Opheffen handelsbarrieres levert goud geld op - Detailhandel ...

Opheen handelsbarrières
levert goud geld op
Opheen
handelsbarrières

Colofon
Deze brochure is gemaakt door Detailhandel Nederland. Het is tot stand
gekomen op basis van diverse vraaggesprekken met Nederlandse
winkeliers, literatuurstudie en deelname aan werkgroepen van
EuroCommerce, de Europese koepel voor detailhandel. Aangezien
veel van de onderwerpen die in dit paper besproken zijn rechtstreeks
betrekking hebben op de commerciële relaties tussen schakels in de
distributieketen, is ervoor gekozen voorbeelden te anonimiseren.
Dit is een publicatie van:
Detailhandel Nederland
Overgoo 13
Postbus 262
2260 AG Leidschendam
Meer informatie:
Detailhandel Nederland
Hendrik Jan van Oostrum en Julius Witteveen
0032-2-7365830
info@dedetailhandel.nl
www.dedetailhandel.nl
0031-70-3202345
Mits met bronvermelding en toestemming van Detailhandel
Nederland kunt u de informatie uit deze publicatie gebruiken.
Grafische vormgeving:
Studio Steenbergen BNO, Gouda
Digitaal printwerk:
Twigt Grafisch Facilitair, Waddinxveen
November, 2010

Opheen handelsbarrières
levert goud geld op
Opheen
handelsbarrières
levert goud
geld op
1

Inhoudsopgave
Voorwoord 4
1 Werk aan de winkel: stop marktverdeling door fabrikanten 7
1.1) Hoe marktverdeling werkt: praktijkvoorbeelden 11
1.1 a) Extreem grip houden op verkoopkanalen 11
1.1 b) Ontmoedigen van parallelimport met conditiestelsels 11
1.1 c) Producten per marktgebied anders verpakken 12
1.1 d) Gebruikmaken van retoursystemen 12
1.1 e) Gewiekst inzetten van kortingsacties 12
1.2) Kunstgrepen waarmee het soms toch lukt om te parallelimporteren 13
1.3) De opkomst van de grensoverschrijdende inkoopcombinatie 14
1.4) Markttoezichthouders ontbreekt het aan effectieve breekijzers 14
1.5) Wat Brussel kan doen voor detailhandel en consument 15
1.5 a) Geef winkeliers recht om over de grens in te kopen 16
1.5 b) Maak labels op essentiële punten voor iedereen leesbaar 16
1.5 c) Harmoniseer retoursystemen 16
1.5 d) Maak toestaan van parallelimport onderdeel fusietoets 17
1.5 e) Stimuleer parallelimport door transparantie fabrikantenprijzen 17
2 Handelsbelemmeringen aan de buitengrenzen van de Europese Unie 19
2.1) Europees anti-dumping beleid: eigen industrie eerst 20
2.1 a) Wat Brussel kan doen voor detailhandel en consument 21
2.2) Non-tarifaire handelsbelemmeringen: verkapt protectionisme 22
2.2 a) ‘Made in’- label: beschermt met name Italiaanse textielindustrie 22
2.2 b) Wat Brussel kan doen voor detailhandel en consument 23
2.3) Biociden: een wetgevend voorstel waarvan de balans volledig zoek is 24
2.3 a) Wat Brussel kan doen voor detailhandel en consument 25
3 Slotwoord: opheffen handelsbarrières levert goud geld op 27
Colofon 33
3

4
Voorwoord
De strijd tegen handelsbarrières:
dweilen met de kraan open
Als Nederlandse winkeliers te allen tijde producten daar zouden
kunnen inkopen waar deze tegen de meest gunstige voorwaarden
te verkrijgen zijn, dan profiteert niet alleen de winkelier daarvan.
De grote winnaar is de consument, die dan kan kiezen uit een
gevarieerder aanbod, tegen scherpere prijzen.
Helaas zijn er in de praktijk veel belemmeringen waar winkeliers
tegenaan lopen bij het importeren van producten. Deze doen
zich zowel voor bij het grensoverschrijdend inkopen binnen de
Europese Unie, als daarbuiten.
Gelukkig heeft de Europese Commissie recentelijk in haar Retail
Market Monitoring Report aangegeven een aantal van deze barrières
te willen elimineren 1 . Een voorbeeld is geografische marktverdeling
door fabrikanten van merkartikelen. Door de Europese
markt kunstmatig langs landsgrenzen in stukken op te delen,
maken fabrikanten van merkartikelen momenteel parallelimport
door winkeliers vaak praktisch onmogelijk.
Maar importproblemen komen ook veelvuldig voor aan de buitengrenzen
van de Europese Unie. Met het eind 2009 van kracht
worden van het nieuwe Europese Verdrag van Lissabon, heeft het
Europees Parlement op het vlak van buitenlandse handel aanzienlijk
aan invloed gewonnen. In het belang van consumenten
en winkeliers zou deze invloed snel aangewend moeten worden
om protectionistische heffingen aan de buitengrenzen van de
Europese Unie aan banden te leggen, alsook om handelsbarrières
als gevolg van bijvoorbeeld etikettering- en milieuwetgeving te
ontmantelen.

In deze brochure zet Detailhandel Nederland een aantal belangrijke
handelsbarrières op een rij. Tevens roept de Nederlandse
belangenbehartiger van alle winkeliers de Europese Commisssie,
het Europees Parlement en de Raad van lidstaten op om actie te
ondernemen. Tegen die achtergrond worden diverse suggesties
gedaan om obstakels snel en grondig op te ruimen.
Mr. Patricia E.H. Hoogstraaten
Voorzitter van de stuurgroep Europa
1 Over detailhandel diensten in de interne markt. Document behorend bij het rapport ‘Naar meer efficiënte en
eerlijke detailhandel diensten in de interne markt in 2020’ gepubliceerd door de Europese Commissie in juli 2010.
5

Werk aan de winkel:
stop marktverdeling
door fabrikanten
????????????
7

8
De Europese Unie kent als één van de belangrijkste verdragsrechtelijk verankerde uitgangspunten
een vrij verkeer van goederen. Sinds 1985 ijvert de Europese Commissie voor de
totstandkoming van een Europese interne markt, waarin alle nog bestaande belemmeringen
van dit vrije verkeer van goederen worden opgeheven. Inmiddels zijn flinke stappen gezet.
Maar wat de detailhandel betreft is er voor de Europese Commissie, het Europees Parlement
en Raad van lidstaten nog aanzienlijk werk aan de winkel. Voor winkeliers is het namelijk in de
praktijk bijzonder lastig en dikwijls zelfs geheel onmogelijk om grensoverschrijdend merkartikelen
in te kopen daar waar dit het voordeligst is. Met name grote fabrikanten frustreren dit.
‘Merkenfabrikanten zullen alles in het werk stellen om de mogelijkheid tot prijsdiscriminatie
te behouden’, zo vreest ook de Europese Commissie 2 .
Door markten langs geografische grenzen af te schermen, slagen fabrikanten van merkartikelen
erin het prijsniveau van hun producten volledig af te stemmen op de koopkracht van
consumenten in een bepaalde markt, alsmede op de mate van concurrentie in zo’n markt. Deze
praktijk stelt hen maximaal in staat om markten af te romen. Het meewerken aan parallelimporten
door winkeliers zou aan dit lucratieve spel een einde maken. Want het onvermijdelijk
gevolg van parallelimporten is dat prijsverschillen voor een bepaald product zouden afnemen
ten nadele van de fabrikant, maar ten gunste van de consument.
Dat parallelimport voor winkeliers zeer interessant zou kunnen zijn, blijkt uit de aanzienlijke
prijsverschillen die er in de Europese Unie tussen lidstaten zijn wat levensmiddelen betreft 3 .
2 ‘Naar meer efficiënte en eerlijke detailhandel diensten in de interne markt in 2020’, gepubliceerd door de Europese Commissie in juli 2010, pagina 50.
3 Grafiek overgenomen uit rapport van de Europese Commissie, ‘A better functioning food supply chain’, oktober 2009, pagina 10.

De coëfficiënt in prijsvariatie van geselecteerde levensmiddelen in de EU,
juni 2008
Mineraalwater
Witbrood
Kippenei
IJs
Gehakt
Tomatenketchup
Worstje
Yoghurt
Aardappelen
Varken, kotelet
Olijfolie
Koffie
Witte rijst
Zwarte thee
Chocolademelk
Sinaasappelsap
Hele kip
Tarwe
Jam
Tonijn in blik
Wortelen
Spaghetti
Appels
Halfvolle melk
Boter
Witte suiker
49%
48%
44%
42%
42%
41%
41%
40%
36%
35%
34%
32%
29%
28%
27%
27%
26%
25%
24%
22%
22%
21%
19%
14%
Bron: rapport Europese Commissie 'A better functioning food supply chain', oktober 2009.
58%
Een hoge variatie-coëfficiënt
betekent grote verschillen
in prijsniveaus van
een product tussen lidstaten.
Gemiddelde geanalyseerde
levensmiddelen: 34%
70%
9

10
Ook uit het hierna volgende overzicht blijkt dat er aanzienlijke prijsverschillen tussen lidstaten
zijn. Daarbij wordt gekeken per sector, zoals verkoop levensmiddelen en non-alcoholische
dranken, alcoholische dranken en tabak, kleding en schoeisel. Wat levensmiddelen en nonalcoholische
dranken betreft valt op dat deze in Nederland gemiddeld het één na goedkoopst
zijn van alle West-Europese landen, na Portugal. In België liggen de prijzen gemiddeld 28%
hoger en in Duitsland 20%. In veel Oost-Europese landen liggen de prijzen daarentegen weer
lager dan in Nederland.
Tabel Eurostat: Prijsniveau index 2008 (EU = 100)
Land
code HFCE
Voedsel en
non-alcoholische
dranken
Alcoholische
dranken
en tabak Kleding Schoeisel
DK 141 147 120 110 118
NO 139 154 217 125 137
CH 130 135 95 124 115
IE 127 127 184 91 95
FI 125 125 137 123 121
IS 117 120 139 117 118
LU 116 117 89 112 119
SE 114 117 136 119 118
FR 111 104 108 95 90
BE 111 113 101 113 110
IT 105 115 107 110 106
AT 105 112 92 108 109
DE 104 106 97 107 103
NL 103 88 99 101 111
EU27 100 100 100 100 100
UK 99 104 150 83 86
ES 96 94 75 99 106
EL 94 101 89 113 118
CY 90 106 98 101 96
PT 87 86 90 98 95
SI 83 95 74 112 102
MT 78 89 96 110 116
Land
Code HFCE
Voedsel en
non-alcoholische
dranken
Alcoholische
dranken
en tabak Kleding Schoeisel
EE 77 87 74 108 119
LV 75 85 78 100 107
HR 75 94 87 118 122
TR 73 87 91 76 89
CZ 72 82 85 113 105
HU 70 883 71 95 96
SK 70 81 73 112 92
PL 69 75 74 104 91
LT 67 76 63 88 94
RO 62 71 61 86 93
ME 62 7 41 113 111
RS 58 82 54 104 111
BA 56 75 45 94 88
AL 53 74 57 90 79
BG 51 67 63 84 80
MK 47 59 43 71 77
Variabele coëfficiënten:
EA16 15.6 13.1 26.1 7.7 9.2
EU15 12.4 13.8 25.1 10.0 10.2
EU27 23.8 19.3 29.8 10.2 11.0
All37 28.9 22.7 39.3 12.8 13.4

Hierna worden de voorbeelden toegespitst op levensmiddelen. De reden hiervoor is dat de
levensmiddelenverkoop Europees ongeveer 50% uitmaakt van de totale detailhandelsomzet
en de verschillen in prijzen van levensmiddelen tussen landen zeer aanzienlijk zijn 4 .
1.1) Hoe marktverdeling werkt: praktijkvoorbeelden
1.1 a) Extreem grip houden op verkoopkanalen
Het marktgedrag van een pan-Europees opererende fabrikant van frisdranken levert een
goed voorbeeld op van hoe het spel van frustreren van parallelimporten wordt gespeeld.
Nederlandse winkeliers zouden deze frisdrank het liefst in landen als Portugal, Spanje of
sommige Oost-Europese landen inkopen, omdat de drank daar aanzienlijk goedkoper door de
fabrikant op de markt wordt gebracht. Zoveel goedkoper dat het lonend is de extra transportkosten
voor lief te nemen.
Deze frisdrankengigant is zich hiervan bewust. Om de grip op het verkoopkanaal te versterken,
heeft deze fabrikant de afgelopen jaren veel loonbottelaars uitgeschakeld. Deze loonbottelaars,
bedrijven die voor eigen rekening en risico werken, kregen van de fabrikant de stroop aangeleverd,
waar ze vervolgens water bij deden waarna de drank in een fles of blikje kon. Door zelf
te bottelen voorkomt de fabrikant dat loonbottelaars in de gelegenheid zijn aan parallelimporterende,
buitenlandse supermarkten te leveren. Met het uitschakelen van dit kanaal heeft het
concern dus sterk de controle vergroot over aan welke supermarkten wordt geleverd. Winkeliers
die vanuit hun thuisland aan parallelimport willen doen, worden zo gedwongen zich over de
grens bij de nationale verkooporganisatie van de fabrikant te melden. Deze verkooporganisatie
zal in de regel de winkelier vriendelijk doch dringend doorverwijzen naar zijn collega’s van de
verkooporganisatie van de fabrikant in het thuisland van de winkelier.
1.1 b) Ontmoedigen van parallelimport met conditiestelsels
Een andere veelgebruikte manier om parallelimporten tegen te gaan is het werken met
zogeheten conditiestelsels. Dit gaat als volgt: een merkartikel wordt door een fabrikant aan
winkeliers aangeboden voor een basis adviesprijs. Vervolgens wordt op deze adviesprijs een
korting verstrekt. Dit al naar gelang er volle vrachtwagens worden afgenomen, bepaalde
promotieactiviteiten worden ondernomen, er een ruim assortiment van de fabrikant wordt
4 Zie voor het cijfer van 50% het rapport Naar meer efficiënte en eerlijke detailhandel diensten in de interne markt in 2020, gepubliceerd door de Europese
Commissie in juli 2010, pagina 8.
11

12
aangeboden etcetera 5 . Het conditiestelsel werkt in principe alleen voor winkeliers die inkopen
in hun thuisland. Gevolg is dat parallelimport kunstmatig duur en daarmee onaantrekkelijk
wordt gemaakt.
1.1 c) Producten per marktgebied anders verpakken
Differentiatie van verpakkingen is ook een effectieve manier om parallelimporten tegen te
gaan. Zo zijn diverse fabrikanten van persoonlijke verzorgingsproducten goed in het per
marktgebied volledig anders verpakken van hun artikelen. Daarbij worden identieke producten
voorzien van een andere uitstraling en dikwijls ook een geheel andere naam en etikettering.
Dit werpt een drempel op tegen parallelimport, want consumenten kopen waar het
merkartikelen betreft bij voorkeur de hun vertrouwde producten.
1.1 d) Gebruikmaken van retoursystemen
Een andere drempel tegen parallelimporten werpen verschillen tussen lidstaten op in retoursystemen.
Zo worden in Nederland lege statiegeldflessen, zogeheten grote PET-flessen, in
de supermarkt ingezameld in grote zakken, waarin ze naar een verzamelplaats gaan. Daar
worden flessen waar geen statiegeld op zit eruit gehaald. Dit retoursysteem is duur voor
consumenten en bedrijfsleven. Het leidt ertoe dat supermarkten gedwongen worden hun
frisdranken en water in Nederland aan te kopen in grote PET-flessen. In het buitenland deze
dranken aankopen levert direct grote problemen met het Nederlandse retoursysteem op,
omdat daar geen PET-flessen met statiegeld worden gebruikt.
1.1 e) Gewiekst inzetten van kortingsacties
Marktafscherming vindt ook plaats met gebruik van kortingsacties. Bij het promoten van hun
producten variëren merkenfabrikanten vaak per land de korting die ze bieden. Om nu te voorkomen
dat supermarkten massaal over de grens producten proberen in te kopen in het land
waar als gevolg van de korting het product op een zeker moment het goedkoopst te verkrijgen
is, wordt door fabrikanten het product in ieder land tegen de normale prijs verkocht. De per
land wisselende korting wordt pas achteraf aan winkeliers uitbetaald op basis van scannerinformatie
van verkochte producten. Als gevolg wordt parallelimport voorkomen en vindt er
ook geen forward buying plaats. Dat laatste is het massaal inslaan van producten, omdat ze
tijdelijk bijzonder goedkoop zijn te verkrijgen.
5 Een onderwerp dat het bestek van de discussie over geografische marktverdeling te buiten gaat, maar eveneens uitermate relevant is voor een goede marktwerking
is het ruime assortiment waarmee sommige merkenfabrikanten werken. Door met één bonus malus systeem te werken kunnen ze supermarkten forceren
naast een bepaald product ook andere dikwijls gerelateerde producten af te nemen. Denk aan een fabrikant van frisdrank die ook sappen verkoopt. Op deze
manier kan een sterke marktdominantie worden ontwikkeld, die effectief ertoe leidt dat bijvoorbeeld andere sappenfabrikanten uit de markt worden geduwd.

1.2) Kunstgrepen waarmee het soms toch lukt om te parallelimporteren
Winkels slagen zo nu en dan toch in parallelimport door met een stroman te werken in een
land waar een merkartikel voordeliger is in te kopen dan in het thuisland. Zo halen sommige
Nederlandse supermarkten een veelgekochte frisdrank via een stroman uit Portugal en
Spanje. Een supermarkt richtte daartoe een stichting op in Spanje, omdat de lokale bottelaar
niet buiten Spanje mocht factureren.
Ook wordt bijvoorbeeld cosmetica uit het Verenigd Koninkrijk gehaald, wat in het bijzonder
aantrekkelijk is als de koers van het Britse pond laag staat. Ook dit soort parallelimport
gebeurt dan in de regel met een stroman. Een ander voorbeeld is van een inkoper die gedurende
enige tijd via een stroman een ontkalkingsmiddel in Italië kocht. Toen de fabrikant daar
achter kwam, werd direct de naam van het parallelgeïmporteerde product alsook het etiket
gewijzigd.
Om parallelimporten te signaleren houden fabrikanten nauwkeurig omzetindexen per land of
zelfs per regio bij. Indien zo’n index opeens in bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk omhoog
gaat en in bijvoorbeeld Nederland omlaag, dan vermoedt de fabrikant parallelimporten en
worden er direct maatregelen genomen.
Overigens is het inkopen via stromannen geen sinecure. Grote supermarktketens en inkoopcombinaties
– waarbij in Nederland praktisch alle kleinere ketens en zelfstandige supermarkten
zijn aangesloten – moeten vaak dermate grote volumes hebben en bovendien dermate
scherp de logistiek in de gaten houden, dat ze zich geen enkel continuïteitsprobleem bij de
inkoop kunnen permitteren. Het werken met een stroman levert voor deze partijen al snel het
risico op dat de bevoorrading spaak loopt. Ze zullen daarom beslist niet happig zijn om via
stromannen aan parallelimport van merkartikelen te doen.
13

14
1.3) De opkomst van de grensoverschrijdende inkoopcombinatie
Om een vuist te maken tegen het verdeel-de-markt-en-heers-spel van de merkenfabrikanten
is er de afgelopen jaren een aantal Europese inkoopcombinaties ontstaan. Dergelijke combinaties
spreken met merkenfabrikanten een overkoepelende bonus af 6 . In ruil daarvoor eisen
de fabrikanten dan bijvoorbeeld promotieacties of bepaalde marktanalyses. Zo’n korting
wordt overigens afgerekend met respect voor de verschillende landenprijzen. Anders gezegd;
iedereen die via de Europese inkoopcombinatie mee inkoopt krijgt een reductie over de prijzen
die hij in zijn thuisland betaalt. Er wordt dus met de merkenfabrikanten niet zozeer over prijs
onderhandelt, maar over additionele condities.
Op dit punt verschillen de onderhandelingen van Europese inkoopcombinaties afhankelijk van
de vraag of deze plaatshebben met merkenfabrikanten of met fabrikanten van generieke
producten. Met betrekking tot de Europese inkoop van generieke producten wordt namelijk
wel primair op prijs onderhandeld. Denk bij generieke producten aan toiletpapier, dierenvoer,
aluminiumfolie, vuilniszakken, laagwaardige biscuits of bepaalde cosmetica.
1.4) Markttoezichthouders ontbreekt het aan effectieve breekijzers
De Europese Commissie beschouwt geografische marktverdeling en daarmee het frustreren
van parallelimporten als een sleutelbarrière tegen de integratie van de Europese interne markt 7 .
Dergelijke praktijken kunnen volgens de Commissie schadelijke gevolgen hebben voor consumenten
door hogere prijzen en een beperkter aanbod van producten.
Tegelijk is duidelijk dat het wetgevende kader op Europees niveau tekortschiet om marktverdeling
door merkenfabrikanten effectief aan te pakken. Zo kan de mededingingsdienst van
de Europese Commissie zich niet beroepen op verdragsartikel 34, dat gaat over de vrijheid
van goederenverkeer in de interne markt. De gebodsbepaling op kwantitatieve restricties op
importen en alle andersoortige maatregelen met een vergelijkbaar effect, heeft enkel betrekking
op lidstaten. De Commissie kan op basis van dit artikel dus wel lidstaten aanpakken die
het grensoverschrijdend verkeer belemmeren, maar geen merkartikelenfabrikanten die parallelimporten
frustreren.
6 Voorbeelden van Europese inkoopcombinaties zijn EMD, Coopernic, AMS en Agenor/Alidis.
7 Zie de Communicatie van de Europese Commissie ‘Een beter functionerende levensmiddelenketen in de Europese Unie’, oktober 2009, pagina 10.

Om dezelfde reden ontspringen merkartikelenfabrikanten de dans op basis van de verdragsartikelen
over de vrijheid van dienstenverkeer en het recht van vrije vestiging. Ook biedt de
dienstenrichtlijn geen houvast.
Verder geldt nog dat de mededingingsregels geen betrekking hebben op wat er wordt afgesproken
tussen een moedermaatschappij en haar dochterondernemingen, in zoverre deze
dochters handelen op instructie van de moedermaatschappij. In het kader van het tegengaan
van geografische marktafbakening is dat een domper. Er valt namelijk daarmee niet eenvoudig
een stokje te steken voor afspraken die een pan-Europese merkenfabrikant op holding
niveau met zijn op landenniveau georganiseerde dochtermaatschappijen maakt om onder
geen beding aan winkeliers in andere lidstaten te leveren 8 .
1.5) Wat Brussel kan doen voor detailhandel en consument
Detailhandel Nederland verzoekt de Europese Commissie dringend om zo snel mogelijk met
vergaande voorstellen te komen om geografische marktverdeling door merkenfabrikanten
aan banden te leggen. Het Europese Parlement en de lidstaten zouden met die voorstellen
omwille van het beter functioneren van de Europese interne markt en de verwachte winst in
consumentenwelvaart – in de zin van gevarieerder aanbod van producten tegen scherpere
prijzen – soepel moeten instemmen.
De ironie wil dat merkenfabrikanten in Brussel steen en been klagen over het succes dat veel
retailers de afgelopen jaren hebben gehad met het ontwikkelen en verkopen van eigen merken
9 . Tegelijkertijd staan diezelfde merkenfabrikanten het retailers niet toe om over de grens
hun artikelen in te kopen. Hiermee houden ze de marges op die merkartikelen kunstmatig
hoog. Dat is voor winkeliers een belangrijke impuls om op zoek te gaan naar alternatieven,
zoals eigen merken. Deze zijn in het algemeen voor de consument aanzienlijk voordeliger en
leveren desondanks voor de winkelier nog steeds een betere marge op.
8 Mededingingstoezichthouders zouden eventueel wel kunnen ingrijpen als de afspraken tussen de moedermaatschappij en haar dochters kwalificeren voor
misbruik van dominante positie.
9 Voor een voorbeeld van verdachtmakingen van de Europese voedsel- en drankenindustrie, CIAA, aan het adres van supermarkten in het verband van eigen
merken, zie: http://www.ciaa.be/documents/brochures/CPT00209E_Annex1.pdf, pagina 16
15

16
Detailhandel Nederland doet de volgende aanbevelingen:
1.5 a) Geef winkeliers recht om over de grens in te kopen
Om te voorkomen dat merkenfabrikanten in de Europese Unie weigeren te leveren aan parallelimporteurs,
zou de huidige Europese wetgeving beter moeten worden nageleefd. Bovendien
zal waar nodig in Europese wetgeving moeten worden vastgelegd dat winkeliers het recht
hebben om overal in de Europese Unie in te kopen, tenzij zwaarwegende publieke belangen,
zoals openbare veiligheid en volksgezondheid, zich daar nadrukkelijk tegen verzetten 10 .
De diensten mededinging en interne markt van de Europese Commissie, alsmede nationale
mededinging- en marktautoriteiten, zouden scherp moeten toezien op naleving van deze
wetgeving, dit op straffe van boetes.
1.5 b) Maak labels op essentiële punten voor iedereen leesbaar
De Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad van lidstaten zouden moeten
streven naar Europese wetgeving die omwille van het bevorderen van grensoverschrijdende
handel regelt dat etiketten op essentiële punten als taal zoveel mogelijk voor iedere Europese
burger begrijpelijk zijn. In dat verband zou het een grote stap voorwaarts zijn als op ieder
etiket de essentialia verplicht in een voor vrijwel iedereen gemakkelijk te begrijpen taal, zoals
het Engels, zouden staan. Ook zou het verbieden van ‘vreemd’-talige verpakkingen door lokale
overheden aan banden moeten worden gelegd.
1.5 c) Harmoniseer retoursystemen
Een belangrijke manier om markten af te schermen zijn de per land verschillende retoursystemen
voor lege of afgedankte producten. In de praktijk komen deze verschillen veelvuldig
voor. De Europese Commissie, het Europees Parlement en de lidstaten zouden omwille van
het bevorderen van grensoverschrijdende handel een sterke en zo mogelijk volledige harmonisatie
van dergelijke systemen moeten bewerkstelligen. Daarbij geldt vanzelfsprekend dat
Nederlandse supermarkten wensen dat dit niet tot kostenverhoging leidt, maar juist tot kostenverlaging.
Tegen deze achtergrond zou besloten moeten worden het dure en kostprijsverhogende
statiegeldsysteem voor grote PET-flessen af te schaffen. Er zijn geen zwaarwegende
argumenten dit in Europa afwijkende systeem in Nederland te handhaven. De fles kan prima
met het overige uit de huishoudens afkomstige kunststof worden verwerkt. Bedrijfsleven en
10 Het begrip ‘dwingende redenen van algemeen belang’, zoals erkend in de rechtspraak van het Hof van Justitie, omvat onder meer de volgende gronden:
openbare orde, openbare veiligheid en volksgezondheid, de handhaving van de orde in de samenleving, sociaal beleid doelstellingen, de bescherming van de
afnemers van diensten, consumentenbescherming, het voorkomen van fraude, het voorkomen van oneerlijke concurrentie en de bescherming van het milieu
en het stedelijk milieu. Het gaat alles bij elkaar om een lange lijst. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat het Europese Hof de gewoonte heeft dwingende
redenen van algemeen belang zeer restrictief toe te passen.

gemeenten hebben de afgelopen twee jaar hiervoor een landelijk dekkend netwerk opgezet.
Het afwijken van de Europese standaard zou alleen moeten mogen indien zwaarwegende
publieke belangen, zoals openbare veiligheid en volksgezondheid, zich daar nadrukkelijk
tegen verzetten.
1.5 d) Maak toestaan van parallelimport onderdeel fusietoets
De Europese Commissie zou strenger moeten zijn bij haar toezicht of fusies en overnames
de daadwerkelijke mededinging op de Europese markt niet significant belemmeren.
Goedkeuring van consolidatie onder merkenfabrikanten moet worden verbonden aan
aanvullende eisen. Deze eisen moeten inhouden dat er voldoende garanties zijn dat deze
merkenfabrikanten na de fusie of overname parallelimporten door detailhandelaren niet
zullen frustreren.
1.5 e) Stimuleer parallelimport door transparantie fabrikantenprijzen
De Europese Commissie zou initiatieven moeten nemen die leiden tot transparantie van prijzen
die fabrikanten van merkartikelen aan detailhandelaren en inkoopcombinaties van detailhandelaren
in rekening brengen. Dit geldt in het bijzonder voor fabrikanten die in meerdere
Europese lidstaten verkopen, danwel volledig pan-Europees werkzaam zijn. Dit ter stimulering
van parallelimporten.
17

Handelsbelemmeringen
aan de
grenzen van de
Europese Unie
????????????
19

20
Een aanzienlijk deel van het assortiment van Nederlandse detaillisten, in het bijzonder in de
categorie non-food, wordt geïmporteerd van buiten de Europese Unie. Het gaat om producten
zoals kaarsen, textiel, fietsen, huishoudelijke artikelen en bijvoorbeeld schoenen 11 .
Op het moment dat winkeliers dergelijke producten importeren, krijgen ze te maken met het
Europese handelsbeleid. Het betreft een web aan regels en handelsafspraken tussen de EU en
de rest van de wereld, dat zelfs voor experts soms moeilijk te doorgronden is.
Een belangrijk onderdeel van het handelsbeleid betreft zogenaamd antidumpingbeleid, waarbij
vaak zeer hoge heffingen op importgoederen worden gelegd om Europese fabrikanten in
bescherming te nemen. Verder hanteert de Europese Unie ook een waaier aan instrumenten
die de facto een handelsbeperkend effect hebben. Te denken valt aan eisen aan etikettering
die gelden voor geïmporteerde goederen, maar waarvan de eigen Europese industrie gevrijwaard
blijft.
De Nederlandse detailhandel is ongelukkig met het Europese handelsbeleid. Het is in de praktijk
onnodig protectionistisch, houdt veel te weinig rekening met belangen van winkeliers en
consumenten en is bovendien weinig transparant en niet zelden onberekenbaar.
2.1) Europees antidumping beleid: eigen industrie eerst
Met Europees antidumping en antisubsidiebeleid heeft de Europese Unie officieel tot doel de
eigen industrie te beschermen tegen oneerlijke concurrentie van buiten. Zo tracht de Unie de
verkoop van producten die door producenten onder de kostprijs worden aangeboden, of door
overheden worden gesubsidieerd, middels tariefmuren tegen te gaan. Op dergelijke producten
kan een heffing worden gelegd die kan oplopen tot tientallen procenten van de verkoopprijs.
Dergelijke heffingen worden doorgaans opgelegd na klachten van de Europese industrie. De
Europese Commissie stelt vervolgens een 15 maanden durend onderzoek in om vast te stellen
of dergelijke klachten gegrond zijn 12 . Negen maanden nadat de Commissie haar onderzoek
heeft aangekondigd, besluit ze al dan niet over te gaan tot een voorlopige heffing. Aan het
einde van de periode van 15 maanden valt het besluit of er al dan niet sprake is van zogeheten
‘dumping’ en wordt de definitieve hoogte van de heffing bepaald.
11 Het gaat daarbij dikwijls om producten die uit China komen, een land waar Nederland volgens het CBS in 2008 40% van de totale importen uit opkomende
economieën vandaan haalde. Producten die veel uit opkomende economieën worden geïmporteerd zijn speelgoed en sportartikelen (67% van alles wat wordt
verkocht in Nederland is geïmporteerd), textiel (41%), schoeisel (35%) en woninginrichtingartikelen (33%).
12 Zie: http://ec.europa.eu/trade/tackling-unfair-trade/trade-defence/anti-dumping/anti-dumping-flowchart.pdf.

Een winkelier die een product importeert dat wordt getroffen door zo’n heffing, komt meestal
voor vervelende verassingen te staan. Het volgende voorbeeld kan dit illustreren. Het per schip
vervoeren van een lading textiel uit Azië neemt al snel enige weken in beslag. De winkelier
spreekt een prijs af met de Aziatische producent en betaalt, waarna de goederen worden
verscheept naar Europa. Indien er tussen het verschepen en de aankomst van de spullen in
Nederland een heffing van kracht wordt, dan kan de partij bedlinnen die de winkelier had
ingekocht opeens tientallen procenten duurder uitvallen. Daarmee is het leed meestal niet
geleden. Advertentiecampagnes voor de getroffen producten kunnen doorgaans niet meer
worden teruggedraaid. Of de winkelier moet gedwongen zijn verlies nemen, of hij moet de
consument verleiden enige tientallen procenten meer voor een bepaald product te willen
betalen. Daar komt nog bij dat veel uit Azië geïmporteerd textiel in het lagere segment van
de markt wordt verkocht. Ook voor kopers in dit segment van de markt, veelal mensen met
bescheiden inkomens, kan een plotselinge prijsstijging als gevolg van dumpingmaatregelen
hard aankomen.
2.1 a) Wat Brussel kan doen voor detailhandel en consument
Een eenvoudige aanpassing van de Europese wetgeving inzake antidumping, de zogeheten
‘Basic antidumping regulation’, kan veel problemen verhelpen 13 . De Europese Commissie,
hierin gesteund door Europees Parlement en lidstaten, zou bijvoorbeeld een ‘verschepingsclausule’(shipment
clause) kunnen invoeren. Hierbij worden importeurs die producten al hebben
aangekocht maar nog niet ontvangen, op het moment dat een antidumpingheffing van
kracht wordt, gevrijwaard van de heffing op de nog niet ontvangen producten. Voor zowel
fabrikanten als importerende retailers levert dit meer zekerheid op. Meer zekerheid geeft
meer vertrouwen en dat bevordert op zijn beurt weer de buitenlandse handel: de ruggengraat
van de Nederlandse economie 14 .
Het Europees Parlement heeft met het van kracht worden van het Verdrag van Lissabon in
december 2009, nieuwe competenties verworven op het gebied van buitenlands handelsbeleid.
Het zou in het belang van winkeliers en consumenten, de Europese Commissie in een
resolutie kunnen vragen in de antidumpingwetgeving een verschepingsclausule op te nemen.
13 Verordening van de Raad (EC) No 1225/2009 van 30 November 2009, over de bescherming tegen gedumpte importen uit landen die geen lid zijn van de
Europese gemeenschap.
14 Hierbij is het goed in ogenschouw te nemen dat in absolute zin de meeste antidumpingheffingen niet op eindproducten worden geheven die de consument
rechtstreeks koopt, maar op allerlei halffabrikaten die nadat ze zijn geïmporteerd nog verder worden bewerkt en onderdeel worden van een eindproduct. In die
zin zou een verschepingsclausule ook zeer positief zijn voor de Nederlandse maakindustrie.
21

22
2.2) Non-tarifaire handelsbelemmeringen: verkapt protectionisme
Naast heffingen die een duidelijk bedoeld handelsbelemmerend effect hebben, neemt de
Europese Unie regelmatig maatregelen die formeel andere bedoelingen hebben, maar die
feitelijk wel degelijk een handelsbelemmerend effect hebben. Hieronder volgen als actuele
voorbeelden het ‘made in’-label en de herziening van de biociden wetgeving.
2.2 a) ‘Made in’-label: beschermt met name Italiaanse textielindustrie
Momenteel behandelen Europees Parlement en lidstaten een voorstel van de Europese
Commissie voor een verordening inzake ‘de aanduiding van het land van oorsprong op bepaalde
producten uit derde landen’ 15 . Bepaalde niet-Europese producten, in het bijzonder textiel
en schoenen, zouden verplicht moeten worden voorzien van een ‘made in’-label. Informatie
over het land waar een product gemaakt is, zou consumenten inzicht geven in de veiligheid
en sociale- en milieuaspecten van een product.
Land van oorsprongsaanduiding klinkt goed, maar de praktijk is weerbarstig. Allereerst is het
zo dat het productieproces van textiel en schoenen doorgaans in verschillende landen plaats
vindt. Het vaststellen van het land van oorsprong van een product, zoals bijvoorbeeld een
t-shirt, waarvan het katoen in land A wordt geplukt, in land B wordt gesponnen en geverfd en
in land C in elkaar wordt genaaid en voorzien van opdruk, is niet eenvoudig.
Bovendien blijkt uit berekeningen van de Europese Commissie zelf dat het producten aanzienlijk
duurder maakt. Met name voor producten met een relatief zeer lage stuksprijs, zoals
bijvoorbeeld sokken, kan het label sterk kostprijsverhogend werken. Naar schatting van de
Europese Commissie zal de stuksprijs voor textiel met € 1,50 stijgen, per paar schoenen is dit
€ 2,- 16 .
Het is opvallend dat het label van toepassing zou worden op producten die de EU in belangrijke
mate importeert, zoals textiel en schoenen. Dit is wellicht in het belang van de noodlijdende
Italiaanse, Spaanse en Portugese textielindustrie, die als gevolg van het kostprijsopdrijvende
effect van het label op de importen kunstmatig hun concurrentiepositie zien verbeteren, maar
het is niet in het belang van Nederlandse winkeliers en consumenten.
15 Voorstel voor een verordening voor de aanduiding van het land van oorsprong op bepaalde producten die worden geïmporteerd uit derde landen.
16 Voorstel voor een verordening voor de indicatie van land van oorsprong op bepaalde producten die worden geïmporteerd uit derde landen, Impact assessment,
pagina 10.

2.2 b) Wat Brussel kan doen voor detailhandel en consument
De Europese Commissie zou zich bij het doen van dit soort voorstellen minder op sleeptouw
moeten laten nemen door de Europese industrie en meer de belangen van winkeliers en
consumenten moeten laten meewegen. Verder zou het Europees Parlement waakzaam moeten
zijn op protectionistische tendensen. Vooral voor parlementariërs uit in de regel liberaal
georiënteerde landen, zoals Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Zweden, Denemarken en
Tsjechië, ligt hier een belangrijke rol. Het zou ook zeer helpen als voornoemde landen in de
Raad van lidstaten zich tegen deze protectionistische tendensen verzetten.
2.3) Biociden: een wetgevend voorstel waarvan de balans volledig zoek is
Hoe komt het dat een tuinstoel, die al twee seizoenen in weer en wind buiten staat, er nog
steeds mooi uitziet? En wat zijn eigenlijk die zakjes die zijn aan te treffen in een nieuw paar
schoenen?
In veel alledaagse producten worden biociden gebruikt. Een biocide is een stof die levende
organismen doodt. Dat klinkt gevaarlijk en bij verkeerd gebruik zijn biociden dat ook. Toch
zijn ze soms nodig. Om bijvoorbeeld te voorkomen dat een nieuw paar gympen uit China,
voordat ze voor het eerst aan de voeten van de consument zitten, al tijdens het transport zijn
opgegeten door katoenmotten. Of om te zorgen dat houtwurmen zich niet tegoed doen aan
een nieuwe tuinstoel die uit Indonesië wordt geïmporteerd. Biociden worden verwerkt in de
lak op tuinmeubelen en in het gaas van een muggennet. Containers waarin producten vanuit
verre oorden worden vervoerd, worden ermee ontsmet.
De Europese Commissie heeft in 2009 een voorstel gedaan om de Europese wetgeving op biociden
aan te scherpen. De lijst met verboden middelen zou moeten worden uitgebreid. Daarbij
gaat het niet alleen om bepaalde biociden zelf, maar ook producten waarin ze zijn verwerkt.
Zelfs de meest minuscule hoeveelheden van de door de Europese Commissie opgestelde lijst
verboden biociden worden, als het voorstel zou worden omgezet in wetgeving, geheel van de
Europese markt geweerd. Daarnaast zou gaan gelden dat indien een product een wel toegestane
biocide bevat, dit op het etiket van het product moet worden vermeld, inclusief de naam
van het gebruikte biocide 17 .
17 Voorstel van de Europese Commissie voor het op de markt plaatsen en gebruiken van biocidale producten, COM/2009/0267.
23

24
Winkeliers onderschrijven dat het zinvol en noodzakelijk is goed naar de volksgezondheidsrisico’s
van bestrijdingsmiddelen te kijken. Dit laat onverlet dat de Europese Commissie doorschiet
in haar plannen. Een totaalverbod op residuen van illegale biociden kan importerende
winkeliers duur komen te staan. Containers waarin meubels of textiel zijn vervoerd die zijn
ontsmet met biociden die illegaal worden verklaard, gaan grote problemen veroorzaken.
Dergelijke containers zullen namelijk, ook als ze zijn schoongemaakt, nog lange tijd minieme
resten van de eerder gebruikte middelen bevatten. Onvermijdelijk zullen deze sporen nalaten
op de producten die in de containers worden vervoerd.
Als het aan de Europese Commissie ligt, worden producten met geringe restanten van biociden
van de Europese markt geweerd. Indien bij een douane-inspectie sporen van biociden worden
geconstateerd, kan een winkelier zomaar zijn hele lading goederen in beslag genomen zien
worden. Dat is disproportioneel omdat de winkelier dan grote schade leidt, terwijl de hoeveelheid
aangetroffen pesticiden zo klein is dat de volksgezondheid geen noemenswaardig risico
loopt.
Daar komt nog bij dat de Europese Commissie ook producten waarin verboden biociden verwerkt
zijn, zoals textiel en meubels, van de Europese markt wil weren. Dit geldt zelfs als deze
biociden bij normaal gebruik niet vrij komen en zodoende geen gevaar voor de volksgezondheid
opleveren. De detailhandel meent dat de Europese Commissie hier doorslaat.
Voor de categorie producten waarin biociden zijn verwerkt die nog wel worden geaccepteerd
én die bij normaal gebruik niet vrijkomen, gaat gelden dat er een etiket op moet. Winkeliers
achten etikettering van producten waarin een biocide is verwerkt die bij normaal gebruik niet
vrijkomt een overbodige administratieve last en een maatregel die consumenten onnodig
angst inboezemt.
2.3 a) Wat Brussel kan doen voor detailhandel en consument
Het voorstel van de Europese Commissie schiet zijn doel, bescherming van de volksgezondheid,
voorbij en dreigt een belangrijke handelsbarrière te worden voor importerende winkeliers.
Hierbij moet worden bedacht dat bijvoorbeeld de bulk van de uit Azië geïmporteerde
goederen in containers wordt vervoerd. Het Europees Parlement en de Raad van lidstaten zouden
in de behandeling van het voorstel een meer realistische aanpak moeten propageren. Er
zou een drempelwaarde vastgesteld moeten worden voor een toegestane minimumhoeveel-
15 Voorstel voor een verordening voor de aanduiding van het land van oorsprong op bepaalde producten die worden geïmporteerd uit derde landen.
16 Voorstel voor een verordening voor de indicatie van land van oorsprong op bepaalde producten die worden geïmporteerd uit derde landen, Impact assessment,
pagina 10.

heid biociden op producten. Verder zouden parlement en lidstaten het verbod op producten
waarin bepaalde biociden zijn verwerkt, moeten beperken tot producten waarvan de biociden
opzettelijk vrijkomen (slakkenkorrels, muggenschermen). Zo wordt voorkomen dat producten
waarin de middelen zijn verwerkt die bij normaal gebruik niet vrijkomen, zoals bijvoorbeeld
tuinstoelen, onnodig van de markt worden geweerd. Tot slot zouden het Europees Parlement
en de lidstaten zich moeten keren tegen de het voorstel van de Commissie om producten die
toegestane biociden bevatten, te voorzien van een etiket waarop de gebruikte middelen staan
aangegeven. Het is onnodig duur, levert de consument geen bruikbare informatie op, maar
boezemt wel angst in.
25

Slotwoord:
opheffen handelsbarrières
levert
goud geld op
????????????
27

28
Afscherming van markten door barrières op te werpen, leidt altijd tot duidelijke winnaars en
verliezers. Zij die de Europese markt verdelen, of erin slagen barrières in de vorm van bijvoorbeeld
importheffingen aan de buitengrenzen van de Europese markt te verkrijgen, zijn de
winnaars. Ze slagen via protectionisme erin het normale marktmechanisme uit te schakelen.
Als gevolg opereren ze op markten waarin de concurrentie kunstmatig wordt lam gelegd. Dit
vertaalt zich in hogere marges en rendementen dan behaald zouden kunnen worden in een
vrije, concurrerende markt.
Winkeliers als inkopers van artikelen betalen in eerste instantie de prijs. Maar uiteindelijk
krijgen consumenten de rekening gepresenteerd, in een minder gevarieerd aanbod en onnodig
dure producten.
Voor deze brochure is een panel van inkopers van Nederlandse supermarkten gevraagd hoeveel
procent zij voordeliger zouden kunnen inkopen, als merkenfabrikanten niet langer de
Europese markt zouden verdelen. Op de inkoop van levensmiddelen van pan-Europees of
mondiaal opererende merkenfabrikanten schatten deze inkopers bij volledig vrije parallelimport
minimaal € 375 miljoen te kunnen besparen op jaarbasis 18 .
Dit voordeel zou als gevolg van de grote mate van concurrentie in de Nederlandse detailhandel
grotendeels worden doorgegeven aan de consument in lagere prijzen 19 . Een gemiddeld
Nederlands huishouden zou als gevolg ieder jaar minstens circa € 51 goedkoper uit kunnen
zijn bij zijn supermarktinkopen 20 .
Daarnaast zijn er dan nog de heffingen die Nederlandse importen treffen wegens marktafschermend
Europees beleid aan de buitengrenzen van de Europese Unie, zogeheten ‘antiduming
duties’. Deze bedragen op jaarbasis circa € 60 miljoen 21 . Deze heffingen maken
importen duurder en de kosten daarvan worden uiteindelijk in belangrijke mate door de
consument betaald. Indien de Europese Unie minder protectionistisch zou zijn en meer rekening
zou houden met belangen van winkeliers en consumenten zouden deze heffingen sterk
kunnen afnemen.
18 Het panel schat dat inkopen van producten van grote fabrikanten van merkartikelen bij vrije parallelimport gemiddeld minimaal 10% goedkoper zouden
worden. Vervolgens is gekeken naar de meest recente omzetcijfers op jaarbasis van deze grote fabrikanten van merkartikelen bij Nederlandse supermarkten.
Deze bedragen € 5 miljard. Dit bedrag is vervolgens gecorrigeerd voor inkoopwaarde. Daarbij is ervan uitgegaan dat de inkoopwaarde driekwart bedraagt van
de omzetwaarde. Zie voor cijfers over omzet en inkoopwaarde van de Nederlandse supermarkten over 2009 de site van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel:
http://www.hbd.nl/pages/15/Omzet-en-exploitatie/Supermarkten/Exploitatiebeeld.html?subonderwerp_id=704. De uiteindelijk voor deze brochure relevante
rekensom is dan: minimaal 10% (goedkoper) x € 5 miljard (omzetwaarde) x 75% (inkoopwaarde omzet) = een besparing voor supermarkten van minstens
€ 375 miljoen op inkoopkosten voor producten van merkfabrikanten op jaarbasis.
19 De detailhandel is één van de Nederlandse bedrijfstakken met de grootste concurrentiedruk, zie bijvoorbeeld onderzoek van EIM ‘Onderzoek voor Bedrijf &
Beleid’ uit 2005, www.ondernemerschap.nl/pdf-ez/m200511.pdf

Als de kosten van marktverdeling door merkenfabrikanten én marktafschermende importheffingen
aan de buitengrenzen van de Europese Unie bij elkaar worden opgeteld, ontstaat op
jaarbasis een kostenpost van € 435 miljoen. Het opruimen van deze twee handelsbelemmerende
maatregelen zou daarmee voor een gemiddeld Nederlands huishouden tot een jaarlijkse
besparing kunnen leiden op zijn inkopen bij de detailhandel van € 60 22 .
De conclusie is duidelijk: handelsbarrières kosten Nederlandse consumenten goud geld.
Daarmee is het de hoogste tijd dat Brussel – Europese Commissie, Europees Parlement en
lidstaten – alles in het werkt stelt om deze barrières te slechten.
20 Daarbij is er van uitgegaan dat Nederland in 2009 7,3 miljoen huishoudens telt. Zie CBS site http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/bevolking/publicaties/
artikelen/archief/2003/huishoudens1.htm. De som is dan € 0,375 miljard gedeeld door 7,3 miljoen huishoudens is circa € 51 per huishouden per jaar.
21 Dit betreft de volgens opgave van de Europese Commissie in Nederland geïnde antidumpingheffingen op niet communautaire producten. Deze bedroegen
€ 61,9 miljoen in 2009, € 71,1 miljoen in 2008 en € 68,2 miljoen in 2007
22 De kosten voor winkeliers en consumenten als gevolg van marktafschermende maatregelen dreigen de komende tijd nog fors te zullen stijgen. Als het
Europese Parlement zijn zin krijgt komen er ‘land van oorsprong’-etiketten op alle textielproducten die worden geïmporteerd van buiten de Europese Unie.
Voor een gemiddeld Nederlands huishouden betekent een dergelijke sterk protectionistische geïnspireerde maatregel dat de uitgaven aan kleding op jaarbasis
met ongeveer € 100 zullen stijgen. Zie: http://www.dedetailhandel.nl/images/pdf/014_Detailhandel_waarschuwt_voor_zinloze_duurzaamheidslabels.pdf
29

www.dedetailhandel.nl