Bijlage 2 Ontsnippering A27 in het Gooi

Ministerie van Verkeer en Waterstaat DHV Milieu en Infrastructuur
Directie Utrecht
Ontsnippering A27
In het Gooi
Eindrapport, 30 november 2001

Inhoudsopgave
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
Ontsnippering A27. In het Gooi. 3
Samenvatting 5
1 Inleiding 6
2 Haalbaarheid 8
3 Uitgangspunten ontwerp 12
4 Zoekgebied 1: Eemnes – Monnikenberg 14
5 Zoekgebied 2: afslag Hilversum – Bosberg 18
6 Conclusies en aanbevelingen 23
7 Colofon 26
Bijlagen: inrichtingsschetsen
kaarten

Samenvatting
Ontsnippering A27. In het Gooi. 5
De Utrechtse Heuvelrug en het hierop aansluitende Gooi vormen belangrijke
natuurkerngebieden op het grensvlak van de provincies Utrecht en Noord-
Holland. Het is het beleid van Rijk en provincies om deze gebieden tot een
eenheid te smeden en te verbinden met omliggende gebieden. Hierdoor wordt
de biodiversiteit van het gebied vergroot en is het gebied aantrekkelijker voor
recreanten om te vertoeven.
Om de ecologische samenhang te vergroten moeten de aanwezige
infrastructuurlijnen ontsnipperd worden. In deze studie is bekeken hoe de
versnipperende werking van de A27 ten oosten van Hilversum verminderd kan
worden. Hierbij zijn de ecosystemen en bijbehorende doelsoorten in
beschouwing genomen en is aangegeven welke eisen deze doelsoorten stellen
aan een verbinding. Voldoet de A27 nu aan deze eisen? Nee, slechts ten dele.
In de studie zijn twee zoeklocaties onderzocht: één tussen Knooppunt Eemnes
en de afslag Hilversum en één tussen de afslag Hilversum en Hollandsche
Rading. In het ene geval is de versnipperende werking van de A27 groter dan
in het andere geval. Voor beide zoeklocaties zijn verschillende opties
uitgewerkt tot een schetsontwerp. Daarnaast is gekeken naar maatschappelijke
haalbaarheid en zijn de kosten globaal in beeld gebracht.
Het voorliggende rapport is de verkorte versie van de resultaten van de studie.
In een bijbehorend achtergronddocument is meer uitgebreide informatie
opgenomen.

1 Inleiding
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
Verantwoording
Voor u ligt een rapport waarin de noodzaak van ontsnippering van de A27
nabij Hilversum is onderzocht en uitgewerkt. In dit rapport zijn de hoofdzaken
van de haalbaarheidsstudie opgenomen. Bij dit document hoort ook een
achtergronddocument, waarin de uitgebreide resultaten van de inventarisatieen
analyse fase zijn opgenomen. Tevens is in dit achtergronddocument
uitgebreidere informatie over de uitwerkingsfase opgenomen, waaronder de
gemaakte ontwerpkeuzen en een kostenraming.
De studie is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de projectgroep,
bestaande uit vertegenwoordigers van RWS Directie Utrecht, RWS Directie
Noord-Holland, RWS Dienstkring Huis Ter Heide, Gemeente Hilversum, Goois
Natuurreservaat, Provincie Noord-Holland, Provincie Utrecht en
Railinfrabeheer. Daarnaast zijn verschillende instanties actief betrokken
geweest bij de workshop die in het kader van deze studie is georganiseerd.
A27 ten oosten van Hilversum A27 bij verzorgingsplaats Bosberg
Opdracht
Rijkswaterstaat (RWS) heeft DHV verzocht om de noodzaak van ontsnippering
van de A27 te onderzoeken. Hierbij dient duidelijk te worden wat de huidige
versnipperende werking van de A27 is, welke voorzieningen reeds getroffen
zijn en welke aanvullende maatregelen in de vorm van aanpassing van
bestaande of aanleg van nieuwe voorzieningen nodig zijn. Er worden twee
locaties tussen Eemnes en Hollandsche Rading onderzocht. Deze zoeklocaties
dienen in de studie nader te worden afgeperkt.
Ambitieniveau
RWS is bereid te investeren in voorzieningen waarmee de versnippering van de
Heuvelrug wordt verminderd en die daarmee invulling geven aan het
ontsnipperingsbeleid. Als RWS investeert in grootschalige voorzieningen als
onderdeel van een robuuste ecologische verbinding, verwacht zij ook van de
partijen in de omgeving dat zij deze ontsnipperende maatregelen zullen
nemen.
6 Ontsnippering A27. In het Gooi.

Ontsnippering A27. In het Gooi. 7
Aanpak
Binnen het studiegebied (het noordelijk deel van de Utrechtse Heuvelrug, het
zuidelijk deel van het Gooi en het oostelijk deel van de Vechtstreek) zijn twee
zoekgebieden onderscheiden:
1. tussen km 94,5 en 97; knooppunt Eemnes - Monnikenberg;
2. tussen km 90,5 en 92,5; Hilversum - Bosberg .
Hiervoor is allereerst een inventarisatie en analyse gemaakt van het
studiegebied waarbij het beleidskader, ecologie en landschap, ruimtelijke
ordening en juridische situatie aan de orde komen. Er is een workshop
georganiseerd met betrokken partijen uit de omgeving, die heeft bijgedragen
aan het bepalen van de maatschappelijke haalbaarheid.
Een onderdeel van het project is ook het in hoofdlijnen positioneren en
ontwerpen van constructies die voor doelsoorten op de gekozen locaties ook
daadwerkelijk verbindingen kunnen gaan vormen. Daarbij wordt inzichtelijk
gemaakt welke barrières geslecht moeten worden om de functionaliteit van
ecopassages bij de A27 te optimaliseren en ecosystemen met elkaar te
verbinden.
Heuvelrug en zoekgebieden

2 Haalbaarheid
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
Situatie
De Utrechtse Heuvelrug en het hierop aansluitende Gooi vormen belangrijke
natuurkerngebieden in het grensgebied van de provincies Utrecht en Noord-
Holland. Het studiegebied bestaat uit veenweidegebied (westelijk) en
stuwwalgebied (oostelijk).
Het gebied wordt door diverse vormen van infrastructuur zoals rijkswegen,
provinciale wegen en spoorlijnen doorsneden. De A27 is één van die
infrastructuurlijnen. Naast de A27 zijn in het gebied andere barrières aanwezig
zoals bebouwingen van o.a. Hilversum, Laren, secundaire infrastructuur,
hekken etc.
De aanwezigheid van de rijksweg maakt het voor veel diersoorten praktisch
onmogelijk van het noordelijk deel van de Utrechtse Heuvelrug naar het Gooi
en de Vechtstreek te trekken. Hoewel Rijkswaterstaat directie Utrecht op
verschillende plaatsen faunavoorzieningen heeft aangebracht bestaat het
vermoeden dat deze nog niet voldoende zijn om de sterke barrière die de A27
vormt afdoende te slechten. De A27 vormt een 24-uurs barrière.
Beleidskader
In het Rijksbeleid van diverse Ministeries is ontsnippering opgenomen als
doelstelling. In het Structuurschema Groene Ruimte van het Ministerie van
LNV is de ecologische hoofdstructuur van Nederland aangegeven. De
Utrechtse Heuvelrug en het Gooi zijn als kerngebied genoemd. De in 2000
uitgebrachte nota’s NVVP (V&W) en “Natuur voor mensen, Mensen voor
natuur” (LNV) geven aan dat de versnipperende werking van infrastructuur
waar mogelijk moet worden weggenomen. Tevens moet worden ingezet op
het realiseren van een aantal robuuste verbindingen tussen grotere
natuurkernen. Specifiek wordt ingegaan op de versnippering van de Veluwe,
de Utrechtse Heuvelrug en omgeving.
Robuuste verbindingen NBL21
Ook in het provinciale en gemeentelijk beleid worden ontsnippering en
ecologische verbindingzones als belangrijk aangemerkt. In het beleid van
Noord-Holland en de gemeente Hilversum wordt hier ten aanzien van de
zoeklocaties concreet op ingegaan.
8 Ontsnippering A27. In het Gooi.

Ontsnippering A27. In het Gooi. 9
Ecologie
Om een robuust ecologisch systeem te creëren is het nodig ecosystemen met
elkaar te verbinden. Hiervoor zijn grootschalige ecopassage noodzakelijk.
Doelsoorten zijn hiervoor ambassadeurs. De verbinding wordt dus
geconcretiseerd middels doelsoorten. Uit de literatuur is gebleken, dat in het
studiegebied de volgende doelsoorten van belang zijn: ree, boommarter, das,
hazelworm, kamsalamander, levendbare hagedis, rode bosmier,
heivlinder/heideblauwtje, zandhagedis en de loopkever.
Boommarter Ree Das Zandhagedis Heideblauwtje
De boommarter
Het optimale habitat voor boommarters
bestaat uit structuurrijk en soortenrijk
bosgebied Ze migreren vooral via
boomkronen. In het gebied rond de A27
zijn boommarters gesignaleerd. Smallere
wegen zijn voor boommarters geen
barrières. De A1 en de A27 vormen
echter grote barrières in het gebied.
Boom-marters verplaatsen zich over
ecoducten als daarop voldoende
struikbeplanting aanwezig is. Soms
maken boommarters gebruik van
stobbenwallen. Faunatunnels lijken
minder geschikt.
De das
Sinds 1980 neemt het aantal dassen in
Nederland weer toe. De populatie van
het Noorderpark-Gooi is de meest
westelijke van het land: er zijn twee
sociale groepen dassen aanwezig. Door
de aanleg van dassentunnels en andere
maatregelen lijkt het aantal dassen
langzaam toe te nemen. De Gooise
populatie blijft echter erg kwetsbaar; de
populatiedruk in het gebied ten zuiden
van Hilversum is te groot. Extra
passagemogelijkheden bij de A27
kunnen een belangrijke bijdrage leveren
aan uitbreiding van de
foerageermogelijkheden en aan het
voorkomen van aanrijding van dassen.
In zoekgebied 1 is voor kleinere zoogdieren voldoende ontsnipperd; met de
juiste inrichting zullen ook salamandersoorten gebruik maken van bestaande
voorzieningen. Voor middelgrote tot grote (zoog)dieren, dagvlinders,
kruipende insecten etc. dient er extra ontsnipperd te worden.
In zoekgebied 2 is rond Hollandsche Rading een aantal ontsnipperende
maatregelen voor dassen genomen. Voor middelgrote - tot grote zoogdieren,
amfibieën, reptielen, dagvlinders, kruipende insecten e.d. zijn extra
ontsnipperende maatregelen nodig.
Faunapassage Heidelaan
Maatschappelijk draagvlak
Door alle betrokken partijen wordt een robuuste ecologische verbinding gezien
als een belangrijke uitwerking van de ontsnipperingstaak. Van de
terreinbeherende instanties is het Goois Natuurreservaat de grootste in het
gebied. Haar doelstellingen, activiteiten ter stimulering van de ontsnippering
van de natuurgebieden in het Gooi en haar bijdrage aan de projectgroep zijn
veelzeggend. In de als onderdeel van het project gehouden workshop geven
diverse andere maatschappelijke groeperingen en andere overheden aan
achter het realiseren van een robuuste verbinding te staan. Vergroting van de
belevingswaarde van het gebied voor recreanten wordt als een belangrijke
meerwaarde gezien.
De maatschappelijke organisaties en overheden zijn van mening dat een door
RWS gemaakte robuuste verbinding een belangrijke aanjaagfunctie heeft voor
het nemen van andere maatregelen bij barrières in de omgeving. Zeker voor de
grotere diersoorten geldt, dat een robuuste RWS-faunapassage alleen wel
verbetering geeft, maar dat echte meerwaarde wordt bereikt als ook de
barrières in de omgeving worden opgelost.
Op verschillende fronten lopen er initiatieven om maatregelen te nemen. In
het kader van “Heel de Heuvelrug” is de intentie uitgesproken om er samen
de schouders onder te zetten.

De zandhagedis
Essentieel voor zandhagedissen zijn open
oppervlakten zand en voldoende
dekkingbiedende beplanting. Ze hebben
een geringe actieradius. In het Gooi en
op de Utrechtse Heuvelrug zijn de
afstanden tussen de optimale habitats
voor de zandhagedis te groot om te
migreren. Barrières zoals de A27 zullen
moeten worden opgeheven en stepping
stones aangelegd. Ecoducten bieden een
goede passagemogelijkheid die voldoet
aan de habitateisen.
De kamsalamander
In het Gooi komt de kamsalamander van
nature voor aan de randen van de
stuwwal op matig voedselrijke
overgangsgebieden. Geschikte
voortplantingspoelen zijn zeer belangrijk.
In het gebied rond de A27 komen
kamsalamanders op diverse plekken
voor. Snelwegen zijn absolute barrières
voor deze trage soort. Ook het
ontbreken van stepping stones hindert
de migratie. Ecoducten met greppels met
ingewaaid bladmateriaal zijn een goede
maatregel. Stobbenwallen zijn in mindere
mate geschikt.
Workshop ontsnippering A27 Het Gooi
Dhr. I.de Boer (HID RWS Utrecht) zet
zijn vingerafdruk bij een ecoduct over de
A28.
Ruimtelijke ordening en juridische haalbaarheid
In het bestemmingsplan van Hilversum is in het zoekgebied een grootschalige
faunapassage niet opgenomen. In zoekgebied 1 zijn er op basis van het
bestemmingsplan geen belemmerende factoren voor de aanleg van een
ecopassage. De op de rijksweg aansluitende gebieden hebben veelal een bosof
natuurbestemming. De woon-ontwikkelingen rond Monnikenberg zullen
een grotere druk op zoekgebied 1 geven. Ook mogelijke lokale infrastructurele
ontwikkelingen (HOV, wegverlegging) kunnen van invloed zijn op het
functioneren van een faunapassage in zoekgebied 1.
In zoekgebied 2 zal bij alle locaties rekening moeten worden gehouden met de
gasleiding en de aanwezigheid van het spoor en een terrein met een militaire
functie. Er zal overleg moeten plaatsvinden met de grondeigenaren nabij de
eco-passage. Bij de zuidelijke locatie zal met de eigenaar van het spoor
Hilversum-Utrecht in overleg moeten worden getreden. Opheffing van de
verzorgingsplaats Bosberg kan een positieve werking hebben op het
functioneren van de ecologische verbinding.
Indien een grootschalige faunapassage wordt aangelegd zal dit richtinggevend
moeten zijn voor toekomstige ontwikkelingen in het gebied rondom de
passage. Bij het opstellen van de streekplannen in de Provincies Noord-Holland
en Utrecht en het bestemmingsplan buitengebied in Hilversum dient hier
rekening mee te worden gehouden.
10 Ontsnippering A27. In het Gooi.

Ontsnippering A27. In het Gooi. 11

3 Uitgangspunten ontwerp
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
Wegbeeld A27 noordelijke zoeklocatie
Wegbeeld A27 zuidelijke zoeklocatie
Op basis van de inventarisatie en de analyse, de resultaten van de workshop
en het Programma van eisen zijn beide zoeklocaties onderzocht op de
mogelijkheid van het realiseren van een (grootschalige) ecopassage.
De locatiespecifieke eisen en kenmerken zijn bepalend voor de mogelijkheden
om een bepaald type oplossing toe te passen. Hierbij wordt aangesloten op de
mogelijkheden van de hoogteligging van de weg.
Landschap
In het zoekgebied 1 is het wegbeeld vanaf de A27 vanaf knooppunt Eemnes
van open gebied (aan oostkant) tot bosgebied. De weg ligt verhoogd ten
opzichte van de omgeving en overbrugt wegen en een spoorlijn. Het gebied
bestaat overwegend uit boslandschap. Er is sprake van een zeldzaam reliëfrijk
gebied.
In het zoekgebied 2 is de omgeving vanaf de weg gezien aan weerszijden
bosgebied. De A27 ligt ter hoogte van de Bosberg verdiept. De spoorlijn ligt in
het zuidelijke deel gebundeld met de A27 en is hiervan gescheiden door een
grondwal. In het zuiden van dit zoekgebied is er sprake van het zgn.
coulissenlandschap. Ook hier is er sprake van een zeldzaam reliëfrijk gebied.
Ecologie
In de studie is een ecoduct uitgewerkt en er worden aanbevelingen gedaan
voor het verbeteren van bestaande onderdoorgangen/faunapassages. Elk van
deze oplossingen stelt andere ecologische eisen aan het ontwerp.
Uitgangspunten ecoduct Uitgangspunten onderdoorgang/faunapassage
Minimale breedte 40 m
Minimaal 1 meter gronddekking
Hellingen 5 tot maximaal 10% 1
Geleidende beplanting naar ecoduct toe en over het ecoduct
heen
Geleidelijke overgangen in de vegetatie
Zichtlijnen/doorzicht naar de overkant
Bovenzijde afwerken met microreliëf
Beplanting: aaneensluitend, meer dicht dan open
Zonnige, open plekken voor hagedissen
Aanbrengen van poelen aan weerszijden van ecoduct
Aanbrengen grofmazige rasters
Afschermen van kunstlicht en weggeluid
Bij recreatieve routes over ecoduct heen, ontwerp daarop
aanpassen (o.a. verbreding passage)
Breedte > 2x hoogte met minimum van 7 m breed
Hoogte = lengte x 0,1 met minimumhoogte van 3,5 m
Relatieve doorsnede hxb/l >0,35
Geleidende structuren
Tunnel met vochthoudend bodemsubstraat
Zo veel mogelijk beplanting in tunnel, dus zo veel mogelijk
licht en water
Rust bij tunnelingangen
Zo laag mogelijke verkeersintensiteit door tunnel bij
medegebruik
Poel aan beide einden, met flauwe oevers
1 In de technische uitwerking en kostenberekening is 5% als uitgangspunt gehanteerd.
12 Ontsnippering A27. In het Gooi.

Ontsnippering A27. In het Gooi. 13
Technisch
De technische uitgangspunten die worden gesteld aan het ontwerp van de
faunapassage zijn als volgt:
• Geen vermindering verkeerscapaciteit tijdens de bouw.
• Beperkt aantal afsluitingen tijdens de bouw toegestaan
• Wegalignement niet of slechts gering aanpassen t.o.v. bestaande
situatie.De overspanningen baseren op huidige wegbreedte (2x2
rijstroken).
• Doorrijhoogte rijksweg minimaal 4,60 m over volledige asfaltbreedte.
• Onderkant constructie minimaal 6,60 m boven bovenkant spoor.
• Bij de locatiekeuze voor de faunapassage dient rekening te worden
gehouden met mogelijke verbreding van de rijksweg (toekomstvastheid).

4 Zoekgebied 1: Eemnes – Monnikenberg
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
“mega-ecoduct”
Faunaviaduct Drakenburgh
Faunatunnel
Situering
Het zoekgebied betreft de Rijksweg A27 tussen km 94,5 en 97. Uit het
vooronderzoek blijkt dat in dit zoekgebied het verbeteren van bestaande
faunapassages gewenst is voor middelgrote tot grotere diersoorten,
dagvlinders en kruipende insecten.
Voor dit zoekgebied kunnen een aantal maatregelen genoemd worden (in
afnemende mate van ontsnipperende werking):
1. Aanleg grootschalig ecoduct over de weg
2. Aanleg grootschalig faunaviaduct
3. Aanleg faunatunnel
4. Optimaliseren bestaande faunaonderdoorgangen
Ad 1) De meest ideale ecologische verbinding loopt over de kruising van het
spoor Hilversum-Amersfoort met de A27. Doordat zowel A27 als spoor moet
worden gekruist en de A27 verhoogd in het landschap ligt, zal een eventueel
ecoduct over de weg heen zeer hoog worden (ca. 13 m).
Dit zou er toe leiden dat op basis van de ontwerpuitgangspunten de
grondlichamen aan beide zijden van het ecoduct ca. 250 meter uitlopen. Deze
grondwallen hebben een grote invloed op het landschap nabij het ecoduct.
Technisch gezien is het een probleem om de kolommen te kunnen plaatsen.
Hierdoor worden de overspanningen erg groot en zullen de kosten bijzonder
hoog zijn. Dit “mega-ecoduct” is zo grootschalig dat realisatie in de huidige
situatie niet voor de hand ligt.
Mocht in de toekomst uitbreiding van de weg nodig zijn, dan dient deze
variant d.m.v. een integraal ontwerp van de kruising van weg, spoor en
ecoduct te worden meegenomen. Deze optie is in dit onderzoek niet verder
uitgewerkt.
Ad 2) De aanleg van een grootschalig faunapassage onder de A27
(vergelijkbaar met het viaduct onder de A28 bij Zeist, dat nu als faunapassage
fungeert) zal voor veel diersoorten ontsnipperend werken. Een extra voordeel
is de exclusiviteit voor fauna (geen menselijke verstoring). Echter voor
diersoorten als dagvlinders en kruipende insecten zal zo’n viaduct minder goed
werken. Gezien vanuit de huidige hoogteligging van de A27 is een
grootschalig faunaviaduct technisch niet realiseerbaar.
Mocht in de toekomst uitbreiding van de weg nodig zijn, dan dient deze
variant d.m.v. een integraal ontwerp van de kruising van weg, spoor en
ecoduct te worden meegenomen. Deze maatregel is in dit onderzoek niet
verder uitgewerkt.
Ad 3) In het zoekgebied is al een aantal faunaonderdoorgangen aanwezig.
Deze werken vooral voor kleine zoogdieren ontsnipperend. Kleinere
zoogdieren hebben over het algemeen ook een kleinere dispersiecapaciteit.
Een extra faunatunnel tussen de onderdoorgangen bij Drakenburgh en
Monnikenberg in, bijvoorbeeld bij km 95, zal een extra ontsnippering van
leefgebieden van kleinere zoogdieren betekenen en kan ook een rol spelen in
14 Ontsnippering A27. In het Gooi.

Viaduct Drakenburgh
Ontsnippering A27. In het Gooi. 15
het integrale begrazingsbeheer. Indien de tunnel afmetingen heeft van
minimaal 2,5 m bij 2,5 m dan zullen ook grotere zoogdieren als reeën gebruik
maken van de tunnel. Voor dieren afhankelijk van beplanting (boommarter,
dagvlinders) zal dit geen extra ontsnippering inhouden. Gewenste
verhoudingen zijn veel groter (12 m breedte bij 3,5 m hoogte). Gezien de
impact die het maken van zo’n tunnel heeft op het functioneren van de A27
en de geringe extra bijdrage in ecologisch functioneren ten opzichte van
andere varianten is deze niet verder uitgewerkt. Deze variant dient eveneens in
de toekomst te worden uitgewerkt indien er sprake is van een reconstructie
van de A27.
Ad 4) In het zoekgebied is al een aantal faunaonderdoorgangen aanwezig. Bij
veldbezoek bleek dat sommige onderdoorgangen geoptimaliseerd kunnen
worden voor fauna. Voor alle viaducten geldt dat het bodemsubstraat
verbeterd moet worden door de bodem beter vochthoudend te maken en
hemelwater toe te voeren. Daarnaast dienen aanlooproutes te worden
geoptimaliseerd.
Er zijn twee onderdoorgangen die, gezien de locatie, het medegebruik en de
afmetingen het meest in aanmerking komen voor verbetering: Zandheuvelweg
en Drakenburgh. Het is wenselijk om in ieder geval één voorziening, op basis
van de huidige constructie, optimaal in te richten. Bij de Zandheuvelweg is
voldoende breedte aanwezig om de faunapassage te verbeteren. Uitwerking
kan het beste plaats vinden in het kader van het bestemmingsplan Hilversum
Nieuw-Oost.
Als voorbeeld is de onderdoorgang Drakenburgh bij km 95,5 aan de zuidkant
van het viaduct uitgewerkt. Hier kruist de spoorlijn Hilversum-Amersfoort de
A27. Er is veel ruimte voor optimalisering aanwezig.
Voordelen:
• Uitbreiding bestaande faunapassage met stobbenwal is technisch en
financieel redelijk eenvoudig realiseerbaar;
• Mogelijkheid tot meeliften met herinrichting Anna’s Hoeve.
Nadelen:
• Medegebruik van lokale (privé)weg en spoor zorgen voor verstoring;
• Tunnels werken voor bepaalde soorten minder goed dan ecoducten;
• Een goede oversteekmogelijkheid is nodig voor het spoor richting noordwesten.
Bestaande situatie
Aan de zuidkant van het viaduct loopt naast het spoor een smalle privéweg,
omringd door hekken. In deze hekken zijn d.m.v. buizen doorgangen
aangebracht voor kleinere dieren. Tussen het spoor en de kolommen van het
viaduct loopt een strook waarin een stobbenwal is aangebracht.

Drakenburgh variant A
Aan de zuidkant van het viaduct worden de hekwerken tussen weg en
kolommen verplaatst. Ze komen te staan tussen spoor en stobbenwal. Ook
wordt het hekwerk tussen weg en talud naar boven verplaatst.
Deze variant levert geen grote meerwaarde op voor de ontsnippering. De
kosten van deze variant bedragen 23.000 gulden (10.400 euro) incl. BTW
(exclusief maatregelen spoor).
Drakenburgh variant B
Bij deze variant worden de hekken verplaatst, net als bij variant A. Tevens
wordt de geasfalteerde weg tot een onverharde weg gemaakt. Er wordt een
nieuwe stobbenwal aangelegd aan de zuidzijde van de passage. Hierdoor
ontstaat een brede, groen ingerichte zone. Een optie is om met Railinfrabeheer
en de eigenaars van de private weg overeen te komen de weg te verplaatsen
naar de strook tussen spoor en kolommen van het viaduct. Eventueel kan er
nog een geluidsafschermende constructie tussen het spoor en de stobbenwal
geplaatst worden.
Deze variant heeft een duidelijke ecologische meerwaarde. De stobbenwal
wordt groter, barrièrewerking van de locale weg vermindert en mogelijk wordt
de geluidsverstoring kleiner.
De kosten van deze variant bedragen: 33.000 gulden (15.000 euro) incl. BTW.
16 Ontsnippering A27. In het Gooi.

Ontsnippering A27. In het Gooi. 17
Drakenburgh variant C
De voor fauna te gebruiken ruimte onder het viaduct wordt vergroot door het
talud aan te passen. Er wordt een grondkering aangebracht van 2,5 meter
kerende hoogte waardoor 5 meter extra ruimte in de breedte ontstaat. Het
hek naast het talud wordt verwijderd en het hek naast de kolommen van het
viaduct wordt verplaatst richting spoor. Tevens wordt de wegverharding
aangepast tot een onverharde weg. Er wordt een stobbenwal aangelegd naast
de keerwand.
Door de grotere breedte en de extra kansen die ontstaan voor inrichting heeft
deze variant een meerwaarde voor kleinere zoogdieren, amfibieën (poelen,
vochtige greppel), en mogelijk grotere zoogdieren (vos, eventueel ree).
Als het spoor ook nog wordt ontsnipperd ontstaat er een redelijk goede
verbinding tussen Laarder Wasmeer (e.o.) en bossen ten zuiden van de
spoorbaan en verder.
De kosten van deze variant voor het verbeteren van de passage onder de
rijksweg bedragen 1,8 miljoen gulden (820.000 euro) incl. BTW.
Omgeving
Naast ontsnipperende maatregelen onder de A27 zullen ook maatregelen in de
omgeving genomen dienen te worden (zie ook de toegevoegde barrièrekaart).
• Extra maatregelen voor soorten van heide (kleinschalig kappen bos)
• Ontsnipperen Hilversumse Straatweg (N415)
• Opheffen barrières in de vorm van hekken (bijvoorbeeld rond de
zorginstellingen Nieuweroord, Eemeroord, Astmacentrum)
• Opheffen barrière spoor Hilversum-Baarn (door fauna/veetunnels
onder de spoorlijn en een bovengrondse spoorwegpassage).

5 Zoekgebied 2: afslag Hilversum – Bosberg
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
Situering
Het zoekgebied betreft de Rijksweg A27 tussen km 90,5 en 92,5. Uit het
vooronderzoek blijkt dat in dit zoekgebied de aanleg van een ecoduct als
robuuste verbinding de meest geschikte optie is. De hoogteligging van de A27
speelt hierbij een belangrijke rol. De A27 ligt nabij de Bosberg lager dan de
omgeving. In het noorden van het zoekgebied ligt de A27 op vergelijkbaar
niveau als de omgeving. De spoorlijn Utrecht-Hilversum die in het zuidelijk
deel van het zoekgebied is gebundeld met de A27 en naar het noorden toe
divergeert is een belangrijke factor in dit zoekgebied. De bestaande
ecopassage bij het viaduct Hollandse Rading kan worden geoptimaliseerd door
het passagedeel voor fauna te verbreden, her in te richten en de aansluiting op
de omgeving te verbeteren. In deze studie zijn er drie grootschalige
maatregelen uitgewerkt in de vorm van ecoducten.
Een goed ingericht ecoduct werkt voor vrijwel alle soortgroepen
ontsnipperend. Naast grotere, middelgrote en kleinere zoogdieren zullen ook
amfibieën reptielen, insecten, vleermuizen en vogels gebruik van het ecoduct
maken. Sommige soorten zullen het ecoduct gebruiken als migratiecorridor,
andere als (deel van het) leefgebied.
Inrichtingsschetsen zijn in de bijlagen opgenomen.
Laapersbos
Bosberg bij fietsbrug
Bosberg-Dassenveld
18 Ontsnippering A27. In het Gooi.

Ontsnippering A27. In het Gooi. 19
Ecoduct Laapersbos
De locatie van dit ecoduct bij km 92,2 is ecologisch gezien gunstig om het
bos/heide systeem (regionale verbinding Hoornboegsche Heide -
Leusderheide) te verbinden.
In deze variant wordt een kunstwerk gebouwd over de rijksweg en worden
aan weerszijden van het ecoduct grondwallen aangebracht. Aan de westzijde
ligt op 100 meter afstand van het spoor. De ontsnippering van de A27 en het
spoor dienen op elkaar afgestemd te worden. Vooralsnog is de ontsnippering
van het spoor niet in de uitwerking meegeneomen (en daarom niet in het
dwarsprofiel weergegeven).
Voordelen:
• Vrije migratiemogelijkheden in het achterland (geen rasters of
bebouwing);
• Mogelijke aansluiting op eventueel aan te leggen fauna/veetunnel onder
Utrechtse Weg (plannen GNR);
• Voorziet in behoefte want geen verdere passagemogelijkheden in de
buurt.
• Ongestoorde bodems bieden goed uitgangspunt voor heidevegetaties;
begroeiing reeds divers.
Nadelen:
• A27 ligt hier bijna op maaiveld, dus aan beide zijden groot aanlooplichaam
nodig
• Geen ontsnippering spoor; spoor moet afzonderlijk middels een aan het
ecoduct geschakeld eigen ecoduct of voorlopig middels een
fauna/veetunnel, gecombineerd met de inzaai van een tot de bovenzijde
van de spoorstaaf verhoogd ballastbed.
De kosten van deze variant bedragen 17,3 mln gulden (7,85 mln euro) incl.
BTW. (NB: slechts raming van grondwal aan één zijde en kunstwerk over A27)

A27 nabij fietsbrug
Ecoduct Bosberg bij fietsbrug
De locatie van dit ecoduct is bij km 91,3. Bij deze variant zijn er goede
mogelijkheden voor een ecologische bosverbinding (landschappelijke structuur
is niet geschikt voor heide). Het spoor en de Rijksweg liggen hier het dichtst
tegen elkaar aan en het spoor en de A27 liggen aanzienlijk dieper dan de rest
van de omgeving.
Bij deze variant kan goed gebruik worden gemaakt van de bestaande
elementen in de omgeving; er hoeven minder grondwerken te worden
gerealiseerd. In deze variant wordt een kunstwerk over de A27 en een
kunstwerk over het spoor aangelegd. Deze sluiten aan op de grondwal tussen
spoor en rijksweg, die enkele meters wordt verhoogd. Aan weerzijden van het
ecoduct zal het terrein slechts een enkele meter verhoogd moeten worden om
een geleidelijke helling naar het ecoduct toe te kunnen maken.
Het zou mogelijk zijn om de ecologische verbinding te combineren met een
fietsverbinding. Hiertoe zal wel de maatvoering van en de inrichting op het
ecoduct moeten worden aangepast.
Voordelen:
• Goede insnijding A27: aan beide zijden van de A27 ligt het maaiveld hoog.
• Technisch gezien kan ecoduct alleen worden aangelegd als ook spoor
wordt overbrugd: hierdoor wordt de barrière van het spoor ook
opgeheven.
Nadelen:
• Uitloop van het ecoduct zal precies tussen het hek van militair terrein
Zwaluwenberg en landgoed Uytwuyck uitkomen. Tussen deze twee
hekken ligt momenteel een (niet zo heel breed) fietspad met aan
weerszijden oude beuken. Verbreding en opwaardering van deze
20 Ontsnippering A27. In het Gooi.

Ontsnippering A27. In het Gooi. 21
corridorzone is een vereiste (zonder aantasting beuken), door het
noordelijk deel van de Zwaluwenberg er bij te betrekken.
De kosten van deze variant bedragen 21,3 mln gulden (9,65 mln euro) incl.
BTW.
Ecoduct Bosberg/Dassenveld
De locatie van dit ecoduct is bij km 91,1. Ook bij deze variant liggen het spoor
en de Rijksweg dicht tegen elkaar aan en kan worden aangesloten op de
hoogte van de Bosberg en de wal tussen spoor en A27. Er zijn goede
mogelijkheden voor een verbinding tussen bossystemen.
Bij deze variant worden er twee kunstwerken gemaakt. Over het spoor wordt
een boogvormige constructie gemaakt die aansluit bij de kenmerkende
portalen op deze spoorlijn. Over de A27 wordt een apart kunstwerk gemaakt
dat met een hoog landhoofd eindigt aan de voet van de verzorgingsplaats.
Om de aansluiting op het terrein te maken wordt de grond op de huidige
verzorgingsplaats opgehoogd. Tussen spoor en A27 wordt de aarden wal
opgehoogd. In het Dassenveld wordt een groot grondlichaam aangelegd dat
zich over zo’n 250 meter uitstrekt. Het Dassenveld is een open gebied dat zal
moeten worden ingericht t.b.v. de ecologische verbinding. Maatschappelijke
partijen hebben aangegeven dat het niet als bezwaar werd gezien om in het
Dassenveld een groot grondlichaam aan te brengen.
Voordelen:
• Redelijk goede insnijding A27: oostzijde ligt hoog ten opzichte van weg,
westzijde over het spoor (Dassenveld) ligt lager;
• Technisch gezien kan ecoduct alleen worden aangelegd als ook spoor
wordt overbrugd: hierdoor wordt de barrière van het spoor ook
opgeheven;
• Mogelijk komt parkeerplaats Bosberg vrij in de toekomst, zodat hier een
mooie basis voor het ecoduct gelegd kan worden.
• Aan zijde dassenveld mogelijkheden voor zandwinning t.b.v. van ecoduct
middels natuurbouw (aanleg poelen etc.). Bodem biedt een goede
uitgangspositie voor bosregeneratie

Nadelen:
• Lage ligging Dassenveld ten opzichte van Bosberg, waardoor een groot
hoogteverschil overwonnen moet worden;
• Hekken en barrières in het gebied: Hek om militair terrein Zwaluwenberg,
en om landgoed Uytwuyck, Utrechtse weg. Uitloop van het ecoduct zal net
ten zuiden van hekken uitkomen. Voor veel diersoorten zijn de hekken
passeerbaar, alleen voor soorten als Das en Ree is het moeilijker.
De kosten van deze variant bedragen 27,3 mln gulden (12,65 mln euro) incl.
BTW.
Omgeving
Naast ontsnipperende maatregelen over de A27 zullen ook maatregelen in de
omgeving genomen dienen te worden.
• Bij alle varianten is ontsnippering van de Utrechtse weg gewenst, bij
voorkeur middels een eigen ecoduct of verdiept aanleggen, of voorlopig
middels verkeersremmende maatregelen en een fauna/veetunnel
gecombineerd met faunagoten.
• Extra maatregelen Noodweg voor soorten die willen migreren van het
overgangsgebied en de polders naar het bos/heidegebied en vice versa.
• Hekken van het militaire terrein Zwaluwenberg doorgankelijk maken voor
grotere zoogdieren en verplaatsen/doorgankelijk maken van hekken van
landgoed Uytwuyck en andere particuliere terreinen.
• Extra maatregelen regionale verbinding Hoornboegsche heide naar de
Leusderheide (kleinschalig kappen bos) voor locatie Laapersbos
• Ontsnippering spoor bij locatie Laapersbos.
22 Ontsnippering A27. In het Gooi.

6 Conclusies en aanbevelingen
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
Ontsnippering A27. In het Gooi. 23
Conclusies
• Ecologisch gezien vormt de Utrechtse Heuvelrug een eenheid met het
Gooi. Daarnaast is er een ecologische relatie van de Heuvelrug als stuwwal
met het lagerliggende Vechtgebied. De A27 vormt voor beide relaties een
barrière. Het is van belang de barrièrewerking van de A27 te verminderen.
Dit is conform het beleid van Rijk en provincies.
• Het streven naar eenheid van de stuwwal weerspiegelt zich in het
zoekgebied 1 (knooppunt Eemnes – afslag Hilversum). Ontsnippering is
hier nodig voor de doelsoorten Ree, Boommarter, Das, Kamsalamander,
Levendbarende hagedis/heikikker, Rode bosmier. Er zijn al enkele
voorziening aanwezig, maar deze blijken alleen voor kleinere zoogdieren te
voldoen. Er zijn aanbevelingen gedaan om de bestaande onderdoorgangen
te verbeteren, waarbij de locatie Drakenburgh nader is uitgewerkt tot een
schetsontwerp. Daarnaast is gekeken naar andere oplossingen:
o Een mega-ecoduct over spoor en weg heen. Deze blijkt echter
dermate ingrijpend te zijn, dat deze optie pas in aanmerking komt bij
reconstructie van de A27.
o Een grootschalig faunaviaduct (onder A27) Deze is gezien de huidige
hoogteligging van de A27 technisch niet realiseerbaar.
o Een grote faunatunnel met een hoogte van ca. 3,5 m. Deze blijkt niet
mogelijk te zijn zonder een ingrijpende reconstructie van de weg.
• De relatie met het veenplassengebied weerspiegelt zich in de zoekgebied 2
(afslag Hilversum – Hollandsche Rading). Hier zijn alleen voorzieningen
voor de Das. Voor alle andere soorten is een grote voorziening nodig.
Hiertoe zijn 3 locaties uitgewerkt tot een schetsontwerp. Deze hebben
alledrie voor- en nadelen, maar zijn in principe alledrie geschikt en
technisch, bestuurlijk en juridisch haalbaar. Er zijn in het gebied meer
barrières dan de A27 alleen. Deze zijn in de studie benoemd. Het gaat
hierbij onder andere om andere wegen, spoorlijnen en hekwerken. Voor
een aantal barrières hebben betrokkenen verantwoordelijkheid genomen
om ze op te heffen. Andere zijn nog slechts in het stadium van
voornemens. Het draagvlak voor de oplossingen is echter groot.
Aanbevelingen
• Bij de uitwerking van de ecologische verbinding van het Gooi- en
Vechtplassengebied met de Utrechtse Heuvelrug, zoals deze door de
provincie Noord-Holland en het Goois Natuurreservaat is opgepakt, dienen
oplossingen gevonden te worden voor de barrières van overige wegen en
spoorwegen die in de voorliggende studie zijn genoemd.
• Voor het gehele gebied zal in samenwerking tussen alle partijen een
samenhangend pakket van maatregelen moeten worden vastgesteld en
worden uitgevoerd. Het proces rond het opstellen van de streekplannen in
de provincies Noord-Holland en Utrecht is mogelijk een goed
aanknopingspunt.
• Wellicht is het zinvol bovengenoemde samenwerking middels een
intentieverklaring van alle betrokken partijen te bekrachtigen.
• Het is wenselijk om ook in het zoekgebied 1 een doeltreffende voorziening
te maken voor alle doelsoorten. In toekomstige plannen, waarbij mogelijk
reconstructie van de A27, verbetering van de spoorlijn Hilversum-
Amersfoort of een HOV / lightrail aan de orde is, zou middels een

integraal ontwerp een oplossing voor de barrièrewerking getroffen moeten
worden.
24 Ontsnippering A27. In het Gooi.

Ontsnippering A27. In het Gooi. 25

7 Colofon
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
Opdrachtgever
Rijkswaterstaat Directie Utrecht
Inez ’t Hart (projectleider)
Opdrachtnemer
DHV Milieu en Infrastructuur BV
Hans van Helden (projectleider)
Catelijn Vencken
Martine Graafland
Gert-Jan van Eck
Allian Mulder
Abdel Azaroual
Bert Schilder
In samenwerking met Edgar van der Grift (Alterra)
Dossiernummer: S1393.60.004
Registratienummer: ML-MR20011399
Leden projectgroep
Rijkswaterstaat Directie Utrecht
Martijn de Haan
Rijkswaterstaat Directie Utrecht/Dienstkring Huis ter Heide
Erik Nieuwerf
RWS Directie Noord-Holland
Erik van Langen
Goois Natuurreservaat
Dick Landsmeer
Railinfrabeheer
Henk Pol
Jeuf Spits
Provincie Noord-Holland
Krista v.d. Grint
Mira Heesakkers
Yvonne Hermans
Gemeente Hilversum
Sicco Altenburg
Hans van Woerkom
26 Ontsnippering A27. In het Gooi.

30 november 2001
Ontsnippering A27. In het Gooi. 27

28 Ontsnippering A27. In het Gooi.

Inrichtingsschetsen
Ontsnippering A27. In het Gooi. 29
In deze bijlage zijn de inrichtingsschetsen van de ecoducten van zoekgebied 2
weergegeven.
• Inrichtingsvoorstel Ecoduct Laapersbos
• Inrichtingsvoorstel Ecoduct Bosberg bij fietsbrug
• Inrichtingsvoorstel Ecoduct Bosberg/Dassenveld

30 Ontsnippering A27. In het Gooi.

Kaarten
Ontsnippering A27. In het Gooi. 31
• Barrières en ontsnipperingsmaatregelen
• Doelsoorten
• Beleid