Herfst 2009 - IVN - Leeuwarden

LEEUWENBOEKJE
IVN LEEUWARDEN E.O.
HERFST 2009

Wat is het IVN?
De Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie is een landelijke vereniging
met plaatselijke afdelingen. IVN -Leeuwarden en omgeving is zo’n afdeling
met als werkgebied Leeuwarden en wijde omgeving
(www.ivnleeuwarden.nl).
Wat is de doelstelling?
Het IVN wil door haar activiteiten de mensen laten zien wat er (nog) is aan
natuur. In de hoop dat bewustmaking zal bijdragen tot bescherming van
onze nog aanwezige natuur.
Wat doet het IVN?
Het IVN organiseert excursies, thema-avonden en cursussen. Zij beschrijft
wandel- en fietsroutes en stimuleert werkgroepen. De afdeling Leeuwarden
heeft inmiddels een aantal werkgroepen. Het Leeuwenboekje is ons
afdelingsblad dat met de komst van elk nieuw seizoen verschijnt. Het wil
informeren, stimuleren en activeren.
Hoe werkt het IVN?
Alle activiteiten van IVN -Leeuwarden, zowel van leden als van het bestuur
zijn vrijwilligers activiteiten. Alle leden zijn actieve leden.
Wat kost het?
Er zijn verschillende IVN- lidmaatschappen (landelijk en lokaal), waarvan
de kosten zijn weergegeven op pagina 4. Donateurs geven minimaal
€11,50.
Contributie te betalen door middel van een machtiging of door overmaking
op rekening 60.55.99.440 ten name van IVN afdeling Leeuwarden.
Hoe kun je lid worden?
Door het invullen van de bon op pagina 4 van dit blad en dit toe te sturen
naar onze penningmeester Ron van Wissen, De Fluessen 18,
8939 BE Leeuwarden. Dit is ook het adres voor adreswijzigingen.
Zijn telefoonnummer is 058-2804525 en E-mail adres
rvanwissenivn@upcmail.nl
Sluitingsdatum kopij volgende Leeuwenboekje:
15 november 2009
een blad ván iedereen vóór iedereen, dus stuur kopij !

Het is weer voorbij die mooie zomer.
Hebt u ook zo genoten van deze prachtige en warme zomer in 2009? Hier in het
noorden van Nederland mogen we bepaald niet klagen wat betreft het weer.
Natuurlijk het is en was soms wel erg droog. De natuur maar ook de landbouw
kon zo nu en dan echt wel wat water gebruiken. Maar ondanks die droogte zijn
de oogsten als je dat zo hoort, goed te noemen. De vele potten jam van allerlei
soorten vruchten uit onze tuin bevestigen dit beeld.
Ik weet niet hoe het bij u is gegaan, maar wij
hebben deze zomer hoofdzakelijk buiten gewoond en
geleefd.
Niet alleen lekker in de tuin zitten, maar ook zowel
‘s morgens als ‘s avonds buiten eten en onder het
genot van wat fris of een drankje genieten van de
lange zomeravonden.
Dat het een mooie zomer was, kon je ook zien aan de
verscheidenheid aan vlinders. In onze tuin in Stiens
dartelden deze kleine juweeltjes van de natuur
vrolijk rond. Zo langzamerhand zie je de tuin
veranderen nu in de herfstkleuren. De spinnen maken hun web en in de
ochtendnevel zie je en voel je de lange spinnendraden; een teken dat de herfst
in aantocht is. Ook de vogels maken zich op voor de naderende herfst en
winter.
Op Terschelling zagen we in september de vogeltrek in volle gang. Steeds weer
boeiend zijn de dansende wolken van spreeuwen. In allerlei sierlijke vormen zie
je deze vogels vliegen boven de duinen en velden. Prachtig om te zien.
Ik blijf me steeds weer verbazen over wat de natuur ons allemaal aanbiedt en
te bieden heeft. Het is daarom voor een ieder van ons van groot belang dat men
op de klimaatconferenties in New York en Kopenhagen besluiten gaat en durft
te nemen. Besluiten, die maken dat wij, naast onze eigen waakzaamheid en
verantwoordelijkheid die wij ten opzichte van de natuur hebben, ook in de
toekomst kunnen blijven genieten van al het moois wat de natuur ons te bieden
heeft.
Klaas van der Heide
Leeuwenboekje Herfst 2009
3

------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noteer mij als lid van IVN Leeuwarden
Naam ……………………………………………………
Adres ……………………………………………………
Postcode ……………………………………………………
Woonplaats ..………………………………………………….
Telefoonnummer ………………………….
E-mail adres ........................................................................
Bank- of Postbanknummer ….................................
Datum …………………………
Ondergetekende wenst lid te worden als:
Gaarne omcirkelen wat van toepassing is:
Bij Zelfstandig Bij Afgegeven
betalen machtiging
A-lid (landelijk + regionaal) € 16,-- € 15,--
B-lid (Regionaal) € 11,50 € 10,50
C-lid (Huisgenoot) € 7,-- € 7,--
Ondergetekende verleent hierbij tot wederopzegging machtiging aan:
IVN Leeuwarden om met ingang van heden van zijn/haar rekening de
verschuldigde contributie af te schrijven.
Handtekening
Inleveren bij of opsturen naar
onze penningmeester Ron van Wissen,
De Fluessen 18, 8939 BE Leeuwarden
E-mail: rvanwissenivn@upcmail.nl
Leeuwenboekje Herfst 2009
4

IVN Afdeling Leeuwarden e.o.
Werkgroepen -
Contactpersonen:
Excursies:
Klaske Stegenga (058) 266 13 87 klaproos1@hetnet.nl
Leeuwenboekje:
Yde Zijlstra (058) 266 32 68 ydezijlstra@vodafonevast.nl
Renée Ras (058) 844 25 48 r.rasvandewater@chello.nl
Vogelwerkgroep:
Durk Weijma (0514) 57 13 18 durkweijma@hetnet.nl
Plantenwerkgroep
Daan van Zomeren da.vanzomeren@planet.nl
Werkgroep jeugd:
Christine Rook (058) 267 08 91 christinerook@planet.nl
Afdelingsbestuur:
Voorzitter:
Klaas van der Heide (058) 257 46 26 perzen@upcmail.nl
Penningmeester:
Ron van Wissen (058) 280 45 25 rvanwissenivn@upcmail.nl
Secretariaat:
Leonieke Hoste (058) 212 85 97 leonieke.hoste@solcon.nl
De Nije Oanliz 33
9084 AN Goutum
Leden:
Rinze de Vries saraenrinze@hetnet.nl
Violet von Kruchten
Mocht u lid van IVN- Leeuwarden willen worden. Neem dan contact op met onze
penningmeester Ron van Wissen.
Dit Leeuwenboekje is mede mogelijk door sponsering van
de Tuin van Leeuwarden in WC Zaailand Leeuwarden.
Leeuwenboekje Herfst 2009
5

Een kennismaking met Johan Sikken
Klaas Wierenga belde mij een tijdje geleden op en gaf me de tip om eens een
stukje over Johan z’n hobby fruitbomen te schrijven. Maandagmiddag
3 augustus had ik een gesprek met Johan Sikken. Tijdens het gesprek bleek al
snel dat het niet z’n enige hobby is.
Zodra we met de koffie buiten zaten stak
Johan van wal. Het is met z’n interesse
voor fruitbomen zo’n dertien jaar geleden
begonnen toen hij net naar Hempens was
verhuisd. Hij is toen voor zijn tuin een
paar fruitboompjes gaan kopen bij de
Kruidhof in Buitenpost. In diezelfde tijd
werd hij lid van een Landschapswerkgroep
Leeuwarden die eens per maand wilgen
ging knotten of in natuurterreinen aan
het werk was, onder supervisie van
Landschapsbeheer Friesland.
Dat bracht hem ook in contact met de
Hoogstambrigade die oude fruitbomen
een snoeibeurt geeft, bijvoorbeeld bij
boerderijen of states. Toen hij vijf jaar
geleden met prepensioen ging kreeg hij
zoveel tijd dat hij met een clubje een
eendenkooi bij Oudkerk heeft opgeknapt.
Een combinatie van gezelligheid en
werken met elkaar.
Van het één komt het ander: Zo kwam Johan ook in contact met de “Stichting
Fruit Yn Fryslân” en heeft hij meegeholpen met het in kaart brengen van de
oude fruitbomen in Hempens en Goutum. Dit laatste als onderdeel van een
project voor heel Friesland. In vervolg daarop hebben ze in Hempens inmiddels
een dorpsboomgaard aangelegd met alle mogelijke oude fruitrassen, waarvoor
het dorp onlangs een prijs èn de titel “Kern met pit” heeft gekregen.
Nu is hij ook lid van de Hoogstambrigade. Het doel van de brigade is om oude
vruchtbomen in stand te houden. Oude vruchtbomen die bijvoorbeeld bij
boerderijen en states staan. Eén keer per maand gaan ze die snoeien.
Johan is geboren en getogen op het platteland in Drenthe. Na z’n studie in
Wageningen en een eerste baan in Assen, is hij in 1979 verhuisd naar
Leeuwarden, waar hij voor het Ministerie van Landbouw en Visserij werkte als
staf- en later beleidsmedewerker. Later is hij naar Hempens verhuisd. Het
dorpje breidde toen ineens uit met circa 30 huizen, waardoor het
bewonersaantal van zo’n 150 naar 250 steeg.
Leeuwenboekje Herfst 2009
6

Met een onderbreking van drie jaar in Assen, heeft hij steeds in ‘het Friese’
gewoond. In z’n ‘Assense’ tijd heeft hij op de zaterdagen z’n eigen stamboom
uitgeplozen. Tijdens die dagen dook er een cultuurhistorische belangstelling op
doordat de archivaris van het archief hem er op attent maakte dat
waarschijnlijk visrechten voor het Hijkermeertje (een soort pingo uit de
ijstijd) zijn verleend aan het klooster van Assen. Johan heeft in Hijken
gewoond en leerde in dat meertje zwemmen.
Johan had daar toen verder niet genoeg tijd voor, maar nu overweegt hij toch
om het een en ander uit die tijd op te zoeken. Hij fantaseerde meteen hoe het
in die tijd geweest zou zijn. Vast heel belangrijk die visrechten, want als er op
vrijdag vis gegeten wordt, moet die ergens vandaan komen. In Drenthe was niet
veel en bovendien was er toen weinig tot geen vervoer.
Weer terug naar Leeuwarden. Gewend aan het landelijke leven ging Johan na
zijn werk de zomeravonden vaak vissen langs het Van Harinxmakanaal, waar hij
toen vlakbij woonde. Klaas Wierenga maakte weleens een fietstochtje en zo
kwamen die twee aan de praat. Later kwam Johan Klaas weer regelmatig tegen
onder andere bij een excursie waterbeestjes en op een gesprekskring van de
kerken.
Trouwens Johan is penningmeester van het kerkje in Hempens, waarvoor hij
onder andere het onderhoud regelt. Ook is hij beheerder van het kerkhof rond
het kerkje.
Inmiddels is Johan zo’n vijf jaar met pensioen en hij is met zoveel dingen bezig
dat hij zo langzamerhand keuzeproblemen krijgt. Veel ‘uitstapjes’ zijn op
zaterdagochtend, zoals de vogelochtend van IVN, de werkgroep
Landschapsbeheer Friesland, de Hoogstambrigade en dan het ganzen tellen
voor SOVON, wat halverwege de maand moet gebeuren in de maanden
september tot en met april. Z’n hobby waaraan hij de meeste tijd spendeert is
z’n volkstuin in Goutum, waar hij bijna dagelijks naar toe gaat.
O ja en op het laatst liet Johan nog een prachtig boekwerk zien van de
vroegere tuinman van Marijke Meu, de Duitse echtgenote/weduwe Maria Louise
van Hessen-Kassel (1688-1765), die gehuwd is geweest met Johan Willem Friso,
die in 1711 bij Moerdijk is verdronken. De tuinman Johann Hermann Knoop werd
wegens dronkenschap ontslagen en is toen boeken over (vrucht)bomen gaan
schrijven. Dit alles speelde rond 1750. Deze Johann Hermann Knoop was de
eerste die systematisch onderzoek naar de rassenrijkdom van de beste appels-
en perensoorten in Neder- en Hoog-Duitsland, Frankrijk en Engeland deed. Op
internet zijn hier prachtige plaatjes van het boek te zien.
De leden van het FyF (Fruit yn Fryslân), waarvan Johan ook lid is gebruiken
deze boeken nog. Zij onderzoeken namelijk oude fruitrassen in Friesland.
Regelmatig komen ze op een erf in Goutum bij elkaar, er komt dan ook een
deskundige en er wordt dan geproefd, gekeken en uitgezocht welk ras het is. In
augustus gaan ze leren oculeren, een speciale manier om fruitbomen te
Leeuwenboekje Herfst 2009
7

vermenigvuldigen. Eind augustus en september gaan ze bomen identificeren.
Kortom allemaal nieuwe bezigheden van Johan waar hij met veel enthousiasme
over vertelt.
Tot slot geeft hij conversatielessen aan niet-Nederlanders, want Johan vindt
het belangrijk om sociaal-maatschappelijk bezig te zijn.
Ik zou op elke hobby en bezigheid nog wel uitgebreider in willen gaan. Je mag
Johan bellen (tel.nr. 058 280 1370) als je meer wilt weten over bijvoorbeeld de
Hoogstambrigade, de FyF of de werkgroep Landschapsbeheer Friesland, de
conversatielessen en misschien nog wel meer.
Corrie Kruiswijk
Leeuwenboekje Herfst 2009
8

Stinzenplanten bekijken op zaterdag 25 april
Op zaterdag 25 april zijn we met Arno naar Cornjum en Jelsum gereden om
stinzenplanten te bekijken. Het was prachtig weer. ‘Gewapend’ met boekjes,
loepjes en onze lunch trokken we erop uit. Veel was alweer op z’n retour, zoals
de holwortel en de voorjaarshelmbloem. De adderwortel was juist weer heel
mooi te zien.
Het Haarlems klokkenspel (ook een stinzenplant) stond in knop. Ze staan in een
klein gebiedje bij een laantje en redelijk dicht bij een sloot. Heel leuk om te
zien, ik ga bijna elk jaar kijken.
Tijdens deze excursie zagen
we ook roze winterpostelijn,
de blaadjes kun je eten. De
daslook stond er ook in grote
getale, de blaadjes ervan zijn
vooral lekker als ze nog niet
in bloei staat, vertelde één
van de deelnemers. Ik heb ze
geproefd, ik moet toegeven,
heerlijk, maar ik kan me niet
onttrekken aan het idee dat
daar een hond op gepiest òf
een kater over gestraald heeft. M’n gevoel, hoe lastig ook, werd versterkt toen
ik bij de volgende State vrij veel honden los zag lopen en toch ook hun plas
en/of merkstreep kwijt moesten.
Ik, als ‘ex-stadsmens’, vraag ik me toch werkelijk af: ”Hoe doen jullie dat,
hebben jullie regelmatig van die heerlijke vers geplukte blaadjes, door de sla
bijvoorbeeld, op tafel staan?” Maar wie weet als ik lang genoeg hier woon, staat
bij mij thuis ook sla met zelf geplukte daslookblaadjes of andere kruiden op
tafel.
Overigens het lijkt nu of ik steeds heb staan gruwelen, maar dat is niet zo. We
hebben met elkaar weer veel gezien. Het is ook erg leuk, dat we met elkaar
steeds méér weten.
We hebben in het gras zitten picknicken en met elkaar (als je er geen zin in had
hoefde het niet) wat plantjes gedetermineerd. Deze keer konden we de
hoofdsleutel van de Heukels’ flora overslaan, want Arno wist gelijk al of we bij
de ‘muur’ (je hebt veldmuur, vogelmuur, grote muur om er een paar te noemen)
of de ’kers’ (veldkers, akkerkers en anderen) konden beginnen. Een paar keken
welke vragen in de Heukels’ gesteld werden en een paar keken met het loepje
Leeuwenboekje Herfst 2009
9

naar het plantje en bloemetje om de vragen te beantwoorden.
Heerlijk, heel relaxed! Om ca 15 uur waren we ‘moe gespeeld’ en zijn naar huis
gegaan.
Heb je een volgende keer zin en tijd, je bent van harte welkom!
Dat geldt dan voor volgend jaar denk ik want als dit stukje verschijnt is de
vierde keer (20 september) van dit jaar al geweest.
Corrie Kruiswijk
Voorlopig cursus- en excursieprogramma
Vogelwerkgroep 2009-2010
Vogelcursus voor beginners februari – mei 2010
Voorkennis of ervaring op het gebied van vogels is niet noodzakelijk. De cursus
start in februari 2010 en loopt tot medio mei 2010. Tijdens 6 beamerlezingen
en 4 excursies komen aan de orde: watervogels, uilen, weide-, moeras- en
parkvogels.
Maximum aantal deelnemers: 25. Kosten: IVN-leden € 65,- Niet-leden € 75,-
Organisatie: Marjan Koeze, Adrie den Haan, Nico Rodenhuis, Pieter Riemersma
en Durk Weijma.
Inlichtingen en aanmelding bij:
Marjan Koeze-Tigchelaar, tel: 058 – 213 81 37 E-mail: mtigchelaar@hccnet.nl
Leeuwenboekje Herfst 2009
10

Vervolgvogelcursus november 2009 - mei 2010
Deze cursus is bedoeld voor mensen met enige kennis / ervaring op vogelgebied.
De cursus start in november 2009 en loopt tot eind mei 2010. Tijdens 5
beamerlezingen en 5 excursies komen aan de orde: wad-, trek-, roof-, bos-,
weide-, moeras- en kolonievogels en de kerkuil.
Maximum aantal deelnemers: 25. Kosten: IVN-leden: € 70,- Niet leden: € 80,-
Organisatie: Joke Leers, Teike van Minnen-Achterveld, Lies Riemersma, Tjeerd
de Jong en Douwe de Boer.
Inlichtingen en aanmelding bij:
Douwe de Boer, tel: 058 – 288 67 53 E-mail: boer236@zonnet.nl
Themacursus “Wintergasten en thuisblijvers” januari 2010
(datum nog vast te stellen)
Zaterdagmorgen in januari 2010: Korte beamerlezing op locatie en aansluitend
excursie. Observeren van wintergasten en (water)vogels die het jaar rond hier
blijven. Datum en locatie nader te bepalen.
Docent /excursieleider: Sieds Boersma .
Maximum aantal deelnemers: 20.
Kosten deelname (inclusief koffie): IVN-leden: € 10,- Niet leden: € 12,-
Organisatie: Jan Kramer
Inlichtingen en opgave bij:
Jan Kramer, tel: 058 – 212 16 48 E-mail: j.r.kramer@hetnet.nl
Themacursus "Spotten en ringen van dagroofvogels" juni 2010
(data nog vast te stellen)
juni 2010 : Dia/beamerlezing dagroofvogels.
juni 2010 : Praktijk spotten en ringen van dagroofvogels op Ameland
Docent: Johan Krol. (gehele dag)
Maximum aantal deelnemers: 20. Kosten: IVN-leden € 15,- Niet leden: € 17,-
Organisatie: Anne Bosma en ?
Inlichtingen en aanmelding bij:
Anne Bosma, tel: 058 – 266 01 09 E-mail: anne.bosma@tiscali.nl
Themacursus "Steltlopers” augustus / september 2010
(data nog vast te stellen)
aug./sept. 2010: Beamerlezing.
aug./sept. 2010: Excursie.
Docent: Sieds Boersma.
Maximum aantal deelnemers:20 Kosten: IVN-leden: € 15,- Niet leden: € 17,-
Organisatie: Tonny Biesterbosch en Anneke Zeinstra
Inlichtingen en opgave bij:
Tonny Biesterbosch, tel: 058-255 18 76 E-mail: a.biesterbosch@hetnet.nl
Leeuwenboekje Herfst 2009
11

Vroege Vogelexcursie / Struintocht
mei 2010: Zangvogels
(data nog vast te stellen)
Locatie: Jan Durkspolder
Start: 05.00 uur
mei 2010: Struintocht met kano’s Locatie: De Alde Feanen bij Earnewâld.
Start: 05.00 uur
Deze excursie en struintocht worden in samenwerking met de werkgroep
"Excursies" van het IVN Leeuwarden e.o. georganiseerd. Deelname is gratis.
"Vogelochtenden"
Elke eerste zaterdag van de maand (uitgezonderd juli, augustus en september)
is er een z.g. "Vogelochtend", een "vrijblijvende" vogelexcursie, waarvoor men
zich niet hoeft op te geven en waaraan geen kosten verbonden zijn (mensen die
meerijden in een auto betalen € 3 p.p. aan de chauffeur). Iedereen met
belangstelling voor vogels is welkom.
Verzamelen op het parkeerterrein bij het FEC aan de Heliconweg te
Leeuwarden (tegenover garage KwikFit). De starttijd is meestal 08:00 uur maar
wijkt soms ook af met het oog op de te bezoeken locaties. De mensen die op
onze verzendlijst staan ontvangen een paar dagen vóór elke Vogelochtend een
mail met bijzonderheden (o.a. de vertrektijd).
Organisatie: Anne Bosma en Wieger Koeze.
Inlichtingen en aanmelding voor verzendlijst:
Anne Bosma tel: 058 – 266 01 09 E-mail: anne.bosma@tiscali.nl
Informatie Vogelwerkgroep:
Durk Weijma, coördinator tel: 0514–57 13 18 E-mail: durkweijma@hetnet.nl
Planning overige excursies
Paddenstoelen
03 oktober 2009 14:00 uur Gosse Haga
Verzamelplaats bij de ingang Bos van Ypey
Paddenstoelen
18 oktober 2009 10:00 uur Arno en Klaske
Verzamelplaats bij de ingang van Staniastate
Inlichtingen en aanmelding alle overige excursies bij:
Arno Agema tel: (058) 215 26 71 e-mail: arnotine@hotmail.com
Klaske Stegenga tel: (058) 266 13 87 e-mail: klaproos1@hetnet.nl
Leeuwenboekje Herfst 2009
12

De redactie nodigt iedereen (natuurlijk ook kinderen) uit om
eens wat te schrijven of te tekenen,
over iets natúúrlijks.
Inzendingen voor het Leeuwenboekje en/of het Oeleboekje
voor 15 november bij de redactie:
(Een bijdrage voor de website is ook altijd welkom.)
Yde Zijlstra, Atsmastate 1, 8925HB Leeuwarden
e-mail adres: ydezijlstra@vodafonevast.nl
of
Renée Ras, De Kei 262, 8918 BK Leeuwarden
e-mail adres: r.rasvandewater@chello.nl
IVN Leeuwarden
Vereniging voor
natuur- en milieueducatie
Wisten jullie
dat het Leeuwenboekje en het Oeleboekje ook op de onze
website te vinden is? Daar kun je dan alle foto’s in kleur zien.
De informatie over cursussen etc. wordt er ook vermeld en
zoveel mogelijk actueel gehouden.
Het adres is:
www.ivnleeuwarden.nl
en de provinciale site
www.ivn.nl/fryslan/
Leeuwenboekje Herfst 2009
13

Plantenwerkgroep IVN Leeuwarden
Waargenomen plantensoorten op Ameland (20 – 09 – 2009)
Nabij de veerdam: Oerd:
Zeealsem Rood Guichelheil
Kustmelde Engels Gras
Gewone Zoutmelde Strandmelde
Zeekool Strandduizenguldenkruid
Kleine Zandkool Armbloemige Waterbies
Zeekweek Duindoorn
Melkkruid Rechte Rus
Zeepostelein Geelhartje
Lamsoor Zilt Torkruis
Klein Kaasjeskruid Parnassia
Sierlijke Vetmuur Zeeweegbree
Gewone Eikvaren
Polder Nes: Kortarige Zeekraal
Aarvederkruid Langarige Zeekraal
Kruipwilg
Bij begin Neerlands Reid in duinen: Engels Slijkgras
Duinteunisbloem Gerande Schijnspurrie
Zilte Schijnspurrie
Uitzichtplateau Oerder Blinkert:
Zulte Ameland – Oost:
Spiesmelde
Heen Klein Schorrenkruid
Zandblauwtje Aardbeiklaver
Zeerus Schorrenzoutgras
Kleine Leeuwentand
Wilde Kamperfoelie
Rode Ogentroost s.l.
Rode Schijnspurrie
Zeekool Duinteunisbloem
Leeuwenboekje Herfst 2009
14

Eind mei op de fiets naar Zwarte Haan
Telescoop, verrekijker, statief en rugzak. Alles in/op de fiets, klaar voor
vertrek naar Zwarte Haan.
Als ik het tuinpad uitloop valt me op dat ik geen gekrijs meer hoor in het
vogelhuisje van de koolmezen. Zeker net uitgevlogen, gisteren hoorde ik ze nog
(toch geen kat of ekster die ze gesnapt heeft?).
Op hetzelfde moment hoor ik de spotvogel (giele hôfsjonger) aan de overkant.
Ik pak vlug mijn verrekijker en zie duidelijk het gele lijfje . Prachtig zoals hij
daar op de tak zit en zingt. Hij kan veel
vogels imiteren, erg knap.
Als ik de stad uit fiets richting Stiens
vliegen er boerenzwaluwen (boereswel) en
huiszwaluwen om mij heen. De huiszwaluw
heet in het fries wytsturtswel vanwege z’n
witte stuit. Het valt op dat er zo weinig
weidevogels op het land zitten. Ik zie enkele
scholeksters; achter de tractor van een
boer die maait zie ik een spoor van
kokmeeuwen en spreeuwen, op zoek naar eten. Ook kraaien cirkelen rond de
tractor. Even vang ik de geur op van gemaaid gras. Heerlijk! In de struiken
langs de weg hoor ik mussen, huis- en ringmussen en ook een tjiftjaf. Op een
dak zingt een spreeuw, die kan toch heel aardig zingen en een Turkse tortel.
Een kauw zit aan de kant van de weg, iets uit het gras te pikken.
Bij Oude Leye gaat een winterkoninkje fel te keer. Ik kom nu in de “bouwhoek”
met aan weerskanten van een vaart, riet en graan(rogge?). Een gele kwikstaart
(giel boumantsje) zit in het riet en ik hoor ook de karekiet,kiet, kiet, (karekyt)
en de rietzanger (reidsjonger). Een meerkoet met een piepklein jong zwemt
langs de kant en 100 meter verder is pa? meerkoet driftig in de weer met
rietstengels in z’n bek. Rustig aan! Het jong is nog niet eens uit de luiers. Even
verderop zit een fuut (hjerringslynder) op het nest.
Bij het Noorderleech fiets ik bij de dijk omhoog. Wat een rust, ik hoor en zie
geen vogels, op een paartje bergeenden na. Wel grazen er koeien en paarden. Ik
stap af en luister. Nu hoor ik toch de veldleeuwerik (ljurk), hoog in de lucht
zingt hij z’n lied en weet van geen ophouden. Ik word helemaal blij.
Ik fiets buitendijks, tussen de schapen en lammeren door. Het is opletten
geblazen, de lammeren zijn speels. Grote gele flappen “sieren” hun oren. Ik zie
één zwart lam, tussen allemaal witte. Als dat straks maar niet het zwarte
schaap wordt.
Een buizerd zweeft boven de dijk en wordt meteen achterna gezeten door een
kievit. Die heeft vast jongen. Op een paaltje zit een torenvalk en er glijdt ook
nog een bruine kiek aan mij voorbij (brúne hoarnskrobber).
Leeuwenboekje Herfst 2009
15

Mijn oog valt op een groep ganzen, het zijn wel 60 rotganzen en er staat ook
een groepje grutto’s met de kop tussen de veren. Als ik goed kijk zie ik ook
twee wulpen (wylp). Bij Zwarte Haan aangekomen zie ik in eerste instantie
weinig vogels, alles lijkt wit/zwart-wit. Bergeenden en scholeksters.
Ik zet de telescoop op, nu kan ik alles rustig bekijken. Sommige scholeksters
hippen. Ik dacht eerst dat ze maar één
poot hadden. Veel zwaluwen vliegen
langs mijn hoofd en ik zie ook een
gierzwaluw (toerswel). Langs de vloedlijn
zie ik de drie wel bekende flamingo’s. Ze
komen steeds weer. Prachtige rode
poten. Twee zijn roze/rood en één is
egaal roze van kleur. Twee lepelaars
zwaaien met hun kop heen en weer over
het water, terwijl ze lopen. Ik zie er
eentje met ringen om de poten. Dan zijn er nog de vele tureluurs, zwermen
bontbekplevieren (bûnte wilster), bonte strandlopers (bûnte gril), en enkele
zilverplevieren (slykwilster), een steenloper (stienpikker), graspieper
(piipljurk), kokmeeuwen (kobben) en een enkele zilvermeeuw.
Op weg naar huis zie ik nog twee paartjes kneuen (robyntsje), putters en een
blauwe reiger in “starthouding”, enkele knobbelzwanen, één verdwaalde
brandgans en er vliegt zowaar een grote bonte specht voorbij. Boven het water
hangt een visdiefje (wytstirns). Ik vind het een mooi gestroomlijnd vogeltje.
Als ik de stad nader zingt er een merel en de lijster wil niet voor hem
onderdoen.
Vogels, bijna teveel om op te noemen, in de nabije omgeving
Anneke Zeinstra
Vogelochtend op zaterdag 6 juni
Zaterdag 6 juni was de laatste zaterdag -vogelochtend vóór de zomervakantie.
Want jawel, de vogels gaan wel vier maanden op vakantie! Durk wachtte ons op
bij het FEC. Hij vertelde dat Anne en Wieger verhinderd waren. We waren dus
extra blij dat hij uit de Zuidwesthoek was gekomen om met ons op stap te gaan.
We waren met z’n elven en zijn naar Earnewâld gereden. Een prachtig gebied,
waar we de hele ochtend geen andere mensen tegen zijn gekomen. Wat vogels
betreft waren er al duidelijk minder vogels te horen en te zien dan een maand
daarvoor, zei Durk. Ik was die keer verhinderd, dus het viel mij niet op.
Leeuwenboekje Herfst 2009
16

Voor Durk misschien niet zoveel, maar voor mij voldoende, want ik blijf die
kleine vogeltjes ‘moeilijk’ vinden. Zowel qua geluid als het ze tussen de bladeren
vinden. De zwartkopjes (het geluid lijkt op dat van een merel, maar dan
versneld) lieten van zich horen, de rietzangers en de rietgorzen doken
regelmatig op. Een grasmus, een sprinkhaanzanger en een specht waren ook nog
aanwezig. In het water zwommen verschillende watervogels.
Omdat er niet al te veel vogels waren, verschoof
de aandacht al snel naar bloemetjes en plantjes.
Durk zag in de sloot krabbescheer, waarin zwarte
sterntjes graag broeden. We hebben hier geloof ik
nog niet zoveel sterntjes, maar wie weet gaat dat
in de toekomst gebeuren.
Het wisselde leuk af, vogels, plantjes, bloemetjes
en toen zag Jiskje een bijna zwarte plant. De plant
was niet zwart, maar het krioelde van de zwarte
rupsen. Zij had haar fototoestel bij zich en
maakte er meteen een paar foto’s van, die hier bij
staan. Wat voor vlinders daar nu uitkomen? Kleine
vos, dagpauwoog? Dat wist geen van ons zeker.
Intussen zag Durk een soort distel, die hij kale jonker noemde. We hebben er
met elkaar naar gekeken en ik heb de kale jonker wel eerder gezien, maar
kennelijk niet genoeg om te onthouden. De kale jonker lijkt zoveel op distels,
dat ik er graag een paar plaatjes bij zie om te vergelijken.
Een week later ben ik met Jan, Margriet en
Daan mee geweest en daar hebben we tijdens
onze plantenexcursie verschillende kale jonkers
gezien. Trouwens tijdens die tocht hebben we
een giga-rups (wel 8 cm, een grote beer?)
gezien. Geen van ons had een fototoestel bij
zich, maar naar aanleiding van deze rups
vertelde ik Pé over de zwarte rupsen van de
vogelzaterdag-ochtend (want ik had nog niet in
de boekjes gekeken). Hij dacht dat uit de
zwarte rups een dagpauwoog te voorschijn zou
komen. Toen ik thuis kwam heb ik de rupsen in
het zoekkaartenboek opgezocht en jawel, dankzij de duidelijke foto van Jiskje
(waarop de witte stipjes te zien zijn) kwam daar dagpauwoog te voorschijn.
Na deze prachtige luister-en kijkochtend en niet te vergeten de gezelligheid
met elkaar zijn we weer naar huis gereden.
Corrie Kruiswijk
Leeuwenboekje Herfst 2009
17

Planten- & bloemenexcursies 2010
Nog geen excursies bekend
Heeft u hierover nog vragen, dan kunt u die stellen aan:
Daan van Zomeren E-mail: da.vanzomeren@planet.nl
Corrie Kruiswijk De Fluessen 32 8939 BE Leeuwarden
tel 058 2 88 25 99 E-mail: ckruiswijk@planet.nl
Leeuwenboekje Herfst 2009
18

Mededelingen van het bestuur
Vacatures binnen het bestuur.
Penningmeester:
Het ziet er naar uit dat wij in oktober de
vacature van penningmeester kunnen opvullen.
Als bestuur hebben wij het voornemen om de
nieuwe penningmeester op 24 november tijdens
de extra ledenvergadering aan u voor stellen en
door de leden te laten benoemen.
Ledenadministratie:
In eerste instantie zag het er naar uit dat ook
deze vacature op korte termijn opgevuld zou
kunnen worden. Helaas heeft de kandidaat zich wegens verhuizing terug moeten
trekken. Ondertussen heeft een tweede kandidaat zich aangemeld. Binnenkort
gaan wij als bestuur hierover een besluit nemen. Het ligt in de bedoeling u als
leden ook op 24 november hierover verder te informeren.
Algemeen bestuurslid:
Helaas hebben zich geen kandidaten aangemeld voor de vacature algemeen
bestuurslid. Vandaar dat we opnieuw een dringende oproep doen aan de leden
om zich kandidaat te stellen of namen te noemen van mensen, die bereid zijn
deze vacature binnen het bestuur willen vervullen.
Wilt u informatie over deze vacatures, dan kunt u contact opnemen met de
voorzitter van de afdeling, Klaas van der Heide, telefoon (058) 257 46 26.
Websitebeheerder:
Deze vacature is opgevuld. Renée Ras heeft deze taak op zich genomen.
Extra ledenvergadering 24 november 2009:
Zoals wij in de zomereditie van het Leeuwenboekje al hebben gemeld, zal er
24 november 2009 een extra ledenvergadering worden gehouden.
Agendapunten voor deze vergadering zijn:
• -voorstel aanpassing/wijziging statuten en huishoudelijk reglement
IVN afdeling Leeuwarden;
• -voorstel contributieverhoging;
• -vacatures binnen het bestuur en benoemen nieuwe bestuursleden;
Statutair zijn wij als bestuur verplicht voor de eerste twee agendapunten in-
en toestemming te vragen aan de leden van de afdeling IVN Leeuwarden.
Daarnaast bekijken we nog of we na afloop van het formele gedeelte van de
ledenvergadering een lezing kunnen organiseren. U zult tijdig worden
geïnformeerd waar deze extra ledenvergadering plaats zal vinden.
Leeuwenboekje Herfst 2009
19

Vogelkijkhut in de Groene Ster Leeuwarden
Samen met de werkgroep Vogels hebben we als bestuur een brief geschreven
aan de gemeente Leeuwarden om een vogelkijkhut in het Groene Ster gebied te
plaatsen.
Ledendag 2010.
Binnen het bestuur zijn we met een inventarisatie bezig van mogelijkheden om
in 2010 een ledendag te organiseren.
We verwachten u hierover in een volgend Leeuwenboekje nader te kunnen
informeren.
Een kijkje richting Wielsicht
Voor u ligt alweer het laatste 'kijkje' richting Wielsicht.
De Natuurgidsencursus die ik heb gevolgd zit er al weer enige tijd op.
Afgelopen juli hebben mijn klasgenoten en ik ons diploma ontvangen. Nu is het
tijd om wat we hebben geleerd in de praktijk uit te voeren. Hoewel mijn
voornemens goed waren, ben ik momenteel nog niet actief binnen het IVN. Maar
goed, alles op z'n tijd. Eerst nog het derde artikel over Wielsicht wat ik
vanwege mijn afstudeerproject schrijf. In de vorige edities heb ik geschreven
over Wielsicht en over planten die je daar aan kunt treffen. Natuurlijk komen
in het rietrijke gebied ook veel (water)vogels voor.
Leeuwenboekje Herfst 2009
20

Tijdens mijn eerste bezoek aan Wielsicht was ik even aan het wegdromen:
wanneer ik aan het einde van de cursus ben, weet ik dan al de vogelnamen van
alle vogels die ik hier hoor? De tijd zou het leren. Een aantal vogels kan ik nu
inderdaad herkennen aan het geluid wat zij maken. Dat is vaak ook het enige
wat je van zo'n vogel opmerkt. Goed verscholen tussen het riet zitten
verschillende vogels, goed kijken dus. En wanneer je dan eindelijk het vogeltje
hebt gevonden dan is het vaak een bruin vogeltje. Wanneer je de mogelijkheid
hebt om bijvoorbeeld met een verrekijker eens goed te kijken, zie je dat de
bruine vogels nog best verschillend zijn. Het mooiste vogeltje wat ik gezien heb
is het Baardmannetje (zie foto). Tijdens een van mijn bezoeken aan Wielsicht
kwam ik een collega IVN'er tegen. Deze meneer was de cursus in Roermond aan
het volgen. Hij vertelde mij dat hij die ochtend een grote groep
Baardmannetjes had gefotografeerd!
Het Baardmannetje foerageert in Wielsicht. Tijdens mijn veldbezoeken heb ik
het Baardmannetje een aantal malen waargenomen. Het Baardmannetje is een
moerasvogel ongeveer net zo groot als een mus (circa 16 cm), maar door zijn
lange staart lijkt hij groter. Het mannetje is te herkennen aan zijn zwarte
baard. Zijn kop is lichtgrijs en hij heeft een lichte keel met een licht bruin
lichaam en staart. Bij het vrouwtje ontbreekt de baard. De vogel leeft in
rietmoerasgebied, vaak in overjarig riet zoals in Wielsicht. De vogel eet
insecten (muggen) en in de winter zaden uit het riet. Het Baardmannetje staat
op de Rode Lijst en is dus een beschermde soort. Een paartje baardmannen kan
in 1 jaar wel 20 jongen grootbrengen. Hij broedt in waterriet, in de lisdodde, in
zeggebulten onder riet en in droge rietvegetaties. Het voorkomen van het
Baardmannetje wordt bedreigd door de afname en achteruitgang van geschikt
rietland. Dit komt door onnatuurlijk peilbeheer en door verruiging en
verbossing van het riet.
Ik ben benieuwd of mijn artikelen in het Leeuwenboekje er toe hebben geleid
dat meer mensen Wielsicht hebben bezocht. Zo'n leuk stuk natuur zo dichtbij
de stad, echt een reden om er eens op uit te gaan. Je kunt niet alleen wandelen
in het gebied Wielsicht, maar even verder fietsen en je kunt Wielsicht en de
Grote Wielen vanuit een vogelhut bekijken. Op het kaartje (op de vorige
bladzijde) zijn de recreatiemogelijkheden weergegeven.
Leeuwenboekje Herfst 2009
21

Dit was dus mijn laatste artikel over Wielsicht en over de IVN
Natuurgidsencursus.
Wellicht hebben mijn stukken ertoe geleid dat je enthousiast bent geworden
voor het volgen van de cursus. Neem dan vooral contact op met het IVN Fryslân
of IVN Leeuwarden.
Groetjes van Ettie Zijlstra
De redactie feliciteert Ettie hartelijk met het behalen van haar diploma en wil haar
natuurlijk ook bedanken voor de interessante en waardevolle bijdragen aan het
Leeuwenboekje. Ettie, gefeliciteerd en bedankt!
Muizenoortje
In het zomer Leeuwenboekje heb ik verteld over een muizenstaartje. Wat
schetst mijn verbazing! Ik heb onlangs tijdens een excursie op negen mei een
muizenoortje gezien! Ja en ook
een vogelpootje. Ik steeds
denken dat je eerst een
vogelcursus gaat volgen, daarna
een plantencursus (of andersom),
dat het allemaal los van elkaar
staat, maar nee. Ik ben inmiddels
regelmatig planten tegen
gekomen, die de naam hebben van
een gedeelte van een dier. Een
hazenpootje, een kattenstaart,
een ooievaarsbek. Eén plantje dat
varkensgras heet. Eindelijk een compleet dier.
Wie weet wat er nog allemaal komt, een muizensnuitje? Een muizenpootje? ‘Ik
ben benieuwd!
Op de foto, die Lies Riemersma heeft gemaakt zijn hazenpootjes te zien.
Hazenpootjes kunnen zo’n 5 tot 30 cm hoog worden.
Corrie Kruiswijk
Leeuwenboekje Herfst 2009
22

De bladpootwants
Zaterdag 12 september jl. was ik in de slaapkamer en zag een apart soort
beestje van een afstand in de vensterbank zitten. Toen ik dichterbij kwam zag
ik dat het om een soort wants moest
gaan, maar ik had natuurlijk geen idee
wat voor soort. Toen heb ik mijn
fotocamera gepakt en een foto
gemaakt.
Leeuwenboekje Herfst 2009
Via het forum van Waarneming.nl heb
ik de vraag gesteld om wat voor soort
het precies zou gaan. Een half uurtje
later kreeg ik het antwoord via een
forumgenoot, het bleek te gaan om de
zeer zeldzame Leptoglossus occidentalis (bladpootwants)!
Toen heb ik direct via Google even gekeken om achter wat meer informatie te
komen. Daar zag ik dat de Bladpootwants ongeveer 14 keer was waargenomen
in Nederland en dat ik dus de 15 e waarnemer ben!
De Bladpootwants is voor het eerst in Europa aangetroffen in 1999, in
2007 voor het eerst in Nederland. Het is een Noord-Amerikaanse soort en is
mogelijk meegelift met een boot of iets dergelijks. Maar hoe die hier nu in een
wijk in Leeuwarden terecht is gekomen??
Ik ben in ieder geval zeer blij met deze waarneming! Daarom wou ik het IVN
Leeuwarden er ook even van op de hoogte brengen!
Harm Dijkstra
Plantenwerkgroep op pad op Ameland
Op zondag 20 september was er een vrije excursie gepland over het plantenleven
op Ameland. Daar ik al op Ameland was, dacht ik “Laat ik mijn
plantenvrienden eens van de boot halen”. Niet dat ik veel verstand van planten
heb, maar ik had interesse, en vooral leek het me leuk om Hinko en Arno weer
te treffen. En het was natuurlijk een prachtige dag.
23

Naast Hinko en Arno waren er nog 6 deelnemers. Nadat we een fiets hadden
gehuurd troffen we gelijk bij
de overgang van de veerdam
over de dijk al een aantal
plantjes aan zoals: zeekool,
kustmelde, zeekweek en
melkkruid. Ik vraag me wel af
wat de voorbijgangers wel van
ons hebben gedacht, toeristen
met loepjes. Dit in tegenstelling
tot onze vogelaars, die met
telescopen werken.
Verder ging het per fiets door
de polder naar het fietspad naar het Oerd waar nog een parkeerterreintje voor
auto’s is. Daar troffen in de duinen aan: Kleine Leeuwentand, Duinteunisbloem
en Reigersbek.
Weer op naar de Oerdblinkert, waar
we beneden aan het wad hebben
geluncht bij het Zandblauwtje en
Rode Ogentroost.
Na de lunch gingen we op ‘pad’ langs
de kwelder die plaatselijk rood
kleurde van het schorrekruid. Heel
bijzonder was de schijnspurrie, waar
vlak bij elkaar twee soorten stonden: de gerande schijnspurrie en de zilte
schijnspurrie.
Arno wist te vertellen dat
de gerande schijnspurrie
de blaadjes sluit onder
water om zo in een luchtbel
zijn meeldraden te kunnen
beschermen. Natuurlijke
hebben we dit proefondervindelijk
ook vastgesteld.
Verder troffen we aan: de
parnassia, aardbeiklaver,
heen, strandduizendguldenkruid
en natuurlijk
heel veel andere, vaak rode lijst soorten. Hinko heeft tijdens de wandeling een
lijst bijgehouden van de waargenomen soorten (zie blad 20).
Leeuwenboekje Herfst 2009
24

Bij het baken op het Oerd
aangekomen moest ik helaas
afscheid nemen van de groep. Als
‘bijna’ Amelander had ik nog een
verjaardagsvisite in het nieuwe
natuurcentrum in Nes. Dit centrum
is dit voorjaar geopend en is een
bezoek waard. Zo heb ik o.a. nog een
simulatie gezien over het ontstaan
van de Waddeneilanden, maar ook
het voederen van de vissen in het grote aquarium is een hele ervaring.
Yde Zijlstra
Leeuwenboekje Herfst 2009
25

Leeuwenboekje Herfst 2009
26