Interview Henriëtte Hoogenboezem NORMA ook voor Klassiek ...

Magazine voor musici en acteurs
In dit nummer (augustus 2008)
Interview Henriëtte Hoogenboezem
NORMA ook voor Klassiek!
Verlenging beschermingstermijn
naburige rechten
Vergadering van Aangeslotenen

2
Augustus 2008 • NORMA Nieuws • Magazine voor musici en acteurs
inhoud colofon
Als agent ben je geen partij, het gaat om
je cliënten 4
Verlenging beschermingstermijn naburige
rechten 9
Zinderend slot Dutch Jazz Competition:
NORMA Prijs Beste Solist naar Bulgaarse
bassist 10
NORMA ook voor Klassiek! 14
Vergadering van Aangeslotenen 16
Foto omslag: Henriëtte Hoogenboezem
Foto: Minke Faber
NORMA - naburige rechten musici en acteurs
Louise Wentstraat 186
1018 MS Amsterdam
Postbus 2995
1000 CZ Amsterdam
T 020 - 627 27 98 F 020 - 626 96 97
E info@stichtingnorma.nl
www.stichtingnorma.nl
Redactie
Wisso Wissing (hoofdredacteur)
Ruud Zinzen (eindredacteur)
Marnix Langeveld, Anita Verheggen
Met medewerking van
Carolien de Boer, Femke Ravensbergen en Ceren Taygun
Vormgeving
Frissewind visuele_communicatie, Amsterdam
Druk
Boeijinga, Apeldoorn

Voorwoord
In dit nummer van NORMA Nieuws treft u een verslag
aan van de jaarlijkse Vergadering van Aangeslotenen.
Wij zijn bij NORMA in de gelukkige omstandigheid dat de
belangstelling voor deze bijeenkomsten stijgende is.
Meer dan 120 aanmeldingen kwamen er binnen, terwijl
de filmzaal van het Filmmuseum maar 80 zitplaatsen
heeft. Uiteindelijk bleek dat net genoeg.
Bij NORMA is alles erop gericht om zoveel mogelijk gelden
uit naburige rechten te innen en tegen zo laag mogelijk
kosten te verdelen. De belangrijkste bronnen zijn op
dit moment thuiskopie- en leenrechtgelden en vergoedingen
voor achtergrondmuziek en Beeld & Geluid. NORMA
int deze vergoedingen bij de verschillende incasso-organisaties
of incasseert ze direct en verdeelt ze vervolgens
- zonder winstoogmerk - aan de rechthebbende uitvoerende
kunstenaars. De afgelopen drie jaar heeft NORMA
op die manier 92% van de totale incasso verdeeld. Het
restant kan dit jaar worden uitgekeerd. NORMA behoort
op dit gebied tot de meest efficiënte verdeelorganisaties
in de branche.
Op de Vergadering van Aangeslotenen is ook verslag gedaan
over de activiteiten van het NORMA-fonds. Bij
NORMA staat individuele repartitie voorop: 90% van alle
geïnde gelden wordt individueel verdeeld en maximaal
10% van de geïncasseerde gelden wordt afgezonderd
voor collectieve doelen. Ons beleid is dat de collectieve
gelden – net als bij de individuele repartitie – bij de acteurs
en musici terecht moeten komen. Tijdens de vergadering
bleek uit de discussie en de vragen dat het
NORMA-fonds op veel sympathie van de aangeslotenen
kan rekenen.
Het NORMA-fonds is overigens belangrijker geworden
sinds het Thuiskopiefonds begin 2008 is opgeheven.
Na de zomervakantie zet NORMA wederom een belangrijke
stap voorwaarts. Naast ons nieuwe verdeelsysteem
VUIK2 wordt dan ook MYNORMA en de nieuwe website
van NORMA gepresenteerd en in werking gesteld. Het
belangrijkste voordeel van VUIK2 is dat medewerking in
veel gevallen maar één keer opgegeven hoeft te worden.
Dat scheelt acteurs en musici heel veel (invul)-werk. Ook
heeft Vuik2 een rekening courant-systeem waardoor correcties
eenvoudiger te verwerken zijn. In feite heeft elke
aangeslotene een eigen rekening bij NORMA. Met het
nieuwe systeem kunnen tevens uitbetalingen van verschillende
incassogebieden tegelijk worden uitgevoerd.
MYNORMA wordt de persoonlijke internetpagina waar
de aangeslotenen hun zaken eenvoudig en snel kunnen
regelen. MYNORMA heeft een veilig inlogsysteem op de
website van NORMA waar uitvoerende kunstenaars hun
eigen gegevens kunnen inzien en aanpassen. Met dit
systeem kunnen ook de claims (zoals medewerking aan
films, series of andere beschermde werken) online worden
ingediend, zodat de papieren speellijsten voortaan
achterwege kunnen blijven. U kunt de voortgang van de
verwerking hiervan door NORMA volgen en de reeds
van NORMA ontvangen vergoedingen (met specificatie)
bekijken. NORMA heeft samen met externe bureaus
lang gewerkt aan het nieuwe verdeelsysteem en MY-
NORMA. Wij hopen dat de aangeslotenen er veel profijt
van zullen hebben.
Mijn zomervakantie begon op het North Sea Jazz Festival.
Daar heb ik op 12 juli de NORMA-prijs van de Dutch
Jazz Competition voor de beste solist aan de Bulgaarse
bassist Mihail Ivanov overhandigd. Bij de uitreiking heb
ik van de gelegenheid gebruik gemaakt erop te wijzen
dat het NORMA-fonds veel waarde hecht aan het stimuleren
van jong talent. Vandaar dat het fonds initiatieven
zoals the Dutch Jazz Competition al jaren ondersteunt.
Amsterdam, augustus 2008
Wisso Wissing
Directeur NORMA
3

‘De omroepen zijn heel machtig: voor jou tien anderen’
Haar kantoor aan het Entrepotdok in
Amsterdam is geheel behangen met de
foto’s van acteurs, regisseurs en scenarioschrijvers.
Het is een portretgalerij van de
cliënten die zij vertegenwoordigt. Henriëtte
Hoogenboezem was met haar bedrijf
Features Creative Management de allereerste
agent voor acteurs in Nederland.
Gepokt en gemazeld door de praktijk kan ze
heel ontspannen vertellen over haar vak. Er
hangt sowieso een relaxte sfeer in het
kantoor waar collega’s om de haverklap in
gezang uitbarsten. ‘De sfeer is goed maar er
wordt hier ook héél hard gewerkt’, zegt
Hoogenboezem lachend. ‘Het is
arbeidsintensief maar heel leuk omdat er
geen dag, geen productie en geen mens
hetzelfde is. We hebben het hier zo
georganiseerd dat ieder van ons een eigen
groepje cliënten heeft waar je alles voor
doet. Onze cliënten, maar ook de
producenten vinden het handig om een vast
aanspreekpunt te hebben.’
Opvallend is dat Features CM helemaal door
vrouwen wordt gerund. ‘Zonder mijn mannelijke
collega’s te willen beledigen… het is
een beetje een vrouwenvak. Omdat je ego
volslagen ondergeschikt moet zijn. Je bent
dienstverlenend. Ach, het is natuurlijk een
beetje flauw en traditioneel om te zeggen
dat het typisch vrouwelijk is. Onze mannelijke
collega’s werken ook prima. Maar het is
zo gegroeid. Bij sollicitatieprocedures waren
vrouwen altijd de betere kandidaten. En het
is heel leuk om met een groep vrouwen van
rond de 30 jaar te werken. In die levens gebeurt
veel. Je kunt er bij wijze van spreken
zo een camera op zetten. We willen goede
kwaliteit leveren in een prettige sfeer. Zowel
intern als naar buiten toe. Dus je zult hier
nooit één van ons aan de telefoon horen
schreeuwen. We blijven altijd vriendelijk.
Het kan er soms best hard aan toe gaan
maar er wordt niet geschreeuwd of gescholden,
daar houd ik niet van.’

‘Als agent ben je geen partij,
het gaat om je cliënten’
Henriëtte Hoogenboezem was de eerste agent voor acteurs in Nederland. Zij maakt zich
zorgen over de toenemende macht van de omroepen. ‘De overheid zou wel eens wat meer
bescherming kunnen bieden aan acteurs.’ Tekst: Anita Verheggen Beeld: Minke Faber
Jij was de eerste agent in Nederland. Hoe is
dat zo gekomen, want jij was toch eerst
kostuumontwerpster?
Ja, dat is mijn achtergrond. Ik ben jarenlang
kostuumontwerpster geweest voor film- en
tv-producties. Daardoor kende ik een hele-
boel acteurs. Een goeie vriendin van mij,
Monique van de Ven, kwam terug uit Amerika
en zei: ‘Wat is het eigenlijk raar dat er
hier geen agenten zijn voor acteurs.’ Want in
Amerika is dat de gewoonste zaak van de
wereld. In Nederland werd er wel eens onderhandeld
door een advocaat of zelfs een
casting director. Maar er waren geen agenten
die zuiver agent waren. Monique was
daar erg verbaasd over. Zij had het gevoel
dat daar behoefte aan was en dat het nodig
was in Nederland. Op een dag zei ze tegen
me: ‘Waarom ga jij dat niet doen? Dat lijkt
me echt iets voor jou!’
‘Als iemand tegenwoordig in een
dramaproductie speelt weet je niet
meer wat daarmee gaat gebeuren’
Waarom was het echt iets voor jou?
Ik heb altijd mijn eigen zaak gehad en ben
altijd vrij open en helder in mijn benadering
van dingen. Kennelijk had zij het gevoel dat
ik er talent voor zou hebben. Daar heb ik
eerst een half jaar over nagedacht. Het was
net op het moment dat ik dacht dat ik een
draai aan mijn carrière moest geven. Het
was in 1991 en ik was toen begin veertig. Ik
ben met een aantal producenten die ik kende
gaan praten om te vragen of zij het een
goed idee vonden. Want ik dacht: ‘Ja, ik kan
wel gaan beginnen maar als die producenten
roepen ‘Zeg, ben jij helemaal gek, daar wil ik
helemaal niets mee te maken hebben!’, dan
is het misschien niet zo’n goed idee. Maar
de mensen die ik sprak vonden het unaniem
een fantastisch idee. Vervolgens heb ik een
verlanglijstje gemaakt van een klein groepje
acteurs en regisseurs dat ik kende en die
ben ik gaan benaderen. Ze waren allemaal
enthousiast. Toen ben ik gewoon begonnen
en in het diepe gesprongen. Daarna is het
waanzinnig hard gegaan want er was een
enorme behoefte aan. Ik kreeg ook schrijvers.
Ik wist natuurlijk veel van film en het
productieproces en ben me ook gaan verdiepen
in het auteursrecht. Ik vind het nog
steeds een enorm boeiend vak. ➜
5

6
‘Het leuke van NORMA is dat die
organisatie een bron heeft aangeboord
die extra geld oplevert voor acteurs waar
ze anders nooit aan gekomen zouden zijn’
Take it or leave it
Je stond ook aan de wieg van de
agentenassociatie in Nederland…
Eén van mijn vrienden, de helaas pas overleden
Bob van Hellenberg Hubar, was advocaat
en was zich gaan specialiseren in het
entertainmentrecht. Hij behartigde al de belangen
voor een aantal talenten. Met hem
had ik altijd een heel goed contact en heb ik
de Nederlandse Agenten Associatie (NAA)
opgericht. Dat hebben we in 1994 gedaan en
daar waren wij met z’n tweeën lid van, ha,
ha. Zo nu en dan gingen we lunchen met elkaar
en namen we dingen door die over het
vak gaan.
En ook veel plezier maken natuurlijk. Op
een bepaald moment was het een beetje een
slapende vereniging. Inmiddels hadden we
er een aantal collega’s bij gekregen die het
vak gingen uitoefenen. Dat konden we alleen
maar toejuichen natuurlijk want je kunt
niet alle acteurs van Nederland vertegenwoordigen.
En iedereen heeft zo’n beetje
zijn eigen stijl en cliëntenbestand. Er sloten
zich steeds meer agenten bij ons aan en in
2000 is de NAA nieuw leven ingeblazen.
Sindsdien komen wij één keer in de twee
maanden bij elkaar en bespreken we dingen
die met ons vak te maken hebben. Het doel
is om de kwaliteit van de agenten te optimaliseren
zodat alle collega’s goed beslagen
ten ijs komen.
Kan iedereen lid worden?
Nee, niet iedereen kan lid worden. We hebben
bepaalde criteria waaraan een nieuw lid
moet voldoen. Iemand die zich bij ons wil
aansluiten moet minimaal twee jaar werkzaam
zijn als agent, moet kunnen leven van
zijn vak en een redelijk cliëntenbestand hebben.
Leden van het bestuur hebben dan een
gesprek met zo iemand om te kijken of hij
bij ons past. Het is dus niet zo dat iemand
die net begonnen is het vak bij ons kan komen
leren. Dat is niet de bedoeling. Van tijd
tot tijd nodigen wij mensen uit om over het
vak te komen praten: een advocaat over portretrecht
of iemand over auteursrecht. Dat
zijn leuke dingen. Daarmee bouw je meer
kennis op. En we brengen elkaar ook op de
hoogte van nieuwe ontwikkelingen op de
markt. Zonder specifiek man en paard te
noemen overigens.
Want jullie zijn ook concurrenten van elkaar…
We zijn concurrenten van elkaar maar het
voelt meer als collega´s. We houden elkaar
goed op de hoogte van dingen die er spelen.
Kijk, hoe beter de agenten zijn, hoe beter
het fenomeen wordt geaccepteerd. Als één
van ons er een zooitje van zou maken straalt
dat af op onze hele branche. Het is dus in
ieders belang om er voor te zorgen dat de
agenten hun werk goed doen.
Maar er is meer. Jullie hebben een collectieve
afspraak gemaakt met NORMA over de
exploitatie van oude films en tv-series die op
dvd worden uitgebracht.
Ja, daarvan zijn de rechten nooit overgedragen
omdat de dvd nog niet bestond op dat
moment. Met NORMA hebben we afgesproken
om daarin samen te werken. We kijken
welke agent in een bepaalde productie de
meeste acteurs heeft en die gaat dan samen
met NORMA onderhandelen over de opbrengst.
Dat wordt dan volgens een bepaalde
verdeelsleutel verdeeld. Over nieuw werk
maak je als agent zelf afspraken. Maar als
het om een bijrol gaat waar een acteur maar
één draaidag heeft gehad, is daar administratief
geen beginnen aan voor een producent.
Het zou goed zijn als je dat op termijn
wél collectief zou doen omdat je daar dan
heel makkelijk een verdeelsleutel voor kunt
maken. Dan kun je zeggen dat alle acteurs
recht hebben op een deel van de opbrengst.
We stimuleren acteurs om zich aan te sluiten
bij NORMA voor de Thuiskopierechten,
de Kabelrechten en het Leenrecht. Want het
zijn best substantiële bedragen die daar binnenkomen
dus is het voor een acteur alleen
maar voordelig om daarin mee te delen. Het
leuke van NORMA is dat die organisatie een
bron heeft aangeboord die extra geld oplevert
voor acteurs waar ze anders nooit aangekomen
zouden zijn. Dat is goed nieuws.
Het zijn ook zaken die je alleen maar collectief
kunt incasseren. Als individu kom je
daar niet bij. Je merkt dat je als individueel
acteur, maar ook als agent van veel acteurs,
eigenlijk geen partij bent voor een heleboel
organisaties. Hoewel wij het meerdere malen
bij de omroepen hebben aangekaart en
geprobeerd hebben om met ze in gesprek te
komen, zeggen die toch: ‘jullie zijn geen
vakbond’. En dat is ook zo. Je komt niet met

ze in gesprek over algemene dingen zoals
herhalingsvergoedingen. Als iemand tegenwoordig
in een dramaproductie speelt weet
je niet meer wat daarmee gaat gebeuren. Je
krijgt een hele rij waar je voor moet tekenen.
Om te beginnen staat er in het contract dat
de omroep daar 7 of 10 jaar een aantal dingen
mee mag doen of soms zelf voor de
eeuwigheid. Afgezien van de uitzendingen
op het publieke net zijn er betaalnetten die
ook geëxploiteerd worden door de publieke
omroepen en waar een acteur zomaar zijn
rechten voor overdraagt. En dan is het toch
een beetje een ‘take it or leave it’ situatie.
De omroepen zijn heel machtig. Voor jou
tien anderen. Er zijn relatief weinig acteurs
in Nederland en die zijn lang niet allemaal
lid van een vakbond. Dus collectieve belangenbehartiging
komt moeilijk van de grond.
Je zult de zaken daarom op een heel ander
niveau moeten aanpakken. Dat zit echt op
overheidsniveau. Er moet een aantal dingen
door de overheid worden opgelegd aan de
publieke omroep. De overheid zou wel eens
wat meer bescherming kunnen bieden aan
acteurs. Want hun werk wordt echt behoorlijk
geëxploiteerd en dat allemaal voor een
eenmalige vergoeding! In andere landen
word je keurig per herhaling afgerekend en
dat wordt collectief geïncasseerd. In Amerika
en Engeland doen de vakbonden dat en
daar werkt het feilloos. Het zijn helemaal
geen wereldschokkende bedragen maar het
is wel iedere keer een bedrag waar je niets
voor hoeft te doen. Beide partijen spinnen
daar garen bij herhalingen en niet alleen de
omroepen. Ik vind eigenlijk dat de overheid
daar regels voor zou moeten stellen. Er zijn
nu wel signalen richting overheid maar de
ambtelijke molens malen langzaam. Het onderwerp
leeft wel onder acteurs maar het is
heel moeilijk om ze te verenigen. Acteurs
zijn per saldo individualisten. Bovendien is
het moeilijk om collectieve afspraken te maken
en te zeggen ‘oké jongens, als we dit
niet voor mekaar krijgen werken we niet
meer mee’. Want op een gegeven moment
moet je natuurlijk sancties hebben. En niet
iedereen kan zich dat veroorloven.
Dan moet je een staking organiseren en een
bond met een stakingskas hebben…
Precies, en dat zie ik er niet zo gauw van komen.
Dat zit er niet in.
Musicalacteurs of dansers zijn bang om niet
meer aan de slag te komen als ze te hard
onderhandelen over hun contract.
En dat is best een gegronde angst, absoluut…
Geldt dat ook voor de tv-wereld?
Mmmm….ik heb het nog niet ervaren. Ik denk
dat die angst er wel is ja. Maar daarom is het
ook prettig voor acteurs om een agent te hebben.
Kijk, uiteindelijk moet iedereen zijn eigen
contract tekenen. Maar in de onderhandelingsfase
kan een acteur zich verschuilen
achter z’n agent. Daardoor houd je de werkrelatie
tussen een acteur en z’n opdrachtgever
zuiver. Zij kunnen het hebben over de creatieve
of artistieke prestatie terwijl achter hun rug
de producent met de agent in de slag gaat
over de voorwaarden. Het is natuurlijk heel
ongemakkelijk voor een acteur om z’n eisen
bij een producent op tafel te moeten leggen
terwijl hij ook nog wordt geacht om daar leuk
te gaan spelen. Als je een agent hebt kan het
er ook wel eens moeilijk aan toe gaan maar
dan heb je daar als creatieve beroepsbeoefenaar
niet zoveel last van. De meeste producenten
vinden het trouwens ook prettiger om
met een agent te onderhandelen. Hij kan vrijer
zijn naar ons toe over wat hij denkt en
vindt zonder daar rechtstreeks iemand mee te
kwetsen. En wij weten waar ie het over heeft.
Dat was niet zo vanzelfsprekend toen ik begon
want toen waren de meeste producenten
daar nog helemaal niet aan gewend. ➜
7

8
Wegwerp product
Vind je onderhandelen het leukste aspect
van je vak?
Alle aspecten van het werk zijn leuk. Ik vind
het heerlijk om contracten te lezen en iedere
punt en komma op z’n merites te bekijken.
Bij de onderhandelingen overleg ik met mijn
cliënt wanneer ik ‘nee’ zeg tegen iets. Gelukkig
komt dat niet zo vaak voor. Je probeert er
altijd uit te komen met een producent. Als
dat niet lukt betekent dit meestal dat de producent
te hoog grijpt: hij wil een topacteur
voor een figurantenprijs. Maar je komt er altijd
wel uit. Want je hebt begrip voor elkaar.
Soms weet je gewoon dat er niet meer in zit
en soms weet je dat er wél veel meer in zit.
Je kunt altijd heel makkelijk uitvinden wat
het budget van een film is. Die informatie
kunnen wij redelijk goed vergaren. Dat is ook
één van de onderdelen van ons bestaansrecht.
En je kent de opdrachtgevers. Je weet
met wie je te maken hebt en we staan met
iedereen op goede voet. Het gaat soms wel
eens even stroef maar je weet dat je nooit
iets echt stuk kunt laten lopen. Want jij bent
geen partij, het gaat om je cliënten.
Hoe gaat het eigenlijk aan de afnamekant?
Is er over de hele linie een verslechtering van
de arbeidsmarkt? Of valt het wel mee?
We zijn aan de omroepen overgeleverd, aan
de machtspositie van die omroepen. Je merkt
dat de budgetten steeds kleiner worden. Er
komen steeds meer zenders waar materiaal
aan geleverd moet worden maar de pot met
geld wordt niet groter. Je moet meer leveren
voor minder geld. Drama-producties zoals
‘Pleidooi’ of ‘Oud Geld’ worden nooit meer
gemaakt. Doodzonde! Het moet veelal op
een koopje. En veel producenten gaan dan
voor een vreselijk laag budget toch maar een
serie produceren omdat ze ook aan de gang
‘Hoe beter de agenten zijn, hoe beter
het fenomeen wordt geaccepteerd’
moeten blijven. Maar uiteindelijk verlagen ze
daarmee de norm. Want een omroep zal zeggen:
‘Zie je wel, het kan tóch.’ En dat het er
niet uitziet of dat iedereen zich vijf slagen in
de rondte werkt voor niks, interesseert niemand.
Het gaat ten koste van de kwaliteit.
Televisie is wel een wegwerpproduct maar
het wordt zo langzamerhand ook helemaal
op die manier benaderd en dat is erg jammer.
Er gaat veel cultuur verloren. Het moet
allemaal snel en hoge kijkcijfers genereren.
De publieke omroep zou niet moeten willen
concurreren met de commerciëlen. Het is
publiek geld en je hebt toch een andere taak.
Hebben deze ontwikkelingen invloed op
jouw keuze voor bepaalde cliënten?
Nee, wij kijken naar de kwaliteit van de talenten
die we vertegenwoordigen en of we
iets hebben met hun werk. We kijken naar
scholing en gaan naar voorstellingen om te
zien of een acteur goed is. We kijken ook of
we een klik hebben met de acteur, of er op
termijn een vertrouwensbasis kan ontstaan.
We hoeven onze keuze dus niet aan te passen.
Dat is niet nodig en gaat ook nooit nodig
wezen want kwaliteit duurt toch het
langst. Daar ben ik van overtuigd. Kwaliteit
kan ook commercieel zijn. En uiteindelijk
beleef je het meeste plezier aan kunst en
hoge kwaliteit.
Spelen jullie een rol bij de vorming van het
imago van jullie cliënten?
Imago…. Grappig dat je dat vraagt. Gek genoeg
wordt imago hoofdzakelijk bepaald
door wat iemand doet. En daar spelen wij
heus wel een rol in maar het is niet zo dat
wij zeggen dat iemand zijn haar anders
moet doen of een andere jurk aan moet. Dat
type cliënten vertegenwoordigen wij niet.
Maar als een cliënt twijfelt over een script of
een rol overleggen we en geven we advies.
Mensen hebben een bepaald imago en
meestal klopt dat. Als iemand voor de zoveelste
keer wordt gevraagd om een politieinspecteur
te spelen, gaan we wel praten
met een casting director om te kijken of we
dat kunnen doorbreken. Soms loopt een
carrière een beetje vast en dan proberen we
dat op een ander spoor te zetten…
Doen jullie actief aan acquisitie, zoeken
jullie werk voor acteurs?
Als een acteur zich hier komt melden en
zegt: ‘Ik zoek een agent want ik zoek werk’,
dan is ie aan het verkeerde adres. Want we
kunnen dat niet. Dat is in handen van de
casting directors. In principe krijgen zij de
scripts en kijken zij welke acteurs ze het
meest geschikt vinden voor de rollen. Pas
dan worden wij ingeschakeld. We bellen wel
met een casting director om te vragen of hij
aan een bepaalde cliënt denkt voor een bepaalde
rol. Maar dan zal hij altijd zeggen:
‘O, maar we kennen al jullie acteurs en natuurlijk
denken wij er aan’. Want Nederland
is heel klein. We zorgen altijd dat er enigszins
aandacht is voor onze acteurs maar
echte invloed hebben we niet. Dat vind ik
niet frustrerend want de acteurs die wij vertegenwoordigen
doen ook heel veel toneelvoorstellingen
of hebben zelfs een vaste verbintenis
met een theatergezelschap.

Verlenging beschermingstermijn
naburige rechten
De Europese Commissie heeft ingestemd met een voorstel van
Eurocommissaris Charlie McCreevy om de beschermingstermijn van
naburige rechten te verlengen van 50 naar 95 jaar. Doel van het
voorstel is om de rechten van uitvoerende kunstenaars meer in lijn
met die van auteursrechthebbenden te brengen Tekst: Marnix Langeveld
Auteurs (waaronder componisten, tekstdichters
etc.) genieten al sinds jaar en dag
van een beschermingstermijn op hun werken
die voortduurt tot 70 jaar na hun dood.
Uitvoerende kunstenaars kunnen slechts rekenen
op bescherming gedurende 50 jaar na
de eerste openbaarmaking van hun uitvoering.
Het verschil in beschermingsduur
heeft twee belangrijke gevolgen.
De eerste is dat de auteur (bijvoorbeeld de
tekstschrijver en/of componist van een muziekwerk)
wél bescherming geniet na 50
jaar, terwijl de artiest die hetzelfde werk vertolkt
níet meer beschermd is. Hoewel die situatie
op zich al oneerlijk is, heeft dit een
nog veel schrijnender tweede consequentie.
Een groot deel van de uitvoerende kunstenaars
begint zijn carrière rond de leeftijd
van 20 jaar. Met de huidige beschermingstermijn
van 50 jaar vervallen de eerste rechten
wanneer ze rond de 70 zijn. Als er niets
zou veranderen, zouden vele duizenden Europese
artiesten van wie de werken zijn opgenomen
in de jaren ’50 en ’60 hun naburi-
ge rechten verliezen op het moment dat ze
het juist het beste kunnen gebruiken.
Om te voorkomen dat uitvoerende kunstenaars
nog tijdens hun leven rechten verliezen,
heeft de Europese Commissie het voorstel
van McCreevy aangenomen. Op termijn
leidt de termijnverlenging tot een verbeterde
culturele diversiteit, omdat het oudere repertoire
behouden blijft, terwijl er tegelijkertijd
meer geld beschikbaar komt voor de fi -
nanciële ondersteuning en ontwikkeling van
nieuw talent.
Hoewel het voorstel natuurlijk een stap in
de goede richting is, heeft het ook een belangrijke
keerzijde. De verlenging zou namelijk
slechts gelden voor fonogrammen en
niet voor audiovisuele uitvoeringen (zoals
tv-series of fi lms). De voorgestelde verlenging
komt dan ook voornamelijk ten goede
aan muzikanten en muziekproducenten.
Voor deze rechthebbenden omvat het voorstel
tevens een use-it-or-lose-it clausule. Dit
houdt in dat overgedragen exploitatierech-
De Blue Diamonds. Hun eerste releases werden begin
jaren 60 uitgebracht. Ruud de Wolff overleed in 2000.
Als de verlenging van de beschermingstermijn tot dtand
komt kan Riem de Wolff hiervan wellicht nog profiteren.
ten waar een producent binnen een bepaalde
periode niets mee doet, terugvallen aan
de uitvoerende kunstenaar die ze aanvankelijk
had overgedragen. Op die manier kan
een artiest zijn uitvoering waar een producent
misschien geen brood (meer) in ziet
zelf aan de man proberen te brengen.
Al met al heeft het voorstel voor- en nadelen.
De verlenging van de beschermingstermijn
is natuurlijk een goede zaak, maar de
eenzijdige werking is dat niet. Bovendien is
het voorstel vooralsnog niets meer dan dat:
een voorstel. Eerst dienen het Europees Parlement
en de Raad zich over dit voorstel uit
te laten, waarna pas kan worden beslist of
met dit voorstel een bestaande richtlijn zal
worden aangepast. En van de Brusselse
ambtelijke molen is bekend dat hij niet zo
snel maalt. Wordt dus vervolgd…
Foto: ANP
9

10
Winnaar NORMA-prijs beste solist Mihail
Ivanov met NORMA-directeur Wisso Wissing
(links) en presentator Jules Deelder
Zinderend slot Dutch Jazz Competition:
NORMA Prijs Beste Solist naar
Bulgaarse bassist Tekst: Anita Verheggen Beeld: arjenjanstada@zonnet.nl
Trombonist Michael Rorby en klarinettist/saxofonist Srdjan Ivanovic van het Srdjan Ivanovic Blazin’ Quartet

Srdjan Ivanovic Blazin’ Quartet
Invallen bij het Srdjan Ivanovic Blazin’ Quartet
en er meteen met twee hoofdprijzen vandoor
gaan. Dat overkwam de Bulgaarse bassist Mihail
Ivanov. Hij werd gevraagd om mee te spelen
met genoemd kwartet tijdens de halve fi nale
van de Dutch Jazz Competition 2008 en
veroverde met zijn virtuoze spel de harten van
juryleden Tineke Postma (saxofonist/componist),
Volkskrant journalist Koen Schouten en
Dick de Graaf (saxofonist/componist). Zij waren
vooral onder de indruk van ‘het ogen-
schijnlijk gemak en de fabuleuze techniek
waarmee Ivanov het soms complexe groepsgeluid
door zijn frisse partijen op een aanstekelijk
en swingende manier tot één geheel weet
te verweven’.
Ivanov werd dan ook gekozen tot beste solist
van het concours en ontving de NORMA Prijs
Beste Solist 2008 uit handen van directeur
Wisso Wissing.
De bassist studeerde in 2006 af aan het Conservatorium
van Amsterdam en speelt sinds-
dien in diverse jazzformaties. Hij kwam speciaal
over uit Bulgarije om het kwartet ook
tijdens de fi nale van de Dutch Jazz Competition
te versterken en zijn solistenprijs in ontvangst
te nemen.
De fi nale speelde zich af op het North Sea Jazz
Festival en liep uit op een nek-aan-nek-race.
Uiteindelijk sleepte het kwartet van Ivanov
ook nog de hoofdprijs in de wacht zodat het
die avond dubbel feest werd.
Trompettist Ryan Carniaux en drummer Sjoerd Rutten van de Mike Roelofs Band
11

12
Afsluiten thuiskopie videogelden
Mede vanwege onze reglementair vastgestelde verjaringstermijnen,
is het indienen van speellijsten over bepaalde jaren
niet onbeperkt mogelijk. Inzending van speellijsten die betrekking
hebben op 2004 en eerder is helaas niet meer mogelijk.
Aan het eind van dit jaar wordt het jaar 2005 afgesloten. De
uiterste inzenddatum voor de speellijsten van 2005 is 30 november
2008.
U kunt alle speellijsten downloaden van onze website www.
stichtingnorma.nl onder het kopje ‘SPEELLIJST’ (ook te vinden
onder ‘DOWNLOADS’) of telefonisch bij ons opvragen:
020 - 627 27 98. Vergeet het niet, want zodra een periode is
afgesloten, kunnen geen oude speellijsten meer in behandeling
worden genomen!
Jaar Vervaltermijn Uiterste inzenddatum speellijsten

Volg de korte opleiding
´Acteur en Ondernemerschap´ van NORMA
Wil je actief je carrière vormgeven?
Een goede start maken met de rest van je loopbaan?
Of juist op zoek naar een nieuwe impuls?
6 maandagavonden cursus
(+ 1 maandagavond inleiding)
10 docenten uit het vak
1 coach
NORMA-opleiding ‘Acteur en Ondernemerschap’
Tekst: Femke Ravensbergen
Ga aan de slag met jouw persoonlijke kwaliteiten als uitgangspunt.
Laat je informeren over hoe je zelf je eigen project of loopbaan vorm
kunt geven.
Word geïnspireerd door castingdirectors, een subsidieschrijver, bedrijfsadviseur,
marketingkenner, theatermaker, auteurs- en naburige
rechtenspecialist, agenten, pr-talenten en je persoonlijke loopbaancoach.
Het is opvallend hoe groot de behoefte blijkt aan zakelijke kennis bij
jonge acteurs, maar ook oudere acteurs die al een tijdje in het vak
zitten. Veel acteurs en theatermakers hebben alleen een inhoudelijke
opleiding gehad. De kennis over de zakelijke aspecten van het
vak is vaak niet groot. In een ideale wereld zou dat ook niet hoeven.
Je bent immers opgeleid tot kunstenaar en niet tot zakenman of -
vrouw. Helaas is in de wereld waarin we leven het slechts voor weinigen
haalbaar om een voortreffelijk inkomen te incasseren terwijl je
niets anders doet dan ‘kunst maken’. De rest moet een manier vin-
den om rond te komen door ‘ondernemend’ te zijn. Een castingbureau
zal je niet de rol van je dromen aanbieden als je 24 uur per dag
naar je telefoon zit te staren. De subsidie van je dromen zul je niet
krijgen met een goed plan dat alleen in jouw hoofd bestaat. Dus wat
doe je als je toch je beroep wil blijven uitoefenen? Je creëert je eigen
werkgelegenheid.
Dat is wat de korte opleiding acteur en ondernemerschap de cursisten
probeert bij te brengen. Maar hoe ga je ondernemend te werk?
Wat maakt jou uniek? Wat is je markt? En: hoe doe je het zonder je
artistieke integriteit te verliezen? Al deze vragen en meer komen aan
bod tijdens de cursus.
De 6e editie van ´Acteur en Ondernemerschap´
begint op 27 oktober a.s.
Schrijf je in via www.acteursopleiding.nl
Mede dankzij het NORMA-fonds betaalt elke deelnemer maar een
klein deel van de werkelijke cursuskosten: € 350,-.
13

14
NORMA ook voor Klassiek!
Tekst: Wisso Wissing Beeld: Robert Swart
‘Wat doet NORMA voor musici die
werkzaam zijn in de klassieke sector’,
wordt ons wel eens gevraagd.
Een belangrijke vooruitgang voor musici uit
de orkesten is dat zij zich sinds vorig jaar
individueel kunnen aansluiten bij NORMA.
Wij gebruiken niet langer de oude collectieve
overeenkomsten per orkest. Dat betekent
dat de vergoeding nu ook bij de individuele
musici terecht komt.
Het kost NORMA veel meer werk, maar het
is voor ons een principiële kwestie.
Audio-live
De thuiskopie audio-live gelden zijn het
mooiste voorbeeld van een grote uitbetaling
die op deze wijze is uitgevoerd. In december
2007 heeft NORMA uitbetalingen gedaan
aan alle orkestmusici en vocalisten die betrokken
waren bij radioregistraties van concerten
die in de periode juli 1993 tot december
2005 live zijn uitgezonden. Het spreekt
voor zich dat de Omroeporkesten en het Koninklijk
Concertgebouworkest de lijst aanvoerden,
maar ook honderden individuele
musici van het Nederlands Philharmonisch
Orkest, Residentie Orkest en Rotterdams
Philharmonisch Orkest hebben uitkeringen
ontvangen. Voor de musici van de regionale
orkesten zijn de vergoedingen berekend.
De musici uit het Gelders Orkest en het
Brabants Orkest hebben hun uitkering
inmiddels ontvangen. De musici van andere
orkesten ontvangen ze binnenkort. De vocalisten
van o.m. het Groot Omroepkoor ontbreken
natuurlijk niet. Ook de dirigenten
zijn we niet vergeten.
12 1/2 jaar tegelijk
De systematiek van audio-live is door
NORMA ontwikkeld en door Stichting de
Thuiskopie goedgekeurd. Het ontwikkelen
van een methodiek om de repartitie van de
gelden mogelijk te maken is niet eenvoudig
gebleken. Dankzij de levering van het repertoire
door Beeld & Geluid, is het uiteindelijk
allemaal gelukt en heeft de betaling
aan de musici en vocalisten, zoals gezegd,
in december 2007 plaatsgevonden.
NORMA was in staat om 12 1/2 jaar tegelijk
te verdelen aan de andere orkesten en koren
die zich kwalificeren voor een uitbeta-

ling. Hiermee kunnen we de bestaande
achterstand in één klap weg te werken.
Vanaf heden zullen de betalingen met grote
regelmaat plaatsvinden.
Complexe materie
NORMA heeft bij de voorbereiding van
deze operatie veel medewerking gehad van
een drietal enthousiaste orkestleden van de
omroeporkesten. Daarnaast van de administraties
en IT-afdelingen van de orkesten,
die - na instemming van de musici - aan
NORMA gegevens van de individuele orkestleden
hebben verstrekt om de betalingen
mogelijk te maken. Dat was een complexe
zaak want NORMA had niet alleen
een overzicht van de orkestleden (vaak ook
remplaçanten) nodig, maar ook een opgave
van het aantal dienstjaren per musicus in
de betreffende periode van 12 1/2 jaar. Het
doel van deze inspanningen was om een individuele
uitkering aan die musici mogelijk
te maken.
De orkestleden die nog geen aangeslotene
waren, zijn dat inmiddels geworden.
Sponsoring ‘Liever live’
NORMA ziet het grote belang ervan in dat
de (live) klassieke muziek onder de aandacht
van een groot publiek wordt gebracht.
Wij ondersteunen dan ook de plannen
van de orkesten, muziekensembles en
concertzalen om het draagvlak van de klassieke
muziek te vergroten. Zo is het
NORMA-fonds een van de sponsors van de
Klassieke Muziekweek ‘Liever Live’. Deze
manifestatie wordt georganiseerd door het
Bureau Promotie Podiumkunsten. Sponsors
zijn - naast het NORMA-fonds - o.m.
het Contactorgaan Nederlandse Orkesten,
de Vereniging van Concertgebouw en
Schouwburg directies, de Vereniging Nederlandse
Muziekensembles en het Nederlands
Fonds voor de Podiumkunsten.
Bij NORMA hebben dus ook de musici uit
de klassieke sector de volle aandacht!
15

16
Vergadering van Aangeslotenen
In het Filmmuseum te Amsterdam vond op
30 juni 2008 de jaarlijkse Vergadering van
Aangeslotenen plaats. Het bleef nog lang
gezellig in het Vondelpark...
Tekst: Marnix Langeveld Beeld: Jan Willem de Blok
Hoewel de Parisienzaal van het Filmmuseum
afgeladen was, opende voorzitter Frederik
de Groot - die een etmaal eerder nog op
een Curaçao’s strand vertoefde - zichtbaar
ontspannen de vergadering. Vooruitlopend
op de presentatie van de directeur stond De
Groot stil bij de publieke opinie.
‘Onder invloed van eenzijdige mediaberichten,
is het beeld van rechtenorganisaties als
Buma/Stemra, SENA en NORMA tegenwoordig
vrij negatief. De indruk wordt gewekt
dat ons soort organisaties hun werk
niet goed zouden doen, niet efficiënt zouden
werken en er vooral voor zichzelf in
plaats van voor de aangeslotenen zouden
zijn. Deze suggestieve beeldvorming doet
echter geen recht aan de werkelijkheid.
Core-business van NORMA is en blijft natuurlijk
het uitkeren van zoveel mogelijk naburige
rechtengelden aan de aangeslotenen.
Mede om die reden is NORMA voortdurend
bezig om nieuwe incassobronnen te realiseren.
Als praten onverhoopt niet lukt dan
wordt ook het aanspannen van een rechtszaak
niet geschuwd, zoals in het geval van
de vergoeding op dvd - harddisk recorders
en mp3-spelers of de procedure tegen de
grootste kabelmaatschappijen.
Daarnaast wordt er hard gewerkt aan het
contractenrecht, wat een sterkere positie
voor de acteur en musicus moet opleveren.
NORMA heeft zo een standaardcontract
voor acteurs gepresenteerd en is ook actief
betrokken bij het regelen van vergoedingen
voor oud werk. NORMA werkt daarbij nauw
samen met de agenten, en een aantal projecten
is al succesvol afgerond.
Als gevolg van deze efficiënte en proactieve
werkwijze heeft NORMA de afgelopen drie
jaar een bedrag van € 13,7 miljoen aan naburige
rechtengelden geïncasseerd en € 12,7
miljoen uitbetaald aan rechthebbende uit-
voerende kunstenaars. Deze resultaten zijn
ongekend in onze branche, maar NORMA
heeft het toch maar mooi weten waar te maken’,
aldus een trotse voorzitter alvorens het
woord aan NORMA-directeur Wisso Wissing
te geven.
In een aansprekende presentatie liet directeur
Wissing alle activiteiten van het afgelopen
jaar de revue passeren en richtte hij zijn
blik op de toekomst. Hieronder volgt een
overzicht van de belangrijkste onderwerpen.
Groei aantal aangeslotenen
Hoewel verwacht werd dat het plafond al bereikt
was, blijkt dat er nog altijd groei zit in
het aantal aangeslotenen. De verwachting is
dan ook dat we nog dit jaar de 10.000e aangeslotene
kunnen verwelkomen. Deze mijlpaal
is mede te danken aan de geweldige inzet
van het PR-team van NORMA, dat
wederom vele rechthebbenden heeft weten
te traceren.

NORMA-directeur Wisso Wissing presenteert het beleid voor
een volle zaal
Effi ciënte werkwijze
Bij NORMA is alles erop gericht om zoveel
mogelijk naburige rechten gelden te innen en
die tegen zo laag mogelijk kosten te verdelen.
De belangrijkste vergoedingsbronnen zijn op
dit moment thuiskopie- en leenrechtgelden
en vergoedingen voor achtergrondmuziek en
Beeld & Geluid. NORMA int deze vergoedingen
bij de verschillende incasso-organisaties
of incasseert deze direct en verdeelt ze vervolgens
– zonder eigen winstoogmerk - aan
de rechthebbende uitvoerende kunstenaars.
De afgelopen drie jaar heeft NORMA op die
manier € 13,7 miljoen geïncasseerd en € 12,7
miljoen (92% van de totale incasso) verdeeld.
Het restant zal dit jaar kunnen worden
uitgekeerd. NORMA behoort wat dat betreft
tot de meest effi ciënte verdeelorganisaties in
de branche.
Juridische strijd
Helaas lopen de geïncasseerde thuiskopievergoedingen
sinds enkele jaren terug. Een
belangrijke oorzaak hiervan is het uitblijven
van een vergoeding op mp3-spelers en dvdrecorders
met harde schijf. Hoewel er een
wettelijk recht op een dergelijke thuiskopievergoeding
is, weigert de minister van Justitie
om deze in te voeren. Omdat acteurs en
musici hierdoor jaarlijks veel geld mislopen
(zie eerdere edities van NN), zet NORMA
haar juridische strijd tegen de Staat onverminderd
voort.
Collectief geld
Bij NORMA staat individuele repartitie voorop:
90% van alle geïnde gelden wordt individueel
verdeeld. Maar het gebeurt in de praktijk
ook dat gelden niet individueel kunnen
worden uitgekeerd. Dit kan het geval zijn
wanneer de vastgestelde drempel voor repartitie
niet wordt gehaald, de rechthebbenden
ondanks alle inspanningen van NORMA onvindbaar
zijn, of wanneer een vergoeding
zich niet leent voor individuele repartitie (bijvoorbeeld
wanneer de kosten voor verdeling
NORMA voorzitter Frederik de Groot
hoger zijn dan de vergoeding zelf). Deze gelden
worden collectief verdeeld. Maximaal
10% van de geïncasseerde gelden wordt afgezonderd
voor collectieve repartitie.
Het beleid van NORMA daarbij is dat deze
collectieve gelden – gelijk de individuele repartitie
– bij de acteurs en musici terecht
moeten komen. Dit gebeurt, naast het toekennen
van subsidies uit het NORMA-fonds,
door het bekostigen van collectieve acties die
ten goede komen aan álle uitvoerende kunstenaars.
Enkele voorbeelden hiervan zijn de
juridische procedure tegen de Staat voor een
thuiskopievergoeding op mp3-spelers en
dvd-harddisk recorders, ondersteuning van
de ‘Flodder-procedure’ voor herhalingsvergoedingen
en de constante lobby voor betere
wetgeving. Daarnaast wil NORMA acteurs en
musici weerbaarder maken en subsidieert de
korte opleidingen Muzikaal Ondernemerschap
en Acteur en Ondernemerschap.
Sinds 1 januari 2008 is het Thuiskopiefonds
opgeheven. De verdeelorganisaties ➜
17

18
NORMA-aangeslotenen vragen Wisso Wissing bijna het hemd
van het lijf Het bleef nog lang gezellig in het Vondelpark
(waaronder NORMA) mogen sindsdien zelf
bepalen of zij gelden aanwenden t.b.v. sociaal-culturele
doelen, tot een maximum van
15%. NORMA heeft gekozen voor 10% collectieve
verdeling via het NORMA-fonds,
waardoor er per saldo meer gelden beschikbaar
zijn gekomen voor zowel individuele als
collectieve verdeling (zie ook de vorige editie
van NN).
Nieuwe incassobronnen
Dit is echter een druppel op een gloeiende
plaat omdat de incasso terugloopt. NORMA
is dan ook continu op zoek naar nieuwe incassobronnen.
Inmiddels heeft NORMA vergoedingen
geclaimd voor kabeldoorgifte, digitale
televisie, themakanalen en internet.
Voor de exploitatie van oud werk, zoals de
uitgifte van een oude televisieserie op dvd of
een hoorspel als luisterboek op cd, heeft
NORMA de handen inéén geslagen met de
agenten. Dientengevolge zijn de eerste vergoedingen
inmiddels geïncasseerd en verdeeld
en dit zullen er in de toekomst alleen
maar meer worden.
MYNORMA
Daarna gaf de directeur het woord aan ICTmedewerker
Reinold Binkhuijsen, die een
nieuwe stap voorwaarts voor NORMA pre-
senteerde: MYNORMA. De tijd staat niet stil
en de technologie doet dat ook niet. Daarom
zal in het najaar van 2008 MYNORMA worden
geïntroduceerd: een veilig internetportaal
waar uitvoerende kunstenaars kunnen inloggen
en hun eigen gegevens kunnen inzien
en kunnen aanpassen. Ook kunnen met dit
systeem de claims online worden ingediend,
zodat de papieren speellijsten voortaan achterwege
kunnen blijven. Dat scheelt veel tijd,
geld en energie en is bovendien nog goed
voor het milieu ook. Uitvoerende kunstenaars
die al zijn aangesloten bij NORMA krijgen
binnenkort bericht over MYNORMA.
Nadat alle presentaties waren afgerond, was
er ruimte voor vragen. Het is een goede ontwikkeling
dat uitvoerende kunstenaars zich
steeds vaker laten horen en de aanwezigen
maakten van de gelegenheid dan ook dankbaar
gebruik. De vele aanwezigen waren bijzonder
geïnteresseerd in alle nieuwe ontwikkelingen
en vroegen directeur Wisso Wissing
bijna het hemd van het lijf. Na alle vragen
naar tevredenheid te hebben beantwoord,
werd de vergadering gesloten. De goede
sfeer werd echter voortgezet op het terras
van Vertigo, waar de aanwezigen werden getrakteerd
op een borrel. En het bleef nog lang
gezellig in het Vondelpark…
NORMA-directeur Wisso Wissing
Onderonsje...
Belangstellend luisteren...

Foto: Le Champion
Met NORMA op de loop
Tekst: Carolien de Boer
Op zondag 21 september a.s. zal voor de 24 e keer
de Dam tot Damloop worden gehouden. Al jaren
is dit het grootste hardloopevenement van Nederland
waarbij tienduizenden sportievelingen zich
van Amsterdam naar Zaandam bewegen. De loop
is totaal 10 Engelse mijl lang, dat komt neer op
iets meer dan 16 km.
Langs deze weg willen we jou uitdagen met
NORMA op de loop te gaan. Durf je het aan?
Laat het ons weten!
Als je met ons deelneemt, krijg je het mooie
NORMA t-shirt en een rugnummer.
Ook voor de minder sportievelingen onder ons
is er goed nieuws: je kunt sportief worden!
Je hebt nog een tijdje om te trainen, dus begin direct!
De inschrijving en deelname via NORMA is gratis.
Meld je aan bij Carolien de Boer:
info@stichtingnorma.nl
Reageer snel want vol = vol!
Voor meer informatie:
www.damloop.nl www.stichtingnorma.nl
- link dam tot damloop.
Antwoordkaart
Naam
Straat en huisnummer
Postcode en plaats
Telefoon
E-mail
Bank-/girorekening
ja, ik meld mij aan bij NORMA om een
exploitatieovereenkomst af te sluiten en daarmee
eventueel voor een vergoeding in aanmerking te
komen. Aan het sluiten van deze over eenkomst
zijn geen kosten verbonden.
Ik ben uitvoerend kunstenaar, te weten:
O (ballet)danser
O poppenspeler
O acteur
O cabaretier
O zanger
O variété-/circusartiest
O anders:
O mimespeler
O muzikant
19

Postzegel niet nodig
naburige rechten musici en acteurs
NORMA
Antwoordnummer 9026
1000 VT Amsterdam
✃
NORMA verdeelt geld onder de daarop recht
hebbende uitvoerend kunstenaars op basis van
de Wet op de Naburige Rechten van 1993.
Het betreft geld geïncasseerd op basis van
Thuiskopierecht, Leen- en Verhuurrecht en
Kabelrecht. Daarnaast stelt NORMA zich ten
doel de belangen van de uitvoerend kunstenaars
bij de collectieve exploitatie van hun rechten
te vertegenwoordigen.
Als uw collega nog niet is aangesloten
Het kan zijn dat u wel aangesloten bent bij
NORMA, maar uw collega nog niet. Als dat
het geval is, geef hem/haar dan deze bon voor
kostenloze aanmelding bij NORMA.