Klik hier om de spreekbeurt te bekijken. - Broekhoff Vuurwerk
Klik hier om de spreekbeurt te bekijken. - Broekhoff Vuurwerk
Klik hier om de spreekbeurt te bekijken. - Broekhoff Vuurwerk
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
INHOUD:<br />
De geschie<strong>de</strong>nis van het vuurwerk pagina 2<br />
Het eers<strong>te</strong> vuurwerk pagina 2<br />
Ernstvuurwerk pagina 3<br />
Feestvuurwerk pagina 3<br />
Illegaal vuurwerk pagina 4<br />
Gevaar pagina 5<br />
Hoe werkt vuurwerk pagina 5<br />
Samens<strong>te</strong>lling pagina 6<br />
De uitvinding van buskruit pagina 7<br />
Vervoer pagina 8<br />
Opslag pagina 9<br />
Verkoop pagina 9<br />
Het groots<strong>te</strong> vuurwerk pagina 10<br />
1
DE GESCHIEDENIS VAN HET VUURWERK<br />
Wie het vuurwerk heeft uitgevon<strong>de</strong>n is niet bekend. Eeuwenlang ging men ervan uit dat het <strong>de</strong><br />
chinezen waren die het vuurwerk hebben uitgevon<strong>de</strong>n. Tegenwoordig <strong>de</strong>nkt men dat het Chinese<br />
vuurwerk is voortgek<strong>om</strong>en uit een vroegere ont<strong>de</strong>kking in Bengalen, het <strong>te</strong>genwoordige Bangla<br />
Desh. De naam Bengaals vuur doet ons <strong>hier</strong> nu nog aan <strong>de</strong>nken. Hoe het ont<strong>de</strong>kt is weet men niet<br />
precies. Het kan gebeurd zijn tij<strong>de</strong>ns het koken van voedsel op een houtvuur.<br />
Bij het koken wordt zout gebruikt. Nu gebruik<strong>te</strong> men vroeger bij gebrek aan zout ook wel eens<br />
het vrij aan <strong>de</strong> aardoppervlak<strong>te</strong> voork<strong>om</strong>en<strong>de</strong> salpe<strong>te</strong>r. Nu is het mogelijk dat dit salpe<strong>te</strong>r op een<br />
keer <strong>te</strong>recht is gek<strong>om</strong>en op smeulend houtskool. Men ont<strong>de</strong>k<strong>te</strong> toen een heel an<strong>de</strong>re werking dan<br />
men gewend was. Hoe het ook is, het vuurwerk werd al aan het begin van onze jaar<strong>te</strong>lling in China<br />
gebruikt bij religieuze en wereldse fees<strong>te</strong>n en natuurlijk ook <strong>om</strong> <strong>de</strong> boze gees<strong>te</strong>n <strong>te</strong> verjagen.<br />
Het heeft nog heel wat eeuwen geduurd voordat ook Europa van het bestaan van vuurwerk af<br />
wist. Deze kennis is pas in <strong>de</strong> <strong>de</strong>rtien<strong>de</strong> eeuw via <strong>de</strong> Arabische wereld in Europa <strong>te</strong>rechtgek<strong>om</strong>en.<br />
Vanuit Italië en Duitsland bereikt <strong>de</strong> kennis ein<strong>de</strong>lijk Ne<strong>de</strong>rland.<br />
Het vuurwerk werd in die tijd hoofdzakelijk gebruikt bij het voeren van oorlogen. Men maak<strong>te</strong><br />
b<strong>om</strong>men en vuurpijlen <strong>om</strong> <strong>de</strong> vijand mee <strong>te</strong> bestoken. De recep<strong>te</strong>n wer<strong>de</strong>n angstvallig geheim<br />
gehou<strong>de</strong>n door <strong>de</strong> vuurwerkmakers. Veel ongelukken en tijdverlies waren het gevolg. De<br />
ontwikkeling en verspreiding van het vuurwerk verliep langzaam.<br />
Toen <strong>de</strong> scheikun<strong>de</strong> in <strong>de</strong> loop van <strong>de</strong> negentien<strong>de</strong> eeuw gro<strong>te</strong> vooruitgang boek<strong>te</strong> had dit ook<br />
gro<strong>te</strong> gevolgen voor <strong>de</strong> ontwikkeling van het vuurwerk. De kennis voor het berei<strong>de</strong>n van het<br />
vuurwerk werd bij meer mensen bekend. Er wer<strong>de</strong>n zelfs handboeken geschreven waarin zeer<br />
uitvoerig beschreven stond hoe je verschillen<strong>de</strong> soor<strong>te</strong>n vuurwerk kon maken. Door <strong>de</strong>ze<br />
ontwikkeling is het vuurwerk ontstaan dat wij afs<strong>te</strong>ken op ou<strong>de</strong>jaarsavond.<br />
Productie in China Prachtige effec<strong>te</strong>n Mo<strong>de</strong>rn laboratorium in China<br />
HET EERSTE „VUURWERK‟<br />
In Azië had men al vuurwerk, nog voordat het buskruit was uitgevon<strong>de</strong>n. Al ver voor onze<br />
jaar<strong>te</strong>lling was het in China gewoon<strong>te</strong> <strong>om</strong> stukken bamboe in een vuur <strong>te</strong> gooien. Als ze begonnen<br />
<strong>te</strong> bran<strong>de</strong>n en dus flink heet gewor<strong>de</strong>n waren, knal<strong>de</strong>n ze uit elkaar. Hoe kan dat? Wel, een<br />
bamboeplant bestaat uit lange houtige s<strong>te</strong>ngels en elke s<strong>te</strong>ngel is ver<strong>de</strong>eld in een groot aantal<br />
afgeslo<strong>te</strong>n „vakken‟ of c<strong>om</strong>partimen<strong>te</strong>n. Als een stuk bamboes<strong>te</strong>ngel erg warm wordt, zal <strong>de</strong><br />
opgeslo<strong>te</strong>n lucht daarin uitzet<strong>te</strong>n – er ontstaat druk. Op zeker ogenblik is <strong>de</strong> spanning door<br />
verhitting van <strong>de</strong> lucht in het stuk zo hoog gewor<strong>de</strong>n, dat het uit elkaar spat. Dat gaat gepaard<br />
met een har<strong>de</strong> knal. De chinezen had<strong>de</strong>n dat ont<strong>de</strong>kt en gebruik<strong>te</strong>n bamboe <strong>om</strong> gees<strong>te</strong>n <strong>te</strong><br />
verjagen en feest <strong>te</strong> vieren. Dit soort „vuurwerk‟ wordt in Azië nog wel gebruikt. Er zijn wel 100<br />
soor<strong>te</strong>n bamboe. Ze groeien vooral in Azië en behoren tot <strong>de</strong> familie van <strong>de</strong> grassen. S<strong>om</strong>mige<br />
soor<strong>te</strong>n krijgen s<strong>te</strong>ngels van 30 m leng<strong>te</strong> en een doorsne<strong>de</strong> van 30 cm. Wij gebruiken<br />
bamboes<strong>te</strong>ngels als hengels, als tuinstokjes of <strong>om</strong> er een tafel of stoel van <strong>te</strong> maken. Bamboe is<br />
geschikt <strong>om</strong> allerlei gebruiksvoorwerpen van <strong>te</strong> fabriceren.<br />
2
ERNSTVUURWERK<br />
Deze vorm van vuurwerk wordt gebruikt bij het leger, <strong>de</strong> scheepvaart en in <strong>de</strong> landbouw.<br />
De militairen gebruiken lichtsignaalpatronen <strong>om</strong> een doel aan <strong>te</strong> geven of <strong>om</strong> een bepaal<strong>de</strong> plaats<br />
uit <strong>te</strong> lich<strong>te</strong>n. Ook gebruiken zij rookgrana<strong>te</strong>n <strong>om</strong> bijvoorbeeld <strong>de</strong> vijand in verwarring <strong>te</strong><br />
brengen.<br />
In <strong>de</strong> scheepvaart wor<strong>de</strong>n reddingsraket<strong>te</strong>n en reddingspijlen gebruikt als een schip in nood is.<br />
Door het afschie<strong>te</strong>n van een reddingspijl we<strong>te</strong>n <strong>te</strong> hulp k<strong>om</strong>en<strong>de</strong> schepen waar zij moe<strong>te</strong>n<br />
zoeken.<br />
De landbouw kent weer een an<strong>de</strong>re vorm van ernstvuurwerk. Als een boer op zijn land geplaagd<br />
wordt door een overlast aan kraaien of an<strong>de</strong>re vraatzuchtige vogels dan kan hij gebruik maken<br />
van schrik- en ver<strong>de</strong>lgingspatronen. Door <strong>de</strong> knal wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> vogels verjaagd en gaan op zoek naar<br />
een rustige plek <strong>om</strong> aan voedsel <strong>te</strong> k<strong>om</strong>en. De boer wordt zo van <strong>de</strong>ze lastpakken bevrijd en kan<br />
een be<strong>te</strong>re oogst <strong>te</strong>gemoet zien.<br />
FEESTVUURWERK<br />
Er zijn twee soor<strong>te</strong>n feestvuurwerk: het klein vuurwerk en het groot vuurwerk. Het klein<br />
vuurwerk bestaat uit het vuurwerk dat je <strong>de</strong> laats<strong>te</strong> paar dagen van het jaar kunt kopen <strong>om</strong><br />
tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> jaarwisseling af <strong>te</strong> s<strong>te</strong>ken. Het groot vuurwerk mag alleen door <strong>de</strong>skundigen wor<strong>de</strong>n<br />
afgestoken. Dit is vaak <strong>te</strong> bewon<strong>de</strong>ren bij gro<strong>te</strong> stadsfees<strong>te</strong>n, bij <strong>de</strong> kermis, op Koninginnedag en<br />
fees<strong>te</strong>n van gro<strong>te</strong> bedrijven die bijvoorbeeld 100 jaar bestaan.<br />
Er wordt dan een groot <strong>te</strong>rrein afgezet met dranghekken <strong>om</strong> <strong>de</strong> veiligheid van het publiek <strong>te</strong><br />
garan<strong>de</strong>ren. Voor een vuurwerk van ongeveer twintig minu<strong>te</strong>n is een ploeg van vier mensen <strong>de</strong> hele<br />
dag bezig <strong>om</strong> alles gereed <strong>te</strong> maken voor het vuurwerk van ‟s avonds. Op het afs<strong>te</strong>ek<strong>te</strong>rrein<br />
k<strong>om</strong>en kis<strong>te</strong>n met buizen <strong>te</strong> staan en stalen rekken met pijpen erop; dit noemt men orgels. Uit<br />
elke buis of pijp kan een stuk vuurwerk wor<strong>de</strong>n afgescho<strong>te</strong>n. De buizen en pijpen hebben<br />
verschillen<strong>de</strong> diame<strong>te</strong>rs, afhankelijk van het soort vuurwerk. Je hebt vuurwerk van 24mm, 60mm,<br />
75mm, 80mm, 100mm, 150mm en 200mm. Ook wor<strong>de</strong>n er allerlei s<strong>te</strong>llages opgebouwd voor het<br />
draai en spuit vuurwerk.<br />
Er zijn veel mogelijkhe<strong>de</strong>n met vuurwerk. Je kunt let<strong>te</strong>rs vormen, je kunt het afs<strong>te</strong>ken op muziek<br />
of je kunt een kunst-siervuurwerkshow maken. Het afs<strong>te</strong>ken van vuurwerk kan op twee manieren<br />
gebeuren. Je kunt vuurwerk met <strong>de</strong> hand afs<strong>te</strong>ken. De vuurwerkafs<strong>te</strong>ker loopt dan met een soort<br />
fakkel al <strong>de</strong> lon<strong>te</strong>n af. Je kunt vuurwerk ook elektronisch afs<strong>te</strong>ken via <strong>de</strong> c<strong>om</strong>pu<strong>te</strong>r. Op het<br />
m<strong>om</strong>ent dat <strong>de</strong> c<strong>om</strong>pu<strong>te</strong>r aan wordt gezet hoeft <strong>de</strong> vuurwerkmees<strong>te</strong>r niets an<strong>de</strong>rs meer <strong>te</strong> doen<br />
dan <strong>te</strong> controleren of het goed gaat. De c<strong>om</strong>pu<strong>te</strong>r vuurt het vuurwerk dan elektronisch af. Er<br />
zijn geen c<strong>om</strong>pu<strong>te</strong>rprogramma‟s voor <strong>de</strong>ze vorm <strong>te</strong> koop. Het is een flink karwei <strong>om</strong> voor zo‟n<br />
vuurwerkshow een programma <strong>te</strong> schrijven, maar <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n zijn dan ook enorm. Het is<br />
door <strong>de</strong> c<strong>om</strong>pu<strong>te</strong>r mogelijk <strong>om</strong> precies gelijk op <strong>de</strong> maat van <strong>de</strong> muziek het effect in <strong>de</strong> lucht <strong>te</strong><br />
la<strong>te</strong>n zien. Met <strong>de</strong> hand is dit onmogelijk. Tussen het afschie<strong>te</strong>n en het effect zit 3,7 secon<strong>de</strong>n<br />
verschil. Het gro<strong>te</strong> vuurwerk mag alleen afgestoken wor<strong>de</strong>n door personen die 18 jaar of ou<strong>de</strong>r<br />
zijn en die voork<strong>om</strong>en op <strong>de</strong> schietlijst. Dit is een lijst waarop alle namen staan van mensen die<br />
erkend zijn <strong>om</strong> groot vuurwerk af <strong>te</strong> s<strong>te</strong>ken.<br />
3
ILLEGAAL VUURWERK<br />
<strong>Vuurwerk</strong> koop je bij <strong>de</strong> erken<strong>de</strong> vuurwerkhan<strong>de</strong>laar. <strong>Vuurwerk</strong> waar je op een an<strong>de</strong>re manier aan<br />
kunt k<strong>om</strong>en is illegaal vuurwerk. Veel illegaal vuurwerk k<strong>om</strong>t uit België. Elk jaar gaan veel<br />
Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>rs even <strong>de</strong> grens over <strong>om</strong> dit gevaarlijke vuurwerk <strong>te</strong> kopen. Belgen mogen het<br />
vuurwerk in België alleen kopen als ze een speciale vergunning hebben, maar Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>rs kunnen<br />
het zo kopen. Vreemd hè? Een heleboel illegaal vuurwerk wordt bij <strong>de</strong> grens on<strong>de</strong>rschept.<br />
Rechercheurs in burger staan s<strong>om</strong>s al bij <strong>de</strong> vuurwerkwinkels in België <strong>te</strong> controleren. Zij<br />
schrijven nummerbor<strong>de</strong>n van Ne<strong>de</strong>rlandse auto‟s op en geven die door aan <strong>de</strong> controlepos<strong>te</strong>n bij<br />
<strong>de</strong> grens of <strong>de</strong> politie. Als je gepakt wordt, krijg je een flinke boe<strong>te</strong> en ben je je vuurwerk<br />
natuurlijk ook kwijt.<br />
Illegaal vuurwerk is illegaal <strong>om</strong>dat het door <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse regering niet is goedgekeurd voor<br />
gebruik door particulieren. Het is veel gevaarlijker dan legaal vuurwerk <strong>om</strong>dat er veel meer kruit<br />
in zit, het <strong>te</strong> hard en vaak ook <strong>te</strong> snel knalt en <strong>om</strong>dat een goe<strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse gebruikaanwijzing<br />
vaak ontbreekt bij het vuurwerk.<br />
Strijkers zijn bijvoorbeeld verbo<strong>de</strong>n <strong>om</strong>dat ze geen lontje hebben, maar een strijkkop. Tussen<br />
<strong>de</strong>ze kop en het kruit zit een stukje vertragingssas, zodat het een paar secon<strong>de</strong>n duurt voordat<br />
hij knalt. Maar in dit sas kunnen makkelijk kleine scheurtjes k<strong>om</strong>en. Daar zie je aan <strong>de</strong> bui<strong>te</strong>nkant<br />
helemaal niets van. Dan heb je dus geen tijd <strong>om</strong> <strong>de</strong> strijker weg <strong>te</strong> gooien. Hij ontploft in je hand!<br />
Professioneel vuurwerk<br />
Niet voor particulier!<br />
4
GEVAAR<br />
Per jaar wordt in Ne<strong>de</strong>rland naar schatting ongeveer 10 tot 11 miljoen ton vuurwerk verkocht aan<br />
particulieren. De regels voor <strong>de</strong> verkoop en afs<strong>te</strong>ekperio<strong>de</strong> van het klein vuurwerk zijn overal<br />
gelijk. Het vuurwerk mag alleen <strong>de</strong> laats<strong>te</strong> drie dagen van het jaar verkocht wor<strong>de</strong>n. S<strong>om</strong>s hoor<br />
je al weken voor oud-en-nieuw vuurwerk afs<strong>te</strong>ken. Dat wordt dan illegaal gedaan en kan zelfs<br />
boe<strong>te</strong>s opleveren.Bij het afs<strong>te</strong>ken gaat nog wel eens wat mis. In Ne<strong>de</strong>rland wordt dit aantal<br />
geschat op zo‟n 1200 gevallen per jaar waarvoor behan<strong>de</strong>ling in een ziekenhuis nodig is. Bij <strong>de</strong>ze<br />
ongelukken heeft ongeveer 45% oogletsel, 45% brand-, scheur- en snijwon<strong>de</strong>n en 10% an<strong>de</strong>r<br />
letsel.<br />
Daarnaast wordt een aantal ongevallen met vuurwerk thuis behan<strong>de</strong>ld. Hiervan zijn geen cijfers<br />
bekend. De mees<strong>te</strong> slachtoffers k<strong>om</strong>en voor in <strong>de</strong> leeftijdsgroep van 10 tot 14 jaar. Het<br />
meren<strong>de</strong>el zijn jongens.<br />
De voorlichting over <strong>de</strong> risico‟s van vuurwerk richt zich <strong>de</strong> laats<strong>te</strong> jaren ook s<strong>te</strong>eds meer op <strong>de</strong>ze<br />
groep van gebruikers. Gelukkig daal<strong>de</strong> het aantal ongelukken door zwerfvuurwerk flink, van 32%<br />
naar 18%. Opruimen helpt dus echt! Je hoeft trouwens niet zelf vuurwerk af <strong>te</strong> s<strong>te</strong>ken <strong>om</strong> een<br />
ongeluk <strong>te</strong> krijgen. Bijna 1 op <strong>de</strong> 3 ongelukken gebeur<strong>de</strong> bij een <strong>om</strong>stan<strong>de</strong>r.<br />
Ook <strong>de</strong> schit<strong>te</strong>rs<strong>te</strong>rretjes en won<strong>de</strong>rkaarsjes, die volgens ie<strong>de</strong>reen geschikt zijn <strong>om</strong> binnenshuis<br />
af <strong>te</strong> s<strong>te</strong>ken zijn <strong>de</strong> oorzaak van een groot aantal bran<strong>de</strong>n. De <strong>te</strong>rm koud vuur is dan ook zeker<br />
niet op zijn plaats. De mo<strong>de</strong>rne kleding, die vaak gemaakt is van synthetische stoffen zoals nylon,<br />
is licht ontvlambaar. Het is dan ook wel gebeurd dat kin<strong>de</strong>ren door een schit<strong>te</strong>rs<strong>te</strong>rretje zijn<br />
aangestoken. De brandwon<strong>de</strong>n die daarbij ontstaan zijn al snel twee<strong>de</strong>- of zelfs <strong>de</strong>r<strong>de</strong>graads. De<br />
kleding smelt zich <strong>om</strong> het lichaam en dit is daardoor moeilijker af <strong>te</strong> koelen. Blijven<strong>de</strong><br />
verminkingen zijn het gevolg. Voorwerpen zoals aans<strong>te</strong>eklont en veiligheidsbrillen is geen<br />
overbodige luxe.<br />
Hier zijn wat tips voor het veilig gebruiken van vuurwerk:<br />
HOE WERKT VUURWERK<br />
Voordat je precies kunt begrijpen hoe vuurwerk werkt, moet je we<strong>te</strong>n wat een explosie is. Een<br />
explosie verloopt snel en hevig. Het dui<strong>de</strong>lijkst is het wanneer je uitgaat van <strong>de</strong> motor van een<br />
auto of br<strong>om</strong>mer, want daarin vin<strong>de</strong>n ook s<strong>te</strong>eds explosies plaats.<br />
In <strong>de</strong> cilin<strong>de</strong>r van een benzinemotor k<strong>om</strong>en twee stoffen samen, benzinedamp en zuurstof uit <strong>de</strong><br />
lucht. Deze twee stoffen k<strong>om</strong>en goed gemengd samen via het inlaatspruitstuk in <strong>de</strong> cilin<strong>de</strong>r. Dit<br />
mengsel wordt samengeperst door het <strong>om</strong>hoogk<strong>om</strong>en van <strong>de</strong> zuiger. De concentratie neemt<br />
<strong>hier</strong>door toe. Door <strong>de</strong> vonk van <strong>de</strong> bougie wordt dit mengsel plaatselijk tot ontbranding gebracht.<br />
Dit zet een kettingreactie in werking. De warm<strong>te</strong> die vrijk<strong>om</strong>t is voldoen<strong>de</strong> <strong>om</strong> <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> laag<br />
van het mengsel <strong>te</strong> onts<strong>te</strong>ken. Dit gaat door totdat het mengsel is opgebrand. De he<strong>te</strong><br />
5
verbrandingsgassen die daarbij vrijk<strong>om</strong>en, bouwen een druk op die <strong>de</strong> zuiger naar bene<strong>de</strong>n perst.<br />
De uitlaat k<strong>om</strong>t <strong>hier</strong>door vrij waardoor <strong>de</strong> gassen wor<strong>de</strong>n afgevoerd. Het verhaal begint dan weer<br />
opnieuw. De zuiger gaat weer <strong>om</strong>hoog enz..<br />
S<strong>te</strong>l je nu eens voor dat je <strong>de</strong> zuiger vastzet. De druk die dan ontstaat bij het verbran<strong>de</strong>n van<br />
het mengsel zou <strong>de</strong> motor uit elkaar doen springen. Dit noemt men een explosie. Een explosie<br />
ontstaat dus doordat men het mengsel tij<strong>de</strong>ns die verbranding opsluit. De ontstane energie kan<br />
daardoor niet weg en <strong>de</strong> afgeslo<strong>te</strong>n ruim<strong>te</strong> begeeft het on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> druk van <strong>de</strong><br />
verbrandingsgassen.<br />
In vuurwerk zit een zeer fijn gemalen en goed gemengd mengsel van vas<strong>te</strong> stoffen in een hou<strong>de</strong>r<br />
geperst. Als je dit aans<strong>te</strong>ekt ontstaat er ook een hoeveelheid he<strong>te</strong> gassen. Het hangt nu van het<br />
soort vuurwerk af wat je daarmee wilt doen:<br />
Bij een rotje is <strong>de</strong> s<strong>te</strong>vige koker gevuld met zwart buskruit die, op <strong>de</strong> opening van <strong>de</strong> lont na, aan<br />
bei<strong>de</strong> zij<strong>de</strong>n is afgeslo<strong>te</strong>n. Als het rotje wordt aangestoken ontstaat er in <strong>de</strong> koker een zo hoge<br />
druk dat <strong>de</strong>ze explo<strong>de</strong>ert.<br />
Bij een vuurpijl is in <strong>de</strong> s<strong>te</strong>vige koker een centrale hol<strong>te</strong> aangebracht. Deze loopt spits toe. Dit<br />
noemt men <strong>de</strong> venturi. Hierin is ook <strong>de</strong> lont aangebracht. Bij het afs<strong>te</strong>ken wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> he<strong>te</strong><br />
verbrandingsgassen door <strong>de</strong> venturi naar bui<strong>te</strong>n gedreven. Door <strong>de</strong> kracht <strong>hier</strong>van krijgt <strong>de</strong><br />
vuurpijl voldoen<strong>de</strong> stuwdruk <strong>om</strong> <strong>de</strong> pijl <strong>de</strong> lucht in <strong>te</strong> la<strong>te</strong>n vliegen.<br />
SAMENSTELLING<br />
De ma<strong>te</strong>rialen <strong>om</strong> vuurwerk mee <strong>te</strong> maken zijn in <strong>de</strong> loop <strong>de</strong>r eeuwen gelijk gebleven. Het mengsel<br />
van chemische stoffen dat wordt gebruikt heet het pyro<strong>te</strong>chnische mengsel of<strong>te</strong>wel <strong>de</strong> sas. Het<br />
zwart buskruit is het meest gebruik<strong>te</strong> mengsel.<br />
Buskruit is samenges<strong>te</strong>ld uit kaliumnitraat, houtskool en zwavel. Je ziet bij vuurwerk ook mooie<br />
kleur- en lich<strong>te</strong>ffec<strong>te</strong>n. Deze wor<strong>de</strong>n verkregen door een an<strong>de</strong>r mengsel dan zwart buskruit. Als<br />
6
in <strong>de</strong> sas magnesium of aluminiumpoe<strong>de</strong>r verwerkt zit krijg je wit licht. Als er strontium, een<br />
zilverwit zacht metaal in verwerkt is, rood licht, met barium, een zacht metaal, groen licht, met<br />
koper, blauw licht en met natrium, geel licht. Het <strong>om</strong>hulsel van het vuurwerk wordt meestal<br />
gemaakt van papier of karton. Deze wor<strong>de</strong>n s<strong>te</strong>vig gemaakt door een soort stijfsel bij <strong>de</strong><br />
fabricage toe <strong>te</strong> voegen. En dan nog <strong>de</strong> lont, <strong>de</strong>ze bestaat uit een aantal katoendra<strong>de</strong>n die in een<br />
bad zijn geweest van buskruit en bindmid<strong>de</strong>len. De afbrandsnelheid is ongeveer 1 cm per secon<strong>de</strong>.<br />
Deze afbrandsnelheid kan s<strong>te</strong>rk verhoogd wor<strong>de</strong>n. Men doet dan een papieren huls <strong>om</strong> <strong>de</strong> lont.<br />
Deze snelle manier wordt vaak gebruikt bij het gro<strong>te</strong> vuurwerk dat door professionele mensen<br />
wordt afgestoken.<br />
DE UITVINDING VAN BUSKRUIT<br />
Een alchemist was iemand die uit allerlei stoffen drankjes maak<strong>te</strong>, waardoor je bijvoorbeeld<br />
langer in leven kon blijven. Althans, dat dach<strong>te</strong>n <strong>de</strong> gebruikers. Ook probeer<strong>de</strong> hij goud <strong>te</strong> maken<br />
van waar<strong>de</strong>loos ma<strong>te</strong>riaal. Zijn formules waren geheim en over zijn arbeid hing een waas van<br />
geheimzinnigheid. In Azië waren veel alchemis<strong>te</strong>n – zij gebruik<strong>te</strong>n stoffen uit <strong>de</strong> natuur voor hun<br />
„duis<strong>te</strong>re kuns<strong>te</strong>n‟, waaron<strong>de</strong>r nitra<strong>te</strong>n (chemische zou<strong>te</strong>n). Een verou<strong>de</strong>r<strong>de</strong> benaming voor<br />
nitra<strong>te</strong>n is salpe<strong>te</strong>r. In Azië is salpe<strong>te</strong>r altijd al voorhan<strong>de</strong>n geweest, in Europa niet. Omdat dit<br />
een grondstof voor buskruit is, neemt men aan dat dit ergens in Azië uitgevon<strong>de</strong>n is en wel door<br />
een alchemist die aan het experimen<strong>te</strong>ren was. Hij had daarvoor ook zwavel nodig, maar dat was<br />
al eeuwenlang bekend. Reeds aan het begin van onze jaar<strong>te</strong>lling ken<strong>de</strong>n <strong>de</strong> chinezen zwavel. Zij<br />
gebruik<strong>te</strong>n al lucifers <strong>om</strong> iets aan <strong>te</strong> s<strong>te</strong>ken in <strong>de</strong> 6 e eeuw na Christus – het waren stokjes<br />
gedoopt in zwavel. Pas 1000 jaar la<strong>te</strong>r bereik<strong>te</strong> <strong>de</strong> eers<strong>te</strong> lucifer Europa.<br />
Koolstof, het <strong>de</strong>r<strong>de</strong> element van buskruit, verkreeg men uit houtskool en dat was na elk vuurtje<br />
<strong>te</strong> vin<strong>de</strong>n. Salpe<strong>te</strong>r zwavel en koolstof moe<strong>te</strong>n op zeker ogenblik door alchemis<strong>te</strong>n gemengd zijn<br />
en het buskruit werd uitgevon<strong>de</strong>n. Maar waar en wanneer dat precies gebeurd is we<strong>te</strong>n we niet.<br />
In elk geval ergens in Azië en geleer<strong>de</strong>n nemen aan – aan <strong>de</strong> hand van gevon<strong>de</strong>n geschrif<strong>te</strong>n - dat<br />
dit in <strong>de</strong> 9 e eeuw na Christus was. De Arabieren ken<strong>de</strong>n al buskruit in 1225 na Chr. Enkele<br />
tientallen jaren la<strong>te</strong>r dook het ook in Engeland op. De uitvinding van het buskruit veran<strong>de</strong>r<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />
oorlogsvoering. In China wer<strong>de</strong>n er vuurpijlen mee gemaakt <strong>om</strong> <strong>de</strong> vijand <strong>te</strong> bestoken.<br />
Tienduizen<strong>de</strong>n vuurpijlen wer<strong>de</strong>n bijvoorbeeld afgestoken <strong>om</strong> <strong>de</strong> stad Tsoetoeng in brand <strong>te</strong><br />
zet<strong>te</strong>n. Dat was in 994 na Chr. Na vuurpijlen kwamen kanonnen en geweren. Europa liep wat<br />
vuurwapens betreft ook ach<strong>te</strong>r bij Azië. Terwijl daar al eeuwenlang primitieve vuurwapens<br />
gebruikt wer<strong>de</strong>n, ging men in onze streken nog met pijl en boog <strong>te</strong>n strij<strong>de</strong>. Rond 1325 werd in<br />
7
Italië pas voor het eerst een kanon gebruikt – het was een eenvoudig stuk geschut, dat „vuurpot‟<br />
genoemd werd. Vuurpot<strong>te</strong>n sprongen bij het tot ontlading brengen van het buskruit nogal eens uit<br />
elkaar. Zij waren in het begin dan ook gevaarlijker voor <strong>de</strong> „afvuur<strong>de</strong>rs‟ dan voor <strong>de</strong> vijan<strong>de</strong>n.<br />
Buskruit werd niet alleen voor oorlogen gemaakt, maar ook gebruikt <strong>om</strong> vuurwerk van <strong>te</strong> maken,<br />
dat bij fees<strong>te</strong>n afgescho<strong>te</strong>n werd. In China gebruik<strong>te</strong> men eerst vuurpijlen als vuurwerk, kor<strong>te</strong><br />
tijd la<strong>te</strong>r had men ook al uit elkaar klappend vuurwerk en fon<strong>te</strong>inen in prachtige kleuren.<br />
VERVOER<br />
Het mees<strong>te</strong> vuurwerk dat in Ne<strong>de</strong>rland wordt gebruikt k<strong>om</strong>t uit China. In kleine fabriekjes wordt<br />
het vuurwerk daar gemaakt. De mensen moe<strong>te</strong>n erg voorzichtig zijn bij hun werk. In <strong>de</strong> fabriek<br />
staan geen ijzeren tafels en <strong>de</strong> mensen dragen een kapje op hun hoofd. Al is het dragen van nylon<br />
kleding verbo<strong>de</strong>n. Dit zijn allemaal voorzorgsmaatregelen <strong>om</strong> <strong>te</strong> verk<strong>om</strong>en dat een vonkje <strong>de</strong> hele<br />
fabriek laat ontploffen.<br />
Als je twee stukken ijzer <strong>te</strong>gen elkaar aanslaat kun je een vonk krijgen en ook je haren kunnen<br />
een vonk geven als je er doorheen wrijft. Ditzelf<strong>de</strong> gebeurt met nylon kleding. Ie<strong>de</strong>r vonkje kan<br />
een explosie veroorzaken.<br />
In gro<strong>te</strong> containers wordt het vuurwerk over zee naar <strong>de</strong> Rot<strong>te</strong>rdamse haven vervoerd. Van<br />
daaruit gaat <strong>de</strong> container met vuurwerk over land naar <strong>de</strong> impor<strong>te</strong>ur. Bij <strong>de</strong> impor<strong>te</strong>ur kunnen <strong>de</strong><br />
winkeliers dan het vuurwerk bes<strong>te</strong>llen. Het vervoer van het vuurwerk gaat dan met speciale<br />
vrachtwagens naar <strong>de</strong> winkeliers.<br />
Die vrachtwagens zijn speciaal gekeurd voor het vervoer van vuurwerk. Ze moe<strong>te</strong>n in <strong>de</strong><br />
laadruim<strong>te</strong> behan<strong>de</strong>ld zijn met een speciale brandweren<strong>de</strong> stof. Ook moe<strong>te</strong>n er in <strong>de</strong> laadruim<strong>te</strong><br />
altijd 2 brandblussers aanwezig zijn. Ver<strong>de</strong>r moet er ook in <strong>de</strong> cabine een brandblusser aanwezig<br />
zijn en ook moet er een EHBO doos in <strong>de</strong> auto zijn <strong>om</strong> in geval van een ongeluk eers<strong>te</strong> hulp <strong>te</strong><br />
kunnen verlenen.<br />
De chauffeurs die <strong>de</strong> vrachtwagen rij<strong>de</strong>n moe<strong>te</strong>n altijd in het bezit zijn van een speciaal dipl<strong>om</strong>a,<br />
an<strong>de</strong>rs mogen ze niet rij<strong>de</strong>n met het vuurwerk. Ze hebben geleerd waar ze wel en waar ze niet<br />
mogen lossen, on<strong>de</strong>r welke tunnels ze niet door mogen, en of het veilig is <strong>om</strong> het vuurwerk <strong>te</strong><br />
lossen. Ook leren ze wanneer ze <strong>de</strong> gevarenbor<strong>de</strong>n op hun auto moe<strong>te</strong>n doen. Als een auto met<br />
vuurwerk meer dan 900 kg vuurwerk vervoert, moe<strong>te</strong>n er bor<strong>de</strong>n aangebracht wor<strong>de</strong>n met <strong>de</strong><br />
gevarenklasse van het vuurwerk. Er zijn verschillen<strong>de</strong> gevarenklassen, enkele voorbeel<strong>de</strong>n zijn:<br />
1. Dit bord is voor vuurwerk dat in <strong>de</strong> klasse 1.4S valt. Dit is vuurwerk waar min<strong>de</strong>r dan 40 gram<br />
kruit per pot in zit, en babypijlen bijvoorbeeld. Dit vuurwerk mag onbeperkt gela<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n<br />
in <strong>de</strong> vrachtwagen zon<strong>de</strong>r dat <strong>de</strong> gevarenbor<strong>de</strong>n gemon<strong>te</strong>erd hoeven <strong>te</strong> wor<strong>de</strong>n op <strong>de</strong><br />
vrachtwagen.<br />
2. Dit bord is voor vuurwerk in <strong>de</strong> gevarenklasse 1.4G. Dit vuurwerk is het zwaar<strong>de</strong>re vuurwerk.<br />
Pot<strong>te</strong>n waar van 40 tot 200 gram kruit in zit verwerkt. Dit vuurwerk mag nog legaal wor<strong>de</strong>n<br />
afgestoken door mensen op oud en nieuw. Dit vuurwerk moet wel met vervoer verpakt zit<strong>te</strong>n<br />
in kartonnen dozen waar o.a. beschermend gaas in zit. Dit wordt gedaan zodat het vuurwerk<br />
niet bui<strong>te</strong>n <strong>de</strong> doos kan k<strong>om</strong>en als het per ongeluk af zou gaan. Zit dit vuurwerk niet meer in<br />
dat beschermen<strong>de</strong> gaas, dus wanneer een winkelier het heeft uitgepakt <strong>om</strong> <strong>te</strong> verkopen, dan<br />
8
kan het niet meer vervoerd wor<strong>de</strong>n als klasse 1.4G, maar wordt het beschouwd als 1.3G. Dit<br />
vuurwerk in <strong>de</strong> klasse 1.4G mag tot 900kg bruto zon<strong>de</strong>r bor<strong>de</strong>n vervoerd wor<strong>de</strong>n. K<strong>om</strong>t het<br />
gewicht boven die bruto 900kg uit dan moe<strong>te</strong>n <strong>de</strong> bor<strong>de</strong>n gemon<strong>te</strong>erd wor<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> (vracht)<br />
auto.<br />
3. De hoogs<strong>te</strong> klasse in het vuurwerk is klasse 1.3G. In <strong>de</strong>ze klasse valt al het vuurwerk wat<br />
gebruikt wordt voor evenemen<strong>te</strong>n. Dat is dus het hele gro<strong>te</strong> vuurwerk. Dit mag niet door<br />
mensen wor<strong>de</strong>n afgestoken die daar geen speciaal dipl<strong>om</strong>a voor hebben en die niet op <strong>de</strong><br />
schietlijst staan. Ook het vuurwerk wat uit <strong>de</strong> klasse 1.4G wat uit <strong>de</strong> verpakking is gehaald<br />
wordt voor het vervoer beschouwd als klasse 1.3G. Als dit vuurwerk vervoerd wordt moe<strong>te</strong>n<br />
altijd gevarenbor<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> vrachtwagen gemon<strong>te</strong>erd wor<strong>de</strong>n. Als je door <strong>de</strong> politie<br />
aangehou<strong>de</strong>n wordt zon<strong>de</strong>r dat je <strong>de</strong>ze bor<strong>de</strong>n op je vrachtwagen hebt, krijg je een boe<strong>te</strong>.<br />
Je moet ook altijd een vrachtbrief bij je hebben. Als je <strong>de</strong>ze niet kunt la<strong>te</strong>n zien wordt al<br />
het vuurwerk in beslag gen<strong>om</strong>en. De gevarenbor<strong>de</strong>n moe<strong>te</strong>n op <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> manier<br />
gemon<strong>te</strong>erd wor<strong>de</strong>n:<br />
OPSLAG<br />
Bij <strong>de</strong> impor<strong>te</strong>ur wordt het vuurwerk opgeslagen tot het wordt verkocht. Dit gebeurt in een kluis.<br />
Een kluis is een bewaarplaats waarvan <strong>de</strong> vloer, wan<strong>de</strong>n en af<strong>de</strong>kking zijn vervaardigd uit<br />
metselwerk dat <strong>te</strong>nmins<strong>te</strong> 10,5 cm dik is of uit beton van <strong>te</strong>nmins<strong>te</strong> 7 cm dik<strong>te</strong>. De <strong>de</strong>ur moet van<br />
massief duimsdik hout zijn gemaakt en moet aan bei<strong>de</strong> zij<strong>de</strong>n bekleed zijn met een brandwerend<br />
ma<strong>te</strong>riaal. Al die ma<strong>te</strong>rialen samen zorgen voor een gegaran<strong>de</strong>er<strong>de</strong> brandwerendheid van 60<br />
minu<strong>te</strong>n.<br />
Afhankelijk van <strong>de</strong> situatie zijn <strong>de</strong> maximale hoeveelhe<strong>de</strong>n voor opslag bepaald. Dit heeft o.a. <strong>te</strong><br />
maken met ex<strong>te</strong>rne afstan<strong>de</strong>n en situatie van <strong>de</strong> gebouwen.<br />
Bovendien is een sprinklerinstallatie verplicht, die is aangelegd volgens voorschrif<strong>te</strong>n. Deze<br />
voorschrif<strong>te</strong>n zijn in een speciaal documen<strong>te</strong>n zelfs apart voor vuurwerk (memorandum 60)<br />
vastgelegd. Zo‟n installatie treedt in werking als <strong>de</strong> binnen<strong>te</strong>mperatuur of <strong>de</strong> <strong>te</strong>mperatuur aan<br />
<strong>de</strong> bui<strong>te</strong>nzij<strong>de</strong> van <strong>de</strong> toegangs<strong>de</strong>ur meer dan 68 gra<strong>de</strong>n Celsius bedraagt. Zodra <strong>de</strong> <strong>te</strong>mperatuur<br />
hoger is gaat <strong>de</strong> sprinkler aan. Je krijgt dan een soort paraplu van wa<strong>te</strong>r die het vuurwerk nat<br />
maakt en zo voork<strong>om</strong>t dat het afgaat.<br />
Binnen een afstand van 2 me<strong>te</strong>r van <strong>de</strong> kluis mag niet wor<strong>de</strong>n gerookt. Dit moet dui<strong>de</strong>lijk op <strong>de</strong><br />
kluis in let<strong>te</strong>rs van <strong>te</strong>nmins<strong>te</strong> 4 cm geschreven staan. Ook moet er een gevarenetiket op <strong>de</strong> <strong>de</strong>ur<br />
aangebracht zijn. Op het <strong>te</strong>rrein van <strong>de</strong> impor<strong>te</strong>ur staat een heel s<strong>te</strong>l van <strong>de</strong>ze kluizen aan elkaar<br />
gekoppeld. Daarbij wor<strong>de</strong>n extra regels gehan<strong>te</strong>erd vanwege <strong>de</strong> gro<strong>te</strong>re hoeveelhe<strong>de</strong>n die daar<br />
wor<strong>de</strong>n opgeslagen. De brandweer moet in noodgevallen gemakkelijk bij <strong>de</strong> kluizen kunnen k<strong>om</strong>en.<br />
9
VERKOOP<br />
Van <strong>de</strong> impor<strong>te</strong>ur gaat het vuurwerk naar <strong>de</strong> winkeliers. Een winkelier die vuurwerk wil verkopen<br />
moet daarvoor een vergunning aanvragen bij <strong>de</strong> gemeen<strong>te</strong>. Dit is een zogenaam<strong>de</strong><br />
hin<strong>de</strong>rwetvergunning. In <strong>de</strong>ze vergunning wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> maximaal toegestane hoeveelhe<strong>de</strong>n genoemd.<br />
Deze zijn afhankelijk van <strong>de</strong> brandveiligheid en van <strong>de</strong> plaats waar het vuurwerk wordt bewaard.<br />
Naast <strong>de</strong> bewaarplaats heeft <strong>de</strong> winkelier ook nog een (<strong>om</strong>pak)pakruim<strong>te</strong> en een verkoopruim<strong>te</strong><br />
nodig. Voor <strong>de</strong> <strong>om</strong>pakruim<strong>te</strong> is het maximale gewicht apart bepaald en is afhankelijk van <strong>de</strong> soort<br />
vergunning. In <strong>de</strong> verkoopruim<strong>te</strong> maximaal 250 kg liggen tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> openingstij<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> winkel.<br />
Ook in <strong>de</strong> verkoopruim<strong>te</strong> zijn sprinklers aanwezig. De opslag van het vuurwerk is niet toegankelijk<br />
voor het winkelen<strong>de</strong> publiek. De winkelier mag elke klant maximaal 10 kg vuurwerk meegeven. Ook<br />
moe<strong>te</strong>n <strong>de</strong> personen die vuurwerk kopen altijd ou<strong>de</strong>r zijn dan 16 jaar.<br />
De winkelier verspreidt vaak heel mooie fol<strong>de</strong>rs en maakt ook gebruik van in<strong>te</strong>rnet.<br />
Het rookverbod kun je herkennen aan een biljet met <strong>de</strong> <strong>te</strong>kst: „Verkoop vuurwerk, Roken en Open<br />
Vuur Verbo<strong>de</strong>n”.<br />
De winkeliers mogen het vuurwerk alleen verkopen op <strong>de</strong> laats<strong>te</strong> drie verkoopdagen van het jaar.<br />
29, 30 en 31 <strong>de</strong>cember. Op ou<strong>de</strong>jaarsdag mag vanaf tien uur ‟s och<strong>te</strong>nds begonnen wor<strong>de</strong>n met<br />
het afs<strong>te</strong>ken van vuurwerk. Vandaar dat je dus al vroeg op <strong>de</strong> och<strong>te</strong>nd <strong>de</strong> knallen van rotjes kunt<br />
horen. Er mag tot twee uur ‟s och<strong>te</strong>nds op nieuwjaarsdag afgestoken wor<strong>de</strong>n. Bui<strong>te</strong>n die tij<strong>de</strong>n<br />
mag er niet meer afgestoken wor<strong>de</strong>n, en ben je dus ook strafbaar als je dat wel doet. Er wor<strong>de</strong>n<br />
ie<strong>de</strong>r jaar tientallen jongeren meegen<strong>om</strong>en door <strong>de</strong> politie <strong>om</strong>dat ze <strong>te</strong> vroeg (of <strong>te</strong> laat)<br />
vuurwerk hebben afgestoken. Je vuurwerk wordt dan in beslag gen<strong>om</strong>en en je krijgt een<br />
bekeuring. Je ou<strong>de</strong>rs kunnen je dan ophalen op het bureau.<br />
Als je opgepakt bent kun je kiezen. Of je kunt een boe<strong>te</strong> betalen, of je kunt naar bureau Halt.<br />
Daar krijg je dan een gesprek waar je ou<strong>de</strong>rs dan ook bij zijn. Daar wordt dan een afspraak<br />
gemaakt over je straf. In je vrije tijd moet je schoonmaken of an<strong>de</strong>r werk doen.<br />
Uitzon<strong>de</strong>ring: Er is een speciale groep “fop en scherts” die het hele jaar verkocht mag wor<strong>de</strong>n,<br />
dat bestaat o.a. uit s<strong>te</strong>rretjes, partypoppers, knalerw<strong>te</strong>n enz. maar het belangrijks<strong>te</strong> vuurwerk<br />
is toch wel het ou<strong>de</strong>jaarsvuurwerk, ook <strong>om</strong>dat dit s<strong>te</strong>rk is gekoppeld aan onze cultuur.<br />
10
HET GROOTSTE VUURWERK<br />
Het groots<strong>te</strong> stuk vuurwerk is in 1983 in Japan afgestoken. Het stuk woog 421 kilo en had een<br />
huls-doorsne<strong>de</strong> van 108 cm. Het bood een schouwspel in 5 kleuren met een diame<strong>te</strong>r van 860<br />
me<strong>te</strong>r.<br />
Het groots<strong>te</strong> „wa<strong>te</strong>rval‟-vuurwerk is in 1986 ook in Japan afgestoken. De „wa<strong>te</strong>rval‟ was 1710<br />
me<strong>te</strong>r lang en 37 me<strong>te</strong>r hoog.<br />
Op alle afbeeldingen in <strong>de</strong>ze fol<strong>de</strong>r berust een Copyright ©<br />
11