Programmabrochure - Erfgoedcel Leuven

Leuvense stadsklanken
3 oktober - 26 november 2005
uit de 16e uit de 16 eeuw
e eeuw
Programmabrochure

INHOUDSTAFEL
VOORWOORD P. 3
EEN BEETJE GESCHIEDENIS P. 4
PROGRAMMA LEUVENSE STADSKLANKEN P. 6
TENTOONSTELLING P. 7
MUZIEK GEPRINT
CURSUS P. 9
DANSEN, LIEDEREN EN GEESTELIJKE GEZANGEN
MUZIEK IN DE OPEN(BARE) RUIMTE P. 11
SPEELLIEDEN
BEIAARD
MUZIEK IN DE KERK P. 15
DOKSAALCONCERT
MUZIEK BIJ DE ADEL P. 17
ARENBERGTRIPTIEK
MUZIEK IN DE ABDIJ P. 20
TER OMMEGANG IN ABDIJ VAN ‘T PARK
MUZIEK BIJ DE BURGERIJ P. 21
ONGEKEND-ONBEMIND: FLORI EN HET NEDERLANDSE
POLYFONE LIED
TRIO LUIT
MUZIKALE PARCOURS P. 24
HUISMUZIEK
KOTCONCERTEN
PUBLICATIES EN CD P. 28
VOORWOORD
Townscape-Soundscape is een nieuw concept dat het muzikale erfgoed binnen haar stedelijke kader
centraal stelt. Resonant vzw kwam met deze originele format aankloppen bij de Leuvense erfgoedcel.
Een belangrijke ambassadeur van de Vlaamse polyfonie
Om een eerste ‘soundscape’ te creëren, werd op zoek gegaan naar een interessant stuk Leuvense
muziekgeschiedenis. De keuze viel op de 16 e eeuw, de periode van de Leuvense muziekdruk en van
de Vlaamse polyfonie. Een belangrijke figuur is de muziekdrukker Petrus Phalesius. Via zijn Leuvens
drukkershuis kwam er niet alleen muziek van bekende internationale componisten in Leuven
terecht. Ook omgekeerd, via Phalesius, kregen Leuven en heel wat lokale componisten naam in de
internationale muziekwereld.
De 16 e eeuw wordt op muzikaal vlak gekenmerkt door de bloei van de Vlaamse polyfonie, een
belangrijke stroming met een enorme diversiteit aan muziekgenres. Dit 16 e -eeuwse kader met
Phalesius als spilfiguur en een variëteit van componisten, klanken en genres vormt de basis van
deze eerste editie van Townscape-Soundscape. Voegen we hierbij nog het veelzijdige kader van
de stad Leuven met haar rijke geschiedenis, erfgoed en prachtige plekken, en u voelt aan dat dit
onvermijdelijk moet uitmonden in een compleet muziekfeest in de stad.
Geniet van unieke stadsklanken
Leuvense stadsklanken is de naam van dit allereerste Townscape-Soundscapeproject. Omdat het
kader van de stad onlosmakelijk verbonden is met het festival, en omdat u dit muzikaal erfgoedfestival
letterlijk zal horen in de stad.
Tussen 3 oktober en 26 november 2005 kan u op verschillende plaatsen in Leuven komen luisteren
naar een gevarieerd repertoire van ‘Leuvense stadsklanken’.
Een tentoonstelling, boek met cd, cursus, huis- en kotconcerten en exclusieve klassieke
concerten op bijzondere locaties zullen Phalesius opnieuw tot leven brengen.
Het uitgebreid programma vindt u in deze brochure: uw muzikale gids voor een luisterrijk
gebeuren. Kom, kijk, luister en voel mee hoe Leuven klinkt tussen 3 oktober en 26 november
2005! U bent van harte welkom.
Denise Vandevoort
Schepen van Cultuur
2 3

4
EEN BEETJE GESCHIEDENIS
16E EEUW: VLAAMSE POLYFONIE EN MUZIEKDRUKKUNST
De Europese uitstraling van de Vlaamse polyfonie is in de 15 e en 16 e eeuw vooral te danken aan musici
afkomstig uit de Lage Landen. Met een ongekend succes verspreidden componisten, zangers,
instrumentalisten en theoretici uit onze streken deze zogenaamde ‘perfecte kunst’ over geheel
West-Europa en zelfs daarbuiten.
Ook de muziekdrukkunst kende een enorme groei in de 16 e eeuw. Heel wat muziekgenres raakten
ruim verspreid en werden stilaan ook toegankelijk voor het publiek. In de eerste plaats bij amateurs
en verzamelaars uit de adel of rijke burgerij.
Al in 1545 vestigde Petrus Phalesius zich als muziekdrukker in Leuven. Meteen het begin van een
eerste bloei van de muziekdruk in de Lage Landen (1545-1578). Het aantal muziekpublicaties op
naam van het drukkershuis Phalesius en de bekendmaking via deze drukken van lokale én internationale
componisten, is indrukwekkend.
LEUVEN IN DE 16E EEUW
De 16 e eeuw was niet de meest fl orerende periode uit de Leuvense geschiedenis. Vanaf het laatste
kwart van de 15 e eeuw brak een moeilijke tijd aan. De eerste helft van de 15 e eeuw betekende nochtans
een bloeiperiode met de oprichting van de universiteit, de groei van religieuze instellingen en de
bouw van het stadhuis en de Sint-Pieterskerk. Sociale onrust, het oorlogsgeweld na de dood van
hertog Karel de Stoute (1477), de opstanden tegen Maximiliaan van Oostenrijk (1488/1489) en de
pest zorgden voor een terugval in de bevolking tot ongeveer 15.000 inwoners. De tegenstelling
tussen arm en rijk werd alsmaar groter en de stad geraakte steeds meer in een belabberde economische
toestand. Op politiek vlak verloor zij meer en meer haar sterke positie. In de tweede helft van de
16 e eeuw teisterden economische achteruitgang, hongerrelletjes, epidemieën en oorlogstoestanden
onze gebieden. In 1597 was het bevolkingsaantal van de stad gedaald tot nog maar 9.700 inwoners.
De aantrekkingskracht van de universiteit
Niettemin, als ‘eerste hoofdstad van het hertogdom Brabant’, bleef Leuven een zeker prestige
behouden. De oprichting van de universiteit in de 15 e eeuw bezorgde haar het statuut van intellectuele
hoofdstad van de Nederlanden. Een prominente groep van geleerden, studenten en universitaire
bedienden vestigde zich hier. De universiteit oefende ook aantrekkingskracht uit op boekhandelaars,
uitgevers en drukkers, waaronder Petrus Phalesius.
Van brouwerszoon tot muziekdrukker
Petrus Phalesius, ook bekend als Pierre Phalèse of Pieter Vander Phaliesen, werd ca. 1510 geboren
als zoon van de bierbrouwer August Vander Phaliesen en Marguerite van Poddeghem. In 1542 werd
hij boekhandelaar in de universiteitsstad. Aanvankelijk verkocht hij allerlei soorten boeken, maar al
snel richtte Petrus zich op muziekwerken.
Breedschalig repertoire
In het begin liet Phalesius de door hem geselecteerde werken nog bij andere drukkers drukken (bvb.
Servaes van Sassen, Rutger van Velpen, Jacob Baethen, Martinus de Raymakere). Maar zijn handel
kende zo’n succes dat hij in 1551 zijn eigen drukkerij opstartte. Hij legde zich toe op verschillende
genres. Phalesius gaf niet enkel vocale muziek uit, maar was ook de eerste in de Nederlanden
die instrumentale muziek drukte, waaronder veel muziek voor luit en een uniek instrumentaal
dansboekje, het zogenaamd ‘Leuvens dansboek’.
Een ware muzikale ambassadeur
Dankzij hem genoot Leuven tussen 1545 en 1580 een benijdenswaardige reputatie als muziekuitgeverscentrum.
Composities van vooraanstaande componisten als Orlandus Lassus, Jacobus
Clemens non Papa, Cypriano de Rore en Philippus de Monte rolden er van de pers.
Na Phalesius’ dood, namen zijn zonen Cornelius en Petrus junior de zaak over.
IN SAMENSPEL MET FEESTEN EN SPELEN...
Muziek ging in de 16 e eeuw vaak hand in hand met feest en spel, een belangrijk onderdeel van de
volkscultuur. Leuven-kermis nam een bijzondere plaats in. De ommegang trok uit, waarin taferelen
uit het Oude en het Nieuwe Testament uitgebeeld werden. Een speciale gebeurtenis binnen de
feestcultuur waren de Blijde Inkomsten. Leuven ontving, als eerste stad van Brabant, de nieuwe
vorsten. Dit ging gepaard met rijke versieringen, toneelopvoeringen en muziek.
...en klokken!
Leuven bezat in die tijd een hele reeks klokken verspreid over tal van kloosterkapellen, de kerken
van de vijf parochies en de Sint-Michielstoren aan de rand van de stad, ook belfort genaamd. Ze
hadden vooral een informatieve functie: tijd melden, rouw aankondigen, waarschuwen voor onrust
of de bevolking oproepen. De belangrijkste klokken hingen in de toren van de Sint-Pieterskerk en
in de Sint-Michielstoren. In deze laatste waren twee torenwachters-klokkenluiders dag en nacht
aanwezig om te waken over de stad. Overdag was er de dag-, de werk- en de sluitklok, die het ritme
van de arbeiders bepaalde. ‘s Nachts klonk dan weer de hoorn waarmee ze elk gepasseerd uur
aangaven.
Muziek als machtsvertoon en tijdverdrijf
Ook in de kerk, kloosters en kastelen en bij de rijke burgerij speelde muziek een belangrijke rol. In
de religieuze instellingen hadden gregoriaanse gezangen de bovenhand, maar klonk op gezette
tijdstippen ook polyfonie. Vocale ensembles werden in de kerk soms aangevuld of afgewisseld met
instrumentale ensembles.
Bij de adel en de burgerij werd muziek enerzijds gebruikt om hun macht en rijkdom te tonen tijdens
publieke vieringen of bij ontvangst van bezoekers. Anderzijds was het voor hen ook een belangrijk
tijdverdrijf, want vaak waren ze amateurmusici, bedreven in zang, luit- of klavierspel.
5

PROGRAMMA ‘LEUVENSE STADSKLANKEN’
Tegen deze achtergrond klinkt dit verhaal over muziek en klank in de stad. De figuur van Phalesius
en de muziek die hij drukte, worden binnen hun stedelijke context (vroeger en nu) geplaatst. Zowel
Phalesius’ muziekdrukken alsook de plaatsen in de stad waar zijn muziek mogelijk ook in die tijd
klonk, worden tijdens Leuvense stadsklanken onder de aandacht gebracht.
Een hechte band tussen stad en klank
De tentoonstelling Muziek geprint. Petrus Phalesius en het stedelijk muziekleven in de Vlaamse
Renaissancestad Leuven biedt samen met de cursus en de publicaties naar aanleiding van dit
festival, een inhoudelijk kader.
Live festival!
Het spreekt voor zich dat Phalesius tijdens Leuvense stadsklanken live in de stad te horen zal zijn.
Professionele muzikanten van vandaag brengen muziek op verschillende locaties opnieuw tot leven.
Enerzijds klanken, concerten en luisterplaatsen in de openbare ruimte met een soundwalk, enkele
optredens van speellieden en met speciale Phalesius-beiaardconcerten. Anderzijds muziek op
locatie. In de Sint-Pieterskerk is er een groot doksaalconcert, in het kasteel van Arenberg geniet
u van een triptiek rond Clemens non Papa met blazers, luit, klavier en zang. In de Abdij van ‘t Park
kan u kennismaken met het gregoriaans repertoire dat Phalesius uitgaf. En in de gotische zaal van
het stadhuis zal de intiemere huismuziek van Jacobus Flori u in vervoering brengen.
Twee niet-alledaagse parcours...!
Voor Leuvense stadsklanken werden nog twee aparte muzikale parcours ontwikkeld.
Het eerste rond het thema van de huismuziek vindt effectief plaats in drie Leuvense huiskamers.
In elk van de drie huizen is een ‘gelegenheidshuismuzikant’ aanwezig. Het tweede parcours gaat
langs enkele studentenkoten. Een studentenkamer zoals we die vandaag kennen, bestond wellicht
nog niet in de 16 e eeuw, maar met Leuvense stadsklanken gaat Phalesius ‘op kot’ en begint hij
(postuum) zijn studentenleven in Leuven.
Kortom, met Leuvense stadsklanken dompelt u zich onder in een mix van oud en nieuw: met
uiteenlopende klanken, soorten muziek, concertformules, genres en componisten, en met steeds
een dankbare knipoog naar Petrus Phalesius!
Ooit al Phalesius op de beiaard gehoord? Benieuwd naar de oudste Belgische gitaarmuziek?
Zin om meer te weten en horen over Clemens non Papa? Zegt 500 jaar gregoriaans
u wat? Of een intiem trio met luit? Al eens in het koor van de Sint-Pieterskerk een concert
meegemaakt met muzikanten op het doksaal?
Tijdens Leuvense stadsklanken kan dat allemaal.
TENTOONSTELLING
MUZIEK GEPRINT
Petrus Phalesius en het stedelijk muziekleven in de Vlaamse Renaissancestad
Leuven
De GRATIS tentoonstelling fungeert als rode draad binnen dit muzikaal erfgoedfestival.
Ze plaatst de resultaten van het onderzoek en inventarisatiewerk rond de Vlaamse polyfonie en de
figuur van Phalesius binnen het kader van de stad.
Lokale en internationale vedetten
Petrus Phalesius en de stad Leuven vormen het uitgangspunt van de tentoonstelling. Vanuit
Phalesius’ muziekdrukken worden linken gelegd naar de muziek in de stad, het repertoire, de
samenwerking of relatie met andere drukkers en uitgevers en naar de plaatsen en gelegenheden
waar muziek weerklonk. De internationale verspreiding van de Phalesiusdrukken en hun relatie
met elders (vooral in Franse maar ook in Italiaanse en Duitse drukkerscentra) gepubliceerde muziekbundels,
bepalen mee de positie van Leuven binnen de Vlaamse en West-Europese muziekgeschiedenis.
Muziek geprint wil dit stuk muzikale biografie op een interactieve manier bij het publiek brengen,
door een mix te maken tussen tekst, beeld, klank en uiteraard muziek (soundscape) in de stad
(townscape).
BOEK-DRUK
De originele muziekdrukken van Phalesius wijzen op de verschillende soorten drukken (van kerkelijke
koorboeken tot huiselijke stemboekjes), de verschillende types muzieknotaties, de verscheidenheid
aan componisten (lokaal tot internationaal) die voorkomen in Phalesius’ bundels en de verschillende
genres in de 16 e eeuw (van religieuze mis of Latijns motet tot profane liederen en instrumentale
muziek).
BEELD-KLANK
Het beeldmateriaal toont de verschillende gelegenheden en plaatsen waar muziek weerklonk, van
kerk, huiskamer, tot plein en straat. Naast genre en componist, bepalen immers ook ruimte en context
mee de muziekbeleving.
De dialoog tussen de boekdrukken en de afbeeldingen komt echt tot leven door de klankvoorbeelden
die doorheen de tentoonstelling op originele wijze verspreid zijn.
EDUCATIEF PAKKET
Leerkrachten van de derde graad basisonderwijs en van de eerste en derde graad secundair
onderwijs kunnen een gratis educatief pakket van de tentoonstelling opvragen via
erfgoedcel@leuven.be. Dit pakket biedt verschillende invalshoeken om de tentoonstelling zelf te
begeleiden en om hiermee ook in klasverband aan de slag te kunnen gaan. Vanuit de tentoonstelling
kan op basis van dit pakket ook letterlijk de stad ingetrokken worden.
6 7

Op zaterdagvoormiddag 8 oktober wordt een
speciale leerkrachtendag georganiseerd waarbij
de tentoonstelling en het educatief pakket extra
worden toegelicht.
PRAKTISCH
Locatie:
Centrale Bibliotheek K.U.Leuven
Mgr. Ladeuzeplein 21
3000 Leuven
Openingsuren:
maandag tot donderdag van 8.45u tot 20.45u
vrijdag van 8.45u tot 17.15u en zaterdag van 9.15u tot 12.45u
zondag gesloten
Uitzonderlijke openingsuren:
zaterdag 29 oktober van 9.15u tot 18.00u
zondag 20 november van 14.00u tot 18.00u
Op deze twee dagen geven studenten en afgestudeerden musicologie toelichting bij de tentoonstelling.
Gratis toegang
Zaterdag 8 oktober, 10.00u, toelichting educatief pakket en begeleid bezoek tentoonstelling voor
leerkrachten van derde graad basisonderwijs en van eerste en derde graad secundair onderwijs
gratis
I.s.m. Freddy Mathyssen (lector ALO musicologie K.U.Leuven)
Educatief pakket opvragen via erfgoedcel@leuven.be of 016 21 18 76
TIP: bij de tentoonstelling hoort ook een gelijknamig cahier (cf. p.28).
Universiteitsbibliotheek © K.U.Leuven
8 9
CURSUS
DANSEN, LIEDEREN EN GEESTELIJKE GEZANGEN
Schatten van Vlaamse polyfonie uit Leuvense muziekdrukken
Cursus Universiteit Vrije Tijd (Davidsfonds)
Docent: Prof. Ignace Bossuyt
Deze cursus brengt een representatieve doorsnede van de Vlaamse polyfonie. In vier namiddagen
wordt Phalesius’ werk in de context van de evolutie van de polyfonie in de 16 e eeuw belicht en
geïllustreerd met talrijke luistervoorbeelden.
GROTE EN KLEINE COMPOSITIES
Clemens non Papa, Thomas Crequillon, Adriaan Willaert, Cipriano de Rore, Jean de Castro,
Orlandus Lassus... Dit zijn slechts enkele van de grote namen uit de wereld van de polyfonie
die hun uitgaven toevertrouwden aan de Leuvense muziekdrukker Petrus Phalesius.
Variatie is troef in zijn drukwerk: Vlaamse polyfonisten uit de vierde en vijfde generatie,
internationaal gerenommeerde componisten, maar ook meer lokale figuren waren erin
opgenomen. Profane Franse chansons, Nederlandse liederen en Italiaanse madrigalen
wekten evenzeer Phalesius’ interesse als religieuze werken, zoals Latijnse missen en bijbelse
motetten. Hij was bovendien een van de pioniers van de uitgave van instrumentale muziek
voor luit, cister en gitaar. Phalesius’ productie bevat een ongemeen rijk en gevarieerd
aanbod; ‘voor elk wat wils’.
PRAKTISCH
Cursus:
op woensdagen 12, 19 en 26 oktober en 9 november
telkens van 14.00u tot 16.30u
Auditorium Tweebronnen, Diestsestraat 49 (eerste verdieping), 3000 Leuven
prijs: 49,50 euro
prijs Davidsfonds leden: 44,50 euro
inbegrepen: lesgeld, syllabus en de cd ‘Liederen en dansen uit Vlaanderen’ door Capella Sancti
Michaelis en Currende o.l.v. Eric van Nevel (handelsprijs 19,95 euro)

EXTRA AANVULLING CURSUS
Ter aanvulling van de cursus kan u een prachtig concert van het Brabant Ensemble (Oxford) boeken.
Of u kan meewandelen op zoek naar Leuven ten tijde van Phalesius.
Concert The Brabant Ensemble o.l.v. Stephen Rice, en La Caccia
(i.s.m. Festival van Vlaanderen Vlaams-Brabant)
Een première op het doksaal van de Sint-Pieterskerk, op donderdag 13 oktober, om 19.30u of om 21.00u
Sint-Pieterskerk, Grote Markt, 3000 Leuven (meer info, cf. p.15)
Stadswandeling ‘Op zoek naar Leuven ten tijde van Petrus Phalesius’
(i.s.m. Vormingplus Oost-Brabant)
Een historische stadswandeling op woensdag 26 oktober, van 10.00u tot 12.00u
samenkomst voor het stadhuis, Grote Markt 9, 3000 Leuven
Info en inschrijvingen wandeling: Volkshogeschool Vormingplus Oost-Brabant,
Koning Albertlaan 2, 3010 Kessel-lo, tel. 016 52 59 00, www.vormingplus.be
PRAKTISCH
Cursus met concert
prijs: 62.50 euro (cursus + concertticket t.w.v. 16 euro)
prijs Davidsfonds leden: 57.50 euro
Cursus met stadswandeling
prijs: 52,50 euro (cursus + wandeling)
prijs Davidsfonds leden: 47,50 euro
Cursus met concert en stadswandeling
prijs: 65,50 euro
prijs Davidsfonds leden: 60,50 euro
Info en inschrijvingen cursus: 016 23 41 14 (Jef Scheire) en 016 31 06 70
(Universiteit Vrije Tijd)
MUZIEK IN DE OPEN(BARE) RUIMTE
Klokken, trompetten, beiaard- en (stads)speelliedenmuziek weerklonken regelmatig door de hele
stad in de 16 e eeuw. Tijdens Leuvense stadsklanken kan u genieten van enkele Phalesiuscomposities
in de open(bare) ruimte.
SOUNDWALK
Muzikale sporen in de stad! Hoe klonk Leuven vroeger en hoe klinkt de stad nu? Na een wandeling
van ongeveer 30 minuten door het historische kader, trekt u op ontdekking naar de huidige klanken
in de stad.
PRAKTISCH
zaterdag 29 oktober
van 14.00u tot 15.00u
van 15.30u tot 16.30u
vertrekpunt Mgr. Ladeuzeplein, voor de ingang van de Centrale Bibliotheek K.U.Leuven
TIP: te combineren met tentoonstelling (cf. p.7) en met speelliedenconcert La Caccia (zie hieronder)
maximum 30 personen per groep
begeleiding: Sven Sterken
gratis
reserveren via 016 21 18 76 of erfgoedcel@leuven.be
SPEELLIEDEN
Een van Phalesius’ bundels, het zogenaamd Leuvens dansboek, is volledig gewijd aan instrumentale
dansmuziek voor vier instrumenten. Deze muziek werd in de 16 e eeuw vaak gebracht door
‘speellieden’ die wanneer ze in dienst van de stad stonden ook ‘stadspijpers’ werden genoemd.
Zelfs het vocale repertoire speelden ze op hun instrumenten.
Verbazend veelzijdige muzikanten
Reeds vanaf de 14 e eeuw trof men speellieden aan in de stad. Het waren muzikanten die vaak
meerdere instrumenten konden bespelen, gaande van ‘luide’ trompet en schalmei tot de ‘zachte’
luit, harp en vedel. Ze werden door de stad, de adel of de rijke burgerij ingehuurd om bepaalde
gelegenheden, zoals optochten, banketten of bals op te luisteren. Enkele blazers (schalmei-,
trompet- en kromhoornspelers) werden ook effectief tewerkgesteld door de stad; zij kregen de
naam ‘stadspijpers’. Deze stadsspeellieden speelden regelmatig, soms zelfs elke avond, vanop het
raadhuis (stadhuis).
10 11

Voor het festival Leuvense stadsklanken laten we La Caccia optreden als Leuvense gelegenheidsspeellieden.
La Caccia ontstond in 1995 o.l.v. Patrick Denecker en wil vooral muziek uit de late
Middeleeuwen en de Renaissance laten herleven. Voor Leuvense stadsklanken brengen ze repertoire
van Phalesius (o.a. uit het dansboekje) letterlijk in de openbare ruimte van de stad, bij mooi weer
zelfs in open lucht.
Op maandag 3 oktober blazen ze het festival
in bij de feestelijke opening. Maar op zaterdag
29 oktober trekt La Caccia de aandacht van het
grote publiek. Ze spelen twee maal, een keer
vanop het stadhuis op de Grote markt, zoals de
stadsspeellieden vroeger, en een keer vlakbij de
tentoonstelling, op het Mgr. Ladeuzeplein. Dit
gaat gepaard met een kleine straatoptocht van
enkele steltlopers van Cirkus in Beweging.
Op zondag 20 november kondigt La Caccia
vanop de Grote Markt de laatste week van Leuvense
stadsklanken aan.
PRAKTISCH
zaterdag 29 oktober
van 14.30u tot 15.00u Grote Markt (bij slecht
weer in de hal van het stadhuis, Grote Markt 9)
van 16.00u tot 16.30u Mgr. Ladeuzeplein (bij
slecht weer in de hal van de Centrale Bibliotheek
K.U.Leuven, Mgr. Ladeuzeplein 21)
gratis
TIP: combinatie is mogelijk met de soundwalk
om 14.00u of 15.30u
zondag 20 november
van 14.00u tot 14u30, Grote Markt (bij slecht
weer in de hal van het stadhuis, Grote Markt 9)
gratis
Speellieden uit handschrift W. Boonen © Paul Laes,
stedelijke musea Leuven
La Caccia © La Caccia
BEIAARD
De beiaard met zijn klokken deed en doet de stad regelmatig klinken. Dit instrument kan dus niet
ontbreken bij ‘Leuvense stadsklanken’.
Het geluid van klokken is wellicht een van de oudste muzikale klanken in de stad. Vroeger meer dan
nu hadden al de verschillende klokslagen een specifieke betekenis: van het oproepen tot gebed, het
aankondigen van gevaar tot het bepalen van het arbeidsritme met de dag-, de werk- en de avond-
of sluitklok. De informatieve functie van de klokken is wat teruggeschroefd met de uitbreiding en
modernisering van de communicatiekanalen.
In 1525 werden 9 nieuwe klokken bij de grote uurklok in de toren van de Sint-Pieterskerk gehangen.
Ze werden met een echt klavier aangeslagen. Dit was het ontstaan van de beiaard in Leuven. De
stad telt nu 3 beiaarden: die van Sint-Pieter, van Sint-Geertrui en van de universiteit. Dit laatste
instrument is in vakkringen en bij luisteraars geliefd omwille van de warme klank van zijn zware klokken.
Beiaardconcerten
Op 4 en 18 oktober en op 1 en 15 november 2005 komen er 16 e -eeuwse klanken uit de klokkentoren
op het Ladeuzeplein. Universiteitsbeiaardier Luc Rombouts speelt een aangepast Phalesius-
repertoire (telkens van 19.00u tot 19.45u).
Op 7, 14, 21 en 28 oktober 2005 zal ook de stadsbeiaardier telkens na de klokslag van twaalf uur
een stuk van Phalesius spelen. De muziek klinkt uit de toren van de Sint-Pieterskerk.
Hoe de beiaard werd geboren...
Toevallig leefde Phalesius in de tijd waarin het klankenlandschap in de Brabantse en Vlaamse steden
grondig wijzigde. Zijn vermoedelijk geboortejaar 1510 valt samen met het jaar waarin de oudst
bekende beiaard (die in het stadhuis van Oudenaarde) is ontstaan. In de stad was men al meer dan
een eeuw gewend aan de muzikale voorslag die op enkele klokjes
de uurslag van het stadsuurwerk aankondigde. Rond 1500 ontstond
echter een nieuw geluid. De techniek van het beieren (het kleppen
van de klokken) werd vanaf dan toegepast op de muzikale klokken van
de voorslag (in plaats van op de zware luidlokken). Dat maakte echt
musiceren mogelijk en betekende meteen ook de geboorte van de
beiaard, het eerste muzikale “massamedium”.
Een totaalspektakel van 112 klokken!
Wat er in de 16 e eeuw op de beiaard werd gespeeld, is niet zo duidelijk.
Het repertoire was alleszins beperkt, maximaal tweestemmige muziek,
omdat de 9 klokken slechts een diatonisch octaaf omspanden. Het is
evenmin zeker dat de muziek die Phalesius uitgaf vroeger ook effectief
Bovenaanzicht klok Liberty
© Luc Rombouts
12 13

op de beiaard werd gespeeld. Indien dit
gebeurde, zou dit zeker in een vereenvoudigde
versie zijn geweest.
Leuvense stadsklanken is sowieso dé
gelegenheid om dit nu wel te doen. De
luit- en gitaarmuziek van de Phalesius-
bundels, zullen trouwens bijzonder
mooi klinken op de beiaardklokken. De
Leuvense stads- en universiteitsbeiaard
zijn met hun (respectievelijk 49 en 63)
klokken meer dan genoeg uitgerust om
deze 16 e -eeuwse muziek tot klinken te brengen over de ganse stad.
Luisterplaatsen universiteitsbeiaard © K.U.Leuven
Luisterplaatsen universiteitsbeiaard © K.U.Leuven
Luisterhoekjes
Vanop deze luisterplekjes in de tuin
van de Faculteit Letteren kan u op
dinsdagavond 4 en 18 oktober en 1 en
15 november komen genieten van
Phalesius.
Zie de beiaardier LIVE aan het werk
Liefhebbers kunnen samen met de universiteitsbeiaardier ook een bezoek aan de beiaardtoren
brengen. Na een lange beklimming kan u de beiaardier live aan het werk zien en hebt u bovendien
vanop het torenbalkon een magnifiek uitzicht over Leuven. Klank en stad worden hier letterlijk
verenigd! Een echte aanrader, maar de plaatsen zijn beperkt (max. 25 personen). Vooraf inschrijven
is de boodschap.
Al wie het klokkenspel van de stadsbeiaard in de Sint-Pieterskerk van dichtbij wil beluisteren, zoekt
best een plaatsje op de Grote Markt, of onder de luifel aan het begin van de Brusselsestraat.
PRAKTISCH
op vrijdagen 7, 14, 21 en 28 oktober
om 12.00u
stadsbeiaard (Sint-Pieterskerk), Grote Markt
gratis
op dinsdagen 4 en 18 oktober en 1 en 15
november
telkens van 19.00u tot 19.45u
universiteitsbeiaard, Mgr. Ladeuzeplein
luisterplaats: tuin Faculteit Letteren, ingang
via Ravenstraat of Blijde Inkomststraat 21
gratis
EXCLUSIEF: 25 personen kunnen deze beiaardconcerten live meemaken vanop de beiaardtoren:
reserveren is noodzakelijk via beiaard@kuleuven.be.
Op de dag van de concerten zelf verzamelen de mensen die een plaatsje hebben gereserveerd om
18.30u in de hal van de universiteitsbibliotheek.
gratis
Uitvoerders: stadsbeiaardier Eddy Mariën en universiteitsbeiaardier Luc Rombouts (laureaat
wedstrijd Axion Classics van Dexia Bank)
I.s.m. Cultuurcoördinatie K.U.Leuven
MUZIEK IN DE KERK
Religieuze muziek was heel belangrijk in de 16 e eeuw. Eén van de belangrijkste genres binnen de
Vlaamse polyfonie was het motet, een meestal religieuze compositie op Latijnse tekst. Phalesius
publiceerde naast een groot aantal van deze motetten ook missen en polyfoon gezette liturgische
werken zoals het magnificat. Deze genres weerklonken vooral in kerken.
DOKSAALCONCERT SINT-PIETERSKERK
Canons van “Leuvense” componisten
Zicht vanuit toren Universiteitsbibliotheek © Luc Rombouts
Doksaalconcert rond het Heilig Sacrament in het kader van de concertreeks ‘Polyfonie: de canon’
(Festival van Vlaanderen Vlaams-Brabant 2005).
donderdag 13 oktober
Sint-Pieterskerk
14 15

Tijdens dit concert worden onder meer canonische werken van Jacobus Clemens non Papa en
Thomas Crecquillon gebracht. Deze componisten hebben niet alleen een band met Phalesius,
maar verhalen ook over de verering van het Heilig Sacrament. Voor deze première musiceert The
Brabant Ensemble vanop het laatgotisch doksaal!
Het Laatste Avondmaal op muziek
Het concertprogramma Canons van “Leuvense” componisten stelt de Sacramentsthematiek centraal.
De liturgische viering ter ere van het Heilig of Venerabel Sacrament - ook wel het feest van Corpus
Christi genoemd - herdenkt het kruisoffer van Christus. De broederschap van de Alderheiligste
Sacrament, gevestigd in de Sint-Pieterskerk, gaf aan Diriec Bouts de opdracht een costelike tafele
te schilderen aengaende de materie van den heiligen sacramente. Dit imposante drieluik, vandaag
bekend als Het Laatste Avondmaal, wordt als één van zijn absolute meesterwerken beschouwd. Het
spreekt voor zich dat dit liturgische feest werd opgeluisterd met polyfone composities. De door
Petrus Phalesius in 1557 uitgegeven vijfstemmige Missa Caro mea van Clemens non Papa dient
binnen dit kader gesitueerd.
Kettingmelodie: de canon
Een populair compositieprocédé dat in diverse van de geprogrammeerde
composities van “Leuvense” Polyfonisten aan bod
komt, is dat van de canon. Gezien de na elkaar inzettende partijen
in principe dezelfde melodie uitvoeren, is het een bij uitstek
‘strenge’ contrapuntische techniek. Toch lieten de polyfonisten
veel ruimte voor varietas, een principe dat hen nauw aan het
hart lag. Vaak suggereerden ze op een inventieve en soms raadselachtige
manier hoe de uitvoerende musici de canon dienden op
te lossen.
Zitjes in het koor
De blazers van La Caccia verwelkomen het publiek dat voor
deze gelegenheid in het koor mag plaatsnemen, met op de achtergrond
Het Laatste Avondmaal van Dirk Bouts. De zangers van
The Brabant Ensemble staan op het doksaal. Tot in de 18 e eeuw
was dit de plaats bij uitstek voor het uitvoeren van polyfonie.
De beleving van het architecturale en kunsthistorische erfgoed
van de Sint-Pieterskerk maakt zo een essentieel onderdeel uit
van het concertgebeuren.
Koor Sint-Pieterskerk
© Eric Dewaersegger
The Brabant Ensemble uit Oxford spitst zich toe op polyfonie uit Leuven en Brabant. Voor hun
Europese première kunnen ze zich geen beter kader dromen dan dat van de Sint-Pieterskerk!
PRAKTISCH
donderdag 13 oktober
om 19.30u of om 21.30u (dit concert wordt rechtstreeks uitgezonden door Klara)
Sint-Pieterskerk, Grote Markt, 3000 Leuven
introductie: Bruno Bouckaert,
om 19.00u of 21.00u in de gotische zaal van het stadhuis (Grote Markt 9)
prijs: 16 euro (8 euro voor studenten)
reservatie via In&Uit Leuven, Naamsestraat 1,
3000 Leuven
tel 016 20 30 20, ticket@leuven.be
Organisatie:
Festival van Vlaanderen Vlaams-Brabant
Uitvoerders: The Brabant Ensemble & La Caccia
Concertsponsor: Leuven Research & Development
Concert van de stad Leuven
Coproductie Klara
MUZIEK BIJ DE ADEL
The Brabant Ensemble © The Brabant Ensemble
Aan de top van de Leuvense samenleving stonden onder andere de adellijke grootgrondbezitters.
Zij bezaten domeinen tot ver buiten de stad en leefden van de opbrengsten van hun onroerende
goederen. In de cultuur van deze adellijke families speelde muziek een belangrijke rol. Het muzikaal
opluisteren van gastenbezoeken en allerhande religieuze en profane feesten droeg bij tot het
bevestigen en versterken van hun status. Zowel vocale als instrumentale of gemengde ensembles
werden hiertoe ingezet. In kleine kring werd echter ook zelf gemusiceerd. Het bespelen van luit of
clavecimbel was een van de muzikale basisvaardigheden van de adel. Het verfijnde spel stond als
het ware symbool voor een al even verfijnde opvoeding en ingesteldheid. Na een diner in besloten
gezelschap werd er dan ook geregeld gemusiceerd.
16 17

ARENBERGTRIPTIEK
donderdag 27 oktober
Kasteel van Arenberg
Vlaams componist Clemens non Papa (ca. 1510 - 1556) had banden met Philippe II De Croÿ,
hertog van Aarschot, en is van alle componisten het best vertegenwoordigd in de bundels van
Phalesius.
Via drie unieke (deel)concerten verkent u de Arenbergsite én het gevarieerde werk van Jacobus
Clemens non Papa.
Phalesius in hooggeplaatst gezelschap
In 1446 kwam het jachtslot aan de rand van het woud in
Heverlee in het bezit van de familie de Croÿ, hertogen
van Aarschot en prinsen van Chimay. Het kasteel en bijhorend
Celestijnenklooster waren eind 15 e en begin 16 e
eeuw opgetrokken als verblijfplaats en laatste rustplaats
van de de Croÿs. Als vertrouwensman van keizer Karel V
was Philippe II de Croÿ (1496-1549) één van de machtigste
personen in de Nederlanden. Hij hield er dan ook een
eigen capella op na, een vocaal ensemble dat vooral in de
kastelen van Beaumont en Clairefontaine musiceerde. Aan
het hoofd van deze kapel stond niemand minder dan de
vermaarde Vlaamse polyfonist Clemens non Papa. Hij is
bovendien ook de best vertegenwoordigde toondichter in de
catalogus van Petrus Phalesius.
Van frivool tot innig religieus
Zicht op het kasteel van Heverlee (1600),
privé-verzameling © K.U.Leuven
Clemens’ relatie met de de Croÿs blijkt ook uit een brief van Philippe III de Croÿ in 1553 ondertekend
te Heverlee en gericht aan aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk. Hierin raadt Philippe de
toekomstige keizer Maximiliaan af om de componist in zijn dienst te nemen, omdat de musicus een
dronkelap zou zijn. Of dit een tactische zet was van de Croÿ om de toppolyfonist in de Nederlanden
te kunnen houden, blijft onduidelijk.
Het rijke oeuvre van Clemens non Papa - van frivole, zelfs wat oneerbare profane muziek tot
meer diepgaande religieuze werken - vormt het uitgangspunt van deze concertentriptiek op de
Arenbergsite. Het wordt een muzikaal drieluik, gebracht op drie locaties die zelden voor concerten
worden gebruikt.
Programma
We worden onthaald door een alta capella (‘luid(blazers-)ensemble’) dat ook in de 16 e eeuw vaak
deze functie toegewezen kreeg (La Caccia). Vervolgens horen we intieme luitmuziek (Jan Van
Outryve) in de salons van het kasteel en een profaan en een religieus programma (Joris Verdin en
Capilla Flamenca) in de De le Villezaal en de pandgang van wat vroeger het Celestijnenklooster
was. Het verhaal van Clemens in Arenberg wordt voor én na de concerten verteld. La Caccia zorgt
voor verpozing tussen de deelconcerten en sluit het concertgebeuren af.
Deze triptiek is een wandeling doorheen het verhaal
van Clemens en de Croÿ, via drie concerten die
plaatsvinden op verschillende locaties van de
mooie Arenbergsite. Deze unieke reis begint en
eindigt voor iedereen samen, op eenzelfde locatie.
Voor de deelconcerten wordt met een doorschuifsysteem
in groepen gewerkt, zodat alle drie de
concerten in een iets intiemere sfeer kunnen
beleefd worden. Tussen de concerten wandelt u in
groep naar de volgende locatie.
PRAKTISCH
donderdag 27 oktober
onthaal om 19.45u door La Caccia en verteller
Kasteel van Arenberg, Kardinaal Mercierlaan 94, 3001 Heverlee
prijs: 12 euro (7 euro voor studenten)
reservatie tickets: In&Uit Leuven, Naamsestraat 1, 3000 Leuven
tel 016 20 30 20, ticket@leuven.be
Uitvoerders: La Caccia, Capilla Flamenca, Jan Van Outryve en Joris Verdin
I.s.m. Cultuurcoördinatie K.U.Leuven en Kunstpatrimonium K.U.Leuven
Kasteel van Arenberg © K.U.Leuven
18 19

MUZIEK IN DE ABDIJ
TER OMMEGANG IN ABDIJ VAN ‘T PARK
vrijdag 11 november
Abdij van Park
Het Gregoriaans was een belangrijk genre, ook in de 16 e eeuw. Tussen Phalesius’ drukken vinden
we twee boeken met gregoriaanse muziek. Ook de Abdij van ‘t Park kent een 500 jaar oude traditie
van gregoriaanse gezangen en is dus de perfecte locatie voor dit concert!
Eenstemmige kerkgezangen: het Gregoriaans
In een muzikaal erfgoedfestival mag de diepgewortelde traditie van de gregoriaanse gezangen
zeker niet ontbreken. Het Gregoriaans werd in de 16 e eeuw dagelijks beoefend tijdens de talloze
liturgische diensten in abdijen, kloosters, kathedralen, kapittel- en parochiekerken. Polyfonie - veeleisend
en prijzig in voorbereiding en uitvoering - werd voorbehouden voor bijzondere feestdagen
en was dan ook meer de uitzondering dan de regel.
Toch drukte Phalesius slechts twee boeken met gregoriaanse gezangen. Daartoe behoorde ook
een Cantuale (1561) met een selectie van populaire melodieën uit dit repertoire. Het werd gedrukt
in opdracht van de stad Amsterdam om de knapen aan te zetten tot ‘vurig meezingen’ tijdens de
vieringen; hun enthousiasme stond immers op een te laag pitje...
Onvolprezen akoestiek van de Abdij van ‘t Park
De Norbertijnenabdij van ‘t Park is de perfecte locatie voor dit repertoire. Het Ensemble Psallentes
brengt gezangen uit Phalesius’ gregoriaanse uitgaven, in combinatie met gezangen uit de viering
van de zogenaamde Recollectio BMV, een eeuwenoude traditie die het zevende Mariafeest vierde.
Aan het einde van de 16 e eeuw werden de gezangen voor dit Mariafeest wellicht door het kapittel
van de Leuvense Sint-Pieterskerk hervormd. Van daaruit verspreidde het zich over Europa.
Precies in de Abdij van ‘t Park zongen de paters
de Recollectio tot ver in de 20 e eeuw! Op dit
concert kan u dus kennismaken met een 500
jaar oude traditie.
Uitzonderlijke gelegenheid!
Speciaal voor Leuvense stadsklanken wordt
een deel van de abdij opengesteld. Muzikanten
en publiek verplaatsen zich tijdens dit exclusieve
concert doorheen de kerk en pandgang van
deze prachtige site. Voor al wie het muzikale,
(kunst-)historische en het architecturale erfgoed
van deze mooie site samen op een namiddag
wil ontdekken en beleven!
Abdij van ‘t Park © Eric Dewaersegger
PRAKTISCH
vrijdag 11 november
van 15.00u tot 15.45u of van 16.15u tot 17.00u
Abdij van ‘t Park, Abdij van Park 7, 3001 Heverlee
prijs: 10 euro (5 euro voor studenten)
reservatie tickets: In&Uit Leuven, Naamsestraat 1, 3000 Leuven
tel 016 20 30 20, ticket@leuven.be
Uitvoerders: Ensemble Psallentes, gregoriaanse zang; Arnaud Vandecauter, orgel (laureaat
wedstrijd Axion Classics van Dexia Bank)
I.s.m. Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur en de Vrienden van de Abdij van ‘t Park
MUZIEK BIJ DE BURGERIJ
Een ‘moment musical’ na het eten... In heel wat burgerlijke huishoudens was het een veelvoorkomend
ritueel tijdens de 16 e eeuw. De zogenaamde stemboekjes (elke partij van een bepaalde muziekuitgave
was in een afzonderlijk boekje genoteerd) werden op tafel gelegd, stemmen gesmeerd en
instrumenten bovengehaald. Vele muziekdrukken kondigden op hun titelpagina dan ook aan zeer
lustich om singen en spelen op alle musicale instrumenten te zijn. Ook al was veel muziek op het
eerste gezicht vocaal, de uitvoering door een gemengd vocaal-instrumentaal ‘ensemble’ was zeker
geen uitzondering.
ONGEKEND - ONBEMIND: JACOBUS FLORI EN HET NEDERLANDSE
POLYFONE LIED
woensdag 9 november
gotische zaal stadhuis
Jacobus Flori (bloei ca. 1570-1599), leerling van Orlandus Lassus en meester van het Nederlandse
polyfone lied publiceerde bij Phalesius. Zijn werk bleef onterecht grotendeels ongekend en onuitgegeven.
Dit concert is een ode aan Flori en het Nederlandse lied.
20 21

In het Nederlands gezongen!
Het ensemble La Folata brengt een
vocaal-instrumentale interpretatie van
werk van een nagenoeg onbekende en
zelden uitgevoerde leerling van Orlandus
Lassus, Jacobus Flori. Flori’s driestemmige
bundel, gedrukt door Phalesius
in 1573, bevat naast enkele Latijnse
motetten (religieuze werken), vooral
Nederlandse liederen, vaak geïnspireerd
op een religieuze tekst. Omdat muziek
op Nederlandse tekst niet zo interessant
was voor ‘export’ - i.t.t. composities in
het over heel Europa verspreide Latijn
bijvoorbeeld - is dit op zijn minst op-
Gothische zaal stadhuis © Eric Dewaersegger
merkelijk te noemen. De kleine bezetting
(voor drie stemmen) van de bundel wijst op het gebruik in de woonkamer, als huismuziek, waar
zowel de liederen in de volkstaal als de religieuze motetten op tafel verschenen.
Enkel al omwille van zijn bijdrage tot het Nederlandse liedgenre, is Flori een opmerkelijk toondichter
te noemen.
PRAKTISCH
woensdag 9 november 2005
om 20.00u
gotische zaal stadhuis, Grote Markt 9 (eerste verdieping), 3000 Leuven
prijs: 12 euro (7 euro voor studenten)
reservatie tickets: In&Uit Leuven, Naamsestraat 1, 3000 Leuven
016 20 30 20, ticket@leuven.be
Uitvoerders: La Folata m.m.v. Katelijne Van Laethem
TIP: Voor Leuvense stadsklanken werd een nieuwe luxe-editie van de driestemmige werken van
Jacobus Flori uitgegeven (cf. p.28)
TRIO (MET LUIT)
zondag 20 november
Groot Begijnhof Leuven
Phalesius gaf heel wat instrumentale muziek uit. Daaronder ook een indrukwekkend aantal
composities voor luit, bestemd voor de intieme omgeving van de (burgerlijke) huiskamer. Een wel
erg uitzonderlijke uitgave is een bundel met muziek voor drie luiten. Precies rond dit boek is het
concert opgebouwd. Drie Vlaamse topluitisten bundelen hun krachten!
De ‘gitaar’ onder de renaissance-instrumenten
Eén van de meest populaire instrumenten binnen de huiskamers van
welgestelde adellijke en burgerlijke huishoudens was de luit. Zij werd
door de Moren vanuit de Arabische wereld via Spanje naar Europa gebracht.
Sinds de introductie in Europa in de loop van de Middeleeuwen was de
luit geëvolueerd tot een zeskorig (d.i. met zes dubbele snaren) instrument
waarvan de snaren met de vingers bespeeld werden. Belangrijk voor de
verspreiding van de luit was o.m. de ontwikkeling van de tabulatuur, een
notatiesysteem dat gebruik maakt van letters of cijfers om de plaatsing
van de vingers van de linkerhand duidelijk te maken. Een tabulatuur
zegt m.a.w. niet zozeer welke noten klinken, maar wel hoe die geproduceerd
moet worden op het instrument. Ideaal voor de amateur die geen noten
kon lezen dus! Aan de muziek zelf gaat bovendien in deze uitgaven
vaak een praktische introductie over speeltechniek vooraf. Daaruit blijkt
duidelijk dat Phalesius mikte op een breed publiek van rijke amateurs.
Groot Begijnhof © Eric Dewaersegger
Portret van de luitspeler Giovanni
Gabrielle © Annibale Carraci
Een commercieel succes!
De luit kon zowel solistisch als in ensemble gebruikt worden
en werd ook ingezet voor het begeleiden van zang. Phalesius
had al snel het grote commerciële voordeel van het drukken
van luitmuziek in de gaten. Het instrument was erg populair.
Door de afwezigheid van een tekst ontstond een universeler
repertoire met een grotere afzetmarkt dan pakweg Nederlandse
liederen die omwille van hun taal eerder appeleren aan een lokaal
publiek. Phalesius drukte heel wat boeken voor luit, cister en gitaar
met intabulaties (‘transcipties in tabulatuur’) van vocale muziek,
dansen, fantasia’s en preludes. Een boek voor drie luiten verdient
bijzondere aandacht: Longe elegantissima excellentissimi musici
Ioannis Pacoloni Chelistae Patavini, tribus testudinis ludenda
Carmina... (Leuven, 1564). Drie Vlaamse topmuzikanten laten deze
bijzondere luitmuziek opnieuw klinken!
22 23

TIP: Deze drie muzikanten kan u elk afzonderlijk nog eens aan het werk zien met een ander Phalesiusrepertoire
tijdens het huismuziekparcours (zie hieronder).
PRAKTISCH
zondag 20 november 2005
om 20.00u
Faculty Club, Infirmeriezaal, Groot Begijnhof 14, Leuven
prijs: 12 euro (7 euro voor studenten)
reservatie tickets: In&Uit Leuven, Naamsestraat 1, 3000 Leuven
016 20 30 20, ticket@leuven.be
Uitvoerders: Jan Van Outryve, Jurgen De Bruyn (laureaat wedstrijd Axion Classics van Dexia
Bank) en Wim Maeseele
I.s.m. 30CC, het cultuurcentrum van Leuven
MUZIKALE PARCOURS
Voor Leuvense stadsklanken werden ook twee muzikale parcours uitgestippeld. Eentje voor de
Leuvenaars, langs drie Leuvense huiskamers; en eentje voor de studenten, langs enkele studentenkoten.
Phalesius wijst telkens de weg.
1. HUISMUZIEK
De intieme huismuziek staat hier opnieuw centraal. Naast de luit komt dit keer ook de renaissancegitaar
aan bod. Phalesius’ uitgave van een gitaarbundel was uniek: het was de eerste publicatie
voor dit instrument in de Lage Landen! Dit parcours is dus de uitgelezen kans om mee te komen
luisteren naar de oudste gitaarmuziek van België!
Drie professionele muzikanten vormen zich voor de gelegenheid om tot huismuzikant. Drie authentieke
Leuvense huiskamers zorgen voor de juiste sfeer en vormen een parcours door de stad. U wandelt
van het ene concert naar het andere en wordt telkens door de gastheer verwelkomd. Een onvergetelijke
namiddag met drie unieke Leuvense huisconcerten!
Drie muzikanten en drie instrumenten:
Jurgen De Bruyn, renaissancegitaar
Wim Maeseele, luit
Jan Van Outryve, luit
DRIE LEUVENSE HUISKAMERS:
1. Bondgenotenlaan 155
Op de Bondgenotenlaan 155 komt u terecht bij de familie
Dooms. Hun woning werd gebouwd na WOII door de
bekende Leuvense architect Victor Broos (1908 - 1980),
bekend voor zijn modernistische woningen, zoals Coin
Fleuri en Villa Roma op de Tiensesteenweg. Broos legde
zich niet enkel toe op individuele woningbouw, maar
ontwierp tevens een aantal appartementsgebouwen.
Residentie Alhambra in de Rijschoolstraat, de Ambassade
op de Naamsesteenweg en Woodside op de Kardinaal
Mercierlaan zijn van zijn hand. Hij is bovendien de architect
van het Openbaar Entrepot en de Silo aan de Vaartkom.
Broos’ grote droom bleef echter het realiseren van een
kerk. Dat zou voor hem pas echt erkenning als architect
betekenen. Deze droom ging in de jaren ‘70 in vervulling
met de bouw van de Sint-Jozefkerk in de Bogaerdenstraat.
De aannemer met wie Broos dit huis bouwde, Leuvenaar
Jean Mommens, heeft er nog zelf in gewoond tot 1978.
© Eric Dewaersegger
© Eric Dewaersegger
2. Maria-Theresiastraat 100
Tot aan WOII stond er op dit nummer in de Maria-Theresiastraat
een classicistische meesterwoning. De huidige herenwoning
werd in het kader van de wederopbouw van Leuven na 1914
door architect Alphonse Stevens opgericht. Het huis was
bestemd als zijn eigen woon-en werkplaats. De grote glaspartijen
aan de tuinzijde verraden nog de vroegere ateliers
van de architect en zijn tekenaars. Voor de achtergevel
gebruikte Stevens allerlei gerecupereerde natuurstenen
elementen van tijdens de oorlog vernielde gebouwen.
De huidige bewoners, de heer en mevrouw Meerten-Cox,
hebben de woning in 1978 aangekocht en ingericht als
gezinswoning zonder veel aan de architecturale structuur
van het huis te veranderen.
24 25

3. Tiensevest 35
Deze woning werd in 1913 gebouwd voor Prof. Dr. A.K.M. Noyons,
geboren te Utrecht op 7 januari 1878 en overleden in 1941. Hij volgde
zijn middelbare school in Utrecht en Lier. Ook zijn medische studies
en wetenschappelijke specialisaties volgde hij in Utrecht. Van 1912
tot 1927 was Noyons hoogleraar in de experimentele fysiologie aan
de universiteit van Leuven, waar hij “l’Institut de Physiologie” oprichtte.
Nadien keerde hij terug naar Utrecht.
De Nederlandse invloed is dan ook niet ver te zoeken in de - voor
Leuven ongewone - stijl van het huis, zowel wat de buitenzijde als
de binnenafwerking betreft.
De opeenvolgende eigenaars hebben veel origineels van de woning
weten te bewaren.
Voor Leuvense stadsklanken verwelkomt de familie Haers-Gebbinck
u graag in hun woonkamer.
PRAKTISCH
zondag 20 november
van 15.00u tot 18.00u
locaties:
huiskamer 1: Bondgenotenlaan 155, 3000 Leuven
huiskamer 2: Maria-Theresiastraat 100, 3000 Leuven
huiskamer 3: Tiensevest 35, 3000 Leuven
prijs: 12 euro (7 euro voor studenten)
plaatsen beperkt tot 30 personen per groep
vooraf inschrijven is verplicht
reservatie tickets: In&Uit Leuven, Naamsestraat 1, 3000 Leuven
016 20 30 20, ticket@leuven.be
© Haers-Gebbinck
Uitvoerders: Jan Van Outryve, Jurgen De Bruyn (laureaat wedstrijd Axion Classics van Dexia
Bank) en Wim Maeseele
I.s.m. 30CC, het cultuurcentrum van Leuven
2. KOTCONCERTEN
donderdag 17 november 2005
op verschillende studentenkamers in Leuven
Naast de Leuvenaars willen we ook de grote groep studenten in Leuven actief bij Leuvense stadsklanken
betrekken.
Op 17 november kan u de 16 e -eeuwse muziek van Phalesius en tijdgenoten dan ook op een zeer
bijzondere wijze ontdekken op diverse koten in de Leuvense binnenstad. In maart 2005 werd een
oproep gelanceerd aan musicerende studenten om zich in te schrijven voor dit muziekparcours
langs Leuvense studentenkoten. Heel wat studenten gingen daar op in. Naast bestaande ensembles
werden tal van gelegenheidsensembles gevormd.
Dat liet ons toe een mooi muzikaal parcours voor u uit te stippelen. De wandeling leidt u langs
enkele studentenkoten waar u kan luisteren naar een GRATIS concert. Het geheel wordt feestelijk
afgesloten in Zaal Het Depot.
Goed nieuws voor studenten die alsnog actief willen meedoen aan het muziekparcours: muzikanten
kunnen zich nog inschrijven tot 8 oktober via www.kuleuven.be/cultuur/kotconcerten
TIP: meer info over het wandelparcours en het precieze programma is vanaf 17 oktober te vinden
op www.kuleuven.be/cultuur.
PRAKTISCH
donderdag 17 november 2005
om 20.00u
op verschillende studentenkamers in Leuven
om 22.00u slot in zaal Het Depot, Martelarenplein 12, 3000 Leuven
Uitvoerders: studenten die zich als ensemble of als individuele muzikant aanbieden
I.s.m. Cultuurcoördinatie K.U.Leuven
26 27

PUBLICATIES EN CD
Erfgoedcahier: Petrus Phalesius en het stedelijk muziekleven in de Vlaamse Renaissancestad
Leuven (Muziekuitgeverij Alamire)
Dit cahier bevat toegankelijke achtergrondinformatie bij het programma van Leuvense stadsklanken.
Het plaatst Phalesius, de muziekdruk, componisten, genres en muzikale plaatsen in hun context.
Daarnaast bevat het de beknopte tentoonstellingscatalogus van de gelijknamige tentoonstelling in
de Universiteitsbibliotheek.
redactie: N. Gabriëls en E. Schreurs
auteurs: I. Bossuyt, J. Caluwaerts, N. Gabriëls, G. Huybens, P. Mannaerts, A. Renel,
T. Schmidt-Beste, E. Schreurs, K. Schiltz, H. Vanhulst, A. Vogels
prijs: 14 euro; in combinatie met cd Clemens non Papa: 19 euro
te koop in de Centrale Bibliotheek K.U.Leuven (locatie tentoonstelling) en op locatie tijdens de
activiteiten van Leuvense stadsklanken
Jacobus Flori, Motetten en Nederlandse polyfone liederen/
Motets and Dutch Polyphonic Songs (Leuven, 1573)
Monumenta Flandriae Musica, 11 (Muziekuitgeverij Alamire)
Jacobus Flori’s debuut, Modulorum [...] cum tribus vocibus werd uitgegeven bij de Leuvense muziekdrukker
Petrus Phalesius. Deze uitzonderlijke getuigenis van het polyfone lied op Nederlandse
tekst uit de late Renaissance is enkel in Spanje bewaard en bovendien niet meer in de beste conditie.
Nele Gabriëls en Eugeen Schreurs van Resonant vzw zorgen in het kader van Leuvense stadsklanken
voor een nieuwe, kritische editie van dit ‘onbekend en tot op heden onuitgegeven Vlaams muzikaal
erfgoed’.
auteurs: N. Gabriëls en E. Schreurs, M. De Wilde, H. Meeus, D. Verbeke
prijs: 70 euro
te koop in de Centrale Bibliotheek K.U.Leuven (locatie tentoonstelling) en op locatie tijdens de
activiteiten van Leuvense stadsklanken
Cd Clemens non Papa (ca.1510-1555). Priest and bon vivant
Voor deze nieuwe cd-opname wordt vertrokken van de recentelijk aangetoonde link tussen de componist
Clemens non Papa en de Hertogen van Aarschot, vroegere heren van het Arenbergkasteel in
Heverlee (zie ook Arenbergtriptiek, p.18). Deze cd geeft een brede kijk op de veelzijdige muziek uit
de 16e eeuw: zowel vocale, instrumentale, profane als religieuze composities komen aan bod.
Uitvoerders: Capilla Flamenca, Joris Verdin, La Caccia, Jan Van Outryve
Coproductie Klara, Etcetera en Resonant vzw
prijs: 14 euro; in combinatie met erfgoedcahier: 19 euro
te koop in de Centrale Bibliotheek K.U.Leuven (locatie tentoonstelling) en op locatie tijdens de
activiteiten van Leuvense stadsklanken
Tentoonstelling Muziek geprint
Universiteitsbibliotheek
Cursus Dansen, liederen en
geestelijke gezangen,
Auditorium Tweebronnen, 14.00u
Soundwalk, vertrek
Mgr. Ladeuzeplein
Speellieden, Grote Markt en
Mgr. Ladeuzeplein
Beiaardconcerten, Grote Markt en
Mgr. Ladeuzeplein
28 29
week 1
(3 okt.-
9 okt.)
di 4 okt.
19.00u,
vr 7 okt.
12.00u
week 2
(10 okt.-
16 okt.)
week 3
(17 okt.-
23 okt.)
week 4
(24 okt.-
30 okt.)
doorlopend
week 5
(31 okt.-
6 nov.)
week 6
(7 nov.-
13 nov.)
woe 12 okt. woe 19 okt. woe 26 okt. woe 9 nov.
vr 14 okt.
12.00u
Doksaalconcert Sint-Pieterskerk do 13 okt.
19.30u en
21.30u
Arenbergtriptiek,
Kasteel van Arenberg
di 18 okt.
19.00u,
vr 21 okt.
12.00u
do 27 okt.
19.45u
za 29 okt.,
14.00u en
15.30u
za 29 okt.
14.30u en
16.00u
vr 28 okt.
12.00u
di 1 nov.
19.00u
Ter ommegang in Abdij van ‘t Park vr 11 nov.
15.00u en
16.15u
Ongekend-onbemind: Jacobus Flori
(…), gotische zaal stadhuis
woe 9 nov.
20.00u
week 7
(14 nov.-
20 nov.)
zo 20 nov.
14.00u
di 15 nov.
19.00u
Trio (met luit), Begijnhof zo 20 nov.
20.00u
Huismuziek (parcours) zo 20 nov.
15.00u
Kotconcerten (parcours) do 17 nov.
20.00u

30
COLOFON
samenstelling: Erfgoedcel Leuven
teksten: Resonant vzw, Erfgoedcel Leuven, Festival van Vlaanderen Vlaams-Brabant, 30CC,
Davidsfonds en UVT, Cultuurcoördinatie K.U.Leuven, Luc Rombouts
eindredactie: Tiny T’Seyen en Ludwig Desmet
afbeeldingen: coverbeeld © Paul Laes, stedelijke musea Leuven
foto’s: stad Leuven, Paul Laes, Eric Dewaersegger, K.U.Leuven, La Caccia, The Brabant Ensemble,
Luc Rombouts, Annibale Carraci
Basisbibliografi e:
Huybens, G. Muziek te Leuven in de 16e eeuw, Leuven, 1982.
Vanhulst, H. Catalogue des Editions de musique publiées à Louvain par Pierre Phalèse et ses
fi ls, 1545-1578, Academie royale de Belgique. Mémoires de la classe des beaux-arts, 16/2,
Brussel,1990.
Van Uytven, R. Leuven, de beste stad van Brabant. Geschiedenis van het stadsgewest Leuven
tot omstreeks 1600. Leuven, 1980.
(c) Erfgoedcel Leuven, 2005
Leuvense stadsklanken is een organisatie van Resonant vzw en Erfgoedcel Leuven, in samenwerking
met Alamire Foundation, Alamire Muziekuitgeverij, Davidsfonds en Universiteit Vrije
Tijd, 30CC, Etcetera, Festival van Vlaanderen Vlaams-Brabant, K.U.Leuven (Cultuurcoördinatie,
Kunstpatrimonium, musicologie,
Universiteitsarchief en -bibliotheek)
Met de steun van stad Leuven, Vlaamse Gemeenschap, Klara, Spitz, Passe-Partout, Dexia en
Provincie Vlaams-Brabant.
Met dank aan De Lijn Vlaams-Brabant, de families Dooms, Haers en Meerten voor het
openstellen van hun huiskamer en aan de studenten voor hun medewerking aan de kotconcerten.
INFO
www.townscape-soundscape.be
Resonant vzw, info@resonant.be, 016 32 99 55
Erfgoedcel Leuven, erfgoedcel@leuven.be, 016 21 18 76
cultuur
Leuven.
Eeuwenoud,
springlevend.
31