Download Fiat Justitia: Multiculturele samenleving - Juridische ...
Download Fiat Justitia: Multiculturele samenleving - Juridische ...
Download Fiat Justitia: Multiculturele samenleving - Juridische ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
En verder<br />
10<br />
Interview<br />
Nebahat<br />
Albayrak<br />
Staatssecretaris<br />
van Justitie<br />
“Ik sta samen met de minister van<br />
Justitie pal voor de rechtsstaat”<br />
55<br />
Interview<br />
Rita Verdonk<br />
Partijleider<br />
van trots op<br />
nederland<br />
“De overheid is de dienaar van<br />
de burger en niet andersom”<br />
14<br />
Artikel<br />
Prof. dr. Hans<br />
Jansen<br />
De rol van de sharia en<br />
islam in onze multi cultu rele<br />
<strong>samenleving</strong><br />
21<br />
Interview<br />
Ahmed<br />
Marcouch<br />
Stadsdeelvoorzitter<br />
van<br />
Slotervaart<br />
“Ik ben politicus en geen<br />
Najib Amhali”<br />
60<br />
Interview<br />
Ahmed<br />
Aboutaleb<br />
Burgemeester van<br />
rotterdam<br />
“Goedendag meneer, hier hebt<br />
u een kutmarokkaan aan de<br />
tele foon. Hebt u even tijd<br />
voor me?”<br />
Islam and The West<br />
46<br />
Artikel<br />
Prof. dr. Tariq<br />
Ramadan<br />
inhOud<br />
32<br />
Interview<br />
Agnes Kant<br />
Partijleider van<br />
de Socialistische<br />
Partij<br />
“De SP was de eerste partij die<br />
wees op het integratieprobleem!”<br />
70<br />
Interview<br />
Hans Wiegel<br />
vvd-coryfee en<br />
oud-minister van<br />
Binnenlandse<br />
Zaken<br />
“Er is slechts één grens die we<br />
moeten stellen en dat is waar de<br />
vrijheid van de één, de vrijheid<br />
van de ander aantast”<br />
50<br />
Master special<br />
Ronald<br />
Plasterk<br />
Minister van<br />
Onderwijs<br />
Cultuur en<br />
wetenschap<br />
“Het blijft mogelijk om tijdens de<br />
studie een andere studie op te<br />
pakken voor hetzelfde lage<br />
collegegeld”<br />
5 redactioneel • 7 woordje van de voorzitter • 8 Een dag uit het leven van… • 19 Column Orde, het zit zo Rob Hoogland • 26 Artikel<br />
alledaags Culturisme Dr. W. Schinkel • 30 Opinie Multiculturalisme is een verraad van vrouwenrechten N. Selim • 37 Artikel het gras is in<br />
nederland groener Dr. W. de Been & Prof. dr. mr. W. van der Burg • 42 Interview abdulmajid Khairoun Voorzitter van de Nederlandse Moslim<br />
Raad • 65 Artikel het Zwitsers referendum over een verbod op minaretten Prof. dr. K.A.M. Henrard • 74 Boeken en films • 77 nieuws &<br />
agenda • 78 de rechter door Jesse van muylwijck<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 3
Colofon<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> is het verenigingsblad van de<br />
<strong>Juridische</strong> Faculteitsvereniging rotterdam en<br />
verschijnt vijfmaal per jaar.<br />
Jaargang 22<br />
nummer 2<br />
Februari 2010<br />
Hoofdredacteur<br />
lorenzo Favetta<br />
Redactie<br />
asefeh abbas Zadeh<br />
tom van den akker<br />
wiebe de Boer<br />
Maartje verheijden<br />
Caroline vos<br />
Eindredactie<br />
netty van Megen<br />
Patrick Slob<br />
Sebastian Sparidis<br />
Ontwerp en vormgeving<br />
unitedgraphics Zoetermeer Bv<br />
Druk & Lithografie<br />
unitedgraphics Zoetermeer Bv<br />
Oplage<br />
15.000 exemplaren<br />
reacties kunt u opsturen naar:<br />
<strong>Juridische</strong> Faculteitsvereniging rotterdam<br />
redactie <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong><br />
Postbus 1738<br />
3000 dr rotterdam<br />
tel: 010 - 408 17 94<br />
internet: www.jfr.nl<br />
E-mail: hoofdredacteur@jfr.nl<br />
47e Bestuur der <strong>Juridische</strong><br />
Faculteitsvereniging Rotterdam<br />
Jelte Stanic – Voorzitter<br />
Celeste Klomp – Secretaris/Vice-voorzitter<br />
Sebastian Sparidis – Penningmeester<br />
Shardee ilaria – Commissaris Interne Betrekkingen<br />
lennart van der Ziel – Commissaris Externe<br />
Betrekkingen<br />
lorenzo Favetta – Hoofdredacteur<br />
Waarde lezer,<br />
Wat moeten we nu in ons multicultureel Nederland?<br />
vOOrwOOrd<br />
De kranten staan dagelijks vol met berichten over wrijvingen tussen bevolkingsgroepen<br />
en een politicus die Marokkaanse rotjochies in hun knieschijven wil schieten staat in de<br />
peilingen hoger dan ooit. Het lijkt erop dat ons land zijn tolerante imago ten opzichte<br />
van etnische minderheden voorgoed kwijt is. Een precieze oorzaak is moeilijk aan te<br />
wijzen, maar het is overduidelijk dat het integratiebeleid van de afgelopen dertig jaar<br />
niet of nauwelijks heeft gewerkt, met alle gevolgen van dien: taalachterstand en een<br />
zwakke positie op de arbeidsmarkt, een veel te hoog criminaliteitscijfer onder de<br />
allochtone bevolking, zwarte wijken met kansarme bewoners, zwarte scholen die<br />
gemiddeld veel slechter presteren dan witte scholen, Marokkaanse jongeren die hele<br />
wijken onveilig maken en bovenal steeds meer intolerantie onder de autochtonen ten<br />
opzichte van de ‘nieuwe’ Nederlanders.<br />
Een ander – onvoldoende serieus genomen – gevolg van de mislukte integratie van<br />
etnische minderheden is de sluimerende discriminatie in het alledaagse leven in<br />
Nederland. Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht blijkt dat de bouwsector zeer<br />
regelmatig scholieren afwijst met een Marokkaanse achternaam die om een stageplek<br />
vragen. Slechts 15 procent van hen maakt kans op een uitnodigingsgesprek, tegen<br />
41 procent van de scholieren met een Nederlandse achternaam. En uit eigen ervaring<br />
kan ik vaststellen dat sommige cafés en discotheken een discriminerend deurbeleid<br />
voeren; ze laten niet te veel allochtonen toe, want die geven toch alleen maar een hoop<br />
ellende. Natuurlijk is het waar dat een klein deel van de allochtonen zich misdraagt en<br />
terecht wordt geweigerd voor een stageplek of bij een discotheek. Maar is dit ook niet<br />
het geval onder de autochtone bevolking? En geven de hierboven genoemde<br />
voorbeelden niet aan dat dit kleine deel het op dit moment voor iedereen verpest?<br />
Hiermee samenhangend vraag ik me ook af waarom er in sommige wijken specifiek<br />
Marokkaanse, Turkse en Antilliaanse straatcoaches worden aangenomen. Waarom<br />
hebben Marokkaanse jongens, die in Nederland geboren en getogen zijn, wel respect<br />
voor een Marokkaan en niet voor een Nederlander? We kunnen dus constateren dat aan<br />
de andere kant het vertrouwen van de allochtonen in Nederland eveneens ver te zoeken is.<br />
Door bovenstaande factoren is Nederland in een situatie terechtgekomen waar je als<br />
land niet in wilt verkeren: er heerst verdeeldheid onder de bevolking. Aan de ene kant<br />
staat een groep mensen die de huidige situatie spuugzat is en uit woede massaal achter<br />
ene Geert W. aanloopt, en aan de andere kant staat een groep mensen die vindt dat het<br />
allemaal wel meevalt en nog steeds denkt dat de problemen zich vanzelf wel oplossen.<br />
De tijd heelt alle wonden, nietwaar? Mijns inziens is de Nederlandse politiek<br />
verantwoordelijk voor deze verdeeldheid; Den Haag heeft jarenlang de problemen in de<br />
multiculturele <strong>samenleving</strong> gebagatelliseerd, waardoor ze zich konden ontwikkelen tot<br />
het huidige formaat. Nadat Pim Fortuyn opstond en als eerste de problemen durfde te<br />
benoemen, leek het of de rest van de politici eindelijk ook in de gaten kreeg dat er iets<br />
moest gebeuren. Helaas is het na de dood van Fortuyn vooral bij het benoemen van de<br />
problemen gebleven en ontbrak het zoals gewoonlijk aan daadkrachtig optreden.<br />
We kunnen concluderen dat een melting pot, waarin culturen van etnische<br />
minderheden zich vermengen met de hoofdcultuur van het land en zo samen een<br />
nieuwe cultuur vormen, in onze multiculturele<br />
<strong>samenleving</strong> nog ver weg is. En als de Haagse<br />
politici niet snel een alternatief vinden voor de<br />
provocerende en verdeeldheid creërende Wilders,<br />
maar ook, als niet alle Nederlanders – oud en<br />
nieuw – de hand in eigen boezem steken, zal deze<br />
smeltkroes waarschijnlijk zelfs nooit<br />
ontstaan.<br />
Lorenzo Favetta<br />
Hoofdredacteur <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong><br />
2009-2010<br />
5
Become complete.<br />
Become one of the<br />
best legal minds.<br />
By advising the world’s most important<br />
clients on their most complex and<br />
high-profile deals, we are becoming<br />
the leading premium global law firm.<br />
In Amsterdam, we are thriving in a<br />
dynamic office with the backing of<br />
impressive global resources.<br />
You will work closely with some of the<br />
most outstanding legal minds in the<br />
Netherlands on deals for a variety of<br />
prominent Dutch and global clients.<br />
We will give you real responsibility early<br />
in your career as you work on innovative,<br />
cross-jurisdictional transactions. Alongside<br />
a commitment to world-class training that<br />
supports and develops you throughout<br />
your career, we can provide you with the<br />
global experience that will help fulfil your<br />
ambitions to become a complete lawyer.<br />
To find out more about designing your<br />
own internship or working as an<br />
advocaat – stagiair, visit our website.<br />
www.linklaters.com/nlgraduates
Met dank aan:<br />
ahmed aboutaleb, nebahat albayrak, wouter<br />
de Been, wibren van der Burg, Kristin henrard,<br />
rob hoogland, hans Jansen, agnes Kant,<br />
abdulmajid Khairoun, ahmed Marcouch,<br />
Martijn van noordennen, ronald Plasterk,<br />
tariq ramadam, willem Schinkel,<br />
nahed Selim, anouck Steenken, rita verdonk,<br />
hans wiegel, lennart van der Ziel<br />
Met dank aan de partners:<br />
linklaters (hoofdsponsor), aKd Prinsen van<br />
wijmen, allen & Overy, Boekel de nereé,<br />
Borsboom & hamm advocaten, dla Piper,<br />
Kneppelhout & Korthals, loyens & loeff, nauta<br />
dutilh, Ploum lodder Princen, Stibbe<br />
Met dank aan de sponsoren:<br />
Boekel de nereé, Clifford Chance, dla Piper,<br />
linklaters, Ministerie van Financiën, nauta<br />
dutilh, Open universiteit, Simmons &<br />
Simmons, Stibbe, radboud universiteit<br />
nijmegen, universiteit Maastricht, universiteit<br />
tilburg, van doorne<br />
Wilt u adverteren in de <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong>?<br />
neem dan contact op met lennart van der Ziel<br />
(comextern@jfr.nl / 010 - 408 17 94)<br />
Marktbereik<br />
de <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> wordt verspreid onder de<br />
leden van de <strong>Juridische</strong> Faculteitsvereniging<br />
rotterdam, studenten aan de Erasmus<br />
universiteit rotterdam (Eur), alsmede over<br />
de vakgroepen van de Faculteit der<br />
rechtsgeleerdheid van de Eur. daarnaast<br />
vindt verspreiding plaats onder verscheidene<br />
advocatenkantoren.<br />
Lidmaatschap of Abonnement<br />
het lidmaatschap van de JFr bedraagt<br />
18,- euro per jaar en geldt tot schriftelijke<br />
wederopzegging (vóór de maand augustus van<br />
het nieuwe collegejaar). Bij dit bedrag is voor<br />
studenten een lidmaatschap van een dispuut<br />
naar keuze inbegrepen. leden krijgen vijf keer<br />
per jaar de <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> thuisgestuurd. Een<br />
abonnement staat ook open voor nietstudenten:<br />
door overmaking van 18,- euro op<br />
bankrekening 50.15.50.666 ten name van<br />
JFr, Burgemeester Oudlaan 50, 3062 Pa in<br />
rotterdam. u krijgt de <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> dan een<br />
jaar lang thuisgestuurd.<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong><br />
iSSn 1566-7375<br />
niets uit deze opgave mag worden<br />
overgenomen en/of worden vermenigvuldigd<br />
zonder voorafgaande schriftelijke toestemming<br />
van de redactie.<br />
Geachte lezer,<br />
vOOrwOOrd<br />
Op 24 september 2007 hield prinses Maxima een toespraak. Hierin concludeerde zij,<br />
dat de ‘echte’ Nederlander niet bestaat. Vele Nederlanders uitten scherpe kritiek op<br />
deze uitspraak en volgens sommige politici was Maxima buiten haar boekje gegaan.<br />
Minister-president Balkenende vond dat de uitspraak uit zijn context was gehaald en<br />
verdedigde publiekelijk de uitspraken van de prinses. Ook Ella Vogelaar, destijds<br />
minister van Integratie, schaarde zich achter de uitspraken van onze aanstaande<br />
koningin. Maar bestaat de echte Nederlander nu wel of niet?<br />
Voor de beantwoording van deze vraag moet er mijns inziens gekeken worden naar de<br />
maatschappij. De Nederlandse maatschappij; een begrip dat zich eenvoudig laat<br />
definiëren, maar in de praktijk constant wat anders betekent. In de loop van de 20e<br />
eeuw is onze maatschappij enorm veranderd. Met name op het gebied van de diverse<br />
samenstelling van de inwoners van onze maat schappij. De reden van deze diversiteit is<br />
te vinden in de welbekende handels geest van Nederland.<br />
Nederland is van huis uit een echte handelsnatie en heeft altijd de contacten overal ter<br />
wereld warm gehouden. Met bijkomend gevolg producten en vooral mensen uit alle<br />
hoeken van de wereld. Een andere reden van onze diverse maatschappij zijn de vele<br />
gastarbeiders, die in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw neerstreken in ons<br />
koude kikkerland. Zij werden door de Nederlandse regering hierheen gehaald om de<br />
handen uit de mouwen te steken en Nederland te ondersteunen in een gestaag<br />
groeiende economie. Er was gewoon te veel werk voor alleen de Nederlanders. Hebben<br />
deze gast arbeiders die Nederland hebben geholpen een economisch welvarend land te<br />
maken en ondertussen kinderen kregen en hun leven hier verder hebben voortgezet nu<br />
wel of niet de Nederlandse identiteit? En hun kinderen, die ondertussen naar school<br />
gingen, vriendjes en vriendinnetjes kregen en slechts hun vaderland tijdens vakanties<br />
hebben gezien?<br />
Concluderend denk ik dat de Nederlandse identiteit moeilijk – zo niet onmogelijk – in<br />
een definitie te omvatten is. Maar het gevoel dat iedereen heeft als de rechterhand op de<br />
borst gaat tijdens het zingen van het Wilhelmus, om daarna als twaalfde man het<br />
Nederlandse elftal te steunen, zegt wat over identiteit. Het gevoel van schaatskoorts dat<br />
opkomt als er een lichte daling onder het vriespunt is op de thermometer, zegt wat over<br />
identiteit. De saam horig heid en het gemeenschappelijke gevoel dat iedereen bekroop<br />
tijdens de moord op Pim Fortuyn en achtereenvolgens Theo van Gogh, zegt wat over<br />
identiteit. Of is iemand dan slechts voetbalfanaat, schaatsliefhebber of tegen zinloos<br />
geweld?<br />
Ik wens u veel leesplezier!<br />
Jelte Stanic<br />
Voorzitter 47e bestuur der <strong>Juridische</strong> Faculteitsvereniging<br />
Rotterdam<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 7
EEn dag uit hEt lEvEn van...<br />
account Executive bij Shell<br />
Shell: voor veel studenten misschien wel een droom werkgever! Althans, het klinkt behoorlijk stoer. Toch<br />
weten de meeste studenten logischerwijs niet hoe het is om er te werken. Daarom verheugde ik me erop om<br />
een dag mee te mogen lopen met Martijn van Noordennen, Account Executive Linear Alpha Olefins Europe<br />
and Africa bij Shell Chemicals Europe BV.<br />
Tekst: Asefeh Abbas Zadeh<br />
Wachtend bij een verkeerslicht even voor<br />
Rotterdam Alexander voel ik een gevoel<br />
van spanning opkomen. En waarom<br />
eigenlijk? Bij het bevestigen van onze afspraak was<br />
immers al het beeld weggenomen dat bij oliegigant<br />
Shell alleen strak in pak gestoken personen werken,<br />
in een uiterst formele omgeving. Ik moest echter<br />
vooral niet te formele kleding aan trekken; ik zou me<br />
maar een vreemde eend in de bijt voelen. Er hangt dus<br />
een relaxte en informele sfeer bij Shell!<br />
Eenmaal aangekomen bij de balie krijg ik een<br />
bezoekerspas en mag ik plaatsnemen op de bank in de<br />
wachtruimte. Even later ontmoet ik Martijn, die mij<br />
meteen daarna een rondleiding door het gebouw geeft.<br />
Hoewel Martijn geen juridische functie uitoefent bij<br />
Shell, heeft hij wel rechten gestudeerd aan de Erasmus<br />
Universiteit. Van het idee om een juridisch beroep uit<br />
te oefenen zag hij af, omdat zijn passie niet lag bij het<br />
bijhouden (vaak buiten werk tijd) van zijn vakkennis.<br />
Maar hoe is hij dan bij Shell terechtgekomen? “Na<br />
eerst in het midden- en kleinbedrijf te hebben gewerkt,<br />
merkte ik tot twee keer toe dat ik qua<br />
carrièreperspectief het spreek woordelijke plafond had<br />
bereikt. Ik wilde dus naar een groter bedrijf waar ik<br />
constant kon doorgroeien zonder al te veel<br />
beperkingen. Toevallig kende ik iemand die bij Shell<br />
werkte en via deze persoon ben ik er min of meer<br />
ingerold.” Het wonderbaarlijke van het verhaal is dat<br />
Martijn al op jonge leeftijd het vak scheikunde heeft<br />
laten vallen en van chemie dus nauwelijks verstand<br />
had. Vroeger had hij zich zelfs specifiek voorgenomen<br />
om nooit in de olie- of tabakswereld te zullen werken!<br />
Het leven kan soms raar lopen.<br />
Hoewel Martijn wel eens het idee heeft dat er veel<br />
slimmere mensen bij Shell werken dan hij, ziet hij<br />
juist daarin een uitdaging. “Door steeds meer kennis<br />
op te bouwen, kun je jezelf op deze manier enorm<br />
verrijken”, vindt hij. Op de vraag of je als account<br />
executive niet bedrijfskunde moet hebben gestu-<br />
8 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
deerd, antwoordt Martijn ontkennend. Uit ervaring<br />
weet hij dat je de benodigde kennis gemakkelijk<br />
oppikt tijdens de werkzaamheden. “En mocht je<br />
uiteindelijk nog steeds met vragen zitten, kun je altijd<br />
bij je collega’s terecht.” Het goed kunnen werken in<br />
teamverband is bij Shell dan ook wel een belangrijk<br />
vereiste. Er zijn zogezegd drie basiseigen schappen<br />
waaraan een potentiële werknemer van Shell moet<br />
voldoen: capacity, achievement & relation ships. Tijdens de<br />
sollicitatieprocedure worden de kandidaten aan tests<br />
onderworpen die moeten uitwijzen of iemand deze<br />
eigenschappen bezit.<br />
Martijns taken bestaan globaal gezien uit het<br />
verkopen van chemicaliën aan klanten in Europa en<br />
Afrika en het onderhouden van de relaties met deze<br />
klanten. Zo is er vrijwel elke week een klantenmeeting<br />
in een ander Europees land. Reizen behoort<br />
dan ook tot de wekelijkse praktijk. Daarnaast heeft<br />
Martijn veel contact met collega’s in de Verenigde<br />
Staten om hun werkzaamheden op elkaar af te<br />
stemmen. In de meeste gevallen wordt er onderling<br />
rekening gehouden met het tijdsverschil, maar zo nu<br />
en dan komt het voor dat Martijn midden in de nacht<br />
wordt opgeschrikt door zijn trillende telefoon.<br />
Na de rondleiding en een korte introductie over dat<br />
waar Shell voor staat, beginnen Martijns echte<br />
werkzaamheden. Zoals elke dag begint Martijn – en<br />
met hem de rest van Nederland – de werkdag met het<br />
lezen en zo nodig beantwoorden van zijn e-mail.<br />
Rond half elf staat er een bespreking gepland met de<br />
head of legal, de hoofdverantwoordelijke van de<br />
juridische afdeling. (Overigens vertrouwt Martijn mij<br />
toe dat de juridische medewerkers doorgaans jaren<br />
ervaring hebben opgedaan voor ze bij Shell aan de<br />
slag mogen gaan. Dat wordt dus flink ploeteren voor<br />
de studenten die een juridische functie bij Shell<br />
ambiëren!) Omdat Shell de work/life balance van zijn<br />
werknemers hoog in het vaandel heeft staan, vindt de<br />
bespreking vandaag plaats per telefoon: de head of
legal werkt een dagje vanuit huis. Samen met Martijn<br />
neemt ze een conceptcontract door, met daarbij de<br />
voorgestelde aanpassingen van de wederpartij.<br />
Besproken wordt of die aanpassingen te aanvaarden<br />
zijn en of bepaalde punten aangepast dienen te<br />
worden om te voorkomen dat de wederpartij teveel<br />
juridische speelruimte krijgt ten nadele van Shell. Zo<br />
blijkt dat bijvoorbeeld de force majeure-clausule –<br />
oftewel de overmachtclausule – niet opgenomen is.<br />
Als laatste wordt besproken welke aspecten de juriste<br />
nog dient uit te zoeken en over welke punten Martijn<br />
nog moet onderhandelen met de wederpartij. De<br />
handelscontracten worden gemaakt door topjuristen<br />
over heel de wereld en om de zoveel tijd worden ze<br />
aangepast aan de dan geldende wetgeving en<br />
jurisprudentie. De lawyers van partijen gaan niet zelf<br />
in bespreking, maar laten dat over aan de verkopers<br />
en inkopers, zoals in dit geval Martijn. Vaak gaan er<br />
maanden overheen voordat alles goed besproken is<br />
en het contract daadwerkelijk wordt getekend.<br />
Na het juridische overleg heeft Martijn een tweede<br />
telefonische bespreking, ditmaal met een technical<br />
marketing support. Met deze collega spreekt Martijn<br />
geregeld en ze helpen elkaar vaak op het gebied van<br />
zaken waarin ze elkaar kunnen aanvullen. Dit keer<br />
bespreken ze een uitbreiding van één van de<br />
fabrieken in Afrika en het investeringsbedrag dat<br />
hiermee gemoeid is. Na het telefoontje zit de<br />
ochtendshift erop en omdat onze beider magen flink<br />
knorren, is het tijd voor een lunch.<br />
Tijdens het eten spreek ik een aantal collega’s van<br />
Martijn, onder wie een juriste. Ook zij heeft ervaring<br />
opgedaan voordat ze bij Shell kwam werken, en wel<br />
vijf jaar als advocate. Een baan als bedrijfsjurist bij<br />
Shell begint mij langzamerhand erg te intrigeren. Je<br />
zit meteen in het topsegment van de juridische<br />
wereld, waarbij ervaring duidelijk vereist is!<br />
Na de lunch heeft Martijn om half drie opnieuw een<br />
meeting gepland staan, ditmaal over een supply<br />
planning. Hierbij gaat het om een bepaald product dat<br />
naar verschillende bestemmingen verstuurd dient te<br />
worden. Daar komen verscheidende zaken bij kijken,<br />
zoals eventuele stakingen in bepaalde landen en hoe<br />
die problemen logistiek opgelost kunnen worden.<br />
Het is daarbij van belang dat klanten nooit zonder<br />
producten komen te zitten. Hier komt de meer<br />
operationele kant van Martijns werkzaamheden om<br />
de hoek kijken.<br />
Na een dag vol vergaderingen komt er een abrupt<br />
einde aan mijn meeloopdag met een account<br />
executive van Shell. Om vier uur zou Martijn met wat<br />
Britse collega’s zijn laatste meeting van de dag<br />
hebben, maar vanwege het ingesneeuwde vliegveld<br />
van Manchester gaat deze afspraak niet door. Op<br />
zichzelf best jammer, omdat het zou gaan over een<br />
zeldzaam geval waarin een klant een lading had<br />
geweigerd omdat die niet zou hebben voldaan aan de<br />
specificaties.<br />
Hoewel Martijn geen juridische functie uitoefent zegt<br />
hij nog elke dag baat te hebben bij zijn rechtenstudie.<br />
“Onderhandelen, overtuigingskracht en logisch<br />
redeneren staan centraal bij mijn werk zaamheden,<br />
hetgeen ik juist tijdens mijn studie rechten heb<br />
geleerd.” Mijn conclusie na een dag hard vergaderen<br />
is dan ook dat je altijd baat zult hebben bij een<br />
rechtenstudie, zelfs bij een commerciële functie bij<br />
Shell!<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 9
intErviEw<br />
nebahat albayrak<br />
Een koel hoofd en een warm hart<br />
Op de dag dat het Irak-rapport van de commissie-Davids het kabinet in een diepe crisis stortte, maakte de<br />
staatssecretaris van Justitie tijd vrij om uitvoerig met <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> te kunnen spreken. Samen met de minister<br />
van Justitie is Nebahat Albayrak verantwoordelijk voor de bescherming, continuïteit en rechtvaardigheid van<br />
de rechtsstaat. In het geval van de ‘zittende advocaat’ voelde de staatssecretaris zich geroepen op te komen<br />
voor de instituties van de rechtsstaat en het gezag van die instituties: “Is er dan helemaal niets meer heilig in<br />
dit land?!” Kritiek dat haar immigratiebeleid niet restrictief genoeg is en alle deuren in Nederland openstaan,<br />
doet ze af als leugens: “Als je ziet welke maatregelen dit kabinet heeft genomen, kunnen we vaststellen dat<br />
het verder gaat dan alle voorgaande kabinetten.”<br />
Tekst: Lorenzo Favetta en Wiebe de Boer<br />
Kunt u – ter introductie – kort uitleggen<br />
wat uw verantwoordelijkheden zijn als<br />
staatssecretaris van Justitie?<br />
Specifiek in mijn portefeuille zit het<br />
migratiebeleid in brede zin, dus van<br />
arbeidsmigratie en gezinshereniging<br />
tot asielbeleid. Daarnaast ben ik<br />
verantwoor delijk voor de sanctietoepassing,<br />
waar het gevangeniswezen,<br />
de justitiële jeugdinrichtingen, TBS en<br />
de vreemdelingenbewaring onder<br />
vallen. Het derde onderdeel van mijn<br />
portefeuille zijn de juridische<br />
beroepen: de advocatuur, notarissen,<br />
gerechtsdeurwaarders, het tuchtrecht<br />
van deze beroepsgroepen en de<br />
gesubsidieerde rechtsbijstand. De<br />
portefeuille is dus lekker gevuld.<br />
Eén van de doelen die u nastreeft, is de<br />
verbetering van het asielbeleid. Wat<br />
houdt die verbetering concreet in?<br />
Voordat we konden beginnen met de<br />
verbetering van het asielbeleid, moest<br />
dit kabinet afrekenen met een politiek,<br />
maatschappelijk en bestuurlijk<br />
probleem: de zogenaamde oudewetters<br />
(asielzoekers die nog onder de oude<br />
Vreemdelingenwet – voor 1 april 2001<br />
– asiel hadden aangevraagd en van wie<br />
velen reeds langere tijd in Nederland<br />
verbleven, red.). Doormiddel van een<br />
generaal pardon (in 2007 kwam de<br />
Regeling afwikkeling nalatenschap oude<br />
Vreemdelingenwet, op grond waarvan een<br />
10 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
verblijfsvergunning werd verstrekt aan<br />
vreemdelingen die voor 1 april 2001<br />
hun eerste asielaanvraag hadden<br />
ingediend, red.) hebben we dit<br />
probleem opgelost. Via een coalitieakkoord<br />
is vervolgens afgesproken om<br />
het asielbeleid toekomstbestendig te<br />
maken. Dit houdt onder andere in dat<br />
we uitgaan van maximaal respect voor<br />
onze internationale verplichtingen,<br />
zoals vastgelegd in bijvoorbeeld het<br />
Vluchtelingenverdrag. Dat betekent dat<br />
we altijd ruimte zullen houden voor de<br />
bescherming van kwetsbare vluchte-<br />
lingen die op Nederland zijn aangewezen.<br />
Deze ruimhartige bescherming<br />
combineren we uiteraard wel met<br />
een effectieve bestrijding van misbruik<br />
en fraude. Want helaas trekt Nederland<br />
verhoudingsgewijs meer asielzoekers<br />
aan dan veel andere Europese landen.<br />
Wij hebben in Nederland nou eenmaal<br />
decennia lang een hoogwaardig<br />
beschermingsniveau van asielzoekers<br />
gehad, waardoor we aantrekkelijker<br />
waren dan andere landen. En door de<br />
grote aantallen asielzoekers was het<br />
aantal dat misbruik en fraude pleegden<br />
ook relatief hoog.<br />
“Ik sta samen met<br />
de minister van<br />
Justitie pal voor de<br />
rechtsstaat”<br />
Hoe ziet deze effectieve bestrijding van<br />
misbruik en fraude eruit?<br />
Een voorbeeld is de bestrijding van<br />
vingertoppenfraude. De Immigratie- en<br />
Naturalisatiedienst (IND) kan via<br />
vingerafdrukken de identiteit van<br />
asielzoekers achterhalen en controleren<br />
of iemand eerder asiel heeft<br />
gezocht in een Europees land.
Ongeveer twintig procent van de<br />
Somalische asielzoekers in Nederland<br />
blijkt zijn vingertoppen te beschadigen.<br />
Deze fraude bestrijden we<br />
doordat asielzoekers voortaan zelf een<br />
goede verklaring moeten geven voor<br />
beschadiging van hun vingers. En als<br />
dat geen aannemelijke reden is, pakken<br />
we ze op voor het plegen van fraude.<br />
Daarnaast bestrijden we bijvoorbeeld<br />
ook de herhaalde aanvragen. Sommige<br />
asielzoekers verblijven al tien tot<br />
vijftien jaar in Nederland doordat ze de<br />
asiel procedure rekken met telkens<br />
herhaalde asielaanvragen. Deze<br />
mensen krijgen ondertussen kinderen,<br />
die hier hun leven beginnen en<br />
misschien over een tijd terug moeten<br />
naar het vaderland waar ze dus zelf nog<br />
nooit zijn geweest. Dit misbruik van de<br />
procedure is dus onwenselijk. Gelukkig<br />
zien we dat dankzij ons beleid het<br />
aandeel herhaalde aanvragen op het<br />
totale aantal aanvragen fors aan het<br />
teruglopen is: van ongeveer 27 procent<br />
in 2007 naar twaalf procent in 2008.<br />
Dat is een resultaat waar we trots op<br />
mogen zijn.<br />
Recentelijk is de beleidsnotitie<br />
inzake de herijking van het beleid<br />
voor alleenstaande minderjarige<br />
vreemdelingen aangeboden. Onderdeel<br />
hiervan is het afschaffen van<br />
de ‘vergunning regulier’ onder de<br />
beperking ‘alleenstaande minderjarige<br />
vreemdeling’ (AMV-vergunning). Wat is<br />
het doel van deze verandering?<br />
Deze verandering moet mede leiden tot<br />
een verbetering van de positie van<br />
kinderen in het vreemdelingenbeleid<br />
door hun snel en volledig uitsluitsel te<br />
bieden over hun verblijfsperspectief.<br />
Het beleid was namelijk zo dat, als een<br />
alleenstaande minderjarige vreemdeling<br />
binnenkwam, er eerst werd<br />
gekeken of hij of zij kon worden<br />
gekwalificeerd als vluchteling en recht<br />
had op bescherming. Als dit vervolgens<br />
niet het geval bleek te zijn en de<br />
minder jarige bijvoorbeeld uit een veilig<br />
land kwam, kreeg hij of zij alsnog een<br />
verblijfsvergunning voor de duur dat<br />
het kind minderjarig was, mits er geen<br />
opvang in het land van herkomst was.<br />
Als kinderen bijvoorbeeld op hun<br />
veertiende jaar Nederland binnenkwamen<br />
kregen ze maximale aansluiting<br />
op de Nederlandse <strong>samenleving</strong>:<br />
er werd een voogd aangesteld,<br />
ze mochten naar school, ze leerden de<br />
taal en ze kregen vriendjes en vriendinnetjes.<br />
Ze maakten dus de belangrijkste<br />
fase van hun ontwikke ling in<br />
Nederland mee, maar zodra ze de<br />
grens van achttien jaar bereikten,<br />
stopte alle ondersteuning: ze kregen<br />
geen opvang meer, geen financiële<br />
bijdrage voor voedsel en onderdak en<br />
ze hadden geen recht meer op onderwijs.<br />
Er werd hun slechts medegedeeld<br />
dat ze uit Nederland weg moesten<br />
gaan. Wat er dan gebeurde, kun je op je<br />
vingers natellen: niemand ging weg,<br />
met alle gevolgen van dien. Deze<br />
mensen werden kwetsbaar voor<br />
uitbuiting, prostitutie en criminaliteit.<br />
Dat moet dus anders! En dat betekent<br />
dat er alles aan moet worden gedaan<br />
om alleenstaande minderjarige<br />
vreemdelingen, na een negatieve<br />
beslissing op hun asielaanvraag direct<br />
terug te laten keren naar hun<br />
herkomst land.<br />
Hoe denkt u deze terugkeer te kunnen<br />
verbeteren in het licht van het relatief<br />
grote deel ex-AMV’ers dat met<br />
onbeken de bestemming uit de opvang<br />
vertrekt en deels in de illegaliteit<br />
verdwijnt?<br />
Zodra een alleenstaande minderjarige<br />
vreemdeling niet gekwalificeerd kan<br />
worden als vluchteling, krijgt deze<br />
persoon geen verblijfsvergunning,<br />
maar gaan we meteen aan zijn of haar<br />
terugkeer werken. We gaan intensief<br />
uitzoeken waar de vreemdeling<br />
vandaan komt en waar zijn of haar<br />
familie is. Als we geen familie kunnen<br />
vinden, is er altijd wel een sociale<br />
omgeving die achtergelaten is. We<br />
gaan in dit verband ook intensief<br />
samenwerken met internationale<br />
hulporganisaties zoals Red Cross (de<br />
internationale variant van het Nederlandse<br />
Rode Kruis, red.), die bijvoorbeeld<br />
zelf mogelijkheden creëren tot<br />
opvang door te investeren in weeshuizen.<br />
We proberen er in ieder geval<br />
voor te zorgen dat er in het land van<br />
herkomst opvang is en de vreemdeling<br />
niet in de illegaliteit in Nederland zal<br />
verdwijnen. En als er uiteindelijk écht<br />
geen enkele vorm van sociale omgeving<br />
te vinden is, krijgen ze alsnog een<br />
verblijfsvergunning. Het uiteindelijke<br />
doel van dit nieuwe beleid is dus<br />
tweeledig: aan de ene kant werkt het<br />
preventief – want als er geen vergunning<br />
voor minderjarigen bestaat,<br />
zullen er ook minder naar Nederland<br />
komen – en aan de andere kant zorgt<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 11
intErviEw<br />
het voor een effectief terugkeerbeleid<br />
in een vroeg stadium.<br />
Rita Verdonk werd weleens te<br />
streng genoemd op het gebied van<br />
vreemdelingenbeleid. Mevrouw<br />
Verdonk vindt daarentegen dat uw<br />
beleid juist niet restrictief genoeg is.<br />
Het is vrij onnatuurlijk als een oudbewindspersoon<br />
– en vooral als<br />
diegene nu in de oppositie zit – zegt<br />
dat zijn of haar opvolger het beter doet.<br />
Ik maak me dan ook totaal geen illusie<br />
dat mevrouw Verdonk ooit één<br />
positieve zin over deze staatssecretaris<br />
zal uitspreken. Dat hoort bij het<br />
politieke spel. Maar in dit geval moeten<br />
we de feiten voor zich laten spreken. Af<br />
en toe zie je berichten in de media over<br />
suggestieve torenhoge instroomaantallen,<br />
waardoor het lijkt alsof alle<br />
deuren in Nederland openstaan. Daar<br />
is niets van waar. Als je ziet welke<br />
maatregelen dit kabinet heeft<br />
genomen, kunnen we vaststellen dat<br />
het, qua restrictief beleid, verder gaat<br />
dan alle voorgaande kabinetten. Het<br />
categoriale beschermingsbeleid voor<br />
asielzoekers uit Somalië hebben we<br />
bijvoorbeeld afgeschaft. Deze asielzoekers<br />
werden als groep beschermd,<br />
waardoor ze vrijwel automatisch tot<br />
Nederland werden toegelaten. Er werd<br />
te veel misbruik van de groepsgewijze<br />
toelating gemaakt en mede daardoor<br />
vormen de Somaliërs op dit moment de<br />
grootste groep asielzoekers in Nederland.<br />
Voortaan worden asielverzoeken<br />
uit Somalië alleen nog op individuele<br />
gronden beoordeeld. Het wonderlijke<br />
12 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
van dit verhaal is dat mevrouw Verdonk<br />
juist degene is geweest die deze<br />
regeling is gestart.<br />
Worden er – mede gelet op het wegvallen<br />
van de binnengrenzen van de<br />
Europese Unie – in Europees verband<br />
afspraken gemaakt over de toelating<br />
van vreemdelingen?<br />
Jazeker, een voorbeeld hiervan is het<br />
Dublin-systeem. Dit systeem houdt in dat<br />
het EU-land waar een asielzoeker als<br />
eerste aankomt, verantwoordelijk is<br />
voor zijn of haar asielaanvraag. Dus als<br />
een vluchteling als eerste in Griekenland<br />
voet aan wal heeft gezet, is<br />
Griekenland verantwoordelijk voor de<br />
opvang en asielprocedure. Maar de<br />
kans op een asielvergunning is in<br />
Griekenland bijzonder laag en de<br />
opvang is zeer slecht. Het maakt dus<br />
nogal uit in welk land je als vluchteling<br />
als eerste aankomt. Nederland is om<br />
deze reden zo aantrekkelijk voor<br />
asielzoekers. Het is dus in ons belang<br />
dat een land als Griekenland dezelfde<br />
criteria gaat gebruiken voor de<br />
toelating van vreemdelingen. De<br />
vreemdelingen die daar aankomen,<br />
moeten een serieuze kans op asiel<br />
krijgen, want anders reizen ze – zonder<br />
asiel aan te vragen – direct door naar<br />
landen als Nederland, België of<br />
Zweden. Gelukkig zien we dat ook een<br />
land als Griekenland de vreemdelingen<br />
registratie steeds beter uitvoert;<br />
we maken dus steeds actiever gebruik<br />
van het Dublin-systeem. In welk land<br />
een vreemdeling als eerste voet aan wal<br />
zet, valt na te gaan met het Eurodacsysteem,<br />
waarin vingerafdrukken<br />
worden opgeslagen van asielzoekers en<br />
illegale immigranten. Dus als we nu in<br />
Nederland merken dat een vreemdeling<br />
geregistreerd staat in een ander land,<br />
dragen we deze persoon ook<br />
daadwerkelijk over aan dit land. Naast<br />
het Dublin-systeem moet er naar mijn<br />
mening nog meer Europees migratie-<br />
“De vreemdelingen die daar aankomen, moeten een<br />
serieuze kans op asiel krijgen, want anders reizen ze<br />
direct door naar landen als Nederland”<br />
en asielbeleid komen. Tijdens de<br />
Irak-oorlog werd dit eens te meer<br />
duidelijk. Er was feitelijk een conflict,<br />
maar alle 27 EU-lidstaten hielden er<br />
verschillende beleidsconclusies op na:<br />
is er definitief sprake van een armedconflict?<br />
Is het conflict beschermingswaardig?<br />
Er was één land met één<br />
conflict en dan vind ik dat Europa een<br />
gezamenlijk oordeel moet vellen over<br />
de situatie in dat land en of die<br />
beschermingswaardig is of niet. En<br />
op basis daarvan moeten alle<br />
landen een gelijkwaardig beleid<br />
maken. Vorig jaar hebben we een<br />
belangrijke stap in deze richting<br />
gezet door de totstandkoming<br />
van de EASO (European<br />
Asylum Support Office), dat<br />
zal worden gevestigd in<br />
Malta. Het EASO moet<br />
helpen om het asielbeleid<br />
van de 27 EU-lidstaten<br />
beter op elkaar af te
stemmen door het uitwisselen van<br />
informatie te vergemakkelijken en<br />
samenwerking tussen lidstaten te<br />
coördineren.<br />
De EU stelt al wel minimumeisen vast<br />
waaraan vluchtelingen en asielzoekers<br />
moeten voldoen om toegelaten te<br />
worden tot de EU. Kunt u een voorbeeld<br />
geven van zo’n minimumeis?<br />
We hebben in het Vluchtelingenverdrag<br />
minimumvoorwaarden gesteld voordat<br />
je gekwalificeerd wordt als vluchteling.<br />
Hierbij kan primaire en secundaire<br />
bescherming worden onderscheiden.<br />
Bij primair gaat het om personen die<br />
een individueel risico lopen voor hun<br />
leven in het land waar ze gewoond<br />
hebben. Dat zijn bijvoorbeeld mensen<br />
die persoonlijk politiek betrokken zijn<br />
geweest bij het ontstane conflict. Bij<br />
secundair gaat het niet om personen<br />
die persoonlijk bij het ontstane conflict<br />
betrokken zijn geweest, maar wel uit<br />
een regio of land komen waar het niet<br />
veilig is en waar bijvoorbeeld sprake is<br />
van willekeurig geweld. Dan gaat het<br />
bijvoorbeeld om bepaalde minderhedenclans<br />
die uit Somalië komen.<br />
Kijk, daarvan zegt Europa: deze<br />
mensen moet je aanvullende bescherming<br />
bieden. Vervolgens zijn er ook<br />
minimumnormen voor de opvang van<br />
vluchtelingen afgesproken, waarbij<br />
gedacht moet worden aan huisvesting,<br />
voedsel en sanitaire voorzieningen.<br />
Een ander voorbeeld van een afspraak<br />
in EU-verband is dat vluchtelingen<br />
altijd toegang hebben tot rechtsbijstand,<br />
zelfs zonder enige betaling.<br />
Tot slot een actuele kwestie. Het Hof<br />
van Discipline heeft de berisping<br />
van de Raad van Discipline tegen de<br />
‘zittende advocaat’ Enait vernietigd.<br />
Deze raadsman kreeg de berisping<br />
aanvankelijk onder meer omdat hij<br />
vanwege zijn geloofsovertuiging<br />
weigert op te staan voor rechters. Wat<br />
vindt u hiervan?<br />
Samen met de minister van Justitie ben<br />
ik verantwoordelijk voor de bescherming,<br />
continuïteit en rechtvaardigheid<br />
van de rechtsstaat. In het geval van de<br />
‘zittende advocaat’ werden de<br />
instituties van de rechtsstaat en het<br />
gezag van die instituties ter discussie<br />
gesteld. Dat de discussie in dit geval<br />
werd aangezwengeld vanuit een<br />
politiek-religieuze invalshoek is voor<br />
mij amper relevant. Door de rituelen in<br />
een zittingszaal geef je uiting aan het<br />
gezag van de rechterlijke macht en dat<br />
moet je niet, afhankelijk van uit welke<br />
hoek de wind waait, ter discussie<br />
stellen. Want als we dit accepteren, wat<br />
is dan het volgende dat we accepteren?<br />
Deze advocaat stond niet op vanwege<br />
een geloofsprincipe, maar als de<br />
volgende nu uit principe niet opstaat<br />
voor vrouwen die korter zijn dan<br />
hijzelf. Moeten we daar dan in<br />
meegaan? Is er dan helemaal niets<br />
meer heilig in dit land?! Laten we nu<br />
een paar van die stevig verankerde<br />
posities ook eens af en toe bewaken.<br />
Het gemak waarmee we alles ter<br />
discussie kunnen stellen, past niet bij<br />
mijn verantwoordelijkheid als<br />
staatssecretaris van Justitie. Ik sta<br />
samen met de minister van Justitie pal<br />
voor de rechtsstaat en dat is de<br />
allermooiste verantwoordelijkheid die<br />
je maar kunt hebben.<br />
U hebt aangegeven dat u – als de<br />
Nederlandse Orde van Advocaten niets<br />
doet – zelf wettelijke maatregelen zult<br />
overwegen.<br />
Na de uitspraak van het Hof van<br />
Discipline heb ik direct de algemeen<br />
deken (voorzitter van de Nederlandse<br />
Orde van Advocaten, red.) opgebeld<br />
met het verzoek om in gesprek te<br />
treden met de rechterlijke macht, om te<br />
bekijken wat anno 2010 de mores in<br />
een zittingszaal moeten zijn om het<br />
gezag van de instituties van de rechtsstaat<br />
te waarborgen. Hij stond volledig<br />
achter het idee om een discussie te<br />
starten over de toelaat baarheid van<br />
bepaalde gedragingen in de rechtszaal:<br />
mag je gympen onder je toga aan? Moet<br />
je überhaupt wel een toga dragen?<br />
Moet je voor de rechter opstaan of mag<br />
je blijven zitten? Deze discussie moet<br />
allereerst tussen de drie togaberoepen<br />
(rechter, officier van justitie en<br />
advocaat) worden gevoerd, want de<br />
rechter bepaalt tenslotte wat er wel en<br />
niet in de zittingszaal geaccepteerd<br />
wordt en de Orde van Advocaten zorgt<br />
voor het vaststellen van gedragsregels<br />
daaromtrent. De uitkomst van deze<br />
discussie moet vervolgens door de<br />
Orde in afdwingbare regels worden<br />
vastgelegd. Gedragsregels kun je<br />
moeilijk afdwingen, dus ik vind dat de<br />
Orde gebruik moet maken van zijn<br />
verordenende bevoegdheid. We moeten<br />
mensen kunnen dwingen zich aan de<br />
afspraken te houden. Voorlopig zijn<br />
deze drie partijen in gesprek en zijn<br />
wettelijke regelingen dus nog ver weg.<br />
Maar bij een niet bevredigende<br />
uitkomst zal ik zeker wettelijke<br />
maatregelen overwegen.<br />
Albayrak op de Erasmus<br />
Universiteit<br />
Staatssecretaris van Justitie nebahat<br />
albayrak komt op 18 februari om<br />
15.15 uur op de Erasmus universiteit<br />
spreken over onderwerpen als: het<br />
belang van rechtsstaat in een<br />
democratie, gelijke rechten, migratie<br />
en integratie. voor meer informatie<br />
kijk op: www.meesterweek.nl<br />
Over Nebahat Albayrak<br />
nebahat albayrak werd op 10 april<br />
1968 te Sivas (turkije) geboren. Zij<br />
studeerde rechten aan de universiteit<br />
van leiden en behaalde haar<br />
doctoraal examen in internationaal en<br />
Europees recht in 1993. Ze was<br />
werkzaam bij het ministerie van<br />
Binnenlandse Zaken vanaf 1993 als<br />
beleidsmedewerker internationale en<br />
Europese Zaken bij het bureau van de<br />
Secretaris-generaal en vanaf 1995 als<br />
beleidsmedewerker bij de directie<br />
Coördinatie integratiebeleid<br />
Minderheden. albayrak werd in 1998<br />
voor de Pvda lid van de tweede Kamer<br />
der Staten-generaal. Mevrouw mr. n.<br />
albayrak werd op 22 februari 2007<br />
benoemd tot staatssecretaris van<br />
Justitie in het vierde Kabinet-<br />
Balkenende.<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 13
artiKEl<br />
de rol van de sharia en islam in<br />
onze multiculturele <strong>samenleving</strong><br />
Zeer geachte Lorenzo Favetta, allereerst mijn beste wensen voor 2010. Het kon wel eens een roerig jaar<br />
worden. Het bewind Balkenende heeft zoals u weet in december 2009 een dagvaarding laten betekenen aan<br />
een zekere G.W., waarin de officier van justitie deze G.W. ten laste legt strafbare meningen geuit te hebben.<br />
De regiezitting staat geagendeerd voor woensdag 20 januari 2010 aan de Parnassusweg in Amsterdam.<br />
Auteur: Hans Jansen<br />
G.W. wordt in deze dagvaarding<br />
onder meer ervan beschuldigd<br />
dat hij de Paus geciteerd heeft.<br />
De Heilige Vader is ook maar een<br />
mens; niet alles wat hij zegt is<br />
onaantast baar en bijzonder. Maar tot<br />
op heden zijn er maar weinig regimes<br />
die het aangedurfd hebben het citeren<br />
van de Paus te criminaliseren. Maar<br />
Balkenende en zijn compagnons zien<br />
daar niet tegenop. Dit is pas de ware<br />
geest van de VOC.<br />
Zo beschuldigt de dagvaarding (p. 2,<br />
onderaan) de verdachte ervan in de<br />
Volkskrant van 7 oktober 2006 gezegd te<br />
hebben: “De Paus heeft volkomen<br />
gelijk.” Je moet maar durven! Bewon-<br />
14 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
de ring voor de moed van het regime en<br />
haar dienaren en kamer heren is op zijn<br />
plaats, want er zijn niet veel regimes<br />
die een confrontatie met de Paus<br />
langdurig overleefd hebben.<br />
Anderzijds moet ik onder zulke<br />
omstandigheden afzien van het leveren<br />
van een bijdrage aan uw blad over het<br />
door u voorgestelde onderwerp: ‘De rol<br />
van de sharia en islam in onze multiculturele<br />
<strong>samenleving</strong>’, indien ten-<br />
minste mijn artikel ook verspreid en<br />
openbaar gemaakt zal worden. Laat ik<br />
u in deze brief uitleggen waarom.<br />
De hierboven genoemde dagvaarding<br />
bevat meer dan alleen de beschuldiging<br />
dat verdachte de Paus en de Italiaanse<br />
schrijfster Oriana Fallaci geciteerd<br />
heeft. Deze dagvaarding is zo<br />
algemeen van aard en zo ruim gesteld<br />
dat zo goed als alle boeken of artikelen<br />
“Zeker iemand die geen jurist is weet voorlopig niet<br />
wat er wel en niet mag wat dit onderwerp aangaat”<br />
op mijn vakgebied er onder kunnen<br />
vallen. Mijn vakgebied, de islamografie,<br />
en dat direct vanuit de<br />
Arabische bronnen, wordt daarmee<br />
verboden terrein voor eenieder die niet<br />
in conflict wil komen met de<br />
mannetjes putters van het regime.<br />
Het is nu zelfs de vraag geworden of de<br />
boeken en tijdschriften die de<br />
universiteitsbibliotheken over dit<br />
vakgebied bevatten, wel op de schappen<br />
kunnen blijven staan. Immers, ook<br />
op de inhoud van dit (tot voor kort zo<br />
eerbiedwaardige!) drukwerk is de<br />
dagvaarding haast volledig van<br />
toepassing. Alhoewel, mogelijk is hier<br />
het opportuniteits beginsel van<br />
toepassing. De officier van justitie kan<br />
moeilijk de collecties van de Neder-
landse universiteitsbibliotheken gaan<br />
doorzoeken op dit thema. Mogelijk dat<br />
hiervoor in een later stadium wel<br />
mankracht zal kunnen worden<br />
vrij gemaakt. Laten we er maar het beste<br />
van hopen.<br />
De situatie brengt de apocriefe<br />
anek dote in herinnering over de<br />
commandant van het leger dat kort na<br />
de dood van Mohammed (570-632)<br />
Egypte heeft onderworpen, een zekere<br />
Amr Ibn al-As. Deze generaal verovert<br />
in 641 de stad Alexandrië voor de<br />
islam, en laat dan de bibliotheek daar<br />
in brand steken omdat wat er al in de<br />
koran staat, niet meer elders bewaard<br />
hoeft te worden. Wat er niet in de<br />
koran staat, hoeft al helemaal niet<br />
bewaard te worden. De bibliotheek van<br />
Alexandrië is eeuwenlang de beste,<br />
grootste en belangrijkste bibliotheek<br />
van de planeet geweest. Hoewel, haast<br />
ik mij te zeggen, de islam is beter,<br />
groter en belangrijker.<br />
Uw verzoek aan mij dateert van enige<br />
tijd terug. Uw verzoek luidde of ik bij<br />
machte was een stuk over de islam en<br />
de sharia te schrijven dat juristen met<br />
plezier zouden kunnen lezen. Daarop<br />
heb ik destijds haast direct ‘ja’ gezegd,<br />
maar het schrijven en publiceren van<br />
dergelijke stukken kan natuurlijk nu<br />
niet meer. Zeker iemand die geen jurist<br />
is weet voorlopig niet wat er wel en niet<br />
mag wat dit onderwerp aangaat.<br />
Is het beledigend vast te stellen dat de<br />
islam niet alleen een geloof is, maar<br />
ook een levenswijze? De koran zegt dat<br />
ook, dus waarschijnlijk ben ik met deze<br />
bewering niet op gevaarlijk terrein. U<br />
weet het: een geloof bestaat uit een<br />
verzameling oncontroleerbare<br />
stellingen als ‘de hemelen verkondigen<br />
Gods eer’, of ‘Jezus is de Zoon van<br />
God’, of ‘Mohammed is de Gezant van<br />
Allah’. Een levenswijze is daarentegen<br />
een verzameling van daadwerkelijk uit<br />
te voeren handelingen die in een<br />
bepaalde gemeenschap als norm<br />
gelden.<br />
De juiste islamitische levenswijze, leert<br />
de theorie van de islam, is door juristen<br />
onder woorden gebracht met behulp<br />
van de aanwijzingen die de koran<br />
bevat, en opgebouwd tot een volwaardig<br />
juridisch systeem, de zogeheten<br />
sharia. Wie nu nog niet weet wat de<br />
sharia is, kan wel op het dak gaan<br />
zitten. Daar zal hij een Amsterdamse<br />
rechter-commissaris aantreffen die<br />
denkt dat de sharia ‘het islamitische<br />
canonieke recht’ is, vergelijkbaar met<br />
de bloedeloze Hervormde Kerkorde, of<br />
de Roomse reglementen omtrent het<br />
celibaat.<br />
Rechtshistorici daarentegen denken<br />
soms dat de sharia een geïslamiseerde<br />
vorm is van het provinciaal Romeins<br />
recht zoals dat in het Midden-Oosten<br />
voor de komst van de islam gold.<br />
Allerlei rechtsregels uit de wereld van<br />
Keizer Justinianus (483-565), de<br />
bouwer van de Aya Sofia, komen we<br />
eveneens tegen als uitspraken die<br />
worden toegeschreven aan de gezellen<br />
van Mohammed (570-632), de profeet<br />
van de islam. Dat is een groot wonder,<br />
en het bewijst Gods bijzondere<br />
belang stelling voor Mohammeds<br />
tijdgenoten, en zijn speciale goedgunstigheid<br />
jegens deze generatie, aan<br />
wie het Midden-Oosten zo veel te<br />
danken heeft. Hierover is gepubliceerd<br />
door Bat Yeor, Patricia Crone en vele<br />
anderen. Het is voorlopig de vraag of<br />
het toegestaan is te veronderstellen dat<br />
de sharia grotendeels een voortzetting<br />
is van deze vorm van het Romeins<br />
recht. Moge God verhoeden dat zulke<br />
islamofobe ketterijen en beledigingen<br />
verder verspreid worden.<br />
De vrienden en vriendinnen van de<br />
islam weten als weinig anderen hoe het<br />
wél zit. Eigenlijk ben niet ik degene die<br />
u moet uitleggen wat de bevoegde<br />
islamitische godsdienstonderwijzers<br />
onderwijzen. Dat moeten zij zelf doen.<br />
U weet, die godsdienstonderwijzers<br />
– in het Nederlands meestal ‘imam’<br />
genoemd – doen namelijk nog wel wat<br />
meer dan kinderen met stokslagen<br />
dwingen de koran uit het hoofd te<br />
leren. Zij stellen bijvoorbeeld dat<br />
Mohammed het ‘goede voorbeeld’ is<br />
voor alle moslims. Dit zegt de koran<br />
inderdaad ook, en wel in vers 33:21.<br />
Mohammeds uitspraken zijn<br />
overgeleverd in een zestal canonieke<br />
verzamelingen. Mohammeds leven is<br />
beschreven in een aantal klassieke<br />
biografieën, waarvan de oudste die van<br />
Ibn Ishaq is. Dit boek dateert mogelijk<br />
van ongeveer 750; dat is meer dan een<br />
eeuw na de dood van Mohammed.<br />
Helaas zijn er nog geen inscripties of<br />
papyri gevonden die de historiciteit van<br />
Mohammed op hetzelfde niveau<br />
“Wie nu nog niet weet<br />
wat de sharia is, kan<br />
wel op het dak gaan<br />
zitten”<br />
brengen als de historiciteit van,<br />
bijvoorbeeld, Alexander de Grote,<br />
Julius Caesar of Pontius Pilatus. Maar<br />
wat niet is, kan nog komen.<br />
Die islamitische overleveringen over<br />
wat Mohammed zoal gedaan heeft, zijn<br />
in moderne ogen verontrustend van<br />
inhoud en strekking, zeker indien dit<br />
als voorbeeld voor moderne moslims<br />
moet gelden. Mohammed heeft<br />
weerloze krijgsgevangen die zich aan<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 15
artiKEl<br />
hem hadden overgegeven, laten<br />
executeren. Mohammed heeft rond zijn<br />
woonplaats karavanen, oases, steden<br />
en dorpen overvallen en beroofd, en de<br />
inwoners als slaaf verkocht.<br />
Mohammed heeft een huwelijk met een<br />
jong meisje gesloten, en haar toen zij<br />
negen jaar oud was ontmaagd.<br />
Mohammed heeft op één dag zes- tot<br />
negenhonderd joden onthoofd. De<br />
beschuldiging tegen hen luidde dat zij<br />
onderhandelingen hadden geïnitieerd<br />
met anderen die zich ook door<br />
Mohammed bedreigd voelden. Er zit<br />
trouwens ook nogal wat jodenhaat in<br />
de koran, een tekst die volgens de<br />
islamitische theologie het letterlijke<br />
woord van God is – dat wil zeggen,<br />
moslims geloven dat Mohammed heeft<br />
gezegd dat de engel Gabriël heeft<br />
gezegd dat God deze woorden gezegd<br />
heeft. Een zekere Bill Warner heeft het<br />
nageteld, en classificeert 10.6% van de<br />
tekst van de koran als anti-joods, tegen<br />
6.8% van de tekst van Mein Kampf, een<br />
boek van de hand van de Duitse<br />
staatsman A. Hitler. Maar het spreekt<br />
vanzelf dat zoiets lastig uit te rekenen<br />
en te controleren is.<br />
Mohammed heeft opdracht gegeven tot<br />
een aantal sluipmoorden, onder andere<br />
op een zwangere dichteres die hem<br />
bespot zou hebben. Mohammed<br />
behandelde vrouwen als oorlogsbuit.<br />
De ware postmoderne multiculturalist<br />
maakt zich hier geen zorgen over.<br />
Integendeel, deze daden zijn goed want<br />
het was de gezant van God die ze<br />
pleegde. Dit was immers Gods wil en<br />
opdracht. Wat God doet dat is<br />
welgedaan, zijn wil is wijs en heilig.<br />
Naast de koran en het overgeleverde<br />
voorbeeld van Mohammed kent de<br />
sharia nog twee bronnen, of ‘wortels’,<br />
zoals de godsdienstonderwijzers<br />
zeggen, namelijk de analogie en de<br />
16 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
consensus. Wat analogie is, is<br />
duidelijk: als wijn verboden is, is port<br />
dat ook. Ook consensus wordt als een<br />
‘wortel’ beschouwd omdat het<br />
ondenkbaar is dat God zijn gemeente<br />
eenstemmig laat dwalen. Als er sprake<br />
is van eenstemmigheid, kan er niet<br />
tegelijkertijd sprake zijn van dwaling.<br />
De sharia is niet gecodificeerd, maar<br />
iedereen kan de godsdienstleraren<br />
komen vragen hoe het zit. Het<br />
antwoord op zo’n vraag heet een fatwa.<br />
Degene die een fatwa geeft, wordt een<br />
Mufti genoemd.<br />
De islam leert dat de koran niet in één<br />
keer maar geleidelijk aan en in<br />
gedeelten geopenbaard is. Dat betekent<br />
dat het ene vers ouder is dan het<br />
andere. Wanneer er een conflict tussen<br />
twee verzen bestaat, heeft het latere<br />
vers de voorkeur. In de begintijd van de<br />
koran werd de wijn geprezen; aan het<br />
einde verboden (koran 2:219 en 47:15).<br />
Zoals bekend heeft de sharia het<br />
verbod overgenomen. In het begin<br />
vraagt de koran om godsdienstvrijheid,<br />
namelijk voor de aanhangers van<br />
Mohammed in Mekka (koran 109:8).<br />
Later geeft de koran opdracht om wie<br />
niet bereid zijn Mohammed als Gezant<br />
van God te erkennen, te beoorlogen en<br />
te doden behalve als ze zich bij de<br />
“Bill Warner heeft het nageteld, en classificeert<br />
10.6% van de tekst van de koran als anti-joods,<br />
tegen 6.8% van de tekst van Mein Kampf”<br />
islam willen aansluiten (bijvoorbeeld<br />
9:5, en omstreeks 164<br />
parallelpassages). De sharia heeft dit<br />
gebod tot beoorloging overgenomen.<br />
Het probleem met de sharia is niet dat<br />
de concrete rechtsregels van de sharia<br />
in strijd zijn met de regels die de<br />
Universele Verklaring voor de Rechten<br />
van de Mens bevat. De regels die de<br />
UDHR (1948) geeft, zouden veranderd<br />
kunnen worden, zoals dat ook<br />
metterdaad gebeurd is in de universele<br />
verklaring voor de islamitische<br />
mensenrechten, de UIDHR van Parijs<br />
1981, of de Cairo Declaration on Human<br />
Rights in Islam van 1990. Het probleem<br />
is vooral dat de regels van de sharia<br />
niet gemaakt worden door gekozen<br />
politici, maar door leden van het gilde<br />
van de elkaar coöpterende godsdienstleraren.<br />
Ook maken de regels scherp<br />
verschil tussen mannen en vrouwen,<br />
moslims en anderen, en tussen wie<br />
slaaf is en wie vrij is. Die drie onderscheidingen<br />
zijn niet in overeen stem -<br />
ming met de Westerse idealen omtrent<br />
de gelijkheid van de mens.<br />
Zowel voor moslims als voor anderen<br />
is de sharia het belangrijkste gedeelte<br />
van de islam. Anders dan de verdedigers<br />
van de islam buiten staanders<br />
willen inprenten, is de sharia een<br />
monument van overeenstemming.<br />
Gezien de wijze waarop de sharia tot<br />
stand is gekomen, is dat niet verwonder<br />
lijk. Aan de rafelrandjes van<br />
marginale kwesties bestaan meningsverschillen,<br />
zoals dat in ieder rechtssysteem<br />
het geval is. Als zulke verschillen<br />
er niet waren, zouden partijen die<br />
elkaar voor de rechter willen dagen<br />
immers niet beide een advocaat<br />
kunnen vinden. Overigens kent de<br />
sharia eigenlijk geen advocaten; de<br />
gedaagde staat er alleen voor. De<br />
klassieke functie van de professionele,<br />
rechtsgeleerde raadgever uit het<br />
Romeinse recht is in de sharia
getransformeerd tot de figuur van de<br />
rechtsgeleerde mufti.<br />
Misschien dat er individuele moslims<br />
zijn die bijvoorbeeld de islamitische<br />
mystiek, het soefisme, diep in hun hart<br />
belangrijker vinden dan de ‘werken der<br />
wet’ zoals de islam die voorschrijft.<br />
Maar van zulke opvattingen gaat geen<br />
invloed uit op het openbare leven of de<br />
openbare ruimte; van de sharia<br />
daarentegen wel, zowel in oorlogs- als<br />
in vredestijd. De profeet van de islam<br />
heeft bijvoorbeeld gezegd dat hij<br />
gekomen is om aan drie zaken een<br />
einde te stellen: het teken des kruises,<br />
de kruik en de luit.<br />
De voorhoede van de islam maakt dan<br />
ook bezwaar tegen het kruis op de<br />
mijter van Sinterklaas, of op het<br />
overhemd van een Amsterdamse<br />
trambestuurder. De Taliban vernietigen<br />
muziekinstrumenten in de gebieden<br />
die zij veroverd hebben. De<br />
Soedanezen in Khartoem hebben grote<br />
hoeveelheden prachtige whisky de Nijl<br />
ingespoeld. Natuurlijk is voor veel<br />
moslims de eis een einde te maken aan<br />
kruis, kruik en luit vooral theorie. Maar<br />
de buitenwereld weet nooit wanneer de<br />
theorie gepraktiseerd zal gaan worden.<br />
Dat schept rechtsonzekerheid; mag ik<br />
mijn speelgoedbeertje wel Mohammed<br />
noemen? Het antwoord op die vraag<br />
kan bepalend zijn voor leven en dood.<br />
Aan het einde van deze brief wil ik<br />
graag toch nog even terug naar het<br />
geloof (niet de wetten) van de islam, al<br />
was het alleen maar omdat er in het<br />
Westen veel belang wordt gehecht aan<br />
het geloof; zo zelfs dat in Westerse<br />
oren de woorden ‘geloof’ en ‘godsdienst’<br />
haast synoniemen zijn. Elke<br />
godsdienst kent een geloofsleer, naast<br />
een gedragsleer, een systeem van<br />
ritueel en een regeling ter uitoefening<br />
van het godsdienstig gezag. Het geloof<br />
is weliswaar slechts een van de vier<br />
wielen van de automobiel, maar we<br />
weten allemaal dat je op drie wielen<br />
niet rijden kan.<br />
De geloofsbelijdenis van het christendom<br />
gaat uitsluitend over het<br />
christendom: ‘Ik geloof in God de<br />
almachtige vader, schepper van hemel<br />
en aarde, en zijn eniggeboren zoon<br />
Jezus Christus, licht uit licht,<br />
waarachtig God uit waarachtig God,’<br />
enzovoort. De islamitische geloofsbelijdenis<br />
gaat daarentegen niet over<br />
de islam maar over de andere godsdiensten,<br />
eigenlijk over alle godsdiensten<br />
behalve de islam: ‘Er is geen<br />
god dan Allah’.<br />
Een geloofsbelijdenis is toch een<br />
intiem document dat op intieme<br />
momenten te voorschijn wordt<br />
gehaald. Niet in het geval van de islam.<br />
De islamitische geloofsbelijdenis gaat<br />
over anderen, en laat weten dat alles<br />
wat anderen geloven, flauwekul is, en<br />
apekool. Het is mogelijk dat deze<br />
islamitische opvatting juist is, maar<br />
onbeleefd en bemoeizuchtig is het toch<br />
ook wel. Waarom zo veel vijandschap<br />
en agressie jegens anderen, en dat in<br />
een document dat toch bedoeld zou<br />
moeten zijn om de eigen geloofsleer<br />
samen te vatten?<br />
Overigens noemen moslims hun credo<br />
niet ‘geloofsbelijdenis’, maar<br />
‘getuigenis’, hetzelfde woord dat bij<br />
een rechtbank voor ‘getuigenverklaring’<br />
wordt gebruikt. Dat is<br />
misleidend. Het gaat niet om een<br />
getuigenis omtrent eigen waarneming<br />
en wetenschap, maar om een<br />
ongevraagde, afkeurende mening over<br />
het geloof van iedereen die geen<br />
moslim is. Het is te hopen dat de<br />
verwarring die dit woordgebruik zaait,<br />
geen invloed heeft op moslims die als<br />
getuige bij een rechtbank optreden.<br />
“De voorhoede van<br />
Zeer geachte Lorenzo Favetta,<br />
nogmaals geef ik uitdrukking aan mijn<br />
teleurstelling dat ik ondanks onze<br />
afspraak geen publicabel artikel zal<br />
kunnen leveren. We weten pas weer<br />
waar we aan toe zijn nadat de<br />
processen tegen de cartoonist<br />
Gregorius Nekschot en de genoemde<br />
G.W. (overigens een gekozen<br />
parlementariër) tot in hoogste<br />
instantie gevoerd zijn, en dat kan nog<br />
wel even duren. Tot zo lang: mondjes<br />
dicht, en snaveltjes toe.<br />
Hoogachtend,<br />
Hans Jansen<br />
de islam maakt<br />
bezwaar tegen het<br />
kruis op de mijter van<br />
Sinterklaas”<br />
Over Hans Jansen<br />
Prof. dr hans Jansen (1942) is arabist.<br />
hij heeft arabisch en Semitische talen<br />
gestudeerd in amsterdam, leiden en<br />
Cairo. aan de universiteit van utrecht<br />
is hij hoogleraar geweest voor ‘het<br />
hedendaagse islamitische denken’.<br />
naast zijn academische carrière heeft<br />
hij in het Midden-Oosten tal van<br />
nevenactiviteiten ontplooid. hij<br />
schreef onder andere een<br />
spraakmakende biografie van<br />
Mohammed. hij heeft artikelen<br />
gepubliceerd in onder andere de<br />
volkskrant, trouw, hP/detijd en het<br />
inmiddels opgeheven weekblad<br />
OPiniO. Zijn boekje islam voor<br />
varkens, apen, ezels en andere<br />
beesten werd in 2008 in nederland<br />
een bescheiden bestseller.<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 17
Je eerste maand<br />
bij Financiën...<br />
...bedenk jij wetten om fraude tegen te gaan.<br />
Het ministerie van Financiën werkt continu aan de integriteit van de<br />
nanciële markten. Dit is bijvoorbeeld noodzakelijk voor een goed<br />
werkende e ecten markt en ter voorkoming van witwaspraktijken.<br />
We zoeken juristen die het vertrouwen in de nanciële markten kunnen<br />
behouden. Denk hierbij aan het bestrijden van marktmisbruik.<br />
Bij Financiën tel je meteen mee.<br />
Werken bij het Rijk. Als je verder denkt<br />
www.werkenbijhetrijk.nl<br />
Financiën zoekt startende juristen<br />
Ben je op zoek naar een baan waarin je direct veel verantwoordelijkheid<br />
krijgt en mee kunt denken over uitdagende projecten met maatschappelijke<br />
gevolgen? Dan is werken bij het ministerie van Financiën iets<br />
voor jou. We zijn op zoek naar talentvolle juristen die zich willen<br />
inze en voor een nancieel gezond en welvarend Nederland.<br />
Kijk voor meer informatie op www.min n.nl of bel 070 - 342 89 69.<br />
Je sollicitatie mail je naar recruitment@min n.nl.<br />
Ministerie van Financiën
Orde<br />
Kijk, het zit zo<br />
“ Tegen half twaalf ’s morgens<br />
werd de eerste bank<br />
beroofd. Rond het middaguur<br />
waren de meeste winkels in het<br />
centrum gesloten vanwege<br />
plunderingen. Een paar uur later<br />
brandden taxichauffeurs de garage<br />
plat van een limousine verhuurbedrijf<br />
dat met hen concurreerde om<br />
klanten bij de luchthaven op te<br />
pikken. Vanaf een dak schoot een<br />
sluipschutter een politieman uit de<br />
Rob Hoogland,<br />
provincie dood; relschoppers<br />
columnist De Telegraaf<br />
braken in in diverse hotels en<br />
restaurants; en in een huis in een<br />
buitenwijk sloeg een arts een inbreker dood. Tegen het<br />
einde van de dag waren er zes banken beroofd,<br />
honderd winkels geplunderd, twaalf branden gesticht,<br />
veertig wagonladingen aan winkelruiten stukgeslagen.<br />
Er werd voor drie miljoen dollar materiële schade<br />
aangericht, alvorens het stadsbestuur het leger en<br />
natuurlijk de Mounties (de fameuze bereden politie) liet<br />
aanrukken om de orde te herstellen.”<br />
En dan weet ik het weer: te veel mensen zijn tot het<br />
kwade geneigd, geen land kan dientengevolge zonder<br />
een serieuze handhaving van de openbare orde,<br />
inclusief strikte maatregelen jegens degenen die erop<br />
betrapt worden dat zij daar op welke manier dan ook<br />
maling aan hebben.<br />
En of dat laatste momenteel in Nederland gebeurt?<br />
Ik heb het gevoel dat ik mij met het schrijven van deze<br />
column voor dit blad in het hol van de leeuw begeef,<br />
waar nog eens bijkomt dat ik mij in deze editie<br />
omringd weet door andere roofdieren. Maar dat moet<br />
dan maar; ik maak van Montreal, 17 oktober 1969,<br />
gewoon even Amsterdam, 18 mei 2010 (mooie datum,<br />
dan zou mijn vader 93 zijn geworden).<br />
COluMn<br />
Ik lees bijvoorbeeld het allereerste stukje in de bundel ‘Vijf bijlen’ van A.L. Snijders, waarin diens ZKV’s<br />
(Zeer Korte Verhalen) van 2007 en 2008 zijn verzameld. Onder het kopje ‘Voortschrijdend inzicht’ citeert hij<br />
een fragment uit ‘The Black Slate’ van Steven Pinker. Verteld wordt wat er op 17 oktober 1969 in Montreal<br />
gebeurde, toen de politie van die Canadese stad in staking ging.<br />
Auteur: Rob Hoogland<br />
En vervolgens spreek ik het vermoeden uit dat<br />
juridisch Nederland zich dan veel te veel zal laten<br />
leiden door de gedachte dat al die moordenaars,<br />
plunderaars, brandstichters, relschoppers en<br />
bankovervallers zouden moeten worden<br />
vrijgesproken, omdat zij door het ontbreken van<br />
gezag op illegale wijze zijn uitgelokt tot het plegen<br />
van hun misdaden.<br />
Ach ja, het rechtsgevoel, nietwaar.<br />
Door juristen vaak verfoeid, maar bij mij altijd nogal<br />
sterk ontwikkeld geweest.<br />
Daardoor ben ik ook van mening dat het in onze<br />
multiculturele <strong>samenleving</strong> – het een heeft wel<br />
degelijk met het ander te maken – iets te vaak<br />
gebeurt, dat mensen die iets ergs op hun geweten<br />
hebben, hun straf ontlopen of er veel te genadig vanaf<br />
komen (ik denk ineens aan zoonlief, die als jong<br />
jochie altijd advocaat wilde worden, maar het plan<br />
schrapte toen hij de jaren der adolescentie bereikte:<br />
hij had geen zin om moordenaars te verdedigen, zo<br />
vader zo zoon).<br />
In ons strafrecht zijn de verzachtende omstandigheden<br />
mijns inziens een te grote rol gaan spelen, ook<br />
afkomst en opvoeding worden daar regelmatig toe<br />
gerekend, evenals vermeende discriminatie en<br />
achteruitstelling. Ik besef dat het wel eens ten koste<br />
zou kunnen gaan van de werkgelegenheid binnen de<br />
strafadvocatuur, maar zelfs dat zou het mij waard zijn<br />
als in de beoordeling van een zaak het delict an sich<br />
voortaan weer centraler zou komen te staan dan het<br />
lot van de dader.<br />
Mooie stad trouwens, Montreal.<br />
Mede dankzij een serieuze handhaving van de<br />
openbare orde.<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 19
De weg naar de top van de internationale<br />
advocatuur is lang.<br />
Wij geven je vier dagen voorsprong.<br />
Advocaat word je niet zomaar. Laat staan internationaal<br />
topadvocaat bij Clifford Chance, een van de grootste kantoren<br />
ter wereld met onder meer vestigingen in New York, Dubai,<br />
São Paulo en Sjanghai. Je zult niet alleen over een afgeronde<br />
rechtenstudie en juridisch talent moeten<br />
beschikken, maar ook over een karakter<br />
dat zich staande weet te houden in een<br />
complexe wereld. Jij weet wat er speelt<br />
op nationaal en internationaal niveau,<br />
zodat je cliënten zo goed mogelijk kunt bijstaan. En hoewel je<br />
misschien niet alleen maar successen boekt op je weg naar<br />
de top, laat je je inzet, visie en durf daardoor niet afremmen.<br />
Integendeel. Omdat een goed begin nog steeds het halve<br />
SELECT CLASS<br />
4 t/m 7 mei 2010<br />
werk is, biedt Clifford Chance juridische toptalenten de kans<br />
om in vier dagen te ervaren wat werken aan de wereldtop<br />
inhoudt. Tijdens onze Select Class bezoek je onze kantoren<br />
in Amsterdam en Londen en werk je aan een zeer realistische<br />
case, die de internationale aspecten van<br />
ons werk goed weergeeft. En je ontdekt dat<br />
hard werken niet altijd ten koste hoeft te<br />
gaan van een ongedwongen sfeer. Ben jij<br />
een derde- of vierdejaars student rechten<br />
met bovengemiddelde talenten en ambities? En wil je in vier<br />
dagen een voorproefje nemen op een glansrijke carrière in de<br />
internationale advocatuur? Schrijf je dan vóór 30 maart 2010<br />
in voor de Select Class op www.selectclass.nl.<br />
W A A R L I G T J O U W G R E N S ?<br />
Clifford Chance LLP
ahmed Marcouch<br />
Strijdvaardige stadsdeelvoorzitter<br />
We ontmoeten Ahmed Marcouch in een Amsterdams café, een aantal weken na de PvdA-lijsttrekkersverkiezing<br />
voor het nieuw te vormen Amsterdamse stadsdeel Nieuw West. Hét toptalent van de PvdA verloor<br />
deze verkiezing, ondanks de steun van de gehele partijtop. Op zijn blog prees Wouter Bos de strijdvaardige<br />
en daadkrachtige manier van besturen door stadsdeelvoorzitter Marcouch. Na bijna vier jaar zijn de grootste<br />
problemen en dus ook de cameraploegen van de actualiteitenrubrieken verdwenen uit Slotervaart. Een<br />
bewoner onderbreekt het interview en draagt hem op vooral door te gaan met de aanpak van de typische<br />
grootstedelijke en multiculturele problemen: een aanpak die geen rekening houdt met heilige huisjes<br />
of partijgevoeligheden. Marcouch stelt resultaat boven alles en dat werpt zijn vruchten af. “Ik wil geen<br />
salonpoliticus zijn. Ik wil niet alleen discussiëren en vervolgens niets doen.”<br />
Tekst: Tom van den Akker en Lorenzo Favetta<br />
Bij uw aantreden als stadsdeel voorzitter<br />
van het Amsterdamse stadsdeel<br />
Slotervaart werd u geconfronteerd<br />
met veel problemen. Zo hadden<br />
hangjongeren de wijk Overtoomse Veld<br />
in hun greep, met als dieptepunt het<br />
neersteken van twee politieagentes op<br />
het plaatselijke politiebureau.<br />
Slotervaart is grotendeels een<br />
welvarend stadsdeel, maar de wijk<br />
Over toomse Veld is problematisch. Ik<br />
heb herhaaldelijk aangegeven dat het<br />
vijf voor twaalf was. Dat had te maken<br />
met een golf van criminaliteit en<br />
overlast, veroorzaakt door acht<br />
groepen van ongeveer dertig tot veertig<br />
problematische jongeren. Dit zijn geen<br />
hangjongeren die overdag goede<br />
dingen doen en zich na schooltijd<br />
vervelen. Nee, deze groep veroorzaakte<br />
echt hardnekkige overlast<br />
en hield zich daarnaast<br />
bezig met criminele<br />
activitei ten. Ik heb<br />
bewoners gesproken die<br />
mij huilend vertelden dat<br />
zij niet meer naar buiten<br />
durfden te gaan. Dat was al jaren een<br />
probleem, maar de autoritei ten<br />
durfden niet meer de regels te<br />
handhaven. Er was een modus operandi<br />
ontwikkeld die er voor moest zorgen<br />
dat de situatie niet verder escaleerde.<br />
Zo was het protocol dat stadsreinigers<br />
voor tien uur ’s ochtends de wijk<br />
moesten verlaten, omdat het anders te<br />
onveilig voor hen werd. De brutaliteit<br />
werd op een gegeven moment zelfs zo<br />
erg, dat de jongeren het politiebureau<br />
met stenen bekogel den. Dit gebeurde<br />
twee dagen na mijn aantreden en<br />
vormde voor mij de aanleiding om hard<br />
in te grijpen.<br />
De overlast rond die jongeren kennen<br />
we allemaal, maar waren er nog<br />
dieperliggende problemen waarmee u<br />
zich geconfronteerd zag?<br />
Binnen de wijk was een grote<br />
concentratie van mensen met een<br />
“Ik ben politicus en<br />
geen Najib Amhali”<br />
intErviEw<br />
Marokkaanse achtergrond; dit zorgde<br />
voor allerlei integratieproblemen.<br />
Daarnaast was er een groot gevoel van<br />
slachtofferschap bij zowel de jongeren<br />
als hun ouders. Dit ging gepaard met<br />
een foute vorm van etnische<br />
solidariteit; Marokkaanse bewoners<br />
informeerden de politie niet over het<br />
wangedrag van bepaalde Marokkaanse<br />
jongeren. Daarnaast was Overtoomse<br />
Veld erg verloederd; woningcorporaties<br />
hadden bijvoorbeeld al hun stadsvernieuwingsprojecten<br />
opgeschort. Er<br />
was dus sprake van achterstallig onderhoud<br />
van de wijk. En omdat de<br />
stads reiniging maar tot tien uur<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 21
’s ochtends werkte, bleef een hoop<br />
troep op straat liggen. Een ander<br />
belangrijk probleem was radicalisering.<br />
Ik zag veel radicaliserende<br />
jongeren: Mohammed B., Samir A. en<br />
nog een aantal van die Hofstadjongens<br />
kwamen uit deze wijk.<br />
U sprak over hard ingrijpen. Waar bent<br />
u begonnen?<br />
Ik heb ten eerste een cultuur verandering<br />
doorgevoerd. Men was gewend<br />
om te de-escaleren, zodat het contact<br />
met de jongeren goed bleef. Ik heb<br />
daarentegen gezegd: “Goed contact<br />
met de jongeren is belangrijk, maar we<br />
gaan wel handhaven!” Vervolgens heb<br />
ik gezorgd voor extra professionals,<br />
onder wie een aantal van Marokkaanse<br />
komaf. Zij zijn in staat om culturele<br />
“Ik ontken<br />
discriminatie niet,<br />
maar als een jongen<br />
mij belt en het gesprek<br />
begint met “yo yo yo”,<br />
dan klopt er iets niet<br />
in zijn opvoeding”<br />
barrières, religieuze barrières en<br />
taalbarrières te slechten en kunnen<br />
daardoor gemakkelijker tot een<br />
oplossing komen. Dankzij deze<br />
maatregel is een vertrouwensrelatie<br />
ontstaan en is de etnische solidariteit<br />
doorbroken. Bewoners komen nu<br />
gemakkelijker vertellen wat ze gezien<br />
of gehoord hebben. Ouders van de<br />
jongeren hebben we bovendien een<br />
persoonlijke brief gestuurd, thuis<br />
bezocht of ontboden op het politiebureau.<br />
Dit was toen uniek in<br />
Nederland. Als gevolg hiervan kwamen<br />
jongeren in opstand: “Hoe haal je het<br />
in je hoofd om mijn ouders een brief te<br />
schrijven; ik ben 21.” Die jongeren<br />
hadden nu dus in de gaten dat hun<br />
22 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
gegevens bij ons bekend waren. We<br />
zijn ook probleemgezinnen gaan<br />
spreiden. Door de stedelijke vernieu wing<br />
kregen we de kans om deze<br />
mensen ergens anders te huisvesten,<br />
maar ook door ze simpelweg te<br />
vertellen dat een andere omgeving<br />
beter is voor hun kinderen.<br />
U hebt dus vooral de ouders<br />
aangesproken?<br />
Nee, ik heb die jeugdgroepen expliciet<br />
behandeld als tuig. Overtredingen en<br />
crimineel gedrag werden vanaf dat<br />
moment consequent bestraft. Daarnaast<br />
zijn ze ook geweerd uit het<br />
buurthuis, want wij bieden aan<br />
criminelen geen onderdak. Voorheen<br />
was de mentaliteit onder die jongeren:<br />
“Hé Marcouch, als je niet wilt dat ik<br />
overlast veroorzaak, regel dan dat het<br />
buurthuis tot één uur open is.” Maar<br />
mijn motto is: je bent architect van je<br />
eigen leven. Als jij verandering wilt in<br />
jouw situatie, begin dan bij jezelf. Ik<br />
ontken discriminatie niet, maar als een<br />
jongen mij belt en het gesprek begint<br />
met “yo yo yo”, dan klopt er iets niet in<br />
zijn opvoeding. Ik maak hem dan<br />
duidelijk dat wanneer hij op die manier<br />
een gesprek begint, hij nergens wordt<br />
aangenomen. Ik heb ook weleens een<br />
e-mail gehad van ene ‘maffia_morat@<br />
xxxxx.com’ en tegen hem heb ik<br />
hetzelfde gezegd. Wij geven aan onze<br />
jongerenwerkers instructies mee dat ze<br />
niet alles moeten gaan regelen voor de<br />
jongeren, maar dat zij slechts de<br />
jongeren moeten ondersteunen.<br />
Er zijn nu bijna vier jaar verstreken. Ziet<br />
u al resultaten?<br />
Het belangrijkste resultaat is dat de<br />
criminaliteit drastisch daalt. Hierdoor<br />
krijgen de jongerenwerkers en andere<br />
professionals er weer zin in. Voorheen<br />
waren zij vooral bezig met overleven in<br />
hun werk; nu zien ze zichzelf meer als<br />
pedagoog en stellen ze meer eisen aan<br />
de jongeren. Daarnaast is de wijk een<br />
stuk schoner geworden, doordat de<br />
stadsreiniging ongestoord haar werk<br />
kan doen. En de stadsvernieuwing<br />
heeft veel jonge middenklassers gelokt;<br />
ondernemers zijn bereid om te<br />
investeren en hoog opgeleide jongeren<br />
komen hier hun schoolprojecten<br />
starten. We kunnen dus zien dat de<br />
wijk aan het revitaliseren is.<br />
Het stadsdeel komt niet meer in het<br />
nieuws, maar er was dit jaar wel een<br />
hoop media-aandacht na de presentatie<br />
van uw homonota.<br />
Ik zie in mijn wijk helaas een bepaalde<br />
starheid in de omgang met homoseksualiteit<br />
en homoseksuelen. In<br />
Nederland is de vrijheid van seksuele<br />
geaardheid erg belangrijk. Maar ik wil<br />
geen salonpoliticus zijn. Ik wil niet<br />
alleen discussiëren over fundamentele<br />
vrijheden en vervolgens niets doen. We<br />
moeten staan voor de fundamentele<br />
vrijheden van mensen! Ik wil dat<br />
meisjes met een korte rok veilig over<br />
straat kunnen lopen. En ik wil ook dat<br />
homo’s hand in hand kunnen lopen en<br />
hun partner een afscheidszoen durven<br />
geven. Na de presentatie van de<br />
homonota was er een Kamerdebat, ben<br />
ik bij Pauw en Witteman geweest en<br />
stond er een artikel in de krant. Dat is<br />
allemaal geweldig, maar hierna moet je<br />
dat ook vertalen naar de werkelijkheid.<br />
Ik heb dus de Gay Pride daadwerkelijk<br />
laten starten in Slotervaart.<br />
U hebt zich niet populair gemaakt<br />
binnen de lokale Marokkaanse<br />
gemeenschap met deze vorm van<br />
schoktherapie.<br />
Schoktherapie is hoe anderen het<br />
noemen, maar ik ben gewoon bezig<br />
met het opkomen voor fundamentele<br />
rechten van mensen. Het is belangrijk<br />
dat degene die onrecht wordt aangedaan<br />
het gevoel heeft dat er iemand<br />
aan zijn kant staat. Er zijn heel veel<br />
discussies met de Marokkaanse<br />
gemeenschap gevoerd, waarbij je door<br />
middel van eyeopeners dingen probeert<br />
duidelijk te maken. De docent, de<br />
dokter of de buurtagent kan namelijk<br />
ook homo zijn; hierdoor gaan mensen<br />
nadenken. Jongeren zeggen nu tegen<br />
mij: “Ik had nooit gedacht dat ik ooit<br />
met mijn ouders over homoseksualiteit<br />
zou kunnen spreken.” Ik denk dus dat<br />
deze schoktherapie wel van nut is<br />
geweest.
U haalde ook de krantenkoppen door<br />
te pleiten voor islamitisch onderwijs op<br />
openbare scholen.<br />
Ik zie nog steeds dat de behoefte voor<br />
islamitisch onderwijs leeft onder<br />
mensen. Maar deze behoefte wordt op<br />
dit moment verkeerd ingevuld. Kijk<br />
maar naar de radicalisering onder<br />
jongeren. In mijn wijk zie ik jongens<br />
van zestien met een intense haat jegens<br />
de <strong>samenleving</strong>, ondanks dat zij hier<br />
zijn geboren en getogen. Het is mijn<br />
politieke verantwoording om dit<br />
probleem te onderkennen en daar<br />
oplossingen voor aan te dragen. We<br />
hebben dus een anti-radicaliseringsplan<br />
opgesteld. Binnen dit plan hebben<br />
we vervolgens de islamitische<br />
weekend scholen aan de kaak gesteld,<br />
omdat kinderen daar middels lijfstraffen<br />
verkeerde zaken krijgen<br />
geleerd. Deze weekendscholen zijn dus<br />
geen goede oplossing. Gelukkig maakt<br />
de Wet op het primair onderwijs het<br />
mogelijk dat kinderen met behoefte<br />
aan godsdienstonderwijs in het<br />
openbaar onderwijs hierin gefaciliteerd<br />
worden. Op deze manier is het<br />
islamitisch onderwijs veel beter te<br />
controleren en is er minder kans op<br />
radicalisering. We willen dit dus niet<br />
aan iedereen opleggen, maar alleen de<br />
mogelijkheid geven aan de ouders en<br />
kinderen die hier behoefte aan hebben.<br />
Het liefst gebeurt dit buiten schooltijd,<br />
omdat vooral déze kinderen de<br />
reguliere lesuren hard nodig hebben.<br />
Uiteindelijk gaat het erom dat een<br />
bestaande behoefte op een gezonde<br />
manier wordt gefaciliteerd.<br />
Waarom hebt u in uw plannen het<br />
openbaar onderwijs zo specifiek<br />
benoemd? Dit lijkt de bron van de vele<br />
kritiek op uw plannen.<br />
Mijn pleidooi was vooral op het<br />
openbaar onderwijs gericht, omdat ik<br />
zie dat islamitische kinderen zichzelf<br />
verloochenen. Ze krijgen op een<br />
openbare school niet vrij vanwege het<br />
Suikerfeest of het Offerfeest, maar<br />
omdat ze zogenaamd een studiedag<br />
hebben. De kinderen weten dus wel<br />
waarom ze vrij zijn, maar mogen dat<br />
eigenlijk niet zeggen. Dit heeft een<br />
grote impact op kinderen. Zelfverloochening<br />
is een factor binnen het<br />
radicaliseringproces.<br />
U hebt zich de afgelopen vier jaar<br />
niet erg populair gemaakt bij de<br />
lokale Marokkaanse gemeenschap.<br />
Daarbij bent u door de traditionele<br />
PvdA-achterban ook niet gekozen tot<br />
lijsttrekker van het nieuw te vormen<br />
stadsdeel Nieuw West. U staat er alleen<br />
voor, lijkt het wel.<br />
Ik ben politicus en geen Najib Amhali.<br />
Ik spreek mensen aan om mee te doen<br />
in de <strong>samenleving</strong> en ik strijd voor<br />
fundamentele vrijheden. De bewoners<br />
van Slotervaart belonen mij met een<br />
zeven: het hoogste rapportcijfer van<br />
Amsterdam. De dienstverlening van<br />
onze ambtenaren wordt in hetzelfde<br />
onderzoek ook het hoogst gewaardeerd<br />
van Amsterdam. Het is dan ook<br />
pijnlijk en teleurstellend wat er is<br />
gebeurd tijdens de lijsttrekkersverkiezing.<br />
Mijn rivaal heeft slechts na<br />
maarliefst drie stemrondes en met een<br />
minimaal verschil gewonnen. Dit<br />
betekent dat er aan de andere kant ook<br />
veel support is. Ik heb de dingen op<br />
mijn manier gedaan, omdat ik denk dat<br />
ze op die manier gedaan moeten<br />
worden. Ik heb geen moment<br />
stilgestaan bij de electorale betekenis<br />
van mijn handelen. Daarnaast vraag ik<br />
me af waarom een grote groep leden<br />
niet is komen opdagen. Onze lokale<br />
PvdA-afdeling telt zeshonderd leden,<br />
van wie nog geen kwart heeft gestemd.<br />
Leden van een politieke partij moeten<br />
hun lidmaatschap waarmaken. Door<br />
passief te zijn en je niet uit te spreken,<br />
loop je weg van je verantwoordelijkheid<br />
binnen zo’n vereniging.<br />
“Zij denken nog steeds dat door te pamperen en op<br />
de tent te passen, problemen zich vanzelf oplossen”<br />
Het filmpje waarbij u een klein<br />
vervelend jochie een oorvijg gaf, kreeg<br />
landelijk veel aandacht in de media.<br />
Zou je kunnen zeggen dat het filmpje<br />
eigenlijk symbolisch is voor de hardere<br />
lijn die is ingezet door de PvdA, zeker<br />
nu u voor de verkiezing zo expliciet<br />
gesteund bent door de partijtop?<br />
Het is terecht dat de partijtop, onder<br />
andere met Wouter Bos, Lodewijk<br />
Asscher en Jeroen Dijsselbloem, zich<br />
heeft uitgesproken voor de lijn waar de<br />
PvdA voor staat. Deze manier van doen,<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 23
intErviEw<br />
adresseren en attenderen is waar wij als<br />
partij voor staan. Wanneer andere<br />
leden stellen dat zij door deze<br />
interventie van bovenaf anders hebben<br />
gestemd, zijn ze eigenlijk hun<br />
lidmaatschap niet waard. Ze moeten<br />
namelijk gaan voor het verhaal, voor de<br />
missie en niet voor een persoon.<br />
Gelukkig wordt dit eerlijke verhaal<br />
door veel mensen gewaardeerd. Ik durf<br />
wel te zeggen dat de beweging die wij<br />
in Slotervaart hebben opgezet een<br />
grote inspiratie is geweest voor de<br />
landelijke aanpak van bepaalde<br />
problemen.<br />
Denk u dat de verkiezing van uw<br />
concurrent Achmed Baâdoud een<br />
signaal is vanuit de achterban dat de<br />
hardere lijn niet wordt gewaardeerd?<br />
De leden die dat vinden zijn de<br />
klassiekers. Zij geloven dat je moet<br />
wegkijken voor de problemen met<br />
allochtone jongeren en moet kijken<br />
naar die ene procent bij wie het wel<br />
goed gaat. Zij denken nog steeds dat<br />
door te pamperen en op de tent te<br />
24 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
passen, problemen zich vanzelf<br />
oplossen. Dat is ouderwetse politiek en<br />
ik geloof daar niet in! Ik geloof niet in<br />
relativeren. Ik heb de afgelopen<br />
periode op een heel onorthodoxe<br />
manier bestuurd en dat kan erg pijnlijk<br />
en complex lijken, maar in de<br />
burgermonitor scoren wij het hoogst.<br />
“Als ze mij nodig<br />
hebben, ben ik<br />
beschikbaar voor de<br />
Amsterdamse politiek”<br />
Wat vindt u van de situatie van de Partij<br />
van de Arbeid op landelijk niveau?<br />
Het is jammer dat we zo laag staan in<br />
de peilingen. Naar mijn mening moet<br />
de partij meer zichtbaar maken waar ze<br />
voor staan. Wouter Bos beschikt over<br />
een goed integratieverhaal, dat<br />
duidelijk vertelt waar het om gaat. Dat<br />
verhaal moet hij alleen vaker uitdragen.<br />
Het moet zichtbaar worden dat de<br />
PvdA de enige partij is die ook daadwerkelijk<br />
wat doet met integratie. De<br />
PVV is slechts een angstaanjager,<br />
GroenLinks is erg elitair en de<br />
christelijke partijen hoor je al helemaal<br />
niet over integratie.<br />
Hoe kan Wouter Bos een duidelijk<br />
verhaal uitspreken als de leden bij<br />
de eerste mogelijkheid al een ander<br />
verhaal kiezen door voor Baâdoud te<br />
kiezen?<br />
Kijk, u legt nu heel erg de nadruk op<br />
dat ene lid dat het verschil heeft<br />
gemaakt. Wij zijn een vereniging met<br />
leden en die hebben allemaal hun<br />
eigen opvatting over hoe je in een wijk<br />
politiek moet bedrijven. Als je dat niet<br />
wilt hebben, als je niet wilt dat er<br />
gediscussieerd wordt en geen gedoe<br />
wilt hebben in de partij, dan moet je<br />
dus een ledenloze PVV opzetten. De<br />
PvdA wil intern democratisch zijn en<br />
dat betekent dat je leden hebt die<br />
eigenwijs en eigenzinnig zijn. Iedereen<br />
heeft zo zijn eigen ideeën. Dit draagt<br />
niet bij aan de zichtbaarheid van het<br />
verhaal, maar de interne democratie is<br />
belangrijker.<br />
U wordt dus geen lijsttrekker in Nieuw<br />
West, maar verklaarde onlangs wel<br />
bereid te zijn om de Amsterdamse<br />
gemeenteraad in te gaan voor de PvdA.<br />
Is uw expertise niet veel harder nodig in<br />
de landelijke politiek?<br />
Ik had heel bewust gekozen voor Nieuw<br />
West. Ik was al gevraagd om op de<br />
kandidatenlijst op een tweede plaats<br />
achter Asscher (Lodewijk Asscher is<br />
lijsttrekker voor de PvdA in Amster dam,<br />
red.) te gaan staan. Dat heb ik toen<br />
geweigerd, ondanks aandringen van de<br />
afdeling. Ik wilde mijn klus in Nieuw<br />
West afmaken. Maar na de uitslag werd<br />
ik geconfron teerd met een nieuwe<br />
werkelijkheid. Die moest even bezinken<br />
en daar moest ik goed over nadenken.<br />
Voor nu is het belangrijk dat de campagne<br />
in Amsterdam goed gaat. Mijn<br />
positie is daar helemaal niet relevant;<br />
het is belangrijk dat de Partij van de<br />
Arbeid het goed gaat doen. En als ze mij<br />
nodig hebben, ben ik be schik baar voor<br />
de Amsterdamse politiek. Den Haag is<br />
nog zo ver weg…<br />
Over Ahmed Marcouch<br />
in 1979 kwam ahmed Marcouch als<br />
tienjarige naar nederland en ging na<br />
diverse opleidingen aan de slag bij de<br />
politie in amsterdam. Ondertussen<br />
haalde hij zijn lesbevoegdheid en gaf<br />
lessen maatschappijleer aan het rOC.<br />
in 2003 werd hij coördinator jeugd en<br />
veiligheid in de regio Oost van de<br />
gemeente amsterdam. Ook werd hij<br />
woordvoerder en bestuurslid van de<br />
unie van Marokkaanse Moskeeën in<br />
amsterdam en omstreken. in 2006<br />
trad hij aan als voorzitter van het<br />
stadsdeel Slotervaart voor de Partij<br />
van de arbeid. in december 2009<br />
verloor hij de lijsttrekkersverkiezing<br />
voor het nieuwe stadsdeel nieuw<br />
west. Marcouch blijft beschikbaar<br />
voor de amsterdamse politiek.
In de advocatuur moet je weten waar je voor staat. En dat moet je zo kort en bondig mogelijk<br />
kunnen vertellen. Bij Simmons & Simmons hebben we daar een tool voor ontwikkeld.<br />
De Eén Woord Sollicitatie. Hiermee dwing je jezelf tot een zo kort mogelijke omschrijving<br />
van je talent. Als je durft, dan mag je zelfs met dat ene woord bij ons komen solliciteren.<br />
Innovatief Emotioneel Chaotisch Initiatiefrijk Smaakvol<br />
Stressbestendig Competitief Sociaal Intellectueel Correct<br />
Toegewijd Geleerd Fantastisch Open Creatief<br />
Opvliegend Leuk IJdel Sportief Handig<br />
Intens Onhandig Snel Brutaal Actief<br />
Gestoord Diplomatiek Evenwichtig Flexibel Bedrijvig<br />
Geordend Vroom<br />
Netjes Onderhoudend<br />
Ga snel naar werkenbijsimmons.nl<br />
Waardevol Ondernemend<br />
Onafhankelijk Wantrouwend Sportief Gedreven Fanatiek<br />
Pienter Spiritueel Opgewekt Somber Extravert<br />
Eigenaardig Introvert Smetteloos Perfectionistisch Braaf<br />
Vastberaden Besluiteloos Adequaat Integer Kalm<br />
Apart Optimistisch Pessimistisch Competent Energiek<br />
Sluw Grondig Streng Volwassen Innemend<br />
Vreemd Chaotisch Gepassioneerd Gevoelig Hard<br />
www.werkenbijsimmons.nl
artiKEl<br />
alledaags culturisme<br />
integratie en de nieuwe politieke correctheid<br />
Racisme is tegenwoordig een saai woord. Over racisme wil niemand het hebben. Discriminatie wordt nog<br />
gethematiseerd met obligate veroordelingen en gelijktijdige ontkenningen, maar racisme, daar krijg je zelfs<br />
op een sociaal-wetenschappelijke conferentie een verveeld schouderophalen mee 1 . Dat is wel helemaal het<br />
geval in Nederland, en dat is precies waarom we het nu in Nederland over racisme moeten hebben.<br />
Auteur: Willem Schinkel<br />
In de internationale sociale<br />
wetenschap is racisme<br />
tegenwoordig een voorwerp van<br />
hernieuwde reflectie. Nieuwe vormen<br />
van racisme worden gesigna leerd,<br />
zoals ‘modern racisme’ 2 en<br />
‘symbolisch racisme’ 3 . Maar de meest<br />
saillante vorm van racisme is wat<br />
afwisselend ‘nieuw racisme’ (‘neoracisme’)<br />
4 en ‘cultureel racisme’ 5 wordt<br />
genoemd. Daarmee wordt een culturele<br />
variant van racisme benoemd: een<br />
racisme dat een genormeerd onderscheid<br />
maakt op basis van cultuur. In<br />
mijn Denken in een tijd van sociale<br />
hypochondrie. Aanzet tot een theorie voorbij<br />
de maatschappij (2007) en De gedroomde<br />
26 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
<strong>samenleving</strong> (2008) stel ik voor daarvoor<br />
de term culturisme te gebruiken.<br />
Waarom?<br />
Van racisme naar culturisme<br />
De laatste decennia worden gekenmerkt<br />
door wat sommigen neoracisme<br />
hebben genoemd. Étienne<br />
Balibar (1991) heeft daarvan de meest<br />
theoretisch consistente omschrijving<br />
gegeven. Hij ziet neo-racisme als een<br />
doorgeëvolueerde vorm van racisme<br />
die complexer en geraffineerder<br />
opereert dan racisme. Waar racisme<br />
een differentiële waardering op grond<br />
van een biologisch of anderszins<br />
natuurlijk onderscheid betrof, is<br />
neo-racisme een waardering op grond<br />
van een cultureel onderscheid. Neoracisme<br />
gebruikt het traditionele<br />
cultura listische argument tegen racisme en<br />
draait het om tot een legitimering van<br />
exorcistisme. Het culturalistische<br />
tegenargument is afkomstig uit de<br />
culturele antropologie en is<br />
bijvoorbeeld bij de vader van de<br />
Amerikaanse antropologie, Franz Boas<br />
(1928), en na hem bij Mead, Benedict<br />
en Linton te vinden. Het behelst het<br />
idee dat verschillen tussen mensen niet<br />
natuurlijk maar cultureel van aard zijn,<br />
dat er verschillende culturen zijn en dat<br />
die niet in een hiërarchie staan. In<br />
neo-racisme wordt dit omgedraaid. Er<br />
wordt gezegd: “ja, iedereen is in de<br />
grond van de zaak gelijk, er zijn<br />
verschil lende culturen, en die moeten<br />
“Cultureel racisme is een culturele<br />
variant van racisme: een racisme<br />
dat een genormeerd onderscheid<br />
maakt op basis van cultuur”<br />
niet gemengd worden, want dan<br />
ontstaan problemen.” Daarbij wordt<br />
cultuur en passant toch gehiërarchiseerd,<br />
want culturen staan onder en<br />
dienen zich aan te passen aan een<br />
dominante cultuur.<br />
Maar precies omdat de kern van<br />
neo-racisme een focus op cultuur met
gelijktijdige onderkenning van de<br />
biologische gelijkheid (in normatieve<br />
zin) behelst, acht ik het noodzakelijk<br />
uit de impasse te komen waarin<br />
racisme geproblematiseerd wordt.<br />
Enerzijds is het terecht dat racisme ‘uit’<br />
is. Veel urgenter aanwezig is tegenwoordig<br />
culturisme, hoewel dat<br />
geenszins wil zeggen dat er niet ook<br />
racisme in de reguliere zin des woords<br />
is. Racisme opereert op basis van een<br />
normatieve logica van terranormativi teit;<br />
het veronderstelt een natuurlijke grond<br />
(terra). Die grond kan biologisch (Blut)<br />
zijn en dan betreft het een grond in de<br />
overdrachtelijke zin. Hij kan ook<br />
bestaan uit een grond in de letterlijke<br />
zin (Boden), maar ook dan heeft hij een<br />
vooronderstelde natuur lijke hardheid.<br />
Daartegenover staat een meer sociale<br />
normatieve logica die culturisme<br />
kenmerkt. Hier opereert een<br />
agranormativiteit, een logica van<br />
genormeerde observatie op grond van<br />
een cultureel onderscheid. Cultuur is<br />
een agrarisch model. Het in cultuur<br />
brengen wil zeggen: het bewerken van<br />
de grond. Dat is wat in culturisme<br />
gebeurt. De neutraliteit van de natuurlijke<br />
grond wordt geaccepteerd, en<br />
vervolgens worden problemen geattribueerd<br />
aan de culturele bewerking van<br />
die grond. Dat is waarom de staat<br />
tegenwoordig opereert als een ‘tuinman’<br />
6 : de staat beploegt de akker van<br />
de migrant, die verkeerd bewerkt is en<br />
die aangepast moet worden aan de<br />
cultuur van Nederland, aan de<br />
dominante cultuur.<br />
Culturisme is zo een equivalent voor<br />
racisme. Racisme is maar één mogelijk<br />
exorcistisch discours en niet ieder<br />
discours moet geconceptualiseerd<br />
worden als racisme. In plaats van<br />
proberen door middel van affixen een<br />
nieuwe vorm van racisme te identificeren,<br />
moeten we een nieuw exorcistisch<br />
discours identificeren. Ik stel<br />
voor dat we dat doen met de naam<br />
culturisme.<br />
Integratieculturisme<br />
Nederland is doortrokken van culturisme.<br />
Het kan zich vrijpleiten van de<br />
meer zichtbare en platte vormen van<br />
racisme en kan zich daarmee een<br />
schoon geweten toedichten, maar in de<br />
vanzelfsprekendheid van het hedendaagse<br />
spreken over integratie is een<br />
agranormativiteit aan het werk die het<br />
culturistisch karakter ervan verraadt<br />
voor wie bereid is sociale wetenschap<br />
te beschouwen als het betwijfelen van<br />
het vanzelfsprekende. Het integratiediscours<br />
kent drie na-oologse fasen,<br />
waarvan de laatste en huidige fase<br />
begin jaren ’90 zijn intrede doet. 7 Die<br />
fase heeft de volgende vijf ken merken:<br />
1. Het heeft een focus op achter standen<br />
en problemen in meer algemene<br />
zin.<br />
2. Voorondersteld is een essentialistisch<br />
beeld van cultuur als een<br />
stabiel geheel van waarden en<br />
normen (dit geldt voor zowel de<br />
eigen cultuur van allochtonen als<br />
voor de Nederlandse cultuur).<br />
3. Het is niet langer een groepsgewijs<br />
denken over integratie en emancipatie,<br />
maar een individuali se rend<br />
denken hierover (het zijn individuen<br />
die wel of niet geïntegreerd zijn; het<br />
zijn individuen die verantwoordelijk<br />
heid en schuld hebben in geval<br />
van achterstand en/of problemen).<br />
4. Cultuur wordt als verklarende factor<br />
gezien voor achterstanden en<br />
problemen.<br />
5. Cultuur wordt als potentieel<br />
intrin siek problematisch gezien, en<br />
als incompatibel met de dominante<br />
cultuur.<br />
Met name punt vier en vijf maken deze<br />
fase een culturistische fase. Er is een<br />
eureka-moment geweest in Nederland:<br />
eindelijk hebben we de verklarende<br />
factor voor die hardnekkige achterstanden:<br />
cultuur! ‘It’s the culture, stupid!’<br />
Dat heeft geleid tot een verenging van<br />
het integratiedebat tot issues die met<br />
islam of met moslims te maken<br />
hebben. Dat is overigens een breder<br />
Europees fenomeen. Het is waarom<br />
rechts-extremistische partijen in<br />
Europa in de jaren ’90 het op joden<br />
“De staat beploegt de akker van de migrant,<br />
die verkeerd bewerkt is en die aangepast moet<br />
worden aan de cultuur van Nederland, aan<br />
de dominante cultuur”<br />
gerichte antisemitisme uit hun<br />
program ma’s schrijven, joodse leden<br />
aannemen en zich gaan richten tegen<br />
moslims 8 . In Nederland heeft het<br />
geleid tot de opkomst van nieuwe<br />
extremistische partijen, zelfs<br />
‘bewegingen’, en een opschuiven in de<br />
richting van xenofobie van de reguliere<br />
partijen, van Groen Links tot Christen<br />
Unie.<br />
‘It’s the culture, stupid!’<br />
Culturisme als verklaringsmodel<br />
Afwisselend kan bijvoorbeeld de<br />
cultuur van Marokkanen of de islam tot<br />
verklaring uitgeroepen worden voor<br />
allerhande zaken, waaronder criminaliteit.<br />
Maar dat leidt tot schijn verklaringen.<br />
Onderdeel van het breder<br />
culturistisch discours is een<br />
criminalisering van diegenen die een<br />
andere cultuur hebben. Die ‘verklaring’<br />
verklaart echter niets. Maar de<br />
verklaring van criminaliteit uit cultuur<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 27
artiKEl<br />
is een tautologische vorm die stelt dat<br />
mensen bepaalde gedragingen<br />
vertonen omdat ze normen volgen die<br />
waarden ondersteunen die behelzen<br />
dat het goed is dat dergelijke<br />
gedragingen vertoond worden. Of met<br />
andere woorden: de ‘verklaring’ geeft<br />
als antwoord op de vraag “waarom doet<br />
Mohammed X?” het antwoord “omdat alle<br />
Mohammeds X doen.” Of, in afgezwakte<br />
variant: “omdat alle Mohammeds<br />
geneigd zijn tot X.” Daarmee leren we<br />
nog niets en vinden we precies het<br />
gezochte niet: een verklaring.<br />
Zo laat de politie zich bij de aanpak van<br />
criminaliteit van Marokkaanse<br />
jongeren in Nederland informeren<br />
door een culturistisch denkkader.<br />
Nederlandse politieagenten zijn op reis<br />
geweest naar Marokko om daar de<br />
cultuur van Marokkaanse jongeren in<br />
Nederland te leren kennen en zo hun<br />
gedrag beter te begrijpen. Hierbij<br />
gebeuren in feite twee dubieuze<br />
dingen: 1) criminaliteit wordt een<br />
reden een cultuur te bestuderen; 2) de<br />
cultuur van Marokkaanse jongens in<br />
Nederland wordt gelijkgesteld aan de<br />
cultuur van Marokko. Aldus wordt in<br />
de Marokkaanse cultuur, die in<br />
‘primitieve staat’ in Marokko zelf te<br />
bestuderen is, de reden gezocht van de<br />
criminaliteit van bepaalde jongeren. De<br />
culturistische koppeling tussen cultuur<br />
en criminaliteit gaat bovendien voorbij<br />
aan het feit dat de eerste generatie<br />
Marokkaanse Nederlanders veel<br />
minder in criminaliteitsstatistieken<br />
voorkomt dan de tweede generatie. Er<br />
is, kortom, alle reden voor een kritiek<br />
van het hedendaagse, alledaagse<br />
culturisme.<br />
Het multiculturealisme en de<br />
nieuwe politieke correctheid<br />
Waarom is die kritiek er zo weinig? Het<br />
spreken over integratie, allochtonen,<br />
cultuur heeft in de culturistische fase<br />
van het integratiediscours een<br />
dwingende vorm gekregen die een<br />
sterk retorisch karakter heeft. Typisch<br />
voor de inmiddels dominante houding<br />
ten aanzien van culturisme is het<br />
hoofdredactioneel commentaar van het<br />
NRC Handelsblad op het recent<br />
28 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
verschenen rapport over Nederland,<br />
van de Europese Commissie tegen<br />
Racisme en Intolerantie. 9 Wat<br />
constateert het ECRI-rapport namelijk?<br />
Dat Nederland, ten opzichte van het<br />
vorige rapport uit 2000, een sterk<br />
intolerante wending gemaakt heeft.<br />
Dat een discriminatoire politiek<br />
gevoerd wordt die zich uit in<br />
discriminatoire wetten, zoals de<br />
‘Rotterdamwet’ (officieel genaamd de<br />
‘Wet Bijzondere Maatregelen<br />
Grootstedelijke Problematiek’, 2005).<br />
Nauwgezet traceert het rapport de<br />
ontwikkelingen in Nederland, van het<br />
integratiediscours tot de juridische<br />
codificatie van het door de Commissie<br />
geconstateerde racisme – ik zou<br />
zeggen: culturisme – daarin. Het<br />
hoofdredactioneel commentaar op het<br />
rapport spreekt van ‘verouderd<br />
denken’. Verouderd denken? Sinds<br />
wanneer zegt dat iets over de inhoud<br />
“We hebben een<br />
nieuwe politieke<br />
incorrectheid nodig!”<br />
van het gedachte?! Wat we hier<br />
terugzien, is wat ik de nieuwe politieke<br />
correctheid zou willen noemen. Dat<br />
het hoofdredactioneel commentaar van<br />
een kwaliteitskrant daarvan doordrongen<br />
is, is een illustratie van de<br />
dominantie ervan.<br />
De nieuwe politieke correctheid heeft te<br />
maken met de eerder genoemde<br />
eureka-ervaring. Feitelijk was die<br />
ervaring er een van het type<br />
Doornroosje: Nederland werd wakker<br />
gekust uit een politiek correcte slaap<br />
door Prins Fortuyn. Het land sliep en<br />
was jarenlang blind voor de problemen<br />
van de multiculturele <strong>samenleving</strong>,<br />
totdat het wakker gekust werd. Dat was<br />
een louterende ervaring, een verlichting<br />
van Zen-proporties. Na Fortuyn<br />
was het wakker gekuste land vastberaden<br />
om de problemen niet langer<br />
te ontkennen maar ze bij de naam te<br />
noemen. De verlichting die optrad,<br />
deed het land herinneren aan zijn<br />
verlichte wortels, de kern van haar<br />
cultuur. Het moest dus uit zijn met het<br />
tolereren van intolerante, niet-verlichte<br />
culturen. Het multiculturalisme moest<br />
voorbij zijn en daadkracht was vereist.<br />
Deze vorm van multiculturealisme<br />
behelst de a posteriori constructie van<br />
multiculturalisme – een multicultureel<br />
beleid heeft Nederland, in tegenstelling<br />
tot wat de nieuwe wetenschappelijke<br />
multiculturealisten beweren 10 ,<br />
nooit gehad.<br />
Het multiculturealisme hanteert de<br />
volgende stijlfiguren:<br />
1. Het doet zich voor als een realisme en<br />
daarmee als neutraal.<br />
2. Het stelt een breuk met het verleden<br />
voor. Er is een duidelijk voor<br />
(Fortuyn) en een na aanwijsbaar, een<br />
tijd van Doornroosje en een tijd van<br />
de wakkere ridder die de strijd om<br />
de beschaving aangaat.<br />
3. Het opent de aanval op de politieke<br />
correctheid. De nieuwe politieke<br />
correctheid bestaat uit de verplichte<br />
belijdenis – die soms, zoals voor<br />
‘linkse’ politici, een biecht is –<br />
‘tegen de politieke correctheid’ te<br />
zijn. Wie gehoord wil worden en
kredietwaardige ideeën wil<br />
overbrengen, moet zeggen tegen de<br />
politieke correctheid te zijn.<br />
4. Het predikt daadkracht. Er is genoeg<br />
analyse geweest. De proble men zijn<br />
in kaart gebracht en er moet alleen<br />
nog over oplossingen gesproken<br />
worden. En dan moet er opgelost<br />
worden. Maar: niet alleen is er de<br />
afgelopen jaren minder integratiebeleid<br />
geweest dan in alle voorafgaande<br />
jaren; de populis tische<br />
nadruk op daadkracht is natuurlijk<br />
maar zo lang praktisch plausibel als<br />
hij overschreeuwd wordt door… een<br />
roep om daad kracht. De harde taal<br />
van het vorige kabinet was precies<br />
dat: taal. Dat de daadkracht ontbrak,<br />
blijkt nu met de nieuwe inburgerings<br />
wet, waarover 4 jaar met veel<br />
spierballen taal gespro ken is maar<br />
die niet uitvoer baar blijkt.<br />
5. Het plaatst zich in de rol van<br />
underdog. Het multiculturealisme<br />
doet het voorkomen alsof er nog<br />
steeds een dominante multiculturalistische<br />
ontkenning van de<br />
problemen bestaat. Het verleden is<br />
niet zomaar weg. Sterker nog: er<br />
bestaat een hardnekkige poldersamenzwering<br />
die de falende<br />
multiculturalistische politiek wil<br />
doorzetten en die het nieuwe<br />
multiculturealisme de kop in wil<br />
drukken. Die retorische under dogpositie<br />
is strategisch nuttig omdat<br />
ze verhult dat de realistische<br />
daadkracht voorbij de politieke<br />
correctheid inmiddels de dominante<br />
discussievorm is. Want wie het<br />
waagt nog in pre-Fortuynistische<br />
termen over integratie te spreken,<br />
wordt als fossiel weggezet.<br />
6. Het positioneert zich weg van<br />
‘links’. Het verouderde denken, dat<br />
is het linkse denken. De poldersamenzwering,<br />
dat is de ‘Linkse<br />
Kerk’. Dat ideologische gebrek aan<br />
daadkracht, dat is typisch links. Die<br />
bureaucratische stroperigheid?<br />
Links. En hoewel ‘links’ natuurlijk<br />
nooit aan de macht is geweest,<br />
legitimeert de nadruk op het<br />
‘verouderde denken’ van ‘links’ het<br />
dominante culturisme.<br />
Zo was de Fortuynrevolutie eerst en<br />
vooral een retorische revolutie. Het<br />
multiculturealisme legitimeert aldus<br />
een culturisme dat meerdere maatschappelijke<br />
sferen doortrekt. Daarmee<br />
staan fundamentele waarden en<br />
waarheden op het spel; voorwaar een<br />
taak voor jonge sociale weten schappers.<br />
Hoe vaak wordt bijvoor beeld niet<br />
een selectief toegepast beroep op de<br />
vrijheid van menings uiting gedaan om<br />
xenofobie te legitimeren, waarbij<br />
conflicten met wetsartikelen tegen<br />
discriminatie en belediging a priori<br />
uitgesloten worden?<br />
Besluit: voor een nieuwe politieke<br />
incorrectheid<br />
De vrijheid van meningsuiting wordt<br />
zo vaak aangehaald omdat dat het<br />
enige is wat tegenwoordig nog<br />
universeel is: het hebben van een<br />
mening. Maar we hebben behoefte aan<br />
lucht, aan een doorbreken van de<br />
multiculturealistische dwangbuis van<br />
het spreken. We moeten andere<br />
meningen horen. We hebben een<br />
nieuwe politieke incorrectheid nodig!<br />
Literatuur<br />
Balibar, E. (1991): ‘Is there a neo-racism?’, in<br />
Balibar, E. & I. Wallerstein: Race, Nation, Class:<br />
Ambiguous Identities. Londen: Verso, pp. 17-28.<br />
Barker, M. (1981): The New Racism. Conservatives<br />
and the Ideology of the Tribe. Frederick: Aletheia<br />
Books.<br />
Bauman, Z. (1989): De moderne tijd en de holocaust.<br />
Amsterdam: Boom.<br />
Boas, F. (1928): Anthropology and Modern Life.<br />
Mineola: New York.<br />
Brink, G. van den (2006): Culturele contrasten.<br />
Het verhaal van de migranten in Rotterdam.<br />
Amsterdam: Bert Bakker.<br />
Bunzl, M. (2007): Anti-Semitism and Islamophobia:<br />
Hatreds Olds and New in Europe. Chicago: Prickly<br />
Paradigm Press.<br />
ECRI (2008): Derde rapport over Nederland.<br />
Staatsburg: Council of Europe.<br />
Essed, P. & K. Nimako (2006): ‘Designs and (Co)<br />
Incidents. Cultures of Scholarship and Public Policy<br />
on Immigrants/Minorities in the Netherlands.’<br />
International Journal of Comparative Sociology<br />
47(3-4): 281-312.<br />
Fiske, J. (1998): ‘Surveilling the City. Whiteness,<br />
the Black Man and Democratic Totalitarianism.’<br />
Theory, Culture & Society 15(2): 67-88.<br />
Foner, N. (2005): In a New Land. A Comparative<br />
View of Migration. New York: NYU Press.<br />
Gilroy, P. (1992): ‘The end of anti-racism’, in:<br />
Donald, J. & A. Rattansi (red.): ‘Race’, Culture and<br />
Difference. Londen: Sage, pp. 49-61.<br />
Gordon, P. (1989): New Right, New Racism. Londen:<br />
Searchlight.<br />
Bronvermelding<br />
1 Essed & Nimako, 2006; Schinkel, 2007; vgl.<br />
Gilroy, 1992; Fiske, 1998.<br />
2 McConahay, 1986.<br />
3 Tarman & Sears, 2005.<br />
4 Barker, 1981; Gordon, 1989; Balibar, 1991.<br />
5 Modood, 1997; Foner, 2005.<br />
6 Bauman, 1989.<br />
7 Zie verder: Schinkel, 2007: h. 4.<br />
8 Zie: Bunzl, 2007.<br />
9 ECRI, 2008.<br />
10 Van den Brink, 2006; Koopmans, 2004;<br />
Scheffer, 2007; Schnabel, 1999; Sniderman &<br />
Hagendoorn, 2007.<br />
Over Willem Schinkel<br />
willem Schinkel (Kampen, 1976) is<br />
socioloog. Schinkel studeerde<br />
sociologie aan de Erasmus universiteit<br />
te rotterdam van 1995 tot en met<br />
2000. hij is nu universitair docent<br />
theoretische sociologie aan diezelfde<br />
universiteit. in 2005 promoveerde hij<br />
cum laude op het proefschrift ‘aspects<br />
of violence’. in dit onderzoek<br />
onderzocht Schinkel in hoeverre<br />
daders van geweld genieten van het<br />
plegen van deze daden. het werd<br />
bekroond met de willem nagelprijs<br />
van de nederlandse vereniging voor<br />
Criminologie.<br />
Koopmans, R. (2004): ‘Zachte heelmeesters… Een<br />
vergelijking van de resultaten van het Nederlandse<br />
en Duitse integratiebeleid en wat de WRR daaruit<br />
niet concludeert’. Migrantenstudies 18(2): 87-92.<br />
McConahay, J.B. (1986): ‘Modern Racism,<br />
Ambivalence, and the Modern Racism Scale’,<br />
in: Dovidio, J. & S. Gaertner (red.): Prejudice,<br />
Discrimination, and Racism. Orlando: Academic<br />
Press, pp. 91-125.<br />
Modood, T. (1997): ‘Introduction: The Politics<br />
of Multiculturalism in the New Europe’, in:<br />
Modood, T. & P. Werbner (red.): The Politics of<br />
Multiculturalism in the New Europe. Racism,<br />
Identity and Community. Londen: Zed Books,<br />
pp. 1-25.<br />
Scheffer, P. (2007): Het land van aankomst.<br />
Amsterdam: Bezige Bij.<br />
Schinkel, W. (2007): Denken in een tijd van sociale<br />
hypochondrie. Aanzet tot een theorie voorbij de<br />
maatschappij. Kampen: Klement.<br />
Schinkel, W. (2008): De gedroomde <strong>samenleving</strong>.<br />
Kampen: Klement.<br />
Schnabel, P. (1999): De multiculturele illusie. Een<br />
pleidooi voor aanpassing en assimilatie. Utrecht:<br />
Forum.<br />
Sniderman, P.M. & L. Hagendoorn (2007): When<br />
Ways of Life Collide. Multiculturalism and its<br />
Discontents in the Netherlands. Princeton &<br />
Oxford: Princeton University Press.<br />
Tarman, C. & D.O. Sears (2005): ‘The<br />
Conceptualization and Measurement of Symbolic<br />
Racism’. The Journal of Politics 67(3): 731-761.<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 29
OPiniE<br />
Multiculturalisme is een verraad<br />
van vrouwenrechten<br />
het failliet van een politieke theorie<br />
Vroeger betekende migratie altijd dat men de aanvankelijke geografische en culturele omgeving achter zich<br />
liet en een nieuw leven elders begon. Dat nieuwe leven vond plaats binnen een totaal andere geografische<br />
context maar vooral ook een volledig verschillende culturele en politieke context. Integratie en assimilatie<br />
waren de prijs van immigratie. In ruil voor een beter bestaan moest de migrant zich extra inspannen door<br />
zich aan te passen en de taal te leren. Ergens in de vorige eeuw ontstond er bij sociologen en politieke<br />
denkers het idee dat migranten dit niet langer hoefden te doen. De meerderheid in een land mocht niet<br />
langer de verwachting hebben dat een minderheid zich aan moest passen. Dit werd als een vorm van<br />
onderdrukking beschouwd. Een onvoorwaardelijke erkenning van de cultuur van minderheden werd gezien<br />
als het toppunt van democratie. Het gelijkheidsbeginsel gold volgens hen niet alleen tussen individuen maar<br />
ook tussen culturen onderling. Respect voor de levenswijze, tradities en religie van minderheden werd de<br />
meerderheid van de bevolking als een vereiste bij wet opgelegd.<br />
Auteur: Nahed Selim<br />
Toen de gastarbeiders en hun gezinnen in<br />
groten getale naar Nederland kwamen, deed<br />
Nederland geen enkele moeite om ze aan te<br />
moedigen de Nederlandse taal te leren. Op school<br />
kregen de kinderen lessen aangeboden in het Turks<br />
en in het Arabisch. ‘Integratie met behoud van de<br />
eigen taal en cultuur’, was lange tijd het motto.<br />
Achteraf is gebleken dat dit een grote dwaling was.<br />
Heel Nederland kreeg de rekening van deze dwaling<br />
gepresenteerd in de vorm van het ontstaan van<br />
parallelle <strong>samenleving</strong>en, onmin tussen bevolkingsgroepen,<br />
erosie van de maatschappelijke cohesie en<br />
enorme achterstanden in onderwijs en werk bij de<br />
tweede en zelfs de derde generatie allochtonen. Maar<br />
het multiculturalisme heeft ook de migranten zelf en<br />
hun kinderen gevangen gehouden in een achterstands<br />
positie die al veel eerder ingehaald had kunnen<br />
worden indien men de dwaze utopie van het multiculturalisme<br />
niet had nagestreefd.<br />
Alleen al het feit dat we spreken van tweede en derde<br />
generatie allochtoon is te wijten aan het multiculturalisme.<br />
Met effectief integratie- en assimilatiebeleid<br />
zou men het nu niet langer hoeven hebben<br />
over allochtonen maar over Nederlanders. Maar het<br />
beleid was gericht op het behoud van de eigen<br />
cultuur. Minderheden hebben die inderdaad<br />
behouden en velen onder hen identificeren zich<br />
30 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
eerder met de oorspronkelijke cultuur van hun<br />
voorouders, dan met de Nederlandse cultuur.<br />
Voor moslimvrouwen is dat rampzalig geweest. De<br />
oorspronkelijke cultuur van vele allochtonen is diep<br />
islamitisch, ondanks de marginale verschillen die er<br />
onderling bestaan. Dankzij het multiculturalisme<br />
hebben de overheid en het lokale bestuur<br />
geïnvesteerd in het stichten van een islamitische zuil<br />
die vooral de orthodoxe vorm van de islam in<br />
Nederland machtig heeft gemaakt. Binnen de<br />
orthodoxe islam wordt de vrouw opgevoed als een<br />
bezit van de man en van de familie. De verhouding<br />
tussen mannen en vrouwen wordt tot in details door<br />
de islam gereguleerd. Vooral de seksuele dimensie<br />
van deze verhouding heeft de vrouw feitelijk tot een<br />
slaaf van de man gemaakt. Deze ideologie ziet het<br />
huwelijk vooral als een instelling die bescherming<br />
biedt tegen buitenhuwelijke relaties. Zulke relaties<br />
worden beschouwd als losbandigheid, wat als het<br />
grootste kwaad in de wereld wordt gezien. Het doel<br />
van het huwelijk is dus om de mens daarvoor<br />
onontvankelijk (immuun) te maken.<br />
Seksualiteit wordt volledig bezien vanuit het standpunt<br />
van de man. De vrouw dient beschikbaar te zijn<br />
voor de seksuele bevrediging van de man. Dit wordt<br />
zonder enig voorbehoud als een natuurlijk (of
goddelijk) recht beschouwd: “Uw vrouwen zijn een<br />
akker voor u, zo komt dan tot uw akker zoals gij maar<br />
wilt” (koran 2:223). De bevrediging van de man is de<br />
plicht van de vrouw. Een weigering van haar kant<br />
wordt als ongehoorzaamheid en opstandigheid<br />
gezien. De koran geeft de man het recht om<br />
ongehoor zame vrouwen te corrigeren en zelfs te<br />
slaan: “…maar zij van wie jullie opstandigheid<br />
vrezen, vermaant haar, laat haar alleen in bed en slaat<br />
haar.” (koran 4:34). Een overlevering van de profeet<br />
Mohammed vertelt dat vrouwen die hun man seks<br />
weigeren, de hele nacht worden vervloekt door God,<br />
de engelen en de gelovigen. Dit is niets minder dan<br />
intimidatie van de gelovige vrouw die zich verzet<br />
tegen haar seksuele slavernij.<br />
Volgens de islam mag de liefde uitsluitend binnen het<br />
huwelijk bedreven worden. De plicht om onwettige<br />
seks te voorkomen, ligt primair bij de vrouw. Zij moet<br />
ervoor zorgen dat de man niet in de verleiding komt<br />
seksuele handelingen buiten (of voor) het huwelijk te<br />
verrichten. Dit doet ze door zich zedig te gedragen en<br />
zich aan de kledingvoorschriften te houden. Vrouwen<br />
zonder hoofddoek vormen een te grote uitdaging,<br />
een provocatie voor de gelovige man die het voor hem<br />
moeilijk maakt zich aan de islamitische zeden te<br />
houden. Het dragen van een hoofddoek is zodoende<br />
bedoeld als een bescherming voor de man tegen zijn<br />
(anders) oncontroleerbare seksuele gevoelens.<br />
Vrouwen zonder hoofddoek worden in sommige<br />
wijken in Nederland lastiggevallen. In die wijken<br />
worden mannen daar niet op aangesproken. Men<br />
vindt het eigenlijk de schuld van de vrouw; had ze<br />
zich maar niet uitdagend moeten kleden!<br />
Het is de vrouw bovendien, die de reputatie en goede<br />
naam van de familie hoog te houden heeft. Een vrouw<br />
die zich begeeft buiten deze regels, door bijvoorbeeld<br />
een relatie te hebben of zwanger te worden zonder<br />
huwelijk, kan daarom slachtoffer worden van<br />
eer wraak. Dit alles leidt tot een dubbele moraal.<br />
Mannen hebben vaak relaties voor het huwelijk.<br />
Vrouwen die niet tot aan het huwelijk maagd blijven,<br />
worden geconfronteerd met sociale uitsluiting of<br />
erger. Daardoor is er zelfs een hele industrie ontstaan<br />
van maagdenvliesoperaties.<br />
Een ander kwalijk aspect van de islamitische<br />
opvattingen over zeden en seksueel gedrag is dat<br />
verkrachting onbestraft blijft. Een vrouw die klaagt<br />
dat ze verkracht is, roept schande over haar hele<br />
familie uit en wordt door haar omgeving veroordeeld.<br />
Ze riskeert bovendien zelf gestraft te worden. Het is<br />
daarom niet verwonderlijk dat verkrachte islamitische<br />
vrouwen nauwelijks aangifte durven te doen. Zelf<br />
voelen ze zich enorm<br />
schuldig en leven verder<br />
gebukt onder een mengeling<br />
van schuldgevoelens en<br />
boosheid. Vooral wanneer de<br />
verkrachting door een<br />
familie lid is gepleegd, wordt<br />
het drama alleen maar erger;<br />
incest is een absoluut taboe<br />
in de moslim gemeenschap.<br />
Officieel bestaat het<br />
natuurlijk niet.<br />
Het grootste deel van de<br />
moslimjeugd in Nederland<br />
krijgt van hun vaak ongeletter<br />
de ouders een traditio nele opvoeding die het<br />
slechtste van de islam (discriminatie tegen vrouwen,<br />
homoseksuelen, atheïsten en joden) combineert met<br />
de tradities uit de tribale gebieden van herkomst<br />
(gedwongen huwe lijken, vrouwen- en kindermishandeling,<br />
besnijdenis, eerwraak, etc.). Veel leden<br />
van minder heden beschouwen dit mengsel van<br />
geloof en traditie uit de herkomstlanden – waar ze<br />
zich natuurlijk nooit zouden willen vestigen – als hun<br />
identiteit, te verkiezen boven de westerse normen en<br />
waarden. Daardoor botsen ze voortdurend met de<br />
Nederlandse <strong>samenleving</strong>.<br />
Dit zijn aspecten die zelden worden besproken. Het<br />
bekritiseren en bestrijden van dergelijke opvattingen<br />
vind ik essentieel voor de emancipatie van vrouwen.<br />
Het multiculturalisme heeft jarenlang ons bevolen de<br />
ogen te sluiten voor zulke negatieve aspecten van de<br />
eigen cultuur van de minderheid. Op hoge toon<br />
werden islamcritici als racist of islamofoob gebrandmerkt.<br />
Multiculturalisme was niet alleen een naïeve<br />
utopie van mensen die totaal geen oog hadden voor<br />
de werkelijkheid, maar een verraad van fundamentele<br />
mensenrechten. Mensen die het multiculturalisme<br />
verdedigden zijn medeschuldig aan de deplorabele<br />
segregatie tussen de verschillende bevolkingsgroepen<br />
die zich nu tegenover elkaar bevinden.<br />
Over Nahed Selim<br />
nahed Selim (dakhalia, Egypte, 1953) is een<br />
tolk-vertaler, columnist, publicist en<br />
schrijfster. nahed Selim studeerde Engelse<br />
literatuur aan de universiteit van Caïro en<br />
verhuisde in 1979 naar nederland, waar ze<br />
aan de filmacademie studeerde. Ze werkt als tolk-vertaler arabisch en<br />
schrijft regelmatig columns voor nrC handelsblad en Opzij.<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 31
intErviEw<br />
agnes Kant<br />
Pleitster voor een actief integratiebeleid<br />
Agnes Kant zit al meer dan tien jaar voor de Socialistische Partij in de Tweede Kamer en heeft in juni 2008<br />
de rol van fractievoorzitter overgenomen van Jan Marijnissen. Als volksvertegenwoordiger wil ze graag<br />
de kiezer aan het woord laten: “Er is onder de bevolking veel frustratie over de integratieproblemen. De<br />
burgers zijn boos en keren zich daarom af van de politiek.” De afgelopen jaren wordt het politieke debat dan<br />
ook gekenmerkt door onderwerpen als de multiculturele <strong>samenleving</strong> en het falende integratiebeleid. <strong>Fiat</strong><br />
<strong>Justitia</strong> sprak met haar over de aanpak van de segregatieproblematiek, de toenemende stroom van Poolse<br />
arbeidsmigranten en de slechte kwaliteit van inburgeringscursussen: “Inburgeren gaat niet alleen om taal.<br />
Men moet elkaar begrijpen en respecteren.”<br />
Tekst: Maartje Verheijden en Lorenzo Favetta<br />
Bij de Tweede-Kamerverkiezingen van<br />
2006 behaalde de SP nog 25 zetels.<br />
Sindsdien heeft de SP in alle peilingen<br />
zetels moeten inleveren. Heeft dit<br />
te maken met het vertrek van uw<br />
voorganger Jan Marijnissen?<br />
Zo’n verlies komt door een combinatie<br />
van factoren en één daarvan is<br />
ongetwijfeld dat mensen nog aan mij<br />
moesten wennen. Daarnaast gaat de<br />
aandacht vanzelfsprekend uit naar alles<br />
wat nieuw is. We zitten nu vijftien jaar<br />
in de Kamer, dus dat nieuwe is er bij<br />
ons wel af. Maar de belangrijkste reden<br />
voor de daling is volgens mij dat we na<br />
de verkiezingen niet mee mochten<br />
doen aan de kabinetsonder handelingen.<br />
Daar konden wij niets aan<br />
doen. Aan onze opstelling en ons<br />
programma lag het niet. Het CDA heeft<br />
simpelweg gezegd op dezelfde koers<br />
verder te willen en de SP daar niet bij te<br />
kunnen gebruiken. De mensen waren<br />
hierdoor teleurgesteld en dat zag je<br />
toen ook duidelijk terug in de<br />
peilingen. Maar op dit moment zitten<br />
we gelukkig weer op het niveau van<br />
voor de wisseling met Jan Marijnissen<br />
in 2008: zo rond de 17 zetels.<br />
De SP is niet erg aanwezig in het<br />
integratiedebat. Hoe komt dat?<br />
Daar ben ik het niet mee eens. De SP<br />
was juist de eerste partij die wees op<br />
het integratieprobleem! Wij vonden<br />
twintig jaar geleden al dat wijken<br />
32 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
“De SP was de eerste<br />
partij die wees op het<br />
integratieprobleem!”<br />
gemengd moesten worden en dat<br />
allochtonen de Nederlandse taal<br />
moesten leren. Maar we werden niet<br />
serieus genomen en zelfs weggezet als<br />
racisten. Er is toen niet geluisterd naar<br />
de oplossingen die wij aandroegen.<br />
Inmiddels weet iedereen dat het<br />
integratiebeleid heeft gefaald en is er<br />
een discriminerende schreeuwlelijk<br />
met een grote witte kuif opgestaan die<br />
nu het debat bepaalt. Op dit moment is<br />
het voor alle politieke partijen moeilijk<br />
om boven al dat inhoudsloze<br />
geschreeuw uit te komen.<br />
De SP geeft de voorkeur aan het<br />
gebruik van het begrip multietnische<br />
<strong>samenleving</strong> in plaats van<br />
multiculturele <strong>samenleving</strong>. Wat is het<br />
verschil tussen deze begrippen?<br />
Aan het begrip multiculturele<br />
<strong>samenleving</strong> kleeft voor veel mensen<br />
een negatieve bijsmaak, omdat dit<br />
gekoppeld wordt aan de falende<br />
integratiepolitiek. Ik ben hier zelf niet<br />
zo gevoelig voor. Echter, de reden dat<br />
ik dit begrip niet graag gebruik, is dat<br />
je daarmee ontkent dat we in<br />
Nederland één dominante cultuur<br />
hebben: de Nederlandse. Natuurlijk<br />
zijn er in Nederland veel culturele<br />
verschillen en hebben we dus een<br />
multiculturele <strong>samenleving</strong>, maar er<br />
zijn nu eenmaal bepaalde waarden en<br />
normen die voor het grootste deel van<br />
de Nederlandse <strong>samenleving</strong> gelden.<br />
Met multi-etnische <strong>samenleving</strong> geef je<br />
aan dat we verschillende culturele<br />
achtergronden hebben, maar wel<br />
allemaal Nederlander zijn. We moeten<br />
streven naar een <strong>samenleving</strong> waarin<br />
iedereen zijn eigen diversiteit en<br />
achtergrond heeft, maar wel rekening
houdt met elkaar en respect heeft voor<br />
een ander. Een <strong>samenleving</strong> waarin<br />
mensen dus echt met elkaar kunnen<br />
samenleven.<br />
Vindt u dat de andere culturen zich<br />
moeten aanpassen aan deze dominante<br />
cultuur?<br />
Daar kun je op verschillende manieren<br />
tegenaan kijken. Het is bijvoorbeeld<br />
heel handig voor het intermenselijke<br />
verkeer als iedereen Nederlands<br />
spreekt. Maar dat betekent niet dat er<br />
te kunnen tellen op bijvoorbeeld de<br />
arbeidsmarkt is dat noodzakelijk.<br />
Om dit soort problemen aan te<br />
pakken pleit de SP voor een actief<br />
overheidsbeleid. Minister Van der Laan<br />
van Wonen, Wijken en Integratie stelde<br />
in zijn integratienota van 17 november<br />
2009 echter dat het initiatief tot<br />
inburgeren van de allochtone burgers<br />
zelf moet komen. Wat vindt u daarvan?<br />
Dat zijn open deuren. Natuurlijk<br />
moeten mensen zelf willen inburgeren<br />
“Op dit moment is het voor alle politieke<br />
partijen moeilijk om boven al dat inhoudsloze<br />
geen ruimte is voor andere culturele<br />
uitingen. Dit moet alleen niet zo ver<br />
doorslaan dat men helemaal niet<br />
bekend is met de Nederlandse cultuur.<br />
Een goed voorbeeld daarvan is de<br />
Schilderswijk in Den Haag, waar<br />
vrijwel alleen allochtonen wonen. Ik<br />
sprak met een paar Marokkaanse<br />
jongens uit deze wijk en zij vertelden<br />
tegen welke problemen ze aanliepen,<br />
omdat ze alleen bekend waren met hun<br />
eigen cultuur. In tegenstelling tot de<br />
meeste jongeren uit de Schilderswijk<br />
hebben deze jongens doorgestudeerd<br />
en kwamen ze op het hbo voor het<br />
eerst in aanraking met de Nederlandse<br />
cultuur. Dit was voor hen een enorme<br />
cultuurshock! Ze waren gewoon niet<br />
bekend met voor ons volstrekt normale<br />
omgangsvormen. Dit is echt een<br />
wezenlijk probleem. Door een<br />
taalachterstand kunnen veel jongeren<br />
niet doorleren, waardoor ze te weinig<br />
met de Nederlandse cultuur in<br />
aanraking komen. Maar om echt mee<br />
geschreeuw uit te komen”<br />
en daar alle kansen voor grijpen. Maar<br />
dat zijn slechts woorden, terwijl we<br />
juist zitten te wachten op daden. In<br />
deze nota staat wel dat segregatie moet<br />
worden bestreden, maar doe dat dan<br />
ook eens! De minister draagt geen<br />
structurele oplossingen aan. Het is<br />
allemaal ‘projectje dit’ en ‘projectje<br />
dat’: als het ene project eindigt, gaan<br />
we gewoon weer iets anders<br />
subsidiëren. Zo houden we elkaar<br />
lekker bezig, maar op de lange termijn<br />
wordt helemaal niets bereikt.<br />
Waarin verschilt de door de SP voorgestelde<br />
aanpak van het huidige beleid?<br />
Integratie begint natuurlijk met een<br />
inburgeringscursus, maar dat is niet<br />
voldoende. Het heeft namelijk weinig<br />
zin om mensen te verplichten de<br />
Nederlandse taal te leren, terwijl in hun<br />
eigen wijk alleen maar Turks of<br />
Marokkaans wordt gesproken.<br />
Inburgeren gaat niet alleen om taal.<br />
Men moet elkaar begrijpen en respecteren.<br />
Dat kan alleen als je met elkaar<br />
in aanraking komt op bijvoor beeld het<br />
speelplein of het werk. Om dat te<br />
bereiken moeten wijken en scholen<br />
gemengd worden.<br />
Wat voor rol kan de overheid hierin<br />
spelen?<br />
Het huidige toelatingsbeleid van<br />
scholen zorgt voor veel onvrijheden.<br />
Allochtone ouders willen heel graag<br />
dat hun kinderen naar witte of<br />
gemengde scholen gaan, maar ze<br />
worden daar gewoon niet toegelaten.<br />
Uit onderzoek blijkt dat ook autochtone<br />
ouders voor gemengde scholen<br />
zijn. Ouders vinden het juist goed voor<br />
de ontwikkeling van hun kind, als hij<br />
of zij met allerlei culturele achtergronden<br />
in aanraking komt. Het<br />
probleem is alleen dat er bijna geen<br />
gemengde scholen zijn. Verschillende<br />
ouderinitiatieven proberen de<br />
segregatie op scholen tegen te gaan,<br />
maar slagen daar niet in. Er zijn te veel<br />
mechanismen die de andere kant op<br />
werken. Scholen moeten daarom<br />
verplicht worden met dubbele wachtlijsten<br />
te werken: één voor autochtone<br />
en één voor allochtone kinderen. Een<br />
zwarte school in een gemengde wijk<br />
kan witte leerlingen op deze manier<br />
tijdelijk voorrang geven. Andersom kan<br />
zo ook een school die witter is dan de<br />
buurt waarin die staat eerst allochtone<br />
leerlingen opnemen. Deze methode<br />
heeft op enkele scholen in Rotterdam<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 33
intErviEw<br />
bewezen goed te werken. Het is alleen<br />
niet effectief om te wachten tot scholen<br />
op eigen initiatief hiertoe overgaan. De<br />
overheid moet hier zelf een goed beleid<br />
voor opstellen.<br />
Hoe moet de overheid de segregatie in<br />
wijken aanpakken?<br />
Met de segregatie in het onderwijs kun<br />
je bij wijze van spreken volgend<br />
schooljaar beginnen, maar het mengen<br />
van wijken is iets dat pas op langere<br />
termijn kan worden bereikt. Je kunt<br />
mensen niet simpelweg uit hun huis<br />
plukken en in een andere buurt<br />
plaatsen. Maar de overheid kan wel<br />
degelijk actief iets ondernemen om de<br />
segregatie aan te pakken. De betaalbaarheid<br />
van huizen in andere wijken<br />
vormt een grote belemmering voor<br />
mensen om uit hun zwarte buurt weg<br />
te komen. Daar moet via de huurtoeslagregeling<br />
ruimte voor worden<br />
gezocht. Daarnaast moet in dergelijke<br />
buurten betaalbaar worden gebouwd<br />
en moet er een beleid voor de<br />
woningtoewijzing worden opgezet.<br />
Het gaat dus niet alleen om het<br />
mengen van zwarte wijken. Juist de<br />
witte wijken moeten van het slot<br />
worden gehaald. De huidige vrije<br />
“We geven meer geld<br />
dan ooit uit aan<br />
inburgeringscursussen,<br />
maar er worden<br />
minder diploma’s<br />
behaald”<br />
markt werkt segregatie in de hand en<br />
zorgt ervoor dat mensen met een laag<br />
inkomen juist helemaal geen<br />
vestigingsvrijheid hebben. Met een<br />
actief beleid kan de keuzevrijheid<br />
worden verruimd. Daar zijn wel regels<br />
voor nodig, maar er is niets mis met<br />
regulering als die bijvoorbeeld de<br />
kansen van veel kinderen vergroot.<br />
34 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
Er zijn in Nederland veel allochtonen<br />
die de taal onvoldoende beheersen.<br />
Volgens de SP heeft dat te maken<br />
met de lage kwaliteit van het<br />
inburgeringsonderwijs.<br />
Inderdaad, want welke mafkees heeft<br />
die taalcursussen op de vrije markt<br />
gesodemieterd? Het gaat hier niet om<br />
een brood of een paar schoenen! We<br />
geven meer geld dan ooit uit aan<br />
inburgeringscursussen, maar er<br />
worden minder diploma’s behaald. Er<br />
zijn vrouwen die twintig jaar in<br />
Nederland wonen, maar de taal nog<br />
steeds niet spreken. Dan doe je toch<br />
iets goed fout. In Nederland denkt men<br />
vaak dat de vrije markt de beste<br />
oplossing voor alles is, al zou je<br />
denken dat men na de economische<br />
crisis wel zou snappen dat dit niet zo<br />
is. Het gaat per definitie mis als<br />
marktwerking wordt losgelaten op<br />
zaken die in de publieke sector<br />
geregeld moeten worden. Taal cursussen<br />
kosten veel belastinggeld en<br />
moeten dus goed door de overheid zelf<br />
worden georganiseerd. Door de<br />
taalcursussen op grootschalige ROC’s<br />
(regionaal opleidingscentrum voor o.a.<br />
volwassenenonderwijs, red.) aan te<br />
bieden, gaat er te veel geld naar<br />
bureaucratie en aanbesteding in plaats<br />
van naar de cursus zelf. Sinds de<br />
vermarkting is het dan ook zeer slecht<br />
gesteld met de kwaliteit van deze<br />
cursussen.<br />
U gaf net het voorbeeld van vrouwen<br />
die na twintig jaar in Nederland nog<br />
steeds de taal niet spreken. Hoe kan<br />
hier wat aan gedaan worden?<br />
Minister Van der Laan heeft<br />
aangegeven dat het niet mogelijk is om<br />
deze mensen te verplìchten de taal te<br />
leren. Dat kan alleen als mensen geen<br />
Nederlands paspoort hebben of in de<br />
bijstand zitten. In dat laatste geval zijn<br />
mensen namelijk verplicht om mee te<br />
werken aan het vinden van een baan en<br />
daar kan een taalcursus bijhoren. Als<br />
we mensen niet kunnen verplichten,<br />
moeten ze dus uit eigen beweging de<br />
taal gaan leren. Om dat te bereiken<br />
moeten de cursussen laagdrempeliger<br />
worden aangeboden. ROC’s bevinden<br />
zich meestal aan de rand van de stad,<br />
waardoor de drempel voor veel<br />
alloch tonen te hoog is. Een taalcursus<br />
is veel toegankelijker als die gewoon in<br />
het buurthuis wordt gegeven. Als<br />
mensen de taal eenmaal geleerd<br />
hebben, komen ze vanzelf ook meer<br />
buiten hun eigen wijk.<br />
De SP is zeer terughoudend als het<br />
gaat om arbeidsmigratie. Toch wordt<br />
Nederland de laatste jaren overspoeld<br />
door bijvoorbeeld Poolse arbeiders.<br />
Wat vindt u hiervan?<br />
Dat zijn de bekende ezel en de steen.<br />
Met betrekking tot de Polen worden<br />
precies dezelfde fouten gemaakt als<br />
met de Turkse en Marokkaanse<br />
arbeidsmigranten. De Polen komen<br />
ook weer in dezelfde buurten terecht,<br />
waar ze dan vaak met tien man tegelijk<br />
worden gehuisvest. Daar kennen we<br />
allemaal de beelden van. En ook zij<br />
leren de taal niet. Bij de Polen gaat de<br />
segregatie alleen veel sneller. Bij de<br />
Turken en Marokkanen ontstonden de<br />
problemen niet bij de gastarbeiders<br />
zelf, maar pas bij de tweede generatie.<br />
Bij de Polen zie je dat nu al gebeuren.<br />
Maar de arbeidsmigratie van Polen is<br />
het directe gevolg van de Europese<br />
regelgeving ten aanzien van de vrije<br />
markt. Daar kan de Nederlandse
egering weinig aan doen.<br />
Fuck Europa! Nederland moet zich in<br />
Europa hardmaken voor de her invoering<br />
van werkvergunningen. Dan<br />
kunnen we ervoor zorgen dat de Polen<br />
alleen naar Nederland komen als er op<br />
de Nederlandse arbeidsmarkt zelf geen<br />
werknemers gevonden kunnen<br />
worden. Ons bijstandsbeleid kent<br />
bepaalde sancties voor mensen die<br />
helemaal niet willen werken; dus<br />
uiteindelijk zullen de Nederlanders<br />
gewoon weer zelf bloembollen moeten<br />
planten. Daar zullen we dan wel<br />
allemaal wat meer voor moeten<br />
betalen, omdat de Nederlandse<br />
werknemers – in tegenstelling tot de<br />
Poolse – wel een fatsoenlijk salaris<br />
krijgen. Dergelijke arbeidsvoorwaarden<br />
hebben wij in Nederland verworven<br />
door een jarenlange strijd. Het is<br />
onfatsoenlijk om de Poolse werknemer<br />
uit te buiten en tegen veel slechtere<br />
arbeidsvoorwaarden te laten werken.<br />
Op die manier komen de Nederlanders<br />
niet meer aan de bak of worden ze<br />
gedwongen om ook voor een lager<br />
salaris te gaan werken. Het is wel<br />
begrijpelijk dat de Poolse werknemers<br />
hierheen komen, maar met deze<br />
situatie schiet niemand iets op. De<br />
arbeidsvoorwaarden in Polen moeten<br />
beter worden, maar daar zal ook strijd<br />
voor moeten worden geleverd. Op dit<br />
moment worden zowel de Nederlandse<br />
als de Poolse arbeidsmarkt verstoord.<br />
In Polen hebben ze hierdoor namelijk<br />
een tekort aan arbeidskrachten. De<br />
werknemers moeten daarom uit<br />
Roemenië komen, waardoor ze in dat<br />
land weer mensen uit Oekraïne moeten<br />
halen. Het gaat dus om complete<br />
volksverhuizingen!<br />
In de SP-fractie in de Tweede Kamer<br />
zitten slechts twee allochtonen en<br />
in de fractie in de Eerste Kamer<br />
zelfs helemaal geen. Kan de SP wel<br />
een goede kijk op de Nederlandse<br />
<strong>samenleving</strong> hebben zonder daar zelf<br />
een goede afspiegeling van te zijn?<br />
Of iemand wel of niet geschikt is als<br />
kamerlid heeft niets met etniciteit te<br />
maken. Kamerleden moeten bepaalde<br />
kwaliteiten hebben en we doen ons<br />
uiterste best om geschikte mensen te<br />
vinden. Maar de juiste mensen moeten<br />
maar op je pad komen en bovendien<br />
ook nog bereid zijn om zich verkiesbaar<br />
te stellen. Natuurlijk proberen we<br />
een goede afspiegeling te vormen van<br />
de Nederlandse <strong>samenleving</strong>, maar<br />
kwaliteit gaat altijd voor. Ik ben ervan<br />
overtuigd dat er in de toekomst meer<br />
allochtonen in de politiek te vinden<br />
zijn, maar dergelijke ontwikkelingen<br />
kun je niet afdwingen.<br />
Tot slot. Hoe gaat de SP de verloren<br />
zetels terugwinnen?<br />
We moeten mensen weer het geloof<br />
geven dat de SP hun bondgenoot is. We<br />
willen laten zien dat de SP menselijker<br />
en socialer is dan de andere partijen.<br />
Daarom proberen we contact te maken<br />
met de mensen en luisteren we naar<br />
wat er gezegd wordt. Zo hebben we<br />
afgelopen november een grootschalige<br />
enquête gehouden onder agenten. We<br />
willen de mensen aan het woord laten,<br />
“Fuck Europa! Nederland moet zich in<br />
Europa hardmaken voor de herinvoering van<br />
werkvergunningen”<br />
zodat zij kunnen vertellen hoe het<br />
anders moet. Dat wijkt misschien af<br />
van de aanpak van veel andere politici,<br />
maar op die manier proberen we<br />
invulling te geven aan onze rol als<br />
volksvertegenwoordiging.<br />
Over Agnes Kant<br />
agnes Kant (20 januari 1967)<br />
studeerde gezondheidswetenschappen<br />
aan de Katholieke<br />
universiteit nijmegen. Ze studeerde af<br />
in 1989 als epidemioloog en<br />
promoveerde in 1997. in 1994 werd ze<br />
gemeenteraadslid voor de SP in haar<br />
woonplaats doesburg. in mei 1998<br />
werd Kant gekozen als tweede-<br />
Kamerlid en werd zij SP-woordvoerder<br />
voor het onderwerp zorg. Ze volgde<br />
Jan Marijnissen in juni 2008 op als<br />
fractievoorzitter van de SP in de<br />
tweede Kamer.<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 35
De wet van Van Doorne:<br />
Meelopen is geen<br />
goede stage<br />
Van Doorne N.V.<br />
Afdeling Human Resources<br />
Postbus 75265<br />
1070 AG Amsterdam<br />
Bij Van Doorne werken gedreven en geslepen<br />
geesten. Advocaten, notarissen en fiscalisten die hun<br />
vak verstaan. Kom je bij ons stage lopen, dan leren<br />
we je dat vak graag. Maar weet wel waar je aan<br />
begint. Aan meelopers hebben we hier geen behoefte,<br />
aan mensen die vooroplopen en vooruitdenken des<br />
te meer. Onze praktijk leert dat talent pas komt<br />
bovendrijven wanneer het zich mag bewijzen.<br />
Kijk op www.werkenbijvandoorne.nl hoe je je talent<br />
op scherp kunt zetten. Maak kennis met je nieuwe<br />
collega’s, neem een kijkje op je nieuwe werkplek<br />
en kies de toekomst die je wilt. Heb je vragen of<br />
wil je solliciteren, neem dan contact op met onze<br />
recruiter Wendy Arends-Verhoeff, 020 6789 342,<br />
humanresources@van-doorne.com<br />
Van Doorne houdt je scherp
het gras is in nederland groener<br />
Een verdediging van de nederlandse aanpak van<br />
maatschappelijke verdeeldheid<br />
artiKEl<br />
De mening is wijdverbreid dat zich in Nederland een multicultureel drama heeft voltrokken. Met hun cultuurrelativistische<br />
beleid en hun accommodatie van exotische minderheidsgroepen zouden wereldvreemde<br />
bestuurders niet alleen de verworvenheden hebben verkwanseld die Nederland als gidsland heeft bevochten<br />
– grote individuele vrijheid en gelijkheid voor vrouwen en homo’s – maar ook de tijdloze waarden waarop het<br />
sinds de Verlichting heeft gesteund: vrijheid van meningsuiting en scheiding van kerk en staat.<br />
Auteurs: Wouter de Been en Wibren van der Burg<br />
Er zijn verschillende oplossingen<br />
voor deze veronderstelde<br />
bedreiging van de Nederlandse<br />
vrijheden geformuleerd. Sommigen<br />
zien vooral heil in een omarming van<br />
het Franse model van laïcisme, waarin<br />
religie geheel uit de publieke sfeer<br />
wordt verbannen en een puur seculiere<br />
publieke moraal wordt nagestreefd.<br />
Anderen omhelzen de Amerikaanse<br />
liberale aanpak met zijn pluralisme<br />
gebaseerd op een strikte scheiding van<br />
kerk en staat en op<br />
voor de individuele<br />
burger robuuste<br />
afweerrechten die<br />
tegen iedere<br />
aantasting van de<br />
burgerlijke vrijheden<br />
moeten bescher men. Vreemd is dat<br />
deze voorstellen nauwelijks aansluiten<br />
bij de Neder landse traditie op het<br />
gebied van culturele en religieuze<br />
diversiteit. Het Nederlandse systeem is<br />
van oudsher niet zozeer gebaseerd op<br />
het principe van exclusieve neutraliteit,<br />
van een neutrale publieke sfeer die<br />
boven iedere levensbeschouwelijke<br />
groep staat en niemand voortrekt,<br />
maar op het principe van inclusieve<br />
neutraliteit, van een publieke sfeer<br />
waarin iedere levensbeschouwelijke<br />
groep proportio neel vertegenwoordigd<br />
is en waarin ieder het zijne krijgt. Deze<br />
Nederlandse aanpak – ooit bedacht<br />
voor de tegen stellingen van de<br />
“Nederland was altijd<br />
een diep verdeeld land”<br />
V.l.n.r. Wouter de Been, Marlies Galenkamp en Wibren van der Burg; zij leiden samen het door NWO<br />
gefinancierde onderzoeksproject naar conflicten in de multireligieuze <strong>samenleving</strong>.<br />
verzuilde samen leving – heeft een<br />
eervolle staat van dienst, terwijl de<br />
Franse en Amerikaanse tradities niet<br />
zonder meer toepasbaar zijn in het<br />
Nederlandse systeem.<br />
Soms krijgt men de indruk in het<br />
recente debat dat Nederland altijd een<br />
vredige, eenvormige <strong>samenleving</strong> is<br />
geweest, totdat de vreemdelingen<br />
kwamen die de rust verstoorden en<br />
tweedracht brachten waar vrede<br />
heerste. Niets is minder waar.<br />
Nederland was altijd een diep verdeeld<br />
land. Ook in de jaren vijftig, toen geluk<br />
nog heel gewoon was, was Nederland<br />
een min of meer langs levensbeschouwelijke<br />
lijnen gesegregeerde<br />
<strong>samenleving</strong>. Vooral katholieken en<br />
protestanten, maar ook liberalen en<br />
socialisten, wilden niets van elkaar<br />
weten en leefden in parallelle gemeenschappen<br />
met eigen kranten, eigen<br />
clubs, eigen politieke partijen, eigen<br />
vakbonden, eigen jeugd verenigingen<br />
en eigen omroepen. Nederlanders<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 37
artiKEl<br />
herinneren zich nu vooral de<br />
truttigheid en de verstikken de<br />
uniformiteit van de jaren vijftig. Deze<br />
hechte gemeenschappelijkheid<br />
bestond echter alleen binnen, niet<br />
tussen de zuilen. Protestanten<br />
wantrouwden de papen, katholieken<br />
bekeken de mensen van boven de<br />
rivieren met argwaan, arbeiders zagen<br />
de bourgeoisie als klassenvijand, en de<br />
liberale burgers vreesden het<br />
proletariaat. Samenleven deed men<br />
vooral met de eigen soort mensen. De<br />
herinnering aan de onderlinge verdeeld<br />
heid en het wederzijdse<br />
wantrouwen dat tussen de zuilen<br />
bestond, is echter grotendeels<br />
vervaagd. Daarmee zijn we ook het<br />
zicht kwijt op de grote verdiensten van<br />
het verzuilingssysteem en de<br />
vindingrijkheid waarmee het de diepe<br />
maatschappelijke tegenstellingen<br />
bemiddelde. De religieuze en politieke<br />
verschillen die Nederland kenmerkten,<br />
hadden net als in Noord-Ierland of<br />
Libanon heel goed kunnen leiden tot<br />
instabiliteit en geweld. Dat deze<br />
tegenstellingen hier niet zijn ontploft<br />
maar gepacificeerd, is vooral te danken<br />
aan het systeem van verzuiling. We<br />
leven nog steeds te midden van de<br />
overblijfselen van deze verdeelde<br />
periode. De oude tegenstellingen zijn<br />
verdwenen, maar de institutionele<br />
architectuur van Nederland is nog<br />
helemaal in de periodestijl van de<br />
verzuiling.<br />
Maar wat is er precies zo onderscheidend<br />
aan de Nederlandse aanpak?<br />
Er zijn verschillende manieren om met<br />
maatschappelijke verdeeldheid om te<br />
gaan. Men kan onpartijdigheid<br />
na streven door iedere vorm van<br />
levens beschouwing uit de publieke<br />
ruimte te weren; door een soort<br />
neutrale zone te scheppen die zich aan<br />
geen enkele religie of overtuiging<br />
38 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
committeert. Dit is de eerder<br />
genoemde exclusieve neutraliteit.<br />
Scholen zijn in dit systeem openbaar<br />
en niet verbonden aan enige specifieke<br />
levensbeschouwing. De publieke<br />
“Inclusieve neutraliteit is niet zozeer een vorm van<br />
onpartijdigheid, als wel van al-partijdigheid”<br />
omroep is neutraal en houdt zich niet<br />
bezig met het uitdragen van enige<br />
particuliere visie op het leven. Dit is de<br />
manier waarop de meeste westerse<br />
democratieën vorm geven aan het<br />
ideaal van neutraliteit. Men kan echter<br />
ook onpartijdigheid nastreven door<br />
iedere levensbeschouwing op een<br />
evenredige manier zeggenschap te<br />
geven over aspecten van de publieke<br />
zaak. Dit is het systeem van de hierboven<br />
genoemde inclusieve neutraliteit.<br />
Het is niet zozeer een vorm van<br />
onpartijdigheid, als wel van alpartijdig<br />
heid. Er wordt geen levensbeschouwelijk<br />
antiseptische ruimte<br />
gecreëerd waar iedere levensovertuiging<br />
buiten wordt gesloten,<br />
maar juist een die alle overtuigingen<br />
van de burgers op een eerlijke en<br />
getrouwe manier incorporeert en<br />
afspiegelt.<br />
Dit principe ligt bijvoorbeeld ten<br />
grondslag aan het Nederlandse<br />
omroepstelsel waar omroepen naar<br />
rato van het aantal leden een deel van<br />
de publieke zendtijd kunnen vullen.<br />
Het is eveneens het dragende idee<br />
achter het Nederlandse onderwijssysteem:<br />
geen exclusief openbaar<br />
onderwijs, maar ook financiering door<br />
de overheid van speciale scholen die<br />
aansluiten bij de levensbeschouwelijke<br />
overtuigingen van verschillende<br />
segmenten van de <strong>samenleving</strong>. En in<br />
het openbaar onderwijs wordt religie<br />
niet uit de school geweerd, maar wordt<br />
via het beginsel van actieve plurifor miteit<br />
juist aandacht gegeven aan<br />
verschil lende levensbeschouwingen.<br />
Ook het bestaan van confessionele<br />
partijen zoals het CDA, de CU en de<br />
SGP kan worden gezien als een<br />
invulling van inclusieve neutraliteit:<br />
wanneer groepen de behoefte hebben<br />
om zich ook partijpolitiek op religieuze<br />
basis te organiseren, is daarvoor in<br />
Nederland de ruimte. Overigens waren<br />
rond de oprichting van de EEG in vijf<br />
van de zes oorspronkelijke EEG-landen<br />
confessionele partijen niet alleen<br />
aanwezig, maar meestal ook<br />
regeringspartij; Frankrijk met zijn<br />
seculiere politiek was dus in Europees<br />
opzicht altijd een buitenbeentje.<br />
In zijn boek over tolerantie noemt<br />
Michael Walzer dit systeem van<br />
‘consociationalisme’ – de term<br />
waarmee de politicoloog Arend<br />
Lijphart het verzuilingsstelsel
internationaal onder de aandacht kreeg<br />
– een ‘heroic program’. Het is een<br />
heroïsche aanpak omdat het in de<br />
publieke sfeer maximale ruimte laat<br />
aan de particuliere identiteiten van de<br />
verschillende levensbeschouwelijke<br />
groepen in de <strong>samenleving</strong>. Dat geeft<br />
veel stof voor twist en onenigheid.<br />
Jonge moslima’s laten hun hoofddoek<br />
niet thuis, maar dragen hem ook op<br />
school en willen in het openbare<br />
zwembad een ‘boerkini’ aan. Joden,<br />
christenen en moslims leggen zich niet<br />
neer bij een puur seculier<br />
lesprogramma, maar willen onderwijs<br />
in hun eigen traditie. Moslims willen<br />
hun ambtseed op Allah kunnen<br />
zweren. Sikhs willen hun tulband ook<br />
in publieke functies kunnen dragen.<br />
Seculieren, op hun beurt, willen niet<br />
beperkt worden in hun persoonlijke<br />
levensstijl door gelovigen die daar<br />
principiële problemen mee hebben.<br />
Omdat inclusieve neutraliteit de<br />
diversiteit omarmt en iedereen vraagt<br />
om zich vanuit de eigen identiteit in te<br />
zetten voor de publieke zaak, komen al<br />
deze groepen elkaar tegen in de<br />
publieke ruimte. Daar worden ze met<br />
de diversiteit van anderen, en de<br />
beperktheid van de eigen voorkeuren,<br />
geconfronteerd. Dat kan makkelijk uit<br />
de hand lopen. Inclusieve neutraliteit<br />
stelt dan ook hoge eisen aan de<br />
tolerantie van burgers en vraagt om een<br />
transparante toepassing van het<br />
principe van evenredigheid, zodat<br />
duidelijk is dat iedere groep zijn<br />
aandeel krijgt.<br />
Systemen gebaseerd op exclusieve<br />
neutraliteit proberen brisante situaties<br />
bij voorkeur geheel te vermijden door<br />
religie en levensbeschouwing te<br />
verbannen naar de privésfeer. Good<br />
fences make good neighbours, is hier de<br />
onderliggende gedachte. Als mensen<br />
hun geloof strikt privé beleven, achter<br />
de schutting van hun eigen domein,<br />
dan hoeft niemand daar aanstoot aan<br />
te nemen. Maar deze rigoureuze<br />
compartimentering van religie, deze<br />
verbanning naar de privésfeer, heeft<br />
ook een prijs. Zij leidt onwillekeurig tot<br />
een beknotting van het pluralisme van<br />
de <strong>samenleving</strong>. Juist die aspecten van<br />
de identiteit van mensen die hun<br />
handelen als burgers voor een<br />
belangrijk deel informeren, moeten<br />
kunstmatig buiten de publieke sfeer<br />
gehouden worden. Religie kan in de<br />
beleving van de meeste gelovigen niet<br />
worden gereduceerd tot een puur<br />
private aangelegenheid. Aan religieuze<br />
overtuigingen zit bijna per definitie een<br />
sociale en publieke kant. Bovendien<br />
wordt zo aan religieuze minderheden<br />
de mogelijkheid ontnomen om hun<br />
geloof en identiteit vitaal te houden en<br />
door te geven aan een volgende<br />
generatie. Als de overheid neutraliteit<br />
betracht ten opzichte van de overtuigingen<br />
van haar burgers, dan<br />
betekent dit ook dat een seculiere<br />
levensvisie niet moet worden<br />
voorgetrokken. Wanneer de publieke<br />
ruimte volledig seculier wordt<br />
gemaakt, dan wordt daarmee de<br />
seculiere levensovertuiging toch iets<br />
gelijker behandeld dan een religieuze<br />
levensovertuiging.<br />
Dit betekent overigens niet dat voor het<br />
principe van exclusieve neutraliteit<br />
nooit plaats is. Tot nu toe is met grove<br />
penseelstreken vooral een totaalbeeld<br />
geschetst van de Nederlandse traditie.<br />
Daarin overheerst de grondtoon van<br />
inclusieve neutraliteit. Maar dat<br />
betekent niet dat er geen belangrijke<br />
accenten zijn van exclusieve<br />
neutraliteit. We kennen hier<br />
bijvoorbeeld geen kerkbelasting zoals<br />
in Duitsland. Exclusieve neutraliteit is<br />
vooral nodig wanneer de Nederlandse<br />
staat als eenheid wordt<br />
gerepresenteerd op één plek of door<br />
één ambtsdrager en inclusieve<br />
neutraliteit praktisch niet haalbaar is.<br />
Het recht behoort neutraal te worden<br />
toegepast. Het zou dan ook ongepast<br />
zijn om in de rechtszaal een kruisbeeld<br />
te hangen (en ondoenlijk om alle<br />
symbolen van de in Nederland levende<br />
levensovertuigingen op de muur een<br />
plaats te geven). Voor de rechtszaal<br />
moet vooral het principe van exclusieve<br />
neutraliteit gelden; dat wil zeggen géén<br />
religieuze symbolen.<br />
Of dit principe ook opgaat voor de<br />
rechters is een andere vraag. Men zou<br />
kunnen zeggen dat het niet goed is als<br />
een rechter door middel van kleding,<br />
haardracht of religieus symbool<br />
kenbaar maakt verbonden te zijn met<br />
deze of gene religieuze gemeenschap.<br />
Net zoals de rechtszaal hoort ook de<br />
rechter neutraliteit uit te stralen. Maar<br />
rechters zijn ook lid van een groter<br />
maatschappelijk instituut, de rechterlijke<br />
macht. Voor een dergelijk instituut<br />
is het belangrijk dat het een afspiegeling<br />
is van de Nederlandse <strong>samenleving</strong>.<br />
Niemand zou nu nog accepteren<br />
als effectief alleen mannen, of<br />
alleen blanken, functies in de rechterlijke<br />
macht vervulden. Alle geledingen<br />
van de Nederlandse <strong>samenleving</strong><br />
moeten in een dergelijk instituut<br />
“Net zoals de<br />
rechtszaal hoort ook<br />
de rechter neutraliteit<br />
uit te stralen”<br />
gerepresenteerd zijn, dus ook<br />
gelovigen die zich religieus verplicht<br />
voelen om een tulband of hoofddoek te<br />
dragen. Dit pleit juist weer voor<br />
inclusieve neutraliteit, dus voor het<br />
toestaan van kleding waarvan de drager<br />
meent dat het dragen een religieuze<br />
plicht is. Onze overweging om<br />
vooralsnog niet toe te staan dat<br />
rechters hoofddoeken dragen, is een<br />
pragmatische: het ziet er naar uit dat<br />
op dit moment de overgrote<br />
meerderheid van de bevolking<br />
hiertegen is, maar ook (in onze ogen<br />
dus ten onrechte) zou menen dat dit de<br />
onpartijdigheid van de rechter aantast.<br />
Voor de politie ligt dit anders. De<br />
politie is een veel bredere maatschappe<br />
lijke organisatie en staat veel<br />
dichter bij de burger. Voor de acceptatie<br />
van het optreden van de politie is<br />
het van belang dat de politie herkenbaar<br />
openstaat voor alle groepen in de<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 39
artiKEl<br />
<strong>samenleving</strong>. De politie wordt<br />
bovendien minder vereenzelvigd met<br />
de neutrale oordeelsvorming van het<br />
recht dan de rechterlijke macht. Het is<br />
voor het functioneren van de<br />
politieagent dan ook minder<br />
problematisch als de culturele of<br />
religieuze identiteit op een of andere<br />
manier herkenbaar is. Net als in het<br />
Verenigd Koninkrijk of Canada zou het<br />
mogelijk moeten zijn om met een<br />
aantal standaardopties in het uniform<br />
– bijvoorbeeld een passende<br />
hoofddoek of tulband in plaats van een<br />
politiepet – religieuze minderheden te<br />
accommoderen in het politiekorps.<br />
Waarom zou wat bij Albert Heijn achter<br />
de kassa kan, bij de politie niet<br />
mogelijk zijn?<br />
In het licht hiervan ook twee opmerkingen<br />
over de actualiteit. In Zwitserland<br />
heeft de meerderheid van de<br />
bevolking gestemd voor een grondwettelijk<br />
verbod op de bouw van<br />
minaretten. Het is duidelijk dat dit niet<br />
alleen in strijd is met de godsdienstvrijheid<br />
(voor een dergelijke categorische<br />
inperking ervan ontbreekt een<br />
dwingende noodzaak), maar dat het<br />
ook in strijd is met het non-discriminatieverbod<br />
(kerktorens worden<br />
immers niet getroffen) en met het<br />
beginsel van inclusieve neutraliteit. In<br />
de Tweede Kamer heeft de meerderheid<br />
gestemd voor een uniforme regeling<br />
van eed en belofte voor ambtenaren.<br />
Op zich is er niets tegen een uniforme<br />
regeling; dat schept helderheid. Maar<br />
die regeling dient wel neutraal te zijn;<br />
dat wil zeggen dat alle levensbeschouwingen<br />
gelijk behandeld dienen te<br />
worden. Een regeling waarbij wel een<br />
christelijke eed, maar geen islamitische<br />
eed mag worden gezworen, is hiermee<br />
in strijd. Een inclusieve benadering<br />
biedt ruimte voor alle religieuze<br />
varianten van eed en belofte.<br />
De Nederlandse traditie van inclusieve<br />
neutraliteit biedt tal van aanknopingspunten<br />
om de nieuwe uitdagingen van<br />
de multiculturele <strong>samenleving</strong> aan te<br />
pakken. Het is dan ook niet vreemd dat<br />
we vaak op de principes en praktijken<br />
40 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
van het verzuilingssysteem terugvallen.<br />
Veel critici vatten dit op als een gebrek<br />
aan ruggengraat. De Nederlandse<br />
overheid doet haar best om de<br />
exotische gebruiken van nieuwkomers<br />
te accommoderen, is dan het verwijt,<br />
maar verzaakt het om op te komen<br />
voor de kernwaarden van de Verlichting<br />
en de verworvenheden van de jaren<br />
zestig. Accommodatie en inclusieve<br />
neutraliteit is echter de Nederlandse<br />
traditie. Het is verbazend hoe snel de<br />
verdedigers van ons politieke systeem<br />
bereid zijn om in naam van dat systeem<br />
centrale aspecten van onze traditie in<br />
de prullenmand te gooien om<br />
vervolgens volledig over te stappen op<br />
een Frans of Amerikaans model.<br />
Invoering van het Franse laïcisme kan<br />
alleen als er radicaal hervormd wordt:<br />
het schoolsysteem zal moeten worden<br />
herzien, het curriculum aangepast, het<br />
omroepbestel zal moeten verdwijnen<br />
en de confessionele partijen zullen<br />
moeten worden afgeschaft voor een<br />
zuivere vorm van laïcisme. Invoering<br />
van het Amerikaanse systeem vraagt<br />
eveneens om grote aanpassingen. Ook<br />
hier zal geen plaats zijn voor ons<br />
huidige schoolsysteem, omroepbestel<br />
en voor confessionele partijen. De<br />
pragmatische cultuur van schikken en<br />
plooien zal moeten plaatsmaken voor<br />
een stijl van strikte principes en<br />
onvervreemdbare rechten om de<br />
belangen van minderheden te kunnen<br />
waarborgen. Dit vraagt op zijn beurt<br />
om een ander soort grondwet en om<br />
een ander soort rechters.<br />
Evenwel, het principe van inclusieve<br />
neutraliteit dat is ontwikkeld voor de<br />
diversiteit van de verzuilde <strong>samenleving</strong>,<br />
kan zonder veel moeilijkheden<br />
worden ingezet voor de oplossing van<br />
de problemen van de multiculturele<br />
<strong>samenleving</strong>. Het is een aanpak die<br />
organisch aansluit bij de instituties van<br />
de Nederlandse <strong>samenleving</strong>. De<br />
situatie van nu is natuurlijk niet<br />
helemaal vergelijkbaar met die van de<br />
tijd van de verzuiling, al is het alleen<br />
maar omdat er niet zoiets is of kan<br />
ontstaan als een islamitische zuil;<br />
daarvoor zijn de moslims in Nederland<br />
in allerlei opzichten (cultureel,<br />
religieus, politiek) veel te divers.<br />
Daarnaast was er in de tijd van de<br />
verzuiling een politieke en maatschappelijke<br />
impasse. De verschillende<br />
segmenten van de maatschappij<br />
hielden elkaar in evenwicht en waren<br />
tot elkaar veroordeeld. Om verder te<br />
komen moest men tot een vergelijk<br />
komen. Deze noodzaak bestaat niet<br />
meer. De seculiere meerderheid kan de<br />
wensen van moslims of orthodoxe<br />
christenen simpelweg naast zich neer<br />
leggen als ze dat wil. Niettemin zijn er<br />
goede redenen om dat niet te doen. Het<br />
principe van inclusieve neutraliteit<br />
heeft zich overtuigend bewezen in de<br />
recente Nederlandse geschiedenis. Het<br />
is er wonderwel in geslaagd om de<br />
diverse levensbeschouwelijke groepen<br />
te betrekken in en te binden aan het<br />
gezamenlijke Nederlandse stelsel. Er is<br />
dan ook alle reden voor om de moslims<br />
op dezelfde manier een plaats te geven.<br />
Dat is geen capitulatie, maar een geste<br />
uit welbegrepen eigenbelang.<br />
Over Wouter de Been en Wibren<br />
van der Burg<br />
dr. wouter de Been is universitair<br />
docent rechtsfilosofie bij de sectie<br />
rechtstheorie van de Erasmus School<br />
of law. Prof. dr. mr. wibren van der<br />
Burg is hoogleraar rechtsfilosofie en<br />
rechtstheorie bij dezelfde sectie.
5610036<br />
Op afstand<br />
Meer weten?<br />
www.ou.nl/<br />
rechten<br />
de beste!<br />
Met onze master<br />
Rechtsgeleerdheid<br />
kiest u voor topkwaliteit.*<br />
Thuis studeren bij de Open Universiteit:<br />
academisch onderwijs in eigen tijd, plaats<br />
en tempo.<br />
* De OU staat opnieuw in de top van beste universiteiten!<br />
(Nationale Studentenenquête 2009)<br />
Open Universiteit<br />
www.ou.nl
intErviEw<br />
abdulmajid Khairoun<br />
Bemiddelaar tussen bevolkingsgroepen<br />
Abdulmajid Khairoun leidt een dubbelleven. Hij is niet alleen voorzitter van de Nederlandse Moslim Raad,<br />
maar ook van de Omar Al Farouk moskee in de Utrechtse (Vogelaar)wijk Overvecht. Beide functies zijn<br />
bepaald niet gemakkelijk, maar hij combineert ze dusdanig, dat ze elkaar versterken. Discussiëren vindt<br />
Khairoun een groot goed. Moslims en niet-moslims moeten met elkaar blijven praten. Dat is volgens<br />
Khairoun een belangrijke oplossing voor de problemen van de multiculturele <strong>samenleving</strong>. Zelf neemt hij dan<br />
ook geen blad voor de mond over gevoelige kwesties zoals allochtone jongeren, de aanvaring van zijn moskee<br />
met de AIVD en het huidige politieke klimaat.<br />
Tekst: Caroline Vos en Lorenzo Favetta<br />
Sinds 2006 bent u voorzitter van de<br />
Nederlandse Moslim Raad (NMR), een<br />
stichting van autonome landelijke<br />
moslimorganisaties. Wat is de rol<br />
van de NMR in onze multiculturele<br />
<strong>samenleving</strong>?<br />
De NMR heeft sinds de oprichting in<br />
1992 als doel de belangenbehartiging<br />
van moslims en moslimgroeperingen<br />
binnen de Nederlandse <strong>samenleving</strong>,<br />
het streven naar een gelijkwaardige<br />
plaats voor de islam naast het jodendom,<br />
christendom en humanisme en<br />
de bevordering van de ontplooiing en<br />
emancipatie van moslims in de<br />
Nederlandse maatschappij. Deze<br />
hoofddoelen willen we bereiken door<br />
te bemiddelen tussen verschillende<br />
organisaties, zowel moslim als<br />
niet-moslim. Op dit moment hebben<br />
we contact met meer dan honderd<br />
organisaties met verschil lende<br />
achtergronden, waaronder regionale<br />
moslimverenigingen, moskeeën,<br />
vrouwenorganisaties en jongerenorganisaties.<br />
We bemiddelen in<br />
conflicten rond essentiële kwesties als<br />
integratie, emancipatie, culturele<br />
assimilatie, geloof en werkgelegenheid.<br />
Daarnaast brengen wij onze<br />
boodschap naar buiten via verschil lende<br />
kanalen. Via de Nederlandse<br />
Moslim Omroep – een werkstichting<br />
van de NMR – hebben we bijvoorbeeld<br />
de mogelijkheid om zendtijd voor radio<br />
en televisie te gebruiken. Daarbij geven<br />
42 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
“Je moet ze het gevoel<br />
geven dat ze iets<br />
waard zijn, dat ze iets<br />
kunnen betekenen”<br />
we ook landelijk instructies aan<br />
moskeeën, bijvoorbeeld welke onderwerpen<br />
in de preek van de imam<br />
moeten worden behandeld; bovendien<br />
houden we geregeld voor iedereen<br />
toegankelijke bijeenkomsten.<br />
Kunt u concrete voorbeelden noemen<br />
van wat de NMR de afgelopen jaren<br />
bereikt heeft?<br />
De afgelopen drie jaar stonden in het<br />
teken van het project Ontmoeting. We<br />
hebben in het kader van dit project<br />
meer dan dertig ontmoetingen<br />
gehou den, in samenwerking met acht<br />
grote moskeeën. Moslims en nietmoslims<br />
kwamen bij elkaar om onder<br />
het genot van een maaltijd met elkaar<br />
te praten. Op die manier zijn we<br />
erachter gekomen wat er bij de mensen<br />
speelt. Dat is natuurlijk erg belangrijk<br />
voor een organisatie als de NMR. Om<br />
te kunnen bemiddelen, moet je weten<br />
hoe mensen over bepaalde kwesties<br />
denken. Tijdens de ontmoetingen<br />
hebben we het niet alleen over religie<br />
gehad, maar ook over zaken als<br />
integratie, discriminatie, werk en<br />
studie. Naast dit project hebben we de<br />
afgelopen jaren ook heel andere taken<br />
op ons genomen. We geven bijvoorbeeld<br />
trainingen aan politiekorpsen en<br />
hulpverlenende instanties, zoals de<br />
ANWB. We leren ze in deze trainingen<br />
om te gaan met allochtone jongeren.<br />
Zo hebben we het ANWB-personeel<br />
verteld dat ze, in geval van autopech,<br />
die jongens moeten betrekken bij de<br />
situatie; samen onder de motorkap<br />
kijken en laten zien wat er mis is. Je<br />
moet ze het gevoel geven dat ze iets<br />
waard zijn, dat ze iets kunnen<br />
betekenen. Een positieve manier van<br />
benaderen kan heel goed werken.<br />
Op de voorpagina van de site van de<br />
NMR staat een dringende boodschap<br />
voor allochtone jongeren. Ze moeten<br />
zich goed gaan gedragen, want ze<br />
verpesten het voor de rest van de<br />
allochtone gemeenschap. Kunt u daar
iets meer over vertellen?<br />
Het gedrag van allochtone jongeren<br />
tast hun positie hier in Nederland aan<br />
en dat proberen we te veranderen.<br />
Maar je ziet ook dat die jongeren zélf<br />
willen veranderen. Dat blijkt wel uit het<br />
grote aantal allochtonen op hogescholen<br />
en universiteiten. Voor de<br />
allochtonen die niet willen studeren<br />
zijn er ook genoeg mogelijkheden tot<br />
verbetering. Laatst hebben we bijvoorbeeld<br />
een bijeenkomst georganiseerd<br />
met een instelling die mensen met een<br />
uitkering helpt een eigen bedrijf te<br />
starten. Dat vinden wij een goed<br />
initiatief, dus daar werken we graag<br />
aan mee.<br />
Maar er zijn ook jongeren, meestal<br />
tussen de veertien en zestien jaar<br />
oud, die herrie schoppen; de jongeren<br />
dus die worden geduid met de term<br />
‘kutmarokkanen’. Bereikt u hen ook?<br />
Jawel, vooral als ik in de moskee werk.<br />
Tegenover de moskee zit namelijk een<br />
café waar veel van deze jongeren<br />
rondhangen. En regelmatig komen ze<br />
naar ons toe omdat ze informatie over<br />
activiteiten willen hebben, of hulp met<br />
hun studie. En dat is ook de bedoeling:<br />
je hoeft niet alleen naar de moskee te<br />
komen om te bidden.<br />
Groen Links Tweede-Kamerlid Tofik<br />
Dibi pleit voor een nieuwe toon in het<br />
integratiedebat. Volgens hem moet er<br />
meer aandacht komen voor allochtonen<br />
die goed bezig zijn, zoals het grote<br />
aantal allochtonen in de collegebanken.<br />
Hoe denkt u hierover?<br />
Die jongen heeft dat echt goed gezien!<br />
En hij kan het weten, want hij hoort bij<br />
de allochtonen die het goed doen. De<br />
manier waarop allochtone jongeren<br />
worden benaderd, is vaak veel te<br />
negatief. Als ook maar de schijn wordt<br />
gewekt dat ze iets fout doen, is<br />
iedereen van mening dat het wel de<br />
waarheid zal zijn. Dat is nergens voor<br />
nodig. Veel instellingen moeten leren<br />
omgaan met situaties waarin ze een<br />
probleem met een allochtoon hebben.<br />
Daarom geeft de NMR trainingen<br />
– waar ik het zojuist over had – om hier<br />
mee om te gaan.<br />
De moskee waar u voorzitter van<br />
bent, is verbonden met de Islamic Call<br />
Society. De AIVD ziet deze organisatie<br />
als een instrument van de Libische<br />
inlichtingendienst. In 2000 is Abidabi,<br />
een imam van uw moskee, zelfs het<br />
land uitgezet op aanraden van de AIVD.<br />
Hij werd omschreven als een heimelijk<br />
werkende Libische inlichtingenofficier<br />
die een gevaar oplevert voor de<br />
Nederlandse staatsveiligheid. Waarom<br />
verbreekt uw moskee niet de banden<br />
met de Islamic Call Society?<br />
Het gebouw waarin deze moskee zit, is<br />
eigendom van de Islamic Call Society.<br />
Zo’n 27 jaar geleden heeft een Libische<br />
zusterorganisatie het gebouw gekocht<br />
en er een moskee van gemaakt. Maar<br />
wij kunnen het gebouw niet overnemen,<br />
want daar hebben we het geld<br />
niet voor. Bovendien hebben we<br />
helemaal geen last van de Islamic Call<br />
Society. Ze betalen onze vaste lasten en<br />
bemoeien zich verder nergens mee. De<br />
AIVD heeft inderdaad gezegd dat de<br />
Islamic Call Society een instrument is<br />
van de Libische inlichtingendienst,<br />
maar heeft dat nooit kunnen bewijzen.<br />
En wat die imam betreft: hij kreeg niet<br />
eens de kans om zich te verdedigen.<br />
Hij werd gelijk het land uitgezet.<br />
Maar de AIVD verzint zoiets toch niet?<br />
Nee, dat zeg ik ook niet. Maar ze<br />
hadden hem wel de kans moeten geven<br />
om een weerwoord te bieden. Jullie<br />
juristen zijn vast en zeker bekend met<br />
het begrip hoor en wederhoor. Het zou<br />
“Een moslim denkt nu wel honderd keer na voor hij<br />
kunnen zijn dat een ongelukkige<br />
samenloop van omstandigheden<br />
ervoor gezorgd heeft dat Abidabi een<br />
bedreiging leek. Ik heb vooral positieve<br />
ervaringen met hem gehad, want<br />
gedurende zijn tijd hier in Utrecht is hij<br />
heel actief geweest en heeft hij echt<br />
goed werk geleverd in de moskee en in<br />
de wijk Overvecht. Ik kan alleen zeggen<br />
dat deze moskee, op het incident met<br />
Abidabi na, heel gewoon is. Jammer<br />
genoeg krijgt elke moskee in Nederland<br />
kritiek. Maar ik verzeker u: de<br />
Islamic Call Society heeft echt geen<br />
inspraak op ons beleid.<br />
zaken doet met Zwitserland”<br />
Een ander kritiekpunt was dat er<br />
geschei den loketten in uw moskee<br />
waren. Het gemeentelijk actieplan<br />
voor de wijk Overvecht stopte 100.000<br />
euro in dit maatschappelijk project. In<br />
februari 2009 zijn er zelfs vragen in de<br />
Tweede Kamer gesteld. Het probleem<br />
was dat het ene loket voor mannen<br />
was en het andere voor vrouwen. Kunt<br />
u uitleggen waarom de loketten op die<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 43
intErviEw<br />
manier ingericht zijn?<br />
De media hebben dit verkeerd naar<br />
buiten gebracht. Ze dachten dat het ene<br />
loket voor vrouwen was en het andere<br />
voor mannen. Maar dat is nooit de<br />
bedoeling geweest. Dat aparte loket is<br />
bedoeld voor moslimvrouwen die<br />
problemen hebben waarover ze alleen<br />
met een vrouw durven te praten, maar<br />
ze mogen ook gewoon bij het<br />
“Wij als moslims<br />
hebben in Nederland<br />
op veel gebieden meer<br />
vrijheid dan in andere<br />
landen; dat mag<br />
ook weleens gezegd<br />
worden”<br />
‘mannen loket’ binnenlopen. Door<br />
middel van die loketten bieden we<br />
maatschappelijk werk in de moskee.<br />
Buurtbewoners kunnen bij de loketten<br />
terecht voor gemeentelijke informatie<br />
en voor vragen op het gebied van werk,<br />
de thuissituatie, zorg en onderwijs. We<br />
hebben in korte tijd bijna driehonderd<br />
44 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
vrouwen gesproken en dat is noemenswaardig,<br />
omdat het gaat over moeilijk<br />
bereikbare bewoners. Maar op een<br />
gegeven moment kwam de politiek<br />
ertussen – zoals altijd – en dan wordt<br />
alles verpest. De financiële steun werd<br />
ingetrokken, maar de twee loketten<br />
zijn gelukkig open gebleven. We gaan<br />
gewoon door, dan maar zonder<br />
overheidssteun!<br />
In de politiek wordt gepleit voor<br />
gelijkheid voor mannen en vrouwen;<br />
wat vindt u daarvan?<br />
Ik vind dat echt onzin. Politici moeten<br />
zich niet bemoeien met religie; ze<br />
moeten zich houden aan de scheiding<br />
tussen kerk en staat.<br />
U vindt dus dat de politiek zich afzijdig<br />
moet houden van religie. Wat vindt u in<br />
dit verband van het minarettenverbod<br />
in Zwitserland?<br />
Aan de ene kant respecteer ik de<br />
uitslag, maar aan de andere kant niet.<br />
Er was maar een kleine meerderheid<br />
van 57 procent, dus de overige<br />
stemmers worden in één keer weggeveegd.<br />
En de Zwitserse bevolking<br />
heeft zich op deze manier tegen de<br />
gehele moslimwereld gekeerd. Er zijn<br />
anderhalf miljard moslims op deze<br />
aarde. Wat stelt Zwitserland dan nog<br />
voor? Helemaal niets! Uiteindelijk zijn<br />
dus de Zwitsers de verliezers, want een<br />
moslim denkt nu wel honderd keer na<br />
voor hij zaken doet met Zwitserland.<br />
Denkt u dat het in Nederland zo ver zal<br />
komen?<br />
Nee, dat denk ik niet. Nederlanders<br />
zijn toleranter. Bij eenzelfde referendum<br />
hier in Nederland verwacht ik dat<br />
de meerderheid zal zeggen: “Zolang ik<br />
er geen last van heb, moet je lekker<br />
doen wat je wilt.”<br />
Verschilt Nederland veel met<br />
andere landen op het gebied van de<br />
multiculturele <strong>samenleving</strong>?<br />
Ja. Vooral als het gaat om de positie van<br />
de islam en moslims. Wij als moslims<br />
hebben in Nederland op veel gebieden<br />
meer vrijheid dan in andere landen; dat<br />
mag ook weleens gezegd worden. En<br />
daar zijn we ook trots op. Nederland is<br />
bijvoorbeeld uniek met – uit mijn<br />
hoofd – 46 islamitische scholen en<br />
zeven slachthuizen. De vrijheid van<br />
geloof is in dit land een groot goed.<br />
Iedereen kan naar de gemeente<br />
stappen en een verzoek indienen om<br />
een moskee te bouwen. Zelfs in<br />
islamitische landen bestaat dat niet;<br />
daar kun je niet open en eerlijk over dat<br />
soort dingen praten en ben je jaren met<br />
zo’n verzoek bezig. En ook het leven<br />
op straat is hier vrijer. Niemand wordt<br />
belemmerd om zijn geloof te belijden.<br />
Er is natuurlijk wel een groepje mensen<br />
dat ons probeert te belemmeren, maar<br />
daar trekken we ons niets van aan.<br />
Alexander Pechtold van D66 gaat vaak<br />
in debat met Geert Wilders. Hij staat<br />
erom bekend alles wat Wilders zegt te<br />
weerleggen. Wordt dit door de moslims<br />
in Nederland gewaardeerd?<br />
Dit is een persoonlijke mening, maar<br />
politiek blijft een spelletje. D66 heeft<br />
het de afgelopen jaren niet zo goed<br />
gedaan en grijpt nu de kans om dat te<br />
veranderen. Als Pechtold oprecht wil<br />
weerleggen wat Wilders zegt, dan is<br />
dat natuurlijk goed. Maar als het puur<br />
om politieke doeleinden gaat, dan vind<br />
ik dat heel jammer.
Volgens u maakt Wilders misbruik<br />
van de vrijheid van meningsuiting.<br />
Waar vindt u dat de vrijheid van<br />
meningsuiting en de vrijheid van<br />
godsdienst met elkaar botsen?<br />
Naar mijn mening kunnen die twee<br />
nooit botsen. Alles moet gezegd en<br />
vooral besproken kunnen worden. Het<br />
een sluit het ander niet uit. Wilders<br />
zegt van alles, maar is nooit bereid zijn<br />
standpunten met andersdenkenden te<br />
bespreken. De partij van Wilders heet<br />
Partij voor de Vrijheid, maar waar is die<br />
vrijheid dan? Als je mij de vrijheid niet<br />
gunt om te bidden en te aanbidden wat<br />
ik wil, dan is dat toch geen vrijheid? Hij<br />
speelt gewoon een politiek spelletje.<br />
Maar hij doet het wel goed in de<br />
peilingen.<br />
De peilingen zeggen ons heel weinig.<br />
Wilders heeft een goede eigenschap:<br />
hij weet wanneer hij dingen moet<br />
zeggen en wanneer hij dingen niet<br />
moet zeggen. Hij heeft een heel goede<br />
timing. Bovendien weet hij hoe hij de<br />
gehele pers naar zich toe kan trekken.<br />
Ik vind het zonde dat hij zijn intelli gentie<br />
niet gebruikt om oplossingen te<br />
vinden.<br />
In hoeverre mag er kritiek geuit worden<br />
op de islamitische godsdienst?<br />
Wij hebben uit de biografie van onze<br />
profeet (de koran, red.) begrepen dat<br />
de raarste vragen aan hem gesteld<br />
werden in de moskee. Hij heeft zelfs<br />
gediscussieerd met een man die hem<br />
toestemming vroeg om overspel te<br />
plegen. Discussie is dus altijd<br />
mogelijk, maar je moet niet zomaar<br />
dingen gaan roepen. Toen Femke<br />
Halsema een negatieve uitlating deed<br />
over moslimvrouwen, hebben we<br />
meteen GroenLinks uitgenodigd voor<br />
een iftar (de maaltijd die moslims<br />
tijdens Ramadan na zonsondergang<br />
eten, red.). Een aantal mensen van<br />
GroenLinks Utrecht zijn naar deze iftar<br />
gekomen en met hen hebben we over<br />
de uitspraken van Halsema gediscussieerd.<br />
Dat zijn de methodes die wij<br />
gebruiken om ervoor te zorgen dat we<br />
blijven praten. Nú is het zo dat politici<br />
“Het niveau van de politici in Den Haag is erg laag<br />
en dat zou echt niet moeten kunnen. Slechts een<br />
aantal personen zijn goede politici, maar de rest is<br />
niet geschikt om dit land te leiden”<br />
over het algemeen stoken tussen twee<br />
bevolkingsgroepen in plaats van ze tot<br />
elkaar te brengen. Het debat op het<br />
gebied van de multiculturele<br />
<strong>samenleving</strong> is heel negatief, dat zou<br />
anders moeten.<br />
De Imam Abdul Jabar van de Ven kwam<br />
de afgelopen jaren regelmatig in het<br />
nieuws door uit te spreken dat hij blij<br />
was met de moord op Theo van Gogh<br />
en dat hij hoopte dat Wilders eveneens<br />
snel dood zou gaan. Wat vindt u van<br />
deze man?<br />
Er worden in Nederland allerlei<br />
negatieve uitspraken gedaan over<br />
moslims. En sommige mensen, zoals<br />
Abdul Jabar, hebben dan de neiging<br />
om ineens keihard terug te slaan. Het<br />
vreemde van Abdul Jabar is dat mensen<br />
die hem goed kennen, zeggen dat hij<br />
een heel andere kant heeft; er valt goed<br />
met hem te praten over de knelpunten<br />
in de multiculturele <strong>samenleving</strong>. Hij<br />
doet die extreme uitspraken alleen<br />
maar om heel het land ondersteboven<br />
te brengen. Dat doet hij met de<br />
gedach te: “Als jullie dát durven te<br />
zeggen, dan durven wij nog veel meer<br />
te zeggen.” En dat is natuurlijk niet<br />
goed.<br />
Veel rechtse politieke partijen zetten<br />
zich in voor het behoud van de<br />
Nederlandse identiteit. Wat vindt u<br />
daarvan?<br />
Wij zetten ons daar ook voor in. Als<br />
allochtone jongeren in Marokko of<br />
Turkije op vakantie zijn en er wordt iets<br />
verkeerds gezegd over Nederland, dan<br />
worden ze boos, hoor! Dan voelen ze<br />
zich beledigd. Dus politici weten niet<br />
waar ze het over hebben. Ze weten zelf<br />
niet eens wat de Nederlandse identiteit<br />
is. Het niveau van de politici in Den<br />
Haag is erg laag en dat zou echt niet<br />
moeten kunnen. Slechts een aantal<br />
personen zijn goede politici, maar de<br />
rest is niet geschikt om dit land te<br />
leiden.<br />
Over Abdulmajid Khairoun<br />
abdulmajid Khairoun is sinds 2007 de<br />
voorzitter van de nederlandse Moslim<br />
raad (nMr); een raad van<br />
moslimorganisaties in nederland. na<br />
de commotie rond de anti-Koranfilm<br />
van geert wilders was er een<br />
prominente rol weggelegd voor<br />
Khairoun als gesprekspartner van de<br />
nederlandse regering. als lid van een<br />
interreligieuze vertegenwoordiging,<br />
ging hij helpen de opwinding te<br />
sussen die de film Fitna van geert<br />
wilders teweegbracht. naast zijn rol<br />
bij de nMr is Khairoun sinds 2002<br />
ook voorzitter van de utrechtse Omar<br />
al Farouk moskee.<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 45
artiKEl<br />
islam and the west<br />
By tariq ramadan<br />
The question of culture is central to debates concerning Islam today. Though it must be repeated that Islam<br />
is primarily “a religion” and not “a culture”, one should immediately add that religion never finds expression<br />
outside a culture and that, conversely, a culture never takes shape without referring to the majority values<br />
and religious practices of the social group that constitutes it. There are, therefore, no religiously neutral<br />
cultures, nor any culture-free religions. Any religion is always born – and interpreted – within a given<br />
culture and in return the religion keeps nurturing and fashioning the culture of the social community within<br />
which it is lived and thought. Those inevitable and complex links make it difficult to define – whether in the<br />
relationship to Texts or in religious practice – what belongs to religion proper and what rather pertains to the<br />
cultural dimension.<br />
Author: Tariq Ramadan<br />
It is nevertheless important to try to<br />
distinguish religious principles<br />
from their cultural garb: the<br />
process is sometimes easy (for all that<br />
has to do with creed and worship<br />
proper), but things may get more<br />
complex and require more specialised,<br />
sophisticated interpretation to point<br />
out what the Text actually says, what is<br />
open to interpretation in the Text itself,<br />
what is linked to the interpreting<br />
scholar’s culture, what is immutable,<br />
what is changing, etc. The challenge is<br />
46 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
a major one, but it is inescapable: if<br />
Islam is indeed a universal religion, it<br />
must provide its faithful with the<br />
means to approach the diversity of<br />
cultures appropriately. Concretely, this<br />
means the diversity of collective<br />
mindscapes, social models, imaginations,<br />
tastes and aesthetic and artistic<br />
“Muslim majority communities and societies<br />
are run through by such contradictory tensions,<br />
which sometimes come close to nurturing almost<br />
schizophrenic attitudes and discourse towards the<br />
“West” that people are as eager to imitate as to<br />
expressions. Common principles must<br />
a fortiori provide a clear frame of<br />
reference enabling protagonists down<br />
the line to act and interact confidently<br />
within their own cultural universe,<br />
both on the level of simple day-to-day<br />
details as on that of artistic creativity.<br />
Islam’s universality – that was also<br />
termed “Islamic civilisation” – was<br />
achieved through this union between<br />
condemn”<br />
the unity of principles and the diversity<br />
of cultures. What is new today has to<br />
do with the effects of globalisation and<br />
the emergence of an increasingly<br />
global dominant culture. Even if one<br />
wanted to discuss the facts, one cannot<br />
deny the reality of perceptions among<br />
the populations and elites of non-<br />
Western countries: Western culture<br />
seems to have settled everywhere and<br />
imposes itself through the globalisation<br />
of media and means of communication.<br />
Everywhere, one can observe<br />
the same phenomenon of attractionrepulsion<br />
that is common to psychological<br />
situations nurtured by a feeling<br />
of self-dispossession: while instinct<br />
and desire attract us towards an object,<br />
our intelligence and conscience cause
us to hate what stirs and sometimes<br />
intoxicates us. Muslim majority<br />
communities and societies are run<br />
through by such contradictory<br />
tensions, which sometimes come close<br />
to nurturing almost schizophrenic<br />
attitudes and discourse towards the<br />
“West” that people are as eager to<br />
imitate as to condemn.<br />
The cultural question must therefore<br />
be taken very seriously: not only as to<br />
the mediation it naturally operates in<br />
the interpretation of Texts, but also<br />
regarding what the latter say about<br />
their own existence, their meaning and<br />
their richness. The twofold critical<br />
work that is required today as to the<br />
relationship between “religion” and<br />
“culture” now stands out clearly: first,<br />
the cultural features that have<br />
sometimes reduced, oriented, if not<br />
altogether distorted the meaning of the<br />
Texts must be identified; then, we must<br />
return to higher finalities and the<br />
interpretative freedom allowed by<br />
scriptural sources, thus equipping<br />
ourselves with the means to encourage<br />
creativity and fresh, original cultural<br />
expressions. In other words, a double<br />
effort is needed: on the one hand,<br />
resisting the exclusive, uniform<br />
appropriation of the Texts’ initial<br />
meaning by the original Eastern<br />
culture, and, on the other hand,<br />
resisting the standardisation imposed<br />
by Western culture, which leaves no<br />
room either to other traditional<br />
expressions or to any viable idea of<br />
“cultural ethics”. 1<br />
This is a huge, but crucial challenge.<br />
Modernism, the cult of progress, of<br />
technology and productivity, clearly go<br />
along with impoverishment of the<br />
souls of nations and peoples. East and<br />
West, women, men and teenagers,<br />
increasingly induced to live at high<br />
speed, to preserve their youth<br />
indefinitely and future minded,<br />
gradually lose touch with their memory<br />
and with the meaning of roots and<br />
history. They engage in supposed<br />
“civilisation clashes” while they hardly<br />
know any more what a tradition or a<br />
“Against the culture of “fast food”, drinks and music<br />
that are Americanised both in taste and spirit, we<br />
should promote and support the cultural expressions<br />
that relate differently to time, being, meaning and<br />
civilisation is, nor the meaning of<br />
origins and of their ever-shifting<br />
identities. Devoid of confidence, they<br />
experience self-doubts, fears of others,<br />
and the clash is now often between<br />
minimal, superficial “perceptions”<br />
rather than “civilisations”. Muslims<br />
the world over are preys to such<br />
confusion and dangerous reductions:<br />
spirituality confused with emotive<br />
reactivity; obsession with norms<br />
without any pondering over meaning;<br />
schizophrenic rejection of the<br />
dominant culture without proposing<br />
any alternative creativity: all those are<br />
symptoms of the ills that affect Muslim<br />
majority societies and Muslims in the<br />
contemporary world. The series of<br />
fatâwâ (legal opinions) issued by<br />
various Islamic committees throughout<br />
the world daily reveal that problems are<br />
not given in-depth treatment and that<br />
cultural issues are often either<br />
understated or wrongly assessed and<br />
understood.<br />
If Islam is universal and if it is<br />
imperative, when elaborating the<br />
finalities…”<br />
different dimensions of its ethics, to<br />
integrate the diversity of cultures, their<br />
languages, their modes of<br />
consumption, their means of<br />
expression and their symbols, it is<br />
becoming urgent to reconsider very<br />
thoroughly the relationship of the<br />
Islamic discourse and referent to<br />
cultures in societies around the world.<br />
Resisting the danger of the twofold<br />
standardisation mentioned above<br />
means, according to the rule that states<br />
that “the principle in everything is<br />
permission”, that the various cultures<br />
must be studied from within in order<br />
to identify the roots of their traditions,<br />
their distinctive nature and their<br />
creativity, while helping them survive<br />
and encouraging their expression. This<br />
should extend from daily consumption<br />
(local dishes and drinks) and dress, to<br />
language, architecture, music and all<br />
forms of artistic expression. Against<br />
the culture of “fast food”, drinks and<br />
music that are Americanised both in<br />
taste and spirit, we should promote<br />
and support the cultural expressions<br />
that relate differently to time, being,<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 47
artiKEl<br />
meaning and finalities… ranging from<br />
Chinese tea to local gastronomy from<br />
Africa but also from European or<br />
American provinces. This is again<br />
twofold resistance since, as can be<br />
seen, protecting the diversity of<br />
cultures implies refusing to submit to a<br />
global economy that imposes certain<br />
tastes and fashions, a global aesthetics<br />
that is now standardised for all. 2<br />
This deeper, more intimate<br />
relationship to national and local<br />
cultures is imperative for Muslims the<br />
world over. It not only enables them to<br />
enrich the modes of expression of their<br />
inner being and aspirations, but also to<br />
understand more fully the richness of<br />
human communities (according to the<br />
Quran’s phrase, “that you may know each<br />
other” 3 ) and contribute to the creativity<br />
of each one of them by integrating<br />
them into their own self-expression in<br />
a voluntary and always constructively<br />
critical way. Concretely, this means<br />
remaining faithful to higher principles<br />
and ethical objectives, wherever one<br />
may be, while developing a curiosity<br />
and creativity that make it possible to<br />
integrate taste models and artistic<br />
expressions from all cultures and<br />
backgrounds.<br />
Cultures include symbols and just as<br />
there are no societies without cultures,<br />
there are no societies without symbols.<br />
The idea of a culturally neutral public<br />
space is not only absurd, it can also<br />
turn out to be dangerous because of<br />
48 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
the amount of secular dogmatism that<br />
would be necessary even to consider it<br />
concretely. Religious and cultural<br />
symbols tell of societies’ roots and<br />
soul, and it is important never to<br />
minimise those dimensions of<br />
collective psychology. Not, indeed, to<br />
hide behind other people’s symbols<br />
and become invisible, but to integrate<br />
this element and find means to express<br />
one’s faithfulness to Islam’s ethical<br />
principles while integrating the<br />
symbols of the culture in which one<br />
lives, in the West or in the East. As time<br />
goes by, anyway, a two-way influence<br />
will naturally set in, but it is important<br />
to show respect for the cultural<br />
motives, modes of expression and<br />
symbols a culture has developed over<br />
its history, crises and evolutions. Here<br />
again, respecting the higher finalities<br />
of Islamic ethics requires additional<br />
creativity rather than isolation and<br />
confinement within exclusively<br />
“oriental” expressions and aesthetics.<br />
One must discuss entertainment as<br />
well. It should first of all be recognised<br />
that, for the young as well as for adults,<br />
entertainment is a necessity of life and<br />
that the standpoints of some literalist<br />
scholars or rigorist trends are<br />
untenable and absurd. They seem to<br />
want to force upon us a daily life devoid<br />
of entertainment, without reading,<br />
without imagination, without music…<br />
without even spiritual rest. This cannot<br />
be and does not correspond to Islam’s<br />
teachings. We hear that music has<br />
become the universal language of<br />
young people, that the images on<br />
television and films agitate the minds<br />
of people the world over, that great<br />
sports events have become the ritual<br />
gatherings of modern times… and we<br />
should act as if this had no impact on<br />
the minds, hearts and daily lives of<br />
believers wishing to live in harmony<br />
with certain principles and a life<br />
ethics?! The question is not to know<br />
whether or not we should entertain<br />
ourselves, but what the meaning, form<br />
and nature of that entertainment<br />
should be.<br />
Once the fundamental objectives of<br />
Islamic ethics have been determined,<br />
the world’s cultures and their specific<br />
artistic productions should be<br />
considered with an open, critical and<br />
always inclusive outlook. We should<br />
welcome and integrate as our own all<br />
the artistic works – from music and<br />
architecture to cinema, literature and<br />
drama – that express Man’s nobleness<br />
and essence in his quest for meaning,<br />
his questionings, his emotions, his<br />
sufferings and his joys. We must<br />
certainly not promote censorship nor<br />
restrict writers’ and artists’ freedom of<br />
expression, but rather call upon the<br />
consciences and hearts of the women<br />
and men who receive their works to<br />
seek dignity and high-mindedness,<br />
and expression that inspires rather<br />
than stirring up the most regressive
drives; to respect and accept questions,<br />
doubts and sorrows and hail the<br />
artistic talent of those who try to<br />
convey them. Accordingly, it is<br />
important to think out the outline of an<br />
in-depth critical artistic education:<br />
learning the meaning of the artistic act<br />
itself, learning about art history,<br />
schools of thought, historical stakes<br />
“Cultures include<br />
symbols and just as<br />
there are no societies<br />
without cultures,<br />
there are no societies<br />
without symbols”<br />
and debates helps fashioning minds,<br />
nurturing tastes, and offering a<br />
freedom of choice that can resist the<br />
pressure of contemporary global<br />
culture. Being intellectually – and<br />
spiritually – empty of any notion about<br />
art history (and the questions that run<br />
through it) entails risking to be filled<br />
by an art of mass instinct, with<br />
ready-made aspirations and answers<br />
that do not seem so dogmatic simply<br />
because the majority, in this global<br />
culture, naturally seem to share them.<br />
Important specialised work is required<br />
here, performed in the light of the<br />
aforementioned higher finalities, and<br />
relying on knowledge of past and<br />
contemporary productions. This<br />
requires studying classical theories, the<br />
theses of art for art’s sake or functional<br />
art (such as the Bauhaus program<br />
around Kandinsky), as well as the<br />
claims of the various schools of<br />
modern art. It also requires learning<br />
about the meticulous work of<br />
anthropologists and ethnologists<br />
studying cultural arts and artistic<br />
cultures. Culture and art cannot be<br />
ignored: women and men of faith must<br />
be given the means to understand and<br />
receive them better, without betraying<br />
themselves but without becoming<br />
artistically blind and deaf.<br />
This also means encouraging the<br />
cultural and artistic creativity of<br />
Muslims themselves. If Islam’s<br />
message calls upon us to understand<br />
the meaning of life and to respect<br />
men’s common good by celebrating life,<br />
peace, dignity, welfare, justice, equality,<br />
conscience, sincerity, contemplation,<br />
memories, cultures, etc.; then the universe<br />
of artistic expression opens wide to<br />
everybody’s creativity. Obsessed by the<br />
fear of transgressing norms, people no<br />
longer know how to simply tell of<br />
meaning, they find it difficult to convey<br />
the most natural emotions and share<br />
life experiences that transcend<br />
religious belonging, although those<br />
are what gives norms their true<br />
meaning.<br />
About Tariq Ramadan<br />
Prof. dr. tariq ramadan holds Ma in<br />
Philosophy and French literature and<br />
Phd in arabic and islamic Studies<br />
from the university of geneva. in<br />
Cairo, Egypt he received one-on-one<br />
intensive training in classic islamic<br />
scholarship from al-azhar university<br />
scholars. tariq ramadan is Professor<br />
of Contemporary islamic Studies at<br />
Oxford university (Oriental institute,<br />
St antony’s College). he is also<br />
teaching at the Faculty of theology at<br />
Oxford. he is at the same time Senior<br />
research Fellow at doshisha<br />
university (Kyoto, Japan).<br />
through his writings and lectures he<br />
has contributed substantially to the<br />
debate on the issues of Muslims in the<br />
west and islamic revival in the Muslim<br />
world. he is active both at the<br />
academic and grassroots levels<br />
lecturing extensively throughout the<br />
world on social justice and dialogue<br />
between civilizations.<br />
Professor tariq ramadan is currently<br />
President of the European think tank:<br />
European Muslim network (EMn) in<br />
Brussels.<br />
Source indication<br />
1 See in this respect, Alan J. Scott’s highly<br />
interesting book, On Hollywood: The Place, the<br />
Industry, Princeton University Press, 2004,<br />
that shows what a major stake culture is in<br />
globalisation and how it operates within the<br />
global system.<br />
2 In this respect, read Kenneth White’s interesting<br />
Une stratégie paradoxale: Essais de résistance<br />
culturelle, Presses universitaires de Bordeaux,<br />
1998.<br />
3 Quran, 49:13.<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 49
50 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010
onald Plasterk<br />
Een man die alles kan<br />
Met de benoeming van Ronald Plasterk tot minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap ging er een<br />
zucht van opluchting door universitair Nederland. Eindelijk een echte wetenschapper, die snapt hoe<br />
de academische wereld in elkaar steekt. Niemand zou de academische belangen dan ook beter kunnen<br />
behartigen dan hij. Nadat Plasterk in 2007 overwoog om de basisbeurs voor studenten te korten, zodat<br />
het dreigende tekort van leraren financieel kon worden opgevangen, is de vreugde rond zijn aanstelling bij<br />
menig student omgeslagen in teleurstelling. Als klap op de vuurpijl komt de minister nu met ‘de harde knip’:<br />
studenten dienen eerst hun bachelor te behalen alvorens zij aan hun master mogen beginnen. De doelstelling<br />
is meer mobiliteit onder de studenten en dan het liefst ook nog eens richting het buitenland. <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong><br />
deelde met minister Plasterk de zorgen over de ontwikkelingen in het hoger onderwijs.<br />
Tekst: Tom van den Akker en Lorenzo Favetta<br />
Een belangrijke verandering die er<br />
in het hoger onderwijs aan komt, is<br />
de harde knip. U bent van mening<br />
dat studenten hierdoor beter gaan<br />
nadenken over hun vervolgopleiding.<br />
Hoe gaat u voorkomen dat de harde<br />
knip onnodige vertraging veroorzaakt?<br />
De bacheloropleiding is een echt<br />
examen voor de student. Het bachelordiploma<br />
dat daarbij hoort, is te<br />
vergelijken met het vwo-diploma. Je<br />
moet het vwo-diploma echt hebben<br />
behaald voordat je aan een<br />
bacheloropleiding kunt beginnen en je<br />
moet dus eveneens een bachelordiploma<br />
hebben behaald voordat je aan<br />
een masteropleiding kunt beginnen.<br />
Dat is de basisgedachte die achter deze<br />
verandering zit. Het idee komt voort uit<br />
Europese samenwerking en wordt<br />
binnen afzienbare tijd in heel Europa<br />
op deze manier uitgevoerd. Het<br />
voordeel is dat studenten zich beter<br />
realiseren dat met het behalen van hun<br />
bachelor zij ook daadwerkelijk een<br />
papiertje hebben behaald. Vervolgens<br />
is het dan het juiste moment om te<br />
bedenken welke master zij willen gaan<br />
volgen en in welke stad of zelfs welk<br />
land zij dat willen doen. In de huidige<br />
situatie is het zo dat studenten soms<br />
alvast met hun master beginnen,<br />
terwijl de bachelor nog niet eens<br />
afgerond is. Dat leidt ertoe dat ze<br />
vastgelijmd raken aan hun universiteit,<br />
omdat ze nu eenmaal tijd hebben<br />
geïnvesteerd in die doorstroommaster.<br />
In overleg met de studenten organisaties<br />
is echter wel besloten dat het niet<br />
“Het blijft dus<br />
mogelijk om tijdens<br />
de studie een andere<br />
studie op te pakken<br />
voor hetzelfde lage<br />
collegegeld”<br />
de bedoeling is om nodeloze vertraging<br />
te laten ontstaan. Denk bijvoorbeeld<br />
aan de situatie waarin een student een<br />
paar punten niet heeft of zijn been<br />
heeft gebroken vlak voor het laatste<br />
tentamen. We hebben vervolgens<br />
afspraken gemaakt over een aantal<br />
hardheidsclausules. Mocht een student<br />
onverhoopt en ongewild vertraging<br />
oplopen dan kan de instelling<br />
toestemming geven om alvast aan de<br />
master te beginnen. De harde knip is<br />
dus onder invloed van studenten<br />
minder hard geworden. Een aantal<br />
MaStErSPECial<br />
universiteiten heeft al een harde knip,<br />
maar daar ontstaan geen vertragingen.<br />
Studenten zijn verstandig genoeg om<br />
het moeilijkste vak niet tot het laatste<br />
ogenblik uit te stellen. Hierdoor<br />
verkleinen zij dus het risico van<br />
vertraging.<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 51
MaStErSPECial<br />
Studenten ontwikkelen zich ook graag<br />
buiten de colleges: verenigingswerk,<br />
stages of een half jaar studeren in het<br />
buitenland zijn min of meer een harde<br />
noodzakelijkheid voor je C.V. Denkt u<br />
niet dat deze extra activiteiten hierdoor<br />
worden ontmoedigd?<br />
Ik denk dat het wel meevalt. Mark<br />
Rutte heeft zeven jaar over de studie<br />
geschiedenis gedaan en daar maakt hij<br />
ook geen geheim van. Hij is goed<br />
terechtgekomen; dus enige vertraging<br />
is niet erg, ondanks dat we nú zouden<br />
zeggen dat hij moet opschieten!<br />
Bovendien zijn de studies ten opzichte<br />
van twintig jaar geleden wat korter<br />
geworden, waardoor je voldoende tijd<br />
hebt om nevenactiviteiten te ontplooien.<br />
De studieduur is gemiddeld vier<br />
jaar en het aantal studie-uren per week<br />
is niet dusdanig hoog dat een student<br />
daar niet wat bij zou kunnen doen.<br />
U hebt eerder aangegeven dat het<br />
huidige hoger onderwijs niet voldoet.<br />
U pleit voor een systeem van vier<br />
niveaus waarin bepaalde universitaire<br />
opleidingen samengaan met hboopleidingen<br />
en daarboven denkt u aan<br />
opleidingen met een hoog academisch<br />
gehalte. Hoe wilt u dat realiseren?<br />
Ik wil absoluut niet dat hbo- en<br />
wo-instellingen samengaan of fuseren,<br />
integendeel! Het probleem met het<br />
huidige hoger onderwijs is dat we nu<br />
maar twee smaken hebben: of je volgt<br />
een vierjarige hbo-opleiding of je volgt<br />
universitair onderwijs. Dit stelsel is<br />
vijftig jaar oud en komt uit de tijd dat<br />
slechts vijf procent van de studenten<br />
hoger onderwijs volgde. Tegenwoordig<br />
volgt 47 procent van de studenten<br />
hoger onderwijs! Het stelsel biedt te<br />
weinig variëteit en er zijn signalen dat<br />
dit gaat knellen. Op het hbo persen we<br />
voormalige mbo’ers en ex-vwo’ers in<br />
één systeem, dat voor de één te moeilijk<br />
en voor de ander te eenvoudig is. De<br />
universitaire opleiding bedrijfskunde<br />
lijkt nog slechts gekozen te worden<br />
door mensen die manager willen<br />
worden in het bedrijfsleven, maar niet<br />
door mensen die wetenschapper willen<br />
worden. Ik heb nu de Commissie-<br />
Veerman ingesteld om te adviseren of<br />
52 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
deze indruk klopt. Als dit het geval is,<br />
zullen wij geleidelijk meer opleidingsstromen<br />
laten ontstaan. Ik denk dan<br />
bijvoorbeeld aan de university colleges;<br />
brede, kleinschalige bachelors met een<br />
hoog academisch gehalte. Ik kan me<br />
voorstellen dat er veel studenten zijn<br />
die zeggen: “Ik weet op mijn zeventiende<br />
nog niet of ik architect of jurist<br />
wil worden.” Zij kunnen dan een brede<br />
bachelor kiezen en zich geleidelijk<br />
gaan specialiseren.<br />
Het collegegeld voor een tweede<br />
studie is vrijgegeven in de nieuwe wet<br />
op het hoger onderwijs; hierdoor kan<br />
deze studie een stuk duurder worden.<br />
Vormt dit geen ondermijning van onze<br />
kenniseconomie?<br />
Nee, die wordt niet ondermijnd. De<br />
huidige wetgeving stelt dat het lage<br />
collegegeld tot het dertigste levensjaar is<br />
vastgesteld en dat daarna de instellingen<br />
de werkelijk gemaakte kosten mogen<br />
vragen. Samen met de Tweede Kamer<br />
ben ik van mening dat mensen in<br />
Nederland de mogelijkheid moeten<br />
hebben om gedurende heel hun leven op<br />
gunstige voorwaarden te studeren. Er<br />
zijn bijvoorbeeld mensen die na hun<br />
middelbare school eerst tien jaar werken<br />
en dan pas gaan studeren. Deze keuze<br />
tot studeren mag dan ook niet worden<br />
ontmoedigd met hoger collegegeld. In<br />
de nieuwe wet heeft er dus een uitruil<br />
plaatsgevonden, wat inhoudt dat<br />
iedereen, ongeacht leeftijd, het recht<br />
heeft om een studie gegarandeerd voor<br />
het lage collegegeld te krijgen. Wanneer<br />
je eenmaal hoog opgeleid bent en je<br />
besluit om een tweede studie te volgen,<br />
mag de instelling de werkelijk gemaakte<br />
kosten in rekening brengen. Dit màg de<br />
instelling overigens doen, dit hoeft<br />
natuurlijk niet. Misschien vindt de<br />
instelling economie en rechten wel een<br />
briljante combinatie en houdt ze het<br />
collegegeld voor deze combinatie laag.<br />
Het kan ook zo zijn dat je een<br />
afgestudeerd jurist bent, maar eigenlijk<br />
nog geen zin hebt om te werken, omdat<br />
kunstgeschiedenis je ook altijd al zo<br />
interessant leek. De vraag dringt zich<br />
dan op of dit allemaal op kosten van de<br />
gemeenschap moet gebeuren? En<br />
studenten die twee studies tegelijk doen,<br />
mogen na afronding van de eerste studie<br />
de resterende jaren van de tweede studie<br />
ook het lage collegegeld betalen. Het<br />
blijft dus mogelijk om tijdens de studie<br />
een andere studie op te pakken voor<br />
hetzelfde lage collegegeld. Het<br />
probleem van dit verhaal is dat ik slechts<br />
beschik over een vaststaand budget<br />
waarbij keuzes gemaakt moeten<br />
worden. Ik zet nu dus in op beleid dat<br />
zoveel mogelijk mensen een hoge<br />
opleiding tegen het lage tarief biedt. Ik<br />
kies er dus niet voor dat sommige mensen<br />
twee opleidingen tegen het lage tarief<br />
kunnen doen. Overigens hebben we als<br />
overgangsfase afgesproken dat in de<br />
komende drie jaar de instellingen geen<br />
gebruik van dit verhogingsrecht zullen<br />
maken en vervolgens evalueren we het<br />
voor we verder gaan.<br />
Over Ronald Plasterk<br />
ronald hans anton (ronald) Plasterk<br />
werd op 12 april 1957 geboren te den<br />
haag. na het behalen van het diploma<br />
gymnasium-B studeerde hij economie<br />
(propedeuse) aan de universiteit van<br />
amsterdam en biologie aan de<br />
rijksuniversiteit leiden. hij behaalde<br />
zijn doctoraal biologie in 1981. van<br />
1993 tot 1997 was de heer Plasterk<br />
bijzonder hoogleraar Moleculaire<br />
biologie aan de vrije universiteit te<br />
amsterdam en aansluitend hoogleraar<br />
Moleculaire genetica aan de faculteit<br />
geneeskunde van de universiteit van<br />
amsterdam. in 2000 werd hij<br />
benoemd tot hoogleraar Ontwikkelingsgenetica<br />
van de universiteit<br />
van utrecht. hij was ook adviseur van<br />
de nationale Conventie, en columnist<br />
bij de volkskrant en bij het tvprogramma<br />
het Buitenhof. dr. r.h.a.<br />
Plasterk werd op 22 februari 2007 voor<br />
de Pvda benoemd tot minister van<br />
Onderwijs, Cultuur en wetenschap in<br />
het vierde Kabinet-Balkenende.
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 53
Waarom Rechten aan<br />
de Universiteit Maastricht?<br />
Rechten in Maastricht richt zich op de internationalisering, zowel in de studie van het Nederlands Recht en<br />
Fiscale Recht, als in de specifiek internationale en Europese programma’s. De Maastrichtse rechtenfaculteit mag<br />
zich uniek in het onderwijs van internationaal, Europees en vergelijkend recht noemen. Daarnaast bieden we<br />
unieke Nederlandstalige masters: de Togamaster, Forensica, Criminologie en Rechtspleging en Recht en Arbeid.<br />
Masteropleidingen in Nederlands en/of Engels:<br />
• European Law School<br />
• Fiscaal Recht (3 specialisaties, o.a. International and European Tax Law)<br />
• Forensica, Criminologie en Rechtspleging (per 1 september 2010 ook in het Engels aangeboden)<br />
• Globalisation and Law (2 specialisaties: Human Rights en Corporate and Commercial Law)<br />
• Nederlands Recht (6 specialisaties, o.a. Togamaster)<br />
• Recht en Arbeid (2 specialisaties: Arbeid en Gezondheid en Arbeid en Onderneming)<br />
• Intellectual Property Law and Knowledge Management<br />
• International Laws<br />
• International and European Economic Law<br />
• Law Honours Programme (research track)<br />
Meer informatie? Stuur dan een e-mail: masters-law@maastrichtuniversity.nl<br />
www.maastrichtuniversity.nl/rechten
ita verdonk<br />
trots en vol vuur<br />
De bijnaam van Rita Verdonk is ‘IJzeren Rita’, een koosnaampje dat zij verwierf als Minister van<br />
Vreemdelingenzaken en Integratie. Wie begint over haar ministerschap begrijpt waar deze naam vandaan<br />
komt. Vol passie en zonder ruimte voor enig compromis geeft ze haar visie op de multiculturele <strong>samenleving</strong>.<br />
Maar wanneer haar partij Trots op Nederland ter sprake komt, kan ze eindelijk ontspannen en gaat ze<br />
letterlijk stralen. Haar partij heeft een turbulente periode achter zich gelaten en zit weer in een positieve<br />
flow: “Wij gaan voor regeringsdeelname.”<br />
Tekst: Tom van den Akker en Lorenzo Favetta<br />
Sinds de vervroegde gemeenteraadsverkiezingen<br />
van afgelopen november<br />
bent u niet langer de enige politicus<br />
van Trots op Nederland. Gefeliciteerd…<br />
Bedankt. Ik ben hartstikke trots op het<br />
behaalde resultaat. Deze mensen<br />
hebben in tien weken tijd ervoor<br />
gezorgd dat wij twee zetels hebben<br />
behaald. In totaal zijn er 27 zetels te<br />
verdelen en de grootste partij in de<br />
gemeente Zuidplas heeft maar zes<br />
zetels. Het is dus fantastisch dat wij bij<br />
de eerste verkiezing meteen zo sterk<br />
worden vertegenwoordigd.<br />
Hoe gaat het nu met Trots op<br />
Nederland?<br />
We zijn druk bezig geweest om bij de<br />
aankomende gemeenteraads verkiezingen<br />
in zoveel mogelijk gemeenten<br />
mee te kunnen doen. Hiervoor zijn we<br />
op zoek gegaan naar kwalitatief goede<br />
mensen, die enthousiast zijn en<br />
bovendien achter de idealen van Trots<br />
op Nederland staan. Vervolgens kregen<br />
die mensen de vrijheid om de<br />
problemen van de betreffende<br />
gemeente op de kaart te zetten en een<br />
lokaal verkiezingsprogramma te<br />
maken. Daar is heel hard aan gebouwd.<br />
Ik denk dat Nederland verrast is dat we<br />
in 38 gemeenten verkiesbaar zijn.<br />
Trots claimt een nieuwe manier van<br />
politiek bedrijven, ‘politiek 2.0’. Wat<br />
bedoelt u hiermee?<br />
Wij staan voor een heel andere manier<br />
van politiek bedrijven; een politiek die<br />
uitgaat van vertrouwen in de mensen.<br />
Op het moment dat je mensen<br />
vertrouwt, hoef je ze niet vast te zetten<br />
met regeltjes. Op dit moment<br />
wantrouwt de overheid haar burgers;<br />
dit leidt tot volledige overregulering.<br />
Neem nu als plastisch voorbeeld dit<br />
pennenbakje (abrupt pakt ze een<br />
pennenbakje van de hoek van de tafel<br />
en zet het met een klap op het midden<br />
van de tafel, red.). Als u er zeker van<br />
wilt zijn dat dit bakje altijd in het<br />
midden van de tafel staat, dan maakt u<br />
regels om ervoor te zorgen dat dit ook<br />
echt gebeurt. Maar het maakt<br />
intErviEw<br />
“De overheid is de<br />
dienaar van de burger<br />
en niet andersom”<br />
natuurlijk niet uit of het bakje in het<br />
midden of op de hoek van de tafel<br />
staat. Het gaat erom dàt het bakje op<br />
tafel staat. Deze houding zie je terug<br />
binnen de gehele overheid: we zijn<br />
overgereguleerd. Trots op Nederland<br />
vindt vertrouwen en handhaven dé<br />
twee basiswaarden in de politiek. De<br />
overheid is de dienaar van de burger en<br />
niet andersom.<br />
Hoe ziet dat er in de praktijk uit?<br />
De gemeente is de belangrijkste<br />
overheid voor de burger; daar worden<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 55
intErviEw<br />
de belangrijkste regels voor de<br />
leefomgeving gemaakt. Voor het<br />
kappen van een boom moet nu een<br />
vergunning worden aangevraagd,<br />
foto’s van de omgeving worden<br />
geupload en vervolgens nog geld<br />
betaald worden ook. De gemeente<br />
moet deze procedure omdraaien en<br />
bomen aanwijzen die niet gekapt<br />
mogen worden: “Van deze bomen blijft<br />
u af, want anders gaan we handhaven.”<br />
Een boom die niet is aangewezen, kan<br />
dus zonder vergunning door de burger<br />
worden gekapt. Deze omdraaiing van<br />
de procedure gaat uit van vertrouwen<br />
in de burger en pas als het vertrouwen<br />
wordt geschaad, wordt er overgegaan<br />
tot handhaving.<br />
De term 2.0 verwijst doorgaans naar<br />
een vorm van online interactie en niet<br />
naar het vergunningvrij kappen van<br />
een boom.<br />
Wij zijn op deze term gekomen door de<br />
manier waarop ons partijprogramma<br />
tot stand komt en de wijze waarop wij<br />
in de toekomst met onze kiezers willen<br />
gaan communiceren. We zijn<br />
bijvoorbeeld begonnen om aan de<br />
Nederlandse burger te vragen: wat zijn<br />
de tien belangrijkste punten die u<br />
“Wij staan voor<br />
een heel andere<br />
manier van politiek<br />
bedrijven; een politiek<br />
die uitgaat van<br />
vertrouwen in de<br />
mensen”<br />
bezighoudt? Dit kon worden<br />
aangegeven door onder andere online<br />
mee te discussiëren. Vervolgens is een<br />
meedenkdag georganiseerd en op die<br />
dag werd aan deze tien punten nader<br />
inhoud gegeven. De tien punten gaan<br />
wij nu verwerken tot een<br />
56 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
partijprogramma. En als wij in de<br />
toekomst – natuurlijk gaan we voor<br />
regeringsdeelname – coalitie onderhandelingen<br />
moeten voeren, zullen we<br />
bijvoorbeeld aan onze achterban<br />
vragen: over welke zes punten gaan we<br />
wel onderhandelen en over welke vier<br />
punten gaan we niet onderhandelen?<br />
Op het moment dat ik bij één van die<br />
vier punten toch iets moet prijsgeven,<br />
vraag ik eerst aan mijn achterban of dat<br />
goed is. Ik wil daar veel transparanter<br />
mee omgaan dan andere partijen dat<br />
nu doen.<br />
Gaat u dat middels een ‘tweet’<br />
bespreken?<br />
Hyves zal als platform dienen, maar ik<br />
kan via Twitter naar Hyves verwijzen.<br />
Vervolgens kunnen aanhangers via een<br />
poll stemmen.<br />
U had het over handhaven en<br />
vertrouwen als kernwaarden, maar<br />
de naam van de partij en haar logo<br />
benadrukt een soort nationalisme.<br />
Wij moeten trots zijn op onze waarden<br />
en normen en moeten deze ook<br />
verdedigen; niet vanuit een<br />
nationalistisch gevoel, maar wel vanuit<br />
een patriottistisch gevoel. Nederland is<br />
ons land en onze voorouders hebben<br />
het land groot gemaakt. Wij hebben<br />
hier prachtige verworvenheden die<br />
gelden voor iedereen. Maar homo’s<br />
kunnen tegenwoordig niet meer hand<br />
in hand over straat lopen, omdat ze<br />
dan een klap krijgen. Vervolgens is<br />
onze reflex om de schuld te geven aan<br />
de buitenlanders, maar wij hebben hier<br />
schuld aan! Wij durven niet een rechte<br />
rug te tonen en te zeggen: dit zijn onze<br />
regels en als het je niet bevalt dan kun<br />
je gaan!<br />
Dit betreft integratie, een van de<br />
hoofdpunten van Trots. Geldt op dit<br />
gebied ook het devies van handhaven?<br />
Als minister heb ik gepraat met echte<br />
vluchtelingen. Dit zijn mensen die<br />
weten wat het is om in eigen land de<br />
mond te worden gesnoerd en als vrouw<br />
in een burka te worden gestopt. Het<br />
zijn mensen die zeggen: “Maak nu<br />
eens duidelijk wat jullie waarden en<br />
normen zijn en waar wij ons aan<br />
moeten houden! Ik ben uit mijn land<br />
weggegaan omdat ik in een burka werd<br />
gestopt, maar hier in Nederland zie ik<br />
ook burka’s. Waarom laten jullie dat<br />
toe?” Ik vind dat deze mensen gelijk<br />
hebben. Het is een vorm van<br />
vrouwenonderdrukking en dat hoort<br />
niet in Nederland, dus daar moeten<br />
regels voor komen die we vervolgens<br />
zullen handhaven.<br />
Als liberaal zegt u toch dat iemand zelf<br />
mag bepalen of zij een burka draagt?<br />
Nee! Dat jij thuis een burka draagt, zal<br />
mij een zorg zijn, maar in de publieke<br />
ruimte draag je geen burka. Wij staan<br />
in Nederland voor een open<br />
<strong>samenleving</strong> en gelijke rechten, dus wij<br />
zijn tegen vrouwenonderdrukking. Een<br />
burka dragen past gewoon niet binnen<br />
onze waarden en normen.
In Nederland zijn er misschien twintig<br />
of dertig vrouwen met een burka…<br />
Schei toch uit! Punt één: er zijn veel<br />
meer vrouwen die burka’s dragen. Ga<br />
maar eens bij een asielzoekerscentrum<br />
of in de Schilderswijk kijken. Moet je<br />
opletten hoeveel burka’s je ziet! En ten<br />
tweede is dat totaal niet relevant. Iedere<br />
burka is er één te veel voor Nederland.<br />
Is het geringe aantal niet juist<br />
relevant voor de prioriteitstelling van<br />
problemen?<br />
Nee, want in Nederland maken we ons<br />
steeds te laat druk over problemen. Wij<br />
gaan ons pas druk maken als het leed<br />
al is geschied. Op het moment dat het<br />
er vijfduizend zijn, hebben we een<br />
probleem. Dat is precies hetzelfde als<br />
je kijkt naar de grote steden.<br />
Amsterdam heeft nu meer allochtonen<br />
dan autochtonen en Rotterdam over<br />
enkele jaren ook. Hoe kunnen we nog<br />
ervoor zorgen dat daar onze<br />
Nederlandse waarden en normen<br />
leidend zijn? Ik vraag me af of we het<br />
integratieprobleem in dit soort steden<br />
überhaupt nog wel moeten aanpakken.<br />
We kunnen beter tijd en geld stoppen<br />
in de steden die nog te redden zijn.<br />
Veel allochtonen in de grote steden zijn<br />
van de tweede of derde generatie; zij<br />
zijn in Nederland geboren. Zij hebben<br />
zich de Nederlandse cultuur toch al<br />
eigen gemaakt?<br />
In de Nederlandse <strong>samenleving</strong> zijn er<br />
inderdaad een aantal allochtonen die<br />
goed meedoen, maar de integratie gaat<br />
toch wel heel langzaam. Het gaat zelfs<br />
veel te langzaam. Kijk maar naar die<br />
tweede of derde generatie<br />
Marokkaanse jongens; één grote<br />
ellende. In de Utrechtse wijk<br />
Kanaleneiland alleen al zijn het er<br />
vierhonderd!<br />
Hoe wilt u deze jongeren aanpakken?<br />
Keihard! Deze jongens moeten naar<br />
een opvoedingskamp worden<br />
gestuurd. Daar moeten ze leren wat<br />
goede manieren zijn. Daarnaast moet<br />
hun regelmaat worden bijgebracht,<br />
want binnen het gezin is dit vaak niet<br />
het geval. Er zijn bijvoorbeeld gezinnen<br />
waar niemand voor elf uur wakker is.<br />
Ouders weten vaak niet eens waar hun<br />
zoon op school zit en stimuleren hem<br />
niet om te participeren in de<br />
<strong>samenleving</strong>. Dan heb je het als kind<br />
heel lastig. En als overheid moet je dan<br />
zeggen: jouw ouders hebben je niet<br />
opgevoed, dus nu doen wij het voor je.<br />
De ouders gaan tegelijkertijd verplicht<br />
naar een opvoedingscursus, zodat de<br />
thuissituatie structureel verandert.<br />
Daarnaast houden we de kinderbijslag<br />
in, want dat is bedoeld als bijdrage<br />
voor de opvoeding van je kinderen.<br />
Wanneer ouders dit niet doen, hebben<br />
ze ook geen recht op dit bedrag. Deze<br />
kinderbijslag komt vervolgens ten<br />
goede aan het opvoedingsgesticht.<br />
“Iedere burka is<br />
er één te veel voor<br />
Nederland”<br />
Trots wijst elke vorm van discriminatie<br />
af, maar een partijstandpunt is óók dat<br />
iemand met een dubbele nationaliteit<br />
niet in aanmerking komt voor een<br />
plaats op de kieslijst. Dat is toch<br />
discriminatie?<br />
Nee. Omdat wij vinden dat de mensen<br />
die een bestuursfunctie krijgen één<br />
nationaliteit moeten hebben, en dat is<br />
de Nederlandse nationaliteit. Wij<br />
willen niet dat er belangenconflicten<br />
ontstaan. Daarnaast kunnen de<br />
mensen met twee nationaliteiten<br />
gewoon meewerken binnen de<br />
organisatie.<br />
Volgens de PvdA loopt u hiermee een<br />
hoop talent mis.<br />
Met Albayrak loop ik echt geen talent<br />
mis, want zij doet het gewoon<br />
ontzettend slecht. Ze moet van het<br />
kabinet een restrictief toelatingsbeleid<br />
voeren, maar alle cijfers gaan omhoog.<br />
Alleen de cijfers van de terugkeer van<br />
immigranten dalen. Ik vind dit dus<br />
geen goed voorbeeld van talent. En als<br />
we kijken naar de burgemeester van<br />
Rotterdam: hij heeft zijn eerste blunder<br />
al gemaakt! (het strandfeest in Hoek<br />
van Holland, red.) En Aboutaleb is bij<br />
zijn vorige functies al na twee of drie<br />
jaar weer weggegaan. Hij heeft nog<br />
nooit wat afgemaakt, dus het is<br />
afwachten of dat een succesnummer<br />
wordt. Binnen de PvdA hadden ze met<br />
Ahmed Marcouch eindelijk iemand om<br />
trots op te zijn, maar dan kiezen ze<br />
hem niet.<br />
De Marokkaanse overheid laat het<br />
niet toe dat de nationaliteit van hun<br />
onderdanen wordt opgegeven. Wat<br />
kunnen Marokkaanse Nederlanders<br />
daaraan doen?<br />
Niets, maar is dat ons probleem dan?<br />
Ik heb als minister geprobeerd om een<br />
verklaring te ontwerpen die het<br />
mogelijk maakt om afstand te doen van<br />
de Marokkaanse nationaliteit. Dit geldt<br />
dan alleen voor de Nederlandse wet,<br />
maar er kon wel afstand worden<br />
gedaan. Dit bleek uiteindelijk juridisch<br />
niet houdbaar. Maar ik ben er voor om<br />
te zeggen: “Iedereen die nu ons land<br />
binnen wil komen en die zijn<br />
nationaliteit niet kan opgeven, komt er<br />
niet in!” Wij hebben in Nederland de<br />
Rijkswet op het Nederlanderschap en<br />
daar staat duidelijk in dat wij uitgaan<br />
van één nationaliteit en dat is de<br />
Nederlandse.<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 57
intErviEw<br />
Migratie is een ander hoofdthema van<br />
Trots. U bent van mening dat Nederland<br />
het vrije verkeer van personen moet<br />
beperken, door alleen migranten toe te<br />
laten die een nuttige bijdrage kunnen<br />
leveren. Dat is dan zeker ook geen<br />
discriminatie?<br />
Het gaat erom dat je een nuttige<br />
bijdrage kunt leveren aan de<br />
Nederlandse <strong>samenleving</strong>. Het maakt<br />
hierbij niet uit of je timmerman of<br />
professor bent. De migranten die we<br />
toelaten moeten hun eigen broek<br />
ophouden. In Amerika voelt iedereen<br />
zich in de eerste plaats Amerikaan en<br />
daarna pas burger uit het land van<br />
herkomst. Dat is ook logisch, want in<br />
Amerika word je niet zo in de watten<br />
gelegd als hier en moet je gewoon<br />
werken voor je geld. Als je niet werkt,<br />
dan heb je niets, maar als je hier niet<br />
werkt, dan ga je gewoon je uitkering<br />
ophalen. Het uitkeringscijfer onder<br />
allochtonen is echt schrikbarend hoog<br />
en ik vind dat we daar iets aan moeten<br />
doen.<br />
Gaat u dan de uitkeringen versoberen?<br />
Ik ben groot voorstander van het<br />
stellen van een referte-eis aan de<br />
bijstand en tevens wil ik de referteperiode<br />
langer maken. Migranten<br />
moeten eerst maar eens een tijd geld<br />
verdienen; vervolgens hebben ze recht<br />
op een uitkering. Het kan toch niet zo<br />
zijn dat mensen bij aankomst in<br />
Nederland gelijk een volledige<br />
bijstandsuitkering krijgen?<br />
Als minister hebt u veel kennis en<br />
ervaring opgedaan. Welke verkregen<br />
58 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
inzichten acht u vooral van belang als<br />
partijleider van Trots?<br />
Als burger kreeg ik de kans om<br />
minister te worden; hierdoor kwam ik<br />
als relatieve buitenstaander binnen in<br />
Den Haag. De hoeveelheid<br />
achterkamertjespolitiek viel mij meteen<br />
op. De bestuurlijke elite bepaalt alles<br />
zelf en is niet gediend van tegenspraak.<br />
Negatieve rapporten verdwijnen<br />
gewoon in de onderste la. Men wil<br />
“Iedereen die nu ons<br />
land binnen wil komen<br />
en die zijn nationaliteit<br />
niet kan opgeven, komt<br />
er niet in!”<br />
zichzelf in stand houden en laat dus<br />
onderzoek na onderzoek verrichten;<br />
besluiteloosheid voert daardoor de<br />
toon. Er is veel te weinig interesse voor<br />
maatschappelijke gebeurtenissen. Ik<br />
heb me hierover verbaasd en ga dit met<br />
Trots op Nederland anders doen.<br />
U bent door EénVandaag uitgeroepen<br />
tot de slechtste politicus van 2009,<br />
terwijl u in 2007 nog de beste was. In<br />
2007 stond Trots nog boven de twintig<br />
zetels en nu nog maar op één zetel. Wat<br />
is er gebeurd?<br />
Er is veel gebeurd. Het jaar 2008 begon<br />
met veel ellende en ruzie binnen de<br />
organisatie van Trots. Dat hebben we<br />
vervolgens achter ons gelaten, omdat<br />
we wilden gaan voor de inhoud van<br />
Trost op Nederland. We zijn toen hard<br />
gaan bouwen voor de aankomende<br />
gemeenteraadsverkiezingen. We gaan<br />
nu weer in een positieve richting.<br />
Maar u hebt het momentum verloren<br />
aan Geert Wilders.<br />
Ik hoop dat mensen in Nederland zien<br />
dat ik als minister een restrictief<br />
migratiebeleid voerde en een<br />
inburgeringswet heb ingevoerd die<br />
mensen verplicht om in te burgeren.<br />
Daarnaast heb ik een hele politieke<br />
organisatie op poten gezet. Dat<br />
organiseren gaan we dus ook doen met<br />
Nederland. Het land verdient een<br />
reorganisatie.<br />
U hebt goed werk geleverd als minister<br />
en u kreeg als blijk van waardering<br />
tijdens de verkiezingen van 2006 meer<br />
voorkeurstemmen dan Mark Rutte.<br />
Op dit moment houdt echter niemand<br />
nog rekening met u; er wordt zelfs<br />
een beetje lacherig gedaan. Is dat niet<br />
frustrerend?<br />
Dat is vooral in Den Haag, maar in het<br />
land is dat veel minder. Er is nog heel<br />
veel krediet in het land. Dat blijkt wel<br />
uit het feit dat we veel vrijwilligers<br />
kunnen krijgen voor de kieslijsten en<br />
de organisatie. Het is zaak om dat<br />
krediet in 2010 te verzilveren.<br />
Over Rita Verdonk<br />
Op 8 oktober 1955 werd rita verdonk<br />
geboren in utrecht. na haar studie<br />
sociologie ging zij in 1983 als stagiaire<br />
aan het werk bij het Ministerie van<br />
Justitie. na diverse functies,<br />
waaronder gevangenisdirecteur, werd<br />
zij in 1999 directeur Staatsveiligheid<br />
bij de binnenlandse veiligheidsdienst;<br />
ook was zij werkzaam als directeur bij<br />
KPMg. verdonk was pas één jaar lid<br />
van de vvd toen ze voor het kabinet-<br />
Balkenende ii werd gevraagd als<br />
minister voor vreemdelingenzaken en<br />
integratie. in 2006 stapte zij na ruzie<br />
uit de vvd-fractie en begon haar eigen<br />
partij: trots op nederland.
TOPMOMENT #6<br />
Dé tip voor de<br />
juiste aanpak<br />
Al tijdens je studie ervaring opdoen in de rechtspraktijk?<br />
Maak kennis met de duale master en<br />
onderzoeksmaster Onderneming & Recht<br />
Hier doe je werkervaring op bij: AKD, Clifford Chance,<br />
De Brauw Blackstone Westbroek, Nauta Dutilh,<br />
Onderzoekscentrum Onderneming & Recht,<br />
Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn, Philips<br />
International, Rechtbank en Gerechtshof Arnhem,<br />
Simmons & Simmons, Stibbe, Van Doorne.<br />
Vraag de brochure aan.<br />
Kijk op www.ru.nl/topmomenten of bel (024) 361 20 79.<br />
Bereid je voor op topniveau
intErviEw<br />
ahmed aboutaleb<br />
altijd in gesprek<br />
Op 31 oktober 2008 stemde het kabinet in met de benoeming van Ahmed Aboutaleb tot burgemeester<br />
van Rotterdam. Hij is daarmee de eerste burgemeester in Nederland van Marokkaanse afkomst. Volgens<br />
de burgervader levert zijn afkomst zowel voordelen als nadelen op: “Ze kunnen me moeilijk van racisme<br />
beschuldigen. Overigens is mij wel eens het verwijt gemaakt dat ik alleen maar aandacht heb voor<br />
kutmarokkanen.” Door deze vorm van baldadigheid krijgt Aboutaleb de neiging om de telefoon te pakken<br />
en de persoon die hem uitschold op te bellen: “Goedendag meneer, hier hebt u een kutmarokkaan aan de<br />
telefoon. Hebt u even tijd voor me?”<br />
Tekst: Lorenzo Favetta en Asefeh Abbas Zadeh<br />
Een tijd geleden hingen er op verschillende<br />
plaatsen in Rotterdam posters<br />
aan de muur waarin Marokkaanse<br />
probleemjongeren werden uitgenodigd<br />
om tegen een vergoeding van<br />
veertig euro te komen praten met<br />
de burgemeester. Sinds wanneer<br />
worden burgers betaald om met de<br />
burgervader in gesprek te gaan?<br />
Dit geldbedrag is slechts een normale<br />
onkostenvergoeding, die deze jongeren<br />
krijgen om mee te doen aan een<br />
marktonderzoek. Dit onderzoek<br />
hebben wij laten uitvoeren naar<br />
aanleiding van een brief die de<br />
gemeente ontving van de Minister van<br />
Wonen, Wijken en Integratie. In deze<br />
brief werden wij gestimuleerd om de<br />
mensen zo veel mogelijk te betrekken<br />
bij de oplossing van problemen in de<br />
multiculturele <strong>samenleving</strong>. Ik heb<br />
toen besloten om deze aanpak toe te<br />
passen bij de problemen met de<br />
Antilliaanse en Marokkaanse jongeren,<br />
door middel van een reeks van bijeenkomsten.<br />
Deze bijeenkomsten hebben<br />
het karakter van een marktonderzoek.<br />
Eerst vindt er een zorgvuldige<br />
selectieprocedure plaats waaruit onder<br />
meer tienermoeders, ongewenst<br />
zwangere meisjes, hangjongeren,<br />
werklozen, vroegtijdig schoolverlaters<br />
en criminele jongeren naar voren<br />
komen. Vervolgens wordt dit selectieve<br />
gezelschap onderworpen aan een<br />
uitgebreide vragensessie over<br />
60 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
mogelijke oorzaken van en oplossingen<br />
voor de problemen waar zij<br />
tegenaan lopen. Na afloop van een<br />
aantal van deze sessies heb ik een<br />
persoonlijk gesprek met sommige<br />
deelnemers gehad. De deelnemers aan<br />
dit onderzoek ontvangen inderdaad<br />
een reis- en onkostenvergoeding. Dit is<br />
niet meer dan normaal als je beseft dat<br />
deze personen tijdens dit onderzoek<br />
misschien wel moeten werken of een<br />
oppas voor hun kinderen moeten<br />
betalen. En als ze met het openbaar<br />
vervoer naar deze bijeenkomsten<br />
komen, kost dit natuurlijk ook geld. In<br />
de gemeenteraad heb ik dit vervolgens<br />
moeten uitleggen, omdat het in de<br />
media verkeerd is overgekomen.<br />
“Goedendag meneer, hier hebt u een kutmarokkaan<br />
aan de telefoon. Hebt u even tijd voor me?”<br />
U bent van Marokkaanse afkomst. Wat<br />
doet het met u persoonlijk als er voor<br />
de zoveelste keer in negatieve zin over<br />
Marokkanen wordt gesproken?<br />
Ik ben in de eerste plaats burgemeester<br />
van Rotterdam. Mijn eerste zorg is de<br />
stabiliteit en toekomst van deze stad,<br />
met al zijn inwoners. Waar ze geboren<br />
zijn is niet relevant, want ik ben net zo<br />
verdrietig als er iemand neergeschoten<br />
wordt door een Marokkaan, een<br />
Antilliaan of een Nederlander.<br />
Natuurlijk heb ik – net als iedereen –<br />
een achtergrond. En deze achtergrond<br />
is geen jasje dat je uittrekt als je gaat<br />
zitten. Het is dan ook jammer dat een<br />
kleine club mensen aan het idee moet<br />
wennen dat iemand met mijn achtergrond<br />
burgemeester van Rotterdam is.<br />
Een tijd geleden kreeg ik bijvoorbeeld<br />
een e-mail van een meneer die schreef:<br />
“U hebt de toekomst van mijn zoon
naar de knoppen geholpen, want u<br />
hebt hem laten aanhouden naar<br />
aanleiding van de rellen in Hoek van<br />
Holland. Hij is zijn baan kwijt en zit<br />
nog steeds vast, terwijl hij niks heeft<br />
gedaan!” We weten allemaal dat als je<br />
in Nederland meerdere weken vastzit<br />
er echt wel iets aan de hand is.<br />
Vervolgens schreef hij: “U hebt alleen<br />
maar aandacht voor kutmarokkanen!”<br />
Door deze vorm van baldadigheid krijg<br />
ik de neiging om de telefoon te pakken<br />
en die persoon op te bellen om te<br />
zeggen: “Goedendag meneer, hier hebt<br />
u een kutmarokkaan aan de telefoon.<br />
Hebt u even tijd voor me?” Jammer<br />
genoeg staat er vaak geen telefoonnummer<br />
bij dit soort e-mails, want ik<br />
zou maar al te graag opbellen!<br />
Levert uw allochtone afkomst nadelen<br />
op in de uitoefening van uw ambt?<br />
Over het algemeen levert mijn afkomst<br />
weinig nadelen op en voer ik zonder<br />
problemen mijn taken uit. Jammer<br />
genoeg ontvang ik af en toe wat<br />
vervelende e-mails, zoals hierboven<br />
genoemd. En in de gemeenteraad is ook<br />
weleens mijn achtergrond ten tonele<br />
gebracht; daar heb ik overigens gelijk<br />
van gezegd dat het een valse opmerking<br />
is die ik niet tolereer. Maar er is altijd<br />
wel iets aan te merken op iemand. Er<br />
bestaat geen burgemeester, staatssecretaris<br />
of minister die door iedereen<br />
op handen wordt gedragen. En als<br />
personen iemand in een bepaalde hoek<br />
willen zetten, dan maken ze een<br />
karikatuur van hem. Mijn collega in<br />
Amsterdam vinden ze bijvoorbeeld een<br />
‘theedrinker’, maar volgens mij drinkt<br />
Job Cohen weinig kopjes thee.<br />
En voordelen?<br />
Als burgemeester heb je een voorbeeldfunctie<br />
in het algemeen, maar omdat ik<br />
van Marokkaanse afkomst ben, geldt<br />
dit des te meer voor bepaalde groepen.<br />
Door mijn afkomst en de plek waar ik<br />
sta, kan ik met veel meer gezag<br />
richting allochtonen en Marokkanen in<br />
het bijzonder opereren dan anderen.<br />
Een ander voordeel is dat ze mij<br />
moeilijk kunnen beschuldigen van<br />
racisme. Overigens is mij weleens het<br />
verwijt gemaakt dat ik een bounty ben:<br />
zwart van buiten en wit van binnen!<br />
De Vogelaar-top 40 is een lijst van<br />
veertig Nederlandse probleemwijken.<br />
Rotterdam is hofleverancier van deze<br />
lijst. Binnen de top tien zijn er vijf<br />
afkomstig uit Rotterdam. De rangorde<br />
van de Rotterdamse wijken op deze<br />
lijst correspondeert niet met de<br />
veiligheidsindex van Rotterdam. Hoe<br />
komt dat?<br />
De Vogelaarwijken zijn geselecteerd op<br />
basis van sociale, fysieke en economische<br />
problemen die zich daar<br />
voordoen. Het gaat dan om overlast,<br />
onveiligheid, verloedering en leefbaarheid<br />
in een buurt. Het zijn dus<br />
meerdere factoren die meespelen,<br />
waarvan veiligheid er slechts één is.<br />
Een Vogelaarwijk hoeft dus niet altijd<br />
een veiligheidsprobleem te hebben.<br />
Daarentegen is de Rotterdamse<br />
veiligheidsindex een jaarlijkse meting<br />
van juist specifiek de veiligheid in<br />
Rotterdam. Een wijk kan heel erg oud<br />
en verloederd zijn met alleen maar<br />
relatief arme mensen en toch een laag<br />
criminaliteitscijfer hebben. Zo’n wijk<br />
staat dus hoog in de Vogelaar-top 40<br />
en laag in de Rotterdamse veiligheidsindex.<br />
Naar aanleiding van de veiligheidsindex<br />
investeert Rotterdam veel in deze<br />
onveilige wijken. Kunt u een voorbeeld<br />
geven?<br />
Naast het stedelijk veiligheidsprogram-<br />
“Het is jammer dat<br />
een kleine club mensen<br />
aan het idee moet<br />
wennen dat iemand<br />
met mijn achtergrond<br />
burgemeester van<br />
Rotterdam is”<br />
ma realiseren we per wijk een plan op<br />
maat. Dus we maken voor iedere wijk<br />
die laag scoort op de veiligheidsindex<br />
een apart plan van aanpak. Dit plan<br />
maakt de stuurgroep veiligheid samen<br />
met de bewoners van die wijk. Deze<br />
stuur groep staat onder mijn voorzitterschap<br />
en bestaat tevens uit de<br />
korpschef, de hoofdofficier van justitie<br />
en aanvullen de vakwethouders. Wij<br />
hebben in dit kader besloten om onze<br />
vergaderingen openbaar te maken en te<br />
verplaatsen naar de onveilige wijken.<br />
Tijdens deze openbare vergaderingen<br />
presenteren wij aan de buurtbewoners<br />
wat wij van de wijk weten, wat we<br />
daaraan gedaan hebben, of dit geholpen<br />
heeft en wat we in de komende<br />
periode nog meer willen gaan doen. En<br />
voordat wij als stuurgroep conclusies<br />
trekken, mogen de bewoners meepraten.<br />
Op deze manier proberen we<br />
aan te sturen op een vorm van medeeigenaarschap<br />
van de publieke ruimte.<br />
Met deze bijeenkomsten creëert u<br />
uiteraard draagvlak voor de plannen.<br />
Maar wat is het concrete doel?<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 61
intErviEw<br />
De concrete doelstelling is om in 2014<br />
geen onveilige wijken meer te hebben.<br />
Op dit moment hebben we nog één<br />
onveilige wijk, namelijk het Oude<br />
Westen. De achterliggende gedachte is<br />
dat we de bewoners duidelijk willen<br />
maken dat we met z’n allen verantwoordelijk<br />
zijn voor de veiligheid in<br />
onze stad. Ik wil naast de zesduizend<br />
politieagenten die we in de regio<br />
Rotterdam-Rijnmond hebben, ook de<br />
ogen en oren van de 1,2 miljoen<br />
burgers mobiliseren. Met z’n allen zien<br />
we veel meer dan camera’s en<br />
surveillerende agenten.<br />
Antilliaanse jongeren zijn in Rotterdam<br />
oververtegenwoordigd in de misdaadcijfers.<br />
De afgelopen jaren zijn er<br />
vele miljoenen euro’s gebruikt om dit<br />
probleem op te lossen. Helaas blijven<br />
deze cijfers te hoog. Hoe gaat u het<br />
criminaliteitscijfer onder deze jongeren<br />
terugdringen?<br />
Over dit probleem heb ik intensief met<br />
de Antilliaanse gemeenschap in<br />
Rotterdam gesproken. We hebben<br />
tijdens vijf avonden lange en diepgaande<br />
gesprekken gevoerd. Door deze<br />
gesprekken is duidelijk geworden dat<br />
er nogal wat jongeren met wapens<br />
rondlopen en daar willen we een eind<br />
aan maken. Daarom heb ik een beroep<br />
62 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
gedaan op het zelfreinigend vermogen<br />
van de gemeenschap en daarbij de<br />
leden van die gemeenschap gevraagd<br />
hun wapens in te leveren. Illegaal<br />
wapenbezit wordt niet getolereerd en<br />
met alle beschikbare middelen en<br />
mogelijkheden hard aangepakt.<br />
“Illegaal wapenbezit<br />
wordt niet getolereerd<br />
en met alle<br />
beschikbare middelen<br />
en mogelijkheden hard<br />
aangepakt”<br />
Daarnaast gaan we de Antilliaanse<br />
jongeren ondersteunen en begeleiden<br />
bij het zoeken naar een opleiding of<br />
een baan, zodat ze aan hun toekomst<br />
kunnen gaan werken.<br />
Al jarenlang wordt er een maatschappe<br />
lijke discussie gevoerd over<br />
etnische segregatie in het Nederlandse<br />
onderwijs. De slechte prestaties van<br />
allochtone leerlingen op ‘zwarte’<br />
scholen worden gezien als mogelijke<br />
oorzaak van de integratieproblemen.<br />
Op welke manier pakt Rotterdam de<br />
segregatie in het onderwijs aan?<br />
Wie streeft naar gemengde scholen<br />
moet zorgen dat eerst de segregatie in<br />
de wijken wordt aangepakt. Als een<br />
wijk eenzijdig is samengesteld, gaan de<br />
kinderen uit die wijk naar een eenzijdig<br />
samengestelde school. We moeten dus<br />
streven naar wijken die bestaan uit<br />
sociaal- en economisch gemengde<br />
groepen. Het gaat dus niet om<br />
diversiteit qua kleur of afkomst, maar<br />
qua opleiding, inkomen en beroep.<br />
Want we weten dat onderwijskansen<br />
van kinderen samenhangen met het<br />
opleidingsniveau van de ouders en niet<br />
met kleur of afkomst. Die hoogopgeleide<br />
ouders kunnen net zo goed Turken,<br />
Marokkanen of Surinamers zijn. Dit<br />
zijn langetermijn plannen waar veel tijd<br />
overheen gaat, soms zelfs hele<br />
generaties. Ter illustratie: we zien nu<br />
dat de kinderen van de tweede<br />
generatie migranten het al veel beter<br />
doen dan die van de eerste generatie.<br />
Om ook op korte termijn resultaten te<br />
boeken, is de afgelopen jaren in<br />
Rotterdam de lijn ingezet om te streven<br />
naar gemengde scholen langs de<br />
beïnvloeding van de schoolkeuze die<br />
de ouders voor hun kinderen maken.<br />
Want als ouders ’s morgens massaal<br />
met de bakfiets de wijk uitrijden om<br />
hun kinderen naar een andere school te<br />
brengen, komt daar niets van terecht.<br />
Helaas kiezen ouders vaak voor<br />
scholen waar naar hun gevoel ‘ons<br />
soort mensen’ zijn; scholen met een<br />
‘zwart’ imago worden door de ‘witte’<br />
ouders voorbijgelopen en vice versa.<br />
Gelukkig zijn er in Rotterdam een<br />
aantal wijken aan te wijzen waar ook<br />
ouders de afgelopen jaren het initiatief<br />
hebben genomen om dit proces te<br />
keren.<br />
In augustus vorig jaar is moslimfilosoof<br />
Tariq Ramadan ontslagen als integratieadviseur<br />
van de gemeente Rotterdam.<br />
Volgens deze ‘bruggenbouwer’ hebt u<br />
aangestuurd op een breuk met hem om<br />
de schijn te vermijden dat u te veel op<br />
de hand bent van geloofsgenoten. Klopt<br />
deze aantijging?<br />
Het enige wat ik over deze kwestie in<br />
de gemeenteraad heb gezegd, is dat de<br />
bestuurlijke constructie waarin de heer<br />
Ramadan door de gemeente was<br />
gepositioneerd onhoudbaar werd. Hij<br />
was namelijk aan de ene kant bijzonder<br />
hoogleraar Identiteit en Burgerschap<br />
aan de Erasmus Universiteit Rotterdam<br />
– waarvan de leerstoel werd betaald<br />
door de gemeente – en aan de andere<br />
kant integratieadviseur van diezelfde<br />
gemeente. Het is de grootste onzin dat<br />
ik op zijn ontslag heb aangestuurd. Hij<br />
moet begrijpen dat zijn ontslag te<br />
wijten is aan zijn eigen gedrag. De heer<br />
Ramadan heeft niet ingezien dat zijn<br />
werkzaamheden voor de Iraanse<br />
zender Press TV zijn geloofwaardigheid<br />
als integratieadviseur aantast.<br />
(Press TV wordt gesteund door het<br />
omstreden regime in Iran, red.)
Vervolgens is deze bruggenbouwer<br />
ook nog eens ontslagen als bijzonder<br />
hoogleraar aan de Erasmus<br />
Universiteit Rotterdam. Heeft het<br />
universiteitsbestuur in strijd gehandeld<br />
met de academische vrijheid?<br />
Wat mij betreft geldt aan iedere<br />
academische instelling de academische<br />
vrijheid. Maar de universiteit is<br />
verantwoordelijk voor haar eigen<br />
daden. Het college van bestuur heeft<br />
– na overleg met de wethouder van<br />
cultuur – er uiteindelijk voor gekozen<br />
om de heer Ramadan te ontslaan; dat is<br />
hun eigen keuze.<br />
U hebt zowel de Marokkaanse als de<br />
Nederlandse nationaliteit. Hier is zowel<br />
bij uw aanstelling als staatssecretaris<br />
als bij uw benoeming als burgemeester<br />
ophef over geweest. De PVV diende<br />
hieromtrent zelfs een motie van<br />
wantrouwen tegen u in. Waarom geeft u<br />
uw Marokkaanse nationaliteit niet op?<br />
Ik zie geen enkele belangenverstrengeling.<br />
Ik ben namelijk een Nederlandse<br />
bestuurder die de Nederlandse<br />
belangen behartigt. Dan maakt het niet<br />
uit of ik nu één of twee paspoorten<br />
heb. En zolang de wetgever het goed<br />
vindt, doe ik niets illegaals. De wet<br />
bepaalt dat iemand die Nederlands<br />
staatsburger is zich verkiesbaar mag<br />
stellen en allerlei publieke functies<br />
mag uitoefenen. Overigens ben ik wel<br />
blij dat ik dankzij de PVV de<br />
geschiedenisboeken inga. Samen met<br />
staatssecretaris Nebahat Albayrak ben<br />
ik namelijk de eerste bewindspersoon<br />
tegen wie een motie van wantrouwen is<br />
ingesteld nog voordat ik mijn eerste<br />
debat met de Tweede Kamer had<br />
gevoerd!<br />
Over twee jaar zullen er meer<br />
allochtonen dan autochtonen in de<br />
stad Rotterdam wonen. Hoe kunnen<br />
deze allochtonen ooit integreren als de<br />
Nederlandse cultuur in Rotterdam een<br />
minderheidscultuur is?<br />
Dit is slechts een demografisch feit.<br />
Naar mijn mening is de Nederlandse<br />
cultuur helemaal geen minderheidscultuur.<br />
De Nederlandse cultuur is juist<br />
een dominante cultuur die niet zo snel<br />
onder de voeten wordt gelopen. Deze<br />
“Deze mensen zullen de eer van Nederland<br />
de komende generaties hoog houden en vele<br />
kunstschatten die dan te vinden zijn in onze musea<br />
zullen van hun hand komen”<br />
cultuur is zelfs een inspiratiebron voor<br />
veel allochtonen. De opvattingen over<br />
vrijheid van meningsuiting, democratie<br />
en de scheiding van kerk en staat zijn<br />
waarden die de grondslag van de<br />
Nederlandse cultuur vormen. En door<br />
deze waarden hebben veel allochtonen<br />
er zelfs voor gekozen om Nederlands<br />
staatsburger te worden. Deze mensen<br />
zullen de eer van Nederland de<br />
komende generaties hoog houden en<br />
vele kunstschatten die dan te vinden<br />
zijn in onze musea zullen van hun<br />
hand komen. Let maar op mijn<br />
woorden.<br />
Over Ahmed Aboutaleb<br />
ahmed aboutaleb is burgemeester van<br />
rotterdam. hij is een nederlandse<br />
politicus van Marokkaanse komaf.<br />
aboutaleb werd eind oktober 2008<br />
benoemd tot burgemeester; op<br />
5 januari 2009 ging zijn benoeming in.<br />
in zijn voorlaatste functie was hij<br />
staatssecretaris van Sociale Zaken en<br />
werkgelegenheid in het kabinet-<br />
Balkenende iv. daarvoor was hij<br />
wethouder in de gemeente<br />
amsterdam. hij is lid van de Partij van<br />
de arbeid. aboutaleb groeide op als<br />
zoon van een imam in Beni Sidel, een<br />
klein dorp in het Marokkaanse<br />
rifgebergte. Op vijftienjarige leeftijd<br />
kwam hij met zijn moeder en broers<br />
naar nederland. hij leerde snel<br />
nederlands en begon een opleiding<br />
aan de lts. daarna volgde hij de mts en<br />
deed vervolgens de hts-opleiding<br />
telecommunicatie. na zijn opleiding<br />
ging hij als verslaggever aan de slag bij<br />
veronica en de nOS-radio, vervolgens<br />
bij rtl nieuws. daarna werd hij<br />
persvoorlichter op het Ministerie van<br />
welzijn, volksgezondheid en Cultuur<br />
en bij de Sociaal Economische raad<br />
(SEr). in 1998 werd aboutaleb<br />
directeur van het instituut Forum, de<br />
voortzetting van het nederlands<br />
Centrum Buitenlanders. totdat hij als<br />
wethouder de politiek in ging, was hij<br />
als ambtenaar in dienst van de<br />
gemeente amsterdam.<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 63
Welke master kies jij?<br />
De Tilburgse juridische faculteit biedt<br />
de volgende geaccrediteerde masters aan:<br />
• Rechtsgeleerdheid (voorheen Nederlands Recht)<br />
• Recht en Management<br />
• Sociaal Recht en Sociale Politiek<br />
• Fiscaal Recht<br />
• Milieurecht<br />
• Bestuurskunde<br />
• International and European Labour Law<br />
• International Business Law<br />
• International and European Public Law<br />
• Law and Technology<br />
• Research Master in Law<br />
• European and international Taxation<br />
• Public Administration and Organizational Science<br />
Geïnteresseerd?<br />
www.uvt.nl/masterkiezers
artiKEl<br />
het Zwitserse referendum over een<br />
verbod op minaretten<br />
is een veroordeling door het EhrM een uitgemaakte zaak?<br />
Het Zwitserse referendum over een verbod van minaretten heeft een internationale golf van<br />
verontwaardiging teweeggebracht. Dit uitte zich onder andere in scherpe veroordelingen door de meest<br />
toonaangevende mensenrechten NGO’s, en vertegenwoordigers van internationale organisaties die de<br />
bescherming van mensenrechten nastreven. De mensenrechten die hier het prominentst naar voren komen,<br />
zijn de vrijheid de religie te belijden en het verbod van discriminatie op grond van religie. Er zou reeds een<br />
klacht zijn ingediend bij het EHRM. Is het inderdaad een uitgemaakte zaak dat dit Hof zal besluiten tot<br />
schending van de godsdienstvrijheid en/of het discriminatieverbod?<br />
Auteur: Kristin Henrard<br />
Gezien de controverse die het<br />
Zwitserse referendum heeft<br />
veroorzaakt, lijkt het<br />
belangrijk de feiten op een rijtje te<br />
krijgen over moslims, moskeeën en<br />
minaretten in Zwitserland.<br />
Moslims in Zwitserland maken minder<br />
dan 5% van de bevolking uit; de<br />
absolute cijfers die genoemd worden,<br />
variëren van 300 000 tot 400 000. Het<br />
gaat dus om een kleine minderheid.<br />
Naar schatting zijn er ongeveer 150<br />
moskeeën in het land, waarvan de<br />
meeste zich bevinden in woonhuizen,<br />
garages en bedrijfsgebouwen. Er zijn<br />
momenteel slechts 4 moskeeën die een<br />
minaret hebben. De aanvraag voor een<br />
vijfde moskee met minaret in een<br />
gemeente heeft verschillende<br />
islamitische gemeenschappen in het<br />
land geïnspireerd om ook dergelijke<br />
aanvragen te doen.<br />
Volgens een aantal politici van de<br />
grootste partij – de Zwitserse<br />
Volkspartij – en de kleine Federale<br />
Democratische Unie staan minaretten<br />
symbool voor een machtsaanspraak<br />
van de islamitische gemeenschap en<br />
zouden ze de sluipende islamisering<br />
van Zwitserland illustreren. Een comité<br />
van politici uit deze twee politieke<br />
partijen heeft vervolgens het (volks)<br />
initiatief genomen tot een referendum<br />
“Volgens een aantal politici staan minaretten<br />
symbool voor een machtsaanspraak van de<br />
islamitische gemeenschap”<br />
tot wijziging van artikel 72 van de<br />
Zwitserse grondwet over de verhouding<br />
tussen religie en staat. Het referendum<br />
strekt er toe dat de grondwet<br />
uitdrukkelijk de bouw van bijkomende<br />
minaretten verbiedt. De propagandacampagne<br />
die in dit kader werd<br />
gevoerd, heeft de onrust bij de<br />
bevolking behoorlijk aangewakkerd,<br />
onder andere door posters die<br />
minaretten als raketten voorstelden.<br />
Het is zeer ongebruikelijk en dus<br />
opmerkelijk dat zowel de Zwitserse<br />
regering als de meerderheid in beide<br />
kamers van het Zwitserse parlement de<br />
burgers hebben opgeroepen om tegen<br />
dit referendum te stemmen. Uiteindelijk<br />
heeft 57% van de deelnemers het<br />
referendum gesteund.<br />
Internrechtelijk is dit referendum<br />
bindend en de regering heeft laten<br />
weten dit referendum te zullen volgen.<br />
Internationaalrechtelijk kan een staat<br />
geen beroep doen op een internrechtelijke<br />
regel om het niet nakomen<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 65
artiKEl<br />
van een verdragsverplichting te<br />
rechtvaardigen. Het is voor het<br />
Europees Hof voor de Rechten van de<br />
Mens dus niet relevant dat de<br />
grondwetswijziging het gevolg is van<br />
een volksreferendum.<br />
De vrijheid om de eigen godsdienst te<br />
belijden is weliswaar een fundamenteel<br />
recht, maar het is niet absoluut. Staten<br />
kunnen legitieme beperkingen<br />
aanbrengen op het effectief genot van<br />
dit mensenrecht. Als een inmenging<br />
voldoet aan de eisen van een legitieme<br />
beperking, dan wordt er geen<br />
schending van het mensenrecht<br />
vastgesteld. Echter, vooraleer men<br />
toekomt aan een evaluatie van<br />
legitieme beperkingen, moet<br />
vastgesteld worden of een bepaalde<br />
kwestie überhaupt binnen het<br />
toepassingsgebied valt van het<br />
mensenrecht. Gezien de fundamentele<br />
waarde van mensenrechten is het<br />
uitgangspunt inzake interpretatie dat<br />
het toepassingsgebied ruim, maar<br />
legitieme beperkingen strikt<br />
geïnterpreteerd behoren te worden.<br />
Zoals de volgende bondige analyse<br />
duidelijk zal maken, lijkt artikel 9<br />
EVRM op het eerste gezicht zowel wat<br />
betreft het toepassingsgebied als de<br />
legitieme beperkingen een sterke<br />
bescherming te bieden ten aanzien van<br />
de godsdientvrijheid en godsdienstige<br />
diversiteit. Er zijn echter telkenmale<br />
jurisprudentielijnen die deze<br />
bescherming doorkruisen en<br />
(potentieel) reduceren.<br />
Het Hof benadrukt in zijn<br />
jurisprudentie steevast dat<br />
godsdienstvrijheid een van de<br />
fundamentele grondslagen is van een<br />
democratische <strong>samenleving</strong>. Er lijkt<br />
dan ook aanleiding te zijn om het<br />
toepassingsgebied van dit recht<br />
bijzonder ruimhartig te interpreteren.<br />
Artikel 9 EVRM bevat hoe dan ook een<br />
ruime omschrijving van belijden<br />
namelijk: de vrijheid hetzij alleen,<br />
hetzij met anderen, zowel in het<br />
openbaar als privé zijn godsdienst te<br />
belijden of overtuiging tot uitdrukking<br />
te brengen in erediensten, in<br />
66 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
onderricht, in praktische toepassing<br />
ervan en in het onderhouden van<br />
geboden en voorschriften. Het Hof<br />
heeft echter in navolving van de<br />
Europese Commissie voor de Rechten<br />
van de Mens sinds 1978 een belangrijke<br />
beperking aangebracht aan wat kan<br />
gelden als ‘belijdenis’. Volgens het Hof<br />
volstaat het immers niet dat een<br />
bepaalde handeling is ingegeven of<br />
gemotiveerd door godsdienst, maar<br />
moet deze nauw verbonden zijn met de<br />
godsdienst en er een duidelijke<br />
uitdrukking van zijn. Bovendien is het<br />
Hof veeleisend in zijn evaluaties in dit<br />
opzicht. Het Hof zou zich echter als<br />
wereldlijk orgaan niet mogen<br />
aanmatigen te bepalen wat er al dan<br />
niet een essentieel aspect van een<br />
religie is. Bovendien wordt het steeds<br />
moeilijker om uitspraken te doen<br />
hierover gezien de toenemende<br />
religieuze diversiteit in de<br />
<strong>samenleving</strong>.<br />
Zo voerden de initiatiefnemers van het<br />
referendum aan dat een minaret<br />
helemaal geen verplicht onderdeel is<br />
van een moskee. Het verbieden van<br />
minaretten zou dan ook niet eens een<br />
inmenging uitmaken in het recht de<br />
godsdienst te belijden. Er is inderdaad<br />
geen religieuze plicht een minaret te<br />
hebben bij een moskee; de eerste<br />
moskeeën hadden geen minaret. Dat<br />
neemt niet weg dat momenteel de<br />
minaret een gemeenschappelijk<br />
element is in islamitische moskeearchitectuur<br />
over de hele wereld.<br />
Trouwens, een analoge situatie geldt<br />
voor kerken en kerktorens: ook hier is<br />
geen religieuze plicht om kerktorens te<br />
hebben en hadden de eerste kerken<br />
geen kerktoren.<br />
Uiteindelijk kan wel degelijk gesteld<br />
worden dat een minaret bouwkundig<br />
hoort bij een moskee, zoals een<br />
torenspits hoort bij een kerk. Ook al<br />
zijn er kerken zonder kerktoren (vaak<br />
kerken met een moderne signatuur) en<br />
ook al zijn er moskeeën zonder<br />
minaret, als christenen denken aan een<br />
kerk, dan is dat een kerk met een<br />
kerktoren, net zoals moslims een<br />
moskee verbinden met een minaret.<br />
De keerzijde van het toepassingsgebied<br />
van een mensenrecht betreft de<br />
reikwijdte van de verplichtingen van de<br />
overheid. In dit kader moet een andere<br />
vaste jurisprudentielijn van het Hof<br />
vermeld worden, met name dat een<br />
overheid de positieve plicht heeft om<br />
religieuze harmonie en tolerantie te<br />
bevorderen tussen de religies binnen<br />
het eigen grondgebied. Het Hof erkent<br />
dat die pluraliteit aan religies bijna per<br />
definitie gepaard zal gaan met<br />
spanningen. Echter, als er dergelijke<br />
spanningen zijn, dan mag de overheid<br />
niet alleen geen partij kiezen, maar<br />
moet die bovendien en wellicht vooral<br />
trachten het wederzijds begrip en<br />
tolerantie te bevorderen. Een positieve<br />
plicht tot het bevorderen van religieus<br />
pluralisme is inherent verweven met de<br />
eis dat de overheid a neutral and<br />
impartial organiser of the exercise of various<br />
religions, faiths and beliefs behoort te zijn.<br />
Hoewel er uiteenlopende ideeën<br />
bestaan over wat die eis van neutraliteit<br />
exact zou impliceren, lijkt het zich in
ieder geval te verzetten tegen een<br />
overheid die vooroordelen tegen een<br />
bepaalde groep zou erkennen en<br />
bevestigen, in plaats van deze actief<br />
tegen te gaan.<br />
De propagandacampagne van de<br />
voorstanders van het minarettenverbod<br />
was duidelijk doorspekt met allerlei<br />
vooroordelen tegen de islam en dus<br />
ook tegen de aanhangers van de islam.<br />
De overheid heeft weliswaar expliciet<br />
opgeroepen tégen te stemmen, maar<br />
de vraag is of er niet veel meer had<br />
moeten gebeuren om het wederzijds<br />
begrip en tolerantie en dus ook het<br />
religieus pluralisme te bevorderen. Het<br />
Hof geeft spijtig genoeg zelden<br />
duidelijke aanwijzingen over een<br />
toetsingsmaatstaf in dit opzicht.<br />
De stelling dat religieus pluralisme het<br />
centraal beginsel is van artikel 9 EVRM<br />
werkt ook door in de beoordeling van<br />
beperkingen op de vrijheid de eigen<br />
godsdienst te belijden. De legitimiteit<br />
van een dergelijke beperking zou nauw<br />
samenhangen met de vraag of die<br />
beperking het axiomatisch principe<br />
van religieus pluralisme respecteert.<br />
Het valt moeilijk te ontkennen dat een<br />
absoluut verbod tegen nieuwe<br />
minaretten moeilijk te verzoenen lijkt<br />
met dit beginsel.<br />
Paragraaf 2 van artikel 9 EVRM stelt<br />
drie eisen opdat een beperking legitiem<br />
zou zijn: een beperking moet een basis<br />
hebben in het nationale recht die<br />
voldoende toegankelijk en<br />
voorzienbaar is; verder moet de<br />
beperking noodzakelijk zijn in een<br />
democratische <strong>samenleving</strong> met het<br />
oog op het bereiken van een legitiem<br />
doel.<br />
Hoewel de legitieme doelen limitatief<br />
zijn opgesomd in paragraaf 2, struikelt<br />
het Hof zelden over dit vereiste. Het<br />
gaat om vage begrippen waar veel<br />
ondergebracht kan worden. Toch<br />
verdient het aanbeveling dat het Hof<br />
kritischer kijkt naar de legitieme<br />
doelen die in een bepaalde context<br />
worden ingeroepen. Het kan niet<br />
toevallig zijn dat artikel 9 beduidend<br />
minder legitieme doelen opsomt dan<br />
bijvoorbeeld artikel 8 (privacy). Het<br />
lijkt dan ook ongepast om die doelen te<br />
gaan oprekken.<br />
Als we dit toepassen op de casus van de<br />
minaretten, dan lijken gezondheid en<br />
goede zeden niet in het geding. De<br />
rechten en vrijheden van anderen als<br />
legitiem doel verwijzen naar een<br />
eventuele botsing van mensenrechten.<br />
Welk mensenrecht is echter in het<br />
geding aan de kant van de<br />
initiatiefnemers? Hun wordt geen<br />
strobreed in de weg gelegd om hun<br />
godsdienst te belijden, hun mening te<br />
uiten of enig ander mensenrecht te<br />
genieten. Voor zover ik kan nagaan, is<br />
er geen recht op de bescherming van<br />
de ‘nationale identiteit’.<br />
“Er is geen religieuze<br />
plicht een minaret<br />
te hebben bij een<br />
moskee; de eerste<br />
moskeeën hadden<br />
geen minaret”<br />
Dan blijven er ‘de bescherming van de<br />
openbare orde’ en ‘nationale<br />
veiligheid’ over. Echter, als intolerantie<br />
ten aanzien van bepaalde religies wordt<br />
aanvaard onder het mom van de<br />
bescherming van de openbare orde,<br />
dan ondermijnt dit een krachtige visie<br />
op de godsdienstvrijheid.<br />
De eis dat een beperking noodzakelijk<br />
moet zijn in een democratische<br />
<strong>samenleving</strong> vereist dat de beperking<br />
evenredig is aan het nagestreefde doel.<br />
Bij een proportionaliteitstoets hangt<br />
veel af van de toetsingsintensiteit die<br />
wordt gehanteerd: hoe intensiever de<br />
toets, hoe waarschijnlijker dat het Hof<br />
zal besluiten tot een schending en dus<br />
des te groter de bescherming van de<br />
godsdienstvrijheid. De<br />
toetsingsintensiteit is bovendien<br />
omgekeerd evenredig met de<br />
appreciatiemarge die het Hof aan de<br />
staten toekent bij de beoordeling of<br />
een beperking al dan niet<br />
proportioneel is.<br />
Het probleem is echter dat het Hof<br />
geen duidelijke theorie en criteria heeft<br />
ontwikkeld die consistent worden<br />
toegepast bij het bepalen van deze<br />
appreciatiemarge. Er zijn wel een<br />
aantal factoren die regelmatig<br />
terugkeren. Zo kan de aard van het<br />
mensenrecht een rol spelen, evenals de<br />
al dan niet aanwezigheid van een<br />
Europese consensus. Deze factoren<br />
hoeven niet noodzakelijk in dezelfde<br />
richting te wijzen, en dan is de<br />
beoordeling van het Hof nog moeilijker<br />
te voorspellen. In het geval van een<br />
minarettenverbod is de<br />
godsdienstvrijheid in het geding, een<br />
recht dat altijd als bijzonder<br />
zwaarwichtig wordt aangemerkt door<br />
het Hof. Dit zou wijzen op een<br />
beperkte appreciatiemarge voor staten.<br />
Echter het Zwitserse grondwetsartikel<br />
stelt uitdrukkelijk dat het gaat over de<br />
verhouding tussen religie en staat. Dit<br />
nodigt het Hof uit de jurisprudentielijn<br />
te gebruiken die staten een ruime<br />
appreciatiemarge geeft omdat er geen<br />
Europese consensus zou bestaan<br />
inzake de relaties tussen religie en<br />
staat. De conclusie of er al dan niet een<br />
schending is van de godsdienstvrijheid<br />
zal in grote mate afhangen van de<br />
vraag op welke jurisprudentielijn het<br />
Hof het sterkst leunt: de afwezigheid<br />
van een Europese consensus over de<br />
relatie tussen kerk en staat, of de<br />
zwaarwichtigheid van de<br />
godsdienstvrijheid met als kernwaarde<br />
de bescherming en bevordering van<br />
religieus pluralisme. Voor de<br />
beoordeling van de proportionaliteit<br />
zal de Zwitserse regering zeker<br />
inroepen dat het verbod de bestaande<br />
minaretten niet raakt, dat het de bouw<br />
van nieuwe moskeeën niet onmogelijk<br />
maakt en dat het al helemaal geen<br />
verbod op de islam inhoudt.<br />
Discriminatieverbod: artikel 14 in<br />
combinatie met artikel 9<br />
Het Hof heeft van oudsher gesteld dat<br />
het discriminatieverbod enkel die<br />
verschillen in behandeling verbiedt<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 67
artiKEl<br />
waarvoor geen objectieve en redelijke<br />
rechtvaardiging bestaat. Dergelijke<br />
rechtvaardiging vergt een legitiem doel<br />
en een redelijke verhouding tussen het<br />
verschil in behandeling enerzijds en<br />
het legitiem doel anderzijds. Opnieuw<br />
speelt de proportionaliteitstoets een<br />
belangrijke rol en opnieuw zijn er<br />
verschillen in toetsingsintensiteit.<br />
Traditioneel hanteerde het Hof een<br />
lage toetsingsintensiteit en liet dus een<br />
vrij ruime appreciatiemarge aan de<br />
staten. Het Hof heeft intussen wel<br />
erkend dat een aantal gronden van<br />
onderscheid verdacht zijn, waardoor<br />
een verhoogde toetstingsintensiteit<br />
wordt gehanteerd. Vaak wordt gesteld<br />
dat religie zo’n verdachte grond van<br />
onderscheid is. Dit zou blijken uit een<br />
arrest inzake een Jehova’s getuige uit<br />
1993 waarin het Hof benadrukte dat<br />
een onderscheid dat enkel is gebaseerd<br />
op een verschil in religie niet<br />
aanvaardbaar is.<br />
Sindsdien is niet meer expliciet<br />
verwezen naar een verhoogde<br />
toetsingsintensiteit ten aanzien van<br />
onderscheid op grond van religie; ook<br />
niet in zaken waar dit overduidelijk<br />
centraal staat. Toch kan de facto een<br />
strikte(re) toetsing blijken, bijvoorbeeld<br />
door de versoepeling van de<br />
bewijslast van de klager. Echter, als het<br />
Hof een zaak in het teken van de<br />
relaties tussen kerk en staat stelt, dan<br />
lijkt de brede appreciatiemarge die<br />
staten krijgen in dit kader het te<br />
winnen van de verhoogde toetsingsintensiteit<br />
die zou gepaard gaan met<br />
een onderscheid op grond van religie.<br />
In het geval van het minarettenverbod<br />
68 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
gaat het echter over een maatregel die<br />
uitdrukkelijk is gericht tegen (de torens<br />
van) één bepaalde religie. Dit geeft het<br />
signaal aan de aanhangers van één<br />
bepaalde religie dat hun godsdienst<br />
niet echt zichtbaar aanwezig mag zijn.<br />
De propagandacampagne rond het<br />
referendum maakte gebruik van<br />
posters die minaretten als raketten<br />
afbeelden met daarnaast een gesluierde<br />
moslima. Dit had duidelijk tot doel de<br />
angst voor de islam aan te wakkeren en<br />
allerlei vooroordelen tegen moslims te<br />
bevestigen. In deze context lijkt het<br />
bijna onvoorstelbaar dat het Hof dit<br />
onderscheid niet strikt zou toetsen (zij<br />
het misschien impliciet).<br />
Bovendien is het minarettenverbod ook<br />
een goed voorbeeld van een onderscheid<br />
op grond van religie dat<br />
verweven is met een onderscheid op<br />
grond van etniciteit. De propaganda<br />
voor het referendum maakte veelvuldig<br />
gebruik van hate speech. Als het<br />
onderscheid op grond van religie<br />
aanvaard wordt als een onderscheid op<br />
grond van etniciteit (direct of indirect),<br />
is er weer een andere jurisprudentielijn<br />
die stuurt naar verhoogde toetsingsintensiteit.<br />
Uiteindelijk is het niet zeker dat het<br />
Europese Hof een minarettenverbod<br />
zal kwalificeren als een schending van<br />
het EVRM. Met name ten aanzien van<br />
de godsdienstvrijheid zijn er een aantal<br />
jurisprudentielijnen die niet eenduidig<br />
in de richting van een schending<br />
wijzen. Er lijkt wel een sterkere zaak<br />
ten aanzien van het discriminatieverbod<br />
gezien een mogelijk verhoogde<br />
toetsingsintensiteit voor een onder-<br />
scheid op grond van religie, dan wel op<br />
grond van etniciteit.<br />
Het valt te hopen dat het Hof dergelijke<br />
vormen van uitdrukkelijke uitsluiting<br />
van kwetsbare bevolkingsgroepen<br />
streng veroordeelt.<br />
Over Kristin Henrard<br />
Prof. dr. K.a.M. henrard is per 1<br />
september 2009 benoemd tot<br />
bijzonder hoogleraar<br />
Minderhedenbescherming in de<br />
Faculteit der rechtsgeleerdheid. de<br />
Belgische Kristin henrard (1970) is<br />
sinds 2007 verbonden aan de Erasmus<br />
universiteit rotterdam. Ze is<br />
gespecialiseerd in mensenrechten,<br />
met bijzondere aandacht voor<br />
minderheden. henrard is als<br />
bestuurslid betrokken bij<br />
verscheidene internationale<br />
organisaties voor mensenrechten en<br />
minderhedenbescherming en is lid<br />
van de Jonge akademie van de Knaw.<br />
in 2008 heeft zij het Minority research<br />
network opgericht.<br />
Bronvermelding<br />
1 Zwitserland heeft het Europees<br />
Raamwerkverdrag voor de Bescherming van<br />
Nationale Minderheden geratificeerd. Echter,<br />
Zwitserland heeft in zijn verklaring (van 21<br />
oktober 1998) bij de ratificatie van het verdrag<br />
gesteld dat het verdrag enkel van toepassing zou<br />
zijn op mensen met de Zwitserse nationaliteit<br />
die duurzame banden met het land hebben.<br />
Dit lijkt immigranten derhalve uit te sluiten.<br />
Niettegenstaande herhaalde uitnodigingen om<br />
de personele toepassingssfeer van het verdrag<br />
te verruimen, houdt Zwitserland tot nu toe<br />
vast aan zijn oorspronkelijk standpunt. Het<br />
Raamwerkverdrag lijkt hoe dan ook niet veel toe<br />
te voegen ten aanzien van de ‘religieuze’ rechten<br />
van minderheden.<br />
2 In dit opzicht kan nog aangestipt worden dat het<br />
internrechtelijk mogelijk was geweest het initiatief<br />
tot een referendum te stoppen omdat het in strijd<br />
zou zijn met regels van internationaal recht<br />
die de status van jus cogens hebben (zie artikel<br />
194(2) van de Zwitserse Federale Grondwet). Jus<br />
Cogens betreft regels van internationaal recht die<br />
dermate fundamenteel zijn en van belang voor de<br />
bescherming van de internationale gemeenschap<br />
als geheel dat iedere staat erdoor gebonden is<br />
ongeacht zijn instemming. Er is echter allesbehalve<br />
een consensus dat de godsdienstvrijheid dan wel<br />
het verbod van discriminatie op grond van religie<br />
als jus cogens zouden gelden. In Zwitserland werd<br />
blijkbaar geen schending van een regel van jus<br />
cogens geïdentificeerd ten aanzien van een verbod<br />
op minaretten.
ww.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl<br />
equi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.ars<br />
.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl ww<br />
ww.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl<br />
equi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.ars<br />
.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl ww<br />
ww.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl<br />
equi.nl Juridisch www.arsaequi.nl maandbladwww.arsaequi.nl<br />
<strong>Juridische</strong> www.arsaequi.nl boeken www.ars<br />
.arsaequi.nl Gratis voor www.arsaequi.nl studenten www.arsaequi.nl Betaalbare kwaliteit www.arsaequi.nl ww<br />
ww.arsaequi.nl Artikelen www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl Bestellen via de www.arsaequi.nl<br />
nieuwe<br />
equi.nl Annotaties www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl webshop www.arsaequi.nl www.ars<br />
.arsaequi.nl Nieuwe www.arsaequi.nl wetgeving www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl ww<br />
ww.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl<br />
equi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.ars<br />
.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl ww<br />
ww.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl<br />
equi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.ars<br />
.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl ww<br />
ww.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl<br />
equi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.ars<br />
.arsaequi.nl .arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl ww<br />
ww.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl<br />
www.arsaequi.nl<br />
equi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.ars www.ars<br />
.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl ww<br />
ww.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl<br />
equi.nl equi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl maakt www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl kennis, www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.ars www.ars<br />
.arsaequi.nl .arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl aangenaam. www.arsaequi.nl ww<br />
ww.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl<br />
equi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.arsaequi.nl www.ars
intErviEw<br />
hans wiegel<br />
de beste premier die nederland nooit gehad heeft<br />
Hij is al sinds zijn 25ste jaar een prominent persoon binnen de Nederlandse politiek; nu een man die zich<br />
achter de schermen bij de VVD nog steeds roert. Hij was slechts een ademtocht af van de hoogste politieke<br />
functie en noemt zichzelf zodoende: “De beste premier die Nederland nooit gehad heeft.” Voordat hij een<br />
vergadering van de Stichting Maatschappij, Veiligheid en Politie moest voorzitten kreeg <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> de<br />
mogelijkheid om het ‘orakel’ uit Ljouwert het vuur aan de schenen te leggen en met hem te spreken over<br />
integratieproblemen van toen en nu, grondrechten en andere hedendaagse kwesties.<br />
Tekst: Wiebe de Boer en Lorenzo Favetta<br />
U was lange tijd politiek leider van<br />
de VVD, werd daarna minister van<br />
Binnenlandse Zaken en vice-premier,<br />
en was vervolgens commissaris van de<br />
Koningin in Friesland en lid van de Eerste<br />
Kamer. Een carrière om trots op te zijn.<br />
Ja, dat ben ik ook. Maar ik heb in mijn<br />
carrière het nodige geluk gehad, hoor.<br />
Ik was 24 jaar en voorzitter van de<br />
Jongeren Organisatie Vrijheid en<br />
Democratie (JOVD) toen ik door de<br />
toenmalige leiding van de VVD werd<br />
gevraagd om op de lijst voor de Tweede<br />
Kamerverkiezingen plaats te nemen.<br />
Na enige tijd getwijfeld te hebben, ben<br />
ik hierop ingegaan en tot mijn verrassing<br />
werd ik op mijn 25ste lid van de<br />
Tweede Kamer. Vervolgens is mijn<br />
politieke loopbaan in een stroomversnelling<br />
terechtgekomen en kreeg<br />
ik onderweg de mogelijkheden om al<br />
deze mooie functies te vervullen. Dat<br />
mijn carrière zo’n wending zou nemen,<br />
lag voor mij niet in de lijn der verwachtingen,<br />
omdat ik gedacht had leraar<br />
geschiedenis of journalist te worden.<br />
Wat zijn uw huidige werkzaamheden?<br />
Ik houd me bezig met verschillende<br />
zaken, waarvan op dit moment mijn<br />
belangrijkste functie voorzitter van de<br />
vereniging van verzekeraars in de gezondheidszorg<br />
is, beter bekend als Zorgverzekeraars<br />
Nederland. Daarnaast houd<br />
ik me bezig met andere voorzitter- en<br />
adviseurschappen en commissariaten.<br />
70 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
“Er is slechts één grens die we moeten stellen en<br />
dat is waar de vrijheid van de één, de vrijheid<br />
De nevenfunctie die ik het langst<br />
uitoefen, nu al 27 jaar, is het voorzitterschap<br />
van de branche vereniging van<br />
bierbrouwers in Nederland.<br />
U bent één van de grondleggers van het<br />
integratie-met-behoud-van-identiteit-<br />
van de ander aantast”<br />
beleid. Critici beweren dat dit beleid<br />
mede tot de integratieproblemen van<br />
nu heeft geleid. Is deze kritiek terecht?<br />
Dat is absolute onzin! Ik was inderdaad<br />
de eerste minister voor het minderhedenbeleid.<br />
In het kabinet waarin ik<br />
vice-premier was, werd duidelijk dat er<br />
een passende plaats moest komen voor<br />
mensen die niet van oudsher in<br />
Nederland woonden. De coördinatie<br />
van dit beleid, bijvoorbeeld op het<br />
gebied van onderwijs en volkshuisvesting,<br />
kwam op mij te rusten, omdat<br />
ik dit goed kon combineren met mijn<br />
functie als minister van Binnenlandse<br />
Zaken. Er is toen een kleine directie<br />
Minderheden – vijf man – ingesteld op<br />
het departement van Binnenlandse<br />
Zaken. Ik weet trouwens nog goed dat<br />
ik voor opzien baarde omdat ik de heer<br />
Molleman, toenmalig Tweede-Kamerlid<br />
van de Partij van de Arbeid, als<br />
eerste adviseur binnenhaalde. Hij was<br />
immers lid van een oppositiepartij. Het<br />
uitgangspunt van dit minderhedenbeleid<br />
was altijd tweeërlei: de mensen<br />
die hier een toekomst willen opbouwen
moeten daarvoor ruim baan krijgen en<br />
zij hebben recht op hun eigen<br />
identiteit, maar de tweede lijn is dat zij<br />
zich daarbij te houden hebben aan de<br />
Nederlandse wet- en regelgeving. Veel<br />
“Veel mensen<br />
zijn vergeten dat<br />
de zogenaamde<br />
‘gastarbeiders’<br />
hiernaartoe gehaald<br />
zijn om werk te doen<br />
waar de geboren<br />
Nederlanders<br />
geen zin in hadden”<br />
mensen zijn vergeten dat de zogenaamde<br />
‘gastarbeiders’ hiernaartoe<br />
gehaald zijn om het werk te doen waar<br />
de geboren Nederlanders geen zin in<br />
hadden. Deze ‘gastarbeiders’ moeten<br />
dan wel een passende plek in onze<br />
<strong>samenleving</strong> krijgen.<br />
Het beleid was uiteengezet in<br />
een achterstandsbeleid, een antidiscriminatiebeleid<br />
en een beleid<br />
met betrekking tot participatie,<br />
emancipatie en cultuurbeleving. Dit zijn<br />
precies de kwesties waar ook nu nog<br />
over gesproken wordt. Heeft het beleid<br />
dan geen effect gehad?<br />
Ik weet niet of het juist die zaken zijn<br />
waarover nu nog gesproken wordt,<br />
want er wordt naar mijn idee meer<br />
gesproken over bepaalde uitwassen.<br />
Het probleem is dat, mede door het<br />
gedrag van de autochtone Nederlanders,<br />
onze <strong>samenleving</strong> een stuk<br />
minder plezierig is geworden. Naar<br />
mijn overtuiging is het een buitengewoon<br />
klein deel van de allochtonen<br />
of ‘Marokkaanse rotjochies’ die het<br />
verpesten voor hen die wèl hun plaats<br />
in Nederland hebben gevonden. Er<br />
wordt te vaak een heel grote groep<br />
allochtonen over een kam geschoren.<br />
Laten we daarom niet de goedwillende<br />
allochtoon de dupe maken van de<br />
uitwassen die er zijn. Vroeger waren er<br />
veel minder mensen met een andere<br />
afkomst en achtergrond; een fundamen<br />
teel probleem was het nog niet.<br />
Maar het hedendaagse probleem valt<br />
niet te ontkennen, dus dat<br />
betekent dat er hard moet<br />
worden opgetreden om deze<br />
uitwassen aan te pakken.<br />
Doet de hedendaagse politiek op<br />
dat gebied genoeg aan de huidige<br />
problemen?<br />
Laat ik zeggen dat de politiek is<br />
opgeschoven naar een strenger beleid.<br />
Je ziet bijvoorbeeld dat het asielbeleid<br />
en het beleid met betrekking tot de<br />
gezinshereniging veel restrictiever is<br />
geworden. Dat is heel goed. Het is<br />
niet hetzelfde als de problemen die<br />
we eerder noemden, maar het moet<br />
wel genoemd worden. Wat betreft de<br />
integratieproblemen is er de afgelopen<br />
tien jaar een beleid van vergoelijken<br />
geweest. Nu zien we gelukkig<br />
bewegingen, ook onder de allochtone<br />
bevolking, die de problemen veel<br />
strenger afkeuren en die kiezen voor<br />
de hardere aanpak. Ahmed Marcouch<br />
uit Amsterdam is daar een goed<br />
voorbeeld van. Ik ben voor de harde<br />
aanpak. Neem de krakersproblematiek<br />
en de Molukse gijzelingen uit mijn<br />
eigen verleden; in deze vraagstukken<br />
heb ik ervoor gekozen om hard op te<br />
treden. Dat is soms niet leuk, maar dan<br />
is het wel meteen afgelopen!<br />
Hoe zou u beleid voeren met<br />
betrekking tot de probleemjeugd van<br />
nu, bijvoorbeeld de eerder genoemde<br />
‘Marokkaanse rotjochies’?<br />
De namen zijn bekend, dus zodra ze<br />
een ‘heterdaadje’ uithalen, moeten ze<br />
direct worden opgepakt en voor de<br />
rechter worden gebracht. Bij een<br />
veroordeling mag het vervolgens niet<br />
zo zijn dat ze na twee dagen weer<br />
fluitend rondlopen, zonder dat ze aan<br />
de veroordeling voldaan hebben.<br />
Daarnaast moeten deze jongens<br />
civielrechtelijk worden aangepakt; ze<br />
moeten financieel aansprakelijk<br />
worden gesteld voor de schade die ze<br />
hebben toegebracht. In het geval van<br />
een minderjarige jongen zullen de<br />
ouders aansprakelijk gesteld moeten<br />
worden. Als de ouders van zo’n jongen<br />
de rekening gepresenteerd krijgen, zal<br />
het vaderlijk gezag ongetwijfeld een<br />
grotere rol gaan spelen. Dat is de ene,<br />
meer harde kant van het verhaal. Aan<br />
de andere kant moet er aan dat soort<br />
jongelui via educatie een kans geboden<br />
worden. Een positief voorbeeld is het<br />
initiatief om de ambachtsschool in een<br />
moderne jas terug te brengen, omdat<br />
veel van die jongens graag met hun<br />
handen werken. Alle wapens, zowel<br />
het hard optreden als het bieden van<br />
kansen, moeten worden ingezet.<br />
U stelt dat de immigratieproblemen<br />
van allochtonen niet liggen aan religie,<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 71
intErviEw<br />
maar aan het onvermogen van onze<br />
<strong>samenleving</strong> om grenzen te stellen.<br />
Kunt u dat uitleggen?<br />
Het ligt niet aan de religie op zichzelf.<br />
Sommige mensen in Nederland vinden<br />
van wel, gezien de kritiek op de koran<br />
en de islam. Maar in het verleden<br />
hebben wij ook heel veel moeten leren<br />
op het gebied van de acceptatie van<br />
godsdiensten. Dan wijs ik op de<br />
reformatie, de beeldenstorm en de<br />
kruistochten. Ik respecteer elke<br />
gods dienst en elke uiting daarvan. Er is<br />
slechts één grens die we moeten stellen<br />
en dat is waar de vrijheid van de één, de<br />
vrijheid van de ander aantast.<br />
Hoe plaatst u in dat licht het voorbeeld<br />
van advocaat Mohammed Enait, die<br />
weigert op te staan voor de rechterlijke<br />
macht?<br />
Hij hoort gewoon op te staan! Elke<br />
advocaat in Nederland staat op als de<br />
rechter binnenkomt. Als Enait met een<br />
of andere drogreden weigert op te<br />
staan, dan moet er maar regelgeving<br />
komen. Als dat respect blijkbaar niet<br />
vanuit mensen zelf wordt beleefd, dan<br />
zal er een regel moeten komen waarin<br />
staat dat het verplicht is. Het<br />
tuchtcollege had in mijn ogen anders<br />
moeten beslissen. In de politiek speelt<br />
nog te veel het gevoel dat er voorzichtig<br />
heid betracht moet worden; niet<br />
te hard aanpakken.<br />
Waar ligt voor u de grens van vrijheid<br />
van meningsuiting?<br />
Daar waar de vrijheid van meningsuiting<br />
leidt tot onvrijheid voor anderen.<br />
De vader van Theo van Gogh zei ooit<br />
tegen zijn zoon: “Je mag natuurlijk<br />
alles zeggen, maar je hoeft niet alles te<br />
zeggen.” Dat vind ik in de kern mooi<br />
samengevat. Ik heb ooit een polemiek<br />
gevoerd met Ayaan Hirsi Ali, toen nog<br />
lid van de VVD. Zij wilde artikel 23 van<br />
de Grondwet, waarin de gelijkheid van<br />
het openbaar en bijzonder onderwijs<br />
geregeld is, afschaffen. Daar was ik<br />
tegen, want ik vind dat juist een groot<br />
goed voor een <strong>samenleving</strong> die heel<br />
divers is. Dankzij dit artikel kunnen<br />
bijvoorbeeld islamitische scholen<br />
ontstaan. Ons land heeft veel verschil-<br />
72 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
lende bewoners, met allemaal verschillende<br />
ideeën, die normaliter op een<br />
vrolijke manier met elkaar omgaan.<br />
Dat moet zo blijven.<br />
Belemmert zo’n islamitische basisschool<br />
niet juist de integratie van<br />
kinderen op jonge leeftijd?<br />
Dat hoeft niet. Het ligt eraan hoe er<br />
wordt lesgegeven. De onderwijsinspectie<br />
ziet toe op alle basisscholen.<br />
En als het onderwijs beneden de maat<br />
is of op een andere manier niet past<br />
binnen de Nederlandse rechtsregels,<br />
dan kan de onderwijsinspectie<br />
ingrijpen. Er zijn toch ook katholieke,<br />
protestantse en joodse scholen? Dus<br />
waarom geen islamitische? Je stuurt<br />
kinderen naar een bepaalde school,<br />
omdat je hoopt dat ze daar een zodanig<br />
kwalitatief hoogwaardig onderwijs<br />
krijgen, dat ze later in de <strong>samenleving</strong><br />
op een behoorlijke manier verder<br />
kunnen.<br />
Naar uw mening zou de VVD op moeten<br />
gaan in een brede liberale beweging,<br />
bijvoorbeeld door het samengaan met<br />
de PVV, Trots op Nederland en D66.<br />
Waarom?<br />
Politiek is meer dan alleen als aanvoerder<br />
van een groepering vertellen<br />
hoe naar jouw mening het land<br />
geregeerd moet worden. Die woorden<br />
“Je mag natuurlijk<br />
alles zeggen, maar<br />
je hoeft niet alles te<br />
zeggen”<br />
moeten ook feitelijk in de praktijk<br />
gebracht worden. De VVD is na de<br />
oorlog begonnen als een kleine partij.<br />
Onder leiding van Oud, Toxopeus,<br />
Geertsema, Bolkenstein en mijzelf is<br />
de VVD verder uitgebouwd. Een aantal<br />
jaren geleden kwam er de afsplitsing<br />
van een jong en veelbewogen kamerlid,<br />
de heer Wilders, – overigens net als ik<br />
een tikkeltje eigenwijs – en werd<br />
mevrouw Verdonk de tent uitgemikt.<br />
Hierdoor is de VVD flink teruggevallen.<br />
Gelukkig krabbelen we weer op en zijn<br />
de laatste peilingen positief. Maar in<br />
mijn optiek moet de club zo breed<br />
mogelijk zijn. Het gaat mij dan niet om<br />
de persoon Wilders of de persoon<br />
Verdonk, maar het gaat mij om de<br />
kiezers die op de aan hen gerelateerde<br />
partijen stemmen. Voor een groot deel<br />
zijn dat voormalig VVD-stemmers en<br />
die moeten worden teruggehaald.<br />
U wilt dus dat de VVD met de PVV gaat<br />
samenwerken, maar tegelijkertijd<br />
zegt u dat mensen niet over een kam<br />
geschoren mogen worden?<br />
Als je goed luistert naar wat Wilders<br />
zegt, doet hij dat niet. Hij maakt<br />
slechts een scheiding tussen de leer<br />
van de islam en de mensen die moslim<br />
zijn en hier in Nederland wonen. Ik zeg<br />
niet dat ik het daarmee eens ben, maar<br />
als je wilt regeren, zul je water bij de<br />
wijn moeten doen. Er zijn maar twee<br />
gevestigde partijen in Nederland die<br />
samenwerking in een kabinet met de<br />
PVV niet uitsluiten: dat zijn de VVD en<br />
het CDA. Overigens moet nog maar<br />
worden afgewacht hoe lang Wilders in<br />
staat is de hoge getallen in de peilingen<br />
te behouden.
“Mensen kunnen<br />
zeggen dat ze niet zo’n<br />
stijve man als premier<br />
willen, maar je kunt je<br />
portemonnee wel bij<br />
hem achterlaten; hij<br />
haalt er geen euro uit”<br />
Hoe verklaart u de groeiende<br />
populariteit van Geert Wilders?<br />
De mensen vinden het altijd mooi als er<br />
een stevig geluid klinkt; het kan ze niet<br />
schelen of het stevig links of stevig<br />
rechts is. Door zoals Wilders uit zo’n<br />
vergaderzaal te lopen – en dat kun je<br />
maar één keer doen in je politieke<br />
carrière – win je veel kiezers. Uit<br />
onderzoek kwam naar voren dat dit<br />
zelfs het meest opzienbarende<br />
politieke moment van het afgelopen<br />
jaar was. Wilders weet dus een snaar te<br />
raken en dat is de kunst van politiek<br />
bedrijven. Hij krijgt natuurlijk ook veel<br />
aanhang door de gevoelens van de<br />
<strong>samenleving</strong> te verwoorden omtrent de<br />
minderhedenproblematiek en de<br />
‘rotjochies’. Die man doet niet zomaar<br />
wat, hij denkt over alle dingen na.<br />
Hierdoor krijgt hij kiezers die vroeger<br />
op de SP stemden en daarvoor op Pim<br />
Fortuyn. Dat zijn over het algemeen<br />
heel nette mensen, die rustig willen<br />
wonen, hun kinderen een goede<br />
opleiding willen geven en vrij over<br />
straat willen lopen. Deze mensen<br />
houden van de Nederlandse <strong>samenleving</strong><br />
zoals die altijd is geweest. Maar<br />
naar mijn idee moet een politiek leider<br />
niet luisteren naar het volk en op zijn<br />
beurt herhalen wat het volk denkt. Nee,<br />
een politiek leider moet zeggen wat hij<br />
vindt en waar hij naartoe wil en dát<br />
overbrengen op de bevolking. De<br />
politieke lijsttrekkers van nu zouden<br />
veel meer voorop moeten gaan, zoals<br />
dat in vorige generaties gebeurde met<br />
Den Uyl, Van Agt en Marcus Bakker.<br />
Beheerst Mark Rutte ook de kunst van<br />
politiek bedrijven?<br />
Rutte is niet te vergelijken met Wilders.<br />
Rutte is een zeer gedegen man met een<br />
enorme dossierkennis. Hij praat veel<br />
rustiger dan een tijdje terug. Ik heb<br />
hem gezegd om meer te luisteren naar<br />
wat er gezegd wordt en niet elke keer<br />
door anderen heen te praten en af en<br />
toe een hard punt neer te zetten. Ik heb<br />
hem ook gezegd dat hij het goed heeft<br />
gedaan toen hij tijdens de Algemene<br />
Beschou wingen van afgelopen<br />
september een motie van wantrouwen<br />
indiende tegen de regering. Ook dat<br />
kun je maar één keer doen. Maar je<br />
geeft daarmee een signaal af! Meteen<br />
daarna begon de VVD in de peilingen te<br />
stijgen. Mark Rutte doet het zeker beter<br />
dan een jaar geleden.<br />
In uw ogen heeft de natie een leider<br />
nodig die vertrouwen wekt en inspiratie,<br />
perspectief en hoop biedt. Voldoet<br />
premier Balkenende aan dat beeld?<br />
Op zijn manier zeker. Hij is altijd een<br />
heel aardige man geweest; een man die<br />
met anderen meeleeft. Dat waardeer ik<br />
in hem. Hij is een echte Hollandse<br />
premier en ik denk ook dat hij goede<br />
verkiezingen gaat maken straks.<br />
Mensen kunnen zeggen dat ze niet<br />
zo’n stijve man willen, maar je kunt je<br />
portemonnee wel bij hem achterlaten;<br />
hij haalt er geen euro uit. Leiderschap<br />
betekent niet dat iemand charismatisch<br />
moet zijn of grote teksten moet roepen.<br />
De premier hoeft daarom niet per<br />
definitie een flamboyante figuur te zijn.<br />
Kijk maar naar mij: ik ben de beste<br />
minister-president die Nederland nooit<br />
gehad heeft.<br />
Over Hans Wiegel<br />
hans wiegel is geboren op 16 juli 1941<br />
in amsterdam. hij behaalde zijn<br />
kandidaatsexamen in de politieke<br />
wetenschappen aan de universiteit van<br />
amsterdam en was korte tijd lid van het<br />
amsterdams Studentencorps. Zijn<br />
politieke loopbaan begon hij als<br />
interim penningmeester bij de gooise<br />
JOvd, de jongerenorganisatie gelieerd<br />
aan de vvd. in 1967 ging hij voor die<br />
partij naar de tweede Kamer. in 1971<br />
schopte hij het tot voorman van de vvd<br />
en in 1972, 1977 en 1981 was hij<br />
lijsttrekker voor de vvd bij de tweede<br />
Kamerverkiezingen. van 1977 tot 1981<br />
was hij minister van Binnenlandse<br />
Zaken en vice-premier. van 1982 tot<br />
1994 was hij commissaris van de<br />
koningin in Friesland en van 1995 tot<br />
2000 zat hij in de Eerste Kamer. Op dit<br />
moment bekleedt wiegel vele<br />
commissariaten en voorzitterschappen.<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 73
BOEKEn En FilMS<br />
het lezen van een goed boek en het kijken naar een mooie film horen ontegenzeggelijk bij de geneugten des<br />
levens. goede tips op dit gebied kunnen nooit kwaad. in deze rubriek vraagt <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> de geïnterviewden naar<br />
een boek en film, die hen is bijgebleven. lees- en kijkplezier verzekerd!<br />
nebahat albayrak<br />
BOEK ik heb meerdere boeken die ik zou willen aanraden. ten eerste de boeken van The Lord of<br />
the Rings. veel studenten zullen waarschijnlijk alleen de films kennen, want de boeken stammen<br />
uit de jaren dertig en veertig. Maar de boeken zijn – zoals altijd bij verfilmingen – veel<br />
uitgebreider. het andere boek is ook een klassieker: De tuin van de Finzi-Cortini’s. dit boek<br />
schreef de italiaanse auteur giorgio Bassani in 1962. het gaat over een joodse familie die sterk<br />
afgescheiden van de buitenwereld leeft.<br />
74 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010<br />
FILM Op 27 januari opende het internationaal Film Festival rotterdam met de Zuid-<br />
Koreaanse film Paju. dit is een film van de regisseur Park Chan-Ok, die in 2003 op hetzelfde<br />
festival een tiger award won voor haar speelfilmdebuut Jealousy is my middle name. het<br />
verhaal van Paju speelt zich af in een gelijknamige stad, vlakbij de grens met noord-Korea.<br />
het gaat over de jonge studente Seo en de ingewikkelde relatie met haar zwager. niet alleen<br />
deze film is de moeite waard; het internationaal Film Festival is sowieso een aanrader!<br />
ahmed Marcouch<br />
BOEK Een boek dat veel indruk op me heeft gemaakt, is De uitverkorene van Fayza<br />
Oum’hamed. de schrijfster is een van de vele importbruiden die nederland kent. we moeten blij<br />
zijn dat ze dit boek geschreven heeft, want ze geeft een stem aan al die vrouwen die lijden onder<br />
onrechtvaardige tradities, gewoonten en onbeschaafde mannen. het trieste is dat zelfs vrouwen<br />
hier aan meewerken. Schoonzussen en schoonmoeders zorgen ervoor dat de importbruiden<br />
afhankelijk blijven van hun nieuwe familie. gelukkig heeft Fayza Oum’hamed de kracht<br />
gevonden om aan haar situatie te ontsnappen.<br />
FILM geen film, maar een documentaire zou ik de lezer willen<br />
aanraden. Eén van mijn favoriete documentaires is De<br />
onrendabelen. deze documentaire van Marcel van dam is een<br />
weergave van slachtoffergedrag, maar ook van een werkelijkheid die voor de<br />
elite op de achtergrond is geraakt. het gaat over mensen die om verschillende<br />
redenen niet mee kunnen komen in de maatschappij. Over het algemeen stijgt<br />
het welvaartsniveau, maar de mensen die niet mee kunnen komen – de<br />
onrendabelen – blijven stilstaan en<br />
komen op een steeds grotere achterstand. dit is een documentaire<br />
waar je veel van kan leren.
agnes Kant<br />
BOEK Een boek dat ik heel interessant vind, is De toegewijde tuinier van John le Carré. het is een<br />
boek met vele kanten: het is een mooi, spannend en soms eng verhaal. Je wordt gevangen door het<br />
verhaal waardoor het lekker weg leest. het gaat over een Britse diplomaat die werkt voor de<br />
ambassade in nairobi. als hij er achter komt dat zijn vrouw vermoord is, gaat hij op onderzoek uit<br />
op zoek naar de dader. Een spannende wending in het verhaal is dat hij tijdens zijn onderzoek<br />
ontdenkt dat de farmaceutische industrie in ontwikkelingslanden mensen als proefkonijnen<br />
gebruikt. het verbazingwekkende is dat ik later van iemand hoorde dat deze schokkende<br />
praktijken echt plaatsvinden!<br />
FILM ik zou graag Das Leben der Anderen aan de lezer willen aanraden. het is een heel<br />
aangrijpende film over Oost-Berlijn ten tijde van de Koude Oorlog. de hoofdpersonen zijn een<br />
echtpaar en een Stasi-officier die dit echtpaar moet volgen wegens mogelijk verraad. de officier<br />
heeft een kamertje in het gebouw waar het echtpaar woont en volgt ze met behulp van<br />
afluisterapparatuur. in eerste instantie voert hij zijn heimelijke opdracht heel nauwkeurig uit,<br />
maar je ziet hoe op een gegeven moment zijn geweten opspeelt en hij niet meer zo zeker is over de<br />
rechtvaardigheid van zijn handelen. En dat is waar deze film over gaat: mensen kunnen, onder alle<br />
omstandigheden, een eigen geweten ontwikkelen. dat wordt in deze film heel goed weergegeven.<br />
rita verdonk<br />
BOEK Op dit moment ligt een columnbundel van Bob Smalhout op mijn nachtkastje. hij schrijft al<br />
jaren iedere zaterdag een column voor de telegraaf: Op het scherp van de snede. Smalhout is arts,<br />
maar hij schrijft zeker niet alleen over de medische wereld. hij geeft zijn heldere en nuchtere visie<br />
op de <strong>samenleving</strong>. hij behandelt bijvoorbeeld onderwerpen als onderwijs, multiculturele<br />
<strong>samenleving</strong> en religie. heel gevarieerd dus. dat is leuk om te lezen en nog leerzaam ook.<br />
FILM ik moet zeggen dat ik erg weinig films kijk, dus ik ben niet de aangewezen<br />
persoon om een film aan te raden. Maar ik houd wel veel van televisieseries. ik heb<br />
bijvoorbeeld erg genoten van de documentaireserie De Oorlog van de nPS, over de tweede<br />
wereldoorlog. de makers van deze serie zijn zeer goed gedocumenteerd en daardoor leer je<br />
toch weer nieuwe feiten kennen over een periode waarover al veel bekend is. Maar ik ben<br />
ook helemaal gek van misdaadseries zoals CSI, Bones en Criminal Minds.<br />
hans wiegel<br />
BOEK ik ben een groot bewonderaar van winston Churchill, de Britse premier ten tijde van de tweede<br />
wereldoorlog. het boek dat ik dan ook wil aanraden is er een over het leven van deze man: Vijf dagen<br />
in Londen, mei 1940 van John lukacs. dit boek beschrijft de dagen waarin het Britse kabinet vergadert<br />
over de vraag of het verenigd Koninkrijk zich zal blijven verzetten tegen adolf hitler, of toch moet<br />
toegeven. dit was een ontzettend moeilijke beslissing. het was tijdens die vergaderingen zelfs nog<br />
maar de vraag of Churchill überhaupt zou aanblijven als premier. gelukkig hebben Churchill en zijn<br />
ministers besloten de strijd tegen hitler niet op te geven.<br />
FILM Een film die ik de lezer zou willen aanraden is Les vacances de monsieur Hulot. deze klassieker<br />
uit 1953 is de eerste uit een reeks komedies met monsieur hulot als hoofdpersoon. de titel<br />
zegt het al: monsieur hulot gaat op vakantie. hij logeert in een hotel aan zee waar hij de rijke<br />
gasten op de hak neemt. de filmmaker Jacques tati spreekt hiermee zijn afkeur van de<br />
bourgeoisie uit. het is dus niet alleen een grappige film, er zit ook nog een boodschap achter.<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 75
donderdag 18 febuari 2010<br />
Mw KiCK-OFF SYMPOSiuM MEt<br />
StaatSSECrEtariS alBaYraK<br />
voorafgaand aan het grootste juridische studentencongres<br />
van de Benelux de Meesterweek vindt<br />
een Kick-off symposium plaats met staatssecretaris<br />
van Justitie nebahat albayrak. Ze komt spreken<br />
over onderwerpen als: gelijke rechten, migratie,<br />
integratie en het belang van de rechtsstaat. Onder<br />
leiding van een professionele debatleider kan het<br />
publiek na afloop in discussie gaan met de<br />
staatssecretaris. het symposium wordt afgesloten<br />
met een borrel waar de staatssecretaris bij<br />
aanwezig zal zijn. Komt dus allen en leg de<br />
staatssecretaris het vuur aan de schenen!<br />
Aanvang en duur: 15.15 tot 17.30 uur<br />
Locatie: Erasmus universiteit rotterdam,<br />
aula (a-gebouw)<br />
Kosten: gratis na aanmelding<br />
Informatie: www.meesterweek.nl<br />
26 februari 2010<br />
CarEErEvEnt JaarBEurS utrECht<br />
(lEgal diStriCt)<br />
het Careerevent is de carrièrebeurs voor<br />
hoogopgeleide studenten, starters en<br />
professionals die zich willen oriënteren op de<br />
arbeidsmarkt of die op zoek zijn naar een baan,<br />
traineeship of stageplaats. dit is een goede kans<br />
voor (rechten)studenten in de laatste fase van<br />
hun studie om zich te oriënteren op stages of<br />
banen. daarnaast vinden er ook workshops en<br />
assessments plaats voor de persoonlijke<br />
ontwikkeling, en is er de mogelijkheid om kennis<br />
te maken met diverse kantoren.<br />
Aanvang en duur: 11.00 tot 15.00 uur<br />
Locatie: Jaarbeurs utrecht<br />
Kosten: gratis na aanmelding<br />
Informatie: www.careerevent.nl<br />
1 tot 15 maart 2010<br />
MEEStErwEEK 2010<br />
‘thinK tOMMOrOw’<br />
Sinds haar oprichting in 1989 is de Meesterweek<br />
uitgegroeid tot het grootste juridische studentencongres<br />
van de Benelux. Jaarlijks trekt dit<br />
grootschalige evenement honderden studenten,<br />
academici, juristen, politici en andere prominenten<br />
uit de wetenschap, het bedrijfsleven en de<br />
maatschappij naar de Erasmus universiteit<br />
rotterdam. tijdens de Meesterweek tracht men<br />
de complexe samenhang tussen de juridische<br />
theorie en praktijk te ontrafelen. Zo worden er<br />
congressen, seminars, trainingen, workshops,<br />
recruitment evenementen en excursies georganiseerd.<br />
in dit lustrumjaar van de Meesterweek<br />
worden er meer activiteiten dan ooit georganiseerd.<br />
Zo zijn er verschillende congresdagen met<br />
onder andere sprekers als: burgemeester van<br />
rotterdam ahmed aboutaleb, econoom arnold<br />
heertje en staatssecretaris van financiën Jan Kees<br />
de Jager. daarnaast is er onder meer een<br />
filmavond, een bedrijvendiner, een havendag, een<br />
recruitmentdag, verschillende excursies en de<br />
Meesterweek Party in de rotterdamse club the<br />
thalia. En als ultieme afsluiting van het twee<br />
weken durende congres is er een vierdaagse<br />
studietrip naar londen met onder andere<br />
kantoorbezoeken, sightseeing en meer.<br />
Locatie: Erasmus universiteit rotterdam<br />
Kosten: verschillend per activiteit<br />
Informatie: www.meesterweek.nl of stuur een<br />
mail naar press@meesterweek.nl<br />
24, 25 en 26 maart 2010<br />
JuridiSChE BEdriJvEndagEn<br />
tilBurg 2010<br />
Studievereniging Magister JFt organiseert alweer<br />
de 11e editie van de <strong>Juridische</strong> Bedrijvendagen.<br />
Op de eerste twee dagen krijgen studenten de<br />
kans om verschillende workshops en trainingen<br />
te volgen, waarbij interactie met het desbetreffende<br />
kantoor centraal staat. deze dagen zullen<br />
op de universiteit van tilburg plaatsvinden. de<br />
derde dag vindt in het Koning willem ii stadion<br />
plaats. deze dag zal geopend worden door een<br />
bekende spreker met een juridische achtergrond.<br />
Er zullen verder bedrijfspresentaties<br />
plaatsvinden, om studenten kennis te laten<br />
maken met de bedrijven. afsluitend vindt er een<br />
banenborrel plaats, om op informele wijze<br />
inzicht te kunnen krijgen in wat de juridische<br />
arbeidsmarkt te bieden heeft. Ook is er de<br />
mogelijkheid van een afsluitend diner.<br />
Locatie: universiteit tilburg en het<br />
Koning willem ii stadion<br />
Kosten: 10 euro<br />
Informatie: www.jbtilburg.nl<br />
AGENDA DISPUTEN EN<br />
ONDERVERENIGINGEN<br />
25 februari 2010<br />
BEZOEK aan dE gEMEEntE<br />
rOttErdaM<br />
Op donderdag 25 februari zal ius Mobile<br />
een bezoek brengen aan de gemeente<br />
rotterdam, en daarbij in het bijzonder de<br />
gemeenteraad. het programma zal bestaan<br />
uit een mini-cursus gemeentepolitiek, het<br />
spelen van het ‘politiek-spel’, een lunch,<br />
informatie over de gemeenteraadverkiezingen<br />
van 3 maart 2010 en als<br />
afsluiting informatie over het volgen van<br />
een traineeprogramma bij de gemeente.<br />
Locatie: gemeente rotterdam<br />
Kosten: gratis na aanmelding<br />
Informatie: www.iusmobile.nl<br />
NIEUWS<br />
niEuwS & agEnda<br />
de Erasmus School of law heeft drie nieuwe<br />
hoogleraren benoemd. Prof.dr. Jonathan<br />
Klick – tevens hoogleraar aan de university<br />
of Pennsylvania law School (vS) – is<br />
benoemd tot hoogleraar op de leerstoel<br />
Empirical legal Studies, waarbij hij als taak<br />
zal hebben de nieuwe lijnen van empirisch<br />
onderzoek te ontwikkelen op het gebied<br />
van corporate governance en<br />
aansprakelijkheidsrecht. Prof.dr. gerhard<br />
wagner is benoemd tot hoogleraar<br />
Fundamentals of Private law en is tevens<br />
hoogleraar duits en Europees privaatrecht,<br />
burgerlijk procesrecht en vergelijkend recht<br />
aan de universiteit van Bonn. Prof.dr. Klaus<br />
heine bekleedt per 1 januari 2010 de<br />
leerstoel recht en Economie. hij neemt<br />
deel aan het onderzoeksprogramma<br />
‘Behavioural approaches to Contract and<br />
tort: relevance for Policymaking’.<br />
PROGRAMMA<br />
MEESTERWEEK<br />
<strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010 77
dE rEChtEr<br />
78 <strong>Fiat</strong> <strong>Justitia</strong> februari 2010