GEBRUIKSAANWIJZING

1 . Doel en toepassing
GEBRUIKSAANWIJZING
20.02 OLIEDETECTIEPAN
Semikwantitatieve 1 veldbepaling van het gehalte aan minerale olie van grondmonsters:
- De meting kan gecombineerd worden met Draeger- , P.I.D. of F.I.D. metingen (zie benzinekool waterstoffen en
vluchtige aromaten).
- De meter is niet geschikt voor (semi-)kwantitatief bepalen van aromaten (BTEX en PAK’s).
2. Uitvoerder
Milieutechnicus of milieukundig veldwerker 2 .
3. Gebruiksaanwijzing
Oliedetectiepan type Arcadis-Eijkelkamp met visuele beoordeling volgens vijf klassen en wel uitsluitend via de mate
van drijflaagvorming.
a. Schone oliedetectiepan met zwarte antireflectie plaat horizontaal plaatsen op een plek met zo gunstig mogelijk
daglicht (zie sub. g.)
b. Beide compartimenten (zie figuur 1) vullen met elk ca. 0,5 liter leidingwater, bij voorkeur tussen 10 °C en
20 °C; watertemperatuur meten en vermelden op boorstaat. Het is ook mogelijk het compartiment waarin de
grond gebracht wordt meteen met 1 liter water te vullen en het compartiment met de antireflectieplaat leeg te
laten.
1. Dit voorschrift is geschreven voor een semi-kwantitatieve toepassing; voor kwalitatieve toepassingen is het gebruik eenvoudiger.
Men kan dan in alle 8 hoeken van de pan (na vullen met water) grond aanbrengen om de monsters te screenen op
wel of geen olie aanwezig
2. De medewerker moet voldoende geschoold en geïnstrueerd zijn in het gebruik van de oliedetectiepan. Eijkelkamp Training
& Consultancy kan dergelijke trainingen verzorgen. Alleen een goed getrainde medewerker kan de resultaten semikwantitatief
interpreteren. Door monsters regelmatig ook in het lab te analyseren krijgt men goede feed-back en zal de
kennis en ervaring toenemen.
P.O. Box 4, 6987 ZG Giesbeek, NL
T +31 313 880200
F +31 313 880299
E eijkelkamp@eijkelkamp.com
© September 2005
Compartiment 1 Brug Compartiment 2
AfbeeIding 1 De oliedetectiepan
www.eijkelkamp.com
1
M1.20.02.N

c. Grondmonster van ca. 200 gram 3 geleidelijk in het compartiment zonder antireflectieplaat brengen, zodat
zichtbaar wordt of de eerste kluiten oliespoortjes afgeven; daarna de resterende grond inbrengen. Direkt na
inbrengen van de grond zijn mogelijk ook andere verschijnselen waar te nemen (zie sub. h).
d. Na een contacttijd 4 van minimaal 3 minuten beoordelen of sprake is van een olledrijflaag.
e. Vloeistof via de brug (zie figuur 1) langzaam en geheel overgieten in het tweede compartiment (met antireflectieplaat);
door de vloeistofstroming treedt een zekere scheiding van afzonderlijke oliefracties op.
f. Bij de beoordeling van de mate van drijflaagvorming in het tweede compartiment maken we gebruik van de
volgende klasse-indeling:
- klasse 0:maximaal twee zeer kleine olievlekjes (< 1 cm 2 )
- klasse 1:oliespoortjes met drie tot en met vijf kleine olievlekjes of een oliesliertje (1-10 cm 2 )
- klasse 2:meerdere olieslierten of olievlek (maximale bedekkingsgraad van 30% van de oppervlakte van het
compartiment).
- klasse 3:olievlek(ken) met bedekkingsgraad van 30-75%
- klasse 4:olievlek met bedekkingsgraad van 75-100%
Deze beoordeling kan worden gerelateerd aan de onderstaand glijdende concentratieschaal:
Klasse Mate van verontreiniging Concentratie in mg/kg
0 geen < 20 - 50
1 licht 20 - 200
2 matig 100 - 2.000
3 sterk 1.000 - 10.000
4 zeer sterk > 5.000 á 10.000
g. Storingen/Onderhoud.
- Na verloop van elke bepaling de oliepan meerdere malen met leidingwater schoonspoelen en bij klasse 4
tevens insprayen met een detergent en naspoelen met leidingwater.
- In verband met een eventuele positieve storing bij hydrofobie van de onderzochte bodem (waterafstotend
karakter van met name humusrijke zanden, die sterk zijn ingedroogd) dient bij elke locatie een onverdacht
referentiemonster van dezelfde grondsoort op oliereactie te worden beoordeeld; dit is de zogenaamde blancobepaling
voor eventuele correctie van klasse 1 naar klasse 0.
- Visuele beoordeling dient voor het verkrijgen van een gunstige lichtval buiten en in de schaduw te geschieden.
Een juiste beoordeling van de drijflaag is slechts mogelijk onder een bepaalde kijkhoek. Het is essentieel deze
kijkhoek (door rond de pan te lopen) op te zoeken.
- Een onjuiste mengverhouding grond - water kan het meetresultaat met name in klasse 0 t/m 2 beïnvloeden
(correct is de verhouding 1:5).
- Trage(re) respons bij lage watertemperatuur (< 10 °C) kan een negatieve storing veroorzaken bij lagere oliegehalten;
in dat geval de contactduur tot minimaal 5 minuten verlengen.
3. Voor semi-kwantitatieve bepalingen gaan we uit van een extractieverhouding van ca. 1:5. Indien minder grond beschikbaar
is, moet de hoeveelheid water hieraan worden aangepast.
Bij afwijkende extractieverhouding zijn de resultaten uitsluitend kwalitatief te interpreteren (zie sub. g).
4. De contacttijd is afhankelijk van grondsoort, type verontreiniging en temperatuur (zie sub. g).
2

h. Bijzonderheden bij de beoordeling (aard van verontreiniging).
- Kleur: regenboogeffect: (was)benzine. terpentine, condensaat (aromaten).
dominantie van blauw: dieselolie, crude oil.
groenige tinten: teerolie, hydraulische olie.
- Dofheid: hoe doffer de drijflaag des te ouder is de olie (afbraak).
- Uitdampeffecten: benzeen (b.v. oudere typen benzine. crude oil, condensaat, verse
(“opspringende oogjes”) benzine.
- Bolletjesvorming (vergelijk vet): boor- en snijolie.
- Schuimvorming: detergenten.
- Zwarte zwevende deeltjes: kolenstof (b.v. oude stadsgasfabrieken).
4. Registratie
Op boorstaat onder vermelding van olieklasse en zo mogelijk aard en ouderdom van de minerale olie en andere
verontreinigingen.
5. Gebruik meetgegevens
Mate en aard van de olieverontreiniging in projectrapportage en een betere selectie van grondmonsters voor nader
laboratoriumonderzoek.Screening van grond tijdens graafwerkzaamheden bij saneringen.
6. Test
Voor een goed resultaat moeten de beoordelingen met de oliedetectiepan per project geijkt worden met één of
meerdere laboratoriumanalyses. Deze ijkmonsters moeten van dezelfde grond worden genomen als welke in de
pan is beoordeeld.
Periodieke controle op de betrouwbaarheid van individuele waarnemers geschiedt achteraf via een evaluatie van
ijkresultaten.
De oliedietectiepan dient voor gebruik gereinigd te worden
3