Noordzeekrant najaar - Stichting De Noordzee

Noordzee~
NatuurKrant
E e n u i t g a v e v a n S t i c h t i n g d e N o o r d z e e • w w w . n o o r d z e e . n l
Zwemmen er dolfijnen in de Noordzee? Bestaan er vogels die bijna altijd op zee zijn?
Hoe ziet het leven van een haring eruit voordat ie in de viskraam belandt? Hoe diep is de
Noordzee eigenlijk? Zo maar een paar vragen over de zee waarvan je de antwoorden in
deze NoordzeeNatuurKrant vindt.
Dat het op zee ook wel eens anders gaat dan we zouden willen, blijkt onder andere uit het
Coastwatch verslag en uit het artikel over vis. Wat je zelf kan doen om de zee schoon en vol
leven te houden, dat kun je ook in deze krant lezen.
Wij van Stichting De Noordzee wensen jullie een fijne ‘reis’ door de
wereld van de zee.
P.S. Doe mee met de puzzelwedstrijd achter op de krant en win een
leuke zeeprijs!
6 oktober 2004:
Tuimelaars sinds 50 jaar
weer in Nederland!
Voor het eerst sinds 50 jaar is voor de kust van Den Helder
een groep tuimelaars gezien van wel 100 exemplaren. Lang geleden
verdween de tuimelaar uit de Nederlandse zee, waarom
is nog niet helemaal duidelijk. Hoe het komt dat ze weer terug
zijn, blijft ook nog een raadsel.Volgens zeeonderzoekers staan
tuimelaars erom bekend dat ze niet snel wegtrekken. Veel mensen
hopen dan ook dat ze blijven.
(bron: Radio Nederland Wereldomroep. www.wereldkids.nl)
Dolfijnen en walvissen in de Noordzee
Enkele walvissen en dolfijnen in de Noordzee
1 2
Bruinvis
Bruinvissen zijn de meest voorkomende
walvisachtigen in de
Noordzee. In het Nederlandse deel
alleen al leven er wel 20.000!
3 4
Tuimelaar
Tuimelaars staan bekend om hun
capriolen. Ze springen vaak uit
het water en ze surfen graag in de
boeggolf van schepen.
1. Bruinvis met jong foto: R. Shucksmith
2. Witsnuitdolfijn foto: Marijke de Boer
3. Tuimelaar foto: W.J. Strietman
4. Dwergvinvis foto: W.J. Strietman
5. Vier tuimelaars foto: W.J. Strietman
5
Witsnuitdolfijn
Witsnuitdolfijnen jagen op vis
door gebruik te maken van echolocatie,
fluittonen, uit het water
te springen, met de staart op het
water te slaan en in kleine groepjes
samen te werken.
Dwergvinvis
Dwergvinvissen kunnen ruim 10
meter lang worden. Een behoorlijke
jongen zou je denken, maar
vergeleken met de blauwe vinvis
die ruim 30 m kan worden, inderdaad
een kleintje.
Meer weten over walvissen en dolfijnen in de Noordzee?
Kijk op www.noordzee.nl/natuur.
Bij dolfijnen denk je waarschijnlijk al snel aan tropische zeeën of aan
een dolfinarium. Maar wist je eigenlijk wel, dat er ook in onze ei-
gen Noordzee het hele jaar door dolfijnen, en zelfs walvissen leven?
Bruinvissen, witsnuit- en witflankdolfijnen, tuimelaars en dwergvinvissen
horen gewoon thuis in de Noordzee.
Al deze soorten zijn familie van
elkaar en worden walvisachtigen
genoemd. Het zijn zoogdieren, net
als wij. Hun verre voorouders waren
landdieren. Daarom zitten deze dieren
heel anders in elkaar dan vissen,
die altijd in water hebben geleefd.
Ademhalen
Walvisachtigen hebben longen. Ze
kunnen dus niet zoals vissen, altijd
onder water blijven, maar moeten
steeds bovenkomen om te ademen.
Boven op hun kop zitten de neusgaten,
beter bekend als het spuitgat. Als
ze bovenkomen ademen ze eerst uit.
Direct daarna ademen ze in en kunnen
ze weer onderduiken.
Stel je maar eens voor dat jij op die
manier zou moeten leven. Je zou het
al snel opgeven. Walvissen en dolfijnen
hebben dan ook een paar leuke
trucjes die het voor hen veel makkelijker
maken. Zo kunnen ze in hun
spieren veel zuurstof vasthouden om
onder water te gebruiken. Verder
krijgen minder belangrijke organen
tijdens het duiken gewoon wat minder
zuurstof. Bovendien kunnen ze
hun hart langzamer laten kloppen,
tot de helft van het normale aantal
slagen per minuut.
2
Zwemmen
Om goed te kunnen zwemmen
hebben walvissen en dolfijnen
geen poten, maar vinnen, ook wel
flippers genoemd (nu weet je meteen
waarom die beroemde dolfijn
Flipper heet). Aan de achterkant zijn
de poten zelfs helemaal verdwenen.
Walvissen en dolfijnen zwemmen
overigens heel anders dan vissen.
Ze komen vooruit door hun staart
op en neer te bewegen in plaats van
heen en weer. Met het uiteinde van
de staart en hun flippers houden ze
zich in balans.
Duiken
Alle walvissen en dolfijnen duiken.
Hoe lang en hoe diep ze duiken
hangt vooral af van de diepte waarop
voedsel te vinden is! Walvissen die
plankton eten, zoals de dwergvinvis,
duiken niet zo diep, omdat plankton
simpelweg alleen in het bovenste
deel van de zee voorkomt. Maar
potvissen, die o.a. inktvissen eten,
zijn wel op 3000 m diepte gevonden!
Over het algemeen duurt een duik
een minuut of 10, maar veel langer is
ook mogelijk.
Geluid
Geluid is heel belangrijk voor walvissen
en dolfijnen. Ze communiceren
met elkaar via geluiden. Elke soort
heeft daarbij zijn eigen geluid. Ook
gebruiken ze, voor ons onhoorbare
geluiden, om hun omgeving te ‘bekijken’.
We noemen dit echolocatie
en het werkt ongeveer als volgt.
De dieren maken een geluid. Dat
geluid botst bijvoorbeeld op een vis
en kaatst terug. Dat terugkerende
geluid vangen de dieren weer op. Zo
bepalen ze waar de vis zit.
Voortplanting
Net als mensen hebben walvisachtigen
sex. Dat het onder water en
zonder armen en benen lastig is
om elkaar goed vast te houden, kun
je je misschien voorstellen. Als het
mannetje het dan toch is gelukt een
vrouwtje zwanger te maken, duurt
het (afhankelijk van de soort) 11 tot
16 maanden voordat het kalfje geboren
wordt. Zodra de navelstreng
los is, moet het jong naar boven
om adem te halen. Helemaal geen
makkie voor een netgeboren dier.
Maar gelukkig is zijn moeder in de
buurt om te helpen. Eenmaal bijgekomen
van de geboorte en de eerst
ademhaling krijgt het jong meteen
te drinken. Zijn moeder spuit melk
uit haar tepels in de bek van het jong.
Het kalfje mag daarna nog vaak bij
haar drinken, een kleine tuimelaar
bijvoorbeeld drinkt moedermelk tot
hij een jaar oud is. ~
M. DE BOER / WDCS

2 NoordzeeNatuurKrant 2
Noordzee~Bewoner: 1
De kwal
Je hebt het vast wel eens gedaan. Kwallen zoeken op het strand om ze
daarna onder het zand te verstoppen of juist als een frisbee terug in zee te
gooien. Als je zo’n blubber op het zand ziet, kun je je moeilijk voorstellen
dat het in zee een heel sierlijk en mooi dier is.
Kwallen hebben geen ogen. In plaats daarvan hebben ze langs de rand
van het scherm eenvoudige zintuigen voor evenwicht en soms ook voor
licht. Daardoor weten ze wat boven en wat onder is. Kwallen zijn geen
goede zwemmers. De stroming van het water bepaalt waar ze naar toegaan.
Hierdoor is een kwal voor zijn eten grotendeels afhankelijk van wat
er voorbij komt. Het vangen van zijn prooi gaat als volgt. Kwallen hebben
netelcellen. In zo’n cel zit een bolletje met gif met een lange holle draad
erin opgerold. Aan de buitenkant van die cel zit een klein haartje. Als dat
haartje wordt aangeraakt, schiet de draad als een harpoentje weg. Voor
mensen veroorzaakt de aanraking soms jeuk en pijn, maar kleine dieren
raken verlamd of gaan dood! En dat is nu precies de bedoeling.
Meer weten? Kijk op www.noordzee.nl/natuur
Zee~Weetje: 1
3
De sidderrog is een roggensoort uit de Noordzee die zijn naam eer
aan doet. Hij kan met een elektrische schok 80 gloeilampen laten
oplichten.
Augustus 2004:
Recordaantal zeepaardjes
voor de Zeeuwse kust
Dit jaar zijn opmerkelijk grote aantallen zeepaardjes waargenomen
in de Zeeuwse kustwateren. De Latijnse naam van dit zeepaardje
is, Hippocampus hippocampus, oftewel het Kortsnuitzeepaardje. Het
dier heeft een opgewipte neus, kan tot 15 cm lang worden en varieert
in kleur van geel-bruin tot donkerbruin. Er zitten nu zelfs zoveel zeepaardjes
in Zeeland dat het lijkt of ze zich hier zelfs voortplanten. De
winters in Nederland zijn niet meer zo koud als vroeger, waardoor het
zeepaardje hier kan overleven.
(bron: Stichting Anemoon. www.anemoon.org)
FOTO: SYTSKE DIJKSEN / FOTO FITIS
De Noordzee strekt zich uit
vanaf de Noord-Franse kust
in het zuiden tot aan de Noorse
Fjorden met het Kattegat als
oostgrens en de Orkney en
Shetland eilanden als noordwes-
telijke bakens. Het oppervlakte
van de Noordzee is 572.000 km 2 ,
ongeveer 1/250ste van alle wereld-
zeeën. In totaal zit er 54.000 km 3
water in. Daarmee kun je ongeveer
90 miljard zwembaden vullen. De
Noordzee is verdeeld tussen de
landen die er aan grenzen. Het Ne-
derlandse deel van de Noordzee,
het NCP, is 57.000 km 2 groot.
Lang geleden
De Noordzee heeft er niet altijd zo
uitgezien. Het is zelfs niet altijd een
zee geweest. Heel lang geleden toen
alle continenten nog aan elkaar vast
zaten, was het een groot tropisch
moeras met overal reuzenvarens en
paardenstaarten. 200 miljoen jaar
geleden begon Noord-Amerika los
te raken van Europa. Zo ontstond de
Atlantische Oceaan en tegelijk daarmee
de Noordzee.
Tijdens de ijstijden was de Noordzee
een grote ijsvlakte. Zo’n 100.000
jaar geleden liepen mammoeten en
wolharige neushoorns gewoon over
de Noordzee van Engeland naar
Duitsland. Pas tegen het einde van
laatste ijstijd (13.000 jaar geleden)
kreeg de Noordzee zijn huidige vorm
en vestigde de mens zich langs de
kust.
Ondiepe zee
De Noordzee is een ondiepe zee. De
gemiddelde diepte is 94 meter. Dit
lijkt misschien diep, maar de gemiddelde
diepte van de Atlantische oceaan
bijvoorbeeld is bijna 4 kilometer!
De gemiddelde diepte van het Nederlandse
deel is zelfs maar 30 meter.
Het diepste punt van de noordzee
ligt bij Noorwegen: 700 meter diep.
Zandige bodem
De bodem bestaat vooral uit zand.
Waar het water langzaam stroomt,
is de zeebodem bedekt met slib (heel
fijn zand), waar het harder stroomt
vind je grover zand en/of grind.
Op plaatsen waar de stroming heel
sterk is, komt rotsoppervlak naar boven,
maar dit komt niet voor op het
Nederlandse deel. Zelfs grind vind
je niet veel op ons deel, alleen op de
Klaverbank (160 km noord-west van
Den Helder) ligt er veel van.
De Noordzee1
Op deze satelietfoto zijn de grenzen
van het Nederlands Continentaal
Plat aangegeven. Bron:
http://nl.wikipedia.org (nasa)
Zout water
Het water van de Noordzee is zout:
35 gram zeezout per liter zeewater.
Het zoutgehalte van de Noordzee
wordt beïnvloed door rivieren, regen
en de zon. Rivieren met zoet water
stromen in de zee. Samen zorgen ze
voor de zogenaamde kustrivier die
langs de Nederlandse kust naar het
noorden stroomt. Daar is het water
wat zoeter dan verder op zee. Op de
meeste plaatsen in de Noordzee zijn
de zeestromingen echter zo sterk
dat het water goed mengt, waardoor
het water overal ongeveer even zout
blijft. Ook zoet water in de vorm van
regen heeft nauwelijks invloed op
het zoutgehalte. Er verdampt ongeveer
net zoveel water uit de zee als
er in regent.
Zeestromingen
De ene keer kom je op het strand en
is de zee heel dichtbij, de andere keer
moet je een stuk verder lopen om bij
het water te komen. Dat komt door
het getij: eb en vloed. Lees er meer
over op pagina 4.
Daarnaast zorgen warme zeestromingen
vanuit de Atlantische
Oceaan voor veel waterbeweging
in de Noordzee. Via het Kanaal en
Schotland stromen enorme hoeveelheden
water binnen. Via de Schotse
kust komt overigens zeker 10 keer
7
zoveel water de Noordzee binnen als
via het Kanaal. Langs de Noorse kust
verdwijnt het water weer. Een waterdeeltje
is dan gemiddeld 2 jaar in de
Noordzee geweest.
Onderwaterlandschappen
en hun
bewoners
Eigenlijk kun je niet praten over ‘de’
Noordzee. In de Noordzee heb je namelijk
heel verschillende onderwaterlandschappen.
Eigenlijk net als op
het land (hei, bos, weiland, stad, etc).
In de Noordzee worden de verschillen
in landschap veroorzaakt door
verschil in diepte, stromingen en de
bodem. Door al die verschillen kunnen
er heel veel soorten zeedieren
leven in de Noordzee, voor elke soort
is er wel een ideaal stukje Noordzee.
Op de Doggersbank bijvoorbeeld,
een zandwal midden in de Noordzee,
is veel voedsel te vinden. De ideale
plek voor allerlei vissen, waaronder
roggen. De kustzone is een heel
onstuimig gebied: eb en vloed maak
je hier van dichtbij mee, nu eens is
het water heel zout dan weer veel
zoeter, de temperatuur wisselt flink
en het water is er troebel. Maar er is
wel heel veel eten vinden! Er zijn niet
veel dieren die hier kunnen leven,
maar de soorten die dat wel kunnen,
zoals garnalen, hebben het er goed. ~

1
2
Wist je dat...
... er ieder jaar minstens een
miljoen vogels langs onze kust
trekken op weg naar warmere
of juist koudere plaatsen op de
wereld? En dan hebben de echte
zeevogels niet eens meegeteld!
Jan van Gent
Met hun vleugels in een V-vorm
naar achteren gevouwen en hun kop
loodrecht naar beneden, snijden Jan
van Genten met een snelheid van
honderd kilometer per uur door het
wateroppervlak.
Zwarte zee-eend
Een onderhuidse speklaag en een dik
pak dons houden zwarte zee-eenden
warm, maar zorgen er ook voor dat
het net is alsof ze met ‘zwembandjes’
aan onder water moeten komen.
Zeekoet
Zeekoeten broeden op steile rotskusten.
Ze staan naast elkaar op de
richels met hun witte buik naar zee,
als soldaten in het gelid. Bij gevaar
steken ze hun spitse snavels als bajonetten
omhoog.
Noordse stormvogel
In december trekt de noordse stormvogel
naar zijn broedkolonie op zoek
naar een partner. Twee weken voordat
het ei gelegd wordt gaat het stel op
‘huwelijksreis’ om zich dik te eten.
Zeevogels
NoordzeeNatuurKrant 2 | 3
De Noordzee is een ondiepe, voedselrijke zee. Honderdduizenden zeevogels zijn hier in de zomer of winter te
gast. Sommige zijn zelfs dag en nacht, jaar in jaar uit, storm of geen storm, op zee. Daar eten, slapen en drinken
ze. Alleen om te broeden en hun jongen ‘zeeklaar’ te maken, komen ze aan wal. Dat zijn de echte zeevogels.
Regen en wind of juist zon in overvloed
en geen plek om te schuilen.
Overal om je heen zout water. Leven
op zee is niet makkelijk. Maar zeevogels
zijn zo goed aangepast aan dit
zware leven dat ze het prima redden.
Sterker nog, op het land zouden ze
waarschijnlijk niet overleven.
Isolatie
Zeevogels beschermen hun lichaam
tegen de kou met een extreem waterdicht
verenpak en een dikke onderhuidse
speklaag. Hun poten voelen
geen kou.
Zout water drinken
Zeevogels drinken zeewater. Ze moeten
wel, want er is geen zoet water in
de buurt. Voor de meeste andere
vogels is dit, net als voor mensen,
onmogelijk. Met het zeewater dat ze
drinken en de vis en schelpdieren die
ze eten, krijgen zeevogels veel zout
binnen. Om al dat zout ook weer
kwijt te raken, hebben zeevogels een
speciale zoutklier die achter de ogen
Grote stern
Met zijn mooie zwarte boevenkap
en nekkuif lijkt de grote stern heel
stoer, maar hij houdt helemaal niet
van vechten. Rooft een meeuw zijn
nest leeg, dan kijkt de grote stern
hulpeloos toe.
Kleine mantelmeeuw
Kleine mantelmeeuwen trekken naar
gebieden op de Noordzee, tot wel
100 kilometer vanaf de kolonie. Hun
vangst brengen ze naar de jongen in
een soort boodschappentas, de krop.
Dode vogels en het Coastwatch onderzoek
Zeevogels gaan net als alle andere dieren ook dood. Soms door ziekte, soms
door honger, soms door olie, soms gewoon omdat ze oud zijn.
Tijdens het Coastwatch onderzoek, waar op pagina 6 en 7 een uitgebreid
verslag van staat, noteren de jonge onderzoekers ook hoeveel dode vogels ze
zien aan de kust. In totaal werden in 2004 28 dode vogels geteld op 65 km
kust. Een ooggetuigeverslag van Ruth van de RS Simon Vestdijk: ‘Om half
elf gingen we meteen onze plek op de dijk zoeken. We gingen daar meteen
bezig met turven. We hebben een stuk of 5 dode vogels gezien en dat was
zo ranzig, het was eigenlijk wel zielig.’
Wil je weten hoeveel vogels er iedere maand aanspoelen op onze kust, met
of zonder olie in hun veren. Kijk dan op http://home.planet.nl/~camphuys/
NZGNSO.html. Bij het onderdeel Zeevogels staat overigens nog leuke informatie
over het leven van zeevogels.
ligt. Vanaf die klier lopen twee buisjes
naar de neusgaten en vandaar
verlaat het zout, opgelost in water,
hun lichaam. Daarom hangt er vaak
een druppel aan hun snavel en zie je
ze af en toe met hun kop schudden
om van die druppels af te komen.
Eigenlijk plassen ze dus een beetje
uit hun neus.
3
Broeden
Zo stoer als zeevogels zijn op zee, zo
onhandig zijn het op het land. Daarom
broeden ze op steile kliffen, of
verlaten zandplaten en eilandjes, die
moeilijk te bereiken zijn voor mensen
en landroofdieren, zoals vossen.
19 september 2004:
Groen licht voor vogels;
ze vliegen verder
De meeste zeevogels broeden in
kolonies. Het voordeel daarvan is
dat er veel ogen zijn om een vijand te
bespeuren en dat ze elkaar met veel
gekrijs voor waarschuwen.
De meeste zeevogels leggen maar
1 ei. Uit dit grote ei komt na lang
broeden het jong. Dan zit het werk
er nog niet op voor de ouders. Vanaf
de broedkolonie moeten ze vaak
lange tochten maken om aan voedsel
te komen voor de kleine. Alles bij
elkaar kost het een zeevogelpaar erg
veel energie om een kleintje op de
wereld te zetten en groot te brengen.
Daarom leggen ze per seizoen maar
1 ei, daaraan hebben ze werk genoeg.
Gelukkig kunnen zeevogels wel 20
tot 30 jaar oud worden, zodat ze toch
veel nakomelingen kunnen krijgen.
Nieuwsgierig geworden naar deze
bijzondere zeebewoners? Lees dan het
zeevogeldossier op www.noordzee.nl/
natuur.
Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat wit verlichte booreilanden
en platforms in zee, ’s nachts duizenden vogels aantrekken. Door het
witte licht te vervangen door groen licht wordt deze aantrekkingskracht
een stuk minder en kunnen vogels gewoon doorvliegen naar de
plek van bestemming.
1. Noordse stormvogel foto: Marijke de Boer
2. Zeekoeten foto: W.J. Strietman
3. Kleine mantelmeeuw (met neusdruppel)
foto: Henk Offringa
4. Zwarte zee-eend foto: Henk Offringa
5. Grote stern foto: Adriaan Dijksen / Foto Fitis
6. Jan van gent foto: Henk Offringa
7. Kleine mantelmeeuw foto: Adriaan Dijksen / Foto Fitis
5
7
(bron: NRC Handelsblad. www.nrc.nl)
6
4

4 NoordzeeNatuurKrant 2
Noordzee~Bewoner: 2
De mossel
Mosselen komen langs de hele Nederlandse kust veel voor. Je kent de
aparte vorm van de donkere schelpen vast. Ze liggen vaak op het strand en
misschien soms wel op je bord. Maar een mossel is meer dan een mooie
schelp of een lekker hapje, het is een echt zeedier.
Mosselen eten hele kleine voedseldeeltjes die ze uit het water filteren.
Hiervoor zetten ze hun schelpen een beetje open. Komt er een vijand
langs of komen ze droog te liggen dan sluiten ze razendsnel hun schelp
om zichzelf te beschermen.
In het voorjaar laten mosselen vele miljoenen eitjes vrij. De larven leven
eerst als plankton, totdat ze een goede plek tegenkomen. Dat is een harde
ondergrond, bijvoorbeeld een steen of paal, of een schelp die zich al ergens
heeft vastgehecht. Mosselen kunnen zo hele stukken van de bodem
bedekken, de zogenaamde mosselbanken.
Een mossel maakt zich vast met byssusdraden. Hij scheidt dunne straaltjes
vloeistof uit, die dan hard worden; een soort lijm dus eigenlijk. Als hij
toch liever naar een andere plek wil, dan kan hij die byssusdraden weer
absorberen en ‘verhuizen’.
Wist je dat...
...dieren ook graag mosselen
eten? Eidereenden bijvoorbeeld
slikken de hele mossel in en kraken
de schelpen in de maag.
Leven op de Klaverbank foto: Godfried van
Moorsel (Ecosub) / RWS Directie Noordzee
Bodemleven
Niet overal op de Noordzeebodem
leven dezelfde soorten. Wieren en
algen hebben, net als landplanten
licht nodig om te groeien. Ze komen
alleen voor waar nog zonlicht komt.
Bodemdieren kunnen ook dieper in
zee leven. Welke dieren waar leven,
hangt vooral af van de diepte van de
zee en van het bodemtype. Ligt er
alleen zand op de bodem of ook slib
of is de bodem juist rotsachtig? Ook
scheepswrakken en pijlers van plat-
Zee~Weetje: 2
Eb en vloed
Eb en vloed zijn termen die je waarschijnlijk wel kent. Bij eb trekt het
water van de zee zich langzaam terug tot het laagste punt tijdens ‘laag-
water’. Je moet dan vanaf de duinen een flink eind lopen om bij de zee
te komen. Bij vloed komt het water op tot het hoogste punt, ‘hoogwater’.
Meestal is er dan weinig strand meer over.
Maar hoe komt dat nu eigenlijk? Zit Neptunus ergens
midden op zee te jojo-en of is er toch iets ander aan de
hand? Hoe eb en vloed veroorzaakt worden is een heel
ingewikkeld verhaal.
De maan
De maan draait om de aarde, zoals jullie weten. Daarbij
trekken ze elkaar aan. Hierdoor neemt de aarde overdreven
gezegd de vorm van een rugbybal aan. Een spitse
punt van de ‘rugbybal’ wijst naar de maan, de andere
punt wijst precies de andere kant op. Het water in de
zeeën en oceanen reageert sterker dan het vaste land en
zo ontstaat een vloedgolf. Vloedgolf is dus niet alleen de
naam voor enorme golven die grote overstromingen en
veel schade veroorzaken. Omdat de aarde elke dag ook
nog eens om haar eigen as draait, is het niet een maar
twee keer per dag vloed en ook twee keer per dag eb.
De zon
Ook al staat de zon enorm ver bij ons vandaan toch trekken
aarde en zon aan elkaar. Veel minder dan de maan en
de aarde, maar genoeg om eb en vloed te beïnvloeden. Dit
wordt vooral duidelijk tijdens springtij en doodtij. Tijdens
springtij staan de zon en de maan aan dezelfde kant van
de aarde. Samen trekken ze dan aan de aarde en veroorzaken
extra hoog hoogwater en extra laag laagwater. Bij
doodtij vormt de zon met de aarde en maan geen rechte
lijn, maar een rechte hoek. Hierdoor werkt de kracht van
de zon tegen de kracht van de maan in en wordt het verschil
tussen hoog- en laagwater kleiner (zie tekening).
We weten allemaal dat er vissen zwemmen in de zee, maar wist je ook
dat het op de bodem van de zee een drukte van belang is met allerlei
planten en dieren?
Afgelopen zomer kwam de kleine
heremietkreeft massaal voor langs
de Noordzeekust. Omdat het beestje
flink agressief is wordt hij ook wel
boxertje genoemd.
forms zien veel bodemdieren als een
ideale plek om te leven. Op elke plek
komt een combinatie van dieren (een
gemeenschap) voor, die aangepast is
aan die specifieke omstandigheden.
Leven in een
zandbodem
In het Nederlands deel van de Noordzee
vind je vooral zandbodems. Soms
is het zand vermengd met slib (zoals
op het Friese Front) of met grind
(zoals op de Klaverbank). Een zandbodem
lijkt op het eerste gezicht een
beetje een kale boel. Maar als je goed
kijkt, is er genoeg leven te vinden!
Zandbodems bieden weinig houvast
dus de meeste dieren leven niet op
het zand, maar tussen de zandkorrels.
Ze hebben zich helemaal of
maar een stukje ingegraven in de
bodem. Als je een stuk van de zeebodem
zou afgraven, dan vind je tot
30 cm diep verschillende beestjes op
verschillende dieptes. In totaal kunnen
er per vierkante meter wel meer
dan 4000 dieren voorkomen.
Springtij
bij volle maan
En eten dan?
Het zand beschermt de bodemdieren
en geeft ze houvast. Wel veilig, maar
hoe kom je aan zuurstof en eten? Elk
dier heeft hiervoor zijn eigen oplossing.
Wadpieren bijvoorbeeld leven in
U-vormige gangen, waar ze steeds
nieuw water doorheen pompen om
aan zuurstof en voedseldeeltjes te
komen. Bergjes van zandslierten op
het strand markeren de woning van
de pier, het zijn hoopjes pierenpoep.
Kokerwormen leven in een zelfgebouwde
koker van slijm vermengd
met zand of schelpjes. Een krans
van tentakels steken ze geregeld naar
buiten om zuurstof en voedsel uit het
water te halen.
Wist je dat...
...het verschil tussen hoog en
laag water niet overal even
groot is? In Nederland is in Bath,
achter in de Westerschelde, het
verschil het grootst: ongeveer
4,8 meter. In Den Helder is dat
maar 1,5 meter. In Frankrijk bijvoorbeeld
kan het wel vijftien
meter zijn!
Doodtij
bij halve maan
Eb en vloed in Nederland
Als je zelf op het strand staat dan lijkt het opkomende en
afgaande water, een beweging loodrecht op de kust. Dat
is niet helemaal waar. De vloedgolf stroomt van zuid naar
noord langs onze kust. Dus niet van west naar oost! Dat
betekent dat het in Vlissingen eerder hoogwater is dan in
Den Helder. Kijk maar eens op www.getij.nl. ~
Veel tweekleppige schelpdieren
(zoals kokkels en nonnetjes) graven
zich in de bodem in. Die gebruiken
een soort slurf-achtige buisjes (siphonen)
die boven het zand uitsteken
om te kunnen ademen en eten. Die
siphonen zijn trouwens een lekker
hapje voor veel dieren, zoals jonge
scholletjes en allerlei vogels.
Er zijn ook dieren die op de bodem
leven en zich niet ingraven. Dat zijn
vooral dieren, die leven van andere
bodemdieren (dood of levend), zoals
de noordzeekrab en zeesterren.
Platvissen zijn een ander voorbeeld.
Zij camoufleren zich door een beetje
zand over zich heen te woelen. Ze
kunnen daarna rustig wachten tot ze
een lekker hapje zien. ~
Een schelpkokerworm (foto: Mat Vestjens) Een Noordzeekrab (foto: Mat Vestjens) Een kokkel (foto: Sytske Dijksen / Foto Fitis )
BRON: ECOMARE

Vissen in of van de Noordzee
Vissen horen in de zee, zoals konijnen in de duinen of koeien in de wei.
Ze zijn helemaal aangepast aan het leven in het zoute water.
Met hun kieuwen halen ze zuurstof
uit het water. Ook hebben ze een
lichaamsvorm die aangepast is aan
hun manier van leven. Denk bijvoorbeeld
aan de platte schol die zich perfect
onder het zand kan verstoppen
en zo onzichtbaar blijft voor prooi en
vijand. Een kabeljauw is juist mooi
gestroomlijnd om zo min mogelijk
weerstand te hebben tijdens de lange
afstanden die hij zwemt.
Vissen doen alles in het water, dus
ook voortplanten oftewel paaien.
Het seksleven van de meeste vissen
stelt niet veel voor. Vrouwtjes
leggen eitjes in het water, soms wel
duizenden tegelijk. Daarna worden
de eitjes bevrucht met zaad van de
mannetjes. De meeste vissoorten
paaien op specifieke plekken in zee:
de paaiplaatsen.
Uit de eitjes komen kleine visjes,
de larven, die mee worden gevoerd
met de stroming. Dat is niet zonder
gevaar. Veel worden er onderweg opgegeten.
De larven die wel overleven,
Schol
Een net geboren schol ziet er uit als
een gewoon visje. Na 1 of 2 maanden
verhuist hun linkeroog naar de
andere kant, draait hun kop, gaat
hun bek scheef zitten en groeien de
rug- en buikvinnen door tot aan de
kop. Vanaf dat moment zwemmen
ze op hun linkerkant.
komen terecht op plekken waar het
goed opgroeien is: de kinderkamers.
De kustzone is bijvoorbeeld een goede
kinderkamer voor schol; er is veel
voedsel en het is er niet al te koud.
Als de vissen wat groter geworden
zijn, trekken ze naar andere delen
van de zee. In de Noordzee krijgen
de meeste vissen helaas niet de kans
om echt oud te worden, ze worden
vaak weggevist als ze nog jong zijn.
Visserij
Op zee wordt veel vis gevangen. Op
de Noordzee werken veel boomkorvissers.
Zij vissen vooral op platvis,
zoals tong en schol. Voor een boomkornet
hangen zware kettingen, die
over de bodem worden gesleept en
de bodem loswoelen. De vis die zich
in de bodem verstopt heeft, wordt
opgeschrikt en het net in gejaagd.
Een groot probleem hierbij is, dat
ook veel andere dieren die op of in de
zeebodem leven niet tegen de zware
kettingen kunnen en doodgaan.
Een ander probleem van vissen met
de boomkor is dat er heel veel andere
dieren en vissoorten gevangen worden
die de vissers niet kunnen verkopen.
Dit wordt bijvangst genoemd.
Dat wordt overboord gegooid, maar
de dieren zijn dan vaak al dood.
Helaas bezorgt de visserij het leven
in zee nog meer problemen. De laatste
jaren is veel teveel vis gevangen.
Hierdoor blijven er steeds minder
vissen over, die ook steeds kleiner
en jonger zijn. Elk jaar komen er
minder jonkies bij dan dat er weggevangen
worden. Dus komt er minder
en minder vis. Het gaat bijvoorbeeld
niet goed met de kabeljauw.
Positief nieuws?
Er is ook goed nieuws. Er zijn visserijmethoden
die weinig schade aanrichten
aan de bodem van de zee en
die minder bijvangst hebben, zoals
snurrevaad. Ook zijn er vissers die
niet alle vis willen wegvangen, maar
snappen dat er ook nog vis over moet
blijven. Gelukkig kunnen wij zelf
ook wat doen! We kunnen stoppen
met het eten van die vissen waar het
slecht meegaat of waarbij de vangst
veel schade aanricht aan de zee. Eet
liever geen Noordzee kabeljauw, paling
of schol. Andere vissen kunnen
we juist wel eten, bijvoorbeeld haring
of de minder bekende schelvis. Op
deze manier kunnen we ook over 10
jaar nog een lekker visje eten en kunnen
vissers blijven vissen.
Wil je meer weten over welke vissen je
wel of juist niet zou moeten eten? Kijk
dan op www.goedevis.nl. Download het
goede vis lijstje; makkelijk om mee te
nemen als je vis gaat kopen.
Wil je meer weten over vis en visserijmethoden?
Kijk dan op www.noordzee.nl/
visserij ~
Vissers vissen vuil uit de Noordzee
Vuilvissen (foto: RWS Directie Noordzee)
FOTO: HENK HEESSEN
FOTO: MAT VESTJENS
FOTO: G. VAN MOORSEL (ECOSUB)
/ RWS DIRECTIE NOORDZEE
Zeeduivel
Zeeduivelmannetjes kunnen wel 2
meter lang worden! Ze hebben een
heus vislokkertje aan een rugstekel.
Daarmee zwiepen ze heen en weer
voor hun grote open bek. Visjes die
daarop afkomen eten ze lekker op.
Makreel
Makrelen jagen in scholen op roeipootkreeftjes,
vislarven en verschillende
vissoorten. Zo’n school kan
wel 9 km lang, 4 km breed en 40
meter diep zijn!
Vissersschepen vangen niet alleen vis in hun netten maar ook een he-
leboel zwerfvuil. Dat varieert van plastic zakken tot stalen vaten. Sinds
2000 werken Rijkswaterstaat Directie Noordzee en de bemanning van
tien viskotters uit Den Helder en Texel samen in het ‘vuilvisproject’ om
het opgeviste vuil aan boord te verzamelen in grote zakken (big bags).
Elke maand brengen de vissers 23 big bags aan wal. In totaal is er de
afgelopen jaren bijna 400.000 kilo afval uit de Noordzee gehaald.
Het zwerfvuil wordt door schepen
expres of per ongeluk in zee gegooid.
Vissersschepen vissen regelmatig
plastic zakken, lappen, nylontouw,
visnetten, hout, kunststof verpakkingsmateriaal,
stalen drums of
glas op. De vissers die dat zwerfvuil
in hun netten krijgen, gooien het
meestal weer overboord, omdat ze
anders zelf voor verwerkingskosten
opdraaien. En dat vinden vissers
onterecht, het is tenslotte niet hun
vuilnis. Daarom startte in 2000 het
vuilvisproject.
FOTO: HENK HEESSEN
NoordzeeNatuurKrant 2 | 5
Noordzee~Bewoner: 3
Haring
Haring zwemt in scholen. Overdag zwemmen ze net boven de zeebodem
of in diep water. ’s Avonds gaan ze naar het oppervlak. Hier filteren ze
planktondiertjes en vislarven uit het water.
De haring die in de Noordzee zwemt, is te verdelen in 3 groepen die buiten
het paaiseizoen gewoon door elkaar zwemmen. Maar elke groep paait
op een andere plek en in een andere periode. De Doggersbank haring
paait van augustus tot oktober.Dat paaien gaat als volgt: de vrouwtjes van
de hele school leggen eitjes (schieten kuit). Tegelijkertijd worden de eitjes
bevrucht door de mannetjes. Dit gebeurt vlak boven de zeebodem. De
eitjes zijn met slijm bedekt, zinken naar de bodem en hechten zich daar
vast. Afhankelijk van de watertemperatuur komen de eitjes uit na 8 tot
40 dagen.
Vorig jaar is een bijzondere ontdekking gedaan. In een laboratorium
zijn ze er achter gekomen dat haring scheten laat. Dat was te horen als
een knetterend geluid en te zien als gasbelletjes. Gemiddeld duurde een
haringscheet 2,5 seconde, maar uitschieters tot 8 seconden zijn ook gehoord!
Waarschijnlijk dienen die scheten als communicatiemiddel. Helaas
kunnen dieren die haringen eten, zoals walvissen en zeehonden, ze ook
horen.
Wil je zelf wel eens een haringscheet horen, ga dan naar www.noordzee.nl/
natuur.
Zee~Weetje: 3
Rijkswaterstaat Directie Noordzee
zorgt samen met de haven en afvalinzamelaars
dat het opgeviste vuil
wordt ingezameld en verwerkt.
Tijdens de Noordzeeconferentie in
2003, waar alle ministers van de
landen die aan de Noordzee grenzen
aanwezig waren, is het vuilvisproject
erkend als een belangrijke stap op
weg naar een schonere Noordzee.
Even belangrijk is dat scheepsbemanningen
zelf niets meer in de
Noordzee gooien. ~
De zeedonderpad is
een geemancipeerde
vis. Het vrouwtje
legt de eitjes en
houdt het daarna
voor gezien. Het
mannetje blijft bij
de knalroze eitjes
en beschermt ze.
21 oktober 2004:
Toprestaurants halen
kabeljauw van de
kaart
Na een eerder bericht van biologen
dat de kabeljauw zal
uitsterven als er niet snel actie
wordt ondernomen, wilden veel
restauranteigenaren hier ook
iets aan doen. In Utrecht besloten
diverse restaurants mee te
werken door deze vissoort van
hun menukaart te halen. Zo hopen
de eigenaren en de koks dat
de handel in kabeljauw stopt en
de soort gered kan worden van
een wisse dood.
BRON: DIERGAARDE BLIJDORP
(bron: Utrechts Nieuwsblad.
www.un.nl)

6 NoordzeeNatuurKrant 2
We vonden het allemaal heel interessant en leerzaam.
We hebben nu geleerd dat we goed met de natuur moeten
omgaan en niet zomaar afval moeten weggooien.
We hebben ook uitgevonden dat er veel soorten schelpen
zijn. Kortom: het was leuk en leerzaam.
Punaise naam deelnemer locatie datum
1 Scouting Frans Naerebout Neeltje Jans 16 oktober
2 Buys Ballot
Zandkreek
(Oosterschelde)
14 oktober
3 GS Randstad Maasvlakte 22 april
4 ISW Poeldijk Monster
5
Shell International
Rijswijk
Kijkduin
2/3
november
18
september
6 Johan de Wit College Meijendel 8 november
7
Wellant College
Leidschendam
Wassenaar november
8 Northgo College Noordwijk aan zee 13 mei
9 Kennemer Lyceum Bloemendaal 11 oktober
10 Noordzee College Duin en Kruitberg oktober
11 PCC Egmond aan Zee 13 mei
12 CS Jan Arentsz Bergen aan Zee 28 april
13 Stedelijk Dalton College Schoorl 22 april
14 Clusius College
15
16
9
4
RSG Simon Vestdijk
Harlingen
RSG Simon Vestdijk
Franeker
14
St-Maartenszee –
Callantsoog
21 april
Harlingen – Roptazijl 8 november
Sexbierum 8 november
17 ’t Schylger Jouw Oosterend, Terschelling 11 juni
18 Burg. Walda Nes, Ameland 22 juni
3
1
Brenda Laport en Susanne Lange
uit klas 1e
2
11
3
4
Coastwatch
prikbord!
“Op donderdag 13 mei 2004 vertrokken we met de klassen 1f en 1h
naar Egmond aan Zee. Rond tien uur, kregen we een gevulde koek
en gingen we beginnen aan het project. Wij moesten eerst nog anderhalve
kilometer lopen voordat we konden beginnen. In het getijdenzone
liep Amy, maar daar lag niet veel. Anouk en Chantal liepen
in de spatzone, waar wel veel te vinden was. Aan de kant van de
duinen liep Amber, daar was zoveel dat Chantal ging helpen.
Onderweg moesten we nog drie verschillende soorten schelpen zoeken
en verzamelen. Toen we aankwamen moesten we de namen van
de die schelpen uitzoken met behulp van een kaart. Als beloning
kregen we een consumptie waar we warme chocolademelk voor
haalden, want we waren helemaal verkleumd. Daarna hadden we nog
tijd over en mochten we nog met ballen en frisbees spelen.”
5
3
6
7
8
3
9
4
12
11
10
14
13
door Anouk Haakman, Chantal Molenkamp,
Amber v/d Bogert, Amy v/d Brink van het PCC
17
15
16
15
18
Gemiddeld vonden we
180 stuks zwerfvuil
per 500 meter!
…Toen we er waren gingen we eerst even uitrusten
en we gingen naar de zeekant kijken en Tjitske viel
en haar hele broek was helemaal vies en we hebben
allemaal dingen gevonden en de papieren ingevuld.
En later gingen we weer even bij het water kijken om
wat te zoeken en ik had nog een mossel gevonden….
RS Simon Vestdijk
Samantha 3v21
2
11

Coastwatchresultaten 2004
Coastwatch is een project voor de onderbouw van het Voortgezet On-
derwijs. Jongeren inventariseren met turflijsten wat er aan zwerfvuil
op de Nederlandse kust ligt. De verzamelde gegevens kunnen ze zelf
verwerken, maar ze worden ook naar Stichting De Noordzee gestuurd.
Wij verzamelen en analyseren ieder jaar de gegevens van heel Ne-
derland. De resultaten gebruiken we om aandacht te vragen voor
de vervuiling van de zee. Zo werken we samen aan een schonere en
gezondere Noordzee!
2004 was een goed jaar voor Coastwatch; maar liefst 8
nieuwe scholen meldden zich aan. Deelnemers die al jaren
meedoen en nieuwkomers onderzochten samen 75,5
kilometer van de Nederlandse kust. Van Zeeland tot op
de Waddeneilanden is er ‘geCoastwatcht’, zoals je kunt
zien op de kaart op pagina 6.
Hoeveelheid zwerfvuil
Op een onderzoekseenheid van 500 meter lagen gemiddeld
180 stuks zwerfvuil. Dat is vergelijkbaar met vorig
jaar. We hebben het hier over gemiddelden, dus per
locatie kan meer of minder zijn gevonden. Zo werden
bij Monster (Zuid-Holland) gemiddeld 672 stuks vuil
gevonden per eenheid en bij de Zandkreekdam aan de
Oosterschelde slecht 49 stuks.
Aan de Noordzeestranden van Noord- en Zuid-Holland
en de Waddeneilanden wordt normaal gesproken het
meeste vuil gevonden. Vooral op de Noordzeestranden
van de Waddeneilanden kun je prima strandjutten.
Zeestromingen zorgen er namelijk voor dat hier erg veel
afval uit zee aanspoelt. Aan de Waddenzeekant ligt juist
veel minder troep. Aan de Ooster- en de Westerschelde in
de Zeeuwse Delta ligt over het algemeen het minste. In
fig. 1 kun je zien hoe het dit jaar is uitgepakt.
Top Tien
Van al het vuil dat is gevonden, is een Top Tien samengesteld
(zie fig. 2). Plastic zakken en lappen staan bovenaan
de lijst. Dat is niet de enige categorie van plastic voorwerpen
die in de top tien is beland: 6 van de 10 plekken worden
ingenomen door plastic. Eigenlijk zelfs nog meer,
want van de touwen en netten is een groot gedeelte ook
gemaakt van plastics. Geen goed nieuws als je bedenkt
dat het wel 400 jaar kan duren voordat bepaalde soorten
plastic zijn vergaan.
Verder is het opvallend dat er steeds meer poep op de
stranden gevonden wordt. Vorig jaar kwam deze categorie
binnen in de top tien op nummer 8, dit jaar stijgt poep
door naar de 6e plek. Werd er in 2004 zoveel meer door
honden en paarden gepoept op onze stranden?
Samenstelling
Als we kijken naar de Coastwatch gegevens van de afgelopen
5 jaren, dan valt er iets op. De samenstelling van het
gevonden zwerfvuil is ieder jaar ongeveer gelijk. Kijk en
vergelijk in fig. 3.
Kilo’s afval
Op 14 locaties werd het zwerfvuil op het strand niet alleen
geteld, maar ook gewogen. Gemiddeld werd 86 kilo
afval gevonden op een stuk strand van 500 meter. Net
als bij de aantallen laat het gewicht grote verschillen per
locatie zien. Op Ameland lag maar liefst 349 kilo troep,
terwijl er op een stuk strand in de buurt van Bergen aan
zee maar 7,5 kilo werd gevonden.
9
250
fig. 1 Stuks zwerfvuil per 500 meter
0
106
211
67
Waddenzee Noordzee Zeeuwse delta
Waar komt al dat vuil vandaan
Een strand met veel troep erop is schadelijk voor de
dieren die er leven en ook niet prettig voor ons. Om te
voorkomen dat we die troep steeds maar weer op moeten
ruimen, moeten we er voor zorgen dat het niet meer op
het strand terecht komt. Dit is helaas makkelijker gezegd
dan gedaan. Een eerste stap op weg naar een oplossing is
weten waar het vuil vandaan komt.
Het zwerfvuil op de Nederlandse kust is grofweg in te
delen in vier groepen:
1. aangespoeld uit zee (o.a. netten, viskisten en werkhandschoenen);
2. door toeristen achtergelaten (bijvoorbeeld frietbakjes
en kranten);
3. gedumpt vanaf land (o.a. puin en stoelen); en
4. afval waarvan we niet zeker weten waar het vandaan
komt.
In deze laatste groep zitten bijvoorbeeld de drankverpakkingen.
We weten niet of een gevonden colafles door
bezoekers van het strand is achtergelaten of dat een matroos
van een of ander vrachtschip hem overboord heeft
gegooid.
Zoals je kunt zien in fig. 4,
komt een groot deel van het
afval op de stranden uit zee.
Dat is door de wind vanaf
zee naar het land geblazen.
Een deel van de spullen zal
per ongeluk van een schip
of een boorplatform zijn gewaaid.
Helaas gaat er ook met
opzet van alles over de reling
van een schip, ook al is dat al
jaren verboden. Je kunt het
zo gek niet bedenken of het
wordt overboord gezet: flessen
van frisdrank, bussen bouwschuim,
verfblikken, kapotte
stoelen en ga zo maar door.
fig. 3
Heb je gezien dat toeristen ook
verantwoordelijk zijn voor 18%
van de troep? En dan te bedenken
dat de gegevens van Coastwatch
buiten het badseizoen
zijn verzameld. In de zomer
wordt er nog veel meer troep door ons allemaal achtergelaten
na een dagje zonnebaden. Help mee het strand en
de zee schoon te houden en laat op het strand geen troep
achter, maar gooi het in de vuilnisbak of neem het mee
terug naar huis!
3
fig. 2
NoordzeeNatuurKrant 2 | 7
Vuil Top 10 / 2003
6
1 Plastic zakken, lappen, etc. 4531
2 Touwen, netten en kabels 4311
3 Overige plastic
voedselverpakkingen
4 Houten pallets en
stuwmateriaal
4143
2779
5 Plastic drankflessen 1731
6 Piepschuim 1248
7 Dierlijke uitwerpselen 1196
8 Drinkpakken 1092
9 Glazen drankflessen 871
10 Jerrycans, viskisten, etc. 844
Samenstelling zwerfvuil (in percentages)
2000 2001 2002 2003 2004
Plastic 49 50 53 47 53
Hout 14 14 11 14 10
Touwen en netten 14 11 11 15 16
Papier 8 10 10 9 8
Metaal 6 6 7 7 6
Glas 5 5 5 5 4
Textiel 3 3 2 2 2
Overig 1 1 1 1 1
100 100 100 100 100
40%
fig. 4
Herkomst zwerfvuil
herkomst
onbekend
18%
42%

8 NoordzeeNatuurKrant 2
Noordzeepuzzel
Ben jij een echte Noordzee Natuurkenner en wil je dat wel eens bewij-
zen? Maak dan de puzzel. Maak met het antwoord een slagzin die Stich-
ting De Noordzee goed kan gebruiken. Misschien win jij wel een VIP tour
voor vier personen door het Oceanium in Rotterdam of het spannende
zeespel Ruimterover.
Stuur je oplossing naar info@noordzee.nl.
Zorg dat je oplossing voor 18 mei 2005 binnen is!
Vergeet niet je naam en adres te vermelden.
De winnaars worden bekend gemaakt tijdens de Week van de Zee 2005.
Ruimterover is een spel waarin kennis,
geluk en strategische beslissin-
gen bepalen wie de meeste
ruimte op de Noordzee
Een zee van informatie
Met het lezen van deze krant heb je een kijkje onderwater kunnen nemen. Als je ook meegedaan hebt met
Coastwatchproject dan heb je zelf het strand en de zee ervaren. Misschien ben je wel heel nieuwsgierig
geworden naar die bijzondere zeewereld! Gelukkig zijn er veel manieren om meer te weten te komen over
de zee en alles wat daar mee te maken heeft. Blader thuis eens een krant door op zoek naar artikelen met
zeenieuws of over zee-activiteiten bij jou in de buurt. Op internet zijn veel websites te vinden die je wijzer
kunnen maken.
krijgt en het spel wint.
In het Oceanium van Diergaar-
de Blijdorp kun je de wereld
van de zee echt beleven. Je kunt
er wandelen over de zeebodem
en langs kusten. Je ontmoet er
scholen vis en speelse otters.
Neem een voorproefje op de site
www.diergaardeblijdorp.nl.
Op www.noordzee.nl kun je bijna alles vinden over
onze Noordzee en het milieu. Er is bijvoorbeeld informatie
te vinden over dolfijnen, walvissen en nog meer
interessante zeedieren. Of over scheepsrampen en windmolens
op zee.
Op de site www.noordzee.org staat wat de overheid doet
voor het leven in zee, voor goede vaarwegen voor schepen
en voor de veiligheid op zee. Je kunt er allerlei schepen
van de kustwacht bekijken. Kijk ook eens bij ‘levende
zee’, ‘zeebeestje van de maand’ en laat je verrassen.
Zee~Weetje: 4
Bruinvissen worden ook wel zeevarkens genoemd.
Ze zijn stevig en kunnen een knorrend geluid maken
2
Vragen:
In 2005 zijn er tijdens de Week van de Zee door het hele
land weer honderden activiteiten om te doen (19 t/m 29
mei). Ontdek ‘een Zee van Zand’ bij jou in de buurt!
www.weekvandezee.nl
Leer op de site www.zeeinzicht.nl de bewoners van de
Noordzee kennen. Zowel boven als onder water!
Print op www.goedevis.nl het mini-vislijstje en leer
iedereen uit de buurt (bijvoorbeeld je ouders) welke vis je
het beste kan kopen en welke vis liever niet.
9
1. Stichting De Noordzee werkt
hard aan een schone en veilige
zee voor mens en dier met
speciale aandacht voor dit dier.
2. Een zeevogel met
boodschappentas.
3. Vis die 80 lampen kan laten
flikkeren.
4. Bodembewoner die andere
bodemdieren eet.
5. Zandwal midden in de
Noordzee.
6. Opkomend water.
7
4
3
8
5
. .
10
Stichting De Noordzee
Wist je dat er vroeger veel dolfijnen in De Noordzee leefden? Tegen-
woordig zijn dat er niet zoveel meer. Het is er te lawaaierig, niet
schoon genoeg en er is niet altijd voldoende voedsel te vinden. Dit
komt omdat wij met z’n allen die zee ook willen gebruiken. Bijvoor-
beeld om overheen te varen met grote schepen, om in te vissen en
om poep en plas in weg te spoelen.
Stichting De Noordzee probeert met 18 mensen ervoor te zorgen dat
de dolfijn weer graag in de Noordzee leeft. We willen daarom de zee zo
gezond en schoon mogelijk krijgen. We praten hier met bijvoorbeeld
ministers over en andere mensen die de Noordzeeregels maken. Maar
we praten ook met Noordzee-gebruikers zoals vissers en kapiteins. We
leggen dan uit waarom de zee gezonder en schoner moet worden en
hoe dat zou kunnen. Soms is het nodig om via televisie, radio of krant
extra veel aandacht te krijgen voor de Noordzee. In het uiterste geval
halen we de rechter erbij.
Wij van Stichting De Noordzee werken keihard voor de Noordzee en we
kunnen jouw hulp goed gebruiken bij het speuren naar opvallende gebeurtenissen.
Als je iets geks hebt meegemaakt aan zee, iets verdrietigs
of juist iets spannends, dan willen wij dat graag weten! Je kunt een mail
sturen naar info@noordzee.nl of een briefje schrijven. Ons adres:
Colofon
Uitgever:
Stichting De Noordzee
1
6
11
7. Deelnemers aan Coastwatch
onderzoeken hoeveel hiervan
op de Nederlandse kust ligt.
8. Van deze kleur licht op boorplatforms
hebben trekvogels
het minste last.
9. Op deze site kun je vinden
welke vis je met goed geweten
kunt eten.
10. Explosieve naam voor het leggen
van eitjes bij vissen.
11. Een andere naam voor de neusgaten
van een walvis.
Samenstelling en tekst:
Sytske van den Akker, Ike Span
Met bijdragen van:
Bastiaantje Vriesendorp, Wouter
Jan Strietman, Barbara Clasie,
Rijkswaterstaat Directie Noordzee
en Coastwatch scholen
Stichting De Noordzee
Drieharingstraat 25
3511 BH Utrecht
030 234 00 16
info@noordzee.nl
www.noordzee.nl
Tekeningen zeeweetjes:
John Jansen
Tekeningen zeevogels:
Christiaan Jansen
Vormgeving en productie:
STRETTA, Utrecht
Mogelijk gemaakt door:
Ministerie van LNV en
Rijkswaterstaat, Directie Noordzee