volgende pdf-file - Vleermuizen info

Oorspronkelijk Oorspronkelijk werk:
werk:
Mogelijke Mogelijke aanpassingen
aanpassingen
aan aan huizen huizen en en kerken
kerken
ten ten voordele voordele van van van vleermuizen
vleermuizen
Guide Guide pour pour l’aménagement l’aménagement des des combles combles et et clochers clochers des des églises églises et et d’autres d’autres batiments batiments ,
,
Ministère Ministère de de la la region region Wallonne, Wallonne, Wallonne, Division Division Division de de la la Nature Nature et et des des Foret Forets, Foret Forets,
s,
brochure brochure technique technique n° n° n° 44
4
Auteurs: Auteurs: Jacques Jacques Fairon, Fairon, Elisabeth Elisabeth Busch, Busch, Thierry Thierry Petit, Petit, Maya Maya Schuiten
Schuiten
Vertaling ertaling : Kris Kris Boeckx

Inleiding
Heden ten dage worden zolders hermetisch afgesloten om stof en overlast veroorzakende
dieren zoals verwilderde vliegduiven buiten te houden. Dikwijls wordt daarbij uit het oog
verloren dat zodoende ook andere, soms bij wet beschermde dieren, de toegang ontzegd
wordt. Soms met het gevolg dat vleermuizenkolonies opgesloten worden en van honger
moeten omkomen.
Ook de afwerking van huizen is tegenwoordig zo geëvolueerd dat mogelijke toegangen
onbestaande zijn en in het geval de vleermuizen toch een ingangetje vinden, wordt dit liefst
zo snel mogelijk toegestopt.
Vooraleer men overgaat tot het aanpassen en toegankelijk maken van een site voor
vleermuizen is het gewenst om na te gaan of het voor een vleermuispopulatie een geschikte
verblijfplaats betreft. Zijn de belangrijkste gekende verblijfplaatsen in de omgeving niet
beschermd en aangepast, dan heeft het ook geen zin om nieuwe verblijven te creëren. In de
eerste plaats moet men dan deze belangrijke plaatsen beschermen en aanpassen. Alleen
vanuit deze sites kan nieuwe kolonisatie gebeuren. Verder moet de zolder voldoende
verduisterd kunnen worden.
Het is ten zeerste aangewezen om aanpassingswerken
uit te voeren tussen 1 oktober en 30 maart zodat
aanwezige kolonies niet verstoord worden. Anders
hebben de werken een negatieve invloed in zoverre
zelfs dat de plaats door de vleermuizen kan verlaten
worden.
Foto frontpagina: uitvliegopening voor een kolonie Laatvliegers in de Sint Martinuskerk te
Olen

1. Kerktorens en kerkzolders
Mogelijk zijn er al openingen langs waar vleermuizen binnen kruipen. Het is echter de
bedoeling van de volgende constructies om ingangen te realiseren waardoor de dieren
zonder hinder kunnen binnen en buiten vliegen en deze toch niet gebruikt worden door
kerkuil of verwilderde vliegduif. De aanpassingen hieronder beschreven, worden ( indien
mogelijk ) best opgenomen in een lastenboek ter renovatie. De reeds gekende ingangen
moeten alleszins behouden blijven. De in gebruikname van nieuwe toegangen kan een
tijdje op zich laten wachten. De vleermuizen moeten ze eerst leren kennen!
1.1 Een daktoegang voor vleermuizen
Indien een kerkzolder hermetisch afgesloten is, worden in het dak best één of twee
toegangen voorzien. Dergelijke daktoegang wordt geïntegreerd in de dakbedekking. Het
heeft minimum een breedte van 40 cm en een hoogte van maximum 7 cm. . De toegangen
worden aangebracht in het dakgedeelte lager of maximum halfweg het dak. Daardoor blijft
er in de nok en het bovenste gedeelte van de zolder een warmtezone behouden. Op grote
zolders worden best twee diametraal tegenover elkaar gelegen toegangen geplaatst. De
luchtstroom die hierbij ontstaat, kan een mogelijk vochtprobleem oplossen.
Het moge duidelijk zijn dat dergelijke constructies best uitgevoerd worden door
gediplomeerde vaklui. De kostprijs kan sterk gedrukt worden als de werkzaamheden
toegevoegd worden aan een lastenboek ter renovatie van de kerk.
+/- 30 cm
Dwarsdoorsnede van een vleermuizeningang
7 cm max
+/- 25 cm

Buitenaanblik van vleermuizeningang
1.2 Een dakvenster aangepast voor vleermuizen
Zijn daktoegangen afwezig of niet realiseerbaar, kan een dakvenster omgebouwd worden
tot daktoegang. Er dient wel bijgezegd dat dergelijke ramen meestal de voorgeschreven
breedte van 40 cm niet halen. Ze worden dan ook enkel als een mogelijke noodoplossing
vermeld. Het vensterglas moet geblindeerd of vervangen worden door dakbedekking.
De oriëntatie is van ondergeschikt belang maar bevindt zich best in de donkerste zone,
uitgevend op de gebruikte vliegroute naar de jachtgebieden.
Zinkbeslag of
roofing
40 à 50cm
Zinkbeslag of
roofing
Ombouw van een dakvenster tot
vleermuizeningang

1.3 Aangepaste vensters
1.3.1 Gebarreerde vensters
Vensters gewoon openlaten, is natuurlijk de beste oplossing. Dikwijls verschaffen ze echter
ook toegang aan andere, minder gewenste dieren. De oplossing bestaat erin de vensters te
sluiten en toch een aantal openingen van minimum 40 op 7 cm te voorzien. De gebruikte
spijlen bestaan uit metaal of beter nog uit ruw hout.
Een venster afgesloten door metalen en eentje door houten spijlen
1.3.2 Geschrankte planken
Een tweede oplossing bestaat eruit in de raamopening twee planken, met er tussen een
ruimte van 8 à 10 cm, te plaatsen. De voorste plank is een tiental cm hoger dan de achterste.
Daardoor ontstaat er een syfonvormige opening tussen beide planken waarlangs de
vleermuizen binnen kunnen.
Sluit nooit een deel van het venster af met hexagonale draad. Dergelijke draad vormt een
dodelijke val voor vleermuizen. Met hun vleugels raken ze er makkelijk in verstrikt!

1.4 Aanpassing van verluchtingsgaten
Zijn deze aanwezig dan is het voldoende om de gaten in het onderdak zo groot mogelijk te
maken en eventuele obstakels zoals afsluitdraad te verwijderen.
1.5 Aanpassing van een bestaand dakvenster
Bestaande dakvensters geven heel wat mogelijkheden om aangepast te worden als
vleermuizentoegang. Speciale toegangen zoals in 1.1 zijn dan niet nodig.
Voorbeelden van een tweetal aangepaste dakkapellen
Dwarsdoorsnede van een aangepaste dakkapel

1.6 Aangepaste galmgaten
Galmgaten worden hermetisch afgesloten om ongewenste dieren buiten te houden. .
Dikwijls wordt hiervoor kippengaas (hexagonaal draad) gebruikt.
Vooral stadsduiven zijn de boosdoeners. Met hun uitwerpselen en aangevoerde nesteling
veroorzaken ze overlast en ontregelen het klokken- en uurwerkmechanisme.
Sluit nooit een galmgat af met hexagonale draad. Dergelijke draad vormt een dodelijke
val voor vleermuizen. Met hun vleugels raken ze er makkelijk in verstrikt!
1.6.1 Met draad afgesloten galmgaten
Tegelijk met de afsluitingswerken kunnen blijvende vleermuizeningangen verwezenlijkt
worden. Om te vermijden dat duiven alsnog hun nest maken op de lamellen van de
galmgaten, is het aangewezen om de draad in u-vorm aan te brengen.
Een volledig afgesloten galmgat
Een afgesloten galmgat doch met een vleermuizentoegang

1.6.2 Niet met draad afgesloten galmgaten
Staan de lamellen maximaal 7 cm uit elkaar en onder een hoek van maximum 45 graden,
dan is inname door stadsduiven weinig waarschijnlijk. Het volstaat dan dikwijls om
bovenste en onderste gat met gaas af te dichten, op dezelfde wijze zoals beschreven in 1.6.1.
Is er een lamel beschadigd of ontbreekt er één, volstaat het om deze te herstellen of terug te
plaatsen.
Een slechts gedeeltelijk afgesloten galmgat
1.7 Aangepaste deuren
Wanneer vleermuizen, al of niet gedwongen, de beschikbare ruimte moeten delen met
duiven of kerkuilen, is het aangewezen om tussen kerktoren en kerkzolder een afsluitdeur te
plaatsen. De deur wordt zo geconstrueerd dat duiven en kerkuil verplicht in de kerktoren
moeten blijven. Via een nauwe opening ( 7 cm hoog en minimum 40 cm breed ) hebben de
vleermuizen nog wel toegang tot de toren. Door veelvuldig en langdurig bezoek van
technici (klokken, uurwerk of GSM-station) kunnen vleermuizenkolonies in de toren ernstig
verstoord worden
Het is ten zeerste aangewezen en ook noodzakelijk voor het voortbestaan van de
vleermuizenkolonie dat duiven of uilen onmogelijk kunnen komen bij de hangplaats van
de kolonie ( zolder ).
Aangepaste deuren die alleen aan vleermuizen toegang verschaffen

1.8 Aanbrengen van bijkomende schuilplaatsen op een kerkzolder
In het voorjaar worden de zolders niet op hetzelfde ogenblik bezet. De leden arriveren
druppelsgewijs. Ze zoeken voorhanden zijnde schuilplaatsen in de site op en overleven zo
koudere voorjaarsdagen. Ook wanneer in de zomer de zolder te warm wordt, zoekt de
kolonie een andere hangplaats of als die niet voorhanden is, een andere site.
Bijkomende schuilplaatsen hebben tot doel een aantal plaatsen met bijhorend microklimaat
te creëren en zodoende de vleermuizen het ganse vliegseizoen aan dezelfde site te binden.
1.8.1 Verplaatsbare schuilplaatsen
Dergelijke schuilplaatsen lijken sterk op vleermuizenkasten. Bovenkant en zijkanten moeten
hermetisch dicht zijn. Ze worden best vervaardigd uit ruw, onbehandeld hout met een dikte
van minimum 2 cm. Ze worden hoog in het gebinte geplaatst en kunnen indien nodig zonder
moeite van plaats verwisseld worden.
Vleermuiskasten die eventueel elders op de zolder kunnen opgehangen worden
1.8.2 Niet verplaatsbare schuilplaatsen
Dergelijke schuilplaatsen worden bekomen door gebruik te maken van mogelijkheden
gevormd door het dakgebinte.
Een schuilplaats aangebracht tussen twee kepers

Een andere mogelijkheid om een schuilplaats aan te brengen tussen twee kepers
Aanbrengen van schuilplaatsen tussen gordingen

Mogelijke schuilplaatsen bij een verbinding tussen twee kepers

2. Huizen
Deze toegangen zijn belangrijk voor vleermuizen die nabij de invliegopening landen en dan
verder binnen kruipen.
Voortplantingskolonies van dwergvleermuizen en meestal ook deze van laatvliegers
bevinden zich in bewoonde huizen. Meer bepaald in spouwmuren, onder de nokpannen of
tussen dak, onderdak en isolatie. In plaats van onze bouwsels hermetisch af te sluiten, kan
men via allerlei kleine ingangen vleermuizen in een deel van de woning,voor ons
ontoegankelijk en ongeschikt, toelaten.
Een aantal van deze toegangen kunnen ook gerealiseerd worden in kerkdaken. Ze zijn
echter niet geschikt voor de twee in België voorkomende soorten
hoefijzerneusvleermuizen. In Vlaanderen zijn beide soorten uitgestorven. Echter in het
grensgebied tussen Vlaanderen en Wallonië moet er terdege rekening mee gehouden
worden.
2.1 Toegangen via het dak
2.1.1 Nok
Dergelijke openingen moeten minstens een tweetal cm breed zijn. Een uit ruw hout of
baksteen bestaande landingszone moet zich rondom de opening bevinden.
Laatvliegers en zeker ook dwergvleermuizen maken graag gebruik van dergelijke
openingen. Maar ook andere soorten kleine vleermuizen gebruiken ze soms.
Een toegang tot dak en zolder via de nok
Toegang tot het dak via en schuilplaatsen achter de gevelpannen (windveren)
Toegang tot dak en zolder via verluchting via de nok

2.1.2 Verluchtingspannen
Zulk type pan verschaft toegang tot de ruimte tussen dak, onderdak en / of isolatie. De
beschikbare opening moet wel 2cm hoog zijn en 3 à 5 cm breed.
Voorbeelden van gebruikte types verluchtingspannen
2.2 Toegangsmogelijkheden via de dakrand (dakgoot)
Heel wat soorten dakranden vertonen ruime spleten en openingen die toegang verschaffen
tot achterliggende holtes. Openingen bij creëren kan geschieden op een onopvallende wijze.
Men kan in eenzelfde dakrand meerdere openingen maken. Ze moeten wel een tweetal cm
breed zijn en 10 à 20 cm lang.
Toegang via een opening in de afsluitende plank
Andere mogelijkheden om toegang te verschaffen tot dak en spouwmuur

2.3 Toegangsmogelijkheden tot de spouwmuren
Sinds een aantal jaren bestaan de buitenmuren van huizen uit dubbele muren, de gevel
(buitenmuur) en spouwmuur (binnenmuur). Daartussen bevindt zich een holte met een
breedte van een paar cm, de spouw genaamd. Zelfs als de spouw gedeeltelijk opgevuld is
met isolatiemateriaal, blijft er nog genoeg ruimte over voor een vleermuiskolonie.
Opstaande, open voegen of openingen tussen raamkozijn en muur geven toegang. Men kan
in de gevel een aantal bakstenen met een geschikte opening aanbrengen.
Toegang tot spouwmuur via open stootvoegen, kapotte stenen of spleten tussen muur en
raam
Toegang tot achterliggende ruimte via spleten in de muur
Toegang tot spouw via de zijgevelpannen (windveren)

Stenen en open gelaten stootvoegen die toegang geven tot de spouwmuur
2.4 Toegangsmogelijkheden tot achter muurbekledingen
Muren worden, meestal in de bovenhoek, soms bekleed met hout. Als buitenmuren te
vochtig zijn, worden ze bekleed met eterniet pannen of leien. In de holtes ontstaan achter
deze bekleding, nestelen zich nogal eens kolonies (dwerg)vleermuizen.
Schuilplaatsen achter gevelbeplanking
Wandbekleding gevormd door eternietpannen worden door sommige soorten graag gebruikt

3. Oplossen van het probleem van ongewenste uitwerpselen
Bevindt de kolonie zich op een gekende plaats op zolder dan wordt op de vloer onder de
hangplaats een plastic folie uitgespreid. In de winter zijn de uitwerpselen dan makkelijk te
verwijderen. Vallen er uitwerpselen door openingen, kieren of spleten in het bewoonbare
gedeelte, dan moeten deze afgedicht worden met bijvoorbeeld siliconen.
Dikwijls bevinden uitvliegopeningen zich boven ramen en deuren. Vleermuizen hebben de
laakbare gewoonte zich net daar te ontlasten. Deuren, ramen en hun respectievelijke dorpels
worden bevuild. Het plaatsen van een mestplank, 20 tot 50 cm onder het vlieggat, biedt dan
de oplossing.
Plaatsen waar het aanbrengen van een mestplank nuttig kan zijn
Een stukje PVC-goot doet dienst als mestplank
Detail van een mestplank