Op een nieuwe manier waarde creëren

tec News24
HARTING's Technologie Magazine
Gastbijdrage: Gastbijdrage:
Prof. Dr. Alexander Pflaum Claus Hilger
Dr. Anselm Blocher
RFID – een technologie ontwaakt
als Doornroosje uit haar slaap
“Integrated Industry”:
HARTING is nu al zover
Op een nieuwe manier
waarde creëren
Hoe een productie ondersteund door
gegevensnetwerken de industrie verandert
Digitale productgeheugens voor
de vierde industriële revolutie

2
Verscheidenheid verbindt –
wereldwijd
Bienvenidos
Bun venit
환영합니다
Добро пожаловать
Benvenuti
Welcome
Bem-vindos
Herzlich Willkommen
Vítejte
欢迎
Van harte welkom
Ook deze tec.News verschijnt weer in 14 talen.
Actuele versies om te downloaden vindt u onder: www.HARTING.com
Bienvenue
Witamy serdecznie

“Integrated Industry” – de basis
voor een flexibele productie
» Claus Hilger, Director of HARTING IT System
Integration GmbH & Co. KG, HARTING
Technology Group, Claus.Hilger@HARTING.com
Geachte klant en zakenrelatie,
Integrated Industry: geen loze kreet, maar
een duurzame strategie voor industriële
bedrijven: de productie kan flexibeler en
sneller plaatsvinden, bedrijven kunnen
ecologisch en besparend op natuurlijke
hulpbronnen opereren en daarmee optimaal
voldoen aan de eisen die de klant stelt.
Er wordt in toenemende mate hogere eisen
gesteld aan de productieprocessen: statische
productiesystemen kunnen niet meer
aan deze eisen voldoen. De integratie van
intelligente oplossingen in een totaalsysteem,
die “slimme fabriek” is zeer gewild.
Onder de leus Industrie 4.0 wordt
intensief vaart gezet achter de integratie
van systemen, hardware, software
en embedded systems bij de productie.
Informatie over productieprocessen zijn
hierbij direct en alomvattend beschikbaar.
Dat vereist een nieuw denken bij
de productie: complexe processen, waar
snel beslissingen moeten worden genomen,
kunnen uitsluitend door zichzelf
sturende systemen gerealiseerd worden.
En daarmee gaat HARTING weer een stap
verder: integrated industry.
IntegratIe horIzontaal / vertIcaal
Bij verticale integratie liggen grote
optimaliseringspotenties voor logistiek
en productie. bij storingen kunnen de
reactietijden geminimaliseerd en hulpbronnen
worden geoptimaliseerd benut.
Productieprocessen in het ERP-systeem
en de machinebesturing in de fabriekshal
waren tot op heden gescheiden terreinen
en werden dikwijls tussen meerdere
IT-systemen opgedeeld. Nu worden in de
“Integrated Industry” de informatie- en
besturingsprocessen steeds meer in een
netwerkinfrastructuur ondergebracht en
zij verlopen nu geïntegreerd. Daarmee
hebben alle bedrijfsonderdelen toegang
tot gegevens uit de productie en de logistiek.
Het effect: de horizontale integratie
in het hele bedrijf.
HARTING vervolgt consequent de weg
naar een “Integrated Industry” en
heeft dit – bij de eigen productie – met
Auto-ID-oplossingen ook al met veel succes
uitgevoerd. Producten en productonderdelen
zijn met transponders uitgerust
en dragen zodoende de informatie voor
de volgende productiefasen al met zich
mee. In de spuitgietproductie wordt bijv.
de eKanban-oplossing met veel succes
toegepast, terwijl er daarnaast meerdere
Auto-ID-projecten worden uitgevoerd …
en er zijn veel meer ideeën. Niets is zo
goed als eigen ervaringen en vakbekwaamheid
vanuit de eigen praktijk.
Integrated Industry-oplossingen worden
daarom in versterkte mate door de
HARTING Groep op de markt gebracht.
Daarmee stellen we ons optimaal in op
de eisen die de markt stelt en ondersteunen
we onze klanten om voor een
langere termijn concurrerend te blijven.
Ik wens u veel plezier bij het lezen
3

4
08 10
RFID – een technologIe ontwaakt
uIt haaR DooRnRoosje-slaap
Inhoud
Strategie
03 | eDItoRIal | “Integrated Industry”
– de basis voor flexibele productie
06 | aan De hoRIzon al
zIchtbaaR: IntegRateD InDustRy
De HARTING technologiegroep is nauw
betrokken als wegbereider voor
integrated industry.
08 | gastbIjDRage
Prof. Dr. Alexander
Pflaum
RFID – een technologie ontwaakt uit
haar Doornroosje-slaap
10 | gastbIjDRage
Dr. Anselm Blocher
SemProM – Digitale productgeheugens
voor de vierde industriële
revolutie
sempRom – DIgItale pRoDuctgeheugens vooR De vIeRDe
InDustRIële RevolutIe
12 | “IntegRateD InDustRy”:
haRtIng Is nu al zoveR
HARTING zet vaart achter de ontwikkeling
van Cyber Fysische Sytemen (CBS)
14 | RFID opnIeuw In oveRwegIng
genomen: een FlexIbel systeem
uIt één hanD | HARTING levert RFID
systeemcomponenten van A tot Z.
18 | u hebt De keuze: RFID
oplossIngen vooR uw beDRIjF
HARTING richt zijn focus op UHF
technologie
20 | antennes met
gecontRoleeRDe
stRalIngskaRakteRIstIek
De door de HARTING technologiegroep
ontwikkelde driedimensionale
antennes bieden een hoogst mogelijke
efficiëntie door de controle van de
richtingkarakteristiek.
22 | bInaIRe RFID-sensoRen
HARTING heeft binair werkende
sensoren ontwikkeld die op RFID
transponders zijn gebaseerd.
Oplossingen
16 | samenbRengen wat bIj
elkaaR behooRt | HARTING biedt
alle noodzakelijke componenten om
RFID oplossingen efficiënt te kunnen
uitvoeren.
17 | hIghtech FunctIoneel
veRpakt | Oplossingen bij UHF RFID
toepassingen in extreme omgevingsomstandigheden
19 | tRansponDeRs vooR De
hoogste kwalIteItseIsen | Proefopstelling
van de HARTING technologiegroep
biedt een intensieve
kwaliteitscontrole.
24 | goeDeRenstRomen
beveIlIgen | HARTING is partner van
het project CargoCBM
27 | eFFIcIënte InDentIFIcatIehulp
RFID biedt de mogelijkheid reserveonderdelen
zonder machine- en
installatiedocumentie te identificeren.
28 | nIeuwe han ® b behuIzIng met
veRhoogDe bescheRmIngsklasse
| Han ® B behuizingen zijn nu beschikbaar
met beschermingsklasse IP 67

19 41
transponders voor de hoogste kWaliteitseisen
29 | BetrouWBaar ook Bij
extreme temperaturen | De Han ®
HighTemp serie kan stroomvoorziening
en signalen ook bij hoge temperaturen
veilig overbrengen.
30 | plug and play voor de
industrie | Het veelzijdige toepassingsgebied
van de eCon productfamilie
32 | har-flexicon ® : afzonderlijke
geleiders snel aangeBracht
op printplaat | Nieuwe
rasterafmetingen voor har-flexicon ®
printplaatconnectoren
34 | lichter, sneller, Beter
De ontwikkeling van een ronde M12connector
die als 3D-MID-onderdeel in
een twee-componenten-spuitgietprocedure
wordt geproduceerd.
35 | snel in het hoge-snelheidsnetWerk
| har-speed M12 in
snijklemtechniek (IDC) zorgt voor een
snelle aansluiting in het veld
36 | m12 poWer
Nieuw connectorprofiel voor grote
stromen en hoge spanningen.
Wereldkampioen ontmoet
Wereldmarktleider
Toepassingen
wereldwijd In het kort
38 | energieBeheer
zonnestroom | Han-Eco ®
ontpopt zich als de optimale
verbindingsoplossing voor autarke
zonnestroominstallaties
39 | unieke nonWovens
Han-Yellock ® sokkelbehuizingen
reduceren de hoeveelheid bedrading bij
productie-installaties
40 | harting zorgt voor de
juiste toon | HARTING printplaten en
insteekconnectoren in gebruik bij de
entertainment-branche
37 | mens en machine hand in
hand - perspectieven tussen
mensen en roBot | Eerste resultaten
onderzoeksproject Universiteit
Bielefeld samen met HARTING
41 | Wereldkampioen ontmoet
Wereldmarktleider | Robert
HARTING te gast bij de HARTING
technologiegroep
42 | lezersvragen
43 | Beursagenda
43 | puBlicatie-info
5

6
tec.News 24: Strategie
Gloort al aan de horizon:
Integrated Industry
De HARTING Technologiegroep is nauw betrokken als wegbereider voor integrated industry. Met de concepten die
HARTING ontwikkelt, zal integrated industry tot een succes gemaakt worden. Systeemcomponenten en
systeemintegratie vormen daarvoor de basis.
» Philip Harting, Senior Vice President Connectivity & Networks
Binnen het concept van de integrated
industry wordt prioriteit gegeven aan de
integratie van het gehele waardescheppingsproces
in een uniform en compatibel
IT landschap. Daarbij worden de productiemiddelen,
die verder worden ontwikkeld
tot cyber physical productiesystemen,
maar ook de te vervaardigen producten
actief in de gegevensuitwisseling worden
geïmplementeerd. Omdat vooral de
communicatie met de producten eenvoudig,
voordelig, maar voor alles overal en
altijd binnen het productieproces moet
plaatsvinden plaatst de HARTING Technology
Group in versterkte mate Auto-ID
systemen in het brandpunt van de industriële
toegevoegde waardeprocessen.
RFID (Radio Frequency Identification)
neemt daarbij een sleutelpositie in: door
RFID kunnen een product en zijn componenten
worden uitgerust met een eigen
productgeheugen, dat effectief in het
productieproces kan worden gebruikt.
RFID maakt daarbij een eenvoudige radiocommunicatie
mogelijk.
Met dergelijke productgegevens kunnen
automatiseringsprocessen geoptimaliseerd
worden, producten geïndividualiseerd
worden geproduceerd of pro-
ductiedetails in het product zelf worden
opgeslagen. Bovendien kan het product
via de in de transponder opgeslagen
gegevens (als product-DNA) zichzelf
laten (re)produceren
Naadloze omzettiNg vaN
iNtegrated iNdustry
De HARTING Auto-ID oplossingen zetten
naadloos het idee van integrated industry
om in applicaties waarin prioriteit
gegeven wordt aan systeemintegratie
op basis van een universeel inzetbare
middleware. Daarmee bereikt HARTING
op systeemniveau een hoog technologisch
niveau, waarvan de kwaliteit via
de reeds succesvolle toepassingen in de
eigen productie bevestigd wordt.
Centrale stap is de samenhang tussen
de systeemlaag, de componenten en de
HARTING services: zo heeft HARTING voor
integrated industry geschikte transponders
ontwikkeld die in de ruwe omgevingen
van de industriële productie
ingezet kunnen worden. Services zoals
de “proof of concept” zijn op de industrie
afgestemd.
Bij de netwerkcomponenten maken switching
technologieën die geschikt zijn
voor industrieel gebruik het opzetten
van convergente communicatieplatforms
mogelijk, zoals die voor integrated industry
noodzakelijk zijn.
Een ontwikkelingssprong ligt bovendien
bij componenten zoals connectoren
in de verwachting. Zij veranderen in
echte systeemcomponenten. Hier heeft
HARTING bijvoorbeeld met de uitbreiding
van de bandbreedte van de M12 connector
een belangrijke stap gezet in de richting
van integrated industry. Bovendien
worden componenten die in het verleden
passief waren nu tot intelligente eenheden
die tot communicatie in staat zijn,
om bijvoorbeeld condition monitoring
systemen van gegevens te voorzien.
In nauwe samenwerking met klanten,
worden de componenten van de HARTING
Technologiegroep verder ontwikkeld,
inspelend op de modulariserings-,
flexibiliserings- en miniaturiseringstendensen
in de industrie. Want uiteindelijk
komen de componenten weer in een
systeem terecht. En de pretentie van de
HARTING Technologiegroep is dat elke
component een onderdeel van een systeem
van integrated industry wordt.

RFID
Solutions
Communication
Networks
Power
Networks
Components
and Solutions for
Integrated
Industry
Integrated
Industry
tec.News 24: Strategie
Installation
Technology
Industrial
cabling
Device
Connectivity
7

8
tec.News 24: Strategie
RFID – een technologie ontwaakt
als Doornroosje uit haar slaap
Onze gastbijdrage:
» Prof. Dr. Alexander Pflaum
RFID (Radio Frequency Identification) wordt al meer dan
25 jaar in de productie gebruikt. Bij de gebruikte producten
gaat het in vrijwel alle gevallen om gesloten systemen. De
afzetmarkt hiervoor was gedurende lange tijd gering, maar
wel stabiel. De kans dat de RFID-markt tot een massamarkt
evolueert, bestaat echter sinds een echte technologiesprong die
in het begin van het voorbije decennium begon. De producten
werden sindsdien vanwege nieuwe productietechnologieën aanzienlijk
kleiner en voordeliger, de logistiek tussen de bedrijven
werd als een nieuw en veelbelovend toepassingsgebied ontdekt.
Daarmee begon een klassieke hype-cyclus – en eindigde ook
weer.

Prof. dr. Alexander Pflaum
bekleedt een leerstoel voor bedrijfswetenschappen
en in het bijzonder
supply chain management aan de Otto-
Friedrich-universiteit in Bamberg. Hij geeft leiding aan
het centrum voor intelligente objecten ZIO aan het
Fraunhofer Instituut voor intelligente schakelingen IIS.
Nu nadat de hype voorbij is, bestaat er een meer realistisch
beeld van de mogelijkheden van de RFID-technologie. RFID
laat na vele pilots en roll-outs tekenen zien van een grote vitaliteit,
de eerste aanwijzingen hiervan zijn al merkbaar. In de
consumentengoederenindustrie wordt op korte termijn met een
afzet van vele miljoenen tags voor kledingstukken gerekend.
De automobielindustrie is voornemens ongeveer 200 dure en
veiligheidskritische onderdelen in auto's van elektronische etiketten
te voorzien en ook in de luchtvaart, en bij het spoor- en
scheepvaartvervoer wordt met vergelijkbare toepassingen gerekend.
Daarnaast zijn er goede kansen, dat op het gebied van de
installatie- en werktuigbouw op korte termijn een markt voor
het op RFID gebaseerd beheer van assets wordt ontwikkeld.
Het gebruik van RFID blijft niet langer
een privilege van alleen financieel sterke
concerns, maar wordt plotseling ook
voor kleine bedrijven betaalbaar.
De technologieaanbieders hebben deze ontwikkelingen herkend
en intensief aan de ontwikkeling van overeenkomstige
producten gewerkt. Dat robuuste en betrouwbare tags voor
een meer of minder anonieme markt aangeboden worden is
echter allerminst voldoende. Voor de ontwikkeling van een
echte massamarkt echter, moet de concrete behoefte van de
klant meer prioriteit krijgen, is er een intensievere discussie
tussen technologieaanbieders en de belangrijkste gebruikers
noodzakelijk en moeten nieuwe producten in de context van
concrete oplossingen ontwikkeld worden. De voorwaarden voor
de realisering van bruikbare oplossingen zijn al aanwezig, de
RFID-tag
tec.News 24: Strategie
behalve de RFID-tag zelf noodzakelijke basisstations evenals
de middelware voor de integratie in de IT van het bedrijf
zijn ook al beschikbaar. Mobiele en cloud computing bieden
bovendien de mogelijkheid dat nieuwe oplossingen voordelig
als service en op elke willekeurige plek via internet kunnen
worden betrokken. Het gebruik van RFID blijft daarmee niet
langer een privilege voor financieel sterke concerns, maar
wordt plotseling ook voor kleine bedrijven betaalbaar. Best
practices, methoden en tools voor de ontwikkeling van oplossingen
en bedrijfsmodellen zijn aanwezig en worden intensief
in de praktijk getoetst. Deze toekomst is net begonnen.
Ten slotte spreekt alles ervoor om nu te discussiëren over het
gebruik van de RFID-technologie in het eigen bedrijf en samen
met technologieaanbieders en informatiedienstverleners
geschikte oplossingen voor eigen behoefte te genereren. De
voorwaarden voor het toegankelijk maken van een reusachtige
vraagmarkt zijn beter dan ooit!
Kort gezegd
• De RFID markt groeit duurzaam en gestaag
• Niet de technologie, maar de probleemoplossing
erachter staat op de voorgrond
• Cloud en mobiele computing maken nieuwe
architecturen mogelijk en maken de technologie
ook voor het midden- en kleinbedrijf betaalbaar
9

10
tec.News 24: Strategie
SemProM
Digitale productgeheugens
voor de vierde
industriële revolutie
De op informatie- en communicatietechnologie gebaseerde dienstverlening
rondom hoogwaardige producten is begonnen bij de advisering over het
onderhoud, reparaties tot en met recycling en is in vele branches tot de belangrijkste
succesfactor geworden. Om internationaal concurrerend te blijven, zullen
productie- en handelsondernemingen steeds meer gedwongen worden een
product met zijn levenscyclus en alle relevante gegevens vast te leggen en die
door het gehele proces te blijven volgen.
Onze gastbijdrage:
» Dr. Anselm Blocher
Dr. Anselm Blocher,
leidinggevende
wetenschapper en
projectmanager
SemProM, Duits onderzoeksinstituut
voor kunstmatige intelligentie
(DFKI) GmbH
Het onderzoeks- en ontwikkelingsinitiatief
Semantic Product Memory heeft in
het kader van het IKT-2020 onderzoeksprogramma
van het Duitse ministerie
voor opleiding en onderzoek (BMBF),
heeft de volgende generatie mobiele,
embedded en wireless elementen voor
semantische internetcommunicatie tussen
alledaagse objecten onderzocht en
belangrijke voorwaarden vastgesteld voor
de realisatie van het toekomstproject 'Industrie
4.01' binnen de hightech-strategie
van de Duitse regering.
Centraal bij het door het BMBF van
2008 tot 2011 gesubsidieerde samenwerkingsproject
Semantic Product Memory
- SemProM (www.semprom.de) staan
intelligente alledaagse voorwerpen die
middels verschillende embedded sensoren
(bijv. voor temperatuur, lichtsterkte,
vocht, snelheid, acceleratie, positione-
ring) in staat zijn hun omgeving in een
„digitaal geheugen“ vast te leggen en deze
informatie - in de zin van een “internet
der dingen” - in samenhang met relevante
product- en bedrijfsgegevens in een
semantische vorm met andere producten,
hun omgeving en hun gebruikers actief
uit te wisselen.
Een “digitaal geheugen” betekent een
verzameling van digitale gegevens, dat
met een fysisch artefact verbonden is en
doorlopend met gegevens uit entiteiten
gevuld wordt die een virtuele of fysische
interactie met het artefact hebben. Technisch
gezien kan deze repository bij het
artefact zelf liggen, elders opgeslagen zijn

Kort gezegd
• Het creëren van een hardware-onafhankelijkegeheugenoplossing
over de gehele
levenscyclus van een product
• Branche-overschrijdende oplossingen
voor een fijnmazige
informatiecommunicatie over
de gehele levenscyclus van
een product
• Veilige, op rol- en rechten
gebaseerde toegang tot het
internet van dingen
of in een mengeling uit beiden bestaan.
Inhoudelijk gezien maakt dit de toegang
tot gegevens mogelijk via een gebeurtenishistorie
dat zich uitstrekt tot aan het
tijdstip van nu.
De technische grondslag wordt gevormd
door sterk geminiaturiseerde, embedded
elements, RFID-technologie, geïnstrumenteerde
omgevingen en intelligente
sensornetwerken. Een uitvoeringsvariant
bestaat eruit om de sensoren direct
in het digitale productgeheugen te integreren
en op het betreffende product aan
te brengen. Deze combinatie van sensoren,
geheugen, processor en RFID-radiointegratie
wordt ook wel SmartLabel of
SmartTag genoemd.
De capaciteiten van dergelijke “intelligente”
producten gaan veel verder dan de
pure identificatiefunctie van de huidige
RFID-kenmerken.
Ontstaan en gebruik van een digitaal productgeheugen
Custom Assembly
Communicating open processes via product sharing
Providing information
to the end-user
Een centrale taak krijgt het digitale
productgeheugen op gebieden zoals onderhoud,
reparatie en service: wanneer
alle tijdens de levenscyclus van een product
opgebouwde gegevens worden gere-
gistreerd en in een gestructureerde vorm
opgeroepen kunnen worden, kunnen bijv.
gebruik, toepassing van hulpbronnen en
slijtage worden bewaakt en gecontroleerd.
Bij onderhoud kunnen de gegevens
worden geraadpleegd voor vaststelling
van de oorzaak van een probleem.
Bij complexe producten kan het geheugen
ook het gebruik van het product ondersteunen.
Zo kan bijvoorbeeld een technicus
informatie over uitgevoerd onderhoud
Custom Filling Control
tec.News 24: Strategie
Monitoring the
logistics chain
aan een voertuig uit het voertuiggeheugen
opvragen, resp. kan hij zijn eigen
instellingen ook alvast voor zijn collega's
documenteren. Digitaal productgeheugen
verhoogt daarmee de transparantie
De mogelijkheden van „intelligente“ producten gaan veel
verder dan de pure identificatiefunctie van de
tegenwoordige RFID-identificatie.
van de dienstverlening in de werkpaats.
Zo kan worden gegarandeerd, dat ook
technisch niet onderlegde klanten alleen
maar reserveonderdelen ingebouwd en
berekend krijgen die voldoen aan de eisen
van het voertuig.
In het actuele project RES-COM (www.rescom-projekt.de)
van het toekomstproject
Industrie 4.0 worden gebeurtenissen van
SemProM opgenomen om de vierde industriële
revolutie actief mede vorm te geven.
11

12
tec.News 24: Strategie
“Integrated Industry”:
HARTING is nu al zover
Nog is het een visie, maar spoedig realiteit: bij integrated industry moeten
producten de kennis meebrengen over de manier hoe ze bewerkt en doorgeleid
moeten worden. Cyber Physikalische Systeme [cyber fysische systemen] (CPS)
communiceren met elkaar en definiëren zo geoptimaliseerde processen. HARTING
zet vaart achter deze ontwikkeling.
» Claus Hilger, Director of HARTING IT System Integration GmbH & Co. KG, HARTING Technology Group,
Claus.Hilger@HARTING.com
Auto-ID In De
“IntegrAteD InDustry”
Auto-ID-technologieën – en hier in het
bijzonder RFID (Radio Frequency Identification)
– spelen een beslissende
rol bij het idee achter een integrated
industry. Transponders moeten productie-
en onderhoudsrelevante informatie
opslaan die vervolgens weer met
aangrenzende systemen uitgewisseld
kunnen worden. De eigenschap van
transponders om beschreven te kunnen
worden speelt daarbij een essentiële rol
en dit onderscheidt RFID van andere
Auto-ID-technologieën. De op de transponder
geschreven gegevens kunnen
met backend-systemen worden uitgewisseld.
Men spreekt hier dan van verticale
integratie.
softwAre-ArchItectuur
Om ook complexe processen te kunnen
weergeven is echter een krachtige
software-infrastructuur noodzakelijk.
De HARTING Ha-VIS Suite streeft daarom
consequent een servicegerichte aanpak na.
Dit maakt de onafhankelijkheid van de gebruikte
componenten en systemen mogelijk,
verhoogt de ontwikkelingsefficiëntie,
verbetert de onderhoudsmogelijkheden en
de flexibiliteit van de oplossingen.
De op industriestandaards gebaseerde
middleware verwerkt en filtert gebeurtenissen
(events) vanuit leesapparatuur.
Er zijn interfaces voor verschillende apparaten
beschikbaar waarmee het lezen
en schijven van gegevens op transponders
mogelijk is.
Met de Ha-VIS Business Application
Framework (BAF) worden bedrijfsprocessen
grafisch gemodelleerd. De zo
ontstane workflows bevatten oproepen
voor onderhoud die via de geïntegreerde
Ha-VIS Enterprise Service Bus (ESB)
voor bewerking doorgeleid worden naar
de betreffende backendsystemen.
Als alternatief biedt HARTING ook de mogelijkheid
SAP Auto-ID infrastructuren
toe te passen om in combinatie met SAP
Netweaver Process Integration (SAP PI)
de koppeling met de SAP-backendsystemen
tot stand te brengen.
Ervaringen vanuit de implementatie
van eKanban-oplossingen bij HARTING
worden in de standaard opgenomen.

Ha-VIS
Auto-ID Transponder
Bijgevolg kan het Ha-VIS Business
Application Framework worden gebruikt
als een krachtige en comfortabele tool
voor het omzetten van klantindividuele
processen.
Voordelen Van de Ha-VIS SuIte
Voor klanten
Met gebruikmaking van de specifieke
HARTING knowhow en de beproefde
HARTING softwareoplossingen kan alle
ter beschikking staande informatie in
een universeel systeem geïntegreerd
worden waardoor de bedrijfsprocessen
zowel kwalitatief als kwantitatief verbeterd
worden.
Dit leidt tot enorme kostendalingen en
een significante stijging van de efficiën-
Ha-VIS
Stationary Reader
HARTING Ha-VIS Suite streeft consequent een
servicegerichte aanpak na.
tie bij bedrijven. Werkprocessen worden
sneller en de flexibiliteit bij het uitvoeren
van de wensen van de klant wordt
vergroot.
De daarvoor noodzakelijke hardwarecomponenten,
softwareoplossingen en
de expertise in de advisering inzake
bedrijfsprocessen om klantenprojecten
voor integrated industry met succes te
kunnen uitvoeren, zijn in de HARTING
technologiegroep ontwikkeld en met
veel succes geïmplementeerd.
tec.News 24: Strategie
Kort gezegd
• Auto-ID-technologieën
vormen de basis voor verticale
integratie in bedrijven.
• Geïntegreerde en universele
systemen zorgen voor
procesverbeteringen.
• De HARTING technologiegroep
heeft hiervoor de
nodige hardwarecomponenrten,
softwareoplossingen en
advies expertise ontwikkeld.
13

14
tec.News 24: Strategie
RFID opnieuw in overweging genomen:
een flexibel systeem uit één hand
De voordelen van Radio Frequency Identification (RFID) zijn inmiddels wel bekend.
Toch heeft RFID zich nog niet in volle breedte kunnen doorzetten. Waarom? Tot op
heden is er geen aanbieder die RFID oplossingen uit één hand biedt. De HARTING
technologiegroep levert RFID systeemcomponenten wel van A tot Z uit één hand.
» Dr. Jan Regtmeier, Product Manager RFID Reader, HARTING Technology Group, Jan.Regtmeier@HARTING.com
» René Wermke, Product Manager RFID Transponder, HARTING Technology Group, Rene.Wermke@HARTING.com
De voordelen van RFID vooral op UHF-frequenties zijn
overtuigend. Er kunnen blind tot 300 objecten per seconde
geïdentificeerd worden, onafhankelijk van de omgevingsomstandigheden.
Zelfs in metaalachtige omgevingen of onder
extreme omstandigheden zoals in een goederentrein zijn
RFID componenten zonder enige beperkingen inzetbaar. De
HARTING RFID transponders werken alle zonder batterij en bereiken
desondanks leesreikwijdtes van 1 cm tot 15 m. Op deze
manier kan in industriële bedrijven een aanzienlijk grotere
datatransparantie bereikt worden, tot in de diepte. Dat helpt
om processen verder te optimaliseren, de inzet van natuurlijke
hulpbronnen te verbeteren en daarmee zelfs ook de kosten te
verlagen. Hier geeft HARTING actief vorm aan de verandering
naar “Integrated Industry”
Een compleet RFID systeem bestaat uit transponders, die aan
het te identificeren object bevestigd worden, antennes, een
lees-schrijfapparaat en een software-interface, die de gegevens
voor de bedrijfssoftware beschikbaar maakt. Kwaliteit
en robuustheid van de componenten evenals het totale systeem
moeten voldoende zijn om de ambities van de producerende industrie
te kunnen waarmaken. Hier betreedt HARTING nieuwe
wegen.
Modular design principle (Mdp)
HARTING heeft een volledig portfolio aan RFID systeemcomponenten
opgezet die modulair opgebouwd en speciaal op de
eisen in ruwe industriële omgevingen zijn afgestemd. HARTING
RFID transponders worden optimaal geconstrueerd om tegemoet
te komen aan de extreme uitdagingen in hun omgeving,
bijvoorbeeld beschermingssklasse IP 69K en tot temperaturen
van 210°C. Antennes zijn ook in ruwe omgevingen bruikbaar
en ongevoelig voor nabije metalen verstoringen. HARTING
leesapparaten worden geconstrueerd voor extreem snelle dataregistratie
onder moeilijke omstandigheden.
Uit deze modulaire opbouw kan gemakkelijk een precies passende
RFID klantenoplossing worden samengesteld. Zo zijn

er transponders ontwikkeld, speciaal voor het identificeren
van metalen objecten en van objecten uit beton met name
transponder CT89). Daarbij komt de sterke gerichtheid van
HARTING op specifieke klanteneisen, vooral waar het gaat om
de verbinding met de software-wereld. HARTING zorgt voor een
volledige keuzevrijheid.
Voorbeeld, de Ha-VIS middleware: Ha-VIS middleware slaat
een brug tussen de RFID hard- en software. Ze stuurt de communicatie
aan met de RFID readers (tot meerdere 100en stuks
of 20.000 transponders per seconde). Zonder enige vorm van
programmeerkosten – door middel van pure configuratie - kan
de klant bepalen in welk formaat, hoe vaak en naar welke interface
de geregistreerde gegevens gestuurd moeten worden.
Voorbeeld, PLC-integratie: hier biedt HARTING zijn klanten
software templates bijv. voor Siemens S7 ® , Siemens Simotion ®
of directe integratie in de besturingen van Beckhoff en
MITSUBISHI.
• RFID oplossingen uit één hand
tec.News 24: Strategie
• HARTING slaat bruggen tussen hard- en software
• Robuuste RFID systemen
Kort gezegd
15

16
tec.News 24: Oplossingen
Bij elkaar brengen wat bij
elkaar behoort
Het succes van Radio Frequency Identification (RFID) heeft op elkaar afgestemde soorten kennis en een lerend
systeem nodig. De HARTING technologiegroep zet vaart achter de ontwikkeling van RFID.
» René Wermke, Product Manager RFID Transponder, HARTING Technology Group, Rene.Wermke@HARTING.com
De kerncompetenties van de HARTING
technologiegroep vormen een optimale
ondersteuning voor de ontwikkelingskracht
van de RFID toepassingen. De
HARTING technologiegroep biedt een
“RFID Total Solution”, van transponder,
leesapparaat en accessoires tot en
met de individuele interface naar het
softwareniveau, kortom alle noodzakelijke
componenten om RFID oplossingen
efficiënt te kunnen uitvoeren.
In meerdere bedrijfsonderdelen kan de
HARTING technologiegroep op de verschillende
eisen van de klant ingaan:
Op het niveau van HARTING AG worden
via MID technologie en door middel
van driedimensionaal gemetalliseerde
printplaatbanen antennestructuren
gerealiseerd die ook in kleine afmetingen
verkrijgbaar zijn. Het verrijkte
kunststof materiaal wordt door een laser
geactiveerd en vervolgens galvanisch behandeld.
De zo gevormde metallisering
is bestand tegen de hoogste eisen en is
daarmee een uitstekende basis voor de
HARTING “HardTags”.
HARTING Electronics is al vele jaren
uiterst succesvol met de simulatie van
hoogfrequent-gedrag al een kennisonderdeel
dat bij het antennedesign
speciaal voor transponders haar toepassing
vindt.
HARTING Systems levert aangepaste
schakelkasten voor RFID toepassingen,
iets voor de “RFID Reader Box”, dat voor
het bedrijf in de open lucht, bijvoorbeeld
direct bij de rails van een spoorlijn
ontwikkeld werd.
De kunststof specialisten van HARTING
AT hebben voor RFID aangepaste componenten
en procedés ontwikkeld.
De HARTING kwaliteitswaarborg zorgt
ervoor, dat toepassingen in het veld met
succes kunnen worden geïmplementeerd.
De HARTING technologiegroep
heeft de ambitie om veelomvattende
oplossingen voor RFID toepassingen te
leveren met de hoogste kwaliteit en de
grootste functionaliteit. Een ambitie die
reeds met veel succes werd toegepast.

Hightech functioneel
verpakt
Ultrahoogfrequente RFID toepassingen (Radio Frequency
Identification) zijn extreem krachtig en snel en dat over grote
afstanden. De HARTING technologiegroep richt zijn focus op
allesomvattende oplossingen bij RFID toepassingen in extreme
omgevingsomstandigheden.
» Dr. Jan Regtmeier, Product Manager RFID Reader, HARTING Technology Group,
Jan.Regtmeier@HARTING.com
» Detlef Tenhagen, Head of Technology Development / Division ICPN, HARTING Technology Group,
Detlef.Tenhagen@HARTING.com
HARTING componenten zijn altijd
daar te vinden waar de eisen vanwege
zeer ruwe omgevingen bijzonder hoog
zijn. Deze kennis die over jaren in de
connectortechnologie opgebouwd werd,
heeft HARTING nu overgebracht naar
de voor de industrie geschikte RFID
componenten.
RFID staat in voor het kunnen identificeren
van objecten middels radiogolven en
is de volgende logische stap voor firma's
die hun productieprocessen en voorraden
verder willen optimaliseren om hun
concurrentievoordeel zeker te stellen.
Op de voorgrond staan efficiëntere processen
als gevolg van een dramatische
stijging van de datatransparantie.
Momenteel zijn er vier verschillende
RFID technologieën op de markt vertegenwoordigd:
• LF (low frequency) leesreikwijde van
een paar millimeter
• HF (13,56 MHz; high frequency)
leesreikwijde tot ca.10 cm
• UHF (865 MHz; ultra high frequency)
leesreikwijde van 1 cm tot meer
dan 15 m
• SHF (2.4 GHz) reikwijdtes > 10 m;
de transponders moeten echter een
batterij gebruiken
Hier is UHF de beste oplossing: snel, permanent
bedrijfsklaar – zonder batterij en de meest optimale
identificeringssnelheid in een metalen omgeving.
HARTING ontwikkelt met grote prioriteit
continu gebruiksklare componenten voor
in ruwe omgevingen. Voor RFID betekent
ruw: extreme temperaturen en temperatuurschommelingen,
veel metalen
objecten en/of vloeistoffen in de omgeving,
vervuilde componenten en een parallelle
snelle registratie van vele objecten. Hierbij
is UHF de beste oplossing: snel, permanent
bedrijfsklaar – zonder batterij en de meest
optimale identificeringssnelheden in een
metalen omgeving.
Omdat veel klanten niet slechts een enkele
applicatie voor ogen hebben, zoals het kunnen
herkennen van werktuigen en werk-
tec.News 24: Oplossingen
stukken in machines, maar ook logistieke
processen bij hun overwegingen laten
meespelen, laat UHF-RFID hier zijn grootste
voordeel zien: een leesreikwijdte van
1 cm tot meer dan 15 m, en dat zonder
batterij!
Waar er tot nu toe verschillende technologieën
gebruikt moesten worden, wat de
kosten omhoog dreef, kunnen nu uniforme
UHF-RFID systemen worden ingezet. Daardoor
wordt niet alleen de complexiteit van
de oplossing verminderd, maar zijn ook de
kosten lager bij een grotere betrouwbaarheid
en een eenvoudiger onderhoud.
Kort gezegd
• Een technologie voor alle
applicaties
• Identificering van objecten
van 1 cm tot 15 m
• Permanente en extreem
robuuste transponder
17

18
tec.News 24: Strategie
U hebt de keuze:
RFID oplossingen
voor uw industrie
RFID (Radio Frequency Identification) vervult een sleutelrol
bij Integrated Industry. De HARTING technologiegroep
kiest hierbij voor UHF-technologie.
» Andreas Huhmann, Strategy Consultant Connectivity & Networks, HARTING Technology Group,
Andreas.Huhmann@HARTING.com
De sleutelrol van de RFID technologie in Integrated Industry
is gemakkelijk te begrijpen: RFID maakt een universele
communicatie met de geproduceerde objecten mogelijk en
daarmee een optimalisatie van de procesmanagement in de
gehele productie.
De te produceren objecten worden van een RFID transponder
voorzien, waarin alle productiegegevens- en procesfases zijn
opgenomen. Alle objecten – ook de metalen – moeten daarom
geregistreerd worden, omdat niet alleen de detecteerbaarheid
in een kleine gesloten omgeving maar ook een transporttechnische
eenheid centraal staat.
Bij lokaal beperkte toepassingen kan het schrijven en lezen,
net als bij een sensor of eindschakelaar zodanig nauwkeurig
begrensd worden, dat ook hoogfrequentietechnologie (HF) met
geringe reikwijdtes kan worden ingezet.
In het IndustrIële proces
Wordt de RFID technologie in het gehele industriële productieproces
toegepast, dan wordt de transponder gedurende het
procesverloop meervoudig gelezen en beschreven. Daaruit
volgt, dat RFID apparatuur net zo relevant kan zijn als het
manuele individuele inlezen. Maar daarnaast kan ook de exact
gelokaliseerde lezing op een transportband noodzakelijk zijn.
De integratie in een PLC vindt voor de procesbeheersing
ruimtelijk en qua tijd zeer precies plaats, waar echter de
integratie in ERP-systemen in dit opzicht eerder eisen heeft
dan bijvoorbeeld bulkreading.
Daaruit komen duidelijke technologische randvoorwaarden op
het gebied van een geschikte RFID technologie naar voren:
• Er bestaan methoden voor bulkreading,
• Er bestaat een groot leesbereik (in vergelijking tot HF
en LF) en
• De tags moeten op verschillende oppervlakken kunnen
worden aangebracht (ook op metalen).
De som van dit alles is dat slechts UHF-technologie hieraan kan
voldoen.

Transponder proefopstelling bij de HARTING technologiegroep
Transponders voor de hoogste
kwaliteitseisen
HARTING RFID transponders worden aan een intensieve eindcontrole onderworpen.
» Stefan Wallenhorst, Quality Planning, HARTING Technology Group, Stefan.Wallenhorst@HARTING.com
» René Wermke, Product Manager RFID Transponder, HARTING Technology Group, Rene.Wermke@ HARTING.com
Ook de nieuwste ontwikkelingen voldoen met hun seriestatus
aan de hoogste kwaliteitseisen. Bovendien wordt met de
proefopstelling een productieve meerwaarde bereikt.
Daarom onderwerpt de HARTING technologiegroep producten,
zoals de nieuw ontwikkelde VT86 transponders aan een
intensieve kwaliteitscontrole. In essentie worden de volgende
functionaliteiten zeker gesteld:
1. Principiëel functioneren van de transponder: de transponder
beantwoordt de signalen van een leesapparaat.
2. Reikwijdtensimulatie: de transponder kan bij een bepaalde
reikwijdte en bij een gegeven leesprestatie gedetecteerd
worden.
3. Beschrijfbaarheid: de transponder is in staat om
gegevens in zijn geheugen weg te schrijven. Deze functie
wordt aansluitend door het uitlezen van de zojuist
weggeschreven gegevens bevestigd.
Een belangrijk aspect van de bandgrenstest komt naar voren
tijdens de derde testfase. Hierdoor wordt een gedefinieerde
tec.News 24: Oplossingen
toestand van de transponder uitgeleverd, die de traceerbaarheid
dient. De opgeslagen karakterreeks bestaat uit een
type-prefix, de productiedatum en een (door)lopend serienummer.
Daarnaast is er een mogelijkheid gecreëerd om
klantspecifieke gegevens in het geheugen van de transponder
te plaatsen.
De tweede testfase waarborgt de karakteristiek van de transponder.
Zo kan worden gegarandeerd, dat elk product voldoet
aan de vereiste eigenschappen. De gegevens worden in een
databank opgeslagen om te allen tijde individuele statistieken
te kunnen opmaken.
Een bijzondere uitdaging bestond er voor de ingenieurs van
HARTING uit om een zo flexibel mogelijke proefopstelling
te ontwikkelen. Hier gaat het enerzijds om de mechanische
aanpasbaarheid van de verschillende transpondergroottes.
Anderzijds wordt de maximale flexibiliteit van de UHF
performance vereist. Dit betekent in wezen dat alle productvarianten,
zoals bijvoorbeeld regionaal aangepaste frequenties of
hogere opslagcapaciteiten eveneens getest kunnen worden.
19

20
tec.News 24: Strategie
Antennes met gecontroleerde
stralingskarakteristiek
Een toepassingsspecifiek antennedesign creëert diverse voordelen voor de klant. De door de HARTING
technologiegroep ontwikkelde driedimensionale antennes bieden een hoogst mogelijke efficiëntie door de
controle van de richtingkarakteristiek.
» Dr. Lutz Tröger, Head of Corporate Technology Development, HARTING Technology Group, Lutz.Troeger@HARTING.com
Antennes zenden elektromagnetische
straling uit volgens een geometrisch
patroon. Dit zorgt ervoor dat de antennegeometrie
doelgericht aan de applicatie
van de klant kan worden aangepast.
Omdat de uitbreiding van elektromagnetische
golven voor de informatieoverdracht
altijd in een driedimensionale
ruimte plaatsvindt, is ook alleen met een
driedimensionale antenne een volledige,
individuele controle van de richtkarakteristiek
van een antenne mogelijk
Met de in de HARTING fabriek beschikbare
3D-MID technologie (Molded
Interconnect Device), waarbij driedimensionale
schakelingsubstraten op basis
van kunststoflichamen in spuitgiettechniek
worden geproduceerd, kunnen
individuele productoplossingen worden
gecreëerd. De MID technologie biedt
bijzondere voordelen bij de miniaturisering
van complexe driedimensionale
structuren. Omdat de bouwgrootte van
een antenne proportioneel is ten opzichte
van de gebruikte golflengte, openen
zich toepassingsvelden niet alleen voor
RFID (868MHz, λ/2 ≈35cm), maar ook
voor wireless USB (tot 10GHz, λ/2 ≈3cm)
of automotiv radar (frequenties in banden
van 24GHz tot 80GHz, λ/2 ≈0,4cm)
Uitgewerkt werden HARTING antennebouwvormen
tegen de achtergrond van
eisenprofielen, die van een individuele
focussering van de uitgezonden elektromagnetische
golven tot aan een in drie
vlakken rondstralende antennekarakteristiek
reiken. Dit maakt in combinatie
met een bijzonder breedbandige configuratie,
een flexibele, van inbouwpositie
en oriëntering onafhankelijke inzet mogelijk.
Alle antennes zijn ontwikkeld
voor gebruik in RFID systemen op
basis van de EPCglobal Class1 Gen2
standaarden.
3D antennes
De driedimensionale antennestructuren
worden gevormd door modificatie van
tweedimensionale antennesystemen.
Daardoor wordt de mathematische
beschrijving van de antennegeometrie
met ten minste een extra parameter aangevuld,
die een beslissende invloed op
het stralingsgedrag kan hebben.
Parameter van een driedimensionale
spiraalantenne
Bijzonder indrukwekkend is dit effect bij
het vouwen van planaire sleufantennes,
die in combinatie met de magnetisch inkoppelende
variant van de HARTING UHF
RFID sleuftransponder Ha-VIS SL89
kunnen worden gebruikt. Door een wijziging
in de elektromagnetische koppeling
tussen sleufantenne en stralingsveld
kunnen de stralingsomissies binnen
het lobvormige oriëntatiediagram worden
gesloten zodat een omni-directionele
stralingskarakteristiek binnen een vlak
ontstaat. Door de decentrale inbouwpositionering
van de transponder op de antenne
en de bouwvorm onder een hoek,
maakt deze opstelling daarnaast een ongecompliceerde
aanbouw mogelijk.
Een vergelijkbaar effect kan ook door
het opwikkelen van een sleufantenne
bereikt worden. Dit is heel bijzonder
voor technische toepassingen, die een
Driedimensionale zelfcomplementaire spiraalantenne op
een conuslichaam

flexibiliteit – zoals bijv. bij het wikkelen
om een slang of kabel – vereisen.
FrequentieonaFhankelijke
antennes
Frequentieonafhankelijke antennes ontstaan
wanneer de mathematische
beschrijving van de geometrie puur op
hoekafhankelijke functies is gebaseerd,
zoals bijv. voor spiralen het geval is. Voor
de vormgeving van een efficiënte stralingskarakteristiek
kan het hoekprincipe
met andere mathematische principes
gecombineerd worden. De opbouw van
een antennestructuur overeenkomstig
de elementen van een logaritmische
reeks leidt tot een pseudofrequentieonafhankelijke
(logperiodische) antenne in
Driedimensionale zelfcomplementaire logperiodische
spiraalantenne
Simulatie van het richt-effect van een kegelvorminge,
zelfcomplementaire spiraalantenne
het gebied dat door antenne-elementen
afgedekt wordt. Hetzelfde geldt voor de
vormgeving van de antennedragers in
de vorm van fractale formaties waarvan
de iteratiegraad de breedbandigheid van
de antenne bepaalt. Door een zelfcomplementaire
uitvoering van geleidende
en niet-geleidende antenne-oppervlakken
kan een reële antenne-impedantie
worden verwezenlijkt die een flexibel
gebruik van klantspecifieke driverchips
mogelijk maakt.
FrequentieonaFhankelijke
3D antennes
Het grootst mogelijke klantvoordeel
bij deze toepassing kan door een
geselecteerde combinatie van relevante
Met de 3D-MID technologie die HARTING in huis heeft kunnen individuele
productoplossingen worden gecreëerd.
Aanpassingsnetwerk tussen chip en
3D-spiraalantenne
tec.News 24: Strategie
antenneprincipes worden bereikt. Door
extrusie van vlakke spiraalantennes
ontstaan conusvormige antennes
die gebaseerd zijn op mathematisch
puur hoekafhankelijke structuren,
waarvan de parametersets een doelgerichte
engineering mogelijk maken. Bij
HARTING productontwikkeling maken
hoog gespecialiseerde simulatiewerktuigen
de instandhouding van complexe
parametersets mogelijk en maken zo het
creëren van gedefinieerde stralingskarakteristieken
mogelijk.
Kort gezegd
• 3D antennedesign
maakt controle van de
richtkarakteristiek mogelijk
• Door simulatie ondersteunde
ontwikkeling garandeert de
hoogste toepassingsgerichtheid
21

22
tec.News 24: Strategie
Binaire
RFID-sensoren
Autonoom opererende systemen eisen dat de omgeving uitgebreid kan worden waargenomen. De door de HARTING
technologiegroep ontwikkelde binaire sensoroplossingen leveren de gevraagde gegevens.
» Dr. Lutz Tröger, Head of Corporate Technology Development, HARTING Technology Group, Lutz.Troeger@HARTING.com
Het communicatielandschap van de 21e eeuw heeft zich
enorm snel ontwikkeld van server-gebaseerde structuren tot
heterogene netwerken. Daarbij werd de bilaterale menselijke
communicatie (bijv. de telefonie en het e-mailverkeer) alsmede
de mens-machine-communicatie (machinebesturingen, databankopvragen)
aangevuld met directe, autonome machine-machinecommunicatie.
Steeds meer processen in het alledaagse
leven en in de industriële wereld ontwikkelen zich tegenwoordig
vanuit automatisering naar autonomisering en daarbij
verlopen via de infrastructuur van het internet der dingen,
diensten geheel zelfstandig. Om machines contextgebaseerde
beslissingen en proactieve handelingen mogelijk te laten
maken, moet een uitgebreide waarneming van de omgeving
gerealiseerd zijn. Daarvoor wordt tegenwoordig al een grote
bandbreedte aan elektronische en micromechanische sensoren
ingezet, in combinatie met dataverwerkingssystemen.
Doorgaans stellen vooral autonoom en autark opererende
systemen hoge eisen aan de energie-efficiëntie en miniaturisering.
Voor sensorsystemen betekent dit een precieze berekening
van het data-acquisitiescenario met een beperking
van de waarnemingscontext ten behoeve van een reductie
van dataverkeer enenergieverbruik. Bij de doelgerichte analyse
van de meetgegevens kan worden geconstateerd dat in
veel gevallen een volledige documentatie van de verzamelde
gegevens niet noodzakelijk is. Veeleer moet alleen het over- en
onderschrijden van een grenswaarde worden beschreven: Bij
de controle van koeltransporten bijvoorbeeld, is het uiteindelijk
voor de klant alleen maar van belang of al dan niet voldaan kon
worden aan de vooraf gestelde opslagtemperatuur. Wanneer
deze overschreden werd, is het product bedorven. Het speelt
dan geen rol meer hoe ver ze was overschreden en wanneer
dat plaats vond. Bij de controle van het uitharden van beton is
het alleen maar belangrijk, of het beton de vereiste droogheid
en daarmee ook de hardheid bereikt heeft. De exacte vochtigheidsgraad
is niet relevant. Voor transportbeveiligingen bij
een goederencontrole is het voldoende om een schadegeval te
kunnen bewijzen.
HARTING kan als partner van zijn klanten
specifieke systeemkennis benutten en
oplossingen precies aan de wensen van
de klant aanpassen.
In al deze gevallen is een eenvoudige informatie met alleen
“ja /neen” afdoende. Een maximale reductie van gegevens
kan worden bereikt wanneer informatie direct met behulp
van een inherent binair sensorprincipe wordt opgenomen.
Alleen daarmee al kunnen de datatransportroutes van de
sensor naar het te verwerken systeem ontlast worden. Vooral
voor de sensorgebaseerde toepassingen die via radio-interfaces
gekoppeld worden en energie-autonoom moeten werken, kunnen
zo in sommige gevallen überhaupt pas de technologische
voorwaarden geschapen worden. Als communicatie-interface

voor dit sterk groeiende toepassingsgebied van applicaties met
een laag energiebudget heeft de RFID-technologie zich sterk
gevestigd.
De HARTING technologiegroep heeft deze beide low-energyconcepten
gecombineerd en heeft daarmee binaire sensoren
ontwikkeld die gebaseerd zijn op RFID transponders. Daarbij
zijn zowel positionerings- als ook temperatuursensoren ingezet
die het mogelijk maken om zonder extra energiekosten, en
daarmee ook zonder reductie van het radiobereik informatie
via een monitoringsysteem beschikbaar te maken. Meervoudig
bruikbare sensoren zijn gebaseerd op omkeerbare principes
en maken een gebruik op lange termijn mogelijk. Sensoren
die hun status onomkeerbaar wijzigen, maken een onvervalsbaar
bewijs van hun statusverandering mogelijk, zoals dat
bijv. nodig is bij het bewaken van een koelketen of als transportbeveiliging.
Zo kan HARTING als partner van zijn klanten
specifieke systeemkennis benutten en oplossingen precies aan
de wensen van de klant aanpassen.
• Binaire sensoren leveren informatie bij
low-energy-applicaties
tec.News 24: Strategie
Kort gezegd
• Energie- en kostenefficiëntie bij de installatie
en tijdens bedrijf
23

24
tec.News 24: Oplossingen
Goederenstromen beveiligen
Hoge beschikbaarheid en betrouwbaarheid van het rijdend materieel zijn de basisvoorwaarden voor het moderne
goederenvervoer per spoor. HARTING onderzoekt oplossingen voor strategieën voor toestandafhankelijk onderhoud.
» Dr. Lutz Tröger, Head of Corporate Technology Development, HARTING Technology Group, Lutz.Troeger@HARTING.com
De aanhoudende groei van de wereldhandel
zal ook in de toekomst tot een
verdere groei van goederenstromen leiden.
Ondanks de politieke steun en een
veelheid aan voordelen voor het milieu,
kon het aandeel goederenrailvervoer bij
de modal split ten opzichte van het wegverkeer
niet verhoogd worden. Vooral
ontoereikende beschikbaarheid van het
rijdend materieel en de onderhoudskosten
ervan, worden gezien als een bottleneck
voor een buitenproportionele groei.
Nieuwe strategieën en technologieën
voor het verhogen van de doelmatigheid
kunnen op beslissende wijze bijdragen
aan een effectieve capaciteitsstijging.
Op basis van wettelijke richtlijnen wordt
momenteel het onderhoud van de goederenwagons
met vaste intervallen van zes
tot acht jaar uitgevoerd. Bij dit tijdsafhankelijk
onderhoud wordt de toestand
van de componenten buiten beschouwing
gelaten, die doorgaans niet van de
exploitatietijd afhangen maar van het
aantal kilometers. Een benadering die
voor vele componenten niet voldoende is.
Veel schade, zoals de slijtage van de remmen
of het ontstaan van ‘vierkante wielen’
(afgesleten wielvlakken), zijn gebaseerd op
het rijprofiel of op zichzelf staande gebeurtenissen,
en worden bij onderhoud op basis
van kilometers gebruik niet opgemerkt.
Vooral vierkante wielen zijn echter met het
oog op de geluidsemissies die door het goederenverkeer
worden veroorzaakt en de
mogelijke gevolgschade aan wielschijven
en wielstellagers een serieus probleem.
ToesTandafhankelijk onderhoud
Een groot potentieel ter verbetering van
deze situatie kan worden bereikt door de
ontwikkeling van toestandafhankelijke
onderhoudsstrategieën die plaatsvinden
op basis van onderhoud van relevante
componenten en de daarop gebaseerde
levensduurschattingen.
De HARTING technologiegroep en de
partners TU Berlijn, Eckelmann, PC-Soft,
Lenord+Bauer, Vattenfall en Wascosa
zijn onder auspiciën van het BMWi
het onderzoeksproject CargoCBM gestart
dat tot doel heeft om een systeem
voor toestandafhankelijk onderhoud te
ontwikkelen.
robuusTe sysTeemopbouw
Het CargoCBM-systeem is verdeeld
over de sectoren voertuigcomponenten,
stationaire componenten en gebrui-
Vier CargoCBM-systemen zijn sinds maart 2012 onder de meest ruwe omstandigheden in gebruik. Daarbij werden meer dan
50.000 geteste kilometers afgelegd zonder systeemuitval.

De OBU is het hart van het systeem op de wagons. Hier
worden alle gegevens verzameld, voorbewerkt en
draadloos naar de server verzonden.
kersinterfaces. De hardware van de
voertuigcomponenten is IP 68 getest
voor continubedrijf en onder de meest
strenge eisen geconstrueerd. Het hart
van het systeem wordt gevormd door
een on-board-unit (OBU) die op iedere
wagon is geïnstalleerd. Deze brengt
de meetsignalen van alle sensoren
samen, verzorgt de voorbewerking van
de gegevens en bevat de on board communicatiefaciliteiten.
Verder beschikt
de OBU over CAN-bus- en ZigBeeinterfaces
die ook de aansluiting van
draadloze sensoren mogelijk maken. Via
de ZigBee-module kan in combinatie met
meerdere OBU's een draadloze trein-bus
gerealiseerd worden. In de OBU bevindt
zich een acceleratiesensor voor het
registreren van rangeerschokken, een
temperatuursensor en een GPS-ontvanger.
Speciaal ontwikkelde combisensoren
met geïntegreerde A/D-convertor en
CAN-module leveren, toerental-, acceleratie-
en temperatuurinformatie van de
aslagers.
De M-2-M-communicatie tussen de
mobiele OBU en de stationaire servers
tec.News 24: Oplossingen
Technologie van het internet der dingen voor het
veilig stellen van de goederenstromen in de
intermodale logistiek
Kort gezegd
• Meer dan 50.000
testkilometers in de meest
ruwe omgeving
• Toestandafhankelijk
onderhoud versterkt het
concurrentievermogen
• Condition Monitoring
als technische basis
van slijtageafhankelijke
bedrijfsmodellen in de
intermodale logistiek
25

26
tec.News 24: Oplossingen
vindt plaats via een GSM-module. De
krachtige CPU van de OBU voert de complexe
berekeningen uit t.b.v. de extractie
van schadekenmerken en reduceert bij
het regelbedrijf zo het datatransfervolume
via de draadloze interface. Daarnaast
kunnen via deze interface software-updates
naar de OBU worden ge-upload.
AutomAtische gegevensAnAlyse
De algoritmen voor een schadediagnose
bieden in de huidige stand van de ontwikkeling
functies voor de detectie van
‘onrondheid’ van de wielen zoals bijv.
bij de vierkante wielen, voor het controleren
van de loopdynamiek en daaraan
gekoppeld de controle van de slijtage van
het wielprofiel, voor het beschrijven van
zware rangeerschokken en de temperatuurbewaking
van de wielstellagers.
Informatie over de actuele positie van de
goederenwagons en zijn gereden aantal
kilometers worden door het systeem
beschikbaar gemaakt. De trillingsgebaseerde
controle van de wielstellagers en
de bewaking van de slijtage van de remblokken
zijn momenteel in ontwikkeling.
Taken zoals de functiebewaking van de
remmen, een automatische remproef of
een vrachtcontrole zijn op grond van
de flexibele systeemopbouw implementeerbaar.
Het grootst mogelijke klantvoordeel ontstaat
door automatisering van de evaluatie
van de gegenereerde gegevens. Deze
worden aan de stationaire kant direct in
een databank opgeslagen en de resultaten
voor een eindevaluatie in het onderhoudsprogramma
(ISP) zedas®asset
ingevoerd. Deze software stelt alle tools
voor het beheer van onderhouds- en
planningsprocessen beschikbaar en
maakt zo een werkplaats- en vlootmanagement
mogelijk.
succesvolle tests
De CargoCBM-hardware is sinds maart
2012 op meerdere wagons bij Vattenfall
Europe Mining in de Lausitz (gelegen
in het oostelijk deel van Duitsland)
in gebruik. Over de hele periode is er
ondanks de ruwe omgeving van een
dagbouwmijn nog geen enkele systeemgeoriënteerde
uitval geweest. Door een
vergelijking met werkplaatsprotocollen
en metingen aan stationaire installaties
kon het functioneren en de precisie van
de ontwikkelde algoritmen bevestigd
worden. In een tweede testfase wordt het
systeem vanaf maart 2013 op het openbare
spoorwegnet op goederenwagons
van partner Wascosa toegepast.
Het CargoCBM-systeem maakt niet
alleen de reductie van de primaire
kosten mogelijk door optimalisering
van onderhoudsstrategieën en daarnaast
een verhoging van de veiligheid van
het rijdend materieel. Het biedt ook de
technische basis voor volledig nieuwe
bedrijfsmodellen voor het versterken van
de concurrentiekracht van het railgoederenverkeer.

Een efficiënte
identificatiehulp
Windpark Alpha1, Waddenzee, Oost-Friesland. Bij de vervanging van een defecte
hydraulische pomp wordt een verbindingskabel voor de pitch-regeling vernield. Het
snel kunnen identificeren van het reserveonderdeel heeft in zo'n geval de hoogste
prioriteit. De HARTING technologiegroep heeft een snelle oplossing ontwikkeld.
» Claus Hilger, Director of HARTING IT System Integration GmbH & Co. KG, HARTING Technology Group,
Claus.Hilger@HARTING.com
» Andreas Naß, Director Global R&D Installation, HARTING Technology Group,
Andreas.Nass@HARTING.com
» Dr. Lutz Tröger, Head of Corporate Technology Development, HARTING Technology Group,
Lutz.Troeger@HARTING.com
Aan de kabelconfectie of aan de apparatuur
zèlf is doorgaans niet direct te herkennen
welke componenten of -varianten er bij
de assemblage gebruikt zijn. RFID (Radio
Frequency Idenfication) biedt de mogelijkheid
om deze problematiek zonder machine-
of installatiedocumentatie op een elegante
manier ter plaatse te kunnen oplossen.
Om de documentatie op iedere willekeurige
plek beschikbaar te hebben, worden
connectorbehuizingen uitgerust met een
EPCglobal Class1 G en 2 compatibele
RFID-tag die speciaal voor deze toepassing
door HARTING is ontwikkeld. Deze tag
bevat een eenduidig identificatienummer
dat identificatie van de connector mogelijk
maakt. Uitgelezen met een smartphone,
met behulp van de HARTING-app, koppelt
deze ID de kabelconfectie eenduidig aan
een informatieset in een databank. Hiertoe
zijn slechts 40 van de ter beschikking
staande bits nodig, zodat de resterende
470 bits voor klantspecifieke informatie
direct op de transponder beschikbaar gemaakt
kunnen worden.
Door de toegang tot de databank via de
HARTING-app is er op iedere willekeurige
plek ter wereld ongecompliceerd toegang
mogelijk tot de technische documentatie
m.b.t de confectionering, zoals bijvoorbeeld
inbouwinformatie, schakelschema's
en gegevensbladen. De vrij beschikbare
herschrijfbare geheugenruimte op de
transponder kan ter plekke, bijv. voor de
opslag van specifieke onderhoudsinformatie
worden toegewezen. Een veiligheidsconcept
binnen de vrij beschikbare app
garandeert dat geregistreerde gebruikers
RFID in de connector
ID
RFID Tag
Connector
EPCg C1G2
Smartphone
tec.News 24: Oplossingen
exclusief toegang hebben tot hun eigen individuele
gegevens.
De geplande integratie van de app met de
HARTING eBusiness-oplossing biedt klanten
daarnaast in de toekomst een snelle
en gemakkelijke toegang tot het bestellen
van reserveonderdelen, rechtstreeks
gebaseerd op de relevante kabelassemblage-informatie.
WAN
Webserver
User
Interface
User
Information
Databank
27

28
tec.News 24: Oplossingen
Nieuwe Han ® B-behuizing met een
verhoogde beschermingsklasse
De HARTING technologiegroep lanceert de nieuwe standaard
Han ® B connectorbehuizing met beschermingsklasse IP 67.
» Alexej Beckstedt, Product Manager, HARTING Technology Group, Alexej.Beckstedt@HARTING.com
HARTING standaard behuizingen bieden de gebruiker maximale
bescherming tegen fysieke invloeden van buiten. De bestaande
productportfolio van de Han ® B-behuizing voldoet in
vergrendelde en ingestoken toestand aan beschermingsklasse
IP 65. Dit wordt door de nieuwe aanbouwbehuizingen opgewaardeerd
naar beschermingsklasse IP 67. De speciale flens
van de behuizing voorkomt het binnendringen van water in
de connector, waardoor een perfecte bescherming voor de contactpunten
binnenin de behuizing mogelijk is. Hierbij dient
de omliggende kraag niet alleen als bescherming, maar deze
voorkomt ook het verschuiven van de afdichting naar binnen
of naar buiten en biedt zo een solide grip.
Daarnaast ontstaan bij de installatie van de IP 67 aanbouwbehuizingen
geen extra kosten, omdat de montage-uitsparing
overeenstemt met de al voorhanden zijnde Han ® behuizingen.
Ook heeft de nieuwe IP 67-behuizing een stabielere afdichting
die een betere egalisatie van onregelmatigheden mogelijk
maakt. Daarmee wordt ook een efficiëntere afdichting tegen
water verkregen.
De nieuwe aanbouwbehuizingen worden vergrendeld met
de HARTING Han-Easy Lock ® beugels, die ondanks de lagere
Met de nieuwe IP 67 flens breidt HARTING zijn
behuizingenprogramma systematisch uit en verhoogt de
beschermingsklasse van zijn toepassing verder tegen
externe invloeden.
krachtsinspanning bij het sluiten, een grotere aandrukkracht
bezitten en daardoor een optimale afdichting tussen de kap en
de onderzijde van de behuizing realiseren.
Met de nieuwe IP 67 flens vult HARTING zijn behuizingenprogramma
systematisch aan en verhoogt de beschermingsgraad
in zijn toepassingen verder tegen invloeden van buitenaf.
De toepassingsmogelijkheden van de behuizing variëren
van windturbines, hijskranen tot schakelinstallaties voor de
spoorwegsector. Daarbij moet de bedrijfszekerheid ook onder
extreme omstandigheden gewaarborgd blijven.
Kort gezegd
• Verhoogde beschermingsklasse naar IP 67
• Gemakkelijk te vervangen vanwege
gelijkblijvende standaardafmeting
• Voor toepassingen die een hoge mate aan
dichtheid vereisen

Betrouwbaar ook bij
extreme temperaturen
Met de introductie van de nieuwe HARTING Han ® HighTemp serie breidt de
HARTING technologiegroep de gerenommeerde productlijnen Han ® B en Han ®
E uit. De nieuwe Han ® HighTemp serie maakt het mogelijk om vermogens en
signalen ook bij hogere temperaturen veilig te transporteren.
» Moritz Krink, Technical Application Manager, HARTING Technology Group,
Moritz.Krink@HARTING.com
Bij de keuze van moderne industriële interfaces zijn
elektrische eigenschappen, zoals nominale stroom en nominale
spanning net zo belangrijk als de keuze van het geschikte
aantal contacten of de mechanische aspecten zoals ruimtelijke
omvang, beschermingsklasse en de temperatuurbelast
baarheid.
De warmte- of koudebestendigheid staat bij de constructie
van een connector centraal. Bovendien worden de eisen door
de steeds krachtiger en flexibeler applicaties voortdurend
groter.
Met de introductie van de nieuwe HARTING Han ® HighTemp serie
kunnen nu ook machines en installaties tot en met een omgevingstemperatuur
van 200 °C betrouwbaar van stroom voorzien worden.
Een connector is zo temperatuurbestendig als zijn zwakste
component. Daarom zijn bij de ontwikkeling van de Han ®
HighTemp serie alle bouwcomponenten zoals contacten, isolatiematerialen,
behuizingen, afdichtingen en aardingselementen
temperatuurbestendig geconstrueerd. De bestendigheid
hiervan werd tegelijk met de hele ontwikkeling in ons eigen
testlaboratorium gekwalificeerd.
tec.News 24: Oplossingen
Han ® HighTemp componenten zijn in de bouwgroottes 6, 10,
16 en 24 verkrijgbaar en kunnen bij nominale spanningen van
400 V gebruikt worden.
De gehele Han ® HighTemp productlijn omvat naast temperatuurbestendige
toepassingen ook de bijbehorende Crimp-
contacten, terwijl als veldaansluittechniek de schroefaansluittechniek
beschikbaar is. Behalve behuizingen, inzetstukken
en contacten zijn er bovendien ook geschikte kabelwartels.
Kort gezegd
• Han ® HighTemp connectoren bestaan volledig
uit hoogwaardige temperatuurbestendige
componenten
• Vermogensoverdracht is nu ook mogelijk bij
temperaturen tot en met 200 °C
29

30
tec.News 24: Oplossingen
Plug and Play
voor de industrie
Bij netwerken van deelnemers in kantoren of particuliere huishoudens heeft Ethernet zich al geruime tijd als de
standaard gemanifesteerd. Ook bij netwerken over grote afstanden op het gebied van WAN-technologie (Wide
Area Network) worden bestaande technologieën door op Ethernet gebaseerde transmissiesystemen vervangen.
Tegelijkertijd met deze al zeer ver voortgeschreden verandering, voltrekt zich een soortgelijke ontwikkeling bij
de industrie. De eenvoudigste en voordeligste integratie van Ethernet kan via switches worden gerealiseerd.
Unmanaged switches zijn hiervan de eenvoudigste en voordeligste vorm.
» Oliver Opl, Product Manager, HARTING Technology Group, Oliver.Opl@HARTING.com
Ethernet switches zijn elementaire componenten binnen een
netwerkinfrastructuur: Via hen kunnen besturingen, apparatuur
in het veld en algemene beheers- en besturingsniveaus
aan elkaar worden gekoppeld. De betekenis van switches en
de eisen die eraan gesteld worden zijn in de afgelopen jaren
enorm veranderd. Switches hebben tegenwoordig op grond van
hun functie en technische capaciteiten een beslissende invloed
op de netwerkinfrastructuur. De eenvoudigste vorm van de
Ethernet switches vormen de zogenaamde unmanaged Ethernet
switches. De eCon productfamilies zijn in vergelijking met
de managed switches vanwege de niet noodzakelijke dure processor
of de verschillende geheugenbouwstenen zeer gunstig.
Ondanks dat vervullen ze alle standaardfuncties, zoals bijv.
auto-crossing, auto-negotiation en auto-polarity. Door de gereduceerde
functieomvang zijn er nog meer voordelen ontstaan.
Zo kunnen de switches worden geïnstalleerd zonder verdere
configuratie-inspanningen. Daarom zijn deze switches ook in
de ruimste zin des woords geschikt voor “plug and play”. De
poortsnelheden zijn ook bij deze eenvoudige componenten van
Fast Ethernet tot Gigabit Ethernet ruim voldoende en voldoen
hiermee aan de actuele markteisen en -applicaties.
De inzetmogelijkheden van deze productfamilie zijn zeer veelzijdig.
Terwijl in het verleden de afhankelijkheid en daarmee
ook de netwerken van de afzonderlijke machines zich nog vaak
tot een klein en overzichtelijk gebied beperkten, treft men
tegenwoordig in toenemende mate uitgebreide installaties aan
waarin een sterk groeiend aantal eindgebruikers met elkaar
communiceert. De netwerkkoppelingen van de gehele installatie
Switches hebben tegenwoordig vanwege
hun functie en technische capaciteiten
een beslissende invloed op de
netwerkstructuur.
gebeurt meestal via managed switches omdat hier de beheers-
en diagnosefunctionaliteiten onmisbaar zijn voor de toepassing.
Hoge beschikbaarheid door redundantiemechanismen kan hier
als voorbeeld worden genoemd. Binnen deze installaties worden
unmanaged Ethernet switches als lokale poortvermenigvuldigers
in de schakelkast direct op de machine of op bijvoorbeeld
een robot ingezet. Omdat de poortkosten van unmanaged eCon
switches zeer veel lager zijn dan bij de managed versies, wordt
deze methode in vele applicaties in verschillende markten aangetroffen.
Op deze manier kunnen heel gemakkelijk een groot
aantal extra deelnemers in een netwerk worden geïntegreerd,
zonder dat de kosten hierbij significant stijgen.

Een ander toepassingsgebied van eCon switches is de voordelige
omzetting van het medium koper naar glasvezeltrajecten,
waarbij ze als mediaconverters worden ingezet. De verbinding
met een hogere netwerklaag wordt zeer vaak door middel van
optische ports gerealiseerd. Het voordeel hierbij is dat men
grotere trajecten, resp. afstanden kan realiseren en dat er geen
rekening hoeft te worden gehouden met EMC invloeden. Deze
eigenschap maakt de planning en aanleg aanzienlijk eenvoudiger
en helpt problemen als gevolg van elektromagnetische
storingen te voorkomen.
De eCon switches voor DIN railmontage zijn in twee verschillende
op de inzetplek geoptimaliseerde versies verkrijgbaar.
Enerzijds is er de eCon 3000 familie, die door de zeer smalle
bouwwijze een hoge pakkingsdichtheid in een schakelkast
mogelijk maakt en zo helpt de kosten voor de gebruiker te
verlagen. Anderzijds is er de eCon 2000 familie die door een
tec.News 24: Oplossingen
vlakke bouwwijze een zeer geringe inbouwdiepte voor de
inbouwplek nodig heeft.
Unmanaged Ethernet switches bieden de gebruiker in een directe
vergelijking tot managed Ethernet switches weliswaar
niet de complexe technische mogelijkheden en de omvangrijke
functieomvang. Ze zijn en blijven echter een essentieel
onderdeel van de Ethernet-markt en ze hebben een aanzienlijk
groeipotentieel voor de komende jaren. Het voordeel van unmanaged
switches is ondubbelzinnig de eenvoudige installatie
en een minimaal beheer. Voor de inzet is geen configuratie en
parametrering nodig. De ingebruikneming zonder een intensieve
kennis over Ethernet is zo te allen tijde en direct bij de
inzetplek gegarandeerd.
31

32
tec.News 24: Oplossingen
har-flexicon ® :
enkelvoudige geleiders
snel op de printplaat
De HARTING Technology Group breidt haar programma verder uit met PCB-aansluittechniek har-flexicon ® voor de
aansluiting van enkelvoudige geleiders op industriële apparaten: nieuwe producten voor grotere leidingdiameters in
verschillende rasterstappen vergroten het inzetbereik en de ontwerpmogelijkheden van deze productfamilie.
» Lennart Koch, Product Manager, HARTING Technology Group, Lennart.Koch@HARTING.com
De ontwikkeling van printplaattechnologie
gaat reuzesnel. Even dynamisch
zijn de eisen die gesteld worden aan de
onderdelen die op de printplaten moeten
worden geplaatst, alsmede de productietechnologie.
Dit leidt tot radicaal nieuwe
oplossingen waarmee processen worden
geoptimaliseerd, de eigenschappen verder
worden verbeterd en kosten kunnen worden
gereduceerd. De componenten bij de
aansluittechniek hiervoor moeten kleiner
en flexibeler zijn, en makkelijk te verwerken.
Dit geldt voor alle bedrijfstakken waar
elektrische en elektronische apparaten,
zoals PLC's, aandrijvingen, sensoren,
actuatoren en interfacemodules worden
gebruikt. Dat wil zeggen in de machinebouw,
bij industriële automatisering, energietechniek
en transporttechniek.
De trend bij het ontwerp van apparaten
is dat alle componenten op een printplaat
op uniforme wijze verwerkt moeten worden,
dat wil zeggen in hetzelfde proces als
waarin elektronische SMD-onderdelen
(Surface Mounted Devices) zoals condensatoren,
weerstanden of geïntegreerde schakelingen
geplaatst en gesoldeerd worden.
Dit heeft ook invloed op het systeem voor
aansluittechniek op de printplaat. Om deze
reden heeft de HARTING technologiegroep
het concept van de har-flexicon ® zodanig
ontworpen, dat de connectoren binnnen
hetzelfde geautomatiseerde assemblageproces
(pick and place) als elektronische
componenten gepositioneerd kunnen worden
en in hetzelfde reflow-proces kunnen
worden gesoldeerd.
Printplaat-aansluittechnologie wordt gebruikt
om industriële apparatuur in het
veld te kunnen aansluiten. De installatie
van de apparatuur en de handling van
eenaderige geleiders in het veld vindt
daarbij afzonderlijk plaats. Aansluittechniek
moet om die reden ondanks miniaturisatie
voor de gebruiker altijd in het
veld te confectioneren zijn. Het maakt
daarbij niet uit hoe klein de afmetingen

van een apparaat ook worden. Klanten
vragen daarnaast om een aansluiting van
apparaten met afzonderlijke aders voor de
overdracht van I/O-signalen of stroomvoorziening
zonder speciaal confectioneringsgereedschap
te hoeven gebruiken.
De HARTING technologiegroep heeft afgelopen
najaar met har-flexicon ® een nieuwe
reeks van printplaatklemmen en connectoren
voor het op een economische wijze
aansluiten van apparaten geïntroduceerd.
Het kleinste lid van deze familie is een
uiterst geminiaturiseerde PCB-connector
met een rastermaat van 1,27 mm voor gereedschaploze
aansluiting van afzonderlijke
aders. Daarmee is deze connector de
enige connector verkrijgbaar voor veldconfectioneerbare
aansluittechniek met deze
kleine rastermaat.
De aansluiting van dunne flexibele
geleiders met diameters AWG28-26
har-flexicon ® is de innovatieve printplaataansluittechniek voor industriële toepassingen
(0,05 – 0,14 mm²) lukt zonder speciaal gereedschap
op moeiteloze wijze door middel
van IDC-snijklemtechniek (Insulation
Displacement Connector). Daarbij kunnen,
afhankelijk van de aansluitdiameter, stromen
tot 4A worden doorgegeven.
Voor het doorgeven van grote stromen
en voor de aansluiting van grotere kabeldiameters
van 0,5 - 2,5 mm² introduceert
HARTING dit jaar op de Hannover
Messe printplaatklemmen en insteekconnectoren
met een rastermaat 2,54 mm,
3,50 / 3,81 mm en 5,00 / 5,08 mm in een
rechte en een haakse uitvoering tot 20 polen.
Met de push-in-veerdrukaansluiting
kunnen flexibele en massieve geleiders
snel en gereedschaploos worden aangesloten.
Alle componenten zijn ontworpen voor reflow
solderen en voor de geautomatiseerde
pick and place procedure bij assemblage.
Bovendien is har-flexicon ® voor de raster-
tec.News 24: Oplossingen
maten 1,27 mm en 2,54 mm geheel als
SMD component uitgevoerd. Robuuste
SMT-fixaties zorgen voor een grote sterkte
van SMD-componenten op de printplaat.
Speciale FunctieS
• Printplaataansluitingen en
insteekconnectoren met
gereedschaploze snelaansluittechniek
voor afzonderlijke
aders met diameters
0,05 t/m 2,5 mm ²
• Geschikt voor SMT reflowsolderen
en volautomatische
montage
• Met rastermaten 1,27 mm,
2,54 mm, 3,50 / 3,81 mm,
5,00 / 5,08 mm
33

34
tec.News 24: Oplossingen
Lichter, sneller,
beter
HARTING heeft een M12 ronde insteekconnector ontwikkeld, die wordt
geproduceerd als 3D-MID-onderdeel in twee componenten-spuitgiettechniek.
Deze connector kan worden gerealiseerd zonder extra
metalen afschermelementen.
» Stephan Schreier, Development Engineer Circular Connectors,
HARTING Technology Group, Stephan.Schreier@HARTING.com
M12 ronde insteekconnectoren worden
vanwege hun betrouwbaarheid en
robuustheid in steeds meer toepassingen
gebruikt. Hierdoor worden echter ook
aanvullende functies geïntegreerd,
die de connectoren echter ook steeds
complexer maken.
Het X-gecodeerde connectorprofiel, zoals
gebruikt voor high-speed camera's
en multimedia-applicaties vereist een
paarsgewijze afscherming van de contacten.
HARTING produceert het isolatielichaam
van de connector nu in een 2K
MID-proces voor het verkrijgen van geintegreerde
afschermvlakken. De eerste
De geassembleerde
isolator heeft een 50 %
lager gewicht
component daarbij werkt als isolator, en
een tweede component heeft als eigenschap
dat deze chemisch kan worden
gecoat. Het daaropvolgende coatingproces
vereist de hoogste nauwkeurigheid
om de intern liggende oppervlakken volledig
te metaliseren. De vervolgens van
contacten voorziene printplaatconnector
biedt een robuuste opbouw, kan vele
insteekcycli aan en is tevens geschikt
voor montage in een reflowproces.
Doorslaggevende voordelen komen naar
voren bij de verwerking van de connec-
M12 X-gecodeerd in 3D-MID
tor. Het geassembleerde isolatielichaam
heeft een 50 % lager gewicht, wat grote
voordelen geeft bij automatische assemblage.
Een ander voordeel doet zich voor
bij de hoge nauwkeurigheid bij het positioneren
op de printplaat. De gemetalliseerde
afschermingsvlakken bevinden
zich alleen daar waar ze nodig zijn, wat
tot uitstekende HF-eigenschappen van
de insteekconnector leidt.
Near-end overspraak (NEXT) van de connector

Snel optreden in het
high-speed netwerk
Voor een snelle aansluiting in het veld heeft HARTING
de har-speed M12 voorzien van snijklemtechniek (IDC).
Dit versnelt de overgang naar 10 GB Ethernet.
» Dirk Peter Post, Product Manager, HARTING Technology Group,
Dirk-Peter.Post@HARTING.com
De HARTING technologiegroep breidt de mogelijkheden van
de har-speed M12-connectoren verder uit. Nieuw geïmplementeerd
is een snijklemaansluiting, die confectioneerbaarheid in
het veld van de connector voor hoge transmissiesnelheden
mogelijk maakt. Nieuw is een genormeerd connectorprofiel dat
aan de eisen van Cat 6A en aan de prestaties van klasse Cat EA
voldoet en zodoende de steeds groter wordende hoeveelheden
gegevens veilig kan transporteren. HARTING heeft daarvoor
een eigen M12 X-type of X-codering volgens IEC 61076-2-109
ontwikkeld. Gerenommeerde fabrikanten ondersteunen deze
aanpak reeds vanaf het begin.
Naast connectoren voor printplaataansluiting maken componenten
met crimp-aansluittechniek, adapters van M12 naar
RJ45, een gender-changer (bus-bus) en kant-en-klaar geassembleerde
kabels het aanbod compleet. HARTING was eerder
ook de eerste leverancier van haakse M12-aansluitingen voor
Gigabit-Ethernet.
De invoering van een in het veld confectioneerbare versie zet
het systematische werk van de HARTING-groep voort. HARTING
maakt gebruik van de bewezen IDC-technologie (Insulation-
Displacement Connector, snijklemtechniek), die onder de naam
HARAX ® al in grote mate gebruikt wordt. De har-speed M12
tec.News 24: Oplossingen
wordt gebruikt voor alle toepassingen in de industriële automatisering
waar ter plekke snel kabels moeten worden ingezet
of worden aangepast.
Bij het ontwerp is speciaal rekening gehouden met de opbouw
van de kabel. Om de performance van de verbinding voor de
lange duur te waarborgen, moet het twisten van de STP-kabel
zolang mogelijk intact blijven. Deze wordt tot diep in het connectorprofiel
naar binnen getrokken.
har-speed M12
35

36
tec.News 24: Oplossingen
M12 Power
De industrie kiest voor M12-connectoren vanwege de robuustheid van het
connectorprofiel. Om de M12 voor grotere stromen en hogere spanningen te kunnen
inzetten, worden binnen de IEC over nieuwe connectorprofielen gesproken.
» Dirk Peter Post, Product Manager, HARTING Technology Group, Dirk-Peter.Post@HARTING.com
» Stephan Schreier, Development Engineer Circular Connectors, HARTING Technology Group, Stephan.Schreier@HARTING.com
M12 connectoren worden inmiddels gebruikt voor toepassingen
in sensoren, voor de stroomvoorziening tot 4 ampère
en ook voor gegevensoverdracht bij Ethernet toepassingen.
Veel toepassingen vereisen echter een hogere belastbaarbeid
voor stroom. In deze gevallen wordt tegenwoordig vaak op
grotere connectoren teruggegrepen, zoals bijvoorbeeld de 7/8"
HARTING speelt een belangrijke rol bij
de totstandkoming van de IEC-norm en
brengt de ervaring van krachtstroom en
ronde connectoren samen.
connectorprofielen. In een aantal decentrale componenten is
een 7/8" connectorprofiel aanwezig, wat echter miniaturisering
in de weg staat. Een normatieve basis voor deze connector
bestaat echter niet meer.
De Duitse IEC-werkgroep heeft nu een nieuwe norm voorgesteld
die het mogelijk maakt om grotere vermogens via het aanzienlijk
kleinere M12 connectorprofiel te kunnen leiden. De voorgestelde
norm bevat zowel een uitvoering voor decentrale apparatuur
die met gelijkstroom (DC) wordt gevoed als een uitvoering voor
wisselstroom (AC) zoals voor aandrijvingen nodig is.
De voorgestelde connectorprofielen bezitten verschillende
hoeveelheden polen, die afhankelijk van het toepassingsgebied
tussen de 2 tot 6 contacten liggen. Om aantallen contacten
en toepassingen (AC en DC) te onderscheiden, worden zeven
verschillende coderingen voorgesteld.
Bij het ontwerpen van de connectorprofielen dient erop te worden
toegezien, dat het insteken met M12-connectoren die bestemd
zijn voor andere toepassingen, niet mogelijk is. Vanwege
de grotere en zwaardere kabels moet bij de dimensionering
rekening worden gehouden dat de connectoren voldoende robuust
zijn. Te dunne wanddiktes kunnen de robuustheid en de
betrouwbaarheid van de connector beïnvloeden.
Het grote voordeel ligt in de afmetingen van de producten
en het universele gebruik van M12-afmetingen in sensoren,
verdelers en aandrijvingen.
HARTING speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van
deze standaard, en brengt de ervaring van krachtstroom en
ronde connectoren bij elkaar. De publicatie van de IEC-norm
staat gepland voor 2014.

Mens en machine
hand in hand
Perspectieven van de mens-robot-samenwerking
In het eerste veldonderzoek in zijn soort met flexibel
aanpasbare robots konden onderzoekers van de Universiteit
Bielefeld de effectiviteit van de samenwerking tussen mens
en machine door een nieuwe interactiemethode significant
verbeteren.
» Dr.-Ing. Sebastian Wrede, Group Leader Cognitive Systems Engineering,
CoR-Lab & CITEC, Bielefeld University
» Dr.-Ing. Agnes Swadzba, Post Doc & Research Fellow in the Applied Informatics
Group, Bielefeld University
Soepele robotplatforms zorgen ervoor
dat ze veilig en ondersteunend ingezet
kunnen worden in de directe omgeving
van de mens. Daarmee worden nieuwe
gebruiksscenario’s mogelijk gemaakt,
zoals bijv. het helpen van medewerkers
bij montageprocessen. Voorwaarde is
dat robotplatforms snel aan nieuwe
omgevingen en arbeidsprocessen door
medewerkers ter plaatse kunnen worden
aangepast.
OnderzOeksresultaten
De onderzoekers uit Bielefeld onderzochten
in een pilotstudie bij HARTING, hoe
redundante robots intuïtief aangepast
kunnen worden. Het gaat hierbij om robots
die meer dan de minimaal benodigde
vrijheidsgraden bezitten, d.i. dat ze op
willekeurig veel verschillende manieren
van één punt naar het andere kunnen
komen. Het ontwikkelde interactieconcept
bestaat uit twee deelfasen. Eerst modelleert
de gebruiker door een fysieke interactie
de omgeving in het robotsysteem.
Daarnaast kunnen door het (handmatig)
leiden van de eindeffector door de gebrui-
Nieuwe soepele robotplatforms zorgen voor een veilige
toepassing in de zin van een “derde hand” in de directe
omgeving van de mens.
ker specifieke taken worden geprogrammeerd,
waarbij de medewerker actief door
het systeem wordt ondersteund. De resultaten
van het onderzoek laten zien dat de
medewerkers teach-in taken door ondersteuning
tijdens de tweede fase sneller en
preciezer kunnen uitvoeren. De daardoor
gegenereerde bewegingen zijn gelijkmatiger
en botsingen met de omgeving worden
daarbij als vanzelf vermeden. Zo is
de snelle aanpassing van een redundante
robotarm door de medewerker tijdens het
arbeidsproces mogelijk.
tec.News 24: Kort en Bondig
De technologie demonstrateur OmniRob van
het bedrijf KUKA, die bij onderzoek en
voorontwikkeling ingezet wordt
PersPectieven
Toekomstige ontwikkelingen zullen
voornamelijk de fasegewijze aanpassing
van de geleerde taken en een intuïtief
begrip van de toestand van de robot door
de menselijke interactiepartner omvatten.
De ontwikkelde methoden zullen daarbij
ook op een nieuw mobiel robotplatform
worden gebruikt die de proactieve assistentie
in montagescenario’s aanbieden.
Door de snelle aanpassing worden ook
vanuit het oogpunt van efficiency processen
met kleine seriegroottes aantrekkelijk.
Literatuur
Meer informatie: Wrede
et al. (2013): A User Study
on Kinesthetic Teaching of
Redundant Robots in Task and
Configuration Space. In: Journal
of Human-Robot Interaction.
37

38
tec.News 24: Applicaties wereldwijd
Energie-managementsysteem
voor zonnestroom
Han-Eco ® bewijst zich als de optimale oplossing voor het aansluiten van autonome zonne-energiesystemen.
» Gero Degner, Product Manager, HARTING Technology Group, Gero.Degner@HARTING.com
Autonome zonne-energiesystemen zullen
in toenemende mate worden gebruikt
als gedeeltelijke stroomvoorziening. Dit
vereist veilige en krachtige oplossingen,
zelfs voor de connectoren.
Specialist op het gebied van energie-
opslag, het in Saksen gevestigde
AXXELLON heeft in de herfst van 2012
het zonnestroombeheersysteem SLM24
geïntroduceerd. Hierop kunnen energieopslagsystemen
en zonnestroominstallaties
worden aangesloten om de stroom afgestemd
op de behoefte van de gebruikers
beschikbaar te maken. Voor de koppeling
van haar interfaces vertrouwt AXXELLON
op Han-Eco ® connectoren van HARTING.
Door de modulaire opbouw kunnen
met Han-Eco ® binnen het SLM 24 systeem
Kort gezegd
• Mechanische robuustheid en
tegelijkertijd een gewichtsbesparing
door het gebruik van
hoogwaardige kunststof
• Hoge bestendigheid tegen
milieu-invloeden
zowel laadstromen als besturingssignalen
voor het accubeheer worden overgedragen.
De moderne industriële vormgeving van
Han-Eco ® en de gewichtsbesparing in
vergelijking tot connectoren in metalen
behuizingen zijn ook sterke argumenten
voor deze toepassing.

De installatie voor de productie
van nonwovens
Unieke nonwovens
De hoeveelheid bedrading bij productie-installaties voor technische non-woven-productie
kan door de toepassing van Han-Yellock ® sokkelbehuizingen duidelijk worden gereduceerd.
Een verslag.
» Frank Quast, Head of Product Management Han ® , HARTING Technology Group, Frank.Quast@HARTING.com
Nonwovens zijn een essentieel onderdeel van het dagelijks
leven. U komt ze tegen op het gebied van hygiëne, medische
of bij technische producten. In tegenstelling tot een weefsel is
een nonwoven textielmateriaal van los samenliggende, afzonderlijke
vezels. De vastheid berust hier op een hechting door
eigenschappen van de vezel zelf en een proces van achteraf
verstevigen. Door walsen met functie-geoptimaliseerde oppervlaktetexturen
worden de nonwovenvezels onder hitte en druk
precies op het juiste moment aan elkaar gehecht.
Voor de fabricage zijn installaties nodig die volgens specifieke
eisen van de klant worden geproduceerd. De toonaangevende
fabrikant op dit gebied is het in het Rijnlandse Troisdorf
zetelende bedrijf REICOFIL GmbH & Co KG, dat met behulp van
haar unieke technologie de zeer hoge kwaliteitseisen van de nonwoven-industrie
op tijd en binnen het budget kan garanderen.
Dit komt tot uitdrukking in de elektrische installatietechniek
van de productie-installaties waarbij REICOFIL heeft gekozen
tec.News 24: Applicaties wereldwijd
Een macro-opname van nonwovens
voor de bouwserie Han-Yellock ® connectoren. Door de grootte
van de installatie is er een veelheid aan verwarmingselementen
voor het efficiënt laten hechten van de nonwovens. Deze
verwarmingselementen worden in nieuwe installaties uitgevoerd
met Han-Yellock ® als aanbouwsokkelbehuizingen. De
geïntegreerde potentiaalvermenigvuldiging van de module is
de garantie voor volumereductie. De eerder gebruikte kleine
verdelers volgens rijgklemtechnologie vervallen grotendeels.
Dit minimaliseert de hoeveelheid bedrading bij de opbouw van
de installatie en heeft een positief effect op service en onderhoud.
De verwarmingselementen kunnen met de connectoren
snel uit de installatie worden genomen wat de downtime aanzienlijk
verkleint.
De connector neemt ook de functionaliteit van een kleine
verdeelkast voor zijn rekening, wat resulteert in kostenbesparingen
op component-niveau.
39

40
tec.News 24: Applicaties wereldwijd
HARTING zorgt
voor de juiste toon
In de entertainment branche worden voor de overdracht van spraak, muziek of geluidssignalen in toenemende mate draadloze
microfoonsystemen gebruikt, die in vergelijking met versies met kabels diverse praktische en technische voordelen
bieden. Voor de implementatie zijn de zeer geavanceerde printplaten en connectoren van HARTING veel gevraagd.
» Thorsten Stuckenberg, Market Manager, HARTING Technology Group, Thorsten.Stuckenberg@HARTING.com
Grote muziekevenementen, concerten,
musicals en theaterstukken zijn zonder
draadloze microfoontechniek tegenwoordig
al niet meer denkbaar. Dans, beweging,
podiumshows, dit alles is tegenwoordig niet
meer mogelijk zonder draadloze techniek.
Zonder draadloze microfoons kan de “Starlight
Express” niet rijden en de gitarist
niet over de bühne rocken. Ook bij filmproducties,
in tv-studio's en bij sportevenementen
worden tegenwoordig bij voorkeur
draadloze microfoons gebruikt.
Sennheiser heeft speciaal voor deze veeleisende
toepassingsgebieden het “Digital
9000 System” ontwikkeld. Dit is een
digitaal, draadloos high-end systeem,
dat gebruikt wordt bij de professionele
omroep, televisie-uitzendingen en bij grote
live-evenementen.
Hart van het systeem is de modulair opgebouwde
EM 9046, die als belangrijkste
functie de ontvangen radiosignalen in
elektrische signalen omzet en tegelijkertijd
de draadloze kanalen controleert. Het
centrale element van de ontvanger is een
zeer complexe printplaat, die werd ontwikkeld
en getest door HARTING Integrated
Solutions (HIS).
De Sennheiser Digital 9000
Er wordt volgens klantspecificatie
gemaakte hybride midplane gebruikt,
die zowel aan de boven- als onderkant
van HARTING connectivity-componenten
is voorzien. Op de printplaat zijn digitale
data-aansluitingen en een hoogfrequente
lijngeoriënteerde overdracht ge-
realiseerd.
De onberispelijke werking van de toepassing
is vóór productie aangetoond
door middel van simulaties en speciale
metingen in de eigen vestiging van
HARTING.
Frontaanzicht midplane
Achteraanzicht midplane

Wereldkampioen ontmoet wereldmarktleider
Robert Harting: Europees kampioen, Wereldkampioen en Olympisch kampioen in het
discuswerpen. In december 2012 werd hij ook tot sportman van het jaar gekozen.
“Alles is een kwestie van je hoofd” is de instelling van
Robert Harting, Europees kampioen, Wereldkampioen
en Olympisch kampioen in het discuswerpen. Robert
praatte hierover met medewerkers van HARTING die hem
in september in Esperlkamp bezochten. Maar als eerste
verblufte de topsporter zijn gastheren met een onverwachte
herinnering uit zijn jeugd: “Toen ik elf jaar was heb
ik het logo van HARTING voor het eerst op een automaat
ontdekt en ik dacht toen: die wil ik nog een keer leren
kennen”. Daarmee had de ongedwongen en ontspannen
ogende sporter van het eerste moment de sympathie aan
zijn kant.
Met rond 100 collega’s van HARTING en even zoveel
trainees sprak Robert Harting over zijn motivatie die hem
tot zijn sportieve topprestaties aanzet. “Winnen zit voor
90 % tussen je oren – en iedere nederlaag spoort me aan
beter te worden” verklaarde de 27-jarige. Wie zich niet
voortdurend verbetert,
wordt in de strijd met
anderen slechter. “Dat
geldt voor een sportief
succes maar in dezelfde
mate ook voor het suc-
Robert Harting te gast bij HARTING
ces voor een bedrijf”, vult Philip Harting aan. Succes roept
concurrentie op waardoor je gedwongen wordt steeds
beter te worden. “Niet alleen Robert Harting, maar ook
wij stellen ons steeds weer de vraag wat de 'laatste meter'
nu uitmaakt”. Zo trok Philip Harting een vergelijking
tussen de “koningsklasse van de atletiek”, waarbij op een
bijzondere manier de techniek het beslissende onderscheid
maakt.
Europees kampioen, Wereldkampioen en
Olympisch kampioen en sportman van het
jaar 2012
tec.News 24: Kort en Bondig
41

42
tec.News 24: Lezersvragen
Beste lezers,
Wij zijn benieuwd naar uw mening! We willen onze tec.News
namelijk zoveel mogelijk naar uw ideeën en wensen inrichten.
Uw suggesties helpen ons daarbij om tec.News steeds nog een
beetje beter te maken. Natuurlijk zijn we daarnaast ook erg blij
met uw uitingen van waardering.
Ons doel is u te informeren over noviteiten en applicaties
vanuit de firma HARTING – en wel op de best mogelijke manier.
Het kost u slechts een paar minuten van uw tijd om aan onze
online-enquête deel te nemen. Als dank hiervoor verloten we
onder alle deelnemers een iPad en een door de Olympisch kampioen
Robert Harting gesigneerde frisbee. U kunt meedoen tot
31 juli 2013.
Hartelijk dank voor uw ondersteuning.
Het tec.News redactieteam
Met deze link komt u direct
bij onze lezersenquête:
www.HARTING.com/en/
tecNews-survey
Onze dank alvast

HARTING beurskalender
08.04. – 12.04.2013 Duitsland, Hannover, Hannover Messe 2013
10.04. – 11.04.2013 VS, Boston, BIOMEDevice Boston
16.04. – 18.04.2013 Duitsland, Neurenberg, Sensor+Test
17.04. – 18.04.2013 Nederland, Den Bosch, Mocon 2013
22.04. – 27.04.2013 China, Peking, CIMT 2013
23.04. – 26.04.2013 Oekraïne, Kiev, Elcom Ukraine
30.04. – 02.05.2013 Groot-Brittannië, London, Railtex 2013
07.05. – 09.05.2013 India, Nieuw Delhi, Power Gen
10.05. – 12.05.2013 België, Brussel, Cebeo Technologie
14.05. – 17.05.2013 Rusland, St. Petersburg, Energetica-Electrotehnica-2013
21.05. – 23.05.2013 Italië, Parma, SPS/IPC/DRIVES
24.09. – 29.09.2013 Bulgarije, Plovdiv, International Fair Plovdiv
26.11. – 28.11.2013 Duitsland, Neurenberg, SPS/IPC/Drives 2013
PUBLICATIEBIJZONDERHEDEN
Gepubliceerd door: HARTING KGaA, M. Harting, Postbus 11 33,
D-32325 Espelkamp, Telefoon. +49 5772 47-0, Fax +49 5772 47-400,
Internet: http://www.HARTING.com
Hoofdredacteur: S. Chmielewski
Plaatsvervangend Hoofdredacteur: Dr. F. Brode, A. Huhmann, Dr. S. Middelkamp
Algehele coördinatie: Communicatie- en PR-afdeling, M. Hesse
Ontwerp en Layout: Dievision Agentur für Kommunikation GmbH
Productie en druk: M&E Druckhaus, Belm
Oplage: 15,000 exemplaren wereldwijd (Duits, Engels en nog 12 talen)
Bron: Als u dit magazine regelmatig gratis wilt ontvangen, dient u contact op
te nemen met de dichtstbijzijnde HARTING-vestiging, of met uw verkooppartner
van HARTING of met een van de lokale HARTING-distributeurs.
U kunt tec.News ook online bij www.HARTING.com bestellen.
tec.News 24: Beurskalender
Herdrukken: Volledige herdrukken en uittreksels van bijdragen dienen schriftelijk
goedgekeurd te worden door de Redacteur. Dit geldt ook voor invoeren in elektronische
databases en voor reproductie op elektronische media (b.v. CD-ROM en Internet).
Alle productaanduidingen die gebruikt zijn, zijn handelsmerken of productnamen die aan
HARTING KGaA of aan andere bedrijven toebehoren.
Ondanks een‚ nauwkeurige redactie is het niet mogelijk om drukfouten of wijzigingen m.b.t.
productspecificaties in de nabije toekomst volledig uit te sluiten. Daarom wordt HARTING
KGaA alleen gebonden door de bijzonderheden in de relevante catalogus. Gedrukt op
milieuvriendelijke wijze op geheel zonder chloor gebleekt papier en met een hoog gehalte aan
gerecycled papier.
© 04/2013 van HARTING KGaA, Espelkamp.
Alle rechten voorbehouden.
Pictures: Thinkstock: Title © 153745965 | p.4/p.8 © 135198344 | p.4/p.10 © 200066596-001 | p.14 © 139987999 | p.16 © 124110954 | p.17 © 141946258, 137861064 |
p.25 © dv243005 | p.26 © 125805818 | p.27 © 123474958 | p.28 © 126428297 | p.29 © dv094011 | p.31 © 139555314 | p.34 © 146803542 | p.35 © 101861798 |
p.36 © 100738694 | p.38 © 1108522975 | p.40 © 156466684 | p.42 © 140790012 | Getty Images: p.18 © 155441097
43

AE - United Arabic Emirates
HARTING Middle East FZ-LLC
Knowledge Village
Block 2A, Office F72
Dubai, United Arab Emirates
E-Mail: uae@HARTING.com, www.HARTING.ae
AT - Austria
HARTING Ges. m. b. H.
Deutschstraße 19, A-1230 Wien
E-Mail: at@HARTING.com, www.HARTING.at
AU - Australia
HARTING Pty Ltd
Suite 11 / 2 Enterprise Drive
Bundoora 3083, AUS-Victoria
E-Mail: au@HARTING.com, www.HARTING.com.au
BE - Belgium
HARTING N.V./S.A.
Z.3 Doornveld 23, B-1731 Zellik
E-Mail: be@HARTING.com, www.HARTING.be
BR - Brazil
HARTING Ltda.
Rua Major Paladino 128 – Prédio 11
CEP 05307-000 – São Paulo – SP – Brasil
E-Mail: br@HARTING.com, www.HARTING.com.br
CA - Canada
HARTING Canada Inc.
8455 Trans-Canada Hwy., Suite 202
St. Laurent, QC, H4S1Z1, Canada
E-Mail: info.ca@HARTING.com, www.HARTING.ca
CH - Switzerland
HARTING AG
Industriestrasse 26, CH-8604 Volketswil
E-Mail: ch@HARTING.com, www.HARTING.ch
CH - Switzerland
HARTING AG Mitronics
Leugenestrasse 10, CH-2500 Biel 6
E-Mail: mit@HARTING.com
www.HARTING-mitronics.ch
CN - China
HARTING (Zhuhai) Manufacturing Co., Ltd.
Shanghai Branch
Room 3501- 3503
No. 1, Hong Qiao Road, Grand Gateway I
Xu Hui District, Shanghai 200030, China
E-Mail: cn@HARTING.com, www.HARTING.com.cn
CZ - Czech Republic
HARTING s.r.o.
Mlýnská 2, CZ-160 00 Praha 6
E-Mail: cz@HARTING.com, www.HARTING.cz
DE - Germany
HARTING Deutschland GmbH & Co. KG
P.O. Box 2451, D-32381 Minden
Simeonscarré 1, D-32427 Minden
E-Mail: de@HARTING.com,
www.HARTING.de
DK - Denmark
HARTING ApS
Hjulmagervej 4a, DK – 7100 Vejle
E-Mail: dk@HARTING.com, www.HARTING.com
EE - Eastern-Europe
HARTING Eastern Europe GmbH
Bamberger Straße 7, D-01187 Dresden
E-Mail: Eastern.Europe@HARTING.com
www.HARTING.com
ES - Spain
HARTING Iberia S.A.
Avda. Josep Tarradellas 20-30 4o 6a, E-08029 Barcelona
E-Mail: es@HARTING.com, www.HARTING.es
FI - Finland
HARTING Oy
Teknobulevardi 3-5, FI-01530 Vantaa
E-Mail: fi@HARTING.com, www.HARTING.fi
FR - France
HARTING France
181 avenue des Nations, Paris Nord 2
BP 66058 Tremblay en France
F-95972 Roissy Charles de Gaulle Cédex
E-Mail: fr@HARTING.com, www.HARTING.fr
GB - Great Britain
HARTING Ltd.
Caswell Road, Brackmills Industrial Estate
GF-Northampton, NN4 7PW
E-Mail: gb@HARTING.com, www.HARTING.co.uk
HK - Hong Kong
HARTING (HK) Limited
Regional Office Asia Pacific
3512 Metroplaza Tower 1, 223 Hing Fong Road
Kwai Fong, N. T., Hong Kong
E-Mail: ap@HARTING.com, www.HARTING.com.hk
HU - Hungary
HARTING Magyarország Kft.
Fehérvári út 89-95, H-1119 Budapest
E-Mail: hu@HARTING.com, www.HARTING.hu
IN - India
HARTING India Pvt Ltd
7th Floor (West Wing), Central Square II
Unit No.B-19 Part, B 20&21, TVK Industrial Estate
Guindy, Chennai – 600032
E-Mail: in@HARTING.com, www.HARTING.co.in
IT - Italy
HARTING SpA
Via dell’Industria 7, I-20090 Vimodrone (Milano)
E-Mail: it@HARTING.com, www.HARTING.it
JP - Japan
HARTING K. K.
Yusen Shin-Yokohama 1 Chome Bldg., 2F
1-7-9, Shin-Yokohama, Kohoku,
Yokohama 222-0033 Japan
E-Mail: jp@HARTING.com, www.HARTING.co.jp
KR - Korea
HARTING Korea Limited
#308 Yatap Leaders Building, 342-1 Yatap-dong
Bundang-gu, Sungnam-City, Kyunggi-do
463-828 Republic of Korea
PE-Mail: kr@HARTING.com, www.HARTING.co.kr
MY - Malaysia (Office)
HARTING Singapore Pte Ltd
Malaysia Branch, 11-02 Menara Amcorp, Jln. Persiaran
Barat, 46200 PJ, Sel. D. E., Malaysia
E-Mail: sg@HARTING.com, www. HARTING.com
NL - Netherlands
HARTING B.V.
Larenweg 44, NL-5234 KA ‘s-Hertogenbosch
Postbus 3526, NL-5203 DM ‘s-Hertogenbosch
E-Mail: nl@HARTING.com, www.HARTINGbv.nl
HARTING Technology Group
Marienwerderstraße 3 | 32339 Espelkamp – Germany
P.O. Box 1133 | 32325 Espelkamp – Germany
Phone +49 5772 47-0 | Fax +49 5772 47-400
E-Mail: de@HARTING.com | www.HARTING.com/en
NO - Norway
HARTING A/S
Østensjøveien 36, N-0667 Oslo
E-Mail: no@HARTING.com, www.HARTING.no
PL - Polen
HARTING Polska Sp. z o.o.
ul. Duńska 9, Budynek DELTA, PL-54-427 Wrocław
E-Mail: pl@HARTING.com, www.HARTING.pl
PT - Portugal
HARTING Iberia, S. A.
Avda. Josep Tarradellas, 20-30, 4 o 6 a , E-08029 Barcelona
E-Mail: es@HARTING.com, www.HARTING.es/pt
RO - Romania
HARTING Romania SCS
Europa Unita str. 21, 550018-Sibiu, Romania
E-Mail: ro@HARTING.com, www.HARTING.com
RU - Russia
HARTING ZAO
Maily Sampsoniyevsky prospect 2A
194044 Saint Petersburg, Russia
E-Mail: ru@HARTING.com, www.HARTING.ru
SE - Sweden
HARTING AB
Gustavslundsvägen 141 B 4tr, S-167 51 Bromma
E-Mail: se@HARTING.com, www.HARTING.se
SG - Singapore
HARTING Singapore Pte Ltd.
25 International Business Park
#04-108 German Centre, Singapore 609916
E-Mail: sg@HARTING.com, www.HARTING.sg
SK - Slovakia
HARTING s.r.o.
Sales office Slovakia
J. Simora 5, SK – 940 67 Nové Zámky
E-Mail: sk@HARTING.com, www.HARTING.sk
TR - Turkey
HARTING TURKEI Elektronik Ltd. Sti.
Barbaros Mah. Dereboyu Cad. Fesleğen Sok.
Uphill Towers, A-1b Kat:8 D:45
34746 AtaŞehir, İstanbul
E-Mail: tr@HARTING.com, www.HARTING.com.tr
TW - Taiwan
HARTING TaiwanLimited
Room 1, 5/F, 495 GuangFu South Road
RC-110 Taipei, Taiwan
E-Mail: tw@HARTING.com, www.HARTING.com.tw
US - USA
HARTING Inc. of North America
1370 Bowes Road, USA-Elgin, Illinois 60123
E-Mail: us@HARTING.com, www.HARTING-USA.com