Een hoed moet opvallen en aanspreken

Een hoed moet opvallen
en aanspreken
Wie een postzegel van Frankrijk bekijkt, ziet daar Marianne, een schone dame met een muts. Ga terug naar de
Middeleeuwen en bekijk de prenten: men droeg mutsen en hoeden in vele modellen, grootte en kleur. Neem de
vorige eeuw: de hoed voor de heer en de pet voor de arbeider. Al eeuwen bedekken mensen hun hoofd. Om
praktische redenen maar ook om zich mooi te maken of als herkenningsteken voor een bepaalde stand of groep.
De hoedengalerie van Gerda Bos.
Het mutsje uit de prehistorie als
bescherming, de Franse rode
vrijheidsmuts als symbool van
de revolutie, de platte rode breedgerande
kardinaalshoed als symbool van
vurige liefde en brandende ijver voor
de kerk, de onsterfelijke hoed in vilt
met slappe rand, beroemd gemaakt
door Greta Garbo, de Baskische baret
van Marlène Dietrich tot de hoeden
van koningin Beatrix: ze vertellen allemaal
een stuk geschiedenis. Ook voor
de hoofdbedekking geldt: toon mij je
hoed en ik zeg je wie je bent. En wat
schrijft Paulus ietwat geïrriteerd aan de
bewoners van de stad Corinthe? ‘Maar
iedere vrouw die blootshoofds bidt of
profeteert, doet haar hoofd schande
aan, want zij staat gelijk met een vrouw
die kaalgeschoren is.’
‘Er is een jonge generatie die de hoed
ontdekt heeft’, stelt hoedenontwerpster
Gerrie Bos. Ze weet het zeker: de hoed
is eigenlijk nooit weggeweest. Zelf
draagt ze steeds voor elke gelegenheid
een van haar creaties. Aan het publiek
KIJK OP OOST-NEDERLAND - JULI/AUGUSTUS 2005 1

2
Vrouw met hoed.
merkt ze dat er naar haar gekeken
wordt, dat haar hoofddeksels opvallen.
‘En dat moet ook. Een hoed moet aanspreken.’
Gerrie Bos is Brabantse van afkomst. In
de jaren tachtig verhuisde ze naar
Twente en sinds 1997 woont ze in
Twello waar ze een atelier en hoedensalon
heeft.
Van huis uit is ze lerares naaldvakken
en via de modeacademie kwam ze in
aanraking met het hoedenvak. De Tsjechische
hoedenontwerpster van deze
academie maakte haar zo enthousiast
voor het fenomeen ‘hoofddeksel’ dat ze
besloot privélessen te nemen om zich
nog meer te bekwamen in het ontwer-
pen en op ambachtelijke wijze maken
van hoeden. Door bijscholing, zelfontwikkeling,
werken voor shows, deelname
aan wedstrijden en exposities is
ze nu in staat om actuele, draagbare en
ook vrijere vormen van uiteenlopende
‘Een hoed zet het puntje op de i’
materialen te creëren.
Enige jaren geleden deed ze mee aan
de grote tentoonstelling ‘Châpeau Châpeau’
in het Rijksmuseum over hoofddeksels
uit voorbije eeuwen en aan de
expositie in het gemeentemuseum in
den Haag met als thema Spaanse
kunst. Haar inzendingen vielen op en
werden gewaardeerd, zoals bleek uit
een aantal binnen- en buitenlandse
nominaties.
KIJK OP OOST-NEDERLAND - JULI/AUGUSTUS 2005
In haar hoedensalon kijk je
met toenemende verbazing
rond. Bij elke hoed hoort
een verhaal. Van elke hoed
toont ze het materiaal. Is
die hoed niet wat theatraal?
Ze pakt hem op, draait hem
heen en weer, wijst op de
basisvormen en wat ze er
daarna mee doet. De hoed
gaat leven als ze ermee
showt. Dan valt dat extravagante
en dat theatrale wel
mee, dan klopt het wat ze
beweert: ‘Mijn ontwerpen
zijn draagbaar. Punt uit! ‘Ik
doe geen concessies aan
draagbaarheid en kwaliteit.’
In haar atelier staan grote
rekken met lindehouten
mallen, basisvormen, maar
ook antieke modellen van
ontwerpsters uit Antwerpen
en Tsjechië. ‘Zo kan ik hoeden
maken naar oude
modellen met een eigentijdse
uitstraling.’
Hoeden, naakten,
glazen
‘Zorg dat je later genoeg
verdient zodat je je man
nooit geld voor een hoedje
hoeft te vragen.’ Lang geleden
deed de moeder van
Henriette Hoogesteijn, hoedenontwerpster
en schilderes
van speelse hoeden en
uitdagende schilderijen in
Voorst, deze enigszins
merkwaardige uitspraak.
‘Hoe mijn moeder aan deze
uitspraak kwam, weet ik
niet, maar wel dat ze voor
een groot gezin moest zorgen’, aldus
Henriette die al heel jong bezig was
met textiele werkvormen. Als twaalfjarige
kreeg ze eens een lap stof en ze
maakte er voor zichzelf een jurkje van.
Met een ritssluiting zelfs! ‘Het zat er dus
gewoon in.’ Maar dat niet alleen. Ook
de stimulans die uitging van de Montessori
basisschool leidde na de MMS en
de opleiding kleuterleidster met hoofdakte
tot de Acte Fijne Handwerken.
Twintig jaar was ze creatief docente
aan een verslavingskliniek. De reactie
van de vrouwen daar en hun enthousiasme
op een cursus ‘hoeden maken’
deden haar besluiten zich toe te leggen
op het ontwerpen en vervaardigen van
hoeden. Nu heeft Henriette een heus
atelier. Sinds 1999 geeft ze ook cursussen
en workshops hoeden en hoedjes
maken en heeft ze twee jaar geleden
een lesprogramma geschrevenen over
het maken van ‘hoeden en hoedjes met
de naaimachine’.

Gerrie Bos: ‘Van geen hoed bestaat een tweede…’ Henriette Hoogesteijn: ‘Geef me een vuilniszak en ik maak een hoed.’
Promotie
Geen hoed is dezelfde en van geen
hoed bestaat een tweede. Elk model dat
de dames creëren is uniek. Hun werkwijze
is echter verschillend. Maakt
Hoogesteijn hoeden met de naaimachine,
Bos modelleert, perst en kneedt
het vilt in de juiste vorm, werkt met
houten mallen en hete stoom.
‘Geef mij een vuilniszak en ik maak een
hoed’, zegt Henriette. Gerrie legt vochtig
gemaakt etamine diagonaal over de
mal, trekt het materiaal zorgvuldig glad
en zet het vast.
Bij alletwee spat de creativiteit en originaliteit
van het eindproduct. Bij elke
hoed kun je fantaseren, lachen, verbaasd
opkijken, maar vooral is er de verwondering,
meer nog de bewondering.
Beide dames promoten hun hoeden
zoveel mogelijk. Waar ze kunnen, dragen
ze er een.
‘Ik zou zo graag, maar ik durf niet.’
Hoe vaak de beide hoedenontwerpsters
dat al niet gehoord hebben. Hoogesteijn:
’Dat is echt jammer. Je kunt er nog
zo mooi uitzien, nog zo mooi zijn opgemaakt
en peperdure schoenen dragen,
maar een hoed geeft toch iets extra’s,
maakt het geheel af en zet de puntjes
op de i.’
Feestmuts
Het dragen van hoeden geeft zowel
mannen als vrouwen een apart accent.
‘Neem een man zijn hoed af en zet
hem een papieren feestmuts op en je
hebt een hele andere persoonlijkheid’,
onderstreept Hoogesteijn haar betoog
om vooral meer hoeden te dragen.
Henriette wil graag wat vrolijke elementen
aanbrengen. ‘Hoedjes met iets
extra’s’, zoals ze zelf zegt. Bij de kassa
in de supermarkt of in het voorbijgaan
ziet ze mensen wel naar haar kijken en
zelfs wel eens grinniken. ‘Kijk, dat doet
me plezier. Je hoed valt op en het
maakt de mensen vrolijk. Ik voel die
reacties als een compliment.’ Buiten
dat haar hoeden apart zijn te noemen,
zijn ook de onderwerpen die ze kiest
voor haar schilderijen opmerkelijk. Eén
van haar favoriete thema’s is een
naakte vrouw met hoed en met iets van
glas. Ze zegt dan ook: ‘Ik schilder graag
naakten, hoeden en glas. En kijk, in
veel schilderijen komen alledrie de
onderwerpen terug.’
Als je al een onderscheid wilt maken
tussen de ontwerpen van de twee kunstenaressen
zou je kunnen zeggen dat
die van Gerrie vrolijk zijn, maar ook iets
deftigs hebben en wat meer thuishoren
in de wereld van de glamour. Uit liefde
voor het vak geeft ze ook workshops en
lessen om zo de hoed weer in het
straatbeeld te brengen.
De ontwerpen van Henriette zijn
ondeugender, zijn meer te plaatsen op
feestjes met blaasensembles dan met
strijkorkestjes. Zou je er muziek bij denken,
dan zal Haydn passen bij Gerrie’s
hoeden en Vivaldi bij die van Henriette.
Beiden weten ze ‘van de hoed en de
rand’, maar spraakmakender zijn de
verhalen die ze bij elke hoed weten te
vertellen. Je ontkomt er niet aan: voor
Gerrie is het Renoir, de impressionist
die met kleuren speelt, gevangen in het
licht van dat moment en Elisabeth
Gevaert is het voor Henriette. Deze
Belgische schilderes schildert vrolijke
taferelen vol verhalende details die de
zonnige kant van het leven benadrukken.
Hoe dan ook: zoals hun hoeden zijn, zo
is het karakter van de maaksters: vooral
onconventioneel.
✒ Wiel Palmen
❂ Evert van de Worp
KIJK OP OOST-NEDERLAND - JULI/AUGUSTUS 2005 3