichzelf niet kan vieren.
Traditioneel wordt in de Sint-Michiels- en
Sint-Goedelekathedraal een Te Deum gezongen,
georganiseerd door het aartsbisdom Mechelen-
Brussel. Sinds 2001 vindt ook een burgerlijke
plechtigheid plaats in het Paleis der Natie. Die wordt
georganiseerd door de Regering en het Parlement.
17 februari :
de herdenking van de overleden leden van de
Koninklijke Familie naar aanleiding van het
overlijden van Koning Albert I op 17 februari 1934.
De herdenkingsplechtigheid wordt bijgewoond
door de leden van de Koninklijke Familie. Het gaat
om een familiale aangelegenheid. Er worden geen
vertegenwoordigers van de overheid uitgenodigd.
De Koning der Belgen draagt, in tegenstelling tot
de Britse of de Nederlandse Vorsten, geen uiterlijke
tekenen van het koningschap. Er is dus geen
koningsmantel, geen kroon, geen scepter. De Koning
heeft evenmin een troon. De enige keer dat de Koning
op een “troon” plaats neemt is ter gelegenheid van zijn
eedaflegging in het Parlement. Het is eigenlijk geen
“koninklijke troon”, maar een zetel die alleen gebruikt
wordt voor de eedaflegging van het Staatshoofd.
16 17

4 . h e T h u i s Va n D e K o n i n g
4.1 Medewerkers en organisatie
De Vorst wordt bijgestaan door medewerkers die hem
toelaten zijn taken zo goed mogelijk te vervullen. Een deel
van hen behoort tot het “Huis van de Koning”. De anderen
werken voor de overige leden van de Koninklijke Familie.
Het “Huis van de Koning” bestaat uit zeven autonome
departementen waarvan de hoofden zetelen in het
Directiecomité van het Hof :
• hetDepartementEconomische,SocialeenCulturele
Zaken
• het Kabinet van de Koning
• het Militair Huis van de Koning
• de Civiele Lijst van de Koning
• het Departement Buitenlandse Betrekkingen
• het Departement Protocol van het Hof
• het Departement Rekwesten
Los van deze Departementen, kan de Koning ook
een beroep doen op vleugeladjudanten en
ordonnansofficieren :
• Vleugeladjudanten zijn opperofficieren of oudere
hoofdofficieren die worden aangesteld door de
Koning. Naast hun functie in de krijgsmacht
worden zij belast met specifieke taken in opdracht
van de Vorst. Zo vertegenwoordigen ze o.a. de
Koning op manifestaties of plechtigheden waarop
hij zelf niet aanwezig kan zijn.
• De Koning beschikt ook over ordonnansofficieren,
die naast hun functie binnen de krijgsmacht, volgens
een beurtrol telkens een week ter beschikking
staan van de Vorst. De ordonnansofficier is een
vertrouwensfiguur. Hij bereidt de activiteiten
van de Koning voor en licht hem in over alle
aspecten die belangrijk zijn voor de uitoefening
van zijn taak. Als de Koning afwezig is, verzekert
de ordonnansofficier de permanentie, zodat de
Koning via hem altijd bereikbaar is.
Sinds het overlijden van Koning Boudewijn in 1993
bestaan er nog drie andere Huizen en één Dienst :
• het Huis van Koningin Fabiola
• het Huis van de Hertogen van Brabant
• het Huis van Prinses Astrid
• de Dienst van Prins Laurent
4.2 Civiele Lijst en dotaties
De Civiele Lijst van de Koning bevat middelen die de
Natie ter beschikking stelt van het Staatshoofd om hem
of haar in staat te stellen de koninklijke functie in alle
morele en materiële onafhankelijkheid uit te oefenen. De
lijst bevat enerzijds een dotatie die bij het begin van een
nieuw koningschap en voor de duur van dat koningschap
wordt vastgelegd. Anderzijds geeft de Civiele Lijst de
Koning een gebruiksrecht op de koninklijke gebouwen
die hem in staat stellen om het land met de nodige
waardigheid en luister te vertegenwoordigen.
De Civiele Lijst van de Koning is door de Grondwet
voorzien en wordt bij wet georganiseerd. Als
dotatie, vertegenwoordigt de Civiele Lijst een
som geld die de Koning in staat moet stellen in
volledige onafhankelijkheid de uitgaven te verrichten
inherent aan de uitoefening van zijn functie : deze
uitgaven hebben betrekking op personeelsuitgaven,
werkingskosten van alle aard evenals persoonlijke
uitgaven en representatiekosten. De Civiele Lijst is
dus geenszins een liberaliteit of een vergoeding en nog
minder een salaris.
Het paleis te Brussel en het kasteel van Laken zijn
eigendom van de Staat. Zij worden ter beschikking
gesteld van het Staatshoofd. In het kader van de
Koninklijke Schenking en in overeenstemming met de
wil van de schenker, Koning Leopold II, worden sommige
andere onroerende goederen eveneens ter beschikking
gesteld van de Koning. Het gaat momenteel om :
• het kasteel Belvedère, woonplaats van het huidige
18 19
vorstenpaar,
• het domein Stuyvenberg, woonplaats van Koningin
Fabiola en van Prinses Astrid en haar gezin,
• de villa Clementine in Tervuren, woonplaats van
Prins Laurent en zijn gezin,
• de kastelen van Ciergnon en Fenffe in de Ardennen.
De Koninklijke Schenking
In 1900, enkele jaren voor zijn dood, schonk
Koning Leopold II aan de Belgische Staat een groot
deel van zijn privaat bezit aan gebouwen, gronden
en domeinen. Hij verbond aan die gift enkele
voorwaarden : bepaalde onroerende goederen
mochten nooit worden verkocht en sommige
moesten hun oorspronkelijke functie en uitzicht
bewaren. Bovendien ging het vruchtgebruik naar
de troonopvolgers. Tot de Koninklijke Schenking
behoren onder meer het park van Laken evenals de
kastelen van Ciergnon en Fenffe in de Ardennen.
Sommige eigendommen worden verhuurd om de
Koninklijke Schenking inkomsten te bezorgen. De
Koninklijke Schenking is een autonome openbare
instelling met een eigen rechtspersoonlijkheid
en financiële onafhankelijkheid : zij mag geen
financiële steun van de Staat krijgen wat betekent
dat haar inkomsten haar uitgaven moeten dekken.
De Koninklijke Schenking staat onder toezicht
van de Minister van Financiën.
Naast de Civiele Lijst voor de Koning kent de Staat aan
een aantal leden van de Koninklijke Familie een dotatie
toe. Zo krijgen troonopvolger Filip, Prinses Astrid en
Prins Laurent een dotatie voor henzelf en hun gezin.
Na de dood van Koning Boudewijn werd beslist om
ook zijn weduwe, Koningin Fabiola, een dotatie toe te
kennen.

4.3 Opening van het paleis, de
koninklijke serres van Laken en de
koninklijke crypte, briefwisseling,
foto’s, documentatie en
interactieve tentoonstelling
Opening van het koninklijk paleis te Brussel
Het koninklijk paleis te Brussel opent sinds 1965
jaarlijks zijn deuren voor het publiek van eind juli
tot half september. Tijdens de opening van het paleis
komt wetenschap ruim aan bod. Vaste partners voor
het wetenschappelijke luik zijn de Programmatorische
federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid, en
Technopolis.
De juiste data en openingsuren kunnen vanaf juni
worden opgevraagd op het telefoonnummer van het
koninklijk paleis te Brussel : 02/551.20.20.
Opening van de koninklijke serres en de
koninklijke crypte
De koninklijke serres van Laken kunnen jaarlijks
bezocht worden door het publiek van half april tot half
mei. Tijdens de openingsperiode van de koninklijke
serres, is ook de koninklijke crypte toegankelijk.
De juiste data en openingsuren kunnen vanaf 1 maart
worden opgevraagd op het telefoonnummer van het
koninklijk paleis te Brussel : 02/551.20.20.
Deze informatie kan ook teruggevonden worden via
de website www.monarchie.be
Briefwisseling, foto’s, documentatie
Iedereen kan een brief schrijven naar de Koning
of naar een lid van de Koninklijke Familie, om een
verzoek of een mededeling over te brengen. De brief
wordt geadresseerd aan “Zijne Majesteit de Koning”.
De adressering aan andere leden van de Koninklijke
Familie luidt : “Zijne of Hare Koninklijke Hoogheid”.
Het adres is : Koninklijk Paleis – 1000 Brussel. Een
postzegel is niet nodig. Een mail sturen naar een lid
van de Koninklijke Familie is niet gebruikelijk.
De aanspreking van de Koning is : “Sire”.
De Koninginnen en Prinsessen worden
aangesproken met : “Mevrouw”.
Voor de Prinsen is de aanspreking :
“Monseigneur”.
Personen die informatie wensen over de monarchie
kunnen de website over de dynastie raadplegen
www.monarchie.be.
Op de website staan ook heel wat foto’s en worden
eveneens de activiteiten van de leden van de
Koninklijke Familie aangekondigd.
Bij de Algemene Directie Externe Communicatie van
de Federale Overheidsdienst (FOD) Kanselarij van de
Eerste Minister kunnen foto’s worden aangekocht.
Adres : Infoshop.be
Tel.:
Regentlaan 54 (Madouplein)
1000 Brussel - België
+32 (0)2 514 08 00
Fax: +32 (0)2 512 51 25
E-mail: infoshop@belgium.fgov.be
Openingsuren : van maandag tot vrijdag
9u – 11u30 , 12u – 16u
Gesloten op zaterdag, zondag en
feestdagen.
Interactieve tentoonstelling
In het BELvue museum loopt een permanente
interactieve tentoonstelling over de geschiedenis van
België, met ruime aandacht voor het Koningshuis. Het
is uiteraard mogelijk om een geleid bezoek te brengen
aan het BELvue Museum.
Adres : Paleizenplein, 7 - 1000 Brussel
Tel. : +32 (0)70 22 04 92
Fax : +32 (0)2 502 46 23
E-mail : info@belvue.be
Website : http://www.belvue.be/
Openingsuren : van dinsdag tot zondag
10u - 18u (van juni tot september)
10u - 17u (van oktober tot mei)
Gesloten op maandag.
20 21

5 . o n T s Ta a n Va n D e B e l g i s c h e D y n a s T i e
5.1 Het ontstaan van België
Wat voorafging
De oudste vermelding van België gaat terug tot de
Romeinse tijd. De “Provincia Belgica” was een Gallische
Romeinse provincie, tussen de Rijn, de Noordzee, de
Seine en de Saône, met als hoofdplaats Reims en werd
bewoond door de “Belgae”, waarvan Julius Caesar zei :
“Zij zijn de dappersten onder de Galliërs”.
In de 15de - 16de eeuw werd de Latijnse benaming
Belgium gebruikt voor het hele gebied van de
toenmalige Nederlanden (het gebied dat grosso modo
nu door Nederland, België en Luxemburg wordt
gevormd). Belgium is de Latijnse vertaling van “de
Nederlanden” (in het Frans “Les Pays-Bas”). Zo werd
Filips de Goede, hertog van Bourgondië (1419-1467)
de “conditor Belgii” (“stichter van de Nederlanden”)
genoemd, omdat hij aan de basis ligt van de territoriale
eenmaking van de Nederlanden die onder Karel V
(1515-1555) werd voltooid.
In het Frans werd in de 18de eeuw het bijvoeglijk
naamwoord “belgique” gebruikt om de Zuidelijke of
Oostenrijkse Nederlanden aan te duiden : “les Pays-
Bas belgiques” (in het Nederlands “de Oostenrijkse
Nederlanden”).
Na de Brabantse Omwenteling (1789, opstand tegen
Oostenrijk) riep men de onafhankelijkheid uit van
wat toen de “Etats réunis belgiques”, ook “Verenigde
Nederlandse Staten”, soms ook “Verenigde Belgische
Staten”, of “Belgische Republiek” werd genoemd.
Deze onafhankelijkheid was van zeer korte duur en
werd door het Oostenrijkse gezag opnieuw ongedaan
gemaakt (1790).
Na de bezetting door de Fransen (1794) en de
annexatie bij de Franse Republiek (1795) werd het
gebied dat tot dan “de Oostenrijkse Nederlanden”
werd genoemd, bekend onder de naam “départements
belgiques réunis”.
Na de nederlaag van Napoleon (slag bij Waterloo in 1815)
werden de Zuidelijke Nederlanden op het Congres van
Wenen verenigd met de Noordelijke Nederlanden tot
het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, onder het
bewind van Koning Willem I.
Bij de opstand (september 1830) tegen Koning Willem I,
scheurden de “zuidelijke provincies” zich los van
de noordelijke en nam het “Voorlopig Bewind” bij
de onafhankelijkheidsverklaring de naam “België”,
“Belgique” aan voor de nieuwe Staat.
De opstand van 1830
Over het ontstaan van België zijn de meningen nog
altijd verdeeld. Volgens de romantische versie werd de
kiem van de nieuwe Staat “België” gelegd tijdens een
opvoering van de opera “De stomme van Portici” in
de Brusselse Muntschouwburg. Het libretto verhaalt
de volksopstand van het zeventiende-eeuwse Napels
tegen het Spaanse gezag. Tijdens de aria “Amour
sacré de la patrie” (“Heilige vaderlandsliefde”) meende
het voornamelijk liberale publiek zijn eigen situatie
te herkennen. In de schouwburg werd gejuicht en
geroepen. Bij een volgende voorstelling gebeurde
hetzelfde, waarna de opera werd verboden.
“De stomme van Portici” werd het symbool van het
groeiende ongenoegen tegen het bewind van Koning
Willem I. Toen de opera op 25 augustus 1830 opnieuw
mocht worden opgevoerd, kwam het publiek na afloop
op straat om luidruchtig zijn ongenoegen te uiten. Er
werd nog niet meteen aan een politieke opstand gedacht,
wel eerder aan een waarschuwing aan de Koning. Toch
veroorzaakte de onrust geleidelijk een heuse revolte. De
burgerij voelde zich daarbij gesterkt door het succes van
de Franse Julirevolutie, die enkele maanden eerder had
plaatsgevonden. Na die korte revolutie moest de Franse
Koning plaats maken voor een liberaal gezinde Koning.
De revolutionairen waren in het begin vooral te vinden
in de middenklasse. De groep kende enige welvaart
en invloed, maar behoorde niet tot de toplaag van
agrarische adel of industriële hoge burgerij. Zij spraken
over “volkssoevereiniteit, individuele vrijheden en
parlementaire democratie.” De geestelijkheid sloot zich
aan bij de revolte, omdat de Koning een nadrukkelijke
politiek van gelijkstelling van godsdiensten voerde.
De katholieken ageerden ook tegen de vrijheid van
onderwijs. Onder invloed van een groeiend “liberaal
katholicisme”, dat afzag van de eis om de Kerk in de
Staat een bevoorrechte positie te geven, groeide de
toenadering tussen liberalen en katholieken. Zo kwam al
in 1827 een verstandshuwelijk tot stand tussen liberalen
en katholieken, de beweging van het Unionisme.
Het protest van de burgers sloeg snel over naar de
lagere volksklassen. Die waren ontevreden over hun
sociaaleconomische situatie en hielden daar het
“Hollands” bewind voor verantwoordelijk. De overheid
probeerde het protest te sussen met voedselbedelingen,
maar tevergeefs. Een militair optreden, eind september,
verscherpte de tegenstellingen.
Koning Willem I aarzelde om hulptroepen te zenden
ondermeer omdat hij geen steun kreeg van de grote
mogendheden voor een groot militair tegenoffensief.
Het Nederlandse leger verliet zijn stellingen in het Park
van Brussel in de nacht van 26 op 27 september 1830.
22 23

De onafhankelijkheid
Na de woelige septemberdagen installeerden de
opstandelingen een Voorlopig Bewind, dat al op
4 oktober 1830 de Belgische onafhankelijkheid
uitriep. Er waren ongeveer 30.000 kiezers (op 46.099
stemgerechtigden), d.i. 0,075 % van de toenmalige
Belgische bevolking, die de 200 leden van het Nationaal
Congres verkozen op 3 november : een meerderheid
van behoudsgezinde katholieken en een minderheid
van liberalen, afkomstig uit de middenklasse. Het
Nationaal Congres keurde op 7 februari 1831 een
Grondwet goed, die zeer progressief was voor die tijd.
Internationaal erkend
Een land kan enkel bestaan als het ook internationaal
erkend wordt. Op 4 november 1830 begon in Londen
een diplomatieke conferentie over de kwestie. Het
nieuwe België kon meteen op steun rekenen. Groot-
Brittannië vond het Koninkrijk der Nederlanden een
te sterke economische macht, en was bijgevolg de
Belgische onafhankelijkheid genegen. Frankrijk wilde
de Belgische gewesten graag weer inlijven. En overal
in West-Europa steunden industriëlen en financiers
de oprichting van een liberale staat. De grote
mogendheden erkenden de onafhankelijkheid van
België begin 1831. Nederland erkende de Belgische
Staat pas in 1839.
Een voor die tijd progressieve Grondwet
De Belgische Grondwet van 1831 was een compromis
tussen de conservatieve krachten en de liberale
middenklasse die, via het kiessysteem, samen de
dienst uitmaakten in het Nationaal Congres. Maar ook
de internationale context speelde een belangrijke rol
bij de keuze van de staatsvorm en de opstelling van
de tekst. Om de grootmachten niet voor het hoofd
te stoten, verwierp de grondwetgevende vergadering
een republikeinse staatsvorm en werd geopteerd voor
een erfelijke constitutionele monarchie. Bij de nieuwe
Natie hoorden een nationale hymne, uiteraard ook een
vlag, een rijkswapen en een wapenspreuk.
Artikel 193 van de Grondwet
“De Belgische Natie kiest als kleuren rood, geel en
zwart en als rijkswapen de Belgische Leeuw met
als kenspreuk «Eendracht maakt macht»”. Deze
eendracht wijst vooral op de liberale en katholieke
samenwerking, die tot de oprichting van België
heeft geleid.
De tekst voor het eerste volkslied werd al tijdens de
opstand van 1830 geschreven door een Franstalige
acteur van de Muntschouwburg. Zijn pseudoniem
was Jenneval en zijn volkslied kreeg de naam “La
Brabançonne” (“de Brabantse”). Naarmate de
gebeurtenissen evolueerden, paste Jenneval de tekst
driemaal aan. Hij nam dienst in het leger van de
Tekst van Het Belgisch volkslied in de drie landstalen
“O dierbaar België, o heilig land der
revolutionairen en verloor in oktober 1830 het leven
tijdens een gevecht in Lier.
In 1860 liet Eerste Minister Charles Rogier het lied
nogmaals aanpassen, om enkele hevige uitvallen tegen
het Huis van Oranje af te zwakken.
24 25
vaad’ren”
Onze ziel en ons hart zijn U gewijd,
Aanvaard ons kracht en het bloed van
ons aad’ren, wees ons doel in arbeid en
in strijd,
Bloei, o land, in eendracht niet te breken,
Wees immer u zelf, en ongeknecht,
Het woord getrouw dat g’onbevreesd
moogt spreken.
Voor Vorst, voor Vrijheid en voor Recht
Het woord getrouw dat g’onbevreesd
moogt spreken.
Voor Vorst, voor Vrijheid en voor Recht,
Voor Vorst, voor Vrijheid en voor Recht,
Voor Vorst, voor Vrijheid en voor Recht.
O Belgique, ô mère chérie,
A toi nos cœurs, à toi nos bras,
A toi notre sang, ô Patrie !
Nous le jurons tous, tu vivras !
Tu vivras toujours grande et belle
Et ton invincible unité
Aura pour devise immortelle :
Le Roi, la Loi, la Liberté !
Aura pour devise immortelle :
Le Roi, la Loi, la Liberté !
Le Roi, la Loi, la Liberté !
Le Roi, la Loi, la Liberté !
O liebes Land, o Belgiens Erde,
Dir unser Herz, Dir unsere Hand,
Dir unser Blut, dem Heimatherde,
Wir schwören’s Dir, o Vaterland!
So blühe froh in voller Schöne,
Zu der die Freiheit Dich erzog,
Und fortan singen Deine Söhne;
Gesetz und König und die Freiheit hoch!
Und fortan singen Deine Söhne;
Gesetz und König und die Freiheit hoch!
Gesetz und König und die Freiheit hoch!
Gesetz und König und die Freiheit hoch!

De partituur van het Belgisch volkslied
De muziek werd geschreven door François Van Campenhout en is hier voor de volledigheid bijgevoegd.
5.2 De keuze van een staatshoofd
Net als de staatsvorm en de Grondwet, was ook de
keuze van een staatshoofd een compromis vanuit
binnen- en buitenlands perspectief. Op 3 februari
1831 koos het Nationaal Congres voor de hertog van
Nemours, de zestienjarige zoon van de nieuwe Franse
Koning Louis-Philippe. Maar deze kandidaat was
niet naar de zin van Groot-Brittannië. In afwachting
stelde het Nationaal Congres zijn voorzitter Surlet de
Chokier aan tot regent.
Als tweede kandidaat viel de keuze op de hertog
van Leuchtenberg, kleinzoon van Joséphine de
Beauharnais, de eerste vrouw van keizer Napoleon.
Maar hiertegen stelde Frankrijk zijn veto. In Leopold
van Saksen-Coburg konden alle mogendheden zich
vinden. Deze in Engeland wonende Duitse Prins was
de landadel en de geestelijkheid niet ongenegen.
Bovendien had hij sterke relaties in de Europese
financiële milieus en toonde hij een grote interesse
voor industriële vernieuwing en ontwikkeling.
Zo ontstond de Belgische Dynastie. Het was, in deze
gewesten, de eerste monarchie die rechtstreeks werd
gekozen door een Parlement en waarvan de macht
van de Vorst beperkt was. Zo moest de handtekening
van de Koning steeds politiek gedekt worden door de
handtekening van een minister. De Grondwet bevatte
nog enkele belangrijke principes, zoals de scheiding
der machten, waarvan de belangrijkste de wetgevende
macht was. Andere opvallende artikelen waren de
vrijheid van mening, godsdienst, onderwijs, vereniging
en drukpers.
26 27

6 . g e s c h i e D e n i s Va n D e B e l g i s c h e M o n a r c h i e
6.1 Stamboom
LOUISE
* 18.02.1858 - †01.03.1924
Prinses van België, Hertogin van Saksen,
Prinses van Saksen-Coburg
mm 04.02.1875 (gescheiden in 1906) Philippe
*28.03.1844 - †04.07.1921
Prins van Saksen-Coburg
Léopold (*1878 - †1916)
Dorothea (*1881 - †1967)
ELISABETH
*25.10.2001
Prinses van België
LOUIS-PHILIPPE
*24.07.1833 - †16.05.1834
Prins van België,
Hertog van Saksen,
Prins van Saksen-Coburg
LEOPOLD
*12.06.1859 - †22.01.1869
Prins van België,
Hertog van Saksen, Prins
van Saksen-Coburg
Graaf van Henegouwen
(1859-1869)
Hertog van Brabant (1865-1869)
JOSEPHINE-CHARLOTTE
*11.10.1927 - †10.01.2005
Prinses van België,
Groothertogin van Luxemburg(1964),
m m 09.04.1953 Prins Jean van Nassau, *05.01.1921
Prins van Bourbon-Parma,
Groothertog van Luxemburg (1964 - 2000)
Marie-Astrid (*1954), Henri (*1955), Jean (*1957),
Margarethe (*1957), Guillaume (*1963)
FILIP
*15.04.1960
Prins van België - Hertog van Brabant
m m 04.12.1999 Mathilde d’Udekem d’Acoz
Prinses van België - Hertogin van Brabant
*20.01.1973
GABRIEL
*20.08.2003
Prins van België
EMMANUEL
*04.10.2005
Prins van België
STEPHANIE
*21.05.1864 - †23.08.1945
Prinses van België, Hertogin van Saksen,
Prinses van Saksen-Coburg,
Aartshertogin van Oostenrijk
mm 10.05.1881 Rudolf, *21.08.1858 - †30.01.1889
Aartshertog van Oostenrijk
Elisabeth-Marie (*1883 - †1963),
mm 22.03.1900 Elemér, *24.08.1863 - †20.07.1946
Graaf (vanaf 1917 Prins)
van Lonyay de Nagy-Lonya
ELÉONORE
*16.04.2008
Prinses van België
LEOPOLD I
*16.12.1790 - †10.12.1865
Hertog van Saksen, Prins van Saksen-Coburg-Saalfeld,
Koning der Belgen (21.07.1831-1865)
mm 02.05.1816 CHARLOTTE *07.01.1796 - †06.11.1817
Prinses van Wales
mm 09.08.1832 LOUISE-MARIE
*03.04.1812 - †11.10.1850
Prinses van Orléans - Prinses van België
Koningin der Belgen
LEOPOLD II
*09.04.1835 - †17.12.1909
Prins van België, Hertog van Saksen,
Prins van Saksen-Coburg,
Hertog van Brabant
Koning der Belgen (1865-1909)
mm 22.08.1853 MARIE-HENRIETTE
*23.08.1836 - †19.09.1902
Aartshertogin van Oostenrijk - Prinses van België
Koningin der Belgen
LEOPOLD III
*03.11.1901 - =25.09.1983
Prins van België, Hertog van Brabant
Koning der Belgen (23.02.1934-16.07.1951)
1 m m 04.11.1926 ASTRID
*17.11.1905 - =29.08.1935
Prinses van Zweden
Prinses van België
Hertogin van Brabant
Koningin der Belgen
CLEMENTINE
*30.07.1872 - †08.03.1955
Prinses van België,
Hertogin van Saksen, Prinses
van Saksen-Coburg
mm 14.11.1910
Victor Napoleon, Prins Bonaparte
*18.07.1862 - †03.05.1926
Clotilde (*1912 - †1996),
Louis (*1914 - †1997)
2 m m 11.09.1941 MARY-LILIAN BAELS
*28.11.1916 - †07.06.2002
Prinses van België
Alexander, 18.07.1942 -29.11.2009
Marie-Christine, 06.02.1951
Marie-Esmeralda, 30.09.1956
Prinsen van België
BOUDEWIJN
*07.09.1930 - †31.07.1993
Prins van België
Graaf van Henegouwen (1930 - 1934)
Hertog van Brabant (1934 - 1950)
Koninklijke Prins (11.08.1950 - 16.07.1951)
Koning der Belgen (17.07.1951- 31.07.1993)
m m 15.12.1960 Doña FABIOLA de MORA y ARAGON
*11.06.1928
Prinses van België - Koningin der Belgen
AMEDEO
*21.02.1986
Prins van België
PHILIPPE
*24.03.1837 - †17.11.1905
Prins van België, Hertog van Saksen,
Prins van Saksen-Coburg
Graaf van Vlaanderen
mm 25.04.1867 Maria von Hohenzollern-Sigmaringen
*17.11.1845 - †26.11.1912
Prinses van België
BOUDEWIJN
*03.06.1869 - †23.01.1891
Prins van België,
Hertog van Saksen,
Prins van Saksen-Coburg
HENRIETTE
*30.11.1870 - †29.03.1948
Prinses van België, Hertogin
van Saksen, Prinses van
Saksen-Coburg
mm 12.02.1896 Prins
Emmanuel van Orléans,
*18.01.1872 - †01.02.1931
Hertog van Vendôme
Louise (*1896 - †1973)
Geneviève (*1901 - †1983)
Charles-Philippe
(*1905 - †1970)
KAREL-THEODORE
*10.10.1903 - †01.06.1983
Prins van België, Graaf van Vlaanderen
Regent van het Koninkrijk (1944-1950)
ASTRID
*05.06.1962
Prinses van België
m m 22.09.1984 Aartshertog Lorenz van Oostenrijk-Este
Prins van België
*16.12.1955
CHARLOTTE
*07.06.1840 - †19.01.1927
Prinses van België, Hertogin van Saksen,
Prinses van Saksen-Coburg,
Aartshertogin van Oostenrijk,
Keizerin van Mexico (1864-1867)
mm 27.07.1857 Aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk,
*06.07.1832 - †19.06.1867
Keizer van Mexico (1864-1867)
JOSEPHINE
*30.11.1870 - †18.01.1871
Prinses van België,
Hertogin van Saksen,
Prinses
van Saksen-Coburg
JOSEPHINE
*18.10.1872 - †06.01.1958
Prinses van België,
Hertogin van Saksen, Prinses
van Saksen- Coburg
mm 28.05.1894 Karl Anton,
*01.09.1868 - †21.02.1919
Prins van Hohenzollern
Stéphanie (*1895 - †1975),
Marie-Antoinette
(*1896 - †1965),
Albert (*1898 - †1977)
MARIE-JOSE
*04.08.1906 - †27.01.2001
Prinses van België
Koningin van Italië (1946)
m m 08.01.1930 Umberto, (*15.09.1904 - †18.03.1983)
Prins van Piëmont
Koning van Italië (09.05.1946-13.06.1946)
Maria-Pia (*1934), Victor-Émmanuel (*1937),
Marie-Gabrielle (*1940), Marie-Béatrice (*1943)
28 29
MARIA LAURA
*26.08.1988
Prinses van België
ALBERT II
*06.06.1934
Prins van België
Prins van Luik (06.06.1934)
Koning der Belgen (09.08.1993)
m m 02.07.1959
Prinses PAOLA RUFFO di CALABRIA
*11.09.1937
Prinses van België - Prinses van Luik
Koningin der Belgen
JOACHIM
*09.12.1991
Prins van België
LUISA MARIA
*11.10.1995
Prinses van België
LAETITIA MARIA
*23.04.2003
Prinses van België
ALBERT I
*08.04.1875 - †17.02.1934
Prins van België, Hertog van Saksen,
Prins van Saksen-Coburg
Koning der Belgen (23.12.1909-17.02.1934)
mm 02.10.1900 ELISABETH,
*25.07.1876 - †23.11.1965
Hertogin in Beieren,
Prinses van België,
Koningin der Belgen
LOUISE
*06.02.2004
Prinses van België
LAURENT
*19.10.1963
Prins van België
m m 12.04.2003 Claire Coombs
Prinses van België
*18.01.1974
NICOLAS
*13.12.2005
Prins van België
AYMERIC
*13.12.2005
Prins van België

s
6.2 De Belgische Koningen en
Koninginnen tot 1993
Koning Leopold I (1831-1865)
en Koningin Louise-Marie
Aangezien ik door u als Belg ben
aangenomen, beschouw ik het tevens als
een wet om altijd Belg te zijn,
in mijn politiek.”
Koning Leopold I tijdens zijn inaugurale rede op 21
juli 1831.
Een moeilijk begin
Begin 1830 kreeg Leopold van Saksen-Coburg
al de Griekse troon aangeboden. Hij was eerst
geïnteresseerd, maar tenslotte weigerde hij. Toen
een Belgische delegatie hem in april 1831 in Londen
de Belgische kroon aanbood, was Leopold andermaal
sceptisch. De Belgische Grondwet liet naar zijn idee
weinig bewegingsruimte aan de Koning. Maar hij
aanvaardde uiteindelijk toch de troon.
Op 17 juli 1831 zette Leopold van Saksen-Coburg voet
aan wal in zijn nieuwe vaderland te De Panne. Voor hij
naar Brussel vertrok, bezocht hij de steden Veurne,
Brugge en Gent. Hij werd er goed onthaald.
Op 21 juli 1831 legde Leopold de eed af als eerste
Koning der Belgen op het Koningsplein, vóór de kerk
van Sint-Jacob op de Coudenberg.
De nieuwe Koning werd meteen al op de proef gesteld.
Twee weken na zijn eedaflegging vielen Nederlandse
troepen het land binnen. Met de hulp van Franse
troepen kon het leger van Willem I worden verdreven.
Maar het prille land moest er wel een flinke tol voor
betalen. Door het Verdrag der XXIV Artikelen, dat de
onafhankelijkheid bezegelde, moest België een deel
van zijn grondgebied afstaan.
Politiek evenwicht in het jonge België
Er dreigde niet alleen gevaar uit Nederland, maar ook
van binnenlandse tegenstanders. De zogenoemde
orangisten wilden een herstel van het Verenigd
Koninkrijk der Nederlanden en hekelden de Belgische
Vorst. Daarnaast waren er de “rattachisten”, die weer
wilden aansluiten bij Frankrijk. Het Unionisme, het
verbond van katholieken en liberalen, dat het succes
van de opstand van 1830 mogelijk had gemaakt, hield
stand ondanks de vele spanningen. De twee groepen
wilden koste wat het kost de nieuwe verworvenheden
verdedigen.
Van 1831 tot 1847 volgden zeven unionistische
regeringen elkaar op. Zij konden in het Parlement
rekenen op de steun van zowel de katholieke als
de liberale strekking. Tijdens deze periode werden
enkele belangrijke vernieuwingen ingevoerd zoals
de oprichting van twee vrije universiteiten : een
vrijzinnige in Brussel en een katholieke in Mechelen.
De universiteit van Mechelen werd in 1835, een jaar
na haar oprichting, naar Leuven overgebracht. Ook de
rijksuniversiteiten van Gent en Luik werden in hun
bestaan bevestigd.
De economische politiek was vooral gericht op de
ontwikkeling van het financiewezen, de industrie en
het verkeer. Er werd samengewerkt met onder meer de
internationale bank Rothschild, waarmee Leopold al
vóór zijn eedaflegging contact had. De Koning steunde
ook de Brits-Belgische industrieel John Cockerill, die
een belangrijke rol ging spelen in de economische
ontwikkeling van het jonge België.
De Koning was een groot voorstander van het
Unionisme, dat zowel in eigen land als naar buiten
toe een hechte politieke basis vormde. Toch
bepaalde Leopold de eerste jaren grotendeels zélf
het beleid van de unionistische regeringen. Kort na
de onafhankelijkheid haalden de conservatieven het
meestevoordeeluitderevolutie.Maarex-orangistenen
vrijmetselaars versterkten de liberale beweging, zodat
die electoraal de wind in de zeilen kreeg. De liberale
partij, opgericht in 1846, kwam tot een betere relatie
met Leopold I en won overtuigend de verkiezingen
30 31

van 1847, ondermeer als gevolg van een verruiming
van het kiesrecht, door een verlaging van de cijns. Dat
betekende het einde van het Unionisme.
De liberale burgerij bleef de toon aangeven tot in 1870.
Ondanks interne verschillen deelden de liberalen
een sterk antiklerikaal gevoel en stuurden zij aan op
secularisatie. Hierdoor verscherpten de tegenstellingen
tussen de liberalen en katholieken.
Van het land naar de stad
In Gent bloeide de textielindustrie. In Henegouwen
en Luik was een moderne steenkool- en metaalnijverheid
tot stand gekomen. De haven van
Antwerpen profiteerde van de positieve economische
situatie. Een groot deel van Vlaanderen bleef
echter lange tijd een agrarisch gebied dat bijzonder
afhankelijk was van het lukken of mislukken van
de oogst. De armoede was zo groot dat vanuit
Vlaanderen grote migratiestromen op gang
kwamen naar de Waalse en de Noord-Franse
industriegebieden. Maar ook in de steden leefden
de fabrieksarbeiders in ellendige omstandigheden.
Dit zou aanleiding geven tot het ontstaan van
militante arbeidersbewegingen in de late 19de
eeuw.
In 1835 werd de eerste spoorlijn op het Europese
vasteland geopend, tussen Brussel en Mechelen.
België en de wereld
Het binnenlands beleid van de liberale regeringen
was ideologisch geladen. Op buitenlands vlak was
dat minder het geval. Nadat België afstand had
moeten doen van het grootste deel van Limburg en
van het Duitstalige deel van Luxemburg, was het
internationaal statuut van het land eindelijk geregeld.
In ruil daarvoor moest de jonge Natie neutraal blijven
bij eventuele conflicten.
In de eerste jaren van zijn koningschap gebruikte
Koning Leopold I zijn internationaal aanzien om ‘s
lands erkenning te verbeteren. Dat was ook nodig,
want België werd door zijn democratische staatsvorm
met argwaan bekeken door het toen nog grotendeels
absolutistische Europa. De persoonlijke diplomatie
van de Vorst leverde vaak succes op. Zijn huwelijk met
Louise-Marie, de dochter van de Franse Koning, was
een diplomatieke voltreffer. Maar de spanningen met
Frankrijk groeiden vanaf 1848 en zeker vanaf 1851 bij
de oprichting van het Tweede Franse Keizerrijk onder
Napoleon III.
.
32 33

Een gelukkig diplomatiek huwelijk
Koning Leopold I was al veertig toen hij aan zijn
Belgische taak begon. Hij was op 16 december 1790
geboren in het kleine Duitse staatje Saksen-Coburg als
zevende en jongste kind van hertog Franz en hertogin
Augusta von Reuss-Ebersdorff. Hij werd opgevoed
als een vrome lutheraan en zou zijn protestantse
geloofsovertuiging zijn hele leven trouw blijven. Als
jonge knaap kreeg hij al een militaire opvoeding.
Leopold was amper vijf toen tsaar Alexander, de
schoonbroer van zijn zuster Julia, hem tot kolonel
van de keizerlijke wacht benoemde. Op zijn twaalfde
was hij al generaal. Hij nam deel aan verscheidene
veldtochten van het Russisch leger.
In Londen leerde Leopold zijn eerste vrouw Charlotte
kennen. Zij was de enige dochter van de Britse Prins-
Regent en latere Koning George IV. Ze werd dus
beschouwd als een toekomstige koningin. Charlotte
was meteen verliefd op de knappe Leopold. Zij verbrak
haar verloving met Prins Willem van Oranje, toen een
ongehoorde zaak.
Leopold en Charlotte trouwden op 2 mei 1816 en gingen
in Claremont House wonen. Het was een gelukkig
huwelijk dat helaas maar anderhalf jaar duurde. Na
een bevalling van drie dagen werd hun eerste zoontje
dood geboren. Charlotte stierf enkele uren later. Het
was de eerste zware klap in het leven van de toen
27-jarige Prins. Hij verloor niet alleen zijn geliefde vrouw
en kind, maar ook zijn kansen om een invloedrijke rol
te vervullen als prins-gemaal van de kroonprinses en
toekomstige koningin.
Na de dood van Charlotte ging Leopold een tijdje reizen.
Hij logeerde bij tal van koningshuizen. Zo kwam hij ook
enkele keren op bezoek bij het gezin van de latere Franse
KoningLouis-Philipped’Orléans,zijnechtgenoteMarie-
Amélie en hun zesjarige dochter Louise-Marie.
Veertien jaar later, als Koning der Belgen, nam Leopold
weer contact op omdat een huwelijk met de dochter van
de Franse Koning een goede diplomatieke zet zou zijn.
Frankrijk koesterde immers nog annexatieplannen voor
België. Louis-Philippe en zijn echtgenote Marie-Amélie
aarzelden om hun 20-jarige dochter weg te schenken
aan de Koning van een pas opgericht land.
Ook Louise-Marie zelf stond eerst weigerachtig om
te huwen met de 22 jaar oudere Leopold. Toen de
protestantse Leopold beloofde om zijn kinderen
katholiek op te voeden, stemde het Franse koningspaar
tenslotte in.
Het huwelijk werd op 9 augustus 1832 in Compiègne
volgens de katholieke en volgens de lutherse ritus
ingezegend. In België schreef Louise-Marie duizenden
brieven, waarin ze in detail haar leven vertelde. De
meeste brieven schreef ze aan haar moeder. Haar
geschriften tonen een intelligente vrouw met een
scherpe, verrassende kijk op het leven. Net als haar
moeder had Louise-Marie een hekel aan protocol.
Gaandeweg wende ze aan haar nieuwe situatie en aan
haar man, die het haar naar de zin maakte. In haar
brieven noemde ze hem na enkele jaren vertederend
“Leopich”.
Eén jaar na het huwelijk schonk Louise-Marie de Koning
een zoon. De oogappel van Leopold kreeg de naam van
zijn grootvader aan moederszijde, Louis. “Babochon”,
zoals hij in familiekring werd genoemd, zou wegens een
leverkwaal niet ouder worden dan één jaar.
De rol van de Koningin
In België heeft een Koningin wel een titel maar
geen constitutionele rol, omdat de opvolging
wordt bepaald door de nakomelingen van Leopold
en tot 1991 enkel mannelijke nakomelingen in
aanmerking kwamen.
De titel Koningin is zoals eerder vermeld een
eretitel die niet in de Grondwet voorkomt.
Maar achter de schermen speelden en spelen de
Belgische Koninginnen wel degelijk een rol. Zo
zette Koningin Louise-Marie zich sterk in voor
het goede doel. Ze steunde geregeld behoeftige
gezinnen.
34 35

In 1835 werd opnieuw een zoon geboren : Leopold,
de latere troonopvolger. Daarna volgden Philippe en
Charlotte.
Ondanks haar drukke gezin bleef Koningin Louise-
Marie zich eenzaam voelen. Ze verloor op jonge
leeftijd een broer en een zus. Bovendien vreesde ze dat
haar vader, die Koning was in het rumoerige Frankrijk,
het slachtoffer zou worden van een aanslag. Toen haar
vader in 1848 werd afgezet, was dat voor haar een
traumatische ervaring.
De vier zwangerschappen en het verdriet om haar
familie hadden Louise-Marie uitgeput. Het zou leiden
tot haar vroege dood. De eerste Belgische Koningin
stierf in 1850 in Oostende op 38-jarige leeftijd. In
haar testament stond dat ze nooit van iemand anders
had gehouden dan van Leopold. Ze hoopte dat hij zou
hertrouwen en met een derde vrouw gelukkig zou
zijn.
Vijftien jaar na zijn echtgenote, op 10 december
1865, overleed Koning Leopold I. Na de plechtige
begrafenisdienst werd Leopold I bijgezet in de oude
kerk van Laken. In 1876 werden de lichamen van de
Koning en de Koningin overgebracht naar de crypte
van de nieuwe kerk.
Familie- en huwelijksbanden met andere
Europese vorstenhuizen
Nog voor hij Koning der Belgen was, werd Leopolds
zus Victoire de echtgenote van de hertog van Kent.
Hun enige dochtertje werd later de legendarische
Queen Victoria. Jarenlang onderhielden Victoria
en haar “Dear Uncle Leopold” een uitgebreide
briefwisseling. Victoria huwde met Prins Albert
van Saksen-Coburg, een neef van Leopold. Prins
Ferdinand, een andere neef van Leopold, huwde
met de Koningin van Portugal. Later trouwde
Leopolds dochter Charlotte met de broer van de
Oostenrijkse Keizer Franz-Jozef.
Koning Leopold II (1865-1909)
en Koningin Marie-Henriette
“Als eerste Koning die in België geboren is,
heb ik van bij mijn geboorte deel gehad aan de
vaderlandse gevoelens van mijn landgenoten”.
Koning Leopold II bij zijn eedaflegging op
17 december 1865.
Tijd van grote veranderingen
De regeerperiode van Leopold II werd gekenmerkt
door grote maatschappelijke veranderingen. Elk land
kent levensbeschouwelijke en sociaaleconomische
breuklijnen. Vanaf circa 1875 ontstond in België een
bijkomend spanningsveld, meer bepaald tussen de
taalgemeenschappen.
In 1878 vatte de liberale regering Orban–Van
Humbeeck het plan op om de basisscholen van
het rijksonderwijs aan de katholieke invloed te
onttrekken. Later wilde de regering hetzelfde doen
met het middelbaar onderwijs. Daartegen kwam hevig
katholiek verzet. Vooral in Vlaanderen kon de liberale
regering niet optornen tegen de katholieke macht.
De eerste Schoolstrijd sleepte aan van 1878 tot aan
de verkiezingsoverwinning van de katholieken in 1884.
De katholieke partij bleef daarna tot 1914 onafgebroken
aan de macht en voerde een “restauratiepolitiek”.
Op sociaal vlak had het land sinds 1875 af te rekenen
met de gevolgen van een internationale economische
crisis. De industriëlen verhoogden de arbeidsduur en
verlaagden de lonen. Toch bleef er grote werkloosheid.
De sociale wantoestanden veroorzaakten beroering bij
de arbeiders. De Belgische Werkliedenpartij - de latere
Belgische Socialistische Partij - werd in 1885 opgericht.
Na de pauselijke encycliek Rerum Novarum (1891)
ontstond ook de christelijke arbeidersbeweging. De
Christene Volkspartij van priester Daens klaagde
de wantoestanden aan. Tijdens de volgende jaren
werd een aantal sociale wetten goedgekeurd, zoals
de wet op de vrouwen- en kinderarbeid, de wet op de
ouderdomspensioenen en de wet op de zondagsrust.
In 1893 werden, na een lange strijd, grondwets-
wijzigingen goedgekeurd waardoor het algemeen
meervoudig stemrecht voor mannen werd ingevoerd.
Elke man, ouder dan 25 jaar, beschikte over één stem.
Naarmate hij meer belastingen betaalde, kreeg hij
echter twee of drie stemmen.
Na deze hervorming van het kiesstelsel kreeg, naast
de katholieken en liberalen, ook een groep socialisten
zitting in de Kamer van Volksvertegenwoordigers.
Het tweepartijensysteem behoorde tot het verleden.
36 37

In de laatste decennia van de 19de eeuw kreeg Leopold II
te maken met de groeiende taalstrijd in België. Bij
de oprichting van België hadden de leiders resoluut
gekozen voor het Frans als bestuurs-, onderwijsen
cultuurtaal, hoewel meer dan de helft van de
bevolking Nederlandstalig was. Onder impuls van de
Vlaamse Beweging, waarvan sommige aanhangers
in het Parlement zetelden, boekten de Vlamingen
vooruitgang. In 1873 werd een wet gepubliceerd
die de mogelijkheid bood Nederlands te spreken in
Vlaamse strafrechtbanken. Leopold II moedigde het
Vlaamse cultuurleven aan. Met financiële steun van de
Koning kon Hendrik Conscience zijn romantisch boek
“De Leeuw van Vlaanderen” schrijven. Conscience
werd ook aangesteld als leraar Nederlands voor de
Prinsen. Leopold II opende in 1887 de Vlaamse
Schouwburg in Brussel en hield er zijn redevoering in
het Nederlands.
Op internationaal vlak bleef de situatie onrustig.
België kon wel ontsnappen aan de Frans-Duitse oorlog
in 1870 maar zowel Frankrijk als Duitsland dreigden
herhaaldelijk met een militaire invasie om hun positie
te versterken.
Koning Leopold II bleef alert. Hij verdedigde de
Belgische neutraliteit en drong aan om het leger
te versterken, zodat België niet te gemakkelijk
onder de voet zou gelopen worden door de altijd
dreigende grootmachten. De Koning wilde de
legerdienst via loting afschaffen en vervangen door
een algemene dienstplicht. Geregeld had hij hierover
meningsverschillen met de regeringen. Ook de
bevolking was er tegen. Pas na dertig jaar, in 1909
haalde de Koning zijn slag thuis. Op zijn sterfbed
ondertekende hij de wet van de dienstplicht voor één
zoon per gezin.
De expansie van België
“Il faut à la Belgique une colonie.”
Anders dan in de meeste landen, was het Belgisch
kolonialisme een privé-initiatief van de Koning.
Leopold I vond al dat België, om economische redenen,
een kolonie nodig had, meer bepaald voor de invoer van
grondstoffen en de afzet van de eigen productie. Bovendien
verhoogde een kolonie de status van een land.
Zijn zoon Leopold II was dezelfde mening toegedaan. Na
enkele lange reizen en veel internationale gesprekken,
stond zijn idee vast. Uit Griekenland bracht hij een stuk
marmer mee, waarin hij de tekst liet graveren : “België
moet een kolonie krijgen”.
Hij ontvouwde zijn plannen tijdens toespraken in de
Senaat, maar kon de senatoren niet overhalen. De Koning
nam dan maar zelf een initiatief.
Vanaf 1870 werd Afrika doorkruist door ontdekkingsreizigers.
Leopold II was niet de enige met interesse voor
dat continent. Om de grootmachten niet voor het hoofd
te stoten, organiseerde hij in 1876 in Laken de Internationale
Aardrijkskundige Conferentie, die hij zelf voorzat.
In 1878 engageerde hij de Brits-Amerikaanse journalist
en ontdekkingsreiziger Henry Morton Stanley. Die was
in opdracht van zijn Amerikaanse krant naar Afrika
getrokken om er de verdwenen ontdekkingsreiziger
Livingstone te zoeken. Na zijn eerste tocht was Stanley
overweldigd. Hij wilde er snel terugkeren. Leopold en Stanley
richtten samen het Comité d’études du Haut-Congo op,
de latere “Association internationale du Congo”.
Met het mandaat van de Belgische Koning sloot
Stanley in Congo verdragen af met inlandse
stamhoofden. Hij kon er ook gronden huren of
kopen. Maar de expedities kostten de Koning
bijna heel zijn familiefortuin. Bovendien was op
dat moment nog niet duidelijk wat er in Congo te
halen viel. De eerste jaren werd er vooral gehandeld
in ivoor. Daarna volgde rubber, waarnaar een
steeds grotere vraag ontstond door het succes van
de auto en de fiets.
Door de goed uitgekiende diplomatie van Leopold II
werd op de Conferentie van Berlijn in 1885 de
onafhankelijke Congostaat erkend, een onafhankelijk
land met Leopold II als Staatshoofd. Een deel van het
gebied, het Kroondomein, was zijn privébezit.
De Koning kon de politici ervan overtuigen dat
de kolonie hen geen geld zou kosten en enkel een
privézaak zou blijven. Datzelfde jaar kreeg Leopold II
toelating van het Belgische parlement om ook
Staatshoofd te worden van Congo. Als Staatshoofd
van de onafhankelijke Congostaat droeg hij de titel
“Souverein”.
In 1890 had in Brussel en onder impuls van Leopold II,
een internationale conferentie over de slavernij plaats.
De conferentie veroordeelde krachtig elke vorm van
slavernij. De Koning startte daarna een campagne
tegen de slavernij in Afrika. Toen ernstige misbruiken
door plaatselijke bestuurders aan het licht kwamen,
veroorzaakte dit zowel in België als daarbuiten kritiek
op het bewind in Congo.
De internationale druk zorgde ervoor dat de Congo-
Vrijstaat in 1908 aan België werd overgedragen, zodat
het land een Belgische kolonie werd. In 1960 werd Congo
onafhankelijk. Het is nu de Democratische Republiek
Congo.
Een jonge staat met uitstraling
Leopold II, die een visionair was, wilde de economische
infrastructuur van het land verbeteren. Zo werd het
kanaal Gent-Terneuzen verbreed en de haven van
Antwerpen uitgebreid. In Zeebrugge werd met de
bouw van de zeehaven begonnen. In de Limburgse
Kempen werd steenkool ontdekt.
38 39

De Koning liet grootse urbanisatieprojecten uitvoeren,
die hij grotendeels financierde met de opbrengst van
de ontginningen in Congo. Van de hoofdstad Brussel
wilde Leopold een metropool met internationale
uitstraling maken, naar het model van Parijs. Er
kwamen grote lanen en gebouwen, zoals de triomfboog
en de paleizen van het Jubelpark. Om de kennis over
Congo te verspreiden bouwde de Koning een museum
in Tervuren nabij Brussel. Het museum is vandaag nog
altijd toonaangevend in de wereld als kenniscentrum
voor de Centraal-Afrikaanse cultuur, fauna en flora.
Leopold II liet ook het koninklijk paleis te Brussel
grondig uitbreiden. Bijzonder revolutionair voor die
tijd waren de koninklijke serres bij het kasteel van
Laken, dat op zijn beurt ook een grondige uitbreiding
onderging.
Het serrecomplex werd in 1873 ontworpen door
Alphonse Balat, in nauw overleg met de Koning. Het
complex telt verscheidene glas- en ijzerconstructies die
onderling verbonden zijn door gaanderijen in glas. Elk
jaar, in de lente, zijn deze serres een drietal weken voor
het publiek toegankelijk. Ze hebben een uitzonderlijke
architecturale waarde, en ook de plantencollectie die
er een onderkomen vindt is zeer waardevol. Een aantal
planten behoort nog tot de originele plantencollectie
die door Leopold II werd bijeengebracht. De huidige
beplanting is in dezelfde geest opgevat.
Leopold hield net als zijn vader veel van Oostende.
Onder zijn bewind groeide de stad uit tot een
mondaine badplaats. Samen met de Koning kwam
ook de “beau monde” naar Oostende. De stad raakte
bekend tot in de verste uithoeken van de wereld. Er
blijven vandaag, helaas, nog maar enkele van zijn
schitterende bouwwerken over.
Levensloop
Leopold II werd geboren op 9 april 1835. Hij was
pas vijftien toen zijn moeder overleed en leed zwaar
onder dit verlies. Op zijn achttiende huwde hij met
Aartshertogin Marie-Henriette, de nicht van de keizer
van Oostenrijk. Het huwelijk werd ingezegend in
Oostenrijk, op 10 augustus 1853. Het was een huwelijk
“met de handschoen”. Twee weken later trouwde het
paar nog eens in Brussel.
Het koningspaar kreeg vier kinderen : drie meisjes
en een jongen, Leopold. Hij was de oogappel van zijn
vader omdat hij de dynastie moest verder zetten. Maar
na een val in een vijver van Laken kreeg het Prinsje
een longontsteking die hem op tienjarige leeftijd fataal
werd. Koning Leopold II was ontroostbaar.
Koningin Marie-Henriette was bij de bevolking
populairder dan haar man. Haar enthousiaste
deelname aan legeroefeningen te paard wekte bij
velen bewondering. Op het einde van haar leven trok
ze zich terug in Spa waar ze de Villa Henriette betrok.
Ze overleed er in 1902. Leopold II stierf in 1909, na
een hersenbloeding. De 74-jarige Koning kreeg een
staatsbegrafenis, ondanks zijn wens om in alle stilte te
worden begraven.
In 1902 was Koning Leopold II bijna het slachtoffer
van een moordaanslag. Toen hij zich te Brussel naar
de hoofdkerk begaf om een herdenkingsmis voor zijn
echtgenote Koningin Marie-Henriette bij te wonen,
vuurde de anarchist Rubino twee kogels af op de
koninklijke stoet. De Koning werd niet geraakt en
bleef ijzig kalm. Er vielen geen slachtoffers. Enkel de
koets van de grootmaarschalk werd getroffen.
40 41

s
Koning Albert I (1909-1934) en Koningin Elisabeth
“Een land dat zich verdedigt, dwingt eerbied
af. Dit land zal niet ten onder gaan.”
Koning Albert I tijdens zijn toespraak in het Parlement
op 4 augustus 1914.
Woelig begin van de 20ste eeuw
Omdat Leopold II geen zoon had, werd hij op 23
december 1909 opgevolgd door zijn neef Albert, zoon
van Prins Philippe, graaf van Vlaanderen. De nieuwe
Koning legde zijn eed niet alleen in het Frans maar ook
inhetNederlandsaf.InzijntroonredepleittedeKoning
voor culturele opbloei en sociale rechtvaardigheid.
De nieuwe Koning Albert I en Koningin Elisabeth
waren al langer populair bij de Belgen. Dit belette niet
dat de derde Koning der Belgen al snel geconfronteerd
werd met een groeiend Vlaams bewustzijn. De
Vlaamse Beweging had, na de goedkeuring van de
wet op de gelijkheid van de talen (1898), haar eisen
toegespitst op het onderwijs. Ze ijverde o.a. voor de
vernederlandsing van de Universiteit van Gent. Vanaf
1910 kwamen er acties om deze hervorming af te
dwingen. Naast de Vlaamse Beweging ontstond ook
in Wallonië een regionale bewustwording. Maar de
binnenlandse problematiek werd al snel verdrongen
door een groot internationaal conflict dat heel Europa
in zijn greep kreeg.
De Eerste Wereldoorlog (1914-1918)
Na de eenmaking van Duitsland in 1871 was het
land uitgegroeid tot een Europese grootmacht. Dat
vergrootte de tegenstellingen tussen Frankrijk en
Duitsland. Na bezoeken aan beide landen in 1913
was Koning Albert zich daar goed van bewust. België
was een neutraal land en dat standpunt wilde de
Koning behouden. Toch was hij waakzaam. Bij zijn
terugkeer ijverde hij voor de algemene dienstplicht
voor mannen. Daartoe werd in hetzelfde jaar 1913 een
wet ondertekend.
Ook in de Balkan groeiden intussen de spanningen.
Oostenrijk-Hongarije en Rusland wilden hun invloed
vergroten, terwijl in de Balkanlanden zelf nationalistische
gevoelens groeiden. Op 28 juni 1914 werd in Sarajevo de
Oostenrijkse troonopvolger Frans-Ferdinand vermoord
door een Servische student. Deze aanslag was de lont in
het kruitvat. De daaropvolgende oorlog tussen Oostenrijk
en Servië groeide uit tot “de Groote Oorlog”, die later de
Eerste Wereldoorlog zou worden genoemd.
Op 31 juli 1914, na het Duits ultimatum aan
Frankrijk en Rusland, werd de algemene mobilisatie
van het Belgisch leger afgekondigd. Niettemin
werd de Belgische neutraliteit nadrukkelijk
herhaald. Op 2 augustus nam Koning Albert I zijn
verantwoordelijkheden op als opperbevelhebber
van het leger. Nauwelijks enkele uren later richtte
Duitsland een ultimatum tot België, dat meteen door
de Ministerraad en de Kroonraad verworpen werd. In
de ochtend van 4 augustus vielen de Duitse troepen
België binnen. Daarna volgden de gebeurtenissen
elkaar in snel tempo op. Na heldhaftige weerstand
van de forten van Luik en vanuit de vesting
Antwerpen, namen de Koning en het leger op 15
oktober stellingen in achter de IJzer. Daar brak op
18 oktober een bloedige strijd uit die de geschiedenis
is ingegaan als de Slag aan de IJzer. Met de hulp van
een sluiswachter zette het Belgisch leger de vlakte
langs de stroom onder water en bracht zo de Duitse
opmars tot stilstand.
Vier jaar lang hield het Belgisch leger stand. De
frontlijn liep van Lombardsijde tot aan de Franse
grens bij Armentières. In de zomer van 1918 keerden
de kansen. In de herfst van dat jaar vond een groot
geallieerd offensief plaats, waarbij de Koning actief
het bevel voerde over de legergroep “Vlaanderen”. Op
11 november 1918 werden de wapens neergelegd.
Op politiek vlak was de toestand enig in de Belgische
geschiedenis. De regering had zich in het niet-bezette
gebied van Frankrijk teruggetrokken te Saint-Adresse
nabij Le Havre. De Koning daarentegen verbleef vier
jaar lang met zijn familie in De Panne, vlakbij zijn
troepen achter de IJzerlinie. Hierdoor kreeg de Koning
tijdens de oorlog al snel de bijnamen “Koning-Ridder”
en “Koning-Soldaat”.
Tijdens de oorlogsperiode oefenden de regering en de
Koning de macht uit door middel van besluitwetten.
Om binnenlandse problemen na de oorlog te vermijden,
werden in volle oorlog al liberale en socialistische
vertegenwoordigers bij de regering gevoegd.
42 43

De Vlaamse Beweging tijdens de oorlog
AanhetIJzerfrontontstondeenbewegingvanVlaamse
intellectuelen, de zogeheten Frontbeweging die zich
verzette tegen het Franstalige karakter van het Belgisch
leger. Er was een gebrekkige communicatie tussen de
hoofdzakelijk Franstalige legerleiding en de Vlaamse
soldaten. Tegelijkertijd zocht een radicale vleugel van
de Vlaamse Beweging in het bezette deel van België
toenadering tot de bezettende overheid, om langs die
weg hervormingen te bereiken. Deze zogenoemde
“Activisten” probeerden een aantal Vlaamse eisen af
te dwingen. Frontbeweging en Activisme leidden na
de oorlog tot de oprichting van de Vlaams-nationale
Frontpartij.
Kort na de wapenstilstand in 1918 ontving de
Koning in het kasteel van Loppem een groep
vertegenwoordigers van de verschillende gezindheden
van het land. Daar werd “de regering van Loppem”
gevormd, een compromisregering met katholieken,
liberalen en socialisten.
De wederopbouw
Toen Koning Albert I na de oorlog met zijn familie
naar Brussel terugkeerde, werd hij door tienduizenden
landgenoten toegejuicht als een held. De Koning
besefte dat de Belgische bevolking bijzonder zwaar had
geleden onder de oorlog. Op 22 november 1918 deed
hij enkele “koninklijke beloften” tijdens zijn troonrede
in het Parlement, namelijk :
• de invoering van het algemeen enkelvoudig
stemrecht voor mannen
• de gelijkstelling van beide landstalen
• syndicale vrijheden
• de uitbreiding van de sociale wetgeving
• Nederlandstalig universitair onderwijs in Vlaanderen
In de daaropvolgende jaren werden die beloften
ingelost. Zo werd in 1921 de arbeidsduur beperkt tot
acht uur per dag. De Gentse universiteit werd in 1930
gedeeltelijk vernederlandst.
Na de “Groote Oorlog” leek niets nog hetzelfde.
Economisch waren het moeilijke jaren en ook op politiek
vlak veranderde er veel. Twee nieuwe politieke partijen
ontstonden : de Frontpartij en de Communistische
Partij. De invoering van het enkelvoudig stemrecht
voor mannen vergrootte het aantal kiezers aanzienlijk.
De Belgische Werkliedenpartij werd de op één na
grootste partij van België. Omwille van zijn houding
tijdens de oorlog genoot de Koning zowel in België als
internationaal bijzonder groot aanzien.
Een van de belangrijkste bekommernissen van de
Koning na de oorlog was de wederopbouw van het land.
Om woongelegenheid te verzekeren werd de Nationale
Maatschappij voor goedkope woningen opgericht. De
economie werd gestimuleerd door de oprichting van de
Nationale Maatschappij voor krediet aan de nijverheid
en ook het fel gehavende verkeersnet werd hersteld.
Onder impuls van Koning Albert I kreeg ook de
wetenschap een duw in de rug.
In 1927 hield de Koning een opmerkelijke toespraak in
de bedrijven van Cockerill in Seraing.
“Er heerst in België een echte crisis van de
wetenschappelijke instellingen en laboratoria.
Door de initiatieven van onze industriëlen en
financiers, de kunde van onze ingenieurs, de
bekwaamheid van onze arbeiders, zullen alle
hinderpalen uit de weg worden geruimd.”
Een jaar later werd met de steun van ondermeer de
kapitaalkrachtige familie Solvay en de belangrijkste
banken van België het Nationaal Fonds voor
wetenschappelijk onderzoek opgericht onder het
voorzitterschap van Emile Francqui.
Tot op vandaag wordt de prestigieuze Francquiprijs
van 150.000 € nog jaarlijks uitgereikt aan een
verdienstelijke jonge Belgische wetenschapper.
44 45

Een sterke Koningin naast een sterke Koning
Het lot heeft een grote rol gespeeld in het leven van
Koning Albert I. Hij werd geboren op 8 april 1875 als
vijfde kind van Prins Philippe, graaf van Vlaanderen,
en van Prinses Maria von Hohenzollern. Niemand kon
toen vermoeden dat Albert ooit Koning zou worden.
Leopold II had, na de dood van zijn enige zoon Leopold,
geen rechtstreekse troonopvolger. De eerste opvolgers
waren Leopolds broer Philippe en daarna diens oudste
zoon Boudewijn maar beiden overleden vóór Leopold II
stierf. Zo werd tenslotte Albert, de jongste zoon van
Prins Philippe opgeleid als troonopvolger. In 1890
stelde Leopold II zelf al zijn neef voor bij diens intrede
aan de Koninklijke Militaire School.
In oktober 1900 trad Albert in het huwelijk met
Prinses Elisabeth, hertogin in Beieren. Het was het
eerste huwelijk van een Belgische Koning dat niet
uit diplomatieke overwegingen maar uit liefde werd
gesloten. Hoewel ze heel verschillend van karakter
waren, hadden Albert en Elisabeth dezelfde interesses
en vulden ze elkaar goed aan. Ze kregen drie kinderen :
troonopvolger Prins Leopold (1901-1983), Prins Karel
(1903-1983) en Prinses Marie-José (1906-2001).
In 1906 stichtte Albert I, toen nog Prins, het
Instituut Ibis dat tegelijk een school en een tehuis
was voor de kinderen van vissersfamilies. De
vissers waren destijds de meest verarmde sociale
klasse. De school beschikte ook over een vaartuig
met dezelfde naam. Het Koninklijk Werk Ibis
bestaat nog altijd en heeft sinds zijn stichting
bijna tweeduizend kinderen opgevangen en hen
een opleiding gegeven.
Koning Albert was een fervent reiziger. Hij was de
eerste Belgische Koning die Belgisch-Congo bezocht. In
1898 reisde hij een maand door de Verenigde Staten. In
1920 trok het koningspaar naar Brazilië. In eigen land
reisde Albert graag incognito. Daarbij stapte hij soms
een plaatselijke herberg binnen om er te praten met zijn
vaak niets vermoedende landgenoten.
De Koning was ook een bergklimmer. Deze passie zou
hem uiteindelijk fataal worden. Op 17 februari 1934
ging de Koning na zijn dagtaak nog een korte klim
maken in de Ardennen. Daar maakte hij een
dodelijke val van de rotsen te Marche-les-Dames. De
begrafenisplechtigheid van de Vorst werd de eerste grote
rechtstreekse radio-uitzending van de pas opgerichte
openbare omroep INR/NIR. Duizenden mensen
hoorden op de radio het hoefgetrappel van de paarden
van de lijkkoets. Koning Albert was op het Europese
vasteland één van de eerste promotoren van het toen
wonderlijke medium. De allereerste radio-uitzending
in België had niet toevallig plaats gehad vanuit het
koninklijk domein in Laken.
Alberts weduwe, Koningin Elisabeth, zou de Koning
nog 31 jaar overleven. Na de dood van haar man
volgde, goed één jaar later, het fatale ongeval van haar
schoondochter, Koningin Astrid. Elisabeth hield er een
depressie aan over. Maar niet zolang daarna werd ze
opnieuw de sterke persoonlijkheid van weleer. Ze werd
een grote steun voor haar zoon Leopold en voor zijn drie
kinderen, die zo jong hun moeder hadden verloren.
Koningin Elisabeth zou de geschiedenis ingaan als de
kunstzinnige en eigenzinnige Koningin die contact had
met alle lagen van de bevolking. Ondanks haar Duitse
afkomst, koos ze tijdens de Eerste Wereldoorlog resoluut
de kant van haar nieuwe Belgische landgenoten. Achter
de IJzer ondersteunde ze initiatieven ten voordele van
de gewonde soldaten. Zo werd “L’Océan” opgericht,
een hypermodern hospitaal voor die tijd. Ze bracht
ontelbare bezoeken aan de soldaten. Ook na de oorlog
zette de Koningin zich in voor de oorlogsinvaliden.
Nooit voorheen was een Koningspaar in België zo
populair geweest.
Elisabeth was een intellectuele en bijzonder gedreven
Koningin. In het kader van haar interesse voor
egyptologie en de contacten met egyptoloog Jean
Capart maakte ze een reis naar Egypte, waar ze aanwezig
was bij de opening van het graf van Tut-Ankh-Amon.
In 1925 trok ze naar Indië, waarna ze zich verdiepte in
yoga. De legendarische wetenschappers Albert Einstein
en Albert Schweitzer evenals de Catalaanse cellist Pablo
Casals behoorden tot haar intieme vriendenkring. Later
zou ze de reputatie van “Rode Koningin” krijgen omdat
ze zich niet de les liet spellen door de politieke wereld.
Tijdens de Koude Oorlog reisde ze naar landen als de
Sovjet-Unie en China. Conventies en protocol waren
niet aan haar besteed. Koningin Elisabeth schilderde
en beeldhouwde voortreffelijk en was een begenadigde
violiste. Ze schrok er niet voor terug om met de
allergrootste muzikanten van haar tijd te spelen.
46 47

Koningin Elisabethwedstrijd
Muziek was het sleutelwoord in het leven van
Koningin Elisabeth. De Vorstin lag aan de basis
van de muziekwedstrijd die als eerbetoon naar
de beroemde Belgische violist Eugène Ysaÿe werd
genoemd.
De wedstrijd die sinds 1951 haar naam draagt, is
nog altijd de belangrijkste muziekwedstrijd voor
jonge musici met een klassieke opleiding.
Zangvogels in Laken
Ook in de zang van vogels hoorde Koningin Elisabeth
muziek. In 1952 liet ze het gezang van de vogels
van Laken op plaat zetten. Het begeleidende
boek leidde ze als volgt in :
“Tussen al wat mooi en beminnenswaardig is op onze
wereld, is er wellicht niets dat ons meer ontroert dan
de zang van vogels.”
In 2006 werden de platen digitaal heruitgegeven.
Koning Leopold III (1934-1951) en Koningin Astrid
“Het behoud van de nationale
onafhankelijkheid en van de onschendbaarheid
van het grondgebied is onafscheidbaar
van het behoud onzer nationale eenheid.
Een onverdeelbaar en zelfstandig België
is de historische factor die het
Europees evenwicht bepaalt”.
Koning Leopold III tijdens zijn eedaflegging op
23 februari 1934.
Crisis op elk vlak
Op 23 februari 1934 legde Koning Leopold III de eed af
als vierde Koning der Belgen. Zijn koningschap zou van
korte duur en vol beproevingen zijn. Hij was nog geen
twee jaar Koning toen hij de zwaarste klap te verwerken
kreeg. In 1935 verongelukte Koningin Astrid in een
auto-ongeval. De Koning bleef alleen achter met drie
kleine kinderen. Het land verkeerde op dat moment in
een diepe economische en politieke crisis.
Op 25 maart 1935 werd een regering van nationale
eenheid (katholiek-socialistisch-liberaal) gevormd
onder leiding van Paul Van Zeeland. Wereldwijd
sloeg een economische crisis diepe wonden. De
regering moest een drastisch financieel-economisch
programma doorvoeren. Ook op politiek vlak maakte
het parlementair regime van 1936 tot 1940 een zware
crisis door. Vier opeenvolgende regeringen kondigden
grote hervormingen aan, maar konden het tij niet
keren. De grote invloed van de financiële wereld op het
politieke leven, speelde op zijn beurt een rol.
Rechts rukt op
Door de economische crisis won het rechtse
ideeëngoed overal ter wereld aanhangers. In Italië
en Duitsland kwamen respectievelijk Mussolini en
Hitler aan de macht. Ook in België staken ultrarechtse
partijen de kop op. Twee politieke groeperingen, die
bij de verkiezingen van 1936 hun vertegenwoordiging
48 49
s

in het Parlement hadden versterkt, wisten uit de
economische malaise munt te slaan. Rex, een beweging
van Waalse oorsprong, wilde de staat hervormen op
corporatieve basis. Het programma van het Vlaams
Nationalistisch Verbond (VNV) bleef de nadruk
leggen op de Vlaams-Waalse tegenstellingen. Beide
bewegingen verheerlijkten een totalitaire staat. Later
zouden ze tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreren
met het nazi-regime.
Wereld in oorlog
Net als zijn vader werd ook Koning Leopold III tegen
zijn zin in een wereldoorlog betrokken. Al in 1936
was de situatie duidelijk : de Verdragen van Locarno
bleken een mislukking en de Volkenbond kon de Duitse
herbewapening niet beletten. De Koning hield een
toespraak waarin hij een “onafhankelijke Belgische
buitenlandse politiek” verdedigde. Door de banden met
Frankrijk en Groot-Brittannië losser te maken, hoopten
de Koning en de regering dat het land aan de dreiging van
Duitsland kon worden ontrokken. In 1938 en 1939 nam
Koning Leopold samen met de Nederlandse Koningin
enkele initiatieven om de vrede in Europa te bewaren,
maar zonder succes.
Op 1 september 1939 viel Duitsland Polen binnen, het
begin van een reeks invallen die later bekend werden als
de “Blitzkrieg”. Hiermee brak de Tweede Wereldoorlog
uit. Niets kon de Duitse pletwals stoppen.
Op 10 mei 1940 viel Nazi-Duitsland België binnen.
Leopold evacueerde zijn kinderen naar Frankrijk en
Spanje. Zelf nam de Koning het opperbevel van het
leger op zich. Het leger vocht een ongelijke strijd. Er
vielen heel veel slachtoffers, ook onder de burgers. De
bevolking sloeg massaal op de vlucht. Op 27 mei deelde
generaal Michiels aan de Koning mee dat “het leger de
uiterste grens van zijn mogelijkheden had bereikt”. Op
een grondgebied van nauwelijks 2.000 km2 zaten op dat
ogenblik meer dan twee miljoen burgers en soldaten
uitzichtloos omsingeld.
Koning Leopold III besefte dat een verdere strijd nog
meer slachtoffers zou maken. Hij zag geen andere keuze
dan de onvoorwaardelijke overgave.
De regering Pierlot, die zich in Frankrijk had
teruggetrokken, was het daar niet mee eens. Ze wilde
dat de Koning, na de Duitse overrompeling, het land
zou verlaten om vanuit het buitenland de strijd voort te
zetten, zoals de Nederlandse Koningin Wilhelmina had
gedaan. Maar Koning Leopold wilde bij zijn soldaten
blijven. Dit meningsverschil tussen de Koning en de
regering lag mee aan de basis van de “Koningskwestie”,
die in 1951 tot de troonsafstand van de Koning leidde.
Koning van een bezet land
Na de capitulatie beschouwde Koning Leopold zich
als krijgsgevangene. Hij trok zich, met zijn gezin,
terug in het kasteel van Laken. Daar zou hij vier jaar
geïsoleerd blijven onder Duitse bewaking. Van 1940
tot juli 1944 stond België immers onder Duits militair
bestuur. Op verschillende plaatsen in het land werd een
verzetsbeweging georganiseerd, die zich vooral bezig
hield met sabotage van de Duitse bezetting. Anderzijds
werd er door een kleine minderheid van vooral
vooroorlogse partijen zoals VNV en Rex gecollaboreerd
met de bezetter.
De regering, die eerst naar Frankrijk was gevlucht, begaf
zich nadien naar Groot-Brittannië. Een aantal ministers
vormde daar een regering in ballingschap.
Omdat de Koning zich in de onmogelijkheid tot regeren
bevond, nam de regering, geheel volgens de grondwettelijke
bepalingen dienaangaande, de volle uitvoerende en
wetgevende macht op zich.
In België steunde de Koning de stichting van verscheidene
sociale werken. In november 1940 had Leopold een
onderhoud met Hitler in diens verblijf in Berchtesgaden.
Hij probeerde tevergeefs om van Hitler enkele toegevingen
te verkrijgen, zoals een verklaring van de onafhankelijkheid
van België, de vrijlating van krijgsgevangenen en een betere
voedselbevoorrading. Slechts weinigen waren toen op de
hoogte van deze ontmoeting, maar het zou de Koning
later zwaar aangerekend worden.
Een privéaangelegenheid zorgde voor bijkomende kritiek
van een deel van de publieke opinie : in 1941 hertrouwde
de Koning in alle discretie met Lilian Baels, dochter van
de West-Vlaamse provinciegouverneur. Het was een
morganatisch huwelijk, waardoor Lilian niet de titel van
Koningin zou krijgen maar de titel “Prinses van Retie”.
Kinderen die uit het huwelijk voortkwamen, konden nooit
aanspraak maken op de troon.
De Koningskwestie
De dag na de landing van de Geallieerden in Normandië,
die plaatsvond op 6 juni 1944, moest de Koning het
kasteel van Laken verlaten en werd hij, met zijn gezin,
gedeporteerd door het Duitse leger. De Koninklijke
Familie kwam eerst in Hirschstein in Duitsland terecht,
waar ze dag en nacht door de SS werd bewaakt. Vervolgens
werd de familie naar Strobl in Oostenrijk gebracht.
Daar werd ze door het Amerikaanse leger bevrijd op
7 mei 1945. België was al bevrijd in september 1944. De
Koning kon na zijn bevrijding echter niet terugkeren
50 51

naar België, wegens het verzet van de regering en een
deel van de bevolking. Tegen zijn zin vestigde hij zich
in Chateau le Reposoir in het Zwitserse Pregny. Vooral
in Wallonië en in Vlaamse socialistische middens
werd sterke kritiek geuit. De socialisten vroegen de
Koning om af te treden. De Vorst wilde dat het volk
besliste. Op 12 maart 1950 werd een volksraadpleging
gehouden waarbij het volk zich mocht uitspreken over
de terugkeer van de Koning : 57,68 % sprak zich uit
voor de terugkeer van de Koning. In Vlaanderen was
dit 72 %, in Brussel 48 % en in Wallonië 42 %.
Op 20 juli 1950 stelden de Verenigde Kamers vast
dat aan de onmogelijkheid tot regeren een einde was
gekomen. Op 22 juli 1950 keerde de Koning met
zijn gezin terug naar België. Maar er braken hevige
onlusten uit. In het Luikse Grâce-Berleur vielen bij
een manifestatie vier doden. Het land stond op de
rand van een burgeroorlog. Daarop zette de Koning op
11 augustus 1950 een stap opzij ten voordele van
zijn zoon Boudewijn, die Koninklijke Prins werd. Op
16 juli 1951 deed Leopold III troonsafstand.
Gezinsgeluk en verdriet in oorlogstijd
Het was voor Koning Leopold III beslist niet
gemakkelijk om in de voetsporen te treden van zijn
vader, de Koning-Ridder. De oudste zoon van Koning
Albert I en Koningin Elisabeth werd geboren op 3
november 1901. Toen zijn vader Albert in 1909
Koning Leopold II opvolgde, kreeg Leopold de titel van
Hertog van Brabant. Bij het uitbreken van de oorlog,
in 1914, trokken de dertienjarige kroonprins, zijn
broer Karel en zus Marie-José met hun moeder naar
Groot-Brittannië. De Koningin kwam al snel terug
naar België om er de Koning in die moeilijke periode
bij te staan. De Prinsen bleven in Groot-Brittannië om
er te studeren. Leopold volgde cursussen aan het Eton
College. Na de oorlog studeerde hij verder in Brussel.
Hij studeerde aan de Koninklijke Militaire School
en kreeg individuele lessen van prominenten als de
historici Henri en Jacques Pirenne, kardinaal Mercier
en de Vlaamse schrijver Herman Teirlinck.
Zijn bruid werd de Zweedse Prinses Astrid, de derde
dochter van Prins Carl en Prinses Ingeborg van
Zweden. In 1925 trok Koningin Elisabeth incognito
met zoon Leopold naar Zweden. Ze bezochten er de
ouders van Astrid. Leopold reisde daarna nog enkele
keren naar Zweden onder de naam “Mijnheer Filip”. Hij
was smoorverliefd op de charmante prinses met een
spontaan karakter. Zij aarzelde even vooraleer ze haar
jawoord gaf, omdat de toekomstige taak van Koningin
haar afschrok. Er kwam toch een liefdeshuwelijk van.
Toen Koning Albert I de verloving van zijn oudste zoon
Leopold met de Zweedse Prinses aankondigde, voegde
Koningin Elisabeth er trots aan toe dat ze zouden
trouwen “omdat ze elkaar graag zien”.
De jonge Prinses Astrid stal bij haar aankomst de harten
van de Belgen door haar toekomstige echtgenoot in de
armen te vliegen. Een dergelijke uiting van menselijke
gevoelens was in koninklijke kringen nog nooit
gezien. Na een burgerlijke huwelijksplechtigheid op
4 november in Stockholm, trouwde het paar te Brussel
voor de kerk op 10 november 1926. Een jaar later werd
hun eerste dochter, Joséphine-Charlotte, geboren.
Later, na haar huwelijk met Groothertog Jean, werd
ze Groothertogin van Luxemburg.
De vreugde was groot toen na Joséphine-Charlotte
in 1930 een troonopvolger geboren werd, de latere
Koning Boudewijn. In het geboortejaar van Boudewijn
bekeerde Astrid zich tot het katholieke geloof. Prinses
Astrid was vijf maanden zwanger van haar derde kind
toen haar man onverwacht zijn vader moest opvolgen
en zij Koningin werd. Op 6 juni 1934 kwam de huidige
Koning Albert II ter wereld.
In de eerste jaren van hun huwelijk maakten Prins
Leopold en Prinses Astrid lange reizen naar onder
meer Nederlands-Indië, Zuidoost-Azië en Congo.
De scherpe wantoestanden in de Belgische kolonie
beroerden de Prins. Na zijn terugkeer hield hij
daarover een opmerkelijke toespraak in de Senaat.
De Prins wees er op dat de morele en materiële
toestand van de inlandse bevolking nog onvoldoende
verbeterden.
Ook Koningin Astrid vatte haar taak heel ernstig op en
zette zich in voor sociale werken in de toen heersende
crisisperiode. In 1935 lanceerde ze de “Oproep van de
Koningin” waarbij ze de gewezen residentie Bellevue
openzette om er kleren en voedselpakketten in te
zamelen.
In augustus 1935 kwam Koningin Astrid dramatisch
om het leven tijdens een verkeersongeval in het
Zwitserse Küssnacht. Haar dood veroorzaakte een
grote schokgolf bij de bevolking. Twee miljoen
landgenoten kwamen haar een laatste groet brengen.
Ze was bijzonder geliefd. Haar devies was altijd :
“De Koning spreekt tot het volk, de Koningin luistert
naar het volk.”
Astrid liet drie jonge kinderen na. Joséphine-
Charlotte was pas negen, Boudewijn nog geen vijf
en Albert veertien maanden toen ze hun moeder
verloren.
52 53

In 1941 hertrouwde de Koning met Lilian Baels.
Het paar kreeg drie kinderen : Prins Alexander
(1942-2009) en na de oorlog Prinses Marie-Christine
(1951) en Prinses Marie-Esmeralda (1956).
Na zijn troonsafstand leidde Koning Leopold een
teruggetrokken leven. In 1960, na het huwelijk van
Koning Boudewijn met Doña Fabiola, verhuisde hij
met zijn gezin van het kasteel van Laken naar het
domein van Argenteuil in Waterloo. Hij maakte nog
vele reizen en werd vooral bekend als amateurcineast
en fotograaf. Koning Leopold III stierf op 25 september
1983. Prinses Lilian overleed op 7 juni 2002.
Prins Karel, Regent van België (1944-1950)
“Als lid van het Vorstenhuis ben ik, met dit
Huis, ten dienste van de Natie. Het is in deze
geest dat ik de oproep die aan mij gericht
werd, beantwoord heb en dat ik de voorlopige
bewaring ontvang van het grondwettelijk
gezag dat het Land mij, door U, overhandigt”.
Prins Karel bij de aanvaarding van het regentschap op
21 september 1944.
Ten dienste van de Natie
Toen de regering aan het einde van de Tweede
Wereldoorlog op 8 september 1944 uit Groot-
Brittannië terugkeerde, was de Koning niet in het
land. Hij was met zijn gezin in juni gedeporteerd door
de terugtrekkende Duitse troepen. Om de continuïteit
van de Belgische Monarchie te verzekeren, besloot
het Parlement Prins Karel, de enige broer van de
Koning, tot Regent te benoemen. Op 21 september
1944 legde hij in het Parlement de grondwettelijke
eed af. In zijn toespraak liet Karel weten dat hij zijn
opdracht als zeer voorlopig beschouwde en slechts
regeerde in afwachting van de terugkeer van zijn
broer, op wie de grondwettelijke macht rustte.
Toch zou zijn regentschap zes jaar duren, tot
20 juli 1950. Zijn taak bestond erin de koninklijke
prerogatieven uit te oefenen, zolang de Koning in de
onmogelijkheid verkeerde om te regeren.
Karel, Graaf van Vlaanderen, werd zo de tweede Regent
in de Belgische geschiedenis. Hoewel Karel en Leopold
niet altijd in de beste verstandhouding leefden, heeft
Karel zijn grondwettelijke taak zeer loyaal uitgevoerd.
De wederopbouw
De naoorlogse periode in België werd grotendeels
bepaald door de Koningskwestie. Tijdens de zes jaar
van het regentschap kende België niet minder dan
negen regeringen. Toch kwam de economie weer op
gang. Er werd een ingrijpende monetaire operatie
doorgevoerd door minister Gutt in oktober 1944. De
steenkoolwinning bloeide enorm op. Op internationaal
vlak kreeg België steun van de Verenigde Staten in het
kader van het Marshall Plan. Belgen die materiële
schade hadden geleden, kregen premies voor de bouw
van goedkope woningen. Ook het huidige systeem van
sociale zekerheid kwam toen tot stand. Een bijzonder
belangrijke vernieuwing was de invoering van het
stemrecht voor vrouwen in 1948. De communautaire
problemen verdwenen in die periode naar de
achtergrond, hoewel ze nooit ver weg waren.
België in de wereld
Op internationaal vlak waren er enkele mijlpalen.
In 1944 werd de Benelux gesticht, de Belgisch-
Nederlands-Luxemburgse Unie. Dat was de eerste kiem
van de huidige Europese Unie. Er werd ook afgestapt
van de traditionele Belgische neutraliteit. In 1945 trad
België toe tot de Verenigde Naties (VN) en in 1948 tot
de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO).
In 1947 ondernam de Prins-Regent een reis naar
Congo. In zijn toespraak benadrukte hij de band tussen
België en Congo. Hij bedankte de kolonie ook voor de
oorlogsinspanningen aan de zijde van Frankrijk en
Groot-Brittannië en voor de trouw aan de zaak van de
Geallieerden.
In 1948 bracht de Prins-Regent een bezoek aan de
Verenigde Staten. Hij dankte de Verenigde Staten,
namens België, voor de hulp en het medeleven
gedurende de twee wereldoorlogen en bracht er hulde
aan de Verenigde Staten omwille van hun aandacht
voor de situatie van alle vrije volkeren.
54 55

De Prins van Raversijde
Prins Karel werd op 10 oktober 1903 geboren als
tweede zoon van Koning Albert I en Koningin
Elisabeth. Hij kreeg de titel van “Graaf van Vlaanderen”.
Van kinds af aan stond Prins Karel in de schaduw
van zijn oudere broer Leopold. Tijdens de Tweede
Wereldoorlog bekommerde de Prins zich om het lot
van de krijgsgevangenen en hun families. Hij steunde
financieel de hulporganisatie voor krijgsgevangenen en
had contacten met personen uit verzetsorganisaties.
Toen Koning Leopold en zijn gezin in juni 1944
werden gedeporteerd, kon Prins Karel onderduiken.
Na de terugkeer van Leopold in 1950 verdween hij
van het publieke toneel. Zijn relatie met zijn broer
zou snel slechter worden. Hij trok zich toen terug op
het domein Raversijde, bij Oostende. Daar hield hij
zich vooral bezig met schilderen, een talent dat hij
had geërfd van zijn moeder, Koningin Elisabeth. Prins
Karel is nooit gehuwd. Hij stierf op 1 juni 1983, enkele
maanden voor zijn broer Leopold.
Het “Memoriaal Prins Karel” in het domein
Raversijde te Oostende wil de herinnering aan
Prins Karel levendig houden. Het Memoriaal is
gevestigd op de plaats waar hij vanaf 1950 verbleef.
Men kan er een aantal gebouwen bezoeken die
door Prins Karel gebruikt werden. De biografische
tentoonstelling besteedt aandacht aan zijn jeugd,
zijn diensttijd in de Britse marine (tijdens en
na de Eerste Wereldoorlog) en het regentschap.
Ook zijn een aantal schilderwerken van de Prins
tentoongesteld (gesigneerd met de naam “Karel
van Vlaanderen”).
Het “Paviljoen van de Prins”, een eenvoudige
visserswoning uit de negentiende eeuw die door
de Prins als woning werd gebruikt, is met de
medewerking van de Civiele Lijst van de Koning
heringericht. Het originele meubilair van de
woonkamer kreeg zijn plaats terug, samen met
de vele kunstvoorwerpen en snuisterijen die aan
het interieur een eigen karakter verlenen. In de
keuken, waar de Prins bij voorkeur schilderde, is
het koninklijk vaatwerk terug opgesteld. De bonte
kleuren van het interieur werden na de restauratie
nauwgezet opnieuw aangebracht.
Koning Boudewijn (1950-1993)
en Koningin Fabiola
“De eendracht van alle krachten van het
Land en het wederkerig begrijpen van onze
beide nationale culturen zullen de bestendige
ontwikkeling van het materieel en moreel
erfgoed van België mogelijk maken.”
Koning Boudewijn bij zijn eedaflegging op 17 juli 1951.
Jeugd, eedaflegging en de eerste jaren van het
koningschap
Boudewijn, de oudste zoon van toen Kroonprins Leopold
en Prinses Astrid werd op 7 september 1930 geboren.
Hij had een drie jaar oudere zus Joséphine-Charlotte.
Zijn broer Albert werd vier jaar later geboren. In 1935
verongelukte Boudewijns moeder, Koningin Astrid.
Zijn gouvernante getuigde later hoe getraumatiseerd de
kleine Prins was door de plotse dood van zijn moeder.
Boudewijn was pas tien toen de Tweede Wereldoorlog
uitbrak. Hierdoor werd de opleiding van zijn zus, zijn
broer en hemzelf grondig verstoord. Hoewel ze geen
ontbering leden, beleefden ze toch veel moeilijke
momenten tijdens hun deportatie naar Duitsland en
nadien naar Oostenrijk in 1944. Ook de houding die
veel Belgen, tijdens de Koningskwestie, tegen zijn vader
aannamen was voor Boudewijn een traumatiserende
ervaring. Het feit dat hij, na de troonsafstand van
zijn vader, reeds op 20-jarige leeftijd Koning moest
worden was, om meerdere redenen, niet gemakkelijk
voor hem.
Op 17 juli 1951 werd de 20-jarige Boudewijn officieel
de vijfde Koning der Belgen. Koning Leopold III
had al op 11 augustus 1950 een stap opzij gezet en
in die tussenperiode droeg Boudewijn de titel van
“Koninklijke Prins”. Tijdens zijn eedaflegging werd
“Leve de republiek!” geroepen.
56 57

Tijdens de eerste jaren van Boudewijns koningschap
was Leopold III zijn grootste raadgever. Naarmate
zijn koningschap vorderde en zeker na zijn huwelijk,
groeide het zelfvertrouwen van de jonge Koning.
Tijdens het bewind van Boudewijn bleef Europa van
oorlogen gespaard. Het was echter, zowel nationaal
als internationaal, een woelige en moeilijke tijd
waarin grote veranderingen plaatsvonden.
Het Schoolpact
Tussen 1950 en 1954 werd het land geregeerd door
homogene christendemocratische regeringen.
In 1952 kwam er een wet die voorzag in ruime
financiering van het vrij onderwijs, dat voornamelijk
katholiek was. De oppositiepartijen, die het
rijksonderwijs verdedigden, protesteerden met klem.
Na de verkiezingen van 1954 werd een regering
gevormd van socialisten en liberalen. Deze regering
Van Acker wijzigde de vorige wet op het onderwijs
grondig en financierde de bouw van rijksscholen.
In katholieke kringen brak protest uit. De tweede
Schoolstrijd woedde tot in 1958, het jaar waarin
een akkoord werd bereikt met het zogenoemde
Schoolpact.
Einde van het koloniale tijdperk
Op 30 juni 1960 werd Congo onafhankelijk. De
verhouding tussen België en de voormalige kolonie
verliep daarna met hoogten en laagten. Koning
Boudewijn zei tijdens de onafhankelijkheidsceremonie:
“Mijn Land en ik erkennen met vreugde en
ontroering dat Congo vandaag
in volle overeenstemming en vriendschap
met België de onafhankelijkheid en de
internationale soevereiniteit verwerft.
God bescherme Congo!.”
Daarna nam de Congolese Eerste Minister Patrice
Lumumba het woord. Hij bekritiseerde het koloniale
beleid van België.
Korte tijd later braken in Congo zware onlusten uit,
waarbij een aantal landgenoten werden gedood of
mishandeld. Veel Belgen moesten het land verlaten.
Met president Joseph-Désiré Mobutu verliep de relatie
verscheidene jaren vrij goed. Maar na verloop van tijd
vertroebelden de betrekkingen en zag de Belgische
overheid zich genoodzaakt, afstand te nemen van het
in Congo gevoerde beleid. Toen Koning Boudewijn
in 1993 overleed, werd president Mobutu niet op de
begrafenis uitgenodigd. Nochtans bleef de Belgische
regering zich samen met vele private organisaties
in het raam van ontwikkelingssamenwerking altijd
nadrukkelijk inzetten voor de verbetering van de
situatie van de Congolese bevolking.
De gevolgen van de algemene stakingen
De Koning was eind 1960 op huwelijksreis in Spanje
toen hij ijlings moest terugkeren als gevolg van
de algemene staking die de socialistische vakbond
afkondigde als verzet tegen de Eenheidswet van de
regering Eyskens.
Deze wet voorzag in een ambitieus economisch programma,
maar hield ook drastische bezuinigingen
in. Er waren woelige onlusten, vooral in Wallonië.
Voor het eerst laaide de communautaire strijd in alle
hevigheid los.
Het zou een constante worden in de regeerperiode van
Koning Boudewijn.
De opkomst van het federale België
Regionale partijen deden hun intrede in het Belgische
Parlement : de Volksunie in Vlaanderen, het
Rassemblement wallon in Wallonië en het Front
démocratique des Francophones in Brussel. In een
poging om de problemen globaal aan te pakken,
schafte de regering in 1961 de talentelling af. De
overheid mocht voortaan de taal van de burgers niet
meer registreren. Later werd de taalgrens tussen
Vlaanderen en Wallonië vastgelegd. Er kwamen wetten
voor het taalstelsel in het onderwijs en het taalgebruik
in bestuurszaken.
Deze richtlijnen gaven in 1966 aanleiding tot een
betwisting over de Franstalige afdeling van de
Katholieke Universiteit Leuven. In Vlaamse kringen
werd aangedrongen op de overheveling naar Wallonië.
Dat werd uiteindelijk beslist in 1968 : de Leuvense
Universiteit werd gesplitst en er ontstonden twee
nieuwe universiteiten met een eigen rechtspersoonlijkheid.
De “Katholieke Universiteit Leuven” bleef
te Leuven. De “Université catholique de Louvain”
verhuisde naar Ottignies - Louvain-la-Neuve.
De Vlaams-Waalse tegenstellingen kregen ook een
weerslag op de structuur van de traditionele partijen.
Geleidelijk aan splitsten ze zich op in autonome Vlaamse
en Franstalige partijen, die vooral op het vlak van de
taalproblematiek uiteenlopende standpunten innamen.
58 59

Vier staatshervormingen
Tijdens de regeerperiode van Koning Boudewijn
vonden vier staatshervormingen plaats.
Artikel 1 van de Grondwet bepaalt dat België een
federale staat is, samengesteld uit Gewesten en
Gemeenschappen. Dit gebeurde in verschillende
stappen en betekent dat de Federatie bestaat uit
twee soorten instellingen met eigen bevoegdheden,
waarvan de grondgebieden elkaar grotendeels doch
niet volledig overlappen.
De federale overheid bestaat uit de federale wetgevende
macht, de federale uitvoerende macht en de rechterlijke
macht. De federale wetgevende macht wordt
gezamenlijk uitgeoefend door de Koning, de Kamer van
volksvertegenwoordigers en de Senaat (art. 36 G.W.). De
federale uitvoerende macht wordt uitgeoefend door de
Koning. Onder de term “de Koning” dient men te verstaan
“de Vorst, handelend onder verantwoordelijkheid van
zijn ministers”. De rechterlijke macht wordt uitgeoefend
door de hoven en rechtbanken.
De bevoegdheden van de voormalige unitaire staat
België werden verdeeld tussen de federale overheid en
de Gewesten en de Gemeenschappen. Naast de federale
overheid beschikken de drie Gewesten en de drie
Gemeenschappen over een eigen exclusieve bevoegdheid
binnen een toegewezen territorium (bevoegdheid ratione
loci) en binnen toegewezen persoonsgebonden materies
(bevoegdheid ratione materiae).
De herverdeling van de bevoegdheden verliep langs
twee lijnen. De eerste lijn heeft te maken met taal en,
in een ruimer kader, met alles wat de cultuur aangaat.
Hierdoor ontstonden de Gemeenschappen. Het concept
“gemeenschap” verwijst naar de personen waaruit zo’n
gemeenschap bestaat en naar de band die deze personen
verenigt, namelijk hun taal en cultuur. Dit verklaart
waarom het land drie officiële talen telt : het Nederlands,
het Frans en het Duits, en vandaag drie Gemeenschappen
heeft : de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap
en de Duitstalige Gemeenschap. Deze Gemeenschappen
stemmen dus overeen met de bevolkingsgroepen.
De tweede lijn van de staatshervorming werd
historisch geïnspireerd door economische belangen.
De Gewesten, die naar meer economische autonomie
streefden, drukken deze belangen uit. De oprichting
van drie Gewesten was hiervan het gevolg : het
Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest, en het Brusselse
Hoofdstedelijk Gewest. Ze zijn tot op een zekere
hoogte vergelijkbaar met de Amerikaanse Staten en de
Duitse “Länder”.
De Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest
hebben gemeenschappelijk één parlement en één
regering. De Franse Gemeenschap, de Duitstalige
Gemeenschap, het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest
en het Waalse Gewest hebben elk apart een parlement
en een regering.
60 61

De eerste staatshervorming van 1970
In 1970 was het nog niet de bedoeling om België om te
vormen tot een federale staat. Men wilde toen vooral
oplossingen zoeken voor de taalproblemen. Daarom
werd gezocht naar een nieuw evenwicht in de nationale
instellingen. Er werden cultuurgemeenschappen
opgericht - de voorlopers van de Gemeenschappen -
die vooral bevoegd waren voor cultuurgebonden zaken
zoals het onderwijs en de taalwetgeving. In de Grondwet
werden ook al de Gewesten opgenomen, maar die
kregen op dat moment nog geen bevoegdheden.
De tweede staatshervorming van 1980
Via het Egmontpact en de Stuyvenbergakkoorden
(1977-1978) werd gepoogd om tot een globale regeling
te komen voor de “communautaire kwestie”, met name
de verhoudingen tussen de taalgemeenschappen. Maar
geen enkele regeling bleek aanvaardbaar te zijn voor
Vlaanderen en Wallonië. De Koning uitte daar zijn
bezorgdheid over tijdens verschillende toespraken.
Maar de tendens naar de verruiming van de regionale
bevoegdheden was onomkeerbaar.
In 1980 kwam onder de regering Martens de tweede
staatshervorming tot stand, die de oprichting van
Gewesten en Gemeenschappen inhield. Om eventuele
conflicten op te lossen, werd het Arbitragehof
opgericht in 1984. Het hof werd in 2007 omgevormd
tot het Grondwettelijk Hof.
De derde staatshervorming van 1988–1989
Door de wereldwijde economische crisis werden de
communautaire problemen aan de kant gezet. Maar
aan het einde van de jaren ´80 staken ze weer de
kop op. Bij de derde staatshervorming, tijdens een
van de volgende regeringen Martens, werden de
bevoegdheden van de regionale entiteiten verruimd.
De bevoegdheid van de Gemeenschappen werd
uitgebreid met het onderwijs. Het Arbitragehof (later :
het Grondwettelijk Hof) kreeg meer bevoegdheid.
Daarnaast werd een akkoord bereikt over de inrichting
van het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest.
De vierde staatshervorming van 1993
Met de ondertekening van het Sint-Michielsakkoord
in september 1992 werd de staatshervorming verder
uitgewerkt. Hierdoor werd België ook formeel een
federale staat. Op het nationale niveau werden
wijzingen doorgevoerd, zoals de samenstelling
van de Senaat. Voorts kregen de Gewesten en
Gemeenschappen andermaal meer bevoegdheden. De
provincie Brabant werd gesplitst in twee provincies :
Vlaams-Brabant en Waals-Brabant. De uitvoering van
het Sint-Michielsakkoord kwam tot stand in 1993.
Koning Boudewijn verwoordde aldus voor het laatst
zijn visie over de staatshervormingen, en dit ter
gelegenheid van de Nationale Feestdag in 1993:
“ Dit jaar hebben wij andermaal een
belangrijke hervorming van onze politieke
structuren doorgevoerd. Zij vormt het
sluitstuk van wat sinds 1970 tot vandaag
werd veranderd aan het staatsbestel. In de
bewoordingen van onze Grondwet is België
voortaan een federale Staat.”.
Koning Boudewijn overleed korte tijd later. Onder zijn
opvolger Koning Albert II volgde intussen nog een vijfde
staatshervorming.
België in Europa
Korte tijd na het aantreden van Koning Boudewijn was
België één van de pioniers van de Europese integratie,
die uitmondde in de huidige Europese Unie. Op 18
april 1951 werd met het Verdrag van Parijs de Europese
Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) opgericht
door België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg en
Nederland. Op 1 januari 1958 ontstond de Europese
Economische Gemeenschap (EEG), als resultaat van het
Verdrag van Rome in 1957. België was telkens een van
de gangmakers van de Europese integratie, onder meer
door de inspanningen van politicus Paul-Henri Spaak.
In 1958 treedt ook het Euratom-verdrag in werking.
In de volgende jaren en decennia werd de Europese
integratie stapsgewijs uitgebouwd. Het Fusieverdrag
van 1965 installeerde een gemeenschappelijke Europese
Commissie en Europese Raad voor de EEG, EGKS
en Euratom. De bevoegdheden werden systematisch
uitgebreid, onder meer met een gemeenschappelijk
landbouwbeleid. Nieuwe lidstaten traden toe.
In 1992 werd het Verdrag van Maastricht ondertekend
waarbij er grote beslissingen werden genomen
voor de eenmaking van Europa. De grenzen tussen
de landen verdwenen en er werd afgesproken om
een Europese Monetaire Unie op te richten. Op
1 januari 2002 werd de euro gelijktijdig in 12 landen
van de Europese Unie ingevoerd. Het werd de grootste
geldomwisseling ooit. In 2007 keurden de staatshoofden
en regeringsleiders het Verdrag van Lissabon goed.
Het Verdrag omvatte ingrijpende hervormingen en
een ontwerp van Europese Grondwet. In alle stappen
naar integratie speelden Belgische politici telkens een
belangrijke rol. Ook de Koningen Boudewijn en Albert II
pleitten in hun toespraken herhaaldelijk voor de
Europese samenwerking.
Regeren met moreel gezag
Koning Boudewijn was 43 jaar lang Koning en was bij
zijn overlijden de langst regerende Vorst in Europa.
Naarmate het koningschap van Boudewijn vorderde,
ontpopte hij zich tot een Staatshoofd met een groot
moreel gezag. Tijdens zijn bewind had hij talloze
regeringen zien komen en gaan, en daardoor had
hij bijzonder veel politieke ervaring opgedaan. Uit
zijn talrijke toespraken bleek bovendien zijn sociale
bewogenheid en zijn gevoel voor rechtvaardigheid en
vrede. Hij werd “het geweten van de Natie” genoemd.
Ook internationaal genoot hij veel aanzien.
62 63

Vorstenpaar met een groot hart
De Belgen waren bijzonder verheugd toen Eerste
Minister Eyskens via de radio het aanstaande huwelijk
aankondigde van de Koning met de Spaanse Doña
Fabiola de Mora y Aragón. Op 15 december 1960 zond
de televisie de hele plechtigheid rechtstreeks uit.
Na het huwelijk van zijn zoon Boudewijn, verhuisde
Koning Leopold met zijn gezin naar het kasteel van
Argenteuil. Koningin Fabiola werd al snel populair,
omdat het duidelijk was dat zij de Koning gelukkig
maakte. Tot hun groot verdriet kregen Boudewijn en
Fabiola geen kinderen. Daarom nodigden ze altijd veel
neven en nichten uit op het kasteel van Laken. Het
vorstenpaar reisde veel. Ze waren allebei leergierig en
wilden veel culturen leren kennen. Boudewijn was ook
een groot natuurliefhebber.
Koning Boudewijn en Koningin Fabiola waren een
bijzonder harmonieus paar. Zij vulden elkaar uitstekend
aan. Boudewijn, die bijzonder getekend was door de
dramatische gebeurtenissen in zijn jeugd, fleurde
op door de aanwezigheid van de spontane en
vrolijke Fabiola.
Peters en meters
De Koning en de Koningin zijn traditiegetrouw
peter of meter van de zevende zoon of dochter op
rij. Het gaat hier om een koninklijke gunst die niet
automatisch wordt verleend. Ook kinderen van een
niet-Belgisch gezin dat reeds lange tijd in ons land
woont, komen in aanmerking. Boudewijn had 674
petekinderen, Fabiola 260. Vaak dragen de petekinderen
de voornaam van hun peetouder. Ruim
70 petekinderen komen nog geregeld samen. Zo
trouwde ooit een Boudewijn met een Fabiola.
Het plotse heengaan van Koning Boudewijn
Op 31 juli 1993 werd een hartkwaal de Koning onverwacht
fataal. De verslagenheid bij de bevolking was
enorm. Tienduizenden mensen kwamen hun Vorst een
laatste groet brengen. De begrafenisplechtigheid op
7 augustus 1993 kan zonder meer historisch genoemd
worden. Koningin Fabiola wilde voor haar man een
afscheid in het teken van de hoop. Daarom was de
Koningin in het wit gekleed. Omdat Boudewijn op
dat moment één van de langst regerende Vorsten
De Koning Boudewijnstichting
Bij zijn 25-jarig koningschap, besloot Koning
Boudewijn in 1976 om met de fondsen die de bevolking
hem had geschonken een Stichting te creëren die zijn
naam zou dragen. “Samen werken aan een betere
samenleving” is het motto van de stichting. De “Koning
Boudewijnstichting” is onafhankelijk en pluralistisch.
Ze is actief in de meest uiteenlopende gebieden van de
samenleving. De Stichting denkt op lange termijn en
profileert zich als een katalysator van nieuwe ideeën.
De belangrijke thema’s zijn : solidariteit, burgerzin,
leefmilieu, cultureel erfgoed en toekomstzorg.
Bovendien worden de internationale en vooral de
Europese dimensie van de projecten sterk uitgebouwd.
Onder de koepel van de “Koning Boudewijnstichting”
zijn een aantal Stichtingen van andere leden van de
Koninklijke Familie ondergebracht.
Website : www.kbs-frb.be
was, maakte een zelden geziene stoet van hoogwaardigheidsbekleders
zijn opwachting. Sommigen keken
verbaasd op toen ze de schrijnende getuigenis van
een Filippijnse prostituee hoorden voorlezen. Eén van
de vele sociale engagementen van de Koning was zijn
bekommernis over de mensenhandel. Professor
Clumeck sprak in naam van de aidspatiënten. Zanger
Will Tura zong “Hoop doet leven”.
De dag dat Koning Boudewijn niet regeerde
In april 1990 had het Parlement een wet
goedgekeurd om abortus in bepaalde
omstandigheden toe te laten. De Koning liet
aan Eerste Minister Martens weten dat hij de
wet volgens zijn geweten niet kon bekrachtigen.
Op grond van artikel 82 (nu artikel 93) van
de Grondwet, stelde de Ministerraad vast dat
de Koning in de onmogelijkheid was om te
regeren. In dat geval oefent de Ministerraad
de grondwettelijke bevoegdheid van de Koning
uit. Dat gebeurde op 3 april 1990. Twee
dagen later besliste het Parlement dat aan
de onmogelijkheid tot regeren een einde was
gekomen, zodat de Koning zijn grondwettelijke
taak opnieuw kon uitoefenen.
64 65

Koningin Fabiola vandaag
Sinds haar aankomst in België, in december 1960, is
Koningin Fabiola bijzonder populair bij de Belgen. Hoewel
een Koningin in België geen grondwettelijke functie heeft,
is het een feit dat Fabiola een grote stempel heeft gedrukt
op het koningschap van haar man, Koning Boudewijn.
Het was duidelijk dat Koningin Fabiola de Koning bijstond
en gelukkig maakte. Maar ook voor veel landgenoten
betekende de Koningin een daadwerkelijke steun. Zo
heeft zij met haar sociaal secretariaat duizenden mensen
een duwtje in de rug gegeven op financieel of op materieel
vlak. Ook veel culturele initiatieven konden op de steun
van de Koningin rekenen. Maar zij was vooral een grote
menselijke steun voor de Koning. Daar zijn de Belgen haar
nog altijd bijzonder dankbaar om.
De herinnering aan Koning Boudewijn
“Hem hebben mogen zien en horen, in ziekte en
gezondheid, in smart en diepe vreugde, elke dag
van de drieëndertig jaar die we samen hebben
doorgemaakt, dat heeft me doen groeien.
Hij blijft voor mij een uniek geschenk, vandaag,
morgen en voor eeuwig”.
Koningin Fabiola in een brief aan de bevolking naar
aanleiding van de tiende verjaardag van het overlijden
van Koning Boudewijn in 2003.
Na de troonsbestijging van Koning Albert II, zette Koningin
Fabiola een stap opzij om plaats te maken voor de nieuwe
Koningin Paola. Zoals Koningin Elisabeth destijds, mocht
ook Fabiola haar titel van Koningin behouden. Er werd voor
haar ook een financiële regeling getroffen die vergelijkbaar
was met de vergoeding die de weduwe van Koning Albert I
ooit genoot.
Koningin Fabiola verhuisde uit het kasteel van Laken en
woont nu in het nabijgelegen kasteel van Stuyvenberg,
waar Koning Boudewijn in 1930 geboren werd. Fabiola
houdt de herinnering aan Koning Boudewijn levendig.
Overal waar zij komt, praat ze over haar overleden
echtgenoot, met een toenemende vrolijkheid. “Hoe meer de
tijd vordert, hoe meer hij mij doet leven”, schreef de Koningin
in een brief over haar geliefde man.
Sociaal engagement
Na het overlijden van haar man maakte Koningin
Fabiola een moeilijke periode door. Maar dankzij haar
sociaal engagement overwon ze haar verdriet. Ze nam
de draad van haar leven weer op en bleef zich inzetten
voor sociale en culturele doelen.
Zo aanvaardde zij het Erevoorzitterschap van de
Koning Boudewijnstichting. Hierdoor kon de Stichting
verder worden uitgebouwd. In oktober 2004 werd
in de schoot van de Koning Boudewijnstichting het
Koningin Fabiolafonds voor de Geestelijke Gezondheid
opgericht. Dit Fonds zet de werking verder van de
voormalige Koningin Fabiolastichting, waar Koningin
Fabiola zich al meer dan veertig jaar actief mee
bezighoudt.
Via de vzw Hulpfonds van Koningin Fabiola worden
diverse sociale projecten met een voorbeeldfunctie
gesteund. Het geeft haar de kans hulp te bieden aan
mensen in nood, zoals ze vroeger altijd heeft gedaan.
De voorbije jaren is Koningin Fabiola ook actief
betrokken bij studieprogramma’s voor de preventie en
behandeling van dyslexie bij jonge kinderen.
Website : www.kbs-frb.be
Ook internationaal blijft Koningin Fabiola actief. Vanaf
1992 tot begin 2000 was ze actief in de Internationale
Stuurgroep voor de Economische Vooruitgang van
Plattelandsvrouwen (ISG). Koningin Fabiola ondernam
vele reizen en hield verscheidene toespraken voor dit
initiatief. In 1997 heeft de ISG een adviserend statuut
bij de Verenigde Naties verworven.
Een hart voor kunst
Koningin Fabiola heeft ook altijd het culturele leven in
België aangemoedigd. Kunst en cultuur interesseren
haar mateloos. In haar jeugd schreef Fabiola zelf
“Twaalf wonderbare sprookjes”. Ook dans en muziek
boeien haar. In 1965 nam ze van Koningin Elisabeth
de taak over van beschermvrouw van de Koningin
Elisabethwedstrijd. Deze taak van Erevoorzitster
vervult ze nog altijd met hart en ziel.
Koningin Fabiola verleende eveneens haar Permanente
Hoge Bescherming aan het European Museum
Forum. Elk jaar volgt ze de conferenties en reikt ze de
prijs uit aan het Europees Museum van het Jaar. Haar
energie, scherpzinnigheid en gevoel voor humor zijn
legendarisch.
66 67

7. K o n i n g a l B e rT i i e n K o n i n g i n P a o l a
“Ik vraag u dan ook de nieuwe instellingen waar
te maken en ze optimaal te doen werken in een
geest van samenhorigheid en goede wil, van
verdraagzaamheid en federale burgerzin. Het
collectief egoïsme neemt zowat overal ter wereld
verontrustende vormen aan; laat ons tonen dat
vrouwen en mannen die tot verschillende culturen
behoren, in eenzelfde land harmonisch kunnen
samenleven. Er is geen mooiere hulde aan
Koning Boudewijn denkbaar”.
Koning Albert II tijdens zijn troonrede op
9 augustus 1993.
7.1 Eigen stijl
Albert II is de eerste Belgische Koning die in het
Paleis der Natie de grondwettelijke eed heeft afgelegd
in de drie landstalen : Nederlands, Frans en Duits.
Zijn echtgenote, Koningin Paola, en zijn schoonzus
Koningin Fabiola woonden de plechtigheid bij op
9 augustus 1993. Zijn toespraak werd door de politici
beantwoord met een staande ovatie. Daarna volgde een
triomftocht door de straten. In de volgende maanden
zou het nieuwe Koningspaar een reeks Blijde Intredes
maken in alle Belgische provincies.
Koning Albert heeft een opvallende eigen stijl. Waar
hij de eerste jaren nog vooral het beleid van zijn broer
volgde, heeft de huidige Koning meer en meer zijn
eigen accenten gelegd. Koning Albert is een joviale
figuur die graag communiceert en hij gaat ook heel
gemoedelijk om met de politici.
Hij was een Prinsje van veertien maanden
toen zijn moeder overleed. Zijn jeugd werd
getekend door het verlies van zijn moeder.
Albert mocht, zoals zijn broer en zus, vaak zijn vader
Leopold III vergezellen bij officiële gelegenheden. Toch
stond de jongste Prins altijd wat in de schaduw van zijn
vier jaar oudere broer Boudewijn, de troonopvolger.
De drie prinsenkinderen waren door hun getekende
jeugd erg aan elkaar gehecht. Vooral de broers Albert
en Boudewijn konden het heel goed met elkaar vinden.
Hun gedeelde passie voor techniek, auto’s en motoren
is alom bekend.
Hoewel het professionele leven van Prins Albert niet
in de schijnwerpers stond, was hij toch bijzonder
actief op verschillende terreinen. In 1959 werd hij
Voorzitter van het Belgische Rode Kruis. Maar op
de eerste plaats komt zijn inzet voor de Belgische
economie. Als Erevoorzitter van de Belgische Dienst
voor Buitenlandse Handel leidde hij vanaf 1962 meer
dan honderd handelsmissies. Zijn status en sociale
intelligentie leidden er toe dat talloze Belgische
bedrijven een introductie kregen op buitenlandse
markten.
Het “Prins Albertfonds”
Bij de 50ste verjaardag van Prins Albert in 1984,
en omdat hij zich toen al 25 jaar inzette voor de
Belgische export, werd het “Prins Albertfonds”
opgericht. Dat gebeurde in de schoot van de
“Koning Boudewijnstichting” en in samenwerking
met het Verbond van Belgische Ondernemingen.
Elk jaar kent het Fonds een vijftiental beurzen toe
aan jonge Belgische universitairen om een stage
te doen in een Belgische onderneming buiten
West-Europa. Sinds zijn ontstaan steunde het
Fonds al meer dan 250 jonge managers en hielp
het meer dan 100 Belgische ondernemingen bij
het promoten van hun producten en diensten in
het buitenland. Een gedeelte van de activiteiten
van het Fonds wordt sinds 2001 toegespitst op de
Chinese en Indiase markten.
Website : www.Prinsalbertfonds.be.
68 69

7.2 Onverwachte crisissen
Albert II was nog maar enkele maanden Staatshoofd
toen tien Belgische para’s werden vermoord tijdens
de genocide in Rwanda. De moord op de Belgische
blauwhelmen gebeurde op 7 april 1994, enkele uren
na de aanslag op het presidentieel vliegtuig van de
toenmalige Rwandese president Habyarimana.
In de zomer van 1996 ging een golf van verontwaardiging
door het land toen de gruweldaden van Marc Dutroux
bekend raakten. De bevolking uitte massaal haar
ongenoegen over de werking van politie en gerecht. Dit
groeide uit tot de historische Witte Mars, waarbij meer
dan 300.000 Belgen deelnamen aan een vreedzame
betoging in Brussel. Begin september 1996 ontvingen
Koning Albert en Koningin Paola de ouders van de
vermiste en vermoorde kinderen. Midden oktober
werd op het paleis in Brussel een rondetafelconferentie
gehouden in aanwezigheid van de ouders van de
slachtoffers, deskundigen en beleidsmensen. De Koning
moedigde de gerechtelijke overheden aan om meer
empathie te vertonen en een menselijke benadering in
deze dossiers de voorkeur te geven.
Tevens liet zich de nood voelen aan een organisatie die
snel en gecoördineerd actie kon ondernemen in geval
van de verdwijning van kinderen. Dit leidde tot de
oprichting van Child Focus in 1998.
7.3 Vorst van een complex land
De vorming van een nieuwe federale regering is een erg
belangrijke politieke activiteit van de Vorst. De eerste
regeringsformaties tijdens het bewind van Koning Albert II
verliepen vrij vlot. Zo gingen de christendemocraten en
socialisten in 1995 door met hun regering onder leiding
van de christendemocraat Jean-Luc Dehaene. In 1999
zat al enkele weken na de verkiezingen een nieuwe
regering in het zadel, de paars-groene regering van de
liberaal Guy Verhofstadt. “Paars-groen” is de benaming
voor een regering met liberalen, socialisten en groenen.
Na de verkiezingen van 2003 kwam vlot een paarse
regering van liberalen en socialisten tot stand, opnieuw
onder leiding van Guy Verhofstadt. Na de verkiezingen
van 2007 zat de politieke wereld evenwel in het slop. De
spanningen tussen de taalgemeenschappen flakkerden
sterk op. Na vijf maanden onderhandelen werd een
regering gevormd onder leiding van Guy Verhofstadt
die, zoals overeengekomen, na drie maanden werd
opgevolgd door de christendemocraat Yves Leterme.
Na de politieke crisis over de scheiding der machten,
gaf Eerste Minister Leterme zijn ontslag en
benoemde de Koning eind 2008 de christendemocraat
Herman Van Rompuy als Eerste Minister. Voor
Koning Albert is het een delicate evenwichtsoefening
om in een dergelijke periode de dialoog gaande te
houden.
De ervaren Vorst ontpopte zich tot een bekwame
bemiddelaar, die aanzien en respect geniet bij een
grote meerderheid van de politici.
Na de aanduiding van Herman Van Rompuy tot Vaste
Voorzitter van de Europese Raad benoemde de Koning
Yves Leterme opnieuw tot Eerste Minister in november
2009.
7.4 De vijfde staatshervorming van
2001-2003
Onder “paars-groen” kwam de vijfde staatshervorming
tot stand. Het Lambermontakkoord hevelde bepaalde
bevoegdheden over naar de Gewesten en Gemeenschappen.
Er kwam ook een herfinanciering van de Gemeenschappen
en meer fiscale armslag voor de Gewesten.
Het “Lombardakkoord” wijzigde de werking van de
Brusselse instellingen.
70 71

7.5 Koningin Paola
Op 12 april 1959 werd op de radio aangekondigd
dat Prins Albert in het huwelijk zou treden met de
Italiaanse Prinses Paola Ruffo di Calabria. Ze hadden
elkaar leren kennen tijdens de intronisatie van Paus
Johannes XXIII, in november 1958.
Paola was de jongste van de zeven kinderen van Prins
Fulco Ruffo, die al jong stierf, en van Prinses Luisa
Gazelli. Het gezin stamde af van een zeer voorname
Zuid-Italiaanse familie. Haar grootmoeder langs vaders
kant, Laura Mosselman du Chenoy, was een Belgische.
Boudewijn noemde zijn aanstaande schoonzuster
“het mooiste geschenk dat Italië aan België kon geven”.
Het huwelijk op 2 juli 1959 werd het mediagebeuren
van het jaar. Nog geen tien maanden later werd een
eerste Prinsje geboren, Filip. In 1962 volgde zijn zus
Astrid en in 1963 zijn broer Laurent.
Sociaal engagement, kunst en natuur
Bij de troonsbestijging van haar echtgenoot, legde
Koningin Paola zich geleidelijk toe op thema’s die
haar bijzonder nauw aan het hart liggen : sociaal
engagement, kunst en natuur. Met het Hulpfonds
van de Koningin wordt steun geboden aan burgers die
wegens financiële problemen niet in hun dagelijkse
behoeften kunnen voorzien en die vaak ten einde raad
een beroep doen op de Koningin. Met de “Koningin
Paolastichting” moedigt de Koningin de integratie en
vorming van kwetsbare jongeren aan.
De “Koningin Paolastichting”
De “Koningin Paolastichting” werd in 1992
opgericht met als doel de integratie en de
vorming van kwetsbare jongeren te bevorderen.
De meest gekende pijler van de Stichting is de
Koningin Paolaprijs voor het Onderwijs. Sinds
1997 wordt elk jaar een prijs toegekend aan
een leerkracht met een innoverend project.
De laureaten worden door een onafhankelijke
jury gekozen. De prijs wordt afwisselend in het
basis- en het secundair onderwijs uitgereikt. De
“School van de Hoop” ondersteunt projecten
in scholen met leerlingen uit kansarme socioeconomische
milieus. De Stichting verleent
ook financiële steun aan organisaties die zich
inzetten voor de integratie van jongeren.
De inkomsten van de “Koningin Paolastichting”
komen vooral uit giften van particulieren,
verenigingen of bedrijven. Ook de “Koning
Boudewijnstichting” geeft financiële steun.
Website : www.sk-fr-paola.be
In 2002 aanvaardde de Koningin het Erevoorzitterschap
van Child Focus, de organisatie die vermiste kinderen
opspoort en strijdt tegen het sexueel misbruik van kinderen.
Als Erevoorzitster van Child Focus heeft de Koningin al
verscheidene keren haar invloed aangewend om samen
met koninginnen en presidentsvrouwen uit andere landen
een internationaal netwerk uit te bouwen om vermiste
kinderen op te sporen. De Koningin is eveneens lid van het
Erecomité van het Internationaal Centrum voor vermiste
en sexueel uitgebuite kinderen (ICMEC ).
Koningin Paola houdt van moderne kunst. Zo bood ze
enkele hedendaagse kunstenaars de kans om hun stempel
te drukken op het historische paleis te Brussel. Het
meest ophefmakende kunstwerk is Heaven of Delight,
waarbij kunstenaar Jan Fabre het plafond en de centrale
luchter van de Spiegelzaal bekleedde met 1,4 miljoen
Thaise juweelkevers. De aanblik en de kleurenpracht zijn
fascinerend. Op andere plaatsen in het paleis hangen
monochrome schilderijen van Marthe Wéry evenals
minimalistische portretten van fotograaf Dirk Braeckman
en bevinden zich goudgele potten met bloemen in glas van
Patrick Corillon.
De Koningin houdt ook van de natuur en heeft zelf
groene vingers. Ze volgt nauwgezet de (her)aanleg van
verscheidene koninklijke tuinen. Ook bij de renovatie van
de koninklijke serres was ze nauw betrokken.
Verder is de Koningin sedert 2008 Erevoorzitster van de
Muziekkapel Koningin Elisabeth.
72 73

8. De KinDeren Van Koning alBerT en Koningin Paola
De kinderen van Koning Albert en Koningin Paola,
de troonopvolger Prins Filip, Prinses Astrid en Prins
Laurent hebben ieder eigen activiteiten en prioriteiten.
Zij zijn senator van rechtswege. Prins Filip legde de
eed af op 21 juni 1994, Prinses Astrid op 20 november
1996 en Prins Laurent op 31 mei 2000.
8.1 De Hertogen van Brabant
De Hertogen van Brabant en hun gezin
Prins Filip werd geboren te Brussel op 15 april 1960
als eerste kind van Koning Albert en Koningin
Paola, de toenmalige Prinsen van Luik, en is als
eerstgeborene de eerste in lijn voor de troonopvolging.
Op 4 december 1999 huwde de Prins met Jonkvrouw
Mathilde d’Udekem d’Acoz. Sinds die dag draagt zij
de titel van “Prinses van België”. Zij werd geboren te
Ukkel op 20 januari 1973 en is de dochter van graaf en
gravin Patrick d’Udekem d’Acoz. Het prinselijke paar
heeft vier kinderen : Prinses Elisabeth, geboren op 25
oktober 2001, Prins Gabriël, geboren op 20 augustus
2003, Prins Emmanuel, geboren op 4 oktober 2005 en
Prinses Eléonore, geboren op 16 april 2008.
Sinds de troonsbestijging van Koning Albert II, dragen
Prins Filip en Prinses Mathilde, als troonopvolgers, de
titel van “Hertogen van Brabant”. De Hertogen van
Brabant wonen met hun kinderen op het kasteel te
Laken.
74 75
Opleiding
Vorming van Prins Filip
Na het volgen van de lagere school, en de eerste drie
jaren van het secundair onderwijs aan het Brusselse
Franstalige Sint-Michielscollege, ging Prins Filip
op internaat naar de Nederlandstalige Abdijschool
Zevenkerken, nabij Brugge. De Prins voltooide er
zijn middelbare studies in de richting Latijn-Grieks.
De Prins vervolgde zijn vorming aan de Koninklijke
Militaire School, waar hij afstudeerde in 1981.
Hij behaalde eveneens de brevetten van gevechtspiloot
(1982), parachutist en commando (1983), waarna hij
gedurende meerdere maanden het bevel voerde over
een peloton bij het 3de Bataljon Parachutisten te Tielen
als onderrichter. De Prins draagt de militaire graden
van luitenant-generaal bij de Land- en Luchtmacht en
van viceadmiraal bij de Marine.
Prins Filip zette zijn universitaire vorming nadien
verder aan het Trinity College van de Universiteit van
Oxford (Groot-Brittannië) en aan de Graduate School
van de Universiteit van Stanford in Californië (VSA)
waar hij, in 1985, het diploma van “Master of Arts” in
de Politieke Wetenschappen behaalde.
In 2002 verleende de Katholieke Universiteit van
Leuven hem de titel van “Doctor Honoris Causa”, een
eretitel die destijds ook werd toegekend aan zijn vader,
Koning Albert II, en aan zijn oom, Koning Boudewijn.
In mei 2004 behaalde Prins Filip het brevet van
helikopterpiloot. De zeldzame vrije momenten spendeert
de Prins graag thuis met zijn gezin. Hij houdt van lezen en
werkt geduldig aan de uitbouw van zijn eigen bibliotheek.
De Prins is ook een fervent sporter.

Vorming van Prinses Mathilde
Prinses Mathilde liep lagere school te Bastenaken en
volgde humaniora aan het “Institut de la Vierge fidèle”,
te Brussel. De Prinses vatte nadien de studies logopedie
aan in het “Institut libre Marie Haps” te Brussel, waar
ze in 1994 met grote onderscheiding afstudeerde.
Zij oefende tussen 1995 en 1999 het beroep van
logopediste uit in een eigen kabinet in Brussel.
Daarnaast ondernam de Prinses aan de “Université
catholique de Louvain” studies in de psychologie, die
ze in 2002 met onderscheiding afrondde.
De Prinses houdt van moderne en klassieke muziek,
en speelt zelf piano. Moderne literatuur boeit haar
bijzonder. Zij beoefent sporten als tennis en zwemmen,
en geniet graag van de natuur en van het buitenleven.
Prinses Mathilde houdt ook van reizen en bezocht
privé ondermeer landen zoals India, Nepal, China,
Peru, Bolivië, Mexico, en Guatemala.
Activiteiten en prioriteiten
De inzet voor hun land en hun landgenoten vormen
voor Prins Filip en Prinses Mathilde een prioriteit.
Hiervan getuigen hun talrijke activiteiten waaronder
meer dan 300 officiële evenementen per jaar in
eigen land of in het buitenland. De contacten met
landgenoten, hun werk, en wat hen bezighoudt, staan
hierin centraal. Tegelijk staan de Prins en de Prinses ten
dienste van hun medeburgers in binnen- en buitenland.
De troonopvolger en zijn echtgenote hebben ieder hun
eigen interessegebieden. Toch voeren ze ook graag een
aantal activiteiten samen uit.
De Prins zet zich vooral in voor de ondersteuning
van de rol en het imago van België in de wereld. Op
6 augustus 1993 werd hij Erevoorzitter van de Raad
van bestuur van de Belgische Dienst voor buitenlandse
handel (BDBH). Hij volgde er zijn vader, de Koning, op,
die deze functie uitoefende sinds 1962. Op 3 mei 2003
aanvaardde de Prins het Erevoorzitterschap van de Raad
van bestuur van het Agentschap voor buitenlandse
handel (ABH), opvolger van de Belgische dienst voor
buitenlandse handel (BDBH). In deze hoedanigheid
leidt Prins Filip, wereldwijd, vier belangrijke economische
zendingen per jaar. Meer dan vijftig maal werkte de
Prins in die hoedanigheid mee om de belangen van
de Belgische bedrijfsleiders en hun bedrijven te gaan
verdedigen overal ter wereld. Tijdens die missies worden
belangrijke handelscontacten afgesloten. De Prins
bouwt hierdoor ook relaties uit met tientallen staatsen
regeringsleiders. Prinses Mathilde reist geregeld mee
met de Prins tijdens de economische zendingen waarbij
ze mee het imago van ons land promoot en eveneens
aandacht heeft voor sociale projecten ter plaatse.
In mei 1997 aanvaardde de Prins ook het
Erevoorzitterschap van de Federale Raad voor
duurzame ontwikkeling, opgericht naar aanleiding
van de Conferentie van Rio.
In 1998 werd op initiatief van de Prins het Prins
Filipfonds opgericht in de schoot van de Koning
Boudewijnstichting. Het Fonds werkt als platform en
katalysator om mensen uit de drie Gemeenschappen
van België dichter bij elkaar te brengen, door het
stimuleren van ontmoeting en dialoog, door het
steunen van gemeenschapsoverschrijdende projecten
en originele initiatieven aan weerszijden van de
taalgrens bekendheid te geven. Het Fonds werkt
hiervoor nauw samen met scholen, hogescholen en
universiteiten, instellingen en verenigingen.
Prins Filip is eveneens Erevoorzitter van de Belgische
Investeringsmaatschappij voor ontwikkelingslanden,
van de Europese afdeling van de Club van Rome en van
de Internationale Poolstichting.
De Prins is bijzonder geïnteresseerd in de leefwereld
van de jongeren en hun integratie in de maatschappij
van morgen maar volgt ook van zeer nabij sociale
knelpunten zoals o.a. werkloosheid. Prins Filip volgt
dagelijks als troonopvolger een zo breed mogelijke
waaier van thema’s die België, Europa en de wereld
bestrijken.
Prins Filip en Prinses Mathilde vertegenwoordigen ook
geregeld het land tijdens officiële plechtigheden in het
buitenland, of om onze topsporters aan te moedigen
tijdens de Olympische Spelen.
76 77

Prinses Mathilde is zeer begaan met het lot van
kwetsbare mensen, en van kwetsbare kinderen in het
bijzonder. In december 2000 werd met de giften bij
haar huwelijk het “Prinses Mathildefonds” opgericht,
dat aandacht besteedt aan problemen waarmee de
zwakkeren van de maatschappij geconfronteerd
worden. Een jaarlijkse prijs wordt uitgereikt aan het
meest lovenswaardige project. Naast financiële steun
betekent de prijs ook erkenning voor het werk van de
deelnemende verenigingen en organisaties.
De Prinses verleent haar Hoge Bescherming aan
verschillende verenigingen die zich inzetten voor
de meest kwetsbaren. Opvoedingsproblemen zijn
daarin dikwijls een centraal aandachtspunt. Zo nam
de Prinses, als lid van de Belgische delegatie, in 2002
deel aan de Grote Conferentie van de Verenigde Naties
over Kinderrechten. Op uitnodiging van UNICEF
en de Belgische Ontwikkelingssamenwerking zat zij
humanitaire missies voor naar Niger en naar Mali,
waarbij de nadruk gelegd werd op de kinderrechten,
de gezondheid, zelfverwezenlijking van vrouwen, de
uitroeiing van de armoede en goed bestuur.
In 2005 werd Prinses Mathilde speciale gezant van
de Verenigde Naties voor het Microkrediet. Dat is
een moderne vorm van armoedebestrijding waarbij
bescheiden leningen worden toegekend aan vooral
vrouwen die een klein bedrijfje oprichten. De Prinses
ging meerdere projecten bezoeken op het terrein, in
verscheidene landen.
Prinses Mathilde aanvaardde eveneens om speciaal
vertegenwoordiger te worden voor de wereldwijde
campagne ter ondersteuning van weeskinderen en
andere kwetsbare kinderen die direct of indirect door
hiv/aids zijn getroffen.
Sinds 2007 is de Prinses Young Global Leader van het
World Economic Forum.
www.monarchie.be
www.prins-filipfonds.org
Prinses Mathildefonds :
via de website van de Koning Boudewijnstichting :
www.kbs-frb.be
78 79

8.2 Prinses Astrid en Prins Lorenz
Prinses Astrid, Prins Lorenz en hun gezin
Prinses Astrid werd op 5 juni 1962 geboren als
tweede kind van Koning Albert en Koningin Paola, de
toenmalige Prinsen van Luik. Ze werd genoemd
naar haar grootmoeder, Koningin Astrid.
Prinses Astrid huwde op 22 september 1984 met
Lorenz, Aartshertog van Oostenrijk-Este. Hij werd
op 16 december 1955 geboren als tweede kind van
Aartshertog Robert van Oostenrijk-Este en Prinses
Margherite van Savoie-Aoste. Hij behaalde aan
de universiteit van Innsbruck het diploma in de
economische en sociale wetenschappen. Aartshertog
Lorenz kreeg in 1995 de titel van Prins van België.
Het prinselijk paar heeft vijf kinderen, allen in België
geboren : Amedeo (21 februari 1986), Maria Laura (26
augustus 1988), Joachim (9 december 1991), Luisa
Maria (11 oktober 1995) en Laetitia Maria (23 april
2003). Prins Lorenz neemt regelmatig deel aan officiële
activiteiten waarop de leden van de Koninklijke Familie
aanwezig zijn.
Opleiding
Na haar middelbare studies aan het “Institut de la
Vierge fidèle”, te Brussel, studeerde de Prinses een
jaar kunstgeschiedenis in Leiden (Nederland). Daarna
volgde ze een opleiding aan de Universitaire Instelling
voor Europese Studies in Genève. Zij voltooide haar
opleiding in Michigan (VSA).
Prinses Astrid heeft een militaire opleiding genoten
in vorm van informatie- en werkbezoeken aan de
Krijgsmacht. Ze heeft momenteel de graad van kolonel
bij de Medische Component van het leger.
Activiteiten en prioriteiten
In 1993 volgde Prinses Astrid haar vader op als
Erevoorzitster van het Rode Kruis. In het kader van
deze opdracht bracht zij onder meer een bezoek
aan de slachtoffers van de tsunami in Thailand en
Sri Lanka. Deze functie bekleedde ze tot eind 2007.
Als Erevoorzitster van de Geneeskundige Stichting
Koningin Elisabeth (GSKE), de European Organisation
on Research and Treatment of Cancer (EORTC)
en de Wetenschappelijke en Medische Fondsen
van de Koning Boudewijnstichting, legt de Prinses
zich toe op de ondersteuning van fundamenteel
geneeskundig onderzoek. De Prinses zet zich vooral
in voor armoedebestrijding, mensen met een
handicap, humanitair recht, brandwondenpatiënten,
kankeronderzoek en neurologie.
Ze engageert zich ook in de strijd tegen epidemieën
en pandemieën, onder meer als speciale gezant van
het Roll Back Malaria Partnership (RBM) voor de
strijd tegen malaria. In dit verband nam de Prinses
deel aan missies naar Zambia en Tanzania. Ook voor
slachtoffers van geweld zet de Prinses zich in, onder
meer in het kader van de strijd tegen clustermunitie
en antipersoonsmijnen, een thema waar België pionier
was binnen de internationale gemeenschap.
Prinses Astrid vertegenwoordigt ons land op de
vierjaarlijke Paralympics of de Olympische Spelen
voor gehandicapten en steunt door haar aanwezigheid
de Special Olympics voor gehandicapte sporters die
jaarlijks in België plaatsvindt.
80 81

8.3 Prins Laurent en Prinses Claire
Prins Laurent, Prinses Claire en hun gezin
Prins Laurent werd op 19 oktober 1963 geboren als
derde kind van Koning Albert en Koningin Paola, de
toenmalige Prinsen van Luik.
Op 12 april 2003 trad Prins Laurent in het huwelijk
met Juffrouw Claire Coombs (dochter van een Engelse
vader en een Belgische moeder). Zij kreeg op de dag
van haar huwelijk de titel van Prinses van België. Claire
Coombs werd op 18 januari 1974 geboren in Bath,
Groot-Brittannië. Tot voor haar huwelijk voerde zij
het beroep uit van landmeter-expert. Het Prinsenpaar
heeft drie kinderen : Prinses Louise (6 februari 2004)
en de tweeling Prins Nicolas en Prins Aymeric (13
december 2005). Prinses Claire neemt regelmatig deel
aan de officiële activiteiten waarop de leden van de
Koninklijke Familie aanwezig zijn.
Opleiding en stages
Na de lagere school aan het Franstalige Sint-Michielscollege,
ging Prins Laurent met zijn oudere broer Prins Filip
naar de Nederlandstalige Abdijschool Zevenkerken nabij
Brugge. Daarna volgde hij lessen aan het Pius X College
in Antwerpen. Na een opleiding aan de Koninklijke
Kadettenschool in Laken, volgde de Prins een academische
vorming aan de Koninklijke Militaire School.
Zoals zijn vader verkoos Prins Laurent om bij de
Marine te dienen. Hij kreeg zijn opleiding aan boord
van verschillende fregatten en mijnenvegers. In
september 1985 werd hij tot Vaandrig-ter-Zee 2de
klasse benoemd. Enkele weken later legde hij de eed af
als officier. Hij haalde daarna de brevetten van duiker
en van helikopterpiloot. In november 1994 werd Prins
Laurent tot fregatkapitein benoemd en in 2004 tot
Kapitein–ter–Zee.
Na zijn militaire opleiding trok de Prins naar de
Verenigde Staten. Daar liep hij enkele maanden stage
in privébedrijven in de sectoren van de farmaceutica,
de luchtvaart, de vrijetijdsbesteding en ook het
Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank.
Daarna maakte Prins Laurent kennis met programma’s
voorontwikkelingenleefmilieubijdeVerenigdeNaties.
Terug in België liep de Prins stage bij de Commissie van
de Europese Unie, waar hij deelnam aan vergaderingen
over de levenskwaliteit op onze planeet. Hij ontving er
de Prijs Emile Noël voor zijn originele bijdrage tot de
Europese eenmaking.
Activiteiten en prioriteiten
Prins Laurent was van 1994 tot 2009 Voorzitter van
de Raad van Bestuur van het Koninklijk Instituut voor
het duurzame beheer van de natuurlijke rijkdommen
en de bevordering van schone technologie (KINT).
De Prins is Voorzitter van de Stichting Prins Laurent
voor het welzijn van huisdieren en wilde dieren. Hij
heeft bijzondere aandacht voor de relatie tussen
mens en dier. De dispensaria voor huisdieren van
de Stichting vervullen ook een sociale rol door de
kansarmen de gelegenheid te bieden hun huisdier
gratis te laten verzorgen.
Daarnaast is de Prins Voorzitter van de European
Research Group for Alternative Toxicity Testing
(ERGATT).
Prins Laurent is ook Erevoorzitter van het Nationaal
Orkest van België.
82 83

De Koning en de Koningin omringd door hun 12 kleinkinderen.
Eerste rij , van links naar rechts: de Prinsen Emmanuel en Gabriël, Prinses Elisabeth, op de schoot van de Koningin, Prinses Eléonore, op de schoot van de Koning, Prins Aymeric, Prinses Laetitia Maria en Prinses Louise.
Tweede rij, van links naar rechts, Prins Nicolas, op de arm van zijn mama Prinses Claire, Prins Amedeo, Prinses Luisa Maria, Prins Joachim en Prinses Maria Laura.

l e g e n D e F oTo ’ s
p 07 Het koninklijk paleis van Brussel
p 09 Koning Albert II, 2009
p 11 Koning Albert II en zijn opvolgers:
Kroonprins Filip en Prinses Elisabeth, die
voorbestemd is om de eerste vrouwelijke
troonopvolger te worden, 2008
p 13 Koning Albert in het kasteel van Laken,
2009
p 15 Het koninklijk escorte te paard
p 17 De Koninklijke Familie tijdens het
militaire defilé naar aanleiding van de
Nationale Feestdag, 2009
p 19 De troonzaal van het koninklijk paleis
van Brussel
p 20-21 De serres van het kasteel van Laken
p 22 De Belgische vlag
p 23 De Belgische opstand, 1830
p 25 De leden van het Voorlopig Bewind
(september 1830-februari 1831)
p 26 De partituur van het Belgisch volkslied
p 27 Tekening naar aanleiding van de 100 ste
verjaardag van België
p 28-29 De stamboom van de Koninklijke Familie
p 30 Koning Leopold I en Koningin
Louise-Marie
p 31 De inhuldiging van Leopold I als Koning
der Belgen op 21 juli 1831
p 33 Standbeeld van koning Leopold I in
de vergaderzaal van de Kamer der
Volksvertegenwoordigers, Federaal
Parlement in Brussel
p 34 Koningin Louise-Marie (1812-1850)
p 37 Koning Leopold II en Koningin Marie-
Henriette
p 39 Koning Leopold II aan de Wellington
renbaan in Oostende, 1908
p 40 De triomfboog van het Jubelpark in
Brussel, aangelegd voor de vijftigste
verjaardag van België in 1880
p 41 Prins Leopold als tweejarig kind
p 41 De Wintertuin, het grootste gebouw van
de serres van Laken, 1874
p 41 Koningin Marie-Henriette (1836-1902)
p 42 Koning Albert I en Koningin Elisabeth
p 43 Koning Albert I bezoekt het front met de
Britse koning George V van
Groot-Brittannië, 1916
p 45 Koning Albert bij de eerste spadesteek
van het Albertkanaal, 1930
p 46 Koning Albert I en Koningin Elisabeth
p 47 De drie kinderen van Albert en Elisabeth:
Leopold, Karel en Marie-José
p 47 Koningin Elisabeth was een van de eerste
die de Egyptische tempels bezocht, 1930
p 48 Koningin Elisabeth bleef tot aan haar
dood in 1965 bijzonder actief, ondermeer
als Erevoorzitster van de Koningin
Elisabethwedstrijd voor muziek
P 49 De Blijde Intrede van Prins Leopold en
Prinses Astrid, 1928
p 49 Koning Leopold III bij de bevrijding in
1945
p 50 Bij het uitbreken van de Tweede
Wereldoorlog in 1940 evacueerde Koning
Leopold zijn kinderen, Joséphine-Charlotte,
Boudewijn en Albert naar Frankrijk en
Spanje
p 51 Afdelingen van het Belgisch Leger
defileren voor Koning Leopold III in 1935
p 51 Koning Leopold III tijdens zijn
troonsafstand, 1951
p 53 Prins Leopold en Prinses Astrid tijdens de
inhuldiging van het monument voor de
slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog,
1930
p 53 Prins Leopold en Prinses Astrid tijdens
een bezoek aan een katholieke missie in
Kivu, 1933
p 54 Koningin Astrid, enkele maanden voor haar
dood, met haar drie kinderen, 1934
p 55 Prins Karel tijdens een bezoek aan
Rwanda, 1947
p 55 Prins Karel schouwt de troepen, 1944
p 56 Prins Karel op latere leeftijd
p 57 Koning Boudewijn en Koningin Fabiola
p 58 Koning Boudewijn en Koningin Fabiola
tijdens hun bezoek aan Zaïre, 1985
p 59 Koning Boudewijn tijdens zijn historisch
bezoek aan Midden-Afrika, 1955
p 61 Koning Boudewijn in zijn studiekamer
p 63 Koning Boudewijn en Koningin Fabiola
tijdens hun bezoek aan de VS, bij
President Nixon, 1969
p 64 Koning Boudewijn en Koningin Fabiola
tijdens een van hun talrijke bezoeken in
het land
p 65 De begrafenis van Koning Boudewijn,
1993
p 66 Koningin Fabiola, 2008
p 67 Koningin Fabiola tijdens de bekendmaking
van de laureaten van de Koningin
Elisabethwedstrijd voor viool, 2009
p 67 Koningin Fabiola tijdens het 21 juli defilé,
2009
p 68 Koning Albert en Koningin Paola in de
tuinen van het kasteel van Laken
p 69 Prins Albert op handelsmissie in Zuid-
Korea
p 69 Albert als goedlachse Koning, Kortrijk,
2006
p 70 Koning Albert organiseert na de
Dutrouxcrisis een rondetafelconferentie, 1996
p 71 Eedaflegging van de Eerste Ministers
Dehaene, Verhofstadt, Leterme en Van
Rompuy
p 71 Eedaflegging bij de Koning voor de
regering Leterme II , 2009
p 73 Koningin Paola tijdens de uitreiking
van de Koningin Paolaprijs voor het
Onderwijs, 2008
p 73 Koningin Paola
p 74 Prins Filip en Prinses Mathilde tijdens
hun huwelijksdag op 4 december 1999
p 75 Prins Filip en Prinses Mathilde met hun
vier kinderen, 2009
p 75 Prins Filip, 2009
p 76 Prinses Mathilde, 2009
p 77 Prinses Mathilde tijdens een bezoek
aan een project voor microkrediet in
Indonesië, 2008
p 77 Prins Filip tijdens een economische
missie in Indonesië, 2008
p 79 Filip en Prinses Mathilde tijdens een
economische missie in Marokko, 2009
p 80 Prinses Astrid op humanitaire missie in
Mozambique, 2000
p 81 Prinses Astrid, Prins Lorenz en hun vijf
kinderen, 2008
p 81 Prinses Astrid
p 83 Prins Laurent, Prinses Claire en hun drie
kinderen, 2008
p 83 Prins Laurent
86 87

88 89

Meer informatie ?
www.monarchie.be
http://www.belvue.be
www.kbs-frb.be
www.Prins-filipfonds.org
www.Prinsalbertfonds.be.
www.sk-fr-paola.be
www.belgium.be/nl/publicaties
www.infoshop.belgium.be
Verantwoordelijke uitgever
Olivier Alsteens - Directeur-generaal bij de FOD Kanselarij van de Eerste Minister
Wetstraat 16 – 1000 Brussel
Wettelijk depot D/2009/973/7
90 91
Redactie
Brigitte Balfoort, journaliste
Eddy Van Paemel - Directeur-generaal bij de FOD Kanselarij van de Eerste Minister
Deze brochure kwam tot stand met de medewerking van het
Directiecomité van het Koninklijk Paleis.
Coördinatie
FOD Kanselarij van de Eerste Minister - Algemene Directie Externe Communicatie,
in samenwerking met de Persdienst van het Koninklijk Paleis
Copyright
© Kanselarij van de Eerste Minister
Met dank aan Olivier Polet, Belga, Photonews en Jean Guyaux
voor het ter beschikking stellen van hun foto’s.
Het hergebruik van de foto’s is niet toegelaten.
Voor vragen of het overnemen van teksten :
graag een mailtje naar COMEX@premier.belgium.be
Lay-out
Nicolas Couturier
www.all-in-communication.be
Druk
Printing House Defence
Distributie
Infoshop.be
Regentlaan 54 (Madouplein)
1000 Brussel, België
Tel.: +32 (0)2 514 08 00
Fax : +32 (0)2 512 51 25
infoshop@belgium.fgov.be
www.infoshop.belgium.be
Open van maandag tot vrijdag, van 9 u tot 11u30 en van 12 u tot 16 u.
U kan de brochure ook downloaden via
www.belgium.be/nl/publicaties