VOORHEEN EN THANS OVER CORONIE'S ... - Coronie.eu

VOORHEEN EN THANS
O V E R C O R O N I E ' S
VERLEDEN EN TOEKOMST
1808. 1900.
EENE GESCHIKTE HANDLEIDING OM DEN
TEGENWOORDIGEN TOESTAND VAN HET DISTRICT
C O R O N I E
UIT HET WARE OOGPUNT TE BESCHOUWEN
DOOR
J. L. STUGER EZN.
Gedrukt bij H. B. HEYDE Paramaribo. 1900

HET NEDER-DISTRICT NICKERIE
( N I C K E R I E ) .

H E T OPPER-DISTRICT NICIiERIE.
( C O R O N I E ) .

IIe H O O F D S T U K .
ALGEMEEN OVERZICHT DER BEIDE NICKERIE —DISTRICTEN.
De Nickerie, welke in Opper- en Neder-district verdeeld
is, maakt het westelijke gedeelte der kolonie Suriname uit.
De Nickerie, eene rivier, die in het Nederdistrict aan de
monding van de Corantijn in zee valt, ontving haren naam,
volgens zeggen van sommige Indianen van eene soort van
nooten welke de Indianen nickerie(*) heeten (met den klemtoon
op “rie” uitgesproken). Deze rivier was bij den aanleg van
het district aan hare monding bij hoogwater slechts 16 voeten
diep, en deze diepte nam meer binnenwaarts tot vier en zelfs
hier en daar tot zes vademen toe.
De oppervlakte dezer beide districten bedraagt bijna 2/5
gedeelten der geheele kolonie, en daar ieder district op zich
zelf gelegen is, zoo kan men het Opper-, als Neder-Nickerie
voor eene afzonderlijke aan Suriname onderhoorige kolonie
beschouwen,
(*) Nickerie is een zeer harde noot, groeiende aan eene
roodachtige met eene groote hoeveelheid doorn bezette rank,
in eene roode met stekels omgeven peul, wordende de noot zelve
awarie genoemd, waarmede het awariespel gespeeld wordt. In
deze noot bevindt zich eene rondachtige pit, welke niet gegeten
wordt, doch gebrand en gestampt zijnde, als poeder ingeval
van stuipen aan kinderen gegeven wordt.

— 46 —
Deze districten grenzen ten Noorden aan den Atlantischen
Oceaan, ten Oosten aan de rivier Coppename, ten Westen
aan de breede grensrivier Corantijn, en ten Zuiden aan de
uitgestrekte bosschen, in welke men de grensscheiding zoo
ver zoude kunnen uitbreiden, als men slechts wilde doen vellen.
Voor omtrent 200 jaren, bestond dit district geheel uit
bosschen, heiden en wouden. Dit gedeelte werd bewoond
door eene menigte volkstammen Indianen, die in vooroude
tijden aldaar waren gekomen, en naar gelang zij talrijker
werden, of door nieuw aangekomen werden verdrongen, zich
meer en meer Oostwaarts uitbreiden, en alzoo ook het Opperdistrict
bevolkten.
Daar de rivieren en kreken toen nog niet door dammen
of dijken waren ingesloten, en het land overstroomden bouwden
zij hunne hutten meestal op hoogten, waarvan waarschijnlijk
de benaming van dorp afkomstig is.
Te dien tijde was dat gedeelte der beide districten, onderworpen
aan de Indiaanen, tot dat dit gedeelte ten tijde der
Engelschen niet alleen het tegenwoordig district Neder-Nickerie
maar ook het Opper-Nickerie in aanbouw kwam.
De voornaamste rivieren en kreken waardoor het Nederdistrict
Nickerie besproeid wordt, zijn:
De Nickerie-rivier. Deze rivier opvarende tot aan de
zich in dezelfde ontlastende Maratakka rivier is een getij, van
de punt tot aan de monding van de Maratakka, alwaar een
Indiaansche post van de Warraus bestond. Verder Oostwaarts
de Nickerie rivier opvarende komt men aan de Aroarawakreek,
die vrij diep is, en door de zeeschepen bevaarbaar
is; het daarin zijnde boschwater is weinig stroomende en
loost zich zoowel door de Coppename als door de Nickerie
rivier in zee. Uit Aroarawar komt men Oostwaarts varende
in de Waijambo-rivier, na vooraf de Titibo-kreek welke
Zuidelijk in de Aroarawar valt, te zijn gepasseerd.
Uit de Waijambo komt men in de breede Coppenamerivier
een halve tij water boven dezelver monding. Van deze
monding vaart men langs de kust tot binnen de Saramacca
rivier, men noemt dit, de oversteek. Vervolgens vaart men
deze rivier op, en komt in de Wanica-kreek. Uit de natuurlijke
Wanica-kreek komt men in het gedolven kanaal van
Wanica, door hetwelk men even boven Paramaribo in de
rivier Suriname komt.
De Maratakka is een zeer prachtige rivier, welke zich
volgens de berichten van de Warraus-Indianen bovenwaarts
met de Corantijn vereenigd.

— 47 —
Het Neder-district Nickerie waarvan wij thans spreken,
is eerder dan het Opper-district in kultuur gebracht. De
eerste aanplanting bestond in Katoen, en de Gouverneur
J. F. Frederici ondernam in het jaar 1797 de eerste ontginning
voor eigene rekening onder directie van den toenmaligen
posthouder Dietzel. De bewerking der gronden geschiedde
door weggeloopen negers van de kolonie Berbice, die door
de Indianen van de Nickerie opgevangen werden, zijnde de
loten thans plantage Paradice en Plaissance het eerst gekultiveerd,
en het was op de laatst genoemde plantage dat er
met de kultivatie een aanvang werd gemaakt. Vervolgens
verkocht de Gouverneur Frederici deze plantage aan John
Stuart, die toen met de ontginning een verderen voortgang
maakte, komende met eenige negers van Granada herwaarts
over en vindende voor dezelver onderhoud reeds eene genoegzame
hoeveelheid banaanen en aardvruchten aangeplant.
Stuart bracht het eerst de plantage Diamond, alwaar hij zich
metterwoon nederzette, in bewerking, waarna de aanplanting
van jaar tot. jaar toenam.
De Communicatie naar Paramaribo, hetzij binnendoor,
hetzij over zee is altijd zeer moeilijk en veelal Langwijlig,
doordien men bijna den meesten tijd wind en stroom tegen heeft.
Binnen door deed men dit voorheen, in acht dagen met
Indianen; men voer alsdan met eene boot of corjalen.
Van de Nickerie punt tot aan het Opperdistrict is een
afstand van 9 geogr. mijlen; van het Opperdistrict tot de
Coppename bijna 10 geogr. mijlen, en vandaar tot aan de
Braamspunt 11 mijlen te zamen 30 geogr. mijlen.
De schuinste uitloop der Nickerie rivier naar het N.W.
vormde met de 0. en W. loopende kust, een punt.
Deze punt was eene vlakke, door de schuinsche richting
van de Nickerie rivier en de kust in zee uitstekende punt,
met. een zandigen zoom omgeven, welke echter zeer sterk afspoeld,
terwijl de rivier van tijd tot tijd breeder wordt.
Op de punt, welke, gelijk het geheel district ziltig en laag is,
bestond eene buurschap of een dorp aan den Oostelijken
oever van de Nickerie, welke zich in de breede monding der
Corantijn of grensrivier ontlast, aan welke overzijde men van
de punt de plantage-gebouwen van de kolonie Berbice
zien konde.
De buurt op deze landpunt gelegen en daarnaar de
Punt genoemd, bestond hoofdzakelijk uit vier langwerpige
blokken, loopende door eene rechthoekige kruispunt Zuid
en Noord, en de dwarsstraat Oost en West; de twee

— 48 —
N.- blokken, waren ieder in acht en de twee Z., ieder in tien
erven of loten verdeeld, dus te zamen 36 erven, zijnde ieder
een ketting breed en twee ketting lang, terwijl de geprojecteerde
straten 60 voeten breed waren.
Aan het Noordeinde, recht over de lange straat, stond
eene kerk. Dit kerkgebouw werd in 1825-1826 gebouwd,
en in October 1827 door den WelEerw. heer Wix ingewijd.
Ten Noorden van het punt stond het gebouw van den
Landdrost, zijnde zeer luchtig, eenige voeten boven den
grond op palen gebouwd, staande op een eenzamen plek en
het naaste aan de kust. Het voornaamste huis was dat van
den Engelschen koopman Nickelson, zijnde rondom met eene
breede galerij omgeven. In dit drie verdiepingshoog huis,
nabij de rivier ten N. van den rijweg welke naar Diamond
en verder naar de langs de kust gelegene plantages ging,
gebouwd, heeft dan ook in Augustus 1828 de Commissaris
Generaal Van den Bosch gedurende deszelfs kort verblijf in
Nickerie, een nacht gelogeerd.
Het Militaire gebouw, de Officiers, de bakkerij, en eene
menigte gebouwen aan particulieren behoorende, welk een
en ander bij het aandoen van dit district schilderachtig voordeed.
Van dezen punt ging Oostwaarts een effen 40 voeten
breede rijweg, loopende met rechte hoeken door verscheidene
katoengronden, van welke gebouwen, slechts twee, oostwaarts
rijdende, ter rechterzijde van den weg gelegen waren,
nl.; die van de Diamond en van Leedshall: de overige
plantagegebouwen lagen links.
Bij wie, die met dit district bekend is, en voorheen
aldaar geweest, verwekte de eerste aanblik op hare gelijkvormige
kust, welke door hare boschrijkheid ons al dadelijk
een denkbeeld opleverde van den rijkdom harer gronden,
niet een aangenaam gevoel?
Hoe schitterde in ons oog, reeds vóór het opzeilen van
de snelvlietende rivier Nickerie, de heerlijke kleuren der
flamingo's en andere zeevogels, die in tallooze menigte van
de eene naar de andere zijde fladderen.
En wiens oog trachtte hij 't naderen harer vestingsplaats
Nieuw Rotterdam, (welke voorheen het pronkjuweel van
Suriname was) niet het gezichtspunt vooruit te snellen, om
al de voorwerpen te beschouwen welke zoo schoon zich
voordeden.
En schoon dan ook de golven der zee het grootste deel
der plantages, weleer de sieraden van dit district, hebben
vernield en verwoest, zoo vinden wij toch nog aan de beide

— 49 —
oevers van de rivier Nickerie, Staten waar thans steeds suiker,
koffie en Cacao geteeld worden, en die jaarlijks nog schatten
opleveren.
Behalve deze opgegevene producten bracht dit district
voorheen, eeen menigte zeer edelsoortig timmerhout op,
vroeger onder de benaming van brandhout (ofschoon goed
hout zijnde) veelvuldig naar Barbados en elders uitgevoerd
wordende, hetwelk den bewerkers daarvan, een groot
voordeel opbracht; velen hebben een aanzienlijk vermogen
aan te danken.
De meeste houtsoorten bepalen zich hier tot bolletrie,
alsmede ceder en locus; het krapa, dat hier zeer algemeen is,
werd wellicht daardoor minder gezocht.
De benedenlanden zouden zeer geschikt zijn voor de
indigokultuur, doordien de anil hier veelvuldig in 't wild
groeit; ook zoude men hier met potasch of zeepsteen te
fabriceeren, eene goede winst kunnen doen; nergens groeit de
barilla of sodaplant weelderiger dan aan de zeekust der beide
Nickerie-districten. De Indigo-sauvage groeit tevens op alle
zandritsen, terwijl de Vanillerank en de zware tonkaboomen
meer binnenwaarts langs de hooge zandige oevers van de
Maratakka gevonden worden.
Het klimaat is hier zeer gezond.
De runderen, meestal rood en donkerbruin van kleur, zijn
zeer schoon, vet en zwaar van gestalte, echter was men,
door gebrek van drinkwater in den drogen tijd, dikwijls
genoodzaakt, de runderen meer boschwaarts de rivier op te
brengen, evenwel groeit het voedzame gras tusschen de ziltige
gronden meerendeels met brakwater omgeven; ook alle
gegraven putten wellen zoutwater op.
De schapen, bij de slagers van Demerary als de zoo genoemde
Corantijnschapen bekend, hebben veelal bruinachtig
haarwol, wegen zwaar en zijn vet.
De varkens zijn hier over 't algemeen mede van een
beter ras, dan die, welke op de plantages in de oude kolonie
worden aangekweekt en te Paramaribo geslacht worden.
De zwampen en bosschen zijn hier ongemeen rijk aan
visch en smakelijk wild.
De Scheepvaart, vooral tusschen Nickerie en Demerarij
is niet onbelangrijk.
De Kustvaart tusschen Nickerie Coronie en Paramaribo
was voorheen zeer levendig.
De afspoeling der kust had in de laatste 35 jaren veel
nadeel aan gebouwen veroorzaakt. In 1867 was het gevaar

— 50 —
zoo groot, dat de ingezetenen zich bij adres tot het hooge bestuur
in Nederland wendden, met verzoek om het dreigend gevaar
hun have en goed door de golven der zee verzwolgen te zien,
intijds weg te nemen.
Er werden verschillende maatregelen bedacht en beproefd,
zelfs werd een waterbouwkundige uit Nederland daarheen
gezonden; doch noch door opgeworpene dammen, noch door
iets anders lieten zich de golven keeren. Zij gingen steeds
voort de plaats weg te spoelen; er bleef dus niets anders over,
dan eene andere vestingsplaats te bepalen.
Verder van zee af, werd door het Gouvernement, eene
nieuwe vestingsplaats aangelegd, en de huizen die van de
afspoeling gespaard waren, werden derwaarts overgebracht.
Doch de plaats bleek zeer ondoelmatig te zijn, en stond even
als oud Nickerie bloot aan de afspoeling der zee, zoodat een
ander gedeelte van Nickerie voor vestingplaats aangelegd werd.
In 1872 was de toestand van dien aard, dat men
vrees koesterde, dat het klein gedeelte dat van de oude wijk
was overgebleven zeer spoedig door de zee verzwolgen zoude
worden, en dat alsdan de nieuwe wijk die toen reeds ernstig
aan den rivierkant werd bedreigd, doordien de monding der
Nickerierivier zich al meer en meer verwijdde, aan de zijde
geheel aan het geweld der zee was blootgesteld, en daar
geen weerstand aan zoude bieden.
De bakkerij, het arrest locaal en kruidmagazijn moesten
dientengevolge worden afgebroken ter verplaatsing.
Maatregel tot tijdelijke bescherming zoowel voor de oude
als voor de nieuwe wijk en vooral tot voorkoming van overstroomingen
werden zooveel doenlijk genomen.
Op den 10 Januari 1874. ondernam Jonkhr. van Sypesteijn
eene inspectiereis naar Nickerie en Coronie per de koloniale
stoomer Paramaribo, die den volgenden voormiddag voor
Rotterdam (de hoofdplaats van Nickerie) ten anker kwam.
Het hoofddoel der reis, was, om daar ter plaatse den voortgang
der afspoeling van de zeekust in oogenschouw te nemen. Niet
slechts was de zee in het oude gedeelte der plaats reeds
genaderd tot aan de kazerne, maar ook de voordam van de
nieuwe wijk was aangetast. Alles wat tot hulp kon dienen,
werd voorbereid, en er werd eene Commissie benoemd om
te rapporteeren over de wijze waarop in dezen toestand zal
behooren gehandeld te worden; terwijl met de verplaatsing
van gebouwen uit de oude naar de nieuwe wijk steeds werd
voortgegaan.

— 51. —
De afspoeling van de nieuwe wijk nam intusschen sterker
en sterker toe. De genomen maatregelen hebben niet aan
de verwachting beantwoord. Eene verplaatsing kwam in
overweging en in 1878 werd met allen ijver gewerkt, en het
aangekochte terrein tusschen de plantage Margeretenburg en
Waterloo tot een nieuwe vestingsplaats aangelegd.
De punt Nieuw-Rotterdam werd voorheen door een hoog
strand, een schulprits beschermd.
In vooroude tijden zijn die harde lagen door de zee
aangevoerd, doch ook van lieverlede weder door haar afgespoeld.
De natuurlijke bescherming van Suriname's kusten
en rivieroevers werd er geheel gemist.
De afspoeling door den stroom en wind veroorzaakt,
vond voornamelijk plaats in de onmiddelijke nabijheid van
den mond der Nickerierivier.
De vroegere Nickeriekreek werd eene vrij breede rivier,
terwijl de smalle zandzoom van de punt door het altijd
woelende breekwater van jaar tot jaar meer binnenwaarts
slaat, of zich in de bestendige branding ontbindt, en naar de
banken van de Corantijn afspoelt.
De vestingsplaats Nieuw-Rotterdam, werd toen aan de
hooge springvloeden blootgesteld, en men heeft daar ter
plaatse de aangewende pogingen om de afspoeling voor te
komen, verkeerdelijk aangelegd, aangezien men voorheen bij
de eerste afspoeling reeds, het hier en daar geslagen paalwerk
in eene strekkende lengte, langs den afgekabbelden en uitgewasschen
oever heeft geslagen. Niet alleen, dat dit een
altijd durend en kostbaar werk veroorzaakt, was het
zelfs van weinig baat, dewijl het zand door de rollende golven,
de palen losgewricht werden, totdat dezelve er eindelijk uitdreven.
Het was toch merkbaar, dat het op den duur niet
tegen den stroom en de golfslagen bestand zoude zijn.
De diagonale richting van stroom en wind met de
strekking van de kust; beiden komen meerendeels uit het
O.N.O. naar het W.N.W. op de kust aanloopen, en wel in
de onmiddellijke nabijheid van de Nickerierivier.
Dezelfde richting heeft de eb voor de banken alsmede
voor de mondingen der sterk uitstroomende rivier en uit den wal
komende met den vloed uit het O.N.O. en met de eb W.N.W.
Deze verschillende richtingen van den stroom veroorzaken
eene stroomdraaiing aan de kust; zooals ook hetzelfde geval in
de buitenbochten der rivieren plaats vindt, alwaar men dienten-
gevolge, door eene meerdere afspoeling en eene meerdere diepte
altijd veel moeite met het behouden der landingsplaats heeft.

— 52 —
De afspoeling van de kust veroorzaakte veel nadeel aan
de gebouwen, en in 1867 was het gevaar zoo groot, daar,
door de hoogtij springvloeden, de opgeworpen dammen waardoor
de punt of vestingsplaats was ingesloten, geheel werden
verwoest en voor het overige aanmerkelijk beschadigd.
De toestand der gebouwen werd zoo ongunstig, dat
een verplaatsing naar eene nieuwe wijk noodzakelijk werd.
De opgeworpene dammen bleven echter bij iederen
springvloed aan het geweld der zee bloot; en de afspoeling
werd in lateren tijd door eene opstuiving van zand en schulpen
vergezeld.
Dezen toestand werd in 1872 inderdaad treuriger. Niet
alleen dat de zee het oude gedeelte genaderd was, maar
ook de voordam van de nieuwe wijk werd bedreigd.
Daar het toen merkbaar was, dat de rivierzijde op den
duur niet genoegzaam tegen stroom en golfslag bestand zou
zijn, zoo kon met eenigen grond verwacht worden, dat met
tijdelijke hulpmiddelen daarin zou kunnen worden voorzien.
totdat voor eene geschikte oeververdediging de middelen op
de begrooting zouden zijn aangenomen.
Als oeververdediging werden eenige paalhoofden tot
aan den laagwaterrand in de rivier reikende, en het versterken
van den dijk of zoogenaamde frontdam door eene
steenen glooiing voorgesteld! —
Het een en ander over het Neder-district Nickerie
verder te beschouwen, dewijl derzelver getal zoo groot is,
gedoogt deze uitgave niet. Wij zouden ook hiermede voortgaande
het voorgenomen doel over het district Coronie
missen. — Wij zullen alsdan hierbij den draad afknoopen.

IIIe H O O F D S T U K .
HET OPPER-DISTRICT NICKERIE.
Wees nuttig, Sprei werkzaamheid en
krachten rondom U! Leef, terwijl gij zijt!
Wijden wij thans onze aandacht aan het aangenaam
afgelegen oord Coronie, waar zoete stille rust en vrijheid
heerscht; waar de natuur in vollen luister, rijkdom en grootheid
zich voor het menschdom opdoet; waar het vruchtbaar aardrijk
met duizende bizondere, voor mensch en dier, zeer nuttige
planten, kruiden en gewassen zich vertoont; waar het altoos
groeiend groen met bloemen en vruchten is versierd, en 's
menschen oog en hart streelt en vermaakt; waar de
schaduwrijke bosschen oneindig zijn; waar de trotsche
Bruinhard zijn sterke wortels zoo aan den voet als aan den
top den grijzen met mos begroeiden kruin omhoog houdt,
de wolken schijnt te willen tarten, en vele jongere onder
zijnen schaduw opkweekt; waar duizende bizondere boomen,
heesters, planten, kruiden en rankgewassen vruchtbaar zijn,
den mensch voeden en onderhouden; waar het zoete en
gezonde boschwater zich uit de zwampen stroomend in kanalen
formeert; waar God alleen Maker, Bestierder, Landbouwer,
Planter en Onderhouder is.

— 56 —
Het Opperdistrict Nickerie ook wel Coronie, naar de in
1828 dichtgespoelde kreek Corona, en in de wandeling zeekust,
genoemd, ligt ten Oosten van het Nederdistrict Nickerie,
in eene strekkende lengte langs de kust, hebbende over land
geene communicatiewegen of paden met een ander gedeelte
dezer kolonie, en is door een zwaar thans ondoordringbaar
bosch van ongeveer 16000 Rhijnl.voeten van het Nederdistrict
afgescheiden.
Deszelfs oppervlakte laat zich niet gemakkelijk bepalen,
doordien het ten Westen in onbegrensde bosschen zich verliest.
De voornaamste kreken waardoor het voorheen besproeid
werd, waren: de Toenerijpo, de Arrereroene (of Koema-Koema)
de Vopretti, welke kreek langs de oostelijke kultivatie van
dit district loopt, en zich achter de plantage Welgelegen in
zee stort; de Corona, en de Maurita, welke kreeken thans
geheel dichtgespoeld zijn. Hoogst waarschijnlijk waren er
nog verscheidene kleinere takken die zich Noord- en Westwaarts
ontlastten, van welke, nadat door de aanspoelingen
in vorige eeuwen is ontstaan, nu geen spoor meer overblijft.
Het geheel bebouwde gedeelte van dit. district is vlak
en effen land, welks bodem voorheen met eene menigte plantages
prijkte.
De plantage gronden liggen allen met hunne voordammen
aan zee, en zijn voorzien van kanalen waarin voorheen
de diepgaanste schoeners konden in- en uitkomen, doch thans
wegens de ondiepte door aanspoeling. geheel onbevaarbaar zijn.
Op de achtergronden vindt men eene breede, paralel
met de kust loopende zandrits, waarop een fraaie rijweg
over alle gecultiveerde landen gaat, tot communicatie dient,
-en zich slechts tot eenige plantages bepaalt, doordien 't geen
gemeenschap heeft. Eerstens door de natuurlijke bosschen
en tweedens door de grensrivier Coppename over welke geen
brug ligt, of veerbooten gehouden worden; meer oostwaarts
wordt de grond hooger en zandiger, welke bodem echter
ongemeen rijk aan humus is. Het zand is van eene geelachtige
kleur, op de meeste plaatsen met een dunnen zoom van
blauwe (doch zoete) klei doormengd. Deze gronden leveren
overheerlijke banannen en aardvruchten op.
De meer zeewaarts gelegene landen bestaan uit zeer
dankbare kleigronden.
Het rundvee en de schapen zijn hier ongemeen vet, en
overtreffen in zwaarte die van de Neder-Nickerie. Ook hier
groeien de banannen groot en weelderig terwijl de jacht en
visscherij niet minder rijk zijn, dan in het eerstgemelde

— 57 —
district. Jammer is -het-dat-men van -hier geen -vee-, banannen-,
aard- en boomvruchten kan uitvoeren, wordende, uithoofde
van den grooten afstand van de hoofdplaats Paramaribo, en de
moeilijkheid van het een en ander te transporteeren, alleen voor
eigene comsumptie aangekweekt.
De eerste aanplanting van katoen geschiedde door den
heer A. Cameron op het lot No. 210, later onder den naam
van plantage Burnside bekend, in 1808.
Dit district bracht het eene jaar door het andere 2000
á 2500 balen schoone katoen op, welke balen door elkander
300 Amst. ponden wogen.
Aan de kust op den NW. hoek van de plantage Friendship
ligt de onversterkte Militaire post Coronie, zijnde de Nederlandsche
vlag hier voorheen aan eene geringe bezetting van
een sergeant, zes jagers en twee neger-guides toevertrouwd,
later werd deze bezetting vergroot op een Eerste of Tweede
Luitenant en twintig a vijf en twintig jagers — later weder
op een Sergeant, een Korporaal en vier jagers gebracht —
thans is zij geheel onversterkt.
Een Ambtenaar (gewoonlijk tevens planter) welke den
titel van Landdrost voerde, correspondeerde met het Hoofdbestuur
te Paramaribo. De eerste Landdrost van het district
Coronie was de gepensioneerden kapitein Lauta—de tweede was
F. van der - Schoor, zijnde door den heer Slengarde opgevolgd.
De jaarwedde van den Landdrost was f 1000.— N.Ct.
In 1858 bleef met het bestuur in dit district belast de
Landdrost P.F.C. Stolte, die lang na zijne aankomst in de
kolonie als zoodanig was aangesteld.
Ook werd deze functiën bij ontstentenis van den Drost aan
den Kapitein van de gewapende Burgerwacht tijdelijk opgedragen.
De functie van districts-commissaris werd aanvankelijk
opgedragen aan den, Officier belast. over den Militaire
post die sedert 1861 de betrekking van Landdrost vervulde.
Bij Gouv. Resolutie 20 Mei 1863 No. 4 werd echter voorzien in
de definitieve benoeming van een Commissaris voor dit
district met toekenning van eene bezoldiging van f 5000. -
'sjaars. De eerste districts-commissaris van Coronie was de
heer den Veer die van de Luitenant Burghgraaf overnam.
In beide districten heeft men een gezond klimaat bij
een frisschen oostelijken zeewind; maar in den drogen tijd,
wanneer de regenbakken droog zijn, is in het district.
Coronie het drinkwater, dat men uit de bosschen aanvoert,
bij het niet onderhoude n der kanalen zeer slecht. In
de laatste 10 jaren heeft dit verschijnsel zich ieder jaar

- 58
doen gevoelen — en in beide districten heeft men bovendien
eene ongemeen groot hoeveelheid lastige insekten.
De gewapende Burgermacht in dit district, uitmakende
de landelijke schutterij in de kolonie Suriname, werd voorheen
onder het bevel van den Landdrost, thans van den
commissaris van dit district door een Burger Kapitein
gekommandeerd en strekt om alles te verrichten wat — tot de
instandhouding der openbare rust gevorderd wordt. Bij
ontstentenis van den Landdrost trad de oudste aanwezige
Officier van de Burgermacht voor hem op, tot dat de
Gouverneur in de waarneming of vervulling in deze betrekking
voorziet.
Voor de politiedienst waren aldaar een Brigadier, een
Marechaussee als ook twee agenten ter beschikking van den
districts-commissaris.
Al hoewel voorheen de Landdrost alleen het bestuur
uitoefende liet hij veelal kleine verschillen en delicten door
den Raad van Hoofd Ingelanden, zamengesteld uit eenige
ingezetenen van dit district, beslissen en zulks door den
Landdrost verlangd zijnde, deelt dezen Raad tevens in zaken
van het bestuur hun advies en consideratien aan denzelve
mede. De benoeming echter van gezegden Raad omtrent de
beslissing der geschillen en delicten, werd in 1863 gewijzigd
door de benoeming en aanstelling an een Kantonrechter en
een Griffier vroeger aldaar gevestigd, thans te Paramaribo
en om de twee maanden op den Militairen post aldaar
zitting houden.
De ijver en de goede zorgen van de Zendelingen der
Morav. Broeder Gemeente in 1776 in de kolonie Suriname
gekomen en te Paramaribo hun hoofdplaats hebbende, vonden
ook hier in dit district een ruim veld voor hunnen heiligen
arbeid; zij waren met goedgevolg werkzaam tot de uitbreiding
van het Christendom onder de heidensche bevolking.
Op de plantage Burnside en Sarah werden in 1832
gebouwen ingericht waarin aan de slaven kinderen dezer
plantages als ook aan die van andere effecten tweemaal in de
week godsdienstig- en schoolonderricht gegeven werd.
In 1840 werd de zendeling Jacobs op de zendelingspost
Salem aangesteld. Eene kerk werd toen gebouwd en den
4n April 1844 door de zendelingen Hartmann en Jacobs in
tegenwoordigheid der ingezetenen plechtig ingewijd.
In 1847 werd de zendeling Jacobs door den zendeling Räthling
opgevolgd, en het aantal dezer gemeenten begon zich reeds

-59-
uit te breiden tot 500 zielen — in 1855 bestond zij uit 800 —
en in het jaar 1858 — uit 1052 leden.
De zendeling Räthling werd in het jaar 1866 door den
zendeling Gaissert opgevolgd en in dat jaar telde deze
gemeente 1147 leden.
De gemeente breidde zich meer en meer uit, zoo dat
het kerkgebouw moest worden vergroot en den 23 Juni 1872
door den zendeling Gaissert en den te Paramaribo gevestigden
hoofdvoorstander de heer Clemens in tegenwoordigheid van
vele ingezetenen en de leden dezer gemeente plechtig werd
ingewijd. Alle harten waren vol vreugde bij deze inwijding,
doch te midden van deze vreugde werden de harten door
droefheid getroffen wegens het binnen weinige dagen daarop
gevolgde treurig geval van het overlijden van den hoofdvoorstander
de heer Clemens, wiens overschot op het
etablissement Salem in de nabijheid van het kerkgebouw
werd begraven.
In dit kerkgebouw wordt drie maal in de week des
avonds en op zon- en feestdagen Godsdienstoefeningen gehouden
en dient ook dagelijks Zaterdag uitgezonderd tot
het geven van schoolonderwijs aan de kinderen dezer gemeente.
In 1882 werd de zendeling Gaissert door den zendeling
K. Gerhardt opgevolgd en in dat jaar telde de gemeente
1317 leden.
Ook in de lokalen der Gouvernementsscholen op den
grond Totness en op de plantage Hague werden door de
zendelingen Godsdienstoefeningen gehouden voor hen die
door ouderdom of andere omstandigheden den verren afstand
niet konden afleggen, verhinderd werden de godsdienstoefeningen
op Salem bij te wonen.
Hierin werd in 1888 onder het toezicht van den zendeling
Gerhardt voorzien met het bouwen eener nieuwe kerk op de
plantage Hamilton. Na de voltooiing van het kerkgebouw
in 1889 werd hij ongesteld en kwam tot herstel zijner gezondheid
te Paramaribo aan, doch weinige dagen daarop is de
heer K. Gerhardt den 19 September overleden. In zijne
plaats werd den 19 October den zendeling Weigel aangesteld
die op den 27st October d.a. de nieuwe kerk plechtig inwijdde.
Het ledental der gemeente bestond in dat jaar uit I466
leden. Den 22n Mei 1894 werd de zendeling Weigel opgevolgd
door den zendeling S. Glöckler en de gemeente telde in dat
jaar 1475 leden.

— 60 —
Den 17den Januari 1897 werd de zendeling S. Glöckler
door den zendeling W. Mälhig opgevolgd en de gemeente
telde in dat jaar 1481 leden.
In 1897 werd eene kerk op den grond Totness gebouwd
en den 23n October 1898 plechtig ingewijd en op ult. Dec.
1898 telde de gemeente 1462 leden.
De oude kerk der Roomsch Katholieke Gemeente was
voorheen op plantage Cardrospark gebouwd, doch in het jaar
1872 naar plantage Maryshope overgebracht en op nieuw
gebouwd, waarin dagelijks des morgens en des avonds Godsdienstoefeningen
gehouden werden.
Dit gebouw staat op pilaren, het onderste gedeelte is
zoodanig ingericht dat de kinderen dezer gemeente daarin
schoolonderwijs genieten.
Deze kerk werd later door eene nieuwe vervangen.
Ook op de plantages Welgelegen en Burnside zijn er
twee kerken gebouwd waar, in de eerste des Maandags en
in de tweede des Zondags godsdienstoefeningen gehouden
werden.
Door het Gouvernement werd in 1861 de grond Totness
vroeger behoorende den boedel Mac Donald voor de som
van f661.— aangekocht en tot eene vestigingsplaats aangelegd.
Daar het kanaal van Totness oostelijk de gronden gelegen
is, en vóór den koop reeds geheel dichtgeslagen was, en daar
het aangrenzende kanaal van plantage Friendship onderhouden
werd door het Gouvernement, door dien de belanghebbenden
van Friendship dit kanaal ten gebruike heeft toegestaan
benevens een terrein alwaar de Militairere Post en de
Landdrostwoningen enz. zich bevinden, heeft men den naam
van het kanaal van Friendship- tot Totness-kanaal veranderd.
In den loop van 1864 waren reeds bij een vijfjarig
huur ad vier gulden 's jaars aan vroegere gemanurnitteerden
uitsluitend ter uitoefening van den kleinen Landbouw, 60 loten
ter grootte van een a twee akkers afgegeven; terwijl later door
de geëmancipeerden meerdere loten zijn opgenomen en in 1898
het aantal der bevolking van den grond Totness 86 bedroeg.
In den loop van het jaar 1864 werd door den timmerbaas P.
May aan het Gouv. kanaal Totness een nieuwe ijzeren
koker (*) ingelegd, en aan de beide vleugels van het kanaal
(*) Waarschijnlijk diende de koker voorheen tot uitsluiting van het
zoutwater en des vereischt zijnde tot uitloozing van het

— 61 —
eene houten schoeiïng aangebracht, en in 1895 door den
timmerbaas Trommel weder belangrijke herstellingen daaraan
gedaan.
Twee Gouv. Scholen zijn aldaar — een op den grond
Totness en een op de plantage Hague — alwaar de kinderen
van particulieren schoolonderwijs genieten.
Reeds bij de emancipatie in 1863, begonnen de zilveren
f 2.50 en f 1.— stukken het daglicht niet meer te aanschouwen,
door dien deze speciën door de geemancipeerde
arbeiders op de plantages (parcimonies) werden bewaard
om na tien jaren bij de opheffing van het staatstoezicht,
beschikbaar te worden gesteld tot het huren of koopen van
verlatene plantages en gronden en het bouwen van huizen; zoodat
de geregelde circulatie gestremd werd; ook de op de plantages
Leasowes, Sarah en Marys Hope aangebrachte koelie immigranten
die deze speciën ter bestemde plaatsen deponeerden
om bij expiratie van hunne contracten naar hun land weder
gaande mede te nemen; — de in omloop gaande gelden door
hen versmolten en tot halssieraden, handboeien, armbanden
herschapen brachten zeer veel bij, dat de geregelde circulatie
van geld ook in het district Coronie niet kon plaats
vinden, zoodat men in Coronie niet, — dan met kleine schuldbriefjes,
kleine schuldbekentenissen en contra-rekeningen
van elkander konde komen.
Na de opheffing van het Staatstoezicht (1873) hebben
eenige geemancipeerde Landbouwers zich van eenige kleine
vaartuigen van zeer geringen diepgang voorzien, om behalve
door het mail vaartuig de communicatie met de hoofdplaats
Paramaribo te onderhouden.
Deze vaartuigen 8 en 10 in getal konden vroeger in het kanaal
van Totness in- en uitkomen, doch door de ondiepte in lateren
tijd moeten zij buiten in zee op de modderbank blijen liggen.
Vele ladingen van cacao, banannen, cocosnooten, cocos-
olie, aard- en boomvruchten worden met visschersbooten
en kleine corjalen naar buiten gebracht om in deze vaartuigen
te worden ingeladen om naar de markt 'te Paramaribo te
overtollige zoetwater ter voorkoming van overstroomingen der gronden
van Totness en Friendship door zware en aanhoudende regens; dus
vereischt dezelve goeden zorg en vooral daar het kanaal van Totness vóór
en bij den aanleg van de vestigingsplaats, steeds als een reservoir voor
goed drinkwater voor de bevolking en het vee werd beschouwd, doch
men nimmer er toe overging tot het weg spuien van al het zoetwater
om de bestaande bank te verzetten.

— 62 —
brengen doch kunnen niet anders dan bij hooge springgetijden
der Nieuwe of Volle maan van hier vertrekken.
In den laatsten tijd brachten zij ook slachtvee mede
die voor spotprijzen aan de markt alhier werden verkocht.
In de maand Maart van 1896 vertrokken met de
nieuwe maanspring van Coronie 5 dezer kleine vaartuigen
welke hadden medegenomen een tal runderen, varkens, geiten,
pluimvee, cocosnooten, cocosolie, manden gedroogde visch,
aardvruchten, anaassen en duizenden mango's om ze naar de
markt te brengen.
Overvloed van boomvruchten als ananassen, vooral van
mangos die tijdelijk de plaats inneemt van banaan. Het is
gewoonlijk bij schaarschte van banaan, overvloed van mangos.
Jammer dat deze laastgenoemde artikelen door den verren
afstand over zee met deze vaartuigen eer ze aan de markt
gebracht worden voor 't grootste gedeelte overrijp worden
en verrotten.
In den loop van het jaar 1896 was de sterfte onder
het vee in Coronie, tengevolge van de pedicula. morbus (zekere
afschuwelijke ziekte waarin door de bedorven sappen veel
luizen ontstaan) ontzettend groot, en men kon het verlies
op ± 250 runderen berekenen.
De heer de Lange veearts te Paramaribo was aldaar
aangekomen om een onderzoek omtrent het wegsterven van
het hoornvee in te stellen.
Jammer dat de veearts niet bij het begin der ziekte
aanwezig was teneinde te kunnen nagaan welk een zamenhang
bestaat tusschen de kolossale vermeerdering der coeparies
en de aanhoudende droogte. De coeparies een soort van
Iodes van de familie der Acariden schijnen door de droogte
daartoe aangedrongen, natuurlijk liever zich van het bloed
der vanwege watergebrek naar het woud gedreven runderen
te willen voeden dan van de opdroogende sappen der boomen.
Omdat er alleen nog in 't woud water te vinden was, kon
dat kwaad moeilijk vermeden worden, slechts alleen de ervaring
achterlatende. Dat de arme veehouders door dezen toestand
van hun vermogen beroofd werden, valt niet te twijfelen.
Ook de tijgers maakten jacht op het vee. Op plantage
Welgelegen waren in eene weektijds 8 varkens hun prooi.
Op klaren dag werd op den kweekgrond Inverness een
steenezel, die op den weg aan 't grazen was een prooi van
een dezer roofdieren. Naar men zegt waren er toen vier dezer
roofdieren die op verschillende plaatsen jacht maakten op het
vee. Vooral op de kwcekgronden waren vele varkens hun prooi.

— 63 —
Er werden op verschillende plaatsen pennen of vallen
gesteld; — een dezer roofdieren werd gevangen, terwijl de
anderen daardoor verjaagd zijn geworden.
Goed drinkwater moet men thans bij elken drogen tijd
van den achterpolder der plantages en gronden halen, wat
voor de inwoners met zeer veel moeiten en voor velen met
zware kosten gepaard gaan. Dit verschijnsel kwam in Coronie
in vroegere jaren in de 10 jaren slechts eens, doch in de
laatste tien jaren van 1889-1899 geregeld elk jaar voor.
Het gedrag der bevolking van Coronie leverde voorheen
vele redenen van tevredenheid op, en over het algemeen
heerschtte een goede geest onder hen. Bizonder gunstig was
in 1874 de indruk dien de geest der bevolking van Coronie
op den toenmaligen Gouverneur van Sypesteijn maakte. Nadat
hij hem als uitmuntend geroemd had, zegt hij: »Zij is er dan
ook onder het bereik van al de voordeelen van het Godsdienstig
en Schoolonderwijs dat door de Morav. Brs. en R.K.
Geestelijken met groote toewijding wordt verstrekt.«
En toch helaas! thans bestaat onder de kleine landbouwers
geen soort van lust en opgewektheid, geen eendracht omtrent
verbetering der loozingen, ja tot verbetering in den ellendigen
toestand waarin Coronie zich thans bevind samen te werken.
Helaas ! als dat zoo voortgaat, zal dit district geheel ten
gronde gaan.
Er heerscht ja reeds vele jaren onder de inwoners van
dit district een geest van misnoegen, van de notabelen tot
den geringsten. Men hoort op Coronie niets dan klagen en
bitter klagen. Velen klagen over het bestuur van Coronie in de
laatste 10 jaren, — over het te laat ontvangen van postbrieven,
— over het weigeren van postzegels, — over het aanslaan
van personeele belasting; — anderen waaronder moeders zijn
die 4 a 5 kinderen te verzorgen hebben en armoedig zijn,
niets bezittende, toch verplicht werden personeele belasting
te moeten betalen. Anderen over de geneeskundige behandeling
dat zij in hunne armoedige toestand - aan den
districts-geneesheer f 2,50 voor onderzoek en f 2.50 voor
medicijnen hadden moeten betalen, anders geen geneeskundige
hulp konden verkrijgen. Een meisje M. te V. van de Hope
kreeg eene gebroken naald in haren arm, juist was toevallig
de districts-geneesheer op dat terrein. Zij vroeg den geneesheer
om hulp om de gebroken naald er uittetrekken, doch
kreeg tot antwoord, dat zij eerst f 5.— aan hem moest betalen.
Daar zij echter niet in staat was het gevraagd bedrag

64 —
te betalen moest zij zich getroosten met de gebroken naald
in haren arm te blijven. Gelukkig dat eenige dezer aangehaalde
toestanden thans verbeterd zijn; — doch de klachten over
gebrek aan goed drinkwater en de Coronievaart blijven steeds
aan de orde van den dag.
Omtrent deze toestanden wordt ons uit Coronie
medegedeeld.
De toestand wordt hier werkelijk ernstig. Al de regenwater
reservoirs zijn ledig; ook die van de Hernhutter
Gemeente op Salem. De school is uit gebrek aan water
voor de onderwijzers, gesloten en deze gaan heden naar de
stad. (Zie »Onze West» Woensdag 29 November 1899 No. 18.)
Een voor Coronie vroeger nooit gekend verschijnsel.
En omtrent het tweede n.l. de Coronievaart.
De passagiers van Coronie, die Vrijdag jl. (24 November
1899) in de modder bleven vast zitten en niet met de st.
Paramaribo meekonden, zijn niet voor Maandagavond (27e
Nov.) in de stad aangekomen. Zaterdag morgen raakten zij los
en konden zij door den schoener Nickerie worden opgenomen
(Zie »De Surinamer» Donderdag 30 Nov. 1890 No. 96).
Evenzoo mijne lezers, is dit verschijnsel bij elke doodgetij
aan de orde van den dag, doch dit is vast en zeker, dat
deze toestand diep betreurenswaardig moet beschouwd worden.
Men heeft in Coronie zelden anders dan O. en Z.O.
winden. Bij regenachtig weer is de wind Z.O. en Z. In
den grooten regentijd heerschen veelal afwisselende winden
uit het Z.—Z.W.
Ook zijn de muskieten thans minder als voorheen.
De gezondheidstoestand van Coronie kan zeer gezegend
genoemd worden. Het is zeker dat zij voor geen ander district
behoeft onder te doen. In alles is zij door God mild gezegend.
Velen houden dit district voor een der gezondste van
geheel Suriname, dewijl het meest droog en steeds koel en
frisch door de zeewind is.
Men overzie slechts de statistieke opgaven van Geboorten
en Sterfgevallen der districten, zoo zal men zich hiervan overtuigen,
dat gedurende vier jaren 1890-1893 te zamen, in Coronie
308 geboorten en 160 sterfgevallen, terwijl in Nickerie .492
geboorten en 633 sterfgevallen hebben plaats gevonden.
Van de pokken waarvan zich de eerste sporen in de maand
December 1854, en in het jaar 1855 in de stad Paramaribo
het hevigst heeft gewoed en zich door het geheele verdere
gedeelte der kolonie hadden verspreid; bleven de districten
Coronie en Nickerie daarvan bevrijd.

— 65 —
Dit is zeker dat in ieder jaar in Coronie de geboorten
de sterfgevallen overtreffen en in Nickerie de sterfgevallen de
geboorten zie Statist. van geb. en Sterf. van 1855-1898).
Het is mij bij ervaring gebleken, dat de regens thans
minder naar seizoenen vallen dan voor 30 jaren; vooral in
de jaren 1875-1876-1877 en 1885-1886-1887 werden
nu en dan bij afwisseling van eenige lichte buien, als aanhoudende
en voortdurende droogte beschouwd. Dit gebeurt
om de 10 jaren in Coronie we1, doch heeft men nimmer zoodanig
gebrek aan goed drinkwater gevoeld als thans.
De Landbouw bloeide en wierp rijke oogsten af.
De handel was voorheen in dit district zeer voordeelig
doch in lateren tijd tot een ruilhandel geworden. Er bestonden
in 1864 in dit district 6 winkels en 9 broodbakkerijen.
Eene aanzienlijke uitgestrektheid onbebouwde landen
zware bosschen en ondoordringbare zwampen scheidt thans
dit Opper-Nickerie van het Neder-district Nickerie en stremmen
te land de communicatie met hetzelve; -- echter hebben er in
vroegere jaren slaven uit Nickerie naar Coronie langs
voormelde bosch doorgeloopen. In 1835 begonnen zich
reeds moeilijkheden hierin in den weg te leggen, en in
1855 werd het doordringen van het bosch ondoenlijk door
de veelvuldige niet zeer scherpe doorn gewassen awarie
makka; dicht begroeide zwampen.
De kust is bezet met banken van modder en geel welzand
meerendeels aan - echter op eenige plaatsen een
weinig afspoelende.
Bij enkele gevallen werden er echter in vroegere jaren
negers met brieven van het eene naar het andere district
gezonden, makende alsdan gebruik van eene hooge schulp
en zandbank die de strekking der kust heeft, en zelfs bij
springgetij niet onderwater liep. Deze bank nam in het
Nederdistrict een aanvang bij de plantage Glouchester, en
strekte zich tot op een geringen afstand van Opper Nickerie
uit, of wel tot de hoogte alwaar de modderbank van de
zeekust begint; — zoodat men zeer waarschijnlijk met geringe
onkosten een goed communicatie pad tusschen de beide
districten konde daarstellen.
Alle gemeenschap met of vervoeren van producten naar
Paramaribo geschiedde met kust vaartuigen zoodat de communicatie
of correspondentie met kust vaartuigen en mailbooten
moest geschieden, en wijl er nergens eene geschikte
ankerplaats is, zoo moeten de hierop varende schoeners en

— 6 6 -
mailbooten en sloepen, altijd in sterk rollend water voor het
vlakke strand ten anker komen.
De in- en afscheping van deze kustvaartuigen geschiedde
voorheen met ongedekte zee-ponten, naar barkassen gelijkende.
Dit was voorheen en blijft tot heden (1900) eene
gevaarlijke in- en afscheping.
Dit ongerief trok reeds toen in die dagen, de aandacht er.
De toenmalige Gouverneur Charles Pierre Schimpff bij
zijne inspectie-reis te Coronie in het jaar 1855 van dit ongerief
overtuigd, gaf toen reeds te kennen, de wenschelijkheid eener
verbinding tusschen de beide districten; zoo dat Coronie
zijne producten konde zenden naar het Neder-district Nickerie,
om aldaar in de veilige en diepe rivier te worden ingescheept.
Het kwam Z.E. voor, dat er met eenige opoffering
een verbindingskanaal tusschen het district Coronie en de
rivier Nickerie zoude kunnen plaats vinden. Bij eenige
belanghebbende ingezetenen der beide districten vond dit
plan grooten bijval, en zij beloofden daartoe handen aan
't werk te zullen slaan, (men kon toen over slaven beschikken),
indien het Gouvernement slechts de behulpzame hand wilde
bieden om het terrein te doen opnemen.
De heer H. van Genderen toen landdrost van Nickerie,
bood zich welwillend aan. Na met de destijds in dienst
van het. Gouvernement staande Indianen, de Nickerie rivier
drie dagreizens opgevaren te zijn, tracht hij te land
Coronie te bereiken, waartoe op bepaalde dagen en uren
seinen werden gegeven door het afvuren van het geschut
te Coronie, om hem de richting aan te wijzen, — het heeft
hem echter niet mogen gelukken Coronie te bereiken;
omdat hij in zijnen tocht gestuit werd, door een ondoordringbaar
met zeer scherpe doorngewassen dicht begroeiden
zwamp, door welken een weg te banen, hij van zijne reeds
afgematte manschappen (indianen) niet konde vorderen.
In het verslag van de Commissie uit de 2e Kamer van
Staten Generaal 12 November 1860 werd de opmerking
gemaakt, dat geen bericht wordt gegeven omtrent het verbindingskanaal
tusschen het district Coronie en de Nickerie
rivier. Uit het Regeeringsverslag over 1855 zal zijn gebleken,
dat bij de opneming van het terrein zich moeilijkheden
hebben voorgedaan, welke den daarmede belasten Landdrost
van Nickerie hebben belet Coronie te bereiken, en dat de
moeilijkheid zoude zijn bewezen, om een kanaal tusschen
de districten Nickerie en Coronie daar te stellen.

— 67 —
»Ofschoon het plan den bijval had gevonden van eenige
belanghebbende ingezetenen, die zich niet ongeneigd betoond
hadden, daartoe handen aan 't werk te slaan, is van de
verwezenlijking der hoop welke de Gouverneur van Suriname
uitdrukte, dat de eigenaren van plantages in die districten
tot het daarstellen bereid zouden worden bevonden, later
niets gebleken«.-
»Met het oog op de moeilijkheden van het terrein, op
de betrekkelijk geringe bevolking dier districten, en op het
bestaan van slechts ééne suikerplantage in Coronie, schenen
de kosten zoo tot daarstelling, als tot voortdurend onderhoud
van zoodanig kanaal, gesteld al dat men daartoe een
voldoend aantal arbeiders zoude kunnen vinden in geene
evenredigheid te staan, tot de voordeelen welke daardoor
voor den afvoer van producten zouden verkregen worden; en
het laat zich dan ook verklaren, waarom de aanvankelijk tot
daarstelling van hetzelve zich bereid betoond hebbende
plantage eigenaren, daaraan geen verder gevolg hebben
trachten te geven«.
In 1855 was de kanonneerboot Coppename gestationneerd
te Nickerie en de kanonneerboot Nickerie die buiten dienst
bij Paramaribo lag, werd in haar station in het district
Coronie vervangen door eene gewapende Barkas met 11 man,
en in den loop van 1857 vanwege het Gouvernement, een
behoorlijke logies voor de bemanning van de gewapende
barkas, aan den uitgang van plant. Maryshope gebouwd; —
ook eene behoorlijke landingsplaats werd aldaar gemaakt;
waartoe de heeren Th. Green en W. Wilmans toen eigenaren
van dat effect welwillend hunne toestemming en medewerking
hadden verleend.
Hoe zeer daardoor eene groote verbetering was te
weeggebracht had -de- ondervinding reeds toen (bespiegelend)
aangetoond, het nut dat zou ontstaan, indien van den
Landdrost woning af, een geschikt kanaal naar zee kon
worden gegraven.
Uit gebrek aan de noodige handen, kon tot dat werk niet
worden overgegaan; echter werd deze zwarigheid uit den weg
geruimd door de komst van de Chinezen, waarvan een 25
tal ter beschikking van het Gouvernement gebleven was, die
in den loop van 1858 onder het toezicht van den toenmaligen
Landdrost P. C. F. Stolte een aanvang met de werkzaamheden
van het uitgraven van het kanaal van Friendship maakte, en
in het begin van 1859 voltooide.

— 68 —
Ter vervanging van het marietiem detachement te Coronie
werd voor den dienst aldaar van in- en afscheping der Mailbooten,
in 1860 aangekocht een fransche Schoener, die voor
die dienst vertimmerd en uitgerus t zijnde, onder den naam
van Saramacca aldaar werd gestationneerd.
Zij onderhield de communicatie tusschen de hoofdplaats
Paramaribo en de districten Coronie en Nickerie tot den 27
April 1867 toen dit vaartuig ten gevolge van eene aanzeiling
met de fransche mailboot verloren ging.
Zij werd toen vervangen door een ander onder den naam
van Saramacca, doch later met den naam van Coronie die tot
ult. November 1895 nog voor Coronie lag om de gemeenschap
met den wal en de Mailboot te onderhouden.
De schoener Thiestle werd in Juli 1895 gekocht; - dit
vaartuig deed eerst dienst als vuurschip bij Braamspunt, later
tot het vervoeren van passagiers en goederen naar Coronie
Nickerie en Albina waarna het in November vertrok naar
Coronie om den afgekeurden kotter aldaar te vervangen; de
naam Thiestle werd veranderd in die van Coronie
Ook zijn er aan den wal in het kanaal, een zeilbootje,
een groote transport boot Watrahai en een visschersboot die
'de passagiers-goederen en producten naar den kotter Coronie
overbrengen. Daarna laat de kotter Coronie onder zeil om op
2 a 3 vadem water ten anker te komen om de Mailboot af te
wachten.
Ook dit ongerief trok de aandacht van den oud Gou -
verneur Jonkhr. C. A. van Sypesteyn, die veel belang in de
welvaart van het district Coronie stelde.
Bij zijne inspectie-reizen den 15 Januari 1874. te Coronie die
toestand beschouwende, werd door hem aan de ingeze tenen
aldaar geuit: »In dit district wordt vooral ook het nut gevoeld,
van eene zeer bruikbare communicatie te land een voorrecht
dat in alle andere gedeelten der kolonie niet ge mist wordt.»
De som van f 300.— werd beschikbaar gesteld voor het
openkappen van een pad van Coronie naar Nickerie (Zie S. C.
Gouv. Adv. blad Donderdag 8 Maart 1877 No. 29).
Met het oog op eene communicatie te land, werd aan
den districts Commissaris J. H. Jackson opgedragen, het in
1855 bedoeld terrein tusschen Coronie en Nickerie weder op te
nemen.
J. S. Mac Donald. Luitenant der gewapende Burgerwacht
en eenige der bevolking daartoe uitgekozen, maakte deze expe-

— 69 —
ditie uit. Door vele moeilijkheden en hinderpalen, als ook
van hunne richting afgeweken te zijn geweest, kwamen zij
na vele kronkelende richtingen, eindelijk achter de plantage
Botany Bay in het district Nickerie aan.
Omtrent den toestand van het district Coronie, valt zeer
veel nog te melden; doch, die toestand, hoewel nu en dan
gunstige verschijnselen zich voordeden, kan niet bevredigend
genoemd worden; en zoo lang de oorzaak niet wordt weggenomen,
is daarin geen verbetering te verwachten.
Gelijk reeds vermeld is, werd het Gouv. kanaal in 1859
voltooid, en »men had daarvan goede diensten» (volgens het
rapport van den gewezen Landdrost A. J. F Tijdeman, die den
Landdrost P. C. F. Stolte, kort na de voltooing van het kanaal
op deszelfs verzoek eervol werd ontslagen, opvolgde).
Het gevolg echter was, dat het kanaal reeds in 1865 niet
aan de verwachting voldeed, dewijl de kustvaartuigen in hetzelve
moeilijk konden in- en uitzeilen.
Door de welwillende medewerking der eigenaren van
de plantage Leasowes werd toen reeds, het kanaal van genoemd
effect aan het Gouvernement beschikbaar gesteld, ter
bevordering van gemeenschap en vervoer met de Mailbooten.
Dit duurde tot 1881; dan, tengevolge der kosten van onderhoud
der dammen. van het kanaal, bruggen en wachters enz.
werd door het Koloniaal Gouvernement eerst in 1883 met de
belanghebbenden van dit effect eene overeenkomst getroffen,
waarbij van dien tijd af tot 1888 f590.00 werd verstrekt.
Sedert dien (1855 — 1899) zijn er echter geen doeltreffende
stappen gedaan, om een stoot te geven aan deze zoo belangrijke
zaak van het district Coronie, dan alleen herhaalde wederopdelvingen
van het kanaal van Totness, terwijl de ongunstige
toestanden steeds bleven en blijven voortduren tot heden.
Er werden theoriëen uitgedacht en helaas! ook in
werking gebracht, die in stede van dien toestand te verbeteren,
krachtdadig medewerken, niet alleen tot de bestendiging van
dit ongerief, maar ook tot de terugkeer van het district
Coronie tot haren natuurstaat (wildbosch leiden zal; van hier,
dat men in plaats van toen dadelijk een aanvang te maken
met de daarstelling van een communicatie te land, zijn besten
tijd besteedde tot het wederopgraven -van het
Gouvernements kanaal, in de hoop dat men hiervan de
verlangde vruchten genieten zoude; doch helaas, de ondervinding
leerde spoedig, dat zij weinig of geen goede resultaten
ondervonden.

— 70 —
Uit het gemelde blijkt ten duidelijkste, dat hoe nuttig
het opgraven van het Gouv. kanaal moge schijnen, hetzelve
echter niet ten duur in stand kan blijven. Integendeel er
dienen doelmatige middelen tot weder opwekking van den
Landbouw, ja! tot de instandhouding van het district Coronie
genomen te worden.
De geschiedenis van elk land heeft ons geleerd, dat overal
waar goede communicatiën in 't leven werden geroepen, dat
land in vooruitgang en bloei toenam en zal dit ook
niet het geval zijn met het district Coronie?
Vier en veertig jaren ruim zijn er verloopen sedert er
bij het Bestuur sprake was van een verbindingskanaal
tusschen Coronie en Nickerie, welk alleen in de woorden
doch niet daadzakelijk is gebleven; en het district Coronie
blijft tot heden onder dien toestand steeds gebukt.
Men laat haar geheel aan haar lot over; haast 't eenige
wat men voor haar doet, is wederopgraven van een dichtgespoeld
kanaal.
De uitmoddering of het opdelven enz. enz. van het Gouv.
kanaal zoude even zoo weinig op den duur kunnen stand
houden, omdat het eene misgeboorte van een overigens goed
beginsel is.
Een communicatie weg daar te stellen, zoude des te
eerder kunnen verwezenlijkt worden.
Doch helaas !
In 1887 wordt weder de aandacht gevestigd op het Gouv.
kanaal. Op verschillende tijdstippen is een onderzoek inge
steld, waarbij aanvankelijk het vermoeden van te zullen slagen
wel bevestigd is geworden. (?)
Ook de mededeelingen der landbouwers (eigenaren van
kleine kustbooten) dat dit kanaal zonder overdreven kosten
wel in orde te brengen en te houden zal zijn, (?) bekrachtigde
deze maatregel, en is voorloopig onder het toezicht van
een der ingezetenen van het district Dougald Mac Intosh met
eene geringe ondersteuning van het Gouvernement reeds
eenige verbetering in den toestand van het kanaal gebracht.
Houd op, van kreeken en kanalen
Ons zoo omslachtig te verhalen.
Een kinderspel dat geen bekoort;
Het moge menigen wel streelen
Gij zult wel anderen licht vervelen
Ei, maak met uw vertelsel voort!

— 71 —
In de memorie van toelichting — koloniale Huishoudelijke
begrooting van liet dienstjaar 1890 (in de West-Indier
Zondag 26 Mei 1889 No. 42 opgenomen) ontwaren wij het
volgende, dat. wij in verband met den toestand, in haar geheel
opnemen en onze lezers mededeelen.
In de laatste jaren worden belangrijke werken in Coronie
uitgevoerd.(1) Daaromtrent wordt het volgende medegedeeld.
I. Uit het onderzoek door den Gouv. landmeter in overleg
met den districts-commissaris in Juli 1888 ingesteld,
bleek dat het water in de eerste groote coupures in de rits
voorbij Ingiekondre geen tak is van de Koema-koema kreek,
.maar dat zij eene afzonderlijke uitmonding in zee heeft, door de
visschers Mangro- of Broko-horo-kreek genoemd.
Eerstgemelde kreek heeft bij hare uitmonding een breedte
van ongeveer 12 Meter langzamerhand verminderende tot
4 Meter. Hare diepte is gering bij hoogwater eenigen tijd
voor springtij bedroeg tijdens het onderzoek die diepte slechts
6.63 M. terwijl de geul door de modderbank, die zich van
hare monding af ver in zee uitstrekt, eene plaats waar 0.95.M.
(3 vt.) gepeild werd — uitgezonderd, slechts eene diepte
behoudt van:0.30 tot 0.45 M. (1 a 1.1/2 voet).
Ofschoon dus deze kreek thans onbevaarbaar is, bleek
dat de lozing van de terreinen, ten Oosten van Inverness
uitgegeven, zoude ten goede komen, indien zij even als de
Mangro- of Brokohoro-kreek behoorlijk werd gezuiverd. —
Dit is in 1888 onder het toezicht van den districts-commissaris
Juta geschied.
Het werk heeft met inbegrip van het verlengen van den
weg van Inverness tot de Koema-koema-kreek en van het
overbruggen met boschhout van de rits coupures slechts de
betrekkelijk geringe uitgaaf gevorderd van f 3811.40, en is
alzoo verre beneden de begrooting gebleven. (?)
Van het verder verlengen van evengenoemden weg behoeft
vooreerst geen sprake te zijn.(2) Die verlenging zou alleen te
pas komen indien vele aanvragen inkwamen naar gronden
oostwaarts van de Koema-koema-kreek.(3) — of indien de
( 1 ) Zie de kol. verslagen mededeelingen, 1886-1889.
(2 Zie K. H. B. voor 1889-M.v.T. en A. § 7 en 8-1888 V.V.
der C. van Rap. § 7 en 8, Kol. V. order La. L 1886 tot 1889-X Hfd.
Staats-Beg. voor Suriname 1889.
( 3 ) Ontegensprekelijk waar is het toch, dat reeds bij het begin met
het opnemen van den weg van Ingiekondre

— 72 —
verbeteringen gebracht en nog aan te brengen aan het kanaal
van Totness, zooveel teleurstelling opleverden dat eene verbinding
van Coronie met Paramaribo door het binnenland
wederom in overweging zou moeten worden genomen—
72 —( 1)
1I. Het kanaal van Totness.
In 1888 is onder toezicht en na grondig onderzoek van
den districts-commissaris Juta de monding van het kanaal
van Totness welke in westelijke richting was omgeslagen en
zoo als bekend is door aanslibbing onbevaarbaar was geworden,
in de vroegere richting d.i. noordwaarts uitgegraven. De
hoofdloostrens van Totness die in het. kanaal uitwatert, is, in
verband met eene betere waterverdeeling en met eene meer
krachtige werking bij haar uitstroomen op het beneden
gedeelte van voormeld kanaal, buiten den duiker verlengd en
tot op verren afstand evenwijdig met het kanaal gegraven.
Daardoor werd tegelijk een dam verkregen waarvan
door passagiers en voor het vervoer van goederen gebruik
kan worden gemaakt wanneer bij laag water de vaartuigen,
niet kunnen komen tot aan den ijzeren koker bij den
algemeenen communicatie-weg.
naar de Coppename door het Gouvernement, aan Blom, Ridewald, Arah
en Alfgas bij Gouv. Resol. perceelen land zijn afgestaan in allodialen
eigendom tot uitoefening van den kleinen landbouw, en er velen waren die op
de verlenging van dezen weg rekende doch hij het niet verder verlengen
van dezelve teleurgesteld zijnde, verplicht werden de gronden aan de 4e serie
welke intusschen op den grond Totness werden aangelegd, te moeten
opnemen; van welke gronden door het grootste deel zoo niet door allen der
opnemers wegens ongeschiktheid van dit terrein weder zijn op gezegd en verlaten.
(1) Hebben wij tot dus verre getracht te onderzoeken (in het
midden gelaten de vele van andere zijde nuttige wenken naar den waren
toestand; — en zijn wij dan nog niet tot die overtuiging gekomen; of
willen wij dan niet beseffen, dat, men doe wat men wil, dit is mijne
overtuiging dat, dit vele en herhaalde teleurstellingen aan het kanaal
van Totness van af 1865 tot heden (Januari 1900) opgeleverd nimmer
zullen wijken. Heeft de ervaring niet genoegzaam aangetoond? Wil men nog
meer? Immers ligt bij een nauwkeurig en grondig onderzoek de oorzaken
hiervan in den vóór de kust bestaande modderige zandbank ontstaan door
de

73
De uitgaaf voor deze werken bedroeg f 2410
In verband hiermede is den districts-comrnissaris opgedragen
de huur voor het gebruik van het kanaal van
plantage Leasowes ter bekwamen tijd op te zeggen.
III. Ten einde meer aanvoer van water tot spuiing van
drijfmodder uit het kanaal te verkrijgen wordt thans het kanaal
van Totness 4 km zuidwaarts tot in de diepte der aldaar
gelegen groote zwamp verlengd, terwijl het oude kanaal
zelfs met het oog op beter drinkwater in den droogen tijd
schoon gemaakt, verdiept en van stompen en ingevallen
boomstammen gezuiverd is.
1V. Eindelijk en in verband met de verlenging van het
kanaal en de vele aanvragen van perceelen in huur (?) wordt
op Totness nog een vierde straat op de achter rits aangelegd
waardoor een nieuwe serie kan worden uitgegeven en
tevens tusschen de derde en vierde serie een oppervlakte
van ongeveer 75 H.A. weiland met stalen hakkeldraad
omheinde en ruimte biedende voor ongeveer 100 stuks vee
van veehouders van Totness.
stroom en wind die beiden met de strekking van de kust, uit het O.N.O.
naar het WNW. op de kust komen aanloopen. De strooming toch is eene
beweging van de zee, waarvan de oorzaken ingevolge Natuurk. Aardrijks.
beschrijvingen moeten gezocht worden in de aantrekking van de maan, in
de omwenteling van de aarde, en ook in de winden en in de gesteldheid van
de kusten. zij wordt onderscheiden in eene algemeène en bijzondere en de
laatste in bestendige en veranderlijke. De meest algemeene en gewigtige
stroombeweging der zee is die van Oost naar West welke in de
keerkringen plaats vindt en zich het duidelijkste vertoont in de open zee;
— zij ontstaat door de omwenteling van de aarde van West naar Oost; immers
het water specifiek ligter dan de vaste aardkorst, zal bij de omwenteling van de
aarde moeten achter blijven of hetgeen op hetzelfde nederkomt, schijnbaar
in de tegenovergestelde richting voortgaan. De Maan heeft desgelijks
invloed op deze strooming: want omdat zij, bij haren schijnbaren loop in
25 uren, het water een weinig optrekt, drijft zij het ook dus schijnbaar
met zich voort. De algemeene oostelijke winden der heete gewesten
eindelijk moeten insgelijks aan de zee eene beweging van Oost naar West
mede deelen.

74, —
De kosten hiervan bedroegen f 1500.— (aldus
zamen een bedrag van f 10.221.40).
Mogen wij hopen dat het niet tot teleurstelling
leidt, doch helaas ! —
Wanneer er op wordt gewezen dat de verkregen
uitkomsten der sedert 1859 weder uitgegraven Gouv.
kanaal Totness niet bevredigend mogen worden
beschouwd, dan voorzeker verlieze men niet uit het
oog, dat, indien de toekomst van dit district alleen op
herhaalde uitgravingen van dit kanaal berust, het met
Coronie zeer treurig gesteld zal zijn.
Wat helpt het, zoo onze vooruitzichten al zeer
gunstig zijn, en wij het door langwijligheid of lang beraad
of door verkeerd gewijzigde maatregelen verwaarloozen?
Wat zoude het helpen indien men een gedeelte hervat
hetgeen bewezen is niet voordeelig te zijn en ons, is het
dan niet geheel, althans gedeeltelijk van vele voordeelen
beroofd, of ten minste in het vervolg nieuwe hinderpalen
berokkenen?
Wat baat het door bespiegelende waarheden te ontwik-
kelen die tot het geluk eener geheele natie kunnen
verstrekken. indien ze door daadzaken en gepaste
middelen niet op
Aan de uitwatering van groote rivieren, neemt men soms ook
belangrijke stroomingen waar, b.v. aan de Oostelijke kust van Zuid
Amerika. De golfstroom immers, in verbinding met nog eenige
andere kenteekenen, bracht Columbus op het denkbeeld dat
Westwaarts land moest gelegen zijn, en dit gaf, naar men weet
aanleiding tot zijne ontdekking van Amerika. Guiana strekt langs
Zuid Amerikas West- Kust uit en wel van de rivier Orenoco of
Kaap Barma 8gr. 35 NB. tot de linie of de Amazonerivier (de
grootste rivier der aarde) deszelfs oppervlakte welke n i et j u i s t te
bepalen is wordt op 25.000 vierkante stijlen begroot. Men zie verder
hieromtrent A.A. van Heusden Natuurk, Aardrijksbeschrijving bladz.
180 en volgende —
Von Humboldt in zijne Reise nach den Aequinoctialgegenden. le deel
pag. 84 en volgende), waar hij beschrijft over de stroom der geheele
aarde — en waarvan de oorzaken moeten gezocht worden; — over de
meest algemeene en gewichtige stroombeweging der zee, die van het
O. naar W.; welke in de keerkringen plaats vinden — en belangrijke
opmerkingen aangaande de stroming van den Atlantischen Oceaan.

— 75 —
het. spoedigste verwezenlijkt worden, maar men door te langzamen
tred het fondament doet waggelen?
En wat helpt het eindelijk met half beraamde maatregelen
en onvoldoende hulpmiddelen te beginnen, of alles aan
te vangen zonder te kunnen berekenen, het een en ander in den
bestemden tijd te voltooien.
Hetgeen ten dier aanzien is aangevoerd heeft niet kunnen
nalaten, denkbeelden in ons op te wekken, waarvan wij volgaarne,
een der gewichtigsten aan de beoordeeling en beslissing
onzer lezers willen onderwerpen.
In deze gegevene omstandigheden waarin het district
Coronie verkeert, en door hare inwoners zooveel geleden
wordt, en het menigeen vaak bang te moede wordt;— in
dezen tijd van achteruitgang van het district Coronie, is het
meer dan tijd, dat men van den toestand van dit district zich
eene wetenschap maakt; — eene wetenschap niet alleen aan de
overlevering ontleent en ook op bloote ervaring berust,
doch eene wetenschap die naar het hoe en waarom vraagt!
Onder de groote vraagstukken met welke de tegenwoordigen
tijd in 't bijzonder in het district Coronie zich bezig
houdt is er eene welke men als een aller gewichtigste, voor
de toekomst voor het district Coronie moet beschouwen.
Dit vraagstuk; wat men tot het wegnemen van de
hand over hand met eene schrikkelijke spoed toenemende
wegkwijning van het district Coronie dient te doen?
Niemand zal ontkennen dat er overal en ten allen tijde
omstandigheden geweest zijn, doch niemand zal optreden om
de daadzaken te ontkennen, dat in onze dagen de wegkwijning
van het. district Coronie zich meer en meer aantoont.
Het ergste bij dit verschijnsel is, de zekerheid dat dezelve
niet kortstondig, maar integendeel van langen duur is, en
naar een met razende snelheid toenemend kankergezwel
gelijkt, welk voortgang natuurlijk de ontbinding van het
lichaam met zich medebrengt.
Haasten wij ons nu bij zulk eene lichamelijke wond
den arts ter hulp te roepen, en onder diens medewerking zoodanige
afdoende middelen aan te wenden, als geschikt zijn
om eene volkomen herstelling teweeg te brengen, dan is het
waarlijk ook wel in een opzicht tijd, dat men het stelsel van:
“Het kan niet” opgeve en met al zijne macht een zoo gevaarlijk
kwaad tegenwerke.
De veronachtzaming waarmede tot dusverre de voortgang
van deze omstandigheden is aangezien is inderdaad bijkans
onbegrijpelijk, en moet een raadsel blijven van hen, die van

— 76 —
de onverschilligheid voor alles wat het algemeen welzijn, het
leven en het geluk zijner medemenschen betreft, onkundig is.
Men ijlt dus niet eene veronachtzaming eene krisis tegemoet,
terwijl de staat het onheil niet alleen afwenden, neen!
maar ook in een zegen veranderen kan.
Men schijnt of dat gevaar nog niet recht in te zien, of
althans hetzelve uit een verkeerd oogpunt beschouwd te hebben.
Vanwaar komt toch in onze dagen die hand over hand toenemende
achteruitgang.
Wanneer wij den toestand in verband met de communicatie
van het district Coronie met Paramaribo beschouwen;wanneer
wij den thans kwijnenden staat van den Landbouw in
dit district in aanmerking nemen, zoo moeten wij als van zelve
er toegeleid worden, om op verbetering van deze omstandigheden
aan te dringen, en dit district voor eene gewisse
afslooping te verhoeden.
Volgen wij nu al deze punten afzonderlijk, dan moeten
wij vooral de Communicatie te land tot grondstelsel houden, en
al dergelijke voorslagen, als het uitmodderen of verdiepen, onder
welke benaming ook, van kreken en kanalen, als een
volstrekt vergeefs gedaan werk houden!
Gaan wij verder tot de beschouwing van de volgende
zeer gewichtige vraag: wat zijn de oorzaken der inspoeling van de
voorheen bestaande kreken en kanalen in het district
Coronie?
Uit vele oorzaken hebben deze inspoelingen haren oorsprong,
waarom het noodzakelijk is, dezelve wel te kennen,
om juist te kunnen bepalen, of die oorzaken oorspronkelijk
ontstaan, dan wel of dezelve uit andere in- of uitwendige
omstandigheden haar bestaan ontleenen.

TOESTAND VAN CORONIE.
B E S C HO U W I N G V AN D E G E W O N E O O R Z A KEN V AN D E
INSPOELING DER VOORHEEN BESTAANDE KREEKEN EN KANALEN
I N H E T D I S T R I C T C O R O N I E - E N H U L P M I D D E L T E G E N D I T
GEVAAR LIJK ONGEVAL.
De kust van de kolonie Suriname strekt zich van het
Oosten naar het Westen uit, en is overal laag en boschrijk.
Langs derzelver geheele uitgestrektheid ligt eene breede
modderige zandbank, hier minder daar meer in zee uitstrekkende
terwijl ook derzelver diepten en ondiepten zeer verschillend
zijn.
Voor den mond der breede grensrivier Marowijne liggen
gevaarlijke banken.
De kustgronden bestaan meerendeels uit zoogenaamde
bierie-bierie landen, zijnde van eene zeer losse en poreuse
geaardheid; — meerendeels uit eene soort van veenaarde
en darg bestaande, tusschen welke eene menigte half of geheel
ontbondene boomwortelen vermengd zijn, welke een en ander
tegen de steeds- rollende zee weinig bestand is.
Datgene wat voor het grootste gedeelte in water opgelost
wordt, drijft het verste door het daarmede verenigd
water, buiten de kust, terwijl het geele walzand een kleinen
zoom vormt, of nabij den wal zinkt.
Deze gronden worden daarenboven door een legio krabben
ondermijnd, waardoor de afspoeling zeer bevorderd wordt.
Twee aanzienlijke banken vindt men buiten de Surinaamsche
kust, de Wia-wia- en de Saramacca-bank welke
zich meer dan 5 geogr. mijlen in zee uitstrekken —

— 78 —
De Wia-wia-hank loopt de kust van af de Marowijne tot
aan de Motkreek boogswijze buitenwaarts en springt vervolgens
tot voorbij Braamspunt (door de vroegere sterke afspoelingen)
werkelijk naar binnen.
Van de grensrivier Marowijne tot aan de Vredenburgerkreek
zijn 11 geog. mijlen — van daar tot aan de Motkreek
3 mij l e n — ve rd e r i s d e Ma t a p i c a 1½ g e o g. mij l — ½
mij l vandaar tot de Warappakreek, en van Braamspunt 5½
mijlen, dus ligt Braamspunt 21½ mijl ten Westen van de
Marowijne.
Van Braamspunt tot aan den hoek van de Saramacca
en de Coppename rivieren zijn er 10 ½ mijlen, vandaar
tot aan de monding der Arereroene of Koema-Koemakreek
5½ mijlen, van de Arereroenekreek tot Voprettikreek (welke
langs de Oostelijke cultivatie van het district Coronie loopt,
en zich achter de plantage Welgelegen in zee stort, is 2
mijlen; — van Voprettikreek tot den militairenpost aan de
Coronie of Corona-kreek is 2 mijlen -- en van Coronie-kreek
tot Nederdistrict Nickerie is 9 mijlen eer men midden op de
grensrivier Corantijn is. Zoodat de geheele kust 56 uren lang is.
Van de Saramacca bank tot de Arereroene of Koemakoemakreek
in het district Coronie loopt de kust weder buitenwaarts
en valt bij Vopretti en Corona of Coronie kreek
sterk binnenwaarts, hetwelk tevens veroorzaakt dat de
afspoeling van het Nederdistrict Nickerie ongemeen sterk is.
Ten Westen van de banken zet dezelve meer aan den
wal, makende beneden de Wia-Wia- en Saramaccabank met
de strekking der kust een hoek van tusschen de 40 en
43 graden.
Ook beneden de Saramaccabank heeft zich tusschen de
Coppename en de Toenereijpo of Toenapepokreek eene kleine
modderbank gezet, welke bank van Toenapepo, genoemd
wordt.
De banken en platen van de Corantijn dekken ver -
volgens de kust van Berbice, welke kust weder werkelijk in
zee springt. Voor zoo verre uit de geschiedenis ontleend,
eenige oppervlakkige waarnemingen is geschied, de richting
van den stroom op de kust na te gaan, is gebleken, dat
deszelfs vaart (in vier uren tijds) tusschen de 27½ en 37½
geog. mijlen bedraagt, komende met den vloed uit het N.N.O.
in, en met de eb W.N.W. uit den wal, zoodat dezelve altijd
naar het Vesten loopt.
Dezelfde richting heeft de eb voor de banken als ook
voor de mondingen der sterk uitstroomende rivieren uit den wal.

— 79 —
Deze verschillende richting van den stroom veroorzaken
eene draaiing aan de kust, zooals ook dit het geval is, in
de buiten bochten der rivieren, als waar men dientengevolge
door een meerdere afspoeling, eene meerdere diepte, altijd
veel moeite met het behouden der landingsplaats heeft.
I)e voornaamste oorzaken waardoor de kust zoo sterk
afspoelt, bestaan hoofdzakelijk in de diagonale richting van
wind en stroom met de strekking van de kust, beiden komen
meerendeels uit ONO, op de kust aanloopen; van daar dat
bijna alle rivieren en kreeken welke bij de aanspoeling van
vorengemelde gronden wellicht slijkrillen of stroomslenken in
de toen nog drasse modderbanken zijn geweest, met derzelver
mondingen naar het Westen en Noord-Westen in zee vallen.
Zoo was het voorheen gelegen met de Arereroene,- Vopretti
en Coronakreeken in het district Coronie, als ook de Nickerierivier
(en de Vredenburger-, Mot-, Matappica- en Warappakreeken
in onze oude kolonie), welke westelijk in zee uitloopen.
Het is ons toch vrijwel bekend de menigte plantages en
gronden in het algemeen die van jaar tot jaar verlaten zijn
geworden.
Dit verlaten vond meestal plaats met koffie en katoenplantages
in de bovenrivieren en kreeken van onze oude
kolonie Suriname vooral in de Vredenburger-, Mot- en Warappakreeken,
wat ook toen reeds het geval in de beide Nickeriedistricten
was, zoodat ook in Coronie deze anders zoo dankbare
en vruchtbare landerijen welke door inpoldering het
aanleggen van geschikte en diepe kanalen, het bedelven en
in cultuur brengen der met katoen beplante akkers zooveel
geld en arbeid gekost hebben, menigen thans weder tot
hunnen natuurstaat teruggekeerd zijn.
De ervaring bewijst ons dat tengevolge der beide genoemde
aanzienlijke modderige zandbanken de voornaamste oorzaken
bestaan welke dezen onheilbrengenden toestand teweegbrengen
en daarvan de voortduring verlengt.
Het is dus door de westelijke of Saramaccabank, dat de
voorheen bestaande kreeken en kanalen in het district Coronie
eerst aan de mondingen dichtgeslagen en vervolgens geheel
zijn dicht gespoeld.
Deze fondamenteele oorzaak welke den loop van den
vloed belemmert zoodat, de zelve met geene mogelijkheid in
de kreeken en kanalen kan voortstroomen en bij het gemis
van genoegzame diepte en breedte der kanalen waarbij nog
komt, dat deze kanalen uit gebroken of geelzandgronden zijn

— 8 0 —
gedolven, waardoor inspoelingen ontstonden die de ondiepte
deden toenemen en alle uitdiepingen of bedelvingen tevergeefs
maakten, die alsmede noodwendig den geregelden loop
des vloeds beletten en aanleiding gaven, dat gestadig de
inspoelende grond zich op een hoopt, waaruit dus van
zelve en inzonderheid buiten de springgetijden de kustvaartuigen
op het droog moeten geraken.
De andere bezwaren zijn slechts subjectief, want indien
men aan den vloed door eene rechtlijnige doorgraving van
deze kanalen een geregelden loop gegeven had. zoude er
geene aanslibbing van grond kunnen plaats vinden('?) en
wanneer de bosschen de breedte van één a twee ketting aan
iedere zijde nu en dan weggenomen waren, zoude de doorspeling
van den wind alle botsingen of vertraging van het
water beletten (?).
Het is alleszins nuttig en noodzakelijk een blik op het
verledene te werpen, het standpunt van het tegenwoordige
met de meest mogelijke nauwkeurigheid op te nemen, om
langs dien weg juiste voorstellingen voor de toekomst uit
te brengen; — zoolang toch gevolgen aan oorzaken gepaard
zullen zijn, zal ook de toekomst met het tegenwoordige even
zeer als met het verledene in het nauwste verband, staan,
waaruit dus noodwendig volgt, dat een gezette waarneming der
zaken, en van den waren stand derzelver, ons leiden moet
tot behoud van het goede of tot wegneming van het kwade.
De afspoeling van Braamspunt was immers zeer sterk.
In 1817 werd er een 70 voet hooge bank opgericht, welke
men in 1825 door de sterke afspoeling heeft moeten verplaatsen;
evenwel doordien de afspoeling van jaar tot jaar
toenam, was men in 1838 verplicht dezelve weder te verplaatsen
zijnde de toen 118 voeten hoog bank toen op 1185
voeten naar binnen gezet.
De Coronakreek in Coronie spoelde in 1829 af, zijnde
aan derzelver monding geheel dicht geslagen; thans is er
geen spoor van gebleven. Sedert dien, heeft de zee in het
district Coronie 25 akkers ieder een ketting breed verzwolgen,
hetwelk later weder werd aangespoeld en steeds voortgaat
met het aanspoelen.
In 1866 was het bij ervaring gebleken met het in 1859
weder uitgegraven kanaal van Totness, terwijl de koloniale
schoener Suriname op het droog moest leggen, dien tengevolge
de kustvaartuigen het kanaal niet meer konden inkomen.

— 81 —
en van lieverlede eenige kleine kustbootjes (batoos) in gebruik
kwamen, echter van geene beteekenis.
Het kanaal van plantage Leasowes strekt ons in dit opzicht
tot bewijs; niettemin door de afstrooming van het
boschwater hetzelve van binnen eene geringe diepte bleef
behouden, zoo zal men toch niet kunnen tegenspreken dat
hetzelve aan den uitgang belemmerd wordt en thans geheel
dicht-geslagen is. Ook in 1875 werd met het oog op de
verbetering van dezen toestand, aan den uitgang van het
kanaal van plantage Maryshope eene behoorlijke landings-
plaats door het Koloniaal Gouvernement daargesteld.
Hoezeer daardoor Gene groote verbetering (bespiegelend)
was teweeggebracht, had de ondervinding reeds toen aangetoond;
het nut dat zou ontstaan, indien van Inverness tot
aan de Coppename eene geschikte communicatieweg werd
daargesteld.
Het is dus geen twijfel dat de voortreffelijke daarstelling
van een' welingerichte communicatieweg van af Ingiekondre
naar de Coppename in tegenstelling van wederuitgraven van
kanalen en kreeken op goeden grond berust.
Dan, het kwaad is in de zaak zelve gelegen, en zoo
minstens is het mogelijk door verbetering van het inwendige het
euvel te ontnemen hetwelk uitwendig huisvest.
Vele zaken van aanbelang zouden wij nog kunnen aanhalen
meer dan dit bestek gedoogt.
Dan, schrijft ons de noodzakelijkheid voor om ernstig
bedacht te zijn op middelen van herstel.
Ik heb lang en breed over deze zaak nagedacht en mij
in afgetrokkene bespiegelingen over dezelve verdiept, ja het
nuttig geacht te dringen tot zelfs in de diepste geheimen
van dat onderwerp doch van welke zijde ik haar ook beschouwen
mocht, gevoelde ik mij verrukt toen het mij
duidelijk werd, dat de voortreffelijke daarstelling van communicatie
in tegenstelling van weder uitgraven van kanalen
op goeden grond berust.
Toen ik eens ernstig over de zaak nadacht, zweefde
mijn geest over het geheel district heen. Het was als of
mij een lichtstraal door het geheugen schoot. Ik zag dezelve
reeds in het verschiet. Ik sprong in verrukking op en riep
uit, Triomf ! Ik heb het gevonden ! —
Wij hebben het genoegen slechts aan te halen, dat aan de
Regeering zoodanig een plan is overgelegd geworden, dat
wij hier doen volgen.

— 8 2 _
PLAN VAN E E N S P O O R W E G TOT A A N S L U I T I N G MET E E N E
STOOMVAART GEGROND OP EENHEID VAN VERBINDING EN DIENST
IN V E R B A N D MET E E N E G E R E G E L D E EN
SNELLE COMMUNIC ATIE TUSSCHEN PAR AM AR IBO —
C ORONIE EN NICKERIE.
De ondergeteekende oordeelt het derhalve niet ongepast
het nuttige en het mogelijke daarvan zoo kort doenlijk en
dus vluchtig te schetsen.
Hij weet zeer wel, dat zijn arbeid niet volmaakt, maar
zeer gebrekkig bevonden zal worden, doch zijn goede wil
om dat heilzame doel bevorderlijk te zijn is daar, en hij zal
zich zeer gelukkig achten, den -eersten steen gelegd te hebben,
tot een gebouw hetwelk hij hartelijk wenscht door ervarender
handen opgetrokken en voltooid te zien.
Dit plan nu komt in hoofdzaak hierop neder :
1. Eene geschikte haven op een geschikt punt als
centraal punt voor stoomvaart en Spoorweg verkeer en:
11. Eene juiste richting en verdeeling der lijnen
voor den daar te stellen spoorweg tot aansluiting niet eene
stoom vaart.
Met vermijding van alle nuttelooze uitweiding zal hij als
nu overgaan kortelijk te gewagen van hetgeen hij door volharding,
ervaring en zijn meer dan dertig jarig verblijf in het
district Coronie geslaagd is, niet dat onderwerp hetwelk hij
zich tot eene studie gemaakt heeft.
Het district Coronie in verband met. Paramaribo en Nic
kerie als het middenpunt van vereeniging beschouwende, bezit
door deszelfs ligging, alle voor het plan vereischte gegevens.
Eene geschikte haven als centraalpunt voor stoomvaart
en spoorweg verkeer, zoude naar zijn inzien aan den mond
van de rivier Coppename daargesteld worden, mits die buiten
haven zoodanig wordt ingericht, dat de stoomvaartuigen
zonder het minst bezwaar of oponthoud er kunnen binnenloopen
en aan eene kade aanleggen, waar de spoortrein ter
ontvangst van passagiers en goederen gereed staat, en van
waar de stoomvaartuigen onmiddelijk na de lossing zich naar
een ander punt kunnen begeven, om op een gegeven oogenblik
te kunnen laden en vertrekken.
In aansluiting met eene stoomvaart aan den mond der
rivier Coppename (ter plaatse alwaar de haven zal worden
daargesteld) zoude een spoorweglijn moeten getrokken
worden naar Coronie, dientengevolge van den mond der rivier
Coppename in Z.O. richting over Coronie eene hoofdlijn met

— 83 —
slechts eenige vertakkingen; en overigens bij de lijnen van
den daar te stellen spoorweglijn aansluitende, om van den
mond der Coppename over Coronie de kortste en snelste
communicatie naar de voornaamste punten te verkrijgen. Zijne
bedoeling is niet, die lijnen in hare geheele uitgestrektheid
nieuw aan te leggen, doch grootendeels partij te trekken van
de reeds bestaande ritsen, — mits slechts voor zoo ver het
mogelijk is,
Eerstens met behoud van de rechte lijn en tweedens
met toepassing van het stelsel.
Wat het stelsel aanbetreft, zoude naar zijn inzien in de
eerste plaats spoorwagens vereischt worden voldoende voor
vier sporen, op dat er ten allen tijde heen en weer afzonderlijke
treinen kunnen loopen, zoo wel voor passagiers en
postdienst als voor producten en vee; (Er kan echter met
minder een begin worden gemaakt, en bij tijd en wijlen
naar gelang der toenemende uitbreiding van het verkeer
meerder aangelegd worden.
De treinen moeten te allen tijde veilig en onbelemmerd
kunnen door rijden, ten dien einde moeten alle doorsnijdingen
van aanwezige kanalen en kreken en beweegbare
bruggen weggeruimd worden.
Ook moeten er op de stations afzonderlijke inrichtingen
voor aankomende en vertrekkende treinen gezorgd worden.
Bij het verwezenlijken van dit plan, en op de voren
aangehaalde wijze ingericht, valt het niet te twijfelen dat de
overtocht van Paramaribo naar Coronie, als ook omgekeerd,
mettertijd in 8 a 10 uren (zoo niet minder) zal kunnen
worden volbracht.
Voorts zoude de lijn verder ZO. naar het district Nickerie
kunnen worden getrokken, teneinde dezelve in de voordeelen
van den spoorweg te doen deelen.
Op de nagenoeg te maken rechte lijn van de Coppename
tot Nickerie, zoude alle gelijkvloersche doorsnijdingen van
wegen, kanalen en kreken en al wat verder voor de sneltreinen
belemmering of onveiligheid kan te weegbrengen
moeten worden weggeruimd.
Maar dan zou die lijn ook de beste communicatie vormen
op Coronie, terwijl men tevens door de bovenvermelde aansluiting
eene bijna rechte lijn zoude verkrijgen tusschen
Coronie en Nickerie.
Ook zal er voor eenige tusschen stations moeten gezorgd
worden.

— 8 4 —
Dit plan wordt niet slechts geacht in het belang van
landbouw, handel en nijverheid in het algemeen, maar ook
in 't bizonder voor den handel en verkeer van Paramaribo
Coronie en Nickerie.
Hij gelooft althans dat beide districten door deze rechtstreeksche
communicatie met Paramaribo, te water en te
land tengevolge van dit plan, niet slechts hunne handelsbeweging
zullen behouden, maar ook zullen zien uitbreiden.
Ook zal zij van zelve tot vermeerdering van bevolking
krachtig bijdragen en de algemeene welvaart bevorderen.
Om het beoogde doel, en tevens dit op eene geschikte
wijze te kunnen bereiken, is de krachtige bevordering door
het Koloniaal Gouvernement de grondslag waarop zijn
voornemen moet worden gebouwd, en niet te vergeefs zal
deze welmeenende poging zijn, daar men toch ijverige medewerking
van het Gouvernement met goeden grond kan
verwachten.
En mag hij niet bij voorbaat mogen vertrouwen, dat
deze zoo aller belangrijkste onderneming van de zijde van
het koloniaal bestuur de meest mogelijke ondersteuning en
bevordering zal ontmoeten?
Gewisselijk! De zaak is van welke zijde ook overwogen,
van het hoogst gewicht, en de ernstige bepeinzing overwaardig;
daarbij komt het aanzienlijk kapitaal dat er daartoe
noodig is, om dezelve tot stand te brengen, terwijl de voorschotten
waartoe de noodzakelijkheid eene gebiedende en
onvermijdelijke verplichting mocht opleggen, met alle zekerheid
bij het welslagen dezer belangrijke onderneming, binnen
eenige jaren met de aanzienlijkste voordeelen weder uitgetrokken
kunnen worden.
Hoe het zij, zeker is het, dat dit plan warme aanbeveling
verdient!
PARAMARIBO, den 9n December 1885.
J. L. STUGER EZN.