downloaden - Voorouders in heel Nederland
downloaden - Voorouders in heel Nederland
downloaden - Voorouders in heel Nederland
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Diane Steenlage<br />
VAN HOKKELSTRAAT TOT EKKERSRIJT<br />
een Bests foto-album met historische wetenswaardigheden<br />
Voorgoed Verleden Tijd
INLEIDING<br />
Jarenlang heb ik mij beziggehouden met het uitstippelen en bestuderen van verdwenen<br />
rome<strong>in</strong>se heerbaantrajecten.<br />
Na deze meestal kaarsrechte trajecten, ben ik mij bezig gaan houden met de bochtigere<br />
postbanen.<br />
Daarna kwamen de wat recentere banen aan de beurt. Zo struikelde ik bijvoorbeeld over<br />
de rechtlijnige door Napoleon aangelegde wegen. Al doende volgde ik de weg Luik-Den<br />
Bosch. En jawel, ik was Best bijna zomaar voorbijgelopen.<br />
Stilstaand op het kruispunt met de weg naar S<strong>in</strong>t-Oedenrode kwamen de her<strong>in</strong>ner<strong>in</strong>gen<br />
bovendrijven aan het mooie landelijke dorp, waar ik mijn jeugd heb doorgebracht.<br />
Plotsel<strong>in</strong>g drong het tot mij door wat een verstor<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de oude landschapsstructuren dit<br />
soort rechtlijnige trajecten teweeg heeft gebracht.<br />
Landwegen lieten voorheen het landschap <strong>in</strong>tact. Kanalen, ‘snelwegen’ en spoorbanen<br />
doorkruisten meedogenloos iedere bestaande structuur.<br />
Laat dit nu ook voor Best het geval zijn geweest.<br />
Na het bijeenscharrelen van oude kaarten en zelfgemaakte foto’s, stond alles me<br />
plotsel<strong>in</strong>g weer helder voor de geest.<br />
Hoe het geweest was…. En met mijn historische <strong>in</strong>slag ben ik maar eens aan de slag<br />
gegaan.<br />
Zodoende, dit boekje.<br />
Diane Steenlage, Vliss<strong>in</strong>gen<br />
3
HOOFDSTUK 1<br />
JONGE JAREN IN HET BATADORP<br />
DE KLEUTERSCHOOL EN OMGEVING<br />
In 1965 stond er aan de St. Jozefstraat een kleuterschoolcomplex, 4<br />
kle<strong>in</strong>e houten gebouwtjes, met 2 gescheiden schoolple<strong>in</strong>tjes<br />
daarvoor. Ik was gestationeerd <strong>in</strong> één van de 2 rechtergebouwtjes.<br />
Met hele kle<strong>in</strong>e klasjes en voorzien van dagelijks verse schoolmelk.<br />
Precies 6 k<strong>in</strong>deren telde m’n klasje<br />
v.l.n.r: Gerry Damen,(.?.), Diane Steenlage, Siebe van Genese,(.?.), Mary van der Made<br />
Aan de overzijde van de straat zie je nog net buurthuis Kadans.<br />
4
Rechts daarvan lag de jongensschool Pius X, op de hoek van de St. Jozefstraat en de Johannes<br />
Verleunstraat en l<strong>in</strong>ks van de Kadans kwam je het St. Jozefple<strong>in</strong>. Daar weer naast lag tot plm. 1970 nog<br />
een laatste restje heide lopende tot aan het spoor, waar op ge(fiets)crosst werd. Nu liggen hier de Theo<br />
Dobbestraat en de (verlengde) Pater L.A. Bleijsstraat.<br />
De Mariaschool, voor meisjes (waar ik later op terecht zou komen) lag daarachter aan de (oude) Pater<br />
L.A. Bleysstraat.<br />
PASTOOR DUFFHAUSSPLEIN (toen St. Jozefple<strong>in</strong>)<br />
Een stukje historie.<br />
Nooit had ik toen kunnen vermoeden dat dit ple<strong>in</strong> zo'n 100 jaar eerder een belangrijk kruispunt was <strong>in</strong><br />
de heidevelden.<br />
Toentertijd was de heide ontgonnen tot aan de lijn Pr<strong>in</strong>s Hendriklaan - Joh. Brouwerstraat<br />
(Naastenbest), daaronder begon de Bestste Heide.<br />
Vanuit de Schutboomweg liep de Scheepersweg (schepers zijn schaapscheerders, vergelijkbaar met<br />
schapenbaan <strong>in</strong> België ), later de Pr<strong>in</strong>ses Irenelaan genoemd, dwars door het latere Willem-<br />
Alexanderpark naar het St. Jozefple<strong>in</strong>. Van daaruit liep deze doorgaande weg verder naar de<br />
D<strong>in</strong>kelstraat <strong>in</strong> Acht.<br />
Op het St. Jozefple<strong>in</strong> lag de kruis<strong>in</strong>g met het Weverspad. Deze oude baan startte aan de<br />
E<strong>in</strong>dhovensche Dijk, l<strong>in</strong>ks van het punt waar de Ekkersrijt onder deze weg doordook. Hij liep<br />
noordwaarts over (nu geheten) 'Zonnedauw'. Bij de hedendaagse knik <strong>in</strong> deze weg aangekomen had je<br />
2 mogelijkheden (was een splits<strong>in</strong>g)<br />
OF je sloeg l<strong>in</strong>ksaf richt<strong>in</strong>g Heikant / Naastenbest over de Slimsteeg (voorheen Slimweg, nu<br />
Aardheuvel, Buse<strong>in</strong>d, Pr<strong>in</strong>ses Margrietlaan) er was ook nog een splits<strong>in</strong>g <strong>in</strong> deze weg richt<strong>in</strong>g Aarle<br />
over de Groenebrugweg (nu Loopheuvel, Leefheuvel, Reepheuvel en verder… is het orig<strong>in</strong>ele traject<br />
verdwenen),<br />
OF je hield rechts aan, dit was het Weverspad. Het liep verder, dwars door het Batadorp naar het St.<br />
Jozefple<strong>in</strong> en dan verder tot aan het punt waar (nu) Vijverweg en Industrieweg elkaar raken, om dan<br />
l<strong>in</strong>ksaf te buigen over E<strong>in</strong>dhovensche Steeg (dit is het noordelijkste gedeelte van de Industrieweg, nu<br />
Sp<strong>in</strong>nerstraat geheten), tot aan het hoekpunt van de Molenstraat (toen hoekpunt H. Hartstraat) en de<br />
toen nog helemaal tot hier doorlopende Speelheideweg.<br />
(Historische namen zijn vetgedrukt, wordt ook gebruikt <strong>in</strong> de rest van de historische onderdelen)<br />
5
WE NADEREN HET BATADORP<br />
Vanuit het kleuterschooltje liep ik terug naar huis langs het <strong>Nederland</strong>s-Hervormde Kerkje,<br />
gelegen tegenover de Pius-X-school op de hoek <strong>in</strong> de Johannes Verleunstraat, tegen de kanaaldijk aan.<br />
Met een stenen trapje kwam je op de dijk, om aan het e<strong>in</strong>d (of beg<strong>in</strong>, ’t is maar hoe je ’t bekijkt) van de<br />
Julianaweg uit te komen.<br />
6
Via de Batabrug (aangelegd 1947),<br />
over het Wilhelm<strong>in</strong>akanaal dat al was voltooid <strong>in</strong> 1923, voorheen lag er dan ook een noodbrug ietsje<br />
verder naar het westen (waarschijnlijk ter hoogte van het Weverspad), kwam je dan <strong>in</strong> het Batadorp<br />
waar wij woonden.<br />
7
HET BATADORP<br />
2 luchtfoto’s uit 1960 van het Batafabriek-complex (aangelegd vanaf 1933) en het bijbehorende<br />
Batadorp (gebouwd 1945), waaraan de beschrijv<strong>in</strong>gen worden opgehangen:<br />
Zicht op het zuidwesten,<br />
8
Een overzicht…..<br />
Met l<strong>in</strong>ks de vloeivelden <strong>in</strong> de maak (hier ligt nu De Dieze, op <strong>in</strong>dustrieterre<strong>in</strong> Breeven), de<br />
afvalwaterverwerk<strong>in</strong>g van de fabrieken en het dorp.<br />
Onderaan, het Wilhelm<strong>in</strong>akanaal en rechts een stukje Batadorp met het beg<strong>in</strong> van de Batalaan.<br />
Haaks op deze Batalaan zie je ook al de ‘turken-<strong>in</strong>ternaten’ liggen, aan de Internaatstraat. Deze waren<br />
speciaal gebouwd voor de Turkse werknemers.<br />
Met aan het e<strong>in</strong>d van de Internaatstraat (aan de beboomde weg), het Bataschooltje voor kleuter- en<br />
lagere-school onderwijs.<br />
Daarvóór liggen de ‘sportvelden’ aan het Europaple<strong>in</strong>.<br />
Aan het beg<strong>in</strong> van de Parkweg begon, l<strong>in</strong>ks, ook het Batabos. Hier nog laaggeboomd. Met zoals je ziet<br />
een pad dat met een sl<strong>in</strong>ger uitkwam aan de Bata-tennisvelden, ook gelegen aan de Parkweg maar dan<br />
om de hoek (nu geheten De Dommel).<br />
En rechts van de Parkweg zie je de grote boerderij liggen van boer v.d. Calle. Deze bevoorraadde o.a.<br />
de Bata-kant<strong>in</strong>e<br />
9
Zicht op het noordoosten,<br />
Een sfeerbeeld……<br />
Onderaan rechts de vloeivelden weer. Deze vloeivelden waren een vreemde en gevaarlijke bron van<br />
‘vermaak’ voor de plaatselijke jeugd. Erg verboden ook….. De ‘verse’ velden waren waterig (zeg maar<br />
blubberig…) en zacht. Op de wat ‘oudere’ z<strong>in</strong>kbakken zat al een korst. Tussen deze z<strong>in</strong>kbakken liep<br />
een soort smalle drempel. Als je je daarop waagde kon je met een stok gaatjes <strong>in</strong> die korst prikken. Het<br />
resultaat was dan, dat er een vies st<strong>in</strong>kende stoom uit opsteeg…..<br />
Een stukje verderop aan het e<strong>in</strong>d van de velden (aan het 2 e deel van de Parklaan (nu De Dommel)),<br />
stond dan een waterzuiver<strong>in</strong>gs<strong>in</strong>stallatie. Zwaar omhe<strong>in</strong>d, maar natuurlijk ‘n best te slechten h<strong>in</strong>dernis<br />
voor doortastende k<strong>in</strong>deren. Er eenmaal bovenop kon je dan over wat plankieren lopend, de boel eens<br />
goed bekijken. Dit was overigens nog verbodener dan het prikken <strong>in</strong> de prut van de vloeivelden.<br />
Als de w<strong>in</strong>d verkeerd stond, dat wilde zeggen, uit het oosten kwam, kon je <strong>in</strong> het Batadorp niet alleen<br />
‘genieten’ van de geuren die soms aan kwamen drijven vanuit de vloeivelden, maar dan kwam daar ook<br />
nog de verbrand<strong>in</strong>gslucht van de, toch wel erg ver weg, vlakbij Son aan de NCB-Weg gelegen,<br />
Destructor. Dit was de allesoverheersende ‘kruidige’ brandlucht van vee. Stel je daar maar eens iets bij<br />
voor, <strong>in</strong> deze tijd van ‘luchtvervuil<strong>in</strong>g’……<br />
10
Maar terug naar de foto.<br />
Aan de overzijde van het Wilhelm<strong>in</strong>akanaal zie je rechts van de brug nog kaalslag. Dit is een restant<br />
heide, met de aanzet tot de Johan Verleunstraat en de St. Jozefstraat al enigsz<strong>in</strong>s zichtbaar.<br />
Aan de l<strong>in</strong>kerkant van de Kon. Julianaweg zie je dat de 4 rijtjesblokken er al staan, tot aan de J.H. de<br />
Rooystraat. Dit waren de eerste huizen van het Wilhelm<strong>in</strong>adorp (aanleg vanaf 1949), die gebouwd<br />
werden om vanaf het Batadorp een aansluitende bebouw<strong>in</strong>g te verwezenlijken tot aan het al bestaande<br />
Naastenbest.<br />
Daarachter de 1 e huizenblokken aan de Gosel<strong>in</strong>gstraat.<br />
Aan deze zijde van het kanaal dan weer, het Batadorp met <strong>in</strong>geklemd tussen de huizen aan de Batalaan,<br />
de Internaatstraat en de verlengde Schoenmakersstraat, de ‘SPEELTUIN’. Op deze foto nog <strong>in</strong> puike<br />
staat (aangelegd <strong>in</strong> 1952) , maar toen ik jong/oud genoeg was om daar <strong>in</strong> te kunnen spelen (12 jaar later<br />
zeg maar) , was hij door compleet gebrek aan onderhoud al vervallen tot de mij zo bekende en geliefde<br />
verzamel<strong>in</strong>g speeltu<strong>in</strong>wrakken. Glijbaan zonder baan, stoeltjesloze draaimolen, schommels meestal<br />
zonder zitje, droogliggend zwembad, maar op de wip zat nog wel een zitje…..Voor de rest was de<br />
speeltu<strong>in</strong> al gedeeltelijk overwoekerd met struikgewas. Een prachtig speelterre<strong>in</strong>, voorwaar…<br />
Achter deze speeltu<strong>in</strong> lag aan de akkerrand een vuilnisbeltje voor tu<strong>in</strong>afval. Daar groeiden de mooiste<br />
bloemen, soms nog met kluit en al, voor moeders en <strong>in</strong> m’n tu<strong>in</strong>tje.<br />
De Bata-directeurswon<strong>in</strong>g (met parkje en privé-tennisbanen) is ook duidelijk te onderscheiden op de<br />
hoek van de Batalaan en de verlengde Schoenmakersstraat<br />
In de verte de aftakk<strong>in</strong>g Beatrixkanaal (aanvang aanleg 1930, voltooi<strong>in</strong>g voorjaar 1940), met aan het<br />
e<strong>in</strong>de van de Batalaan nog geen brug en daarachter het beg<strong>in</strong> van de heidevelden tot aan Oirschot.<br />
11
DE BATAFABRIEK<br />
12<br />
Rechts onder <strong>in</strong><br />
de hoek van deze<br />
gevel was de<br />
allereerste Bataw<strong>in</strong>kel<br />
gevestigd, hier is<br />
hij al weer<br />
verdwenen en<br />
verplaatst naar<br />
het kle<strong>in</strong>e<br />
w<strong>in</strong>kelcentrum<br />
aan het<br />
Europaple<strong>in</strong>.
WAAR DE BATALAAN OPHIELD<br />
Vanaf de Beatrixkanaaldijk over het fietspad naar beneden richt<strong>in</strong>g Batalaan, met l<strong>in</strong>ks de afslag naar<br />
de Wilhelm<strong>in</strong>akanaalstraat en rechts de tu<strong>in</strong> rondom het mooie huis van “de heer Meij”.<br />
Als je terug omhoog reed, de Batalaan uit, kwam je uit op de brug over het Beatrixkanaal, met aan de<br />
overzijde nog duidelijk het beg<strong>in</strong> van de ongerepte heide, waarop later de fabrieksterre<strong>in</strong>en zouden<br />
komen. In de verte de T-splits<strong>in</strong>g met het Wilhelm<strong>in</strong>akanaal.<br />
14
Zicht op de brug over het Beatrixkanaal vanaf de dijk van het Wilhelm<strong>in</strong>akanaal, met l<strong>in</strong>ks het<br />
Batadorp en rechts de heide, omlaaggevallen tot <strong>in</strong> het kanaal……<br />
Als je de Batalaan uit liep tot op de dijk van het Beatrixkanaal en je sloeg l<strong>in</strong>ksaf (en je bleef bovenop<br />
de dijk, niet onderlangs het fietspad), dan kwam je aan het e<strong>in</strong>d uit aan de A58. Keerde je je dan om,<br />
dan zag je dit plaatje.<br />
Rechtsaf (op de foto) kon je dan naar beneden over een steil paadje om aan de niet-kanaalzijde uit te<br />
komen bij deze tunnel onder de A58 door.<br />
15
Even een stukje historie tussendoor:<br />
Aan de andere zijde van deze tunnel lag tot 1960 een met plaggen bedekte heuvel, waarschijnlijk een<br />
grafheuvel uit de bronstijd. (Zie situatieschets hiernaast)<br />
Wanneer je vervolgens met je rug naar de tunnel g<strong>in</strong>g staan (,,,) en rechtsaf sloeg (Ploegstraat), lag een<br />
stukje verder aan je l<strong>in</strong>kerhand, dit prachtige ven-restant waar zelfs zonnedauw groeide.<br />
Nu <strong>in</strong> beslag genomen door het bedrijventerre<strong>in</strong> Breeven. Op <strong>heel</strong> oude kaarten is op de plaats van dit<br />
<strong>in</strong>dustrieterre<strong>in</strong> een enorm opgedroogd ven terug te v<strong>in</strong>den (zou dit het oorspronkelijke Breeven zijn<br />
geweest?)<br />
16
NOG IETS OVER DE OUDE PLOEGSTRAAT<br />
Het gehele wegenbestand langs en onder de snelweg door heet tegenwoordig Ploegstraat. Voordat de<br />
snelweg (A58) er was, volgde hij een rechtlijnig traject vanaf ‘Zonnedauw’ (voorheen Weverspad) tot<br />
aan de Boschdijk. Rond 1900 was op oude kaarten al de aanzet te zien van deze oude Ploegstraat.<br />
Waarschijnlijk een rooilijn….<br />
Maar daarvóór was er al ook al een gedeelte aanwezig en wel het eerste deel vanaf Zonnedauw tot aan<br />
de afslag l<strong>in</strong>ksaf vóór de snelweg, en het laatste stuk na de vennen tot aan de Boschdijk.<br />
(Zie ook situatieschets hieronder)<br />
17
RONDJE KOEKOEKSVEN<br />
Onze wandel<strong>in</strong>g vertrok vanuit het Batadorp langs het Wilhelm<strong>in</strong>akanaal, richt<strong>in</strong>g de spoorbrug.<br />
Onder de spoorbrug even een blik terug richt<strong>in</strong>g Kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong> Julianaweg met rechts de huizen aan de Joh.<br />
Verleunstraat.<br />
Het g<strong>in</strong>g verder over de Bataweg langs het kanaal tot net voordat je de oude rijksweg zou bereiken<br />
(Boschdijk). Rechts ligt nu de Fazantlaan, voorheen lag hier ongeveer het verlengde van de Zandstraat,<br />
komende vanaf Best-centrum (het noordelijke deel van de Speelheideweg), die doorliep tot aan de<br />
Patrijslaan.<br />
Met je rug naar het kanaal toe (precies tussen de<br />
Kievietlaan en de Fazantlaan) kijk je op deze foto<br />
richt<strong>in</strong>g de restanten van de toegangspoort van een<br />
verdwenen boerderij aan de voormalige Zandstraat<br />
gelegen.<br />
(Deze Zandstraat was samen met de Speelheideweg<br />
en de Hokkelstraat het vervolg van de Oude Bossche<br />
Baan komende vanuit Woensel.)<br />
18
Langs het kanaal loop je nu nog even verder tot aan de Boschdijk, daar sla je rechtsaf. Aan je<br />
rechterhand zie je dan na een kle<strong>in</strong>e 200 m de restanten van het Koekoeksven.<br />
Verder over de Boschdijk, terug naar het Batadorp.<br />
Vroeger kon je wat verderop rechtsaf slaan de Patrijslaan op om vervolgens langs de bosrand tot aan<br />
het spoor te lopen (nu zal je het golfterre<strong>in</strong> moeten doorkruisen). Waar je via een oude spoorovergang<br />
weer uitkwam op de Parkweg (nu De Dommel), waar meteen rechts het voorheen besproken<br />
waterzuiver<strong>in</strong>gsstationnetje lag van de vloeivelden.<br />
L<strong>in</strong>ksaf lag daar langs het spoor, een paadje naar de Ploegstraat, waarlangs lage tammekastanjeboompjes<br />
groeiden. Over de Parkweg kwamen we dan weer uit <strong>in</strong> het Batadorp.<br />
19
OP NAAR NAASTENBEST<br />
HOOFDSTUK 2<br />
GRENZEN VERLEGGEN: HET DORP IN<br />
De R.K.-Anthoniuskerk (gebouwd van 1949 tot 1950), stond al op ‘De Hei’ voordat er sprake was van<br />
een Wilhelm<strong>in</strong>adorp, Hij diende als aanzet om het ook net gebouwde Batadorp <strong>in</strong> de toekomst te<br />
betrekken bij de uitbreid<strong>in</strong>g richt<strong>in</strong>g het al bestaande Naastenbest.<br />
Rond 1970.<br />
20
L<strong>in</strong>ks lag het Wilhelm<strong>in</strong>aple<strong>in</strong> (ontstaan 1949)<br />
Met wat verderop aan de Kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong> Julianaweg de fietsenhandel van Piet van den Heuvel.<br />
21
Zicht op de laatste flat aan de Kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong> Julianaweg met l<strong>in</strong>ks daarvan die van de Willem de<br />
Zwijgerweg.<br />
Een stukje terug loopt de Johan Brouwerstraat, hier richt<strong>in</strong>g de Pr<strong>in</strong>s Hendriklaan.<br />
Dit traject heeft een historie. Zoals eerder aangehaald hield de allereerste bebouw<strong>in</strong>g van Naastenbest<br />
op aan de lijn Pr<strong>in</strong>s Hendriklaan – Joh. Brouwerstraat.<br />
Een oude verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gsweg liep vanaf de Groenebrugweg, nu hoek Loopheuvel – Landheuvel, over<br />
Dauwheuvel en Bergheuvel naar het hedendaagse restant van de Pr<strong>in</strong>s Hendrikweg. Verder over de Joh.<br />
Brouwerstraat naar de (nu) Vijverweg en dan over Buitenweg en ‘Ganzenmars’. Hij kruiste de<br />
Zandweg (nu ‘Haasje Over’) en liep verder, met een bochtje naar de Venweg (voorheen Hooge Weg),<br />
die dan weer uitkwam aan de verdwenen gehuchten Heikamp en Hoeven, op het <strong>in</strong>dustrieterre<strong>in</strong> onder<br />
Son.<br />
22
Op het punt waar de Pr<strong>in</strong>s Hendriklaan de ‘nieuwe’ verlengde Willem de Zwijgerweg kruiste, keek je<br />
zo terug richt<strong>in</strong>g Joh. Brouwerstraat.<br />
Als je rechtsaf keek op de vorige foto zag je zo de huizen aan de Mecklenburgweg liggen (nu<br />
‘Ganzetong’ en ‘Akkerw<strong>in</strong>de’).<br />
Deze Mecklenburgweg lag op de oude rooilijn van de heide die parallel liep aan de oude<br />
verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gweg hierboven aangehaald. Deze lijn liep ook vanaf de Groenebrugweg, dan<br />
Mecklenburgweg, Drs. J.L. Moonenstraat, vervolgens door de gracht van sportpark de Leemkuilen,<br />
naar de Zandweg en dan over de hedendaagse Willem de Zwijgerweg tot aan de Zandstraat.<br />
23
Op deze luchtfoto van het Wilhelm<strong>in</strong>adorp duidelijk zichtbaar. Rechtsboven liggen de boerderijen aan<br />
de Mecklenburgweg. Volg dan de diagonaal tot l<strong>in</strong>ks onder <strong>in</strong> de hoek. Het laatste stuk vanaf de<br />
spoorlijn is de gracht <strong>in</strong> de maak.<br />
24
Het hobbelige weiland op de foto met zicht op de Mecklenburgweg, is nu het Wilhelm<strong>in</strong>apark. L<strong>in</strong>ks<br />
buiten beeld lag de Mariahoeve.<br />
Zicht op de Mariahoeve vanuit het zuiden.<br />
25
DE HEIKANT OVER TOT AAN HET KANAAL<br />
Even een uitstapje over de oude Willem de Zwijgerweg (nu <strong>in</strong>genomen door de R<strong>in</strong>gweg) richt<strong>in</strong>g het<br />
Wilhelm<strong>in</strong>akanaal.<br />
L<strong>in</strong>ksaf richt<strong>in</strong>g het kanaal vanaf de Pr<strong>in</strong>s Hendriklaan.<br />
Een blik over het ‘Wilhelm<strong>in</strong>apark’ richt<strong>in</strong>g de Pr<strong>in</strong>ses Beatrixlaan met <strong>in</strong> de verte de toren van de St.<br />
Anthoniuskerk (Wilhelm<strong>in</strong>adorp).<br />
26
Verder over het fietspad langs de Verlengde Willem de Zwijgerweg tot aan de ‘nieuwe’ brug over het<br />
Wilhelm<strong>in</strong>akanaal.<br />
Nog verder over het fietspad langs de Verlengde Willem de Zwijgerweg tot aan de ‘nieuwe’ brug over<br />
het Wilhelm<strong>in</strong>akanaal.<br />
27
De brug over het kanaal<br />
En onder de brug door met het fietspad<br />
28
Boven langs het kanaal<br />
29
Met je rug naar de Pr<strong>in</strong>s Hendriklaan, keek je ZW-lijk zo over de Willem de Zwijgerweg heen<br />
rechtdoor de ‘verlengde’ Pr<strong>in</strong>s Hendriklaan op. Je ziet wat verder een weg rechtsaf slaan, dit was de<br />
Slimweg (voorheen Slimsteeg).<br />
Deze Slimweg/steeg liep <strong>heel</strong> vroeger verder, pal zuidwaarts, waar hij aansluit<strong>in</strong>g maakte op het<br />
Weverspad.<br />
Idem dito met de Regte Steeg (de oude Pr<strong>in</strong>ses Margrietlaan, nu Pr<strong>in</strong>senpad), niet zo pal zuidwaarts<br />
maar meer kronkelig, die wat oostelijker evenwijdig aan de Slimsteeg liep en op ongeveer hetzelfde<br />
punt op het Weverspad uitkwam.<br />
30
Op de foto hiernaast zie je wat onduidelijker dat er ook nog een weg rechtdoor verder loopt.<br />
Je kwam dan hier op uit<br />
Een blik terug, richt<strong>in</strong>g Wilhelm<strong>in</strong>adorp<br />
31
En een blik vooruit, richt<strong>in</strong>g het kruispunt met Groenebrugweg (nu Loopheuvel, Leefheuvel,<br />
Reepheuvel) onderaan de kanaaldijk.<br />
32
OVER ZEER OUDE WEGEN ENZO<br />
Op de hoek<br />
van de verlengde Pr<strong>in</strong>s Bernardweg en de Kruisparkweg (destijds de Zomerpad geheten) lag het 17e<br />
eeuwse huisje van ‘Nolleke zonder Neus’ (ik hoop niet dat ik iemand hiermee beledig, maar mijn<br />
moeder her<strong>in</strong>nerde zich deze naam). Eeuwig zonde dat dit is afgebroken (rond 1970).<br />
Dit huisje stond er al toen vanuit het Kruispark, over de hedendaagse Philip van der Goesstraat een<br />
oude weg naar het zuidoosten liep. Al snel splitste de weg zich op <strong>in</strong> de Kroone Steeg en de Kreupele<br />
Steeg, dit gebeurde ter hoogte van de Jan van Riebeeckstraat.<br />
De Kroone Steeg liep rechtstreeks verder naar het punt waar de Johan Brouwerstraat en de Kapelaan<br />
Koopmanstraat elkaar raken. Liep daarna nog verder als bochtje, door de Kap. Koopmanstraat naar de<br />
Scheeperssteeg (Pr<strong>in</strong>ses Irenelaan). Geen doorgaande weg dus.<br />
De Kreupele Steeg <strong>in</strong>slaan bracht meerdere mogelijkheden met zich mee. Hij liep vanaf de splits<strong>in</strong>g<br />
rechtdoor naar het hoekpunt Joh. Vermeerstraat / Kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong> Emmalaan. Hier kon je 2 richt<strong>in</strong>gen uit.<br />
De Kreupele Steeg vervolgde zijn weg rechtdoor naar het hoekpunt Michiel de Ruyterstraat / Willem<br />
de Zwijgerweg. Dan ongeveer over de Kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong> Julianaweg tot aan de Bernard Beekmanstr. Daar boog<br />
hij licht af naar het hoekpunt van de gracht door het sportpark en de Sportlaan, om wat verderop een<br />
kruispunt te vormen met het Weverspad en daarna parallel lopend aan de spoorbaan met een kle<strong>in</strong>e<br />
bocht op het e<strong>in</strong>d, ter hoogte van de oude spooroversteek aan het e<strong>in</strong>de van de Parkweg (nu De<br />
Dommel), aansloot op de doorgaande weg naar Acht.<br />
34
De andere mogelijkheid was om de Kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong> Emmalaan op te slaan (toen Sonsche Steeg geheten).<br />
Deze weg volgend zou je na 1897, even later aan je rechterhand, de Steenfabriek De Leeuwerik<br />
passeren (gesloopt tussen 1970 en 1980). Daar achter lag de schilderachtige Leemkuilenweg.<br />
Over de Sonsche Steeg (nu Leeuwerikstraat) vervolgden ze hunnerweegs tot aan de Heilig Hartstraat.<br />
L<strong>in</strong>ksaf lag dan het Heilig Hartple<strong>in</strong> met daaraan de op deze foto (1970) al onttakelde molen…<br />
met op het e<strong>in</strong>d de Molenstraat<br />
Destijds bestond de Molenstraat nog niet. De Heilig Hartstraat liep gewoon rechtdoor tot op het<br />
(Raadhuis-) ple<strong>in</strong> tegenover de Oranjestraat (toen Hokkelstraat).<br />
Op de hoek van de Heilig Hartstraat en de ‘hedendaagse’ Molenstraat kwam toen de Speelheideweg<br />
uit.<br />
Deze Speelheideweg / Zandweg splitste zich af van de Oude Bossche Baan (komende vanuit de<br />
Kruisstraat te Woensel, voordat de Boschdijk aangelegd was dus), ter hoogte van de Ekkersrijtoversteek<br />
.<br />
35
HET CENTRUM<br />
We pikken de draad weer op met onze rug naar het oude verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gs-straatje dat uitkwam tussen de<br />
kerk en Huize Nazareth. Aan de overkant ligt dan de S<strong>in</strong>t-Odulphusstraat.<br />
L<strong>in</strong>ksaf tussen de ‘bakker’ en de ‘apotheek’ ligt de St. Odulphusstraat.<br />
Huize Nazareth aan de Hoofdstraat.<br />
36
Huize Nazareth en de St. Odulphuskerk Zicht vanaf het westen<br />
met zicht op de achterkant van<br />
Achter de kerk, het kerkhof… de huizen aan de Molenstraat…<br />
37
… en de restanten van de boterfabriek Beste Boter.<br />
We slaan nu rechtsaf de Hoofdstraat op. Net voor de bocht lag l<strong>in</strong>ks het Koetshuis. Dit was een<br />
overblijfsel van het <strong>in</strong> 1944 verwoeste woonhuis van de familie De Wert.<br />
Hier <strong>in</strong> vervallen staat.<br />
Achter het koetshuis was een prachtige tu<strong>in</strong> met vijver gelegen, doorlopend tot aan de Secr.<br />
Jansenstraat.<br />
38
En zo komen we uit aan het Raadhuisple<strong>in</strong><br />
Zicht op de flats aan de Raadhuisstraat<br />
En wat verderop de nieuwe Lidw<strong>in</strong>akerk<br />
39
Hoofdstraat wordt Nieuwstraat (aangelegd rond 1750 als verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gsweg met de toentertijd nieuwe<br />
Bosseweg)<br />
Halverwege, met rechts het postkantoor.<br />
40
Aldus bereiken we het Kruispunt, zo heette dat gewoon.<br />
Dat wil zeggen met de Boschdijk (Bosseweg, Steenweg) en de St. Oedenrodense Weg.<br />
(De Bosseweg is hier rond 1740 aangelegd als verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g tussen Den Bosch en Luik)<br />
Richt<strong>in</strong>g de Nieuwstraat met Hotel Quatre Bras.<br />
41
Richt<strong>in</strong>g E<strong>in</strong>dhoven, met l<strong>in</strong>ks de afslag naar de St. Oedenrodeseweg<br />
Nieuw<br />
en Oud<br />
42
Richt<strong>in</strong>g Den Bosch<br />
…l<strong>in</strong>ksboven het kruispunt ...rechtsboven met de Oude Barrière<br />
…l<strong>in</strong>ksonder een nieuwere Oude Barrier ...rechtsonder een stukje verderop<br />
43
OVER DE HOKKELSTRAAT VIA AARLE (AORZEL) NAAR HEIKANT<br />
Aan het Raadhuisple<strong>in</strong> begon voorheen de Hokkelstraat. Nu heet het eerste gedeelte Oranjestraat.<br />
Met daaraan deze 2 mooie exemplaren<br />
44
Met een grote bocht liep de Hokkelstraat voorheen naar de spoorovergang, waar op de kop van de<br />
Krimpweg deze boerderij gelegen was<br />
De Hokkelstraat had van oudsher, zeg maar vóór 1900, niet deze bocht <strong>in</strong> zich, maar liep vanuit de<br />
‘Oranjestraat’ noordwaarts verder tot aan het punt waar Nieuwe Dijk en ‘Boschdijk’ elkaar raakten.<br />
Het laatste horizontale deel van de zeg maar ‘nieuwe’ Hokkelstraat, was oorsponkelijk een onderdeel<br />
van de Nieuwe Dijk, die van de Mosselaarstraat tot aan centrum ‘De Vleut’ liep (voorheen als<br />
Broekdijk).<br />
Deze Broekdijk was de oudste verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g tussen Oirschot en S<strong>in</strong>t-Oedenrode, toen de Nieuwstraat er<br />
nog niet was.<br />
Aan de overzijde van het spoor aangekomen lag l<strong>in</strong>ksaf, aan de Broekstraat, dit huisje<br />
op het kruispunt met de Mosselaarstraat en de Hokkelstraat.<br />
45
In de omgev<strong>in</strong>g van de Mosselaarstraat:<br />
Mosselaarsesteeg<br />
Een landweggetje <strong>in</strong> de buurt<br />
46
De achterzijde van een prachtig verlaten boerderijtje, waarschijnlijk aan de Mosselaarstraat.<br />
Vanuit het zwarte deurgat het erf op gezien<br />
47<br />
De Voorzijde
Via de Mosselaarweg, St. Annaweg en Aarleseweg bereiken we du buurtschap ‘Aorzel’. Met de zeer<br />
oude St. Annakapel.<br />
Daarna over de (ook zo geheten) St, Annaweg tot aan de Oirschotseweg.<br />
Aan de overzijde de Heuvele<strong>in</strong>dseweg op, waaraan voorheen nog enkele zeer oude boerderijen gelegen<br />
waren, evenals aan de wat verderop zich afsplitsende Hoefweg.<br />
De Heuvele<strong>in</strong>dseweg kwam uit bij de nertsenfokkerij onder aan de kanaaldijk. (Begrijpelijkerwijs had<br />
dit bedrijf zich zo ver als mogelijk van de bebouwde wereld opgesteld, <strong>in</strong> ieder geval vanwege de<br />
penetrante geur die altijd <strong>in</strong> de omgev<strong>in</strong>g h<strong>in</strong>g).<br />
Iets daarvoor kon je l<strong>in</strong>ksaf de Heikantweg op (was Molenstraat).<br />
Een historisch weetje: Deze Molenstraat liep oorspronkelijk na de kruis<strong>in</strong>g met de Heuvele<strong>in</strong>dseweg,<br />
gewoon verder naar het zuidwesten, kruiste het kanaal en sloeg dan af naar het oosten. Waarna hij<br />
aansluit<strong>in</strong>g maakte op het verlengde van De Braken (gelegen onder Molene<strong>in</strong>d/ Straten ten westen van<br />
Oirschot).<br />
EN Vanuit Straten liep vlak langs de Braken een eeuwenoude rome<strong>in</strong>se weg richt<strong>in</strong>g Oerle /<br />
Veldhoven, het is maar dat je weet dat we hier vlakbij historische belangrijke grond zitten<br />
Dit traject is trouwens <strong>in</strong> z’n ge<strong>heel</strong> opvraagbaar bij mij, als “De Kempenweg”.<br />
We vervolgen onze wandel<strong>in</strong>g over de Heikantweg. Deze kwam uit op een 3-sprong met de Slimweg<br />
(voorheen Slimsteeg).<br />
Rechtsaf heet Slimweg nu Buse<strong>in</strong>d, l<strong>in</strong>ksaf nu Pr<strong>in</strong>ses Margrietlaan. De Pr<strong>in</strong>ses Margrietlaan was<br />
oorspronkelijk de naam voor de landweg die parallel aan de Slimweg daarachter liep. Nu Pr<strong>in</strong>senpad.<br />
Een anekdote tussendoor:<br />
Tussen de Slimweg en de Heikantweg liep een verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gsslootje, zodat je op de 3-sprong een punt<br />
overhield. Dit slootje stond bijna altijd droog en was overhuifd door hazelaarstruiken. Dit ‘gangetje’<br />
was nog geen 50 m lang (<strong>in</strong> mijn her<strong>in</strong>ner<strong>in</strong>g dan) en sprak zeer tot mijn verbeeld<strong>in</strong>g, als veilige haven,<br />
voor de buitenwereld onzichtbaar……..<br />
Terug naar de 3-sprong. Aan de overzijde, op de Slimweg stond de oude boerderij van Kee Korst.<br />
Uit mijn jeugd her<strong>in</strong>ner ik mij een erg oude dappere alleenstaande (?) boerenvrouw, met een<br />
alp<strong>in</strong>opetje op, zich voortbewegend op een vouwfiets. In die tijd al erg vooruitstrevend. Een markante<br />
persoonlijkheid, voorwaar…..<br />
Over de Slimweg terug naar het noorden kon je wat later rechtsaf de Schutboomweg op. Aan het e<strong>in</strong>d<br />
daarvan kwam je dan weer uit op het Kruispark.<br />
En zo is de cirkel rond…..<br />
48
HOOFDSTUK 3<br />
VERGANE GLORIE<br />
HET BOERENLEVEN GEZIEN DOOR DE OGEN VAN EEN HOPELOZE<br />
ROMANTICA<br />
Mijn her<strong>in</strong>ner<strong>in</strong>gen over het erf en de boerderij lopen van 1966 tot 1975.<br />
Ons gez<strong>in</strong> begaf zich regelmatig, al fietsend op weg naar een Bests boerengez<strong>in</strong>. In het algemeen reden<br />
we dan over de Pr<strong>in</strong>ses Irenelaan. In die tijd nog een karrenspoor breed, met aan de l<strong>in</strong>kerzijde een<br />
fietswielbreed paadje door de berm. Je moest goed sturen anders dreigde je <strong>in</strong> de sloot te belanden. Aan<br />
het e<strong>in</strong>d passeerde je nog wat oude boerderijen om vervolgens op ‘de punt’ van de Schutboomweg uit<br />
te komen. Meteen achter ‘de punt’ lag de oude woonstee waar ik het over wil gaan hebben.<br />
HET ERF Ik her<strong>in</strong>ner ik me nog goed de oude waterput met zwengel en emmer. - Inderdaad een<br />
waterleid<strong>in</strong>g lag er toen nog niet - , een enorme kastanjeboom en ‘de nolle’.<br />
‘De nolle’ was de toiletvoorzien<strong>in</strong>g <strong>in</strong> die tijd. Het was een gebouwtje voorzien van stevige houten<br />
plank met een rond gat <strong>in</strong> het midden. Aan de zijkant ruimte genoeg voor het ‘wc-papier’: oude kranten<br />
en tijdschriften. De eronder gelegen bak werd eens <strong>in</strong> de zoveel tijd leeggeschept <strong>in</strong> de kruiwagen en<br />
over het land verspreid. Als (jonge) bewoonster van een moderne won<strong>in</strong>g <strong>in</strong> het Batadorp met warm en<br />
koud stromend water, vond ik dit toch ook wel wat hebben.<br />
En als je nou denkt, wat zal dat gestonken hebben….nee dus….. Het lag wel zo ver mogelijk weg van<br />
de achterdeur als redelijkerwijs mogelijk, maar dat zal dan wel uit algemeen hygiënisch oogpunt zijn<br />
gedaan. Dit had wel tot gevolg dat je bij nacht en ontij ook het erf moest oversteken als je nodig moest.<br />
Maar ik vond dat toentertijd toch stukken romantischer dan zo’n betegeld toilet. Alhoewel ik denk dat<br />
de bewoners daar toch wel ietwat anders over dachten.<br />
We blijven nog even buiten. De ‘voeierbieten’ lagen naast de koeienstal opgeslagen, een grote berg….<br />
DE TUIN Naast het erf begonnen de kippenhokken. Dit waren vele zelfgebouwde constructies <strong>in</strong> steen,<br />
hout, golfplaat en wat er zoal nog meer voor handen was. Aflopend van manshoog tot nog net<br />
bruikbaar laag, tot aan het uite<strong>in</strong>de van de tu<strong>in</strong>. Aan de achterzijde van deze hokken lag de moestu<strong>in</strong>.<br />
In de tu<strong>in</strong> naast het erf stonden ook de konijnen- en geitenhokken met een kersenboom op het<br />
‘uitloopveldje’ van de geiten, altijd leuk als je dan kersen moest gaan plukken, die nieuwsgierige geiten<br />
en die enge bok.... Daarbuiten stonden er nog verscheidene andere fruitbomen.<br />
Regelmatig verbleef ik overdag op de boerderij om te helpen, en <strong>heel</strong> soms bleef ik wel eens slapen….<br />
Wakker worden met het getsjirp van krekels, waar <strong>in</strong> Best kom je dat nu nog tegen.<br />
DE KEUKEN Het boerenleven speelde zich b<strong>in</strong>nen, vooral af <strong>in</strong> de keuken. Vanuit de put was er een<br />
soort van leid<strong>in</strong>g aangelegd naar de waterpomp boven de gootsteen. Daar werden de groentes en fruit<br />
schoongemaakt en vervolgens <strong>in</strong>gemaakt (vooral kersen her<strong>in</strong>ner ik mij). Ook hielp ik vaak op de grote<br />
keukentafel mee, met het doppen van hele stapels tu<strong>in</strong>bonen (grote tenen), die dan ook <strong>in</strong>gelegd<br />
werden. In de schouw stond een groot zwart fornuis waarop de supergrote pannen met was stonden te<br />
trekken, de koffie stond te pruttelen of de pannen met het warme eten. Al het eten werd opgediend op<br />
één bord. Dat betekende dat de soepresten verdwenen onder de aardappels, groenten en vlees, waarna<br />
de vla <strong>in</strong> hetzelfde bord werd geschept. Het was je dus ‘geraaien’ dat je elke gang naar b<strong>in</strong>nen werkte,<br />
anders dreven er toch wel erg vreemde d<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> je vla.<br />
50
Ook werd daarbij regelmatig een pot kersen opengemaakt….daar werd dan vaak eerst de schimmel<br />
afgeschept, omdat het wecken niet helemaal goed was gelukt. Maar geen gezeur, het was <strong>in</strong>derdaad nog<br />
steeds eetbaar.<br />
In dit huishouden werden koeien en varkens niet zelf geslacht, dat werd uitbesteed, maar daarna<br />
kwamen de onderdelen wel weer terug <strong>in</strong> onbewerkte staat. Zo her<strong>in</strong>ner ik mij het zelf maken van zult,<br />
waar<strong>in</strong> vele knookjes mee werden vermalen. En de erwtensoep met varkensstaart, zo’n hele….. en spek<br />
waarvan de zwoerd nog voorzien was van de harde varkenshaartjes……<br />
Kippen werden zelf de nek omgedraaid om daarna geplukt te worden, dit alles nog op het erf. Daarna<br />
volgde de rest van de verwerk<strong>in</strong>g b<strong>in</strong>nenshuis, vooral tot soep, met….jawel, alle drellen en gruwels<br />
er<strong>in</strong>. Zo hoorde dat, dat was voedzaam….<br />
Je kan wel zeggen dat ik hier heb geleerd niet zo kieskeurig te zijn…<br />
DE STALLEN Achter de keuken lag de toegang tot de varkenshokken en koeienstallen. Ik weet niet<br />
meer precies hoeveel koeien er precies stonden (op stal) maar ik schat een stuk of 8, met namen zoals<br />
Bertha 1 en 2. Ze werden nog met de hand gemolken, waarna de melk <strong>in</strong> bussen g<strong>in</strong>g die aan de rand<br />
van de weg werden neergezet om opgehaald te worden. Door de groep liep de koeienstront naar de<br />
beerput buiten op het erf en als ie niet zelf liep werd ie eruit geschept. In de koeienstal lagen ook grote<br />
zakken Bix of zoiets. Dat was droog koeienvoer, wat wij wel eens stiekem aten… net zo lekker als een<br />
hapje voederbiet….<br />
Boven de dierenstallen lag de hooizolder. Een geweldig speelterre<strong>in</strong>, met grote langwerpige pakken<br />
stro op losse hopen hooi. Met die pakken kon je hutten bouwen als met grote legostenen, compleet met<br />
<strong>in</strong>gangspoort en schu<strong>in</strong> dak erop. Niet dat de boer dat nou zo’n fijn plan vond, dat we zijn hele<br />
voorraad overhoop haalden, maar het werd gelukkig oogluikend toegestaan. Vanuit de open<strong>in</strong>g<br />
waardoor het hele spul op zolder kon worden gestoken, keek je uit op ‘de Punt’ die volstond met<br />
peppels (populieren dus).<br />
Spelen deed ik met de 2 jongste k<strong>in</strong>deren van de familie (jongens). Het jongste meisje was al oud<br />
genoeg om <strong>in</strong> de keuken te werken (10 jaar ofzo) dus die was niet altijd beschikbaar. De oudste<br />
dochters hielpen moeders mee met de was, de kuis en op het land vermoed ik, die zag ik niet zo vaak.<br />
HET WERK BUITEN Buitenshuis hielp ik meestal met eieren rapen of fruit plukken, dat was mij wel<br />
toevertrouwd. Soms mocht ik meehelpen op het veld. Meerijden achterop de boerenkar met paard was<br />
toch wel favoriet. We g<strong>in</strong>gen dan naar het aardappelveld, hooien of bietensteken.<br />
DE NIEUWE WOONST Na een aantal jaren van dit alles genoten te mogen hebben, werd besloten dat<br />
de oude boerderij vervangen moest worden door een nieuw exemplaar. Dit werd een bakstenen<br />
woonhuis, voorzien van keuken met warm en koud stromend water, een douche (wat een luxe), een<br />
huiskamer en een aparte ‘mooie’ kamer, waar<strong>in</strong> ik alleen op zondag en dan nog <strong>in</strong> uitzonderlijke<br />
gevallen mocht komen (modder was daar uit den boze) en een ‘echt’ betegeld toilet.<br />
Met het oog op de moderne tijd mocht deze boer vervolgens ook z’n koeien niet meer zelf melken maar<br />
dat moest voortaan met een melkmach<strong>in</strong>e gebeuren. Ik weet nog dat hij vond dat ie te oud werd voor<br />
dat soort nieuwerwetse fratsen en daarmee werd volgens mij het tijdperk waar ik over verhaal<br />
afgesloten.<br />
51
LANGS DE OUDE ZUIDGRENS VAN BEST, DE EKKERSRIJT<br />
Rond 1970 liep dit riviertje nog door zijn ongekanaliseerde stroombedd<strong>in</strong>g. Zo her<strong>in</strong>ner ik mij de<br />
Ekkersrijt: een schoon stroompje, redelijk diep <strong>in</strong>gesneden <strong>in</strong> het landschap, waar<strong>in</strong> nog visjes<br />
rondzwommen, met rijk begroeide oevers.<br />
Het schijnt dat het <strong>in</strong> de prehistorie al een beek van belang was, waarlangs men grafheuvels oprichtte.<br />
Maar dit gebeurde vooral op de bovenloop. Deze heet tot aan de Oirschotsedijk, de Bruggenrijt.<br />
Ook is de leemafzett<strong>in</strong>g, door de eeuwen heen, op verscheidene plaatsen gebruikt voor het<br />
vervaardigen van stenen.<br />
We zullen het traject volgen vanaf het punt waar de Bruggenrijt onder de Oirschotseweg doorstroomt<br />
en Ekkersrijt wordt. Dit punt was gelegen net ten oosten van het Beatrixkanaal. Vanaf daar liep het<br />
Weverspad (nu ‘Zonnedauw’) noordwaarts richt<strong>in</strong>g Best.<br />
Al snel dook de beek onder het kanaal door. Hij kabbelde <strong>in</strong> ongewijzigde vorm verder (nu nog hoop<br />
ik), langs het punt waar nu de verhard<strong>in</strong>g van de straat ‘Nieuwe Achtse Heide’ ophoudt, tot aan de hoek<br />
van de ‘Ploegstraat’ (het horizontale gedeelte is een restant van het orig<strong>in</strong>ele Ploegstraat-traject).<br />
Daarna dook hij met een bocht rechtsaf onder de A2 door, om aan het e<strong>in</strong>d van de Mispelhoefstraat<br />
onder het spoor door te duiken.<br />
Net hiervoor rechts, lag <strong>in</strong> 1900 nog een oude steenfabriek. Misschien gebruikte deze voorheen leem<br />
uit de Ekkersrijt voor de fabricage van stenen.<br />
Hierna stroomde hij ten zuiden van de A58 verder langs de hedendaagse ‘Hoge Zijde’ . Waar hij even<br />
later werd ‘overbrugd’ voor de doorgaande zeer oude weg, komende vanaf het kruispunt St. Jozefple<strong>in</strong>,<br />
naar de D<strong>in</strong>kelstraat te Acht.<br />
Rustig verder meanderend kruiste hij de Boschdijk, net boven De Tol (aan de Oude Barrier).<br />
Op het punt waar hij onder het kruispunt Ekkerswijer door zou gaan duiken om nog even noordwaarts<br />
verder te lopen, kruiste de Oude Bosse Baan dit stroompje. (Dit was de oude verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g tussen<br />
Woensel en Verrenbest, met een afsplits<strong>in</strong>g over de Zandstraat naar Best.)<br />
Na het noordwaartse stukje boog hij net voor de oevers van de hedendaagse recreatieplas Aquabest af<br />
naar het oosten. Daarna door de plas, nog te zien als grenslijn, tot aan het punt waar de weg, komende<br />
vanaf het Wilhelm<strong>in</strong>akanaal (grenslijn tussen Best en Son), uitkomt tussen de 2 plassen.<br />
Vanaf hier liep de Ekkersrijt verder oostwaarts het grondgebied van Son op, richt<strong>in</strong>g zijn mond<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de<br />
Dommel.<br />
Met de aanleg van de onvermijdelijke <strong>in</strong>dustrieterre<strong>in</strong>en en autosnelwegen is hiermee alweer een<br />
onvervangbaar stukje ongerepte natuur voorgoed verloren gegaan………<br />
52
FOTO’S EN KAARTJES<br />
Batabrug 7<br />
Batadorp 8, 10<br />
Batafabrieken 8, 10, 12, 13<br />
Batalaan 14<br />
Beatrixkanaal-dijk 15<br />
Boschdijk 43<br />
Boschdijk-kruispunt 41, 42<br />
Boterfabriek Beste Boter 38<br />
Brug over Beatrixkanaal 14, 15<br />
Gebr. de Kon<strong>in</strong>glaan 25<br />
Groenebrugweg 32<br />
Hokkelstraat 44, 45<br />
Hoofdstraat 36<br />
Huize Nazareth 36, 37<br />
Joh. Brouwerstraat 22<br />
Kaartje Ploegstraat 17<br />
Kaartje Rome<strong>in</strong>se Weg 49<br />
Kaartje Weverspad / Groenebrugweg 33<br />
Kerk (Lidw<strong>in</strong>a-) 39<br />
Kerk (Ned. Herv.) 6<br />
Kerk (St. Anthonius-) 20<br />
Kerk (St. Odulphus-) 37<br />
Kleuterschool St. Josephstraat 4<br />
Koekoeksven 19<br />
Koetshuis (Hoofdstraat) 38<br />
Kon. Julianaweg 21, 22<br />
Krimpweg / Hokkelstraat 45<br />
Kruisparkweg 34<br />
Mariahoeve 25<br />
Mecklenburgweg 23<br />
Molen (H. Hartple<strong>in</strong>) 35<br />
Molenstraat 35<br />
Molenstraat-achterzijde (kerkhof) 37<br />
Mosselaarsesteeg 46<br />
Mosselaarstraat / Broekstraat 45<br />
Mosselaarstraat 47<br />
Nieuwstraat 40, 41<br />
Oranjestraat 44<br />
Oude Barrière 43<br />
Ploegstraat / Breeven 16<br />
Ploegstraat-tunnel (A58) 15<br />
Pr<strong>in</strong>s Hendriklaan 23, 31, 32<br />
Raadhuisple<strong>in</strong> 39<br />
Raadhuisstraat 39<br />
REGISTER<br />
53<br />
S<strong>in</strong>t-Oedenrodenseweg 42<br />
Spoorbrug Wilhelm<strong>in</strong>akanaal 18<br />
Wilhelm<strong>in</strong>adorp 24<br />
Wilhelm<strong>in</strong>akanaal 28, 29<br />
‘Wilhelm<strong>in</strong>apark’ 26<br />
Wilhelm<strong>in</strong>aple<strong>in</strong> 21<br />
Willem de Zwijgerweg 22, 26, 27<br />
Zandstraat 18<br />
Zomerpad 34<br />
TREFWOORDEN<br />
Broekdijk 45<br />
E<strong>in</strong>dhovensche Steeg 5<br />
Ekkersrijt 52<br />
Groenebrugweg 5, 22, 23, 32<br />
Heikantweg 48<br />
Hoefweg 48<br />
Hokkelstraat 18, 35, 44, 45<br />
Hooge Weg 22<br />
Kreupele Steeg 34<br />
Kroone Steeg 34<br />
Molenstraat 48<br />
Nieuwe Dijk 45<br />
Oude Bossche Baan 18, 35, 52<br />
Ploegstraat 52<br />
Regte Steeg 30<br />
Rome<strong>in</strong>se Weg 48<br />
Scheeperssteeg 34<br />
Scheepersweg 5<br />
Slimsteeg (-weg) 5, 30, 48<br />
Sonsche Steeg 35<br />
Speelheideweg 18, 35<br />
St. Josephple<strong>in</strong> 5<br />
Venweg 22<br />
Weverspad 5, 7, 17, 30, 34<br />
Zandstraat 18, 23, 52<br />
Zandweg 22, 23, 35<br />
Zomerpad 34