Hoge Raad 27 september 1996 rek.nr. 8777 ... - EUDO Citizenship

Hoge Raad 27 september 1996
rek.nr. 8777
(mrs Royer, Roelvink, Korthals Altes, Heemskerk, Herrmann; A-G Mok)
NJ 1997/624 (met noot H.U. Jessurun d’Oliveira); RV 1996, nr. 44 (met noot Hamied Ahmad Ali)
[Wet op het Nederlanderschap en het ingezetenschap, artikel 2ter]
De door de Staat voorgestane interpretatie van artikel 2ter lid 2 zou tot het uit een oogpunt
van rechtszekerheid onaanvaardbare gevolg leiden dat een erkenning of wettiging die
volgens de op zichzelf duidelijke tekst van die wetsbepaling niet zou leiden tot verlies van
de Nederlandse nationaliteit, dit gevolg toch zou hebben, omdat niet voldaan is aan de niet
in de tekst van die bepaling voorkomende voorwaarde dat die erkenning of wettiging tot
staatloosheid leidt. Hierop behoeft degene die erkent en/of wettigt, niet bedacht te zijn.
De Staat der Nederlanden (Ministerie van Justitie), te ’s-Gravenhage, verzoeker tot cassatie, adv.
mr. H.A. Groen,
tegen
W., te V., verweerder in cassatie, adv. mr. T.B. Trotman.
Rechtbank
2. De feiten
a. W. is geboren te A., Nieuw-Zeeland, op 11 april 1965 uit de relatie van mevrouw J., van
Nederlandse nationaliteit en W., van Nieuwzeelandse nationaliteit.
b. W. is op 14 december 1978 erkend door zijn vader en gewettigd bij het huwelijk van zijn
ouders.
c. W. woont thans in Nederland.
d. J. is ook nu nog van Nederlandse nationaliteit.
3. De stelling van verzoeker
Verzoeker stelt – kort gezegd – dat hij de Nederlandse nationaliteit die hij bij zijn geboorte heeft
verkregen niet heeft verloren ten gevolge van de erkenning door zijn Nieuwzeelandse vader.
4. Het standpunt van de Staat
De Staat stelt zich op het standpunt dat W. op grond van het bepaalde in artikel 2ter lid 2 van de
Wet op het Nederlanderschap en ingezetenschap van 1892 (hierna: de Wet van 1892) door de
wettiging bij het huwelijk van zijn ouders de Nederlandse nationaliteit met terugwerkende kracht
tot zijn geboorte heeft verloren. Volgens de Staat wordt W. dan ook geacht het Nederlanderschap
nooit te hebben bezeten.
5. De officier van justitie heeft schriftelijk geconcludeerd tot afwijzing van het verzoek.
6. Beoordelingen van het verzoek
6.1. W. verkreeg bij zijn geboorte op grond van het bepaalde in artikel 1 aanhef en sub c van de
Wet van 1892 de Nederlandse nationaliteit. Tevens kreeg hij door geboorte de nationaliteit van
Nieuw-Zeeland. Deze nationaliteit heeft W. ook nu nog. De erkenning door zijn vader en de

daarop volgende wettiging bij het huwelijk van zijn ouders hadden volgens Nieuwzeelands recht
voor hem geen nationaalrechtelijke gevolgen.
6.2. Artikel 2ter lid 2 van de Wet van 1892 bepaalt dat het tijdens zijn minderjarigheid door een
niet-Nederlander erkend of gewettigd kind voor de toepassing van de artikelen 1 en 2 wordt
behandeld als ware het niet erkend of gewettigd, indien het ten gevolge van deze
rechtshandelingen een andere nationaliteit niet heeft verkregen.
6.3. De rechtbank is, anders dan de Staat, van oordeel dat op grond van voornoemd artikel 2ter
lid 2 in dit geval de Nederlandse nationaliteit niet verloren is gegaan, omdat W. deze nationaliteit
reeds ten tijde van zijn wettiging en erkenning bezat.
Voor deze ‘enge’ uitleg van dit artikellid baseert de rechtbank zich op de eerste plaats op de tekst
van genoemd artikel, dat spreekt over ‘het niet hebben verkregen’ van een andere nationaliteit.
De rechtbank is van oordeel dat ten behoeve van de rechtszekerheid verliesbepalingen restrictief
moeten worden uitgelegd. Ook jurisprudentie en literatuur uit de periode vóór de invoering van
artikel 2ter lid 2 gaan ervan uit dat alleen dan verlies van de Nederlandse nationaliteit plaatsvindt
indien een minderjarige door erkenning een andere nationaliteit deelachtig wordt.
Voorts neemt de rechtbank in aanmerking dat de Memorie van Toelichting bij de Rijkswet van 12
juli 1962 (Stb. 249), waarbij artikel 2ter lid 2 destijds is ingevoerd, aangeeft ‘dat het gewenst is
een wettelijke regeling te stellen en wel in dier voege dat geen rekening wordt gehouden met
erkenning of wettiging indien het kind door de erkenning of wettiging welke tijdens de
minderjarigheid van het kind geschiedt een andere nationaliteit niet verkrijgt’. Het als Nederlander
geboren kind bleef dus Nederlander als het tijdens zijn minderjarigheid door een vreemdeling
werd erkend of gewettigd zonder daardoor een andere nationaliteit te verkrijgen.
De ‘enge’ uitleg van genoemd artikel 2ter lid 2 spoort ook met artikel 7 van de Wet van 1892 op
grond van welk artikel minderjarigen uitsluitend de Nederlandse nationaliteit verloren indien zij bij
de naturalisatie van hun vader, of, indien deze was overleden of wettelijk onbekend was, van hun
moeder waren begrepen. In de gevallen dat zij die andere nationaliteit reeds bezaten (bijv. op
grond van geboorte) behielden zij de Nederlandse nationaliteit.
6.4. De rechtbank overweegt tenslotte ten overvloede dat, indien de erkenning en wettiging van
W. zou hebben plaatsgevonden onder de thans geldende Rijkswet op het Nederlanderschap van
19 december 1984, W. de Nederlandse nationaliteit zou hebben behouden op grond van het
bepaalde in artikel 16 lid 2 van die wet.
6.5. Het bovenstaande betekent dat het verzoek zal worden toegewezen.
(enz.)
Cassatiemiddel
Schending van het recht en/of verzuim van op straffe van nietigheid in acht te nemen vormen,
doordien de Rechtbank in rov. 6.3, op de daar aangegeven gronden, waarnaar hier verwezen
moge worden, heeft geoordeeld, dat op grond van artikel 2ter lid 2 van de Wet op het
Nederlanderschap en ingezetenschap van 1892, in dit geval de Nederlandse nationaliteit niet
verloren is gegaan, omdat W. deze nationaliteit reeds ten tijde van zijn wettiging en erkenning
bezat, en daarom heeft verklaard dat W. de Nederlandse nationaliteit bezit, zulks ten onrechte,
omdat het bepaalde in artikel 2ter lid 2 van de Wet op het Nederlanderschap en ingezetenschap
van 1892 onder de door de Rechtbank vastgestelde feiten, waaronder deze, dat hij door geboorte
de nationaliteit van Nieuw-Zeeland heeft verkregen en thans nog bezit, terwijl de erkenning door
zijn vader en de daarop volgende wettiging bij huwelijk van zijn ouders volgens Nieuw-Zeelands
recht voor hem geen nationaalrechtelijke gevolgen hadden, de Nederlandse nationaliteit met
terugwerkende kracht tot zijn geboorte heeft verloren en dan ook geacht moet worden het
Nederlanderschap nooit te hebben bezeten.
Aanvulling en toelichting
1. Het gaat in deze zaak om de uitleg van het bepaalde in artikel 2ter lid 2 van de Wet op het
Nederlanderschap en ingezetenschap van 1892, hierna aan te duiden als: de Wet van 1892.

2. Ter adstructie van haar standpunt overweegt de Rechtbank onder meer, dat ook
jurisprudentie en literatuur uit de periode vóór de invoering van artikel 2ter lid 2 ervan uitgaan dat
alleen dan verlies van de Nederlandse nationaliteit plaats vindt, indien de minderjarige door
erkenning een andere nationaliteit deelachtig wordt. Deze overweging lijkt – voorzichtig gezegd –
in literatuur en jurisprudentie geen steun te vinden. Over de gevolgen van erkenning, niet alleen
voor de staat van het kind, maar in het bijzonder ook voor de nationaliteit, is tot in de jaren dertig
van deze eeuw in jurisprudentie en literatuur immers heel verschillend gedacht.
3. Voor zover voor de onderhavige zaak van belang, bepaalde het oorspronkelijke artikel 1
aanhef en sub c en d van de Wet van 1892 dat Nederlanders door geboorte zijn:
c. het alléén door de moeder erkend natuurlijk kind, waarvan tijdens de geboorte de moeder den
staat van Nederlander bezit;
d. het noch door den vader, noch door de moeder erkend natuurlijk kind, in het Rijk geboren.
4. Naar uit de Memorie van Toelichting op artikel 7 onder 3° van de Wet van 1892 blijkt, was de
regering destijds van opvatting, dat bij erkenning door een vreemdeling, het Nederlandse kind zijn
Nederlanderschap behield. Dat leek in strijd met de opvatting van Uw Raad in zijn arrest van 30
januari 1883, W 5143.
In 1908 sprak de Minister van Justitie evenwel als zijn mening uit, dat een natuurlijk kind, als het
door een vreemdeling werd erkend, ten gevolge van de terugwerkende kracht der erkenning
geacht moest worden nimmer de Nederlandse nationaliteit te hebben bezeten.
Die opvatting werd gedeeld door Kosters, Het Internationaal burgerlijk recht in Nederland, blz.
535: latere erkenning door enen vreemdeling heeft terugwerkende kracht en brengt dus het
gevolg teweeg, dat het kind geacht wordt nimmer Nederlander geweest te zijn.
5. De saamhorigheid was niet van lange duur. In 1920 kwam Uw Raad tot de opvatting dat –
kort gezegd – erkenning door een vreemdeling het Nederlanderschap niet verloren deed gaan,
omdat artikel 7 van de Wet van 1892 dit geval niet als verliesgrond vermeldde.
HR 1 april 1920, W 10572, en
HR 9 juni 1920, W 10608.
De Regering bleef intussen bij haar in 1908 verwoorde standpunt, naar bleek uit een circulaire
van 1 augustus 1934 aan de Burgemeesters.
Bijvoegsel tot het Staatsblad 1934, nr. 178.
Zie over dit alles – ook voor het vervolg – Practicus, nationaliteitsrecht, ad artikel 1.
6. Geen wonder dat Verzijl in W 12863 schreef, dat er wel weinig onderwerpen zouden zijn, ten
aanzien waarvan de Nederlandsche rechtsopvattingen een zoo zonderlinge zigzaglijn hebben
vertoond.
De kritiek van Verzijl – en overigens ook de eerdere van Fruin in W 10577 – op de arresten uit
1920 hebben mogelijk geleid tot een nieuwe kentering in de opvatting van Uw Raad, blijkend uit
het arrest van 16 augustus 1935 W 12975, NJ 1935, blz. 1274.
7. Nog onbekend met deze uitspraak was bij de behandeling van enige wetsontwerpen met
betrekking tot de nationaliteit door de betreffende commissie van de Tweede Kamer de vraag
gesteld of niet van de gelegenheid gebruik gemaakt zou kunnen worden tot het aanbrengen van
een verandering, die weliswaar niet rechtstreeks met het verdrag verband houdt, doch die
eveneens op het vraagstuk der nationaliteit betrekking heeft. In art. 1 onder d wordt bepaald dat
het noch door den vader noch door de moeder erkend natuurlijk kind, binnen het Rijk geboren,
door geboorte Nederlander is. Betwist is, of latere erkenning door ouders van vreemde
nationaliteit dit Nederlanderschap verloren doet gaan. Oorspronkelijk meende de Hoge Raad, dat
dergelijke kinderen door de erkenning hun Nederlanderschap verloren. De Regering was van de
tegenovergestelde mening. Later zijn beide van opinie veranderd, zodat de onenigheid is
gebleven: de Hoge Raad meent, dat de kinderen Nederlanders blijven (… ) en de Regering stelt
zich op het standpunt, dat de kinderen vreemdelingen worden. Is er geen aanleiding, dit twistpunt
door wetswijziging op te lossen? (zitting 1935-1936, no 66.1, blz. 3).

Bij gelegenheid van het antwoord had de regering evenwel het arrest van Uw Raad van 16
augustus 1935 gelezen en oordeelde:
‘Aangenomen mag worden, dat het ter sprake gebrachte meeningsverschil tusschen Hoogen
Raad en Regeering (zie de circulaire van den Minister van Binnenlandsche Zaken van 1
augustus 1934, no. 16249, Afdeeling B.B., Bijvoegsel tot het Staatsblad 1934, no. 178) nopens
het effect van latere erkenning van een onder art. 1, onder d, van de wet op het
Nederlanderschap en ingezetenschap vallend kind door een vreemdeling, thans – dank zij het
arrest van den Hoogen Raad van 16 augustus 1935 (Weekblad van het Recht, no. 12975,
Nederlandsche Jurisprudentie 1935, blz. 1274) – tot oplossing is gebracht. Wetswijziging ter
bewerkstelliging van eenheid van slotsom ten aanzien van dit punt kan dus achterwege blijven
(zitting 1935-1936, no 66.2, blz. 3)’.
8. In 1948 moest Uw Raad oordelen over de nationaliteit van een kind, dat in Nederland uit een
Nederlandse moeder geboren was en later door een niet Nederlandse vader werd erkend.
HR 5 oktober 1948, NJ 1949, 562.
In zijn conclusie voor dit arrest verwees de toenmalige Advocaat-Generaal Lange-meijer naar
antwoorden van EMM op een rechtsvraag in WPNR. 4014. Het ging in het door Uw Raad besliste
geval om de in Nederland geboren zoon van een ongehuwde moeder van Nederlandse
nationaliteit. Door zijn in 1929 staatloos geworden Duitse vader was hij erkend. In augustus 1937
huwden de ouders.
Langemeijer meende dat een beperking van het verlies van de Nederlandse nationaliteit redelijk
en billijk was. In zijn opvatting mocht men veronderstellen, dat de werking, die de wet aan
erkenning verbindt, haar ratio vindt in de veronderstelling door de wetgever van het meer normale
geval dat de erkenning het kind wél de nationaliteit van de erkennende doet verkrijgen, gelijk dat
dan ook naar Nederlands recht geschiedt. Dat sprak in het onderhavige geval juist daarom, waar
het kind door de erkenning aan de vader geen nationaliteit kon ontlenen, waar de vader immers
staatloos was. Zou men de door hem voorgestane uitleg niet aanvaarden, dan zou iemand het
Nederlanderschap dat hij reeds bezit, kunnen verliezen ten gevolge van de erkenning door een
statenloze vader, een gebeurtenis dus, die in het algemeen de band met Nederland onaangetast
zal laten, aldus nog steeds Langemeijer.
De beschikking van (de strafkamer van) Uw Raad valt in ieder geval op door bondigheid, waar
werd overwogen:
‘dat de Hoge Raad uit de overgelegde stukken is gebleken, dat verzoeker door geboorte is
Nederlander, terwijl niet blijkt dat hij dit Nederlanderschap heeft verloren en het verzoek derhalve
voor toewijzing vatbaar is.’
9. De Minister van Justitie heeft naar aanleiding van deze beschikking in een zeer uitvoerige
brief van 26 april 1949 aan het gemeentebestuur van Leeuwarden (NJB 1949, p. 564-570) – kort
gezegd – het standpunt van Uw Raad uit 1935 nogmaals onderschreven. De mogelijkheid tot
afwijking van de aangewezen gedragslijn, waar deze staatloosheid tot gevolg heeft, heeft de
Minister eerst bij een brief aan de burgemeester van Groningen geaccepteerd:
‘De Hoge Raad heeft op 5 October 1948 een beschikking gegeven ex art. 20 der wet tot regeling
der toelating en uitzetting van vreemdelingen (… ) Al is de Hoge Raad summier in zijn motivering,
zo meen ik toch, dat wel mag worden aangenomen, dat de Hoge Raad oordeelt, dat, wanneer de
betrokkene Nederlander door geboorte is, als zijnde buitenechtelijk uit een Nederlandse vrouw
geboren, de Nederlandse nationaliteit niet verloren gaat doordat later een Duitser de daad van
erkenning verricht. De nadere motivering is niet gegeven. Nu sedert genoemde beschikking
bijkans anderhalf jaar zijn verlopen zonder dat er enige aanwijzing is, dat het hoogste
rechtscollege van standpunt is veranderd, komt het mij raadzaam voor dit standpunt zoals het
hiervoor uit de beschikking is afgeleid te volgen. Ook dezerzijds wordt thans dienovereenkomstig
gehandeld.’ (Maandblad voor de Bevolkingsboekhouding van mei 1950 en gedeeltelijk in:
Practicus, Nationaliteitsrecht, aantekeningen bij artikel 1, p. 15, zie ook NJB 1950, p. 589.)
10. De formulering van de beschikking van Uw Raad van 1948 was – het zij herhaald – bondig.
Bij de interpretatie van deze beschikking lijkt het dan ook niet geheel overbodig voor ogen te
houden, wat Martens, Motivering van uitspraken van de cassatierechter, in: Gemotiveerd

gehuldigd, blz. 150, noot 36, schreef, te weten, dat de motivering van een uitspraak van de
cassatierechter in beginsel niet verder gaat dan voor de beslissing nodig is.
11. Uit deze uitspraak – en misschien nog meer uit de conclusie van Langemeijer – laat zich
wellicht afleiden, dat voorkomen zou moeten worden, dat – kort gezegd – iemand het
Nederlanderschap verliest – of beter gezegd: geacht wordt nooit bezeten te hebben – en
daarvoor niets in de plaats krijgt, maar toch niet veel meer dan dat. Het lijkt – in het licht van de
uiterst beknopte formulering van Uw Raad – wel heel ver gaan om het zeer wel geoorloofd te
achten om een wijdere strekking aan de beslissing te geven en aan te nemen, dat de Hoge Raad
niet enkel een geval van staatloosheid heeft willen voorkomen, maar in het algemeen aan
erkenning verlies van het Nederlanderschap niet heeft willen verbinden, indien door de erkenning
het erkende kind geen andere nationaliteit deelachtig wordt. In die zin de beantwoording van een
rechtsvraag in het Personeel Statuut van 1957, blz. 28.
12. Artikel 2ter is vervat in de Rijkswet van 12 juli 1962, houdende wijziging van de Wet op het
Nederlanderschap en het ingezetenschap, in werking getreden op 1 oktober 1962, Stb. 249.
In de Memorie van Toelichting wordt vermeld:
‘Het ontbreken van een bepaling in de Nederlandse nationaliteitswet, welke de aan erkenning en
wettiging verbonden nationaliteitsrechtelijke gevolgen regelt, heeft in de praktijk herhaaldelijk tot
rechtsonzekerheid aanleiding gegeven. Mede in verband met de uitbreiding van het
Nederlanderschap tot de gehele nationale bevolking van Suriname en van de Nederlandse
Antillen komt het gewenst voor thans op dit punt een voorziening te treffen’ (Zitting 1958-1959,
5393 (R 130), nr. 3, blz. 3).
De Memorie van Toelichting vermeldde verder:
‘De Nationaliteitswet behelst geen specifieke bepaling ter regeling van de invloed, welke
erkenning of wettiging door een niet-Nederlander heeft op de staat van een minderjarig kind, dat
Nederlander is. Dit heeft aanleiding gegeven tot rechtsonzekerheid. Het is daarom gewenst een
wettelijke regel te stellen en wel in dier voege, dat geen rekening wordt gehouden met erkenning
of wettiging, indien het kind door de erkenning of wettiging, welke tijdens de minderjarigheid van
het kind geschiedt, een andere nationaliteit niet verkrijgt. Het als Nederlander geboren kind blijft
dus Nederlander, als het tijdens zijn minderjarigheid door een vreemdeling wordt erkend of
gewettigd zonder daardoor een andere nationaliteit te verkrijgen.’
En dan, zeer belangrijk:
‘Aangezien de voorziening strekt tot beperking van staatloosheid ligt zij in de lijn van artikel 16
van het Haagse nationaliteitsverdrag (Stb. 1936, no. 99R); vergelijk ook beschikking van de Hoge
Raad van 5 oktober 1948, NJ 1949, 562’ (t.a.p. blz. 5).
Aldus werd aangesloten bij de opvatting, dat Nederlanderschap slechts dán niet ‘verloren’ mocht
gaan, als staatloosheid om zo te zeggen het gevolg was.
13. Opmerking verdient, dat, blijkens het voorlopig verslag, verschillende leden van de
Commissie voor Justitie van oordeel waren, dat een aantal principiële punten, de nationaliteit
betreffend, eerder in een wetsontwerp aan de orde behoorden te worden gesteld, dan de
onderhavige. Andere leden daarentegen waren van gevoelen, dat de eerder bedoelde leden
voorbij zagen aan de omstandigheid, dat het onderhavige wetsontwerp een leemtewet bedoelt te
zijn. Het ging daarbij naar de opvatting van deze leden om wetsvoorstellen die gemeenlijk op
weinig weerstand stuiten en een bestaande lacune zodoende spoedig kan zijn opgeheven.
14. Naar aanleiding van vragen uit de Commissie werd in de Memorie van Antwoord nog
opgemerkt, dat sommige leden er blijkbaar van uitgaan,
‘dat door geboorte verkregen Nederlanderschap niet verloren kan gaan, indien het kind door een
vreemdeling wordt erkend of gewettigd en daardoor de nationaliteit van die vreemdeling
deelachtig wordt. Dit wordt dan afgeleid uit de omstandigheid, dat in artikel 7 erkenning of
wettiging van een kind door een vreemdeling niet genoemd worden als verliesgronden voor het

Nederlanderschap. Artikel 7 behoefde dit echter niet te doen, aangezien in verband met de
terugwerkende kracht van de erkenning of wettiging in het nationaliteitsrecht, het door een
vreemdeling erkende of gewettigde kind geacht moet worden nimmer Nederlander te zijn
geweest. (HR 9 november 1936, NJ 1937-390 en HR 22 juli 1940, NJ 1941-201.) Men late zich
door het spraakgebruik, dat in een zodanig geval van verlies van Nederlanderschap gewaagt,
niet op een dwaalspoor brengen. Als achteraf de afstamming uit een vreemdeling bekend wordt
kan rechtens van verlies van Nederlanderschap geen sprake zijn, omdat dan komt vast te staan,
dat het kind bij zijn geboorte het Nederlanderschap niet deelachtig is geworden. De voorgestelde
bepaling vertoont derhalve geen leemte’ (Memorie van Antwoord, blz. 2).
15. Artikel 2ter lid 2 bepaalt:
‘Het tijdens zijn minderjarigheid door een niet Nederlander erkend of gewettigd kind wordt voor de
toepassing van de artikelen 1 en 2 behandeld als ware het niet erkend of gewettigd, indien het
ten gevolge van deze rechtshandelingen een andere nationaliteit niet heeft verkregen.’
16. De conclusie uit het vorenstaande kan bezwaarlijk een andere zijn, dan dat hier een regeling
is gegeven, die beoogde niets anders te bewerkstelligen, dan – kort gezegd – aan te sluiten bij de
opvatting, dat bij erkenning door een vreemde vader het kind geacht werd nooit Nederlander te
zijn geweest, tenzij daarvan staatloosheid het gevolg zou zijn. De nieuwe bepaling past aldus
heel goed in de door de Regering in 1936 vermelde zienswijze zoals deze visie ook naadloos
aansluit bij het bepaalde in artikel 16 lid 1 sub a van de Rijkswet op het Nederlanderschap. Het
aldaar bepaalde luidt:
Het Nederlanderschap gaat voor een minderjarige verloren:
a. Door erkenning, wettiging of adoptie door een vreemdeling, indien hij diens nationaliteit
daardoor verkrijgt, of deze reeds bezit.
Met betrekking tot deze regeling merkt de Memorie van Toelichting op:
‘De voorgestelde bepaling komt ook overeen met de strekking van het bestaande artikel 2 ter van
de Wet op het Nederlanderschap. Zij stelt het verlies van het Nederlanderschap afhankelijk van
het bezit – bijvoorbeeld door geboorte in het land van de erkenner of adoptant – c.q. de
verkrijging van de nationaliteit van de vreemdeling door wie de betrokkene is erkend, gewettigd of
geadopteerd. Het kind komt dan, nationaliteitsrechtelijk gezien, niet alleen te staan.’ (Tweede
Kamer, 1981, 16.947 (R 1181), nrs. 3-4, blz. 19.)
Volledigheidshalve zij opgemerkt, dat het tweede lid van dit artikel 16 overigens waarborgt, dat
geen verlies intreedt, wanneer de minderjarige en tenminste één van zijn ouders de Nederlandse
nationaliteit gemeenschappelijk hebben. In zoverre is er van iets werkelijk nieuws sprake.
17. De conclusie moet zijn, dat, wat er overigens zij van de motivering van de Rechtbank, de
beslissing geen stand kan houden en het in eerste instantie door de Staat verdedigde standpunt
rechtens voor juist moet worden gehouden.
Hoge Raad
1. Het geding in feitelijke instantie
Met een op 17 november 1994 gedateerd verzoekschrift heeft verweerder in cassatie – verder te
noemen: W. – zich gewend tot de Rechtbank te ’s-Gravenhage met het verzoek vast te stellen
dat hij de Nederlandse nationaliteit bezit.
Verzoeker tot cassatie – verder te noemen: de Staat – heeft het verzoek gemotiveerd bestreden.
De Officier van Justitie in het arrondissement ’s-Gravenhage heeft geconcludeerd tot afwijzing
van het verzoek.
Bij beschikking van 4 oktober 1995 heeft de Rechtbank verklaard dat W. de Nederlandse
nationaliteit bezit.
(… )

3. Beoordeling van het middel
3.1 In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.
(i) W. is op 11 april 1965 geboren te A., Nieuw-Zeeland, uit de relatie van J., een vrouw van
Nederlandse nationaliteit, en W., van Nieuwzeelandse nationaliteit.
(ii) W. is op 14 december 1978 door zijn vader erkend en bij het diezelfde dag tussen zijn ouders
gesloten huwelijk gewettigd.
(iii) Op grond van Section 6 van de Nieuwzeelandse nationaliteitswet van 6 september 1948
bezit W. door zijn geboorte de Nieuwzeelandse nationaliteit; op grond van het bepaalde bij art. 1,
aanhef en onder c van de Wet van 12 december 1892, Stb. 268 op het Nederlanderschap en het
ingezetenschap (hierna: WNI) verkreeg hij bij zijn geboorte tevens de Nederlandse nationaliteit.
(iv) W. woont in Nederland.
3.2 Aan zijn onder 1 vermelde verzoek heeft W. – kort gezegd – ten grondslag gelegd dat hij op
grond van het bepaalde in art. 2ter lid 2 WNI de Nederlandse nationaliteit die hij bij zijn geboorte
heeft verkregen, niet heeft verloren door de erkenning door zijn Nieuwzeelandse vader.
De Staat heeft zich voor de Rechtbank op het standpunt gesteld dat W. door wettiging bij het
huwelijk van zijn ouders de Nederlandse nationaliteit met terugwerkende kracht tot zijn geboorte
heeft verloren, zodat hij geacht moet worden het Nederlanderschap nooit te hebben bezeten.
De Rechtbank heeft het verzoek van W. toegewezen en daartoe geoordeeld dat op grond van art.
2ter lid 2 WNI in dit geval de Nederlandse nationaliteit niet verloren is gegaan, omdat W. de
Nieuwzeelandse nationaliteit ten tijde van zijn erkenning en wettiging reeds bezat.
Hiertegen keert zich het middel.
3.3 Blijkens het in 3.1 onder (iii) overwogene heeft W. ten gevolge van de erkenning en wettiging
door zijn vader geen andere nationaliteit verkregen. Daarmee is voldaan aan de in het slot van
art. 2ter lid 2 gestelde voorwaarde. Het middel betoogt evenwel, onder meer met een beroep op
de parlementaire geschiedenis van de Wet van 12 juli 1962, Stb. 249, bij welke wet die bepaling
is ingevoegd, dat met de daar gegeven regeling slechts is beoogd – kort gezegd – te
bewerkstelligen aan te sluiten bij de opvatting dat bij erkenning of wettiging door een niet-
Nederlander het kind geacht moet worden nooit Nederlander te zijn geweest, tenzij die erkenning
of wettiging staatloosheid ten gevolge zou hebben.
Dit betoog kan niet als juist worden aanvaard. De door de Staat voorgestane interpretatie van art.
2ter lid 2 zou tot het uit een oogpunt van rechtszekerheid onaanvaardbare gevolg leiden dat een
erkenning of wettiging die volgens de op zichzelf duidelijke tekst van die wetsbepaling niet zou
leiden tot verlies van de Nederlandse nationaliteit, dit gevolg toch zou hebben, omdat niet
voldaan is aan de niet in de tekst van die bepaling voorkomende voorwaarde dat die erkenning of
wettiging tot staatloosheid leidt. Hierop behoeft degene die erkent en/of wettigt, niet bedacht te
zijn.
Voor aanvaarding van die interpretatie is nog te minder reden, nu, indien erkenning en wettiging
zou hebben plaatsgevonden onder de thans geldende Rijkswet op het Nederlanderschap, W. de
Nederlandse nationaliteit zou hebben behouden op grond van het bepaalde in art. 16 lid 2 van die
wet.
Het middel faalt derhalve.
4. Beslissing
De Hoge Raad verwerpt het beroep.
Conclusie A-G Mr. Mok
1. Korte beschrijving van de zaak
1.1. Verweerder in cassatie, W., is op 11 april 1965 geboren te A., Nieuw-Zeeland, uit de relatie
van de Nederlandse vrouw J. (hierna: de moeder) en de Nieuw-Zeelander W. (hierna: de vader).
W. is op 14 december 1978 door de vader erkend en op dezelfde datum, bij het huwelijk van zijn
ouders, gewettigd.
De moeder is in 1982 naar Nederland gekomen. W. is op 9 april 1989 Nederland
binnengekomen.

1.2. Bij beschikking van 27 oktober 1993 heeft de staatssecretaris van Justitie het verzoek van
W. om verlening van een vergunning tot verblijf afgewezen. Een herzieningsverzoek is eveneens,
bij beschikking van 27 juni 1994, afgewezen.
Uitgangspunt van het standpunt van de bewindspersoon was dat W. slechts de Nieuwzeelandse
nationaliteit bezit en derhalve vreemdeling is in de zin van de Vreemdelingenwet. W. heeft echter
gesteld dat hij tevens Nederlander is.
1.3. Bij inleidend verzoekschrift van 17 november 1994 heeft W. aan de rechtbank in Den Haag
verzocht om vast te stellen dat hij de Nederlandse nationaliteit bezit.
De zaak is op 10 mei 1995 mondeling behandeld. De rechtbank heeft de behandeling van het
verzoekschrift daarbij aangehouden om de Staat de gelegenheid te geven schriftelijk te reageren
op een door de procureur van W. ter terechtzitting overgelegd advies van prof. mr. G.R. de Groot,
hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Limburg.
Deze kwam onder meer tot de conclusie dat W. het Nederlanderschap door geboorte iure
sanguinis heeft verworven en deze nationaliteit niet door de erkenning door zijn Nieuwzeelandse
vader heeft verloren.
De Staat heeft het verzoek gemotiveerd bestreden.
1.4. Bij beschikking van 4 oktober 1995 heeft de rechtbank, in afwijking van het standpunt van
de officier van justitie, die zich aansloot bij de opvatting van de Staat, beslist dat W. de
Nederlandse nationaliteit bezit.
1.5. Tegen deze beschikking heeft de Staat tijdig beroep in cassatie ingesteld.
Het beroep steunt op een enkelvoudig cassatiemiddel.
2. Toepasselijk recht
2.1. De feiten hebben zich afgespeeld vóór de inwerkingtreding van de huidige Rijkswet op het
Nederlanderschap (RWN). 1 Toepasselijk is in dit geval de voorafgaande wet, de Wet op het
Nederlanderschap en het ingezetenschap (WNI). 2
2.2. Op grond van Section 6 van de Nieuwzeelandse nationaliteitswet van 6 september 1948
bezit W., door zijn geboorte in Nieuw Zeeland, de Nieuwzeelandse nationaliteit (iure soli).
Bij zijn geboorte verkreeg W. op grond van het bepaalde in art. 1, aanhef en onder c, van de WNI
tevens de Nederlandse nationaliteit.
2.3. Het gaat in deze zaak om de uitleg van art. 2ter, tweede lid, van laatstgenoemde wet,
waarin was bepaald:
‘Het tijdens zijn minderjarigheid door een niet-Nederlander erkend of gewettigd kind wordt voor
de toepassing van de artikelen 1 en 2 behandeld als ware het niet erkend of gewettigd, indien het
ten gevolge van deze rechtshandelingen een andere nationaliteit niet heeft verkregen.’
Met ‘behandeld als ware het niet erkend of gewettigd’ is in dit verband bedoeld: zijn Nederlandse
nationaliteit niet verliest.
Art. 2ter is bij de wet van 12 juli 1962, Stb. 249, ingevoegd om de nationaliteitsrechtelijke
gevolgen van erkenning of wettiging te beperken tot personen die minderjarig zijn in de zin van
de Nederlandse wet. 3 Deze wet is op 1 oktober 1962 in werking getreden.
2.4. Volledigheidshalve vermeld ik dat de RWN ter zake een andere regeling bevat. Deze is te
vinden in art. 16, lid 1, aanhef en onder a:
‘Het Nederlanderschap gaat voor een minderjarige verloren
1 Deze wet is hoofdzakelijk op 1 oktober 1986 in werking getreden.
2 Wet van 12 december 1892, Stb. 268.
3 Zie Schuurman en Jordens, Nationaliteitswetgeving, deel C, aantekeningen op art. 2ter, p. 143.

a. door erkenning, wettiging of adoptie door een vreemdeling, indien hij diens nationaliteit
daardoor verkrijgt, of deze reeds bezit;’ 4
3. Bespreking van het cassatiemiddel
3.1.1. De rechtbank heeft in art. 6.3. van haar beschikking allereerst overwogen dat de
Nederlandse nationaliteit, die W. bij zijn geboorte verkregen had, niet op grond van art. 2ter, lid 2,
WNI verloren is gegaan omdat W. deze nationaliteit reeds ten tijde van zijn erkenning en
wettiging bezat.
Ik meen dat het door mij gecursiveerde woord ‘deze’ op een verschrijving moet berusten. ‘Deze’
slaat grammaticaal terug op ‘Nederlandse’, maar aldus gelezen is de overweging een tautologie.
Men kan een nationaliteit op een bepaald moment alleen verliezen als men haar bezit. De
rechtbank heeft kennelijk bedoeld: de nationaliteit van Nieuw-Zeeland.
3.1.2. De rechtbank heeft haar oordeel op een aantal gronden doen steunen:
a. De tekst van het wetsartikel, dat spreekt over ‘het niet hebben verkregen van een andere
nationaliteit’. Volgens de rechtbank moeten, i.v.m. de rechtszekerheid, verliesbepalingen
restrictief worden geïnterpreteerd.
b. Jurisprudentie en literatuur uit de periode vóór de invoering van art. 2ter, lid 2, zouden ervan
uitgaan dat alleen dan verlies van de Nederlandse nationaliteit plaatsvindt indien een
minderjarige door erkenning of wettiging een andere nationaliteit verkrijgt.
c. Uit de m.v.t. bij het ontwerp van de wet uit 1962 waarbij art. 2ter, lid 2, tot stand is gebracht,
zou blijken dat een als Nederlander geboren kind Nederlander bleef als het tijdens zijn
minderjarigheid door een vreemdeling werd erkend of gewettigd zonder daarvoor een andere
nationaliteit te verkrijgen.
d. De ‘enge’ uitleg van art. 2ter, lid 2, zou sporen met art. 7 van de WNI.
e. Ten overvloede heeft de rechtbank er op gewezen dat indien de erkenning en wettiging van
W. onder de RWN zou hebben plaatsgevonden, deze de Nederlandse nationaliteit op grond van
art. 16, lid 2, zou hebben behouden.
3.2. Het cassatiemiddel stelt zich op het standpunt dat W. ten gevolge van de erkenning door
zijn Nieuwzeelandse vader en de daarop volgende wettiging bij het huwelijk van zijn ouders, de
Nederlandse nationaliteit met terugwerkende kracht tot zijn geboorte heeft verloren en dan ook
geacht moet worden het Nederlanderschap nooit te hebben bezeten.
De kern van de aan het middel ten grondslag liggende opvatting lijkt mij dat de bedoeling van art.
2ter, lid 2, WNI was dat het Nederlanderschap slechts dan niet verloren mocht worden als
daarvan het gevolg staatloosheid zou zijn (nr. 12, slot).
3.3. De rechtbank heeft niet vastgesteld (zulks was in haar opvatting overbodig) dat W., indien
hij de nationaliteit van Nieuw-Zeeland niet al had bezeten (met name in het geval hij elders dan in
Nieuw-Zeeland zou zijn geboren) deze nationaliteit door de erkenning en wettiging ipso iure zou
hebben verkregen.
In het middel kan ik niet de klacht lezen dat de rechtbank deze vraag van buitenlands recht ten
onrechte niet heeft onderzocht. Het middel zou echter alleen kunnen slagen indien vaststaat dat
het antwoord op die vraag bevestigend luidt.
Nu dit antwoord onbekend is en bij gebreke van een klacht daarover ook onbekend moet blijven,
stuit het middel af op gebrek aan belang.
Volledigheidshalve zal ik het middel hierna toch bespreken.
3.4.1. Het door de rechtbank als eerste gehanteerde tekstuele argument (a) lijkt mij op zichzelf
sterk. De laatste bijzin van art. 2ter, lid 2, WNI zegt dat het kind als niet erkend of gewettigd wordt
beschouwd indien het door deze rechtshandelingen (erkenning en wettiging) een andere
nationaliteit niet heeft verkregen.
4 Cursivering toegevoegd.

Onbestreden staat vast dat W. ten gevolge van de erkenning en wettiging door zijn vader geen
andere nationaliteit heeft verkregen.
3.4.2. Men kan daar tegenover stellen dat de enige nationaliteit die hij door de erkenning en
wettiging had kunnen krijgen, die van Nieuw-Zeeland was en dat hij deze alleen daarom niet
heeft verkregen doordat hij haar al bezat. Aldus redenerend, verwijdert men zich al van de tekst
en gaat men zich op de ratio van de regeling (volgens de Staat: voorkoming van staatloosheid)
baseren.
De wetgever lijkt geen rekening te hebben gehouden met de mogelijkheid dat een (buiten
huwelijk geboren) minderjarige door de werking van het ius soli (zoals toegepast in landen met
een Angelsaksisch rechtsstelsel) 5 bij zijn geboorte een bepaalde nationaliteit heeft verkregen en
vervolgens door zijn vader, die deze zelfde nationaliteit bezit, wordt erkend en gewettigd.
3.4.3. Ook de parlementaire geschiedenis geeft geen aanwijzing dat de wetgever zich van deze
kwestie rekenschap heeft gegeven.
Zo is in de memorie van toelichting 6 betoogd:
‘(… ) Het ontbreken van een bepaling in de Nederlandse nationaliteitswet, welke de aan
erkenning en wettiging verbonden nationaliteitsrechtelijke gevolgen regelt, heeft in de praktijk
herhaaldelijk tot rechtsonzekerheid aanleiding gegeven. (… )’
En op p. 5:
‘De Nationaliteitswet behelst geen specifieke bepaling ter regeling van de invloed, welke
erkenning of wettiging door een niet-Nederlander heeft op de staat van een minderjarig kind, dat
Nederlander is. Dit heeft aanleiding gegeven tot rechtsonzekerheid. Het is daarom gewenst een
wettelijke regel te stellen en wel in dier voege, dat geen rekening wordt gehouden met erkenning
of wettiging, indien het kind door de erkenning of wettiging, welke tijdens de minderjarigheid van
het kind geschiedt, een andere nationaliteit niet verkrijgt. Het als Nederlander geboren kind blijft
dus Nederlander, als het tijdens zijn minderjarigheid door een vreemdeling wordt erkend of
gewettigd zonder daardoor een andere nationaliteit te verkrijgen. Aangezien de voorziening strekt
tot beperking van staatloosheid ligt zij in de lijn van artikel 16 van het Haagse
nationaliteitsverdrag (Stb. 1936, no. 99 R); vergelijk ook beschikking van de Hoge Raad van 5
oktober 1948, NJ 1949, 562 (… ).’
In de memorie van antwoord aan de Tweede Kamer 7 is nog opgemerkt:
‘(… ) De hier aan het woord zijnde leden gaan er blijkbaar van uit, dat door geboorte verkregen
Nederlanderschap niet verloren kan gaan, indien het kind door een vreemdeling wordt erkend of
gewettigd en daardoor de nationaliteit van die vreemdeling deelachtig wordt. Dit wordt dan
afgeleid uit de omstandigheid, dat in artikel 7 erkenning of wettiging van een kind door een
vreemdeling niet genoemd worden als verliesgronden voor het Nederlanderschap. Artikel 7
behoefde dit echter niet te doen, aangezien in verband met de terugwerkende kracht van de
erkenning of wettiging in het nationaliteitsrecht, het door een vreemdeling erkende of gewettigde
kind geacht moet worden nimmer Nederlander te zijn geweest (HR 9 november 1936, NJ 1937-
390 en HR 22 juli 1940, NJ 1941-201). Men late zich door het spraakgebruik, dat in een zodanig
geval van verlies van Nederlanderschap gewaagt, niet op een dwaalspoor brengen. Als achteraf
de afstamming uit een vreemdeling bekend wordt kan rechtens van verlies van
Nederlanderschap geen sprake zijn, omdat dan komt vast te staan, dat het kind bij zijn geboorte
het Nederlanderschap niet deelachtig is geworden.’
3.4.4. Uit de geciteerde passages blijkt wel dat, zoals de Staat betoogt, de strekking van de
invoeging van de bepaling was staatloosheid te vermijden, zonder dat opgevallen lijkt te zijn dat
5 Vergelijk Ko Swan Sik, De meervoudige nationaliteit, diss. RUL 1957, p. 74 e.v.
6 Kamerstukken II 1958-1959, 5393 (R 130), nr. 3, p. 3.
7 Kamerstukken II 1961-1962, 5393 (R 130), p. 2.

de bepaling, zoals zij werd geformuleerd, voor een geval als het onderhavige dit doel
voorbijschoot.
3.4.5. De opvatting van de rechtbank leidt tot een zekere ongelijkheid. In een geval als dat
waarop art. 2ter, lid 2, WNI betrekking had, behield degene die, door geboorte in een land dat het
ius soli beginsel huldigde, een vreemde nationaliteit had verworven (en door zijn Nederlandse
moeder tevens de Nederlandse) ook na erkenning of wettiging door zijn vader van dezelfde
vreemde nationaliteit, zijn Nederlanderschap en degene die elders (waaronder in Nederland) was
geboren, niet.
De opvatting van het middel zou echter evenzeer tot ongelijkheid leiden. Elk kind dat bij zijn
geboorte in een land met een ius soli stelsel de nationaliteit van zijn geboorteland verwierf, en
door zijn ouders, of een van hen, op grond van de Nederlandse wet tevens de Nederlandse
nationaliteit, behield deze laatste en was dus bipatride. Voor een in overigens dezelfde
omstandigheden buiten huwelijk geboren kind, dat later door zijn buitenlandse vader werd erkend
of gewettigd, zou dit echter niet gelden, maar bij erkenning of wettiging door een Nederlandse
vader weer wel.
3.4.6. Terecht heeft de Staat doen opmerken dat, anders dan de rechtbank overweegt (zie
hiervóór, § 3.1.2, onder b), uit de rechtspraak en literatuur uit de tijd van voor de invoering van
art. 2ter, lid 2, WNI zeker niet zonder meer is af te leiden dat de opvatting van de rechtbank de
juiste is.
Ik voeg daaraan toe dat dit voor de tegenovergestelde opvatting echter evenzeer geldt.
In de loop van de procedure, zowel voor de rechtbank als in cassatie, zijn rechtspraak en
literatuur zeer uitvoerig behandeld. Ik veroorloof mij te volstaan met daarnaar te verwijzen, in het
bijzonder naar het in § 1.3. al genoemde advies van prof. De Groot.
8
3.4.7.1. Het recht op een nationaliteit is een fundamenteel recht, dat iemand niet willekeurig mag
worden ontnomen. 9 Ik zou menen dat aan ontneming een niet voor misverstand vatbare
wettelijke bepaling ten grondslag moet liggen.
De bepaling van art. 2ter, lid 2, WNI is ook niet voor misverstand vatbaar, maar zegt duidelijk
wanneer erkenning of wettiging door een niet-Nederlander van een minderjarige die bij zijn
geboorte (door zijn moeder) het Nederlanderschap heeft verkregen, verlies van die nationaliteit
meebrengt. Het geval van W. valt daar niet onder.
3.4.7.2. Het zou zeer goed mogelijk zijn geweest ook een geval als dat van W. onder de
wetsbepaling te brengen. In de RWN (art. 16, lid 1, aanhef en onder a) is dat immers gebeurd.
Het is m.i. echter niet toelaatbaar als het ware terugwerkend op deze bepaling te anticiperen, ook
niet met de stelling dat het nieuwe recht slechts een andere formulering van het oude beoogde,
zonder daar wijziging in te brengen.
Men mag het eerste lid van art. 16 RWN niet los zien van het tweede, waar ook de rechtbank op
gewezen heeft (zie hiervóór § 3.1.2, onder e). Zou de RWN op W. van toepassing zijn geweest,
dan zou op zijn geval art. 16, lid 1, aanhef en onder a, wel van toepassing zijn geweest. Op grond
van het tweede lid zou hij evenwel de Nederlandse nationaliteit als gevolg van de erkenning en
wettiging door zijn Nieuwzeelandse vader niet hebben verloren, indien en zolang zijn moeder het
Nederlanderschap bezat, hetgeen blijkens de vastgestelde feiten het geval was.
3.4.8. Het door de rechtbank voorts genoemde argument van de rechtszekerheid (van
betrokkenen) acht ik eveneens van belang.
W. had bij zijn geboorte een dubbele nationaliteit verworven, wat gewoonlijk als een voorrecht
wordt beschouwd. 10 Indien zijn ouders hadden kunnen weten dat hij bij erkenning of wettiging
8 Bijlage bij het p.-v. van de terechtzitting van de rechtbank in Den Haag op 10 mei 1995.
9 Artikel 15 Universele verklaring van de rechten van de mens.
10 Zo heeft een bipatride in beginsel recht op toegang tot beide landen waarvan hij de nationaliteit bezit. Er kan ook wel eens sprake zijn van
een nadeel, bijvoorbeeld als gevolg van toepassing van het strafrechtelijk nationaliteitsbeginsel.

door zijn vader het Nederlanderschap zou verliezen, zou hun dat aanleiding hebben kunnen
geven van erkenning en wettiging af te zien. In de destijds geldende wet konden zij die
consequentie echter in redelijkheid niet lezen.
Het achteraf bij wege van wetsuitleg verruimen van de bepaling van art. 2ter, lid 2, WNI zou dan
ook aantasting van gevestigd vertrouwen meebrengen.
Ook overigens lijkt mij het door rechterlijke rechtsvorming bereiken van een resultaat dat een
belanghebbende als W., in afwijking van de duidelijke wetstekst, zijn Nederlandse nationaliteit
(nog wel met terugwerkende kracht) zou ontnemen, ontoelaatbaar.
3.5. Op de hiervoor genoemde gronden kom ik tot de bevinding dat de door het middel
bestreden rechtsopvatting, die aan de beschikking van de rechtbank ten grondslag ligt, juist is.
Afgezien van het in § 3.3 gestelde, loopt het middel ook op deze bevinding vast.
4. Conclusie
De conclusie luidt tot verwerping van het beroep.
Source: Gerard-René de Groot (2009). Jurisprudentie Nationaliteitsrecht. Editie 2010-2011. ‘s-
Gravenhage: Reed Business.